1

ROZDZIAŁ II. SPOŁECZNA RECEPCJA LOBBINGU

Marta Kaja

2.1. Istota lobbingu

Lobbing jest obszernym znaczeniowo terminem, w którym miesz-czą się wszelkie relacje pomiędzy politykami a zwykłymi obywatela-mi. Jednakże główna działalność lobbingowa prowadzona jest głównie na styku polityki i gospodarki. Powszechnie o lobbingu mówi się naj-częściej, gdy zachodzi proces komunikowania reprezentantów świata biznesu i polityki. Lobbing uznawany jest za część public relations ze względu na bliską korelacje z komunikacją, a zwłaszcza z formami ko-munikacji takimi jak perswazja i negocjacje. Zatem każdy lobbysta po-winien posiadać wiedzę z public relations, potrzebną przede wszystkim do poszukiwania sojuszników w danej sprawie i utrzymaniu pozytyw-nych relacji z nimi, by móc, jako grupa interesu przedstawić problem osobom odpowiedzialnym za decyzję i sprawić by była ona korzystna1. Zorganizowane grupy interesu występujące w celu realizacji i obro-ny swoich stanowisk, działające w powszechnie akceptowany i etycz-

1 Davis A., Wszystko, co powinieneś wiedzieć o PR. Odpowiedzi na 500 najważniejszych pytań, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2005, str. 178-179.

Artykuł pochodzi z publikacji: Społeczna recepcja Public Relations, (Red.) K. Kubiak,

Wyższa Szkoła Promocji, Warszawa 2011

2 3

ny sposób nie powinny budzić sprzeciwu i kontrowersji zwłaszcza, że walczą również w obronie interesów korzystnych dla ogółu. Dlatego tez lobbing jest legalną i powszechną techniką stosowaną w ramach pu-blic relations2.

Lobbing, jako narzędzie PR-u wykorzystywane jest przede wszystkim do wpływania na organy władzy i administracji publicznej, wypracowywaniu rozwiązań prawnych i systemowych, pozyskiwaniu i przekazywaniu informacji oraz promowaniu korzystnych dla społe-czeństwa rozwiązań. Istotą lobbingu jest znalezienie wspólnych korzy-ści i przeciwdziałanie konfliktom, a zatem budowaniu pozytywnej re-lacji3.

2.2. Pojęcie działalności lobbingowej

Istnieje wiele definicji lobbingu, najprościej jednak można o lob-bingu powiedzieć jako o specyficznej formie społecznej komunikacji4. Philip Kotler wskazuje, że lobbing

to rodzaj komunikowania się społeczeństwa z organami władzy państwowej w celu wypracowania określonych rozwiązań prawnych i administracyjnych5. Natomiast w International Encyklopedia of Pu-blic Policy and Administration można znaleźć definicje, która opisuje lobbing, jako kształtowanie i komunikowanie informacji przez osoby, które dążą do wpływania na procesy decyzyjne w państwie6. Niekiedy lobbing definiowany jest, jako zdolność przekonywania osób podejmu-jących decyzje do rozwiązań, które bez działalności lobbingowej nie zrobiłyby tego, a także do zaniechania określonych działań7. O lobbin-gu można mówić również, jako o strategicznym narzędziu, które jest stosowane przez organizacje w celu wpływania na szeroko rozumiane otoczenie, nie tylko prawno-polityczne8. W wywiadzie udzielonym ga-2 Budzyński W., Public relations. Zarządzanie reputacją firmy, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2001, str. 142.3 Knecht Z., Racjonalne public relations, budowa działu, instrumenty, studia przypadków, Wy-dawnictwo C.H.BECK, Warszawa 2005, str. 52.4 Gacparski W., Decyzje i etyka w lobbingu i biznesie, Wydawnictwo Wyższej Szkoly Przedsie-biorczości i zarzadzania im. Leona Koźminskiego, Warszawa 2003, str. 26.5 Kotler P., Marketing, Gebethner i Ska, Warszawa 1994, str. 621.6 Jasicki K., Molęda-Zdziech M., Kurczewska U., Lobbing. Sztuka skutecznego wywierania wpły-wu, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2000, str. 16.7 Mastromarco D., Saffer A., Zielinski M., Biedrzycka U., Hryciuk K., Sztuka lobbingu w Polsce, USAID/GEMINI Small Business Project, Warszawa 2005, str. 10.8 Sławik A., op. cit., str. 28.

2 3

zecie Rzeczpospolitej w 1995 roku ciekawą definicję podała specja-listka od lobbingu Judith Symonds z Institute d’Etudes Politiques de Paris, mówiąc o lobbingu, jako o „marketingu idei”9. Jednak najogól-niej ujmując, jest to zbiór wszelkich działań mających na celu wywar-cie wpływu na instytucjach władzy10.

Ze względu na ogrom definicji należy podzielić je według aspek-tów, na które położony jest największy nacisk i tak najliczniejszą grupą definicji jest ta, która mówi o lobbingu, jako o działalności o charakte-rze perswazyjnym. Kolejne akcentują przede wszystkim fakt, że jest to forma komunikacji lub promocja określonego punktu widzenia11.

Należy również zwrócić uwagę na to, że wywieranie wpływu na decydentów nie może automatycznie być sprowadzane do czynów ko-rupcyjnych, naginania prawa dla indywidualnych potrzeb przedsiębior-ców czy biznesmenów, czy proponowania korzyści finansowych lub materialnych w zamian za podjecie określanych działań przez organy władzy państwowej12.

Lobbing przyczynia się do prawidłowego działania rządu dzięki reprezentacji i realizacji społecznych i gospodarczych interesów kra-ju13, a jego definicja jest regulowana przez prawo w danym państwie. W Polsce definicje lobbingu reguluje ustawa z dnia 7 lipca 2005 roku O działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa. Według ustawy działalność lobbingowa to każda działalność, także zarobkowa, zgodna z prawem mająca na celu wywieranie wpływu na organy wła-dzy publicznej dla uwzględnienia interesów osób w procesie stanowie-nia prawa14.

9 Symonds J. w: wywiad P. Kościńskiego „Grupy nacisku są elementem demokracji”, Rzeczpo-spolita 14-15 maja 1994, w: Jasiecki K, op. cit., str. 17.10 Batko R., Jackowska A., Niżyńska A., Waszak M. pod kierownictwem Zbieranka J., Praktyczny przewodnik po lobbingu w samorządzie województwa, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2010, str. 14.11 Sławik A., op. cit., str. 24-25. 12 Kamiński L., Komunikacja korporacyjna a biznes. Praktyczny poradnik, Oficyna Wydawnicza BRANTA, Bydgoszcz-Warszawa 2007, str. 83.13 Bednarska E., Co to jest lobbing, wydanie internetowe Decydent nr 1, wrzesień 1999 http://www.decydent.pl/archiwum/wydanie_21/co-to-jest-lobbing_146.html [07.06.2011]14 Ustawa z dnia 7 lipca 2005 roku o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa, Art. 2, pkt 1. W rozumieniu ustawy działalnością lobbingowa jest każde działanie prowadzone metodami prawnie dozwolonymi zmierzające do wywarcia wpływu na organy władzy publicznej w procesie stanowienia prawa. Art. 2, pkt 2. W rozumieniu ustawy, zawodową działalnością lobbingową jest zarobkowa działalność lobbingowa prowadzona na rzecz osób trzecich w celu uwzglednienia w procesie stanowienia prawa interesów tych osób.

4 5

Lobbing to wszelkie zgodne z prawem działania mające na celu wywieranie wpływu na przedstawicieli władzy wykonawczej i ustawo-dawczej w celu wypracowania optymalnego rozwiązania prawno-ad-ministracyjnego.

Podmiotami, które prowadzą działalność lobbingową są przede wszystkim stowarzyszenia pracodawców, przedsiębiorców, izby pro-ducentów i izby rzemieślnicze. W Polsce funkcjonują takie organizacje jak: Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan, (która rozwiązuje problemy gospodarcze i społeczne pracodawców15), Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji (zajmująca się działalnością go-spodarczą w dziedzinie informatyki i telekomunikacji, analizą ustaw i reprezentacją w parlamencie16), Krajowa Izba Gospodarcza (dbająca o interesy ponad 140 zrzeszonych organizacji biznesowych, oferująca pełny zakres usług szkoleniowych i doradczych oraz pełniąca funkcje reprezentującą interesy grupy w rządzie i parlamencie17), Polska Fede-racja Producentów Żywności (utworzona w celu efektywnego współ-tworzenia prawnych, organizacyjnych i ekonomicznych warunków rozwoju sektora, zarówno w Polsce jak i w Unii Europejskiej18) oraz Polska Organizacja Handlu i Dystrybucji (wydająca opinie prawne na temat ustaw i nowelizacji, a także zajmująca się reprezentacją intere-sów przedsiębiorców wobec władzy publicznej Polski i Unii Europej-skiej oraz działaniem na rzecz ochrony wolnej konkurencji i swobod-nego dostępu do rynku19)20.

2.3. Zakres przedmiotowy i adresaci działalności lobbingowej

Lobbing jest nieodłączną częścią współczesnej demokracji i pełni szereg funkcji pozwalających na sprawną komunikację między społe-czeństwem a demokratycznie wybraną władzą. Stwarza pole do nawią-zywania kontaktów między obywatelami a elitami rządzącymi, sprzy-ja rozwiązywaniu problemów wynikających z podziałów partyjnych,

15 http://www.pkpplewiatan.pl/?ID=71898 [31.05.2010]16 http://www.piit.org.pl/piit2/index.jsp?place=Menu02&news_cat_id=30&layout=2 [31.05.2010]17 http://www.kig.pl/index.php/o-nas [31.05.2010]18 http://www.pfpz.pl/index/?id=b53b3a3d6ab90ce0268229151c9bde11 [31.05.2010]19 http://www.pohid.pl/struktura.html [31.05.2010]20 Kamiński L., op. cit., str. 86.

4 5

wzmacnia demokrację przez umożliwienie obywatelom, a także or-ganizacjom, uczestniczenia w procesach decyzyjnych i ustawodaw-czych21.

Lobbing jest skierowany przede wszystkim do osób odpowie-dzialnych za decyzje, rozwiązania prawne i administracyjne. Są to za-tem: przedstawiciele rządu, władze samorządowe, doradcy rządu, poli-tycy i parlamentarzyści, środki masowego przekazu, opinia publiczna, a także wpływowe osobistości, osoby cieszące się autorytetem i popar-ciem wśród społeczeństwa oraz wszelkie instytucje mające wpływ na sytuacje polityczno-gospodarczą państwa22.

Lobbystę określa się osobę nawiązującą kontakty z decyden-tami w celu przedstawienia interesów danej grupy społecznej. Ważne jest by lobbysta miał jasno sprecyzowaną strategie działania, która po-winna być budowana w oparciu o metody scenariuszowe i symulacyj-ne. Powinien posiadać informacje z wiarygodnych źródeł, a w kontak-tach z decydentami, być zawsze przygotowany i używać rzeczowych argumentów mających poparcie w dokumentacji (ekspertyzy, opraco-wania)23.

Termin grupa nacisku odnosi się natomiast do organizacji niena-stawionej na zdobycie władzy, a jedynie na uczestniczenie w proce-sie podejmowania decyzji. Grupa nacisku/lobbingowa, aby wypełniać swoje zadania, musi spełniać trzy warunki.

Po pierwsze, musi być zorganizowana, a zakres jej funkcjono-wania powinien być sprecyzowany, aby mogła działać skutecznie. Po drugie, powinna mieć wspólny dla wszystkich członków interes, ma-terialny bądź moralny. Po trzecie, powinna również realizować stra-tegie przy użyciu odpowiednich środków. Grupy interesu można skla-syfikować ze względu na charakter i sferę działalności. Wyróżnia się grupy działające w ramach systemu gospodarczego (np.: stowarzysze-nia pracodawców), grupy o charakterze samopomocowym (np.: gru-py kombatanckie), grupy reprezentujące wartości religijne, kulturowe lub naukowe, oraz ruchy społeczne (np.: ekolodzy)24.

21 Hope E., op. cit., str. 78.22 Mruk H., Komunikowanie się w biznesie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2002, str. 162.23 Sroka J., Lobbing jako strategia promocji interesów grupowych, pod redakcja Jabłoński A., Sobkowiak L., Marketing polityczny w teorii i praktyce, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocław-skiego, Wrocław 2002, str. 195.24 Andrzejewski P., Sztuka budowania wizerunku osób, firm i instytucji, Wydawnictwo Forum Media, Poznań 2003, str. 128

6 7

Ustawa o działalności lobbingowej określa, że lobbystą może być każdy przedsiębiorca oraz osoba fizyczna25. W praktyce najczę-ściej lobbystami są byli politycy, prawnicy, urzędnicy lub dziennikarze pracujący w parlamencie, gdyż bycie lobbystą wymaga dużej wiedzy z dziedziny prawa, a także znajomości przebiegu procesów legislacyj-nych. W zawodzie lobbysty bardzo duże znaczenie odgrywa doświad-czenie i ilość kontaktów, znajomość etyki, dyplomacji oraz umiejęt-ność wywierania wpływu26.

Działalność lobbingowa może być prowadzona przez osoby, gru-py, organizacje i instytucje, zatem lobbing można podzielić również ze względu na podmiot. Wyróżnia się więc lobbystów działających we własnym imieniu i działających na zlecenie jako przedstawiciel określonej grupy. Lobbyści działający we własnym imieniu to przede wszystkim przedstawiciele stowarzyszeń, grup przedsiębiorców pro-wadzących podobną działalność gospodarczą, związki zawodowe, par-tie polityczne, a także ruchy ekologiczne czy organizacje konsumenc-kie. Lobbingiem na zlecenie zajmują się profesjonalne agencje lobbin-gowe, niektóre agencje public relations oraz niezależni lobbyści, któ-rymi zwykle są byli politycy i parlamentarzyści27, przy czym przed rozpoczęciem działalności lobbingowej muszą odczekać odpowiedni okres karencji po zakończeniu kariery politycznej28.

Natomiast w Unii Europejskiej został przyjęty podział lobbystów ze względu na zakres działalności i są to grupy interesów ekonomicz-nych, czyli ugrupowania związane bezpośrednio z działalnością gospo-darczą takie, jak związki zawodowe i organizacje pracodawców. Kolej-ną wyróżnioną grupą związaną z reprezentacją interesów publicznych, jest grupa ochrony praw konsumenckich i ekologii. Następnie są gru-py terytorialne reprezentujące władze lokalne, ugrupowania promocyj-ne rozpowszechniające różne idee polityczne, społeczne i religijne. Do ostatniej grupy należą firmy prawnicze i profesjonalni lobbyści29.

W lobbingu wyróżnia się sześć grup osób działających w sferze publicznej i są to osoby wywierające wpływ na strategie i programy

25 Ustawa z dnia 7 lipca 2005 roku o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa, Art. 2, pkt 3. Zawodowa działalnośc lobbingowa może być wykonywana przez przedsiębiorcę albo przez osobę fizyczną niebędącą przedsiębiorcą na podstawie umowy cywilnoprawnej.26 Rozwadowska B., Public relations. Teoria, praktyka, perspektywy, Studio Emka, Warszawa 2002, str. 26427 Kupiec L., op. cit., str. 138.28 Mruk H., Komunikowanie się w biznesie, op. cit., str. 161. 29 Rozwadowska B., op. cit., str. 259-260.

6 7

rządowe, zatrudnione w prywatnych przedsiębiorstwach w celu komu-nikowania się z rządem, osoby pracujące jako przedstawiciele grup, pracujące w organizacjach non-profit, odpowiedzialne za kampanie re-klamowe oraz specjalistyczne agencje prowadzące działalność lobbin-gową30.

Podmioty lobbingowe można również podzielić ze względu na stopień profesjonalizmu prowadzonych działań. Profesjonalni lobbyści prowadzą lobbing planowo, zgodnie z przyjętą strategią. Takim lobbin-giem zajmują się najczęściej agencje lobbingowe lub kancelarie praw-nicze. Amatorskim lobbingiem określa się doraźnie działania podejmo-wane zachowawczo, przy występowaniu konkretnego problemu31.

Lobbysta powinien być świadomy swojej odpowiedzialności wobec społeczeństwa oraz przestrzegać norm etycznych. Klasyfika-cje norm etycznych w lobbingu sformułowali Brookes Hamilton wraz z Davidem Hochem. Opracowali oni osiem zasad, z których pierwsza z nich mówi żeby lobbysta w swoich działaniach starał się maksyma-lizować dobro i minimalizować zło, które może czynić tym, których akurat nie dotyczy lobbowany cel, nie należy robić wyjątków dla sie-bie, czyli nie traktować nieetycznych zachowań firmy, jako naganne a na swoje równie nieetyczne „przymykać oko”. Należy zawsze brać pod uwagę wybór innych osób i nie narzucać wszystkim własnej woli. Ważne jest by zawsze starać się przewidzieć, jak dane zachowanie bę-dzie odebrane w mediach. W prowadzonych działaniach lobbingowych zawsze należy przestrzegać podstawowych praw człowieka, zapewnić sprawiedliwy podział korzyści i zobowiązań, szanować opinie publicz-ną oraz postępować zgodnie z etyką korporacji, dla której pracuje lob-bysta32.

2.4. Cele rzecznictwa interesów

Głównym celem lobbingu jest wywieranie wpływu na podejmo-wanie decyzji lub jej zmianę czy jej zaniechanie, a także pośredniczenie między społeczeństwem a władzą państwową, organizacjami czy in-stytucjami w celu komunikacji interesów społecznych (nie osobistych,

30 Jasiecki K., op. cit., str. 20-21.31 Rozwadowska B., op. cit., str. 260.32 Ibid., str. 264-265.

8 9

jednostek)33. Wydaje się, że najważniejszym celem działalności lobbin-gowej jest nawiązywanie bezpośrednich kontaktów między decyden-tami a grupami nacisku, lobbing jest również narzędziem marketingo-wym mającym na celu proces świadomych, ukierunkowanych oraz pla-nowych działań długookresowych34.

Lobbing jako element public relations realizuje cele polegające na nawiązywaniu i podtrzymywaniu pozytywnych relacji z decyden-tami w celu wpływania na procesy ustawodawcze i regulujące prawo. Celem działalności lobbystycznej jest dostarczenie rzetelnych i istot-nych informacji na temat danego zagadnienia oraz przedstawienie ich w taki sposób, aby argumentowały odpowiednie stanowisko, korzyst-ne dla danej organizacji lub całego społeczeństwa35. Do celów lobbin-gu zalicza się również wspieranie struktury demokratycznej w państwie oraz wypracowywanie rozwiązań dobrych dla ogółu36.

Zadaniem lobbingu nie jest jedynie perswazja i rzecznictwo inte-resów, ale również tworzenie odpowiedniego klimatu i przychylnego nastawienia do firmy, zdobywanie i analiza informacji, a w rezultacie uzyskanie wpływu na procesy na decyzyjne37.

Lobbysta jest odpowiedzialny za obserwowanie procesów legisla-cyjnych dotyczących danego tematu, a także wszelkich działań opozy-cyjnych. Oferuje pełny zakres usług doradczych związanych z zagro-żeniami i możliwościami z punktu widzenia prawa, doradztwo strate-giczne, czyli w jaki sposób działać, jakich wybrać partnerów i osoby odpowiedzialne za podejmowanie decyzji. Lobbysta zajmuje się rów-nież przebiegiem kampanii lobbingowej pod względem zarówno tech-nicznym jak i merytorycznym, organizowaniem konferencji praso-wych, przygotowywaniem raportów, a także dba o zainteresowanie da-nym tematem mediów i organizuje społeczne akcje popierające te roz-wiązanie38.

Celem działań lobbingowych jest również działalność na rzecz rozwoju projektów legislacyjnych, doradztwo w sprawach, przyjęcia,

33 Mruk H., Komunikowanie się w marketingu, praca zbiorowa pod redakcja Mruk Henryka, Pol-skie wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004, str. 136.34 Hope E., op. cit., str. 76.35 Kupiec L., op. cit., str. 136.36 Pawlak S., Jak to się je, czyli wstęp do teorii lobbingu, Praca zbiorowa Komunikacja marketin-gowa, kształtowanie społeczeństwa konsumpcyjnego pod redakcja Tomasza Goban-Klas, Wydaw-nictwo Wyższej Szkoły Handlowej w Radomiu, Radom 2006, str. 127.37 Kamiński L., op. cit., str. 83.38 Mruk H., Komunikowanie się w biznesie, op. cit., str. 161

8 9

odrzucenia lub wprowadzenia nowelizacji do ustaw, rozwój lub korek-ta strategii rządu oraz poszukiwanie poparcia dla rozwiązań prawnych w zakresie przyznawania ulg, datków, pożyczek oraz innych korzyści finansowych39.

2.5. Klasyfikacja form i strategii rzecznictwa interesów

Istnieje kilka form lobbingu i dzielą się one w zależności od wy-branych kryteriów. Ze względu na stopień jawności wyróżnia się lob-bing oficjalny (cywilizowany) oraz partyzancki (piracki, szeptany). W pierwszej formie działania lobbingowe są jawne, i sama grupa inte-resantów działa otwarcie. Lobbing partyzancki (nielegalny) wiąże się z korupcją czy tworzeniem protekcyjnych grup wpływu40.

Ze względu na sposób przyjętej taktyki podejmowanych działań lobbingowych rozróżnia się lobbing pośredni i bezpośredni. Lobbing pośredni polega na tworzeniu odpowiedniego otoczenia, w którym po-litycy czy decydenci będą w stanie podjąć decyzje które będą korzystne dla danej grupy interesantów41. Natomiast lobbing bezpośredni polega na bezpośrednim dotarciu do decydentów przez grupy nacisku42.

Aby omówić strategie lobbingu należy zacząć od przedstawienia koncepcji lobbingu-mix stworzonej przez francuskiego naukowca Ber-narda le Grille, który przedstawił lobbing jako mieszankę prawa, poli-tyki, ekonomii, dyplomacji i komunikacji. Według tego autora uzyska-nie 100 procent lobbingu wymaga wszystkich tych pięciu składników, każdego po 20 procent. Jednak jak dowodzi praktyka te proporcje mogą się zmieniać, i tak w budowaniu strategii lobbingowej w Stanach Zjed-noczonych zdecydowanie przeważa element prawa, a w Europie naj-ważniejsza jest dyplomacja i komunikacja43.

Strategia lobbingowa powinna obejmować definicje celów, spre-cyzowanie adresata, treść kampanii lobbingowej oraz określenie instru-mentów i taktyki, która zawiera wybór odpowiednich środków prze-kazu, określenie czasu realizacji i chronologii działań oraz ustalenie i kontrola budżetu44.

39 Jasicki K., op. cit., str. 18.40 Mruk H., Komunikowanie sie w marketingu, op. cit., str. 163.41 Ibid.42 Jasicki K., op. cit., str. 116-117.43 Ibid., str. 112.44 Clamen M., Lobbing i jego sekrety, Felberg, Warszawa 2005, str. 19.

10 11

Przyjmuje się podział strategii lobbingowej na lobbing ofensyw-ny i defensywny. Strategia ataku polega na analizie problemu lub prze-widywaniu jego pojawienia się oraz przeciwdziałaniu. Lobbing ofen-sywny zakłada niedopuszczanie do realizacji danego projektu niosące-go negatywne skutki dla danej grupy interesantów. Natomiast strategia lobbingu defensywnego zakłada zachowanie status quo, skupia się na podtrzymywaniu i wspomaganiu dotychczasowych działań i przeciw-działania opozycji. W tej strategii dopuszcza się również wypracowa-nie kompromisu dla interesów danych grup interesantów45.

Istnieje również rozszerzenie tej klasyfikacji strategii lobbingo-wej o lobbing konstruktywny, roszczeniowy i negatywny. Lobbing konstruktywny to taki, w którym proponowane zmiany są w interesie dużych grup ludzi lub całego społeczeństwa. Lobbing roszczeniowy polega na walce o interesy i przywileje danej grupy interesantów na-tomiast lobbing negatywny zakłada dążenie do zachowania obecnego stanu46. Zachowanie obecnego stanu sprowadza się do utrzymana bała-ganu prawnego i kompetencyjnego, co sprzyja rozwojowi szarej strefy lub sprzyja rozwojowi innych nielegalnych interesów47.

2.6. Klasyfikacja narzędzi lobbingu

Nie istnieje jeden wspólny zestaw narzędzi lobbingu uznawany przez wszystkich praktyków lobbingu. Różni autorzy podają własne klasyfikacje narzędzi, jednak można przyjąć, że najbardziej uniwer-salny i rozbudowany zestaw instrumentów lobbingu został zapropo-nowany przez Manfreda Straucha w książce Lobbing: Wirtschaft und Politik im Wechselspiel wydanej w 1993 roku. Do narzędzi lobbingu Strauch zaliczył: pozyskiwanie i analizę danych jako podstawę do for-mułowania strategii lobbingowej oraz oceny szans i zagrożeń, szcze-gółową analizę otoczenia politycznego, gospodarczego, finansowego, technicznego i socjalnego jak i wykorzystywanie nowoczesnych syste-mów do elektronicznego przetwarzania danych oraz monitoringu. Au-tor wskazuje również, że istotne jest pozyskiwanie danych z otoczenia przez indywidualne kontakty z decydentami, identyfikacje procesów decyzyjnych, przygotowanie argumentów, dokładną obserwację infor-

45 Jasiecki K., op. cit., str. 114-116.46 Rozwadowska B., op. cit., str. 258.47 Mruk H., Komunikowanie sie w marketingu, op. cit., str. 163.

10 11

macji zwrotnych od władz i decydentów, a także pozyskiwanie opinii niezależnych rzeczoznawców48.

Ze względów na specyfikę działań lobbingowych w parlamen-cie Unii Europejskiej oprócz wymienionych metod stosuje się również wybór odpowiednich i kompetentnych decydentów, tworzenie sojuszy z organizacjami z innych krajów, a nawet budowanie wspólnej struktu-ry organizacyjnej oraz dysponowanie jak największą siecią kontaktów osobistych49.

2.6.1. Narzędzia i techniki lobbingu bezpośredniego

Do narzędzi lobbingu bezpośredniego zalicza się dwie grupy. Pierwsza z nich to lobbing bezpośredni personalny wykorzystujący ta-kie narzędzia jak: spotkania, rozmowy, konferencje prasowe (lobbysta może osobiście przekazać dziennikarzom aktualne informacje lub jako wiarygodne źródło informacji50), przyjęcia, wystąpienia publiczne, pre-zentacje, wizyty, przesłuchania w komisjach oraz tworzenie sieci kon-taktów towarzyskich (networking). Druga grupa to lobbing bezpośredni pisany, do którego należą takie narzędzia jak: listy, faksy, e-maile, ba-dania, dane statystyczne, artykuły, broszury oraz książki51.

Przy omawianiu lobbingu bezpośredniego należy zwrócić uwagę na pięć technik proponowanych przez Michaela Clamena. Wprowadził on termin (pięciu) technik judo. Pierwsza z nich to zestaw technik typu ,,wnieś wkład,, stosowana podczas wprowadzania ustaw i polegająca na przedstawieniu konkretnych rozwiązań oraz opracowaniu dokumen-tów specjalistycznych. Parlamentarzyści chętnie korzystają z takiej for-my lobbingu i często w podejmowaniu decyzji sugerują się ekspertyza-mi i gotowymi propozycjami regulacji prawa52.

Kolejna technika jest metoda ,,alibi”, która polega na przedsta-wieniu konkretnych działań i rozwiązań, które tłumaczone są dobrem dla interesów społecznych, często argumenty popierające ustawę argu-mentowane są pozytywnymi skutkami dla bezpieczeństwa obywateli czy ekologii53.48 Ibid., str. 138-139.49 Mruk H., Komunikowanie się w marketingu, op. cit., str. 139.50 Laermer R., Prichinello M., Public relations, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004, str. 79.51 Businessman Magazine dodatek Rynek Reklamy, czerwiec 2001, str. 41-43.52 Jasiecki K., op. cit., str. 118-125.53 Ibid.

12 13

Trzecia technika judo proponowana przez autora jest wymiana in-formacji, czyli być blisko urzędników i administracji, w której najważ-niejszym czynnikiem wpływającym na decyzje władzy jest dyploma-cja. Technika ta wykorzystywana jest przy wypracowywaniu rozwią-zań dobrych dla ogółu, dotyczących ochrony praw konsumenckich, praw człowieka, czy obrony środowiska. Przedstawienie argumentów jest tak skonstruowane, aby nie było widać interesów jednostek54.

Kolejną techniką jest mieć ,,swojego”, członka w administracji, czyli uczestniczyć w strukturach decyzyjnych różnego typu. Wywiera-nie wpływu na decydentów występuje naturalnie, gdy lobbysta jest bli-sko danego zdarzenia. W tym celu organizowane są różnego rodzaju wyjazdy studyjne, konferencje i spotkania negocjacyjne55.

Ostatnia technika jest ,,grać”, na drodze sądowej służąca osła-bieniu sił oponenta i destabilizacji. ,,Granie na zwłokę”, szczególnie sprawdza się w Polsce ze względu na powolna prace wymiaru sprawie-dliwość56.

2.6.2. Narzędzia i techniki lobbingu pośredniego

Narzędziami lobbingu pośredniego jest wykorzystywanie autory-tetów, liderów organizacji społecznych i wspólnot wyznaniowych w celu przekazywania odpowiedniej argumentacji i tym samym przeko-nywanie i mobilizowanie społeczeństwa do poparcia danego stanowi-ska57.

Lobbing pośredni wykorzystuje przychylność i zainteresowanie daną sprawą opinie publiczną. W tym celu wykorzystuje się kilka tech-nik aktywizacji społeczeństwa. Wyróżnia się trzy podstawowe techni-ki58. Pierwsza technika to kreowanie wizerunku i polega na budowa-niu pozytywnego otoczenia w ogół sprawy. Organizowane są spotka-nia, konferencje zarówno z władzą jak i z obywatelami. Dużą rolę od-grywają media i współpraca z dziennikarzami. Kolejną techniką jest lobbing oddolny (grassroots lobbing), który polega na wzbudzeniu za-interesowania u osób, których decyzja władzy dotknęła bezpośrednio, a następnie zmobilizowanie tych osób do zorganizowanej akcji. W tym

54 Jasiecki K., op. cit., str. 118-125.55 Ibid.56 Ibid.57 Businessman Magazine dodatek Rynek Reklamy, czerwiec 2001, str. 41-43.58 Jasicki K., op. cit., str. 125-126.

12 13

celu stosuje się bojkot, czyli zerwanie wszelkich relacji z danym pod-miotem. Dzieje się tak na przykład, kiedy firma podejmuje działania niezgodne z interesami społeczeństwa lub podejmuje jakieś działa-nia wbrew opinii publicznej, czego konsekwencją może być zbiorowy sprzeciw w nabywaniu produktów tej firmy. Oprócz bojkotu stosuje się również bardziej formalne techniki takie jak petycja, która polega na zbieraniu podpisów pod danym projektem i jest najstarszą formą lob-bingu. Do formalnych technik należy również masowe wysyłanie li-stów protestacyjnych, jednak jest to metoda stosunkowo droga i dla-tego też trudno przekonać do niej większą grupę ludzi59.

Kolejną metodą jest organizacja manifestacji. Jest to spektaku-larne zjawisko, które często cieszy się zainteresowaniem mediów, co może przesądzić o jej skuteczności. W praktyce manifestacja jest osta-tecznym i dość brutalnym narzędziem wykorzystywanym najczęściej wtedy, gdy pozostałe metody nie przyniosły należytego skutku60.

Ostatnimi narzędziami są te stosowane w ramach lobbingu finan-sowego i polegają na zbieraniu środków finansowych w celu realizacji danego projektu61.

2.7. Pozytywne i negatywne aspekty rzecznictwa interesów

Zwolennicy rzecznictwa interesów podają wiele argumentów świadczących o pozytywnych stronach lobbingu. Jednym z aspektów jest fakt, że lobbing ma za zadanie ułatwianie rozwiązywania sporów oraz problemów dotyczących konkretnej grupy interesu. Kolejnymi po-zytywnymi aspektami z pewnością jest budowanie relacji między decy-dentami a rzecznikami środowisk, które nie mają bezpośredniego wpły-wu na procesy decyzyjne w państwie. Lobbing pozwala na komunika-cję problemów środowisk, zwłaszcza w tych państwach, w których re-latywnie niedawno narodziła się demokracja. Aktywność rzeczników wymusza na rządzących poświęcenia uwagi problemom, na które bez interwencji z zewnątrz pewnie nie zwróciliby uwagi62.

59 Jasiecki K., op. cit., str. 128.60 Ibid., str. 128-132. 61 Ibid., str. 134.62 Kuśmierski S., Public relations w procesie opiniotwórczym, Wydawnictwo ALMAMER Wyż-sza Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2006, str. 43.

14 15

Kolejnym aspektem (charakterystycznym dla krajów demokra-tycznych) jest poczucie u obywateli odpowiedzialności za losy pań-stwa, a także zaangażowanie w proces stanowienia prawa, co sprzy-ja prawidłowemu rozwojowi postaw i zachowań obywatelskich. Nie-wątpliwie atutem lobbingu jest sztuka pokonywania barier międzypar-tyjnych i sprawiania, że ludzie zrzeszeni w rożnych ugrupowaniach, o różnych poglądach mogą ze sobą współpracować63. Lobbing umoż-liwia włączenie się do debaty publicznej obywateli (których reprezen-tuje lobbysta), co świadczy o wysokim poziomie demokratyzacji dane-go państwa64.

Działaniem lobbingu jest również dostarczanie szczegółowych in-formacji dotyczących danego zagadnienia, co powala osobom odpo-wiedzialnym za podejmowanie decyzji na bardziej precyzyjną analizę skutków związanych z ów decyzją dla społeczeństwa i przyjęciem naj-bardziej optymalnego rozwiązania problemu65.

2.8. Specyfika i regulacje prawne lobbingu w Polsce

Lobbing w Polsce jest słabo i nieprawidłowo rozwinięty, co sprzy-ja powstawaniu tzw. podziemia lobbystycznego. Do oficjalnie działa-jących instytucji lobbystycznych w Polsce zalicza się jedynie Bussines Center Club, Krajową Izbę Gospodarczą oraz wiele innych mniejszych organizacji gospodarczych i społecznych, które często są organizacja-mi non-profit. Mimo tego Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową szacuje, że 20% posłów i 30% radych przyznaje sie do tego, ze pod-czas podejmowania decyzji, uwzględnia interesy grupy nacisku. Jed-nak liczba polityków ulegająca naciskom osób, które nie są profesjo-nalnymi lobbistami (a zatem nie są rejestrowani, a ich działaność nie podlega kontroli) jest znacznie większa, a także trudna do oszacowa-nia66. W rejestrze Ministerstwa Spraw Wewnetrznych i Administracji w 2009 roku zarejestrowanych bylo 136 lobbystów z czego 134 działa-jacych aktywnie, w tym 12 firm. W Sejmie i Senacie zarejestrowanych jest jedynie 20 lobbystów67.

63 Jasicki K., op. cit., str. 22-23.64 Szymańska A., Public relations w systemie zintegrowanej komunikacji marketingowej, Oficyna Ekonomiczna Unimex, Wrocław 2004, str. 266.65 Kuśmierski S., op. cit., str. 43.66 Kuśmierski S., op. cit., str. 45-46.67 http://www.ksap.gov.pl/ksap/content/view/290/94/ [02.11.2010]

14 15

W Polsce nie istnieją regulacje dotyczące działalności lobbingo-wej, a system prawa precyzuje jedynie zakres przedmiotowy lobbin-gu. Elementami określającymi legalność i poprawność działań lobbin-gowych są kodeksy etyczne, organy odpowiedzialne za rozwój etyki, jawność działań oraz mechanizmy rozliczeń i kontrolowania. W 1995 roku został powołany Zespół ds. Lobbingu przy Biurze Studiów i Ana-liz Kancelarii Senatu, który miał się zajmować promowaniem idei lob-bingu, określać sposoby i normy w kontaktach między grupami nacisku a władzą oraz proponować projekty ustaw68.

Obecnie kwestie lobbingu w Polsce reguluje Ustawa o działalno-ści lobbingowej, oraz szereg innych ustaw precyzujących obszary dzia-łalności, czyli Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Ustawa Prawo o stowarzyszeniach, Ustawa o fundacjach, Ustawa o organi-zacjach pracodawców, Ustawa o izbach gospodarczych, Ustawa o za-mówieniach publicznych, Ustawa Prawo o zgromadzeniach, Ustawa o partiach politycznych, Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych69.

W 2009 roku została uchwalona nowelizacja Ustawy o działal-ności lobbingowej. Zmieniono wówczas zapis w rozdziale czwartym „Kontrola zawodowej działalności lobbingowej” o informowaniu Mar-szałka Sejmu lub Marszałka Senatu o prowadzonej działalności lob-bingowej. Według nowelizacji ustawy, przewodniczący klubu ma obo-wiązek podania dokładnych danych współpracowników społecznych, a także źródła finansowania. Dane te są podawane do wiadomości pu-blicznej70.

W maju 2010 został opublikowany projekt założeń ustawy o lob-bingu przedstawiony przez ministra ds. walki z korupcją Julii Pitery. Minister zaproponowała w niej zmianę definicji działalności lobbin-

68 Jasicki K., op. cit., str. 80-81.69 Ibid., str. 82.70 Ustawa o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa, rozdział 6, art. 21. Prze-wodniczący klubu lub koła jest obowiązany podać odpowiednio Marszałkowi Sejmu albo Mar-szałkowi Senatu następujące dane dotyczące pracowników biura klubu lub koła oraz społecznych współpracowników: 1. imię (imiona) i nazwisko; 2. datę urodzenia; 3. miejsce zatrudnienia w trzyletnim okresie poprzedzającym dzień, w którym osoba została pracownikiem biura klubu lub koła albo społecznym współpracownikiem; 4. źródła dochodów w trzyletnim okresie poprzedzającym dzień, w którym osoba została pra-cownikiem biura klubu lub koła albo społecznym współpracownikiem; 5. informację o wykonywanej działalności gospodarczej w trzyletnim okresie poprzedzającym dzień, w którym osoba została pracownikiem biura klubu lub koła albo społecznym współpra-cownikiem.

16 17

gowej. Nowa definicja zakłada, że działalnością lobbingową są wszel-kie próby kontaktu z osobami odpowiedzialnymi za decyzje publiczne w celu wywarcia wpływu na procesy legislacyjne. Poprawki wprowa-dzone mają za zadanie ustanowić lobbing legalną i transparentną dzie-dziną polityki i wyeliminować możliwośc nielegalnych praktyk, głów-nie korupcji71. Projekt ustawy został skrytykowany przez Konfederacje Pracodawców Polskich, gdyż nowa ustawa regulowałaby ich działal-ność i działała na szkodę instytucji (obecnie KPP reguluje Ustawa o or-ganizacjach pracodawców)72.

2.9. Wnioski z badania nad społecznym wizerunkiem lobbingu

Podobnie jak w przypadku sponsoringu pierwszym zagadnie-niem, które interesowało badaczy było poznanie deklaracji stopnia zna-jomości pojęcia lobbing. Badania pokazały, że 32% nigdy nie spotka-ło się z terminem lobbing. 29% zadeklarowało, że zna pojęcie w stop-niu średnim (tj. słyszał o lobbingu, ale sam nie jest w stanie wyjaśnić, czym jest) 28% wskazało, że zna lobbing w stopniu słabym (tj. słysza-ło o nim, ale zupełnie nie wiedzą, czym lobbing jest). Wśród badanych 10% odpowiedziało, że zna pojęcie lobbingu w stopniu dobrym (tj. po-trafi zdefiniować i użyć w wypowiedzi). Lobbing w stopniu bardzo do-brym zna 1% badanych.

W dalszej części badania badacze zapytali osoby, które zadekla-rowały, że znają lobbing stopniu dobrym i bardzo dobrym, o to czym jest ich zdaniem lobbing. Wśród uzyskanych opisów powtarzały się ni-żej zaprezentowane.

• „informowanie sfer politycznych o interesach różnych grup spo-łecznych w odniesieniu do danej sprawy, wywieranie wpływu na sfery polityczne,

• wywieranie wpływu na podmiot celem osiągnięcia zamierzo-nych rozwiązań,

• jest to próba wywarcia wpływu na osobie decyzyjnej w celu uzy-skania odpowiedniej decyzji dla danego interesu,

• lobbing to inaczej korupcja,• wywieranie wpływów, nacisków na polityków,

71 http://bip.kprm.gov.pl/g2/2010_05/2654_fileot.pdf [22.09.2010]72 http://lex.pl/?cmd=artykul,4779 [22.09.2010]

16 17

• działanie grup interesów wywierających nacisk na polityczne or-gany państwa, głównie na legislaturę, przekonywanie posłów w kuluarach,

• lobbing to wywieranie wpływu na czyjąś decyzje np. polityków, celem osiągnięcia swoich celów biznesowych, np. aby dana usta-wa była jak najbardziej korzystna dla ich sektora lub produktu,

• szukanie poparcia dla kogoś, czegoś sposobami zgodnymi z mo-ralnością lobbysty,

• wywieranie wpływu na osoby przy pomocy dostępnych zaso-bów,

• to takie działania, poprzez różne metody i źródła, mające na celu przeforsowanie danej koncepcji, ideologii czy przedsięwzięcia,

• wywieranie wpływu na osoby podejmujące decyzje przez osoby trzecie,

• lobbing to wywieranie wpływu na kształtowanie prawa, repre-zentowanie interesów grupy społecznej/ firmy w sposób zgod-ny z prawem. Uświadamianie rządzącym korzyści lub zagrożeń, konfliktów interesów, jakie niesie za sobą wprowadzanie np. no-wych ustaw dla danej grupy społecznej/firmy.

• działania na korzyść zleceniodawcy lobbingu.• wpływanie na określone grupy decydentów przez inne grupy w

celu uzyskania przez te grupy korzystnych decyzji,• lobbing jest to działanie, którego celem jest wywarcie wpływu na

organy publiczne w zakresie m.in. stanowienia prawa, kształto-wania polityki państwa,

• wywieranie wpływu na władze /decydentów celem osiągnięcia zysków/ korzyści”

Zdaniem respondentów działalność lobbingową prowadzą przede wszystkim duże przedsiębiorstwa krajowe (20% wskazań) i korporacje międzynarodowe (19%), stowarzyszenia przedsiębiorców (12%), wła-dze lokalne i samorządowe (8%), środowiska branżowe (8%).

Autorzy pragnąc poznać bliżej opinie respondentów na temat lob-bingu przestawili osobom, które zadeklarowały znajomość pojęcia lob-bing na poziomie dobrym i bardzo dobrym siedem tez, do których ba-dani mogli się odnieść. I tak z tezą: „Lobbing to profesjonalna działal-ność zawodowych pośredników pomiędzy grupami interesów a ośrod-kami władzy administracyjnej lub politycznej” zgodziło się 70% re-spondentów – blisko 22% było przeciwnego zdania. 8% nie miało zda-

18 19

nia na wskazany temat. Z tezą „Lobbing wzmaga zachowania korup-cyjne” zgodziło się 75% blisko 15% było przeciwnego zdania. 10% ba-danych nie miało zdania na wskazany temat. Trzecia teza miała brzmie-nie: „Lobbing jest działalnością, która sprawia, że politycy są lepiej po-informowani o danej sprawie”. Wskazania przy tej tezie rozłożyły się prawie po równo – wartości blisko 50%. Z tezą: „Lobbing prowadzi do nadużyć władzy, uzyskiwania wyłącznie prywatnych lub grupowych korzyści” zgodziło się ponad 75% badanych. Przeciwnego zdania było 16%. Nie miało zdania w odniesieniu do zaprezentowanej tezy 9% ba-danych. Kolejna teza miała brzmienie: „Lobbing pozwala na pozna-nie różnorodnych opinii na temat jakiejś kwestii”. Z tą tezą zgodziło się 36% odpowiadających – przeciwnego zdania było blisko 49% respon-dentów. Nie miało zdania w odniesieniu do zaprezentowanej tezy 15% badanych. Szósta teza brzmiała: „Lobbing to wywieranie presji na po-lityków w celu uzyskania korzystnych rozwiązań”. Z tą tezą zgodziło się prawie 79% odpowiadających. Przeciwnego zdania było 14% re-spondentów. Nie miało zdania na postawioną tezę 7% badanych. Ostat-nia postawiona przez badaczy teza brzmiała: „Lobbing pozwala na wy-pracowanie kompromisu tam gdzie prezentowane są sprzeczne intere-sy”. Z powyższą tezą zgodziło się 26% badanych. Taki sam odsetek re-spondentów nie miał wyrobionego zdania na postawioną tezę. Z tezą nie zgodziło się 48%.

Badanie pokazało, że recepcja lobbingu nie jest zależna od zmien-nych takich jak wiek, płeć, miejsce zamieszkania czy wykształcenie. Niewielkie wahania między osobami z wykształceniem podstawowym, a osobami z wykształceniem wyższym wydają się być naturalne. Podob-nie jak te różnice wynikające z miejsca zamieszkania. Można założyć, że osoby, które mają wyższe wykształcenie, miały większe prawdopo-dobieństwo spotkania się z pojęciem lobbingu niż osoby z wykształ-ceniem podstawowym. Miejsce zamieszkania również może wpływać na stopień posiadanej wiedzy, choćby dlatego, że osoby mieszkające w dużych miastach częściej posiadają wyższe wykształcenie.

Statystycznie osoba, która potrafi podać definicje lobbingu oraz podać dodatkowe informacje, wykraczające poza definicje, to kobie-ta (75%), w przedziale wiekowym 25-54 lata, mieszkająca w mie-ście powyżej 500 tys. mieszkańców i posiadająca wykształcenie wyż-sze. Natomiast (statystyczne) osoba, która nigdy nie spotkała się z po-jęciem lobbingu, to w 52% mężczyzna, w przedziale wiekowym 15-24

18 19

(50%), mieszkający na wsi (58%) i posiadający wykształcenie podsta-wowe (64%). Można wnioskować, iż taka dysproporcja wynika z fak-tu, że kobiety częściej niż mężczyźni uzyskują wyższe wykształcenie, co jest jedną z konsekwencji częstszych migracji (kobiet) z obszarów wiejskich do miast.

Warto zwrócić uwagę, że odsetek ludzi szukających dodatko-wych informacji o lobbingu, czym jest, kto lobbuje w Polsce, i za jaki-mi rozwiązaniami jest znikomy (8% mieszkańców województwa ma-zowieckiego). Najczęściej dodatkowych informacji szukali mężczyźni (52%), w przedziale wiekowym 25-54 lata (69%), zamieszkali w mie-ście powyżej 500 tys. mieszkańców (45%) z wykształceniem wyższym (69%). Prawdopodobnie wynika to z faktu, iż osoby mieszkające w du-żych miastach, mają większe szanse na zdobycie wykształcenia, oraz łatwiejszy dostęp do informacji. Można również zaobserwować w du-żych miastach większą presje społeczeństwa na zdobywanie wykształ-cenia i posiadanie rozległej wiedzy. Co ciekawe, jak wykazało bada-nie, wszyscy respondenci, którzy zadeklarowali w badaniu, że kiedy-kolwiek poszukiwali informacji o lobbingu, znali to pojęcie przynajm-niej w stopniu średnim.

Informacje, o tym, kto w Polsce zajmuje się, w jakiej sprawie i z jakim skutkiem są dostępne w rejestrach na stronie internetowej Mi-nisterstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Biuletynie Informa-cji Publicznej73 oraz na stronie Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej, gdzie można znaleźć informacje o zawodowych lobbystach, którzy posiada-ją kartę wstępu na teren Sejmu. Osób i firm prowadzących działalność lobbingową wpisanych w rejestr MSWiA obecnie (czerwiec 2011) jest 195 (7 zostało wykreślonych z rejestru)74, natomiast osoby, które posia-dają kartę wstępu do Sejmu jest zaledwie 1775.

W 2010 roku MSWiA odnotowało dwa wystąpienia publiczne podmiotów wykonujących zawodową działalność lobbingową oraz pięć wystąpień podmiotów działających we własnym imieniu tj. niewy-konującej zawodowej działalności lobbingowej w rozumieniu ustawy O działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa. W pierw-szym przypadku (podmiotów zarejestrowanych) obydwa wnioski nie miały wpływu na proces stanowienia prawa, z czego wniosek jednego

73 Aneks 1 (patrz Aneksy)74 Ibid.75 http://orka.sejm.gov.pl/SQL.nsf/lob?OpenAgent&wykazl [13.06.2011]

20 21

podmiotu został odrzucony ze względu na brak formalnego zgłoszenia na urzędowym formularzu. W drugim przypadku (podmiotów niezare-jestrowanych) tylko jedno wystąpienie podmiotu wpłynęło na proces stanowienia prawa, pozostałe uwagi zostały odrzucone.

Zatem biorąc pod uwagę znikome informacje zgłoszone przez osoby zajmujące się zawodową działalnością lobbingową do rejestru podmiotów oraz ujętych w rejestrze działań przez nich podejmowa-nych można uznać, iż zapotrzebowanie na takie informacje jest ade-kwatne do zawartej w tych rejestrach treści.

Wszystkie badane osoby, które znały pojęcie lobbingu w stopniu dobrym lub bardzo dobrym (11% mieszkańców województwa mazo-wieckiego), czyli potrafili oni podać definicje, użyć jej w wypowiedzi czy podać dodatkowe informacje, wykraczające ponad definicje dekla-rują równocześnie w 40%, że raczej lub zdecydowanie nie akceptują działalności lobbingowej. 32% respondentów raczej akceptuje lub co rzadsze-zdecydowanie akceptuje. Prawdopodobnie takie postrzeganie, wynika z faktu, że osoby deklarujące wiedze o lobbingu najczęściej spotykały się z tym pojęciem w kontekście negatywnym (media mówią o lobbingu w odniesieniu najczęściej do różnego rodzaju afer politycz-no-biznesowych). Jeśli chodzi o deklaracje glosowania w hipotetycz-nym referendum zdania są podzielone. Za całkowitym zakazem prowa-dzenia działalności lobbingowej zagłosowałoby 37%, przeciwko takie-mu zakazowi zagłosowałoby 34%, a nie ma zdania na ten temat 29% badanych. Jednak przewaga osób opowiadających się za zakazem dzia-łalności lobbingowe potwierdza to, że osoby nieakceptujące działań lobbingowych, również będą za zakazem takiej działalności.

Co ciekawe, osoby, które zadeklarowały dobrą i bardzo dobrą zna-jomość pojęcia lobbing, zostały poproszone o podanie definicji w py-taniu otwartym. Z 41 takich osób, definicje podało 39 ankietowanych. Taki wynik sugeruje, że respondenci w pytaniu o stopień znajomości pojęcia lobbingu zbyt optymistycznie ocenili poziom swojej wiedzy.

Ponadto, respondenci, którzy nigdy nie spotkali się z pojęciem lobbingu (32% mieszkańców województwa mazowieckiego) nie znają również pojęcia public relations w 23%, natomiast znają słabo w 24%, średnio w 17%, dobrze w 4%. Żadna z osób, które nie zna lobbingu nie deklaruje wiedzy o public relations w stopniu bardzo dobrym. Co ozna-cza, że brak szerokiego zakresu informacji o public relations pokrywa się również z brakiem wiedzy o jego narzędziach. Warto również za-

20 21

znaczyć, że osoby, które nie znają pojęcia lobbing kojarzą PR głownie z współpracą z mediami (44%), z biznesem (26%), z reklamą (22%) i dopiero z polityką (4%).

Respondenci, którzy znają pojęcie lobbingu, ale nie potrafią podać spontanicznie definicji, zostali poproszeni o zadeklarowanie stosunku do tez. Najczęściej badani zgadzali się z tezą, mówiąca o tym, że lob-bing prowadzi do nadużyć władzy, następnie wskazywali tę, w której mowa o tym, że lobbing wzmaga zachowania korupcyjne lub, że jest to wywieranie presji na politykach. Respondenci nie tylko wskazywali negatywne skojarzenia z lobbingiem, równie często zgadzali się z tezą, która mówi, że lobbing to profesjonalna działalność pośredników po-między ośrodkami władzy administracyjnej lub politycznej a grupami interesu.

Biorąc pod uwagę powyższe badania i ich analizę oraz badania opi-sane w pierwszym rozdziale, można powiedzieć, że odbiór społeczny lobbingu z czasem będzie się poprawiał. Rozwój i popularyzacja dzia-łalności lobbingowej jest nieunikniona w społeczeństwie demokratycz-nym. Kraje takie, jak Polska o relatywnie młodej i dopiero rozwijającej się demokracji powinny jak najszybciej usprawnić prawo w tym zakresie i wprowadzić przejrzystość procesów lobbingowych. Obserwując sy-tuacje w Stanach Zjednoczonych, w których ustawa o lobbingu po-wstała kilkadziesiąt lat temu można wnioskować, iż społeczeństwo nie tylko ma bardziej pozytywne skojarzenia z tym zjawiskiem, ale również jest bardziej świadome swoich działań, które mogą wpływać na kształt państwa. Niewątpliwie nowe regulacje lobbingu w Polsce, a także kam-panie społeczne promujące lobbing wśród obywateli z czasem sprawią, że pozytywne skojarzenia wyprą te negatywne. Niestety na razie wciąż jest nam jeszcze daleko do tego by zauważyć choćby te podstawowe i najważniejsze korzyści płynące z lobbingu dla społeczeństwa.

Podsumowanie

Celem niniejszej części jest ukazanie społecznej recepcji lobbin-gu. Autorka ukazuje stosunek społeczeństwa do lobbingu, przedstawia czy zjawisko to jest zauważalne oraz czy może powodować określone zachowania. Przed prezentacją wyników badań, autorka przybliżyła w teoretyczną istotę lobbingu – zakres przedmiotowy i adresatów, cele rzecznictwa interesów, klasyfikację form i strategii. W końcowej czę-

22 23

ści autorka podejmuje zagadnienie specyfiki i regulacji prawnej lobbin-gu w Polsce.

Słowa kluczowe: public relations, lobbing, rzecznictwo interesów

Social reception of lobbying

The purpose of this section is to show the public the reception lob-by. The author shows the ratio of population to the lobbying, shows that this phenomenon is observable and that can cause certain behaviors. Before the presentation of research results, the author closer to the the-oretical essence of lobbying - scope and recipients, advocacy purposes, the classification of forms and strategies. In the final part the author ta-kes issue specificity and regulation of lobbying in Poland.

Keywords: public relations, lobbying, advocacy interests

Bibliografia

1. Abramczyk Gerald, Manipulacja: wpływ czy perswazja? Komuni-kacja marketingowa, kształtowanie społeczeństwa konsumpcyjne-go, pod redakcja Tomasza Gobana-Klasa, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Handlowej w Radomiu, Radom, 2006,

2. Afanasjew Juri, Groźna Rosja, Oficyna naukowa, Warszawa 2005,

3. Andrzejewski Piotr, Sztuka budowania wizerunku osób, firm i in-stytucji, Wydawnictwo Forum Media, Poznań 2003,

4. Antoszewski Andrzej, Herbut Ryszard, praca zbiorowa, Leksykon Politologii, Wydawnictwo ALTA 2, Wrocław 2002,

5. Batko Roman, Jackowska Aleksandra, Niżyńska Aleksandra, Wa-szak Marcin pod kierownictwem Zbieranka Jarosława, Praktycz-ny przewodnik po lobbingu w samorządzie województwa, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2010,

6. Black Sam, Public relations, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2001,

7. Budzyński Wojciech, Public relations. Zarządzanie reputacja fir-my, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 201,

22 23

8. Clamen Michael, Lobbing i jego sekrety, Felberg, Warszawa 2005,

9. Czubaty Jarosław, Rosja i świat, wyobraźnia polityczna elit wła-dzy imperium rosyjskiego w początkach XIX wieku, Wydawnictwo NERITON, Warszawa 1997,

10. Dahl Robert, Stinebricker Bruce, Współczesna analiza polityczna, Wydawnictwo naukowe Scholar, Warszawa 2007,

11. Davis Anthony, Public relations, Polskie Wydawnictwo Ekono-miczne, Warszawa 2007,

12. Davis Anthony, Wszystko, co powinieneś wiedzieć o PR. Odpo-wiedzi na 500 najważniejszych pytań, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2005,

13. Dobek-Ostrowska Bogusława, Komunikowanie polityczne i pu-bliczne, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2007,

14. Dobek-Ostrowska Bogusława, Studia z teorii komunikowania ma-sowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1999,

15. Dobek-Ostrowska Bogusława, Fras Janina, Ociepka Beata, Teo-ria i praktyka propagandy, Wydawnictwo Uniwersytetu Wro-cławskiego, Wrocław 1997,

16. Drzycimski Andrzej, Sztuka kształtowania wizerunku, Business-man Press, Warszawa 1998,

17. Falkowska Macieja, Komunikat z badań. Polacy o korupcji, lobbingu i kupowaniu ustaw, Centrum Badań Opinii Społecznej, Warsza-wa 2003,

18. Fiszer Józef, Sytuacja wewnętrzna w krajach postkomunistycz-nych Europy i Azji oraz ich polityka międzynarodowa w latach 2006-2007, wydawnictwo Instytutu Studiów Politycznych Pol-skiej Akademii Nauk. Warszawa 2007,

19. Gacparski Wojciech, Decyzje i etyka w lobbingu i biznesie, Wy-dawnictwo Wyzszej Szkoly Przedsiebiorczosci i zarzadzania im. Leona Kozminskieo, Warszawa 2003,

20. Gajda Małgorzata, Tarnawska Katarzyna, Lobbing rolny, a budżet Unii Europejskiej, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Zakamycze 2002,

21. Giedrojć Kuba, Public relations w administracji, Wydawnictwo profesjonalne ALPHA pro, Ostrołęka 2004,

24 25

22. Gregory Anne, Public relations w praktyce, Wydawnictwo Profe-sjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1997,

23. Grzegorczyk Adam, Reklama, Polskie wydawnictwo ekonomicz-ne, Warszawa 2010,

24. Hope Ewa, Public relations instytucji uzytecznosci publicznej, Bi-blioteka Public relations, Gdansk, 2005,

25. Jabłoński Andrzej, Sobkowiak Leszek, Marketing polityczny w teorii i praktyce, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2002,

26. Jasicki Krzysztof, Molęda-Zdziech Małgorzata, Kurczewska Ur-szula, Lobbing. Sztuka skutecznego wywierania wpływu, Kraków 2000,

27. Jednaka Wiesława, Grupy interesu. Teorie i działanie, pod re-dakcją Zbigniewa Machalskiego i Lecha Rubisza, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2003,

28. Kaminski Leszek, Komunikacja korporacyjna a biznes. Praktycz-ny poradnik, Oficyna Wydawnicza BRANTA, Bydgoszcz-War-szawa 2007,

29. Knecht Zdzisław, Racjonalne public relations, budowa działu, in-strumenty, studia przypadków, Wydawnictwo C.H.BECK, War-szawa 2005,

30. Kotler Philip, Marketing, Gebethner i Ska, Warszawa 1994, 31. Kubiak Anna, Parlamentarzyści o lobbingu. Raport z badan, Fun-

dacja im. Stefana Batorego, Warszawa 2008,32. Kupiec Leszek, Augustyn Anna, Public relations, Wydawnictwo

Wyższej Szkoły Finansów i zarządzania w Białymstoku, Biały-stok 2004,

33. Kurczewska Urszula, Moleda-Zdziech Malgorzata, Lobbing w Unii Europejskiej, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2002,

34. Kuśmierski Stanisław, Public relations w procesie opiniotwór-czym, Wydawnictwo ALMAMER Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2006,

35. Laermer Richard, Prichinello Michael, Public relations, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004,

36. Makowski Grzegorz, Lobbing w samorządzie województw. Ra-port z badan i monitoringu, Instytut Spraw Publicznych, Warsza-wa 2010,

24 25

37. Mastromarco Dan, Saffer Adam, Zielinski Miroslaw, Biedrzyc-ka Urszula, Hryciuk Konrad, Sztuka lobbyingu w Polsce, USAID/GEMINI Small Business Project, Warszawa 2005,

38. Matwiejenko Jurij, Wilk Marian, Rosja. Współczesny system po-lityczny, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Studiów Międzynarodo-wych, Łódź 2008,

39. Michal, Komunikat z badań. Nepotyzm, Centrum Badania Opinii Spolecznej, Warszawa 2009,

40. Moleda-Zdziech Malgorzata, Wstep do polskiego wydania Lob-bing i jego sektety, Clamen Michael, Lobbing i jego sekrety, Fel-berg SJA, Warszawa 2005,

41. Mruk Henryk, Komunikowanie się w biznesie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2002,

42. Mruk Henryk, Komunikowanie się w marketingu, praca zbiorowa pod redakcja Mruk Henryka, Polskie wydawnictwo Ekonomicz-ne, Warszawa 2004,

43. Pawlak Sławomir, Jak to się je, czyli wstęp do teorii lobbin-gu, Praca zbiorowa Komunikacja marketingowa, kształto-wanie społeczeństwa konsumpcyjnego, pod redakcja Toma-sza Goban-Klas, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Handlowej w Radomiu, Radom 2006,

44. Reitschuster Boris, Władimir Putin. Dokąd prowadzi Rosję?, Świat Książki, Warszawa 2005,

45. Rinus van Schendelen, Machiavelli w Brukseli. Sztuka lobbingu w Unii Europejskiej, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006,

46. Rozwadowska Barbara, Public relations. Teoria, praktyka, per-spektywy, Studio Emka, Warszawa 2002,

47. Sławik Anna, Lobbing w strategiach przedsiębiorstw. Pięć cieka-wych analiz przypadków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielloń-skiego, Kraków 2009,

48. Soliński Tomasz, Tworzydło Dariusz, Public relations-narzędzie przyszłości, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Informatyki i Zarzą-dzania w Rzeszowie, Rzeszów 2007,

49. Sroka Jacek, Przedmioty lobbingu w Unii Europejskiej na przy-kładzie UNICE, Marketing polityczny w poszukiwaniu strategii wyborczego sukcesu pod redakcja Marka Jezierskiego, Dom Wy-dawniczy DUET, Toruń 2005,

26 27

50. Suchanka Lucjana, Rosjanoznawstwo, Wydawnictwo Uniwersy-tetu Jagiellońskiego, Kraków 2004,

51. Szymańska Aneta, Public relations w systemie zintegrowanej ko-munikacji marketingowej, Oficyna Ekonomiczna Unimex, Wro-cław 2004,

52. Tokarz Marek, Argumentacja, perswazja, manipulacja. Wykłady z teorii komunikacji, Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006,

53. Wenzel Michal, Komunikat z badan. Korupcja, nepotyzm, nie-uczciwy lobbing, Centrum Badan Opinii Spolecznej, Warszawa 2004,

54. Wiszowaty Marcin, Regulacje prawne lobbingu samorządowego na świecie, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2010,

55. Wojcik Krystyna, Public relations od A do Z. Analiza sytuacji wyjściowej, planowanie działalności, Agencja wydawnicza Pla-cet, Warszawa 2001,

56. Żbikowska Agnieszka, Public relations, Polskie wydawnictwo ekonomiczne, Warszawa 2005.

Ustawy:1. United States of America Lobbying Disclourse Act, 109 STAT.

695., 2. Ustawa o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa,

rozdział 6, art. 21, 3. Ustawa z dnia 7 lipca 2005 roku o dzialalnosci lobbingowej w

procesie stanowienia prawa Art. 2, pkt 2, 4. Ustawa z dnia 7 lipca 2005 roku o dzialalnosci lobbingowej w

procesie stanowienia prawa, Art. 2, pkt 1,5. Ustawa z dnia 7 lipca 2005 roku o dzialalnosci lobbingowej w

procesie stanowienia prawa, Art. 2, pkt 3.

Prasa:1. Businessman Magazine dodatek Rynek Reklamy, czerwiec 2001, 2. Miesięcznik „Marketing polityczny” nr 10 Gołębiowski Piotr, Pu-

blic affairs, 2009.

26 27

Inne/wydania internetowe:1. Wydanie internetowe: Bednarska Eva, Co to jest lobbing, Decy-

dent, nr 1/wrzesień 1999,2. Wydanie internetowe: Jasiecki Krzysztof, BDE nr 9/2005 Spoj-

rzenie eksperta, 3. Wydanie internetowe: Kurczewska Urszula, Molęda-Zdziech

Małgorzata, Lobbing w Unii Europejskiej-zarys problematyki, Studia Europejskie 2/1999,

4. Wydanie internetowe: Łukasz Danuta, Lobbing w Stanach Zjed-noczonych. Zarys problematyki, Kancelaria Sejmu, Biuro Studiów i Ekspertyz, Informacja nr 197, kwiecień 1994.

Strony internetowe:1. http://abcnews.go.com/images/Politics/1003a2LobbyingandCorr

uption.pdf [02.11.2010]2. http://bip.kprm.gov.pl/g2/2010_05/2654_fileot.pdf (22.09.2010)3. http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_245_en.pdf

[03.11.2010]4. http://globaleconomy.pl/content/view/1631/4/ [09.11.2010]5. http://lex.pl/?cmd=artykul,4779 (22.09.2010)6. http://news.money.pl/artykul/putin;miazdzy;konkurencje,78,0,30

0366.html [09.11.2010]7. http://orka.sejm.gov.pl/SQL.nsf/lob?OpenAgent&wykazl

[13.06.2011]8. http://www.creatiff.com.pl/index.php?option=com_content&vie-

w=article&id=80&Itemid=46, [05.04.2011]9. http://www.democracy21.org/index.asp?Type=B_PR&SE-

C={9B2564D1-6473-4AB8-822D-95C21046972E}&DE-={AB023966-34B1-4A9F-A68C-01B38FD4FCC9} [02.11.2010]

10. http://www.kig.pl/index.php/o-nas [31.05.2010]11. http://www.ksap.gov.pl/ksap/content/view/290/94/ ,

[02.11.2010]12. http://www.ksap.gov.pl/ksap/content/view/290/94/ ,

[02.11.2010] 13. http://www.money.pl [08.11.2010]