Rola statystyki publicznej

w infrastrukturze

informacyjnej państwa

Prof. zw. dr hab. Józef OleńskiUczelnia Łazarskiego

j.olenski@onet.pl

Seminarium Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Statystycznego

Warszawa, 18 marca 2015

Tezy wykładu

• System statystyki publicznej funkcjonuje ▫ w otwartym środowisku informacyjnym▫ w społeczeństwie informacyjnym▫ w globalnej gospodarce opartej na wiedzy

• System statystyki publicznej jest integralną częścią infrastruktury informacyjnej państwa

• System statystyki publicznej jest integralną częścią globalnego systemu informacji oficjalnej

• System statystyki publicznej powinien▫ Określać normy metainformacyjne dla systemów

infrastrukturalnych sektora publicznego▫ Określać normy parainformacyjne dla zasobów informacji

stanowiących dobro publiczne (należne)

•

Model „skandynawski”

infrastruktury informacyjnej państwa

Bazowe systemy identyfikacji osób,

podmiotów i terytorium

Ogólnokrajowe systemy administracji: podatkowe, ubezpieczenia

społecznego, zdrowotnego, usług społecznych

Wyspecjalizowane systemy informacyjne administracji i innych instytucji

realizujących zadania publiczne

Normy

generatywne

Ogólnokrajowe rejestry i ewidencje

wyspecjalizowane

Admi-

nistra-

cyjna

Infor-

macja

Pro-

cedu-

ralna

Oficjalne systemy informacji publicznej

Metainformacje i

parainformacje

Standardowe

dane elementarne

Model „polski” infrastruktury informacyjnej panstwa

CEPIKPESEL EGIB

POWIAT

BUDŻET

POLTAX

GMINA

STATYSTYKA

Województwo - WOI

Jednostki

sektora

publicznego

IACS-PL

SIS II IACSVIES ESSINSPIRE

Tematyka

1. Determinanty rozwoju statystyki publicznej w

społeczeństwie informacyjnym i gospodarce

opartej na wiedzy

2. Funkcje statystyki publicznej w infrastrukturze

informacyjnej państwa

3. Miejsce statystyki publicznej państwa w

globalnym systemie statystycznym

4. Wybrane problemy rozwoju statystyki publicznej

państwa w warunkach globalizacji

5. Wnioski

Determinanty rozwoju statystyki publicznej

w warunkach globalizacji

i technologii teleinformatycznych

• Fundamentalne prawo informacji

• Prawo rozwoju statystyki publicznej

• Absolutna asymetria metainformacyjna

• Infrastruktura informacyjna państwa

• Międzynarodowe standardy statystyczne

Fundamentalne prawo informacji

Informacja gorsza wypiera informację lepszą

• Zadaniem statystyki publicznej jest ograniczanie i kontrola wpływu fundamentalnego prawa informacji na systemy i procesy informacyjne w społeczeństwie i gospodarce

Prawo rozwoju statystyki publicznej

Jedynym wewnętrznym czynnikiem rozwoju i postępu w statystyce publicznej

jest inercja

• Prawo, organizacja i zarządzanie systemem statystyki publicznej powinny zapewniać stymulowanie rozwoju badań statystycznych

Absolutna asymetria informacyjna a

statystyka publiczna

• W społeczeństwie informacyjnym i w gospodarce opartej na wiedzy istnieje absolutna asymetria metainformacyjna między generatorem i użytkownikiem informacji ▫ Brak możliwości kontroli jakości i użyteczności

informacji przez użytkowników finalnych▫ „Zatrucie” społecznego środowiska informacyjnego ▫ Słaba znajomość języków wyspecjalizowanych przez

uczestników w tym języka danych statystycznych przez uczestników

badań i użytkowników danych

Absolutna asymetria informacyjna a

statystyka publiczna

• Potrzeba systemów informacyjnych zapewniających informacje spełniające normy i kryteria jakości

• Niezbędne systematyczne badanie potencjalnych potrzeb informacyjnych i metainformacyjnychużytkowników

▫ Eliminacja redundancji i „śmieci informacyjnych”

• Powszechna edukacja statystyczna

▫ Statystyków (MOS)

▫ Uczestników badań (respondentów, pośredników)

▫ Użytkowników finalnych

Rozproszenie struktur statystki publicznej

państwa jako skutek upowszechnienia ICT

• Urzędy statystyczne państwa (centralne, regionalne)

• Jednostki statystyki oficjalnej w strukturach organów władzy i administracji publicznej

• Podmioty realizujące oficjalne badania statystyczne

• Inne jednostki produkujące informacje mające charakter oficjalnych danych statystycznych

▫ Wniosek – potrzeba silnej centralnej koordynacji metodologicznej i programowania badań

Priorytetowe zadania statystyki publicznej

w infrastrukturze informacyjnej państwa

• Opracowywanie i wdrażanie norm informacyjnych▫ Normy metainformacyjne

Klasyfikacje, nomenklatury, definicje pojęć▫ Normy metodologiczne▫ Normy zarządzania, w tym ochrona, dostęp,

odpowiedzialność • Rejestry, systemy identyfikacji, operaty• Współtworzenie komponentów informacyjnych w

aktach prawnych• Zarządzanie statystycznymi zasobami i państwa

▫ Archiwa ▫ Dziedzinowe bazy danych

• Udostępnianie danych i metadanych statystycznych

Operatywne zadania statystyki publicznej

w infrastrukturze informacyjnej państwa

• Koordynacja i kontrola przestrzegania norm

• Edukacja statystyczna społeczeństwa

• Edukacja informacyjna statystyków

• Kwalifikowana obsługa sektora publicznego

▫ Analizy, prognozy, obsługa metodologiczna i informacyjna

• Badanie potencjalnych potrzeb informacyjnych

• Realizacja badań statystycznych

▫ Outsourcing badań i jego granice („sedlak&sedlak”)

Międzynarodowe standardy statystyczne w

systemie statystycznym państwa

• Standardy międzynarodowe określają Potrzeby informacyjne organizacji

międzynarodowych

Minimalne wymagania integralności systemu statystycznego państwa z systemami organizacji międzynarodowych

Obowiązki statystyczne państwa względem organizacji międzynarodowych

• Standardy międzynarodowe są komplementarnewzględem standardów statystycznych państwa (NIE substytucyjne!!!)

Strategia stosowania międzynarodowych

standardów statystycznych w systemie statystyki

publicznej państwa

• Krytyczna analiza standardów międzynarodowych z punktu widzenia potrzeb krajowych

• Wybór optymalnej strategii wdrożenia dla każdego standardu międzynarodowego

▫ „Transplantacja”

▫ Adaptacja

▫ Procedury przejścia („Gateway approach”)

▫ Dyskwalifikacja wadliwych standardów np. zmiany metodologii PKB w 2014 r.

• Aktywny udział w tworzeniu międzynarodowych standardów statystycznych

Potrzeba zmian metodologii statystyki

publicznej państwa w warunkach globalizacji

• Gospodarka narodowa – systemem rozmytym▫ Delimitacja przestrzeni ekonomicznej kraju▫ Badania obejmujące przestrzeń ekonomiczną

• Oderwanie sektora finansowego od sfery realnej▫ Globalny sektor finansowy

• Kompleksowa rewizja systemu rachunków narodowych▫ SNA odrębne dla sfery realnej i sektora finansowego▫ Core GDP▫ Usunięcie błędnych zastosowań SNA

Np. regionalne (powiatowe) PKB; eliminacja transakcji „nieekonomicznych”

Potrzeba rozwoju nowych dziedzin i podejść do

statystyki w warunkach globalizacji

• Statystyka mezoekonomiczna▫ Branże zwiazane z przestrzennymi układami regionalnymi, np.

lokalne rynki pracy, regiony turystyczne, gospodarka morska „zagłębia” ekonomiczne.

▫ Delimitacja przestrzeni dostosowana do specyfiki badania.

• Statystyka transgraniczna▫ Współpraca międzynarodowa instytucji statystycznych gospodarek

transgranicznych

• Statystka małych państw i gospodarek▫ Programy badań i standardy metodyczne dostosowane do potrzeb i

specyfiki kraju (w tym makrokategorii)

▫ Statystyka zintegrowana z systemami administracyjnymi

▫ Reinterpretacja tajemnicy statystycznej

▫ Statystyka środowiska ekonomiczno-społecznego małej gospodarki

Potrzeba rozwoju wybranych dziedzin

statystyki w warunkach globalizacji (2)

• Statystyka obszarów metropolitalnych i megaaglomeracji▫ Delimitacja przestrzeni społecznej, ekonomicznej, ekologicznej i

geograficznej tworzących obszary metropolitalne i megaaglomeracje

▫ Integracja metodologiczna statystyk w przestrzeniach metropolitalnych

• Statystyka globalnych gałęzi gospodarki▫ Statystyka globalnych systemów o znaczeniu infrastrukturalnym (np.

systemy energetyczne, telekomunikacyjne, mass media; bankowość centralna – zrealizowana)

▫ Statystyka branż transnarodowych i globalnych (np. transport lotniczy, morski, komercyjna bankowość i ubezpieczenia)

▫ Koordynacyjna rola wyspecjalizowanych organizacji międzynarodowych i organizacji międzynarodowych

Potrzeba rozwoju wybranych dziedzin

statystyki w warunkach globalizacji (3)

• Badania statystyczne instytucjonalnych procesów ekonomicznych

▫ Monitoring i symulacja skutków decyzji administracyjnych

• Statystyczny monitoring ekstremalnych procesów i zdarzeń społecznych, ekonomicznych, ekologicznych

▫ Szoki ekonomiczne

▫ Katastrofy (w sensie teorii systemów)

Organizacja badań statystycznych w warunkach

globalnych technologii teleinformatycznych (1)

• Zastąpienie sprawozdań statystycznych nowymi źródłami danych1. Rejestry i systemy administracyjne2. Ewidencja i księgowość podmiotów3. Bazy danych transakcyjnych (big data)4. Pozyskiwanie danych z 1,2,3 metodami data mining

(intelligent primary data capturing)5. Teledetekcja statystyczna

• Monitoring statystyczny procesów społecznych i ekonomicznych (ciągły – zamiast cyklicznego)

• Bazy zintegrowanych metodycznie danych i metadanych – główna forma udostępniania informacji

• Oficjalne portale statystyczne

Organizacja badań w warunkach globalnych

technologii teleinformatycznych (2)

• Statystyczne siły szybkiego reagowania na sytuacje szczególne np:▫ Szoki w sferze realnej (klęski ekologiczne, wojny,

odkrycia nowych zasobów)▫ Szoki w sektorze finansowym ▫ Wpływ działań instytucjonalnych (embarga, limity,

szoki podatkowe)

• Aktywna koordynacja infrastrukturalnych systemów informacyjnych jako źródeł informacji dla potrzeb statystycznych

Podstawy prawne i instytucjonalne realizacji

aktualnych zadań statystyki publicznej

• Strategia rozwoju infrastruktury informacyjnej państwa uwzględniająca potrzeby głównych potencjalnych użytkowników statystyki

• Strategia rozwoju statystyki publicznej jako integralnego segmentu infrastruktury informacyjnej i koordynatora metainformacji dla sektora publicznego

• Aktywny udział organów statystyki w projektowaniu i koordynacji infrastruktury informacyjnej państwa

• Normy statystyczne nadrzędne względem norm tworzonych w systemach „resortowych”

Uwarunkowania wewnętrzne realizacji

zadań statystyki publicznej

• Potencjał intelektualny jednostek zarządzających infrastrukturą informacyjną państwa▫ Centralna koordynacja infrastruktury informacyjnej

państwa▫ Potencjał naukowy wspomagający infrastrukturę

informacyjną• Potencjał intelektualny statystyki publicznej

▫ W tym potencjał badawczo - rozwojowy• Skuteczna kontrola fundamentalnego prawa

rozwoju statystyki publicznej za pomocą ▫ dobrego prawa regulującego rozwój infrastruktury

informacyjnej państwa,▫ potencjału naukowego wspomagającego służby

statystyczne

Uwarunkowania zewnętrzne realizacji

zadań statystyki publicznej

• Edukacja premanentna▫ informacyjna - statystyków▫ statystyczna - polityków i urzędników

• Aktywne podejście oficjalnych służb statystycznych do standardów międzynarodowych ▫ Współtworzenie standardów międzynarodowych▫ Optymalna strategia wdrażania w infrastrukturze

informacyjnej państwa, w tym w statystyce

• Partnerska współpraca organizacji międzynarodowych z państwowymi służbami statystycznymi: ▫ Koordynacja przez harmonizację standardów

statystycznych

Jakie są szanse realizacji

nowych wyzwań statystyki publicznej?

• Krytyczne znaczenie dla społecznego ładu

informacyjnego mają etyka i wiedza

informacyjna i statystyczna decydentów

▫ w urzędach statystycznych, organizacjach międzynarodowych,

administracji państwowej.

• Etyka statystyków - warunkiem jakości i społecznej

użyteczności statystyki w warunkach braku efektywnej

kontroli jakości procesów statystycznych

Uwarunkowania funkcji statystyki w globalnym

środowisku informacyjnym

• Wiedza informacyjna i informatyczna uczestników procesów statystycznych – luka metainformacyjna i parainformacyjna

• Główna bariera – niepełna wiedza o lukach informacyjnych („nie wiem, że nie wiem”)

Rozum to rzecz najsprawiedliwiej między wszystkich rozdzielona. Bo im więcej go kto posiada, tym mocniej czuje, że ma go nie dość. A im mniej go kto posiada, tym bardziej jest przekonany, że ma go więcej niż inni.

(Kartezjusz, Rozprawa o metodzie

Dziękuję za uwagę

Proszę o uwagi