Marcin Poprawski - Harmonia czy kakofonia polskie instytucje muzyczne w obrazie statystyki...

Dofinansowano przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Komentarz do projektu Małopolskiego Instytutu Kultury:

Poprawa jakości gromadzenia danych – o publicznych i niepublicznych instytucjach kultury w

Polsce

Marcin Poprawski (Instytut Kulturoznawstwa UAM, ROK UAM)

Harmonia czy kakofonia? Polskie instytucje muzyczne w obrazie statystyki

publicznej.

1. Obraz statystyczny polskich instytucji muzycznych – stan obecny

Patrzę na GUS-owski kwestionariusz K-011, narzędzie polskiego systemu statystyki publicznej

od wielu lat niezmiennie służące do zbierania danych o stanie usług kulturalnych, i myślę ze

szczerym współczuciem o wszystkich administratorach, menedżerach kilkudziesięciu polskich

filharmonii, instytucji muzycznych, orkiestr, którzy stają przed obowiązkiem dorocznego

raportowania osiągnięć swojego zespołu za pomocą ciągu liczb wpisywanych do tego

dokumentu.

Na czterech stronach kwestionariusza za chwilę, jak co roku, wpiszą wartości liczbowe, które

– w intencji autorów ankiety – oddadzą sprawiedliwość jakości i dostępności usług

kulturalnych oferowanych przez reprezentowane przez nich organizacje. Zostaną ponownie

zapytani o wiele kwestii, w tym liczbę: koncertów, słuchaczy, podjazdów dla wózków

inwalidzkich, „szkolnych audycji muzycznych”, muzyków z wyższym wykształceniem

specjalistycznym, wydrukowanych afiszy oraz gości zagranicznych (z podziałem na

narodowości) koncertujących w ich siedzibach, dopytani zostaną również m.in. o wartości

kwot pozyskanych od sponsorów i z funduszy europejskich. Czy będą zadowoleni, czy raczej

zaniepokojeni tym, jaki obraz ich organizacji wyniknie z przetworzenia tych danych w GUS?

Czy wypadną korzystnie, lepiej niż konkurenci? A może, po prostu, po zakodowaniu liczb w

systemie, w krakowskim oddziale Urzędu Statystycznego, nikt na nie więcej nie spojrzy, nikt

w ogóle nie zwróci na nie uwagi.

Na podstawie wieloletnich doświadczeń można sądzić, że informacje podane przez instytucje

muzyczne posłużą do napisania kolejnego syntetycznego i w szczegółach nieprzeniknionego

1 Formularze dostępne na stronie internetowej Urzędu Statystycznego w Krakowie [online]:

http://krakow.stat.gov.pl/osrodki/osrodek-statystyki-kultury-987/osk-formularze-1308/ [dostęp 15.12.2014]; komentarz, oprócz dokumentu K-01 (Sprawozdanie z działalności artystycznej i rozrywkowej), dotyczy również dostępnych w tym samym źródle formularzy F-01, F-02 (kwartalne oraz roczne sprawozdanie o finansach instytucji kultury).

http://krakow.stat.gov.pl/osrodki/osrodek-statystyki-kultury-987/osk-formularze-1308/


opracowania Działalność instytucji kultury w Polsce w roku…2, w którym wypełniający ankietę

K-01 będą poszukiwali swojego istnienia na dwóch stronach dokumentu, w zbiorczej grupie

obejmującej teatry i instytucje muzyczne, w zgrabnie sformułowanych frazach: „w roku …

działalność sceniczną [sic!] prowadziło 170 teatrów i instytucji muzycznych”3. Dostrzegą

krytycznym okiem, że statystyka rozpoznaje wśród wyżej wymienionych organizacji istnienie:

„26 filharmonii”, „11 orkiestr” i „4 chórów” posiadających „własny, stały zespół artystyczny”.

W mojej rodzimej Wielkopolsce, postrzeganej przez jej mieszkańców jako muzyczne zagłębie

chórów czy muzyków grających na instrumentach smyczkowych, krainie uczniów Stuligrosza i

duchowych potomków Wieniawskiego, według GUS działa 12 profesjonalnych zespołów:

instytucji muzycznych, chórów i orkiestr. Brzmi to jak bluźnierstwo. Bardzo restrykcyjne

kryteria doboru podmiotów przez statystykę państwową, która rozpatruje aktywność

kulturalną wyłącznie z perspektywy statusu prawnego, wymazują z naszej mentalnej mapy

organizacji kulturalnych i ze świadomości decydentów aktywność kilkunastu tysięcy artystów

muzyków działających w ramach organizacji artystycznych: w zawodowych orkiestrach,

chórach, zespołach instrumentalnych.

Niestety, trudno również zweryfikować rzeczywistą liczbę organizacji muzycznych w Polsce

na podstawie redagowanej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN)

Mapy Instytucji Kultury4, a to dlatego, że – z nieznanej przyczyny – instytucje artystyczne są

jedynym typem instytucji kultury, do którego w bazie nie ma dostępu (są muzea, biblioteki,

domy kultury, instytucje szkolnictwa artystycznego, nawet archiwa państwowe…). Ostatnim

ratunkiem, obok właściwie całkiem wiarygodnej Wikipedii, pozostaje baza danych Polskiego

Centrum Informacji Muzycznej, która ujawnia ponad 80 zawodowych orkiestr i ponad 70

profesjonalnych zespołów chóralnych działających w Polsce. Problemy z liczeniem, choć

innego typu, występują również w innych danych zestawionych w opracowaniu (raporcie)

GUS, np. w zbiorczym zestawieniu poświęconym „domom kultury, ośrodkom kultury, klubom

i świetlicom”5. Informacja o tym, że w 2013 r. w Wielkopolsce, czyli na terenie 226 gmin,

działało 326 placówek tego typu, nie może być prawdziwa, skoro przy okazji kierowanego

przez mnie badania, realizowanego w roku 2014, tylko w 16 południowych gminach tego

regionu, naliczyliśmy 200 takich podmiotów, w tym 187 świetlic wiejskich. Czy jest możliwe,

by w pozostałych 210 gminach Wielkopolski, wliczając w to wszystkie największe miasta

województwa, funkcjonowało łącznie zaledwie 126 obiektów kulturalnych

zakwalifikowanych przez statystyków jako świetlice, kluby, ośrodki i domy kultury?

2 Działalność instytucji kultury w Polsce w 2013 r., 23.07.2014, [online:] http://stat.gov.pl/obszary-

tematyczne/kultura-turystyka-sport/kultura/dzialalnosc-instytucji-kultury-w-polsce-w-2013-r-,3,5.html [dostęp 15.12.2014]. 3 Tamże.

4 Baza danych dostępna na: http://mapaik.mk.gov.pl/ [dostęp 15.12.2014]

5 Działalność instytucji…, dz. cyt.

http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/kultura/dzialalnosc-instytucji-kultury-w-polsce-w-2013-r-,3,5.html

http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/kultura/dzialalnosc-instytucji-kultury-w-polsce-w-2013-r-,3,5.html

http://mapaik.mk.gov.pl/


Jeśli te spostrzeżenia jakimś cudem nie zachwieją wiary przedstawicieli instytucji muzycznych

w prawdziwość i celowość gromadzenia danych i nie porzucą oni lektury opracowania GUS, z

umiarkowanym zainteresowaniem przeczytają w nim dalekie od odkrywczych wnioski o tym,

że „najwięcej instytucji zlokalizowanych zostało w województwie mazowieckim, małopolskim

i śląskim, najmniej w opolskim i podkarpackim oraz lubuskim i świętokrzyskim”6, ponadto że:

„większość teatrów i instytucji muzycznych należało do sektora publicznego…”7. Zestawienie

całkowicie zamglonych i zmieszanych w ajntopf danych, zamykają konkluzje o łącznie 55,4

tys. przedstawień i koncertów „wystawionych”, czyli wykonanych przez wskazane podmioty,

dla 11,5 mln widzów i słuchaczy, oraz o 471 koncertach, przypadających średnio na

instytucję (filharmonię, orkiestrę, lub chór) w roku 2013, co stanowi „średnio o 17 koncertów

więcej niż przed rokiem”8. Czyli powinniśmy mieć powód do zadowolenia? Żeby było ładniej,

przedstawiciele organizacji muzycznych mogą poszukać swojego miejsca na załączonej przez

GUS zagadkowej i całkowicie nieprzydatnej z uwagi na syntetyczność mapie, zliczającej

wspólnie „przedstawienia i koncerty” oraz „widzów i słuchaczy”:

6 Tamże, s. 9–10.

7 Tamże.

8 Tamże, s. 10.


Źródło: Działalność instytucji kultury w Polsce w roku 2013, s. 10

Przeczytają również o tym, że „w teatrach i instytucjach muzycznych w Polsce najczęściej

gościli artyści i zespoły artystyczne z Niemiec, Włoch i Wielkiej Brytanii” oraz że „teatry i

instytucje muzyczne oraz [tu pojawia się nowy typ podmiotu – wcześniej wszelako nie

policzony] przedsiębiorstwa (agencje) rozrywkowe zorganizowały za granicą łącznie 700

widowisk i koncertów oraz imprez estradowych, w których wzięło udział 433 500 widzów i

słuchaczy”9. Towarzyszą temu dane o krajach, w których odbyło się najwięcej takich

wydarzeń oraz największej liczby publiczności uczestniczącej w zbiorczo traktowanych

koncertach i przedstawieniach. Informację dopełniają dane o „odczytach, prelekcjach,

seansach filmowych, koncertach [sic!], konkursach, warsztatach, lekcjach, festiwalach,

imprezach plenerowych, sesjach i seminariach naukowych” w łącznej ilości 13,4 tys.

gromadzących 2,7 mln „widzów i słuchaczy”. Dalej czytamy, że „ filharmonie i orkiestry

zorganizowały 13 300 szkolnych audycji muzycznych – o 12% więcej niż w roku 2012”10. Nie

trzeba być doświadczonym czytelnikiem danych publicznych, by dostrzec, jak nieograniczone

pole do „kreatywnej księgowości” pozostawiają instytucjom wypełniającym kwestionariusz

jego autorzy. Pozostała część przekazanych przez nich danych wyląduje (raczej) na

informacyjnym cmentarzysku.

2. Komu służy statystyka kultury dla instytucji muzycznych w takim kształcie?

Zasadniczym problemem kwestionariusza K-01 jest schematyczność pytań i rutyna narzędzia

badawczego, która nie uwzględnia zasadniczych i wrażliwych na zmiany otoczenia kryteriów

jakości i dostępności usług publicznych. Fundamentalnym błędem przy prezentowaniu

danych jest wspólne traktowanie teatrów i instytucji muzycznych, artystycznych, w skrócie

myślenie w kategoriach szeroko pojętych sztuk performatywnych (a w istocie rozrywkowo-

estradowych). Dane zgromadzone dla teatrów i filharmonii, podmiotów produkujących

koncerty, studiów (teatrów) tańca, orkiestr symfonicznych i tzw. zespołów pieśni i tańca tak

naprawdę nie znajdują właściwego odbiorcy. Podstawowym interesariuszem statystyki

publicznej w obszarze instytucji i organizacji muzycznych, względnie podmiotów

świadczących usługi publiczne w obszarze muzyki powinny być same organizacje, które

poddają się badaniu statystycznemu. Dane te, na co zwracają uwagę m.in. przedstawiciele

The League of American Orchestras, największej na świecie organizacji zrzeszającej instytucje

muzyczne, są potrzebne przede wszystkim samym orkiestrom, by mogły się porównać z

konkurentami, mieć świadomość trendów w zachowaniu i warunkach działania publiczności

oraz samych organizacji w sektorze muzycznym. W Polsce nie ma jeszcze ugruntowanego

9 Tamże, s. 10.

10 Tamże, s. 11.


nawyku benchmarkingu – porównywania danych podobnych organizacji w celu szukania

inspiracji, uczenia się od innych, uświadamiania sobie własnych i cudzych atutów i słabości11.

Wynika to po pierwsze z braku wiary w prawdziwość danych (czytają to w końcu ci, którzy

sami często „kreatywnie” wpisywali w swojej ankiecie zdublowaną liczbę koncertów albo

zawyżoną liczbę słuchaczy lub działań edukacyjnych), po drugie – z lekceważenia dla

statystyki, która i tak nie pyta o sprawy najistotniejsze dla funkcjonowania artystycznej

organizacji muzycznej, a po trzecie – świadomości, że dane służą wyłącznie urzędnikom do

sprawozdawczości i „załatwienia sprawy”, z której muszą się wywiązać. Dane w swojej

zbiorczej masie nie służą również podmiotom finansującym działalność instytucji

muzycznych, potencjalnym i realnym sponsorom, samorządom, ministerstwu, czy w końcu

podatnikom, w tym społecznościom lokalnym, które najczęściej korzystają ze swoich

instytucji na miejscu i mają prawo do informacji o celowości często wielomilionowych

wydatków finansowanych pośrednio z ich kieszeni.

3. Działalność instytucji i organizacji muzycznych w optyce usług publicznych

Dane pozyskiwane na temat instytucji artystycznych, w tym muzycznych powinny być co

najmniej adekwatne do współczesnych standardów usług publicznych obowiązujących w

wielu dziedzinach aktywności ewaluowanych w polskiej przestrzeni publicznej. Choć język

usług publicznych nie przystaje w pełni do obszaru kultury, czterech kategorii można użyć w

odniesieniu do kultury bez uszczerbku dla subtelności jakości artystycznej i estetycznej

działalności kulturalnej. Standardy usług publicznych w obszarze kultury powinny dotyczyć

obszarów, które pozwolą na wskazanie wartości w zakresie:

dostępności (włączanie do wspólnoty uczestników aktywności kulturalnych);

jakości (organizacyjnej, warsztatu menedżerskiego12);

skuteczności (siła oddziaływania na otoczenie, widoczność, rozpoznawalność);

efektywności (gospodarność, racjonalność wydatków, zapobiegliwość i zaradność w

zakresie pozyskiwania środków).

11

The Elephant Task Force - A Journey Toward New Visions for Orchestras 2003–2008 (2008). Dane o instytucjach muzycznych w USA oraz – ogólnie – o dostarczających usługi z dziedziny muzyki (wliczając nawet dane o sprzdaży instrumentów muzycznych) prezentowane są corocznie w dokumentach takich jak m.in. National Arts Index, Americans for the Arts, Arts & Economic Prosperity National Statistical Report. The Economic Impact of Nonprofit Arts and Culture Organizations and Their Audiences (2012). 12

Świadomie wskazuję ty wyłącznie na j a k o ś ć organizacyjną, uznając, że mierzenie jakości artystycznej wymagałoby uruchomienia narzędzi wykraczających daleko poza badania statystyczne i kwestionariusze ukierunkowane na pozyskanie danych ilościowych.


Poniższe zestawienie jest tylko propozycją przekształcenia oraz wzbogacenia zakresu danych

pozyskiwanych za pośrednictwem formularza K-01, względnie danych, których pozyskanie

wymaga łącznego wypełnienia ankiety oraz uzupełnienia go komentarzem wyjaśniającym

przyczynę danego stanu rzeczy.

Zakres problemowy: dane do pozyskania W kierunku

wskaźnika

1 Kadry*: liczba osób zatrudnionych na umowę o pracę na czas

nieokreślony (z wyszczególnieniem muzyków)

Efektywność, jakość

2 Kadry*: liczba osób zatrudnionych na kontrakt menedżerski Efektywność, jakość

3 Kadry*: liczba osób zatrudnionych na umowę o pracę na czas

określony (z wyszczególnieniem muzyków)


4 Kadry*: liczba osób zatrudnianych na umowę zlecenie oraz

umowach o dzieło (z wyszczególnieniem muzyków)


5 Kadry*: liczba osób z zewnątrz realizujących staż zawodowy w

organizacji (przez minimum cztery tygodnie)

Jakość, dostępność

6 Kadry*: liczba pracowników biorących udział w doskonaleniu

zawodowym: stażach, kursach, szkoleniach lub studiach

podyplomowych/zaocznych z zakresu związanego z

działalnością organizacji

Jakość, skuteczność

7 Kadry*: liczba wolontariuszy biorących udział w

organizowaniu wydarzeń i projektów kulturalnych

Efektywność,

dostępność

8 Dostępność: liczba wydarzeń artystycznych realizowanych we

własnej siedzibie

Dostępność, jakość

9 Dostępność: liczba wydarzeń artystycznych realizowanych

poza własną siedzibą

Dostępność, jakość,

skuteczność

10 Dostępność/efektywność: liczba wydarzeń i projektów

kulturalnych biletowanych

Efektywność

11 Dostępność: liczba wszystkich sprzedanych biletów na

wydarzenia kulturalne organizowane przez podmiot oraz ceny

biletów (najwyższe–najniższe)

Dostępność,

skuteczność,

efektywność

12 Dostępność: informacja, czy podmiot prowadzi sprzedaż

biletów na wydarzenia przez Internet lub zleca taką sprzedaż

firmom zewnętrznym (liczba wydarzeń)

Dostępność,

skuteczność


13 Dostępność: liczba biletów na wydarzenia sprzedanych za

pomocą transakcji internetowych

Dostępność,

skuteczność

14 Dostępność: liczba wydarzeń i projektów kulturalnych, na

które wstęp jest nieodpłatny, liczba widzów uczestniczących

w wydarzeniach za 0 zł

Dostępność

15 Dostępność: liczba projektów edukacyjnych prowadzonych

przez podmiot

Dostępność

16 Dostępność: liczba projektów edukacyjnych skierowanych do

dzieci i młodzieży

Dostępność

17 Dostępność: liczba projektów edukacyjnych skierowanych do

osób dorosłych

Dostępność

18 Dostępność: liczba projektów międzypokoleniowych,

angażujących do wspólnych działań młodzież i seniorów

Dostępność,

skuteczność

19 Efektywność: łączna kwota wpływów z wynajmu powierzchni

i usług na rzecz podmiotów realizujących w obiekcie

organizacji działalność kulturalną

Efektywność,

skuteczność

20 Efektywność: łączna kwota wpływów z wynajmu powierzchni

i usług na rzecz podmiotów niezwiązanych z działalnością

kulturalną

Efektywność,

skuteczność

21 Efektywność: liczba wniosków złożonych do programów

MKiDN


22 Efektywność: liczba projektów kulturalnych dofinansowanych

w ramach programów MKiDN oraz łączna kwota

dofinansowania

Efektywność, jakość,

skuteczność

23 Efektywność: liczba wniosków o dofinansowanie złożonych do

jednostek samorządu terytorialnego w ramach otwartych

konkursów ofert [nie dotyczy instytucji kultury]


24 Efektywność: liczba projektów kulturalnych dofinansowanych

przez jednostki samorządu terytorialnego w ramach

otwartych konkursów ofert oraz łączna kwota

dofinansowania [nie dotyczy instytucji kultury]


skuteczność

25 Jakość: liczba wydarzeń i projektów kulturalnych poddanych

ocenie, ewaluacji zewnętrznej

Jakość, skuteczność,

efektywność


26 Jakość: informacja, czy podmiot prowadzi badania rynku

wśród swoich odbiorców

Jakość, dostępność,

efektywność

27 Jakość: liczba badań odbiorców prowadzonych samodzielnie

przez podmiot


efektywność

28 Jakość: liczba badań odbiorców prowadzonych przez

podmioty zewnętrzne, ekspertów


efektywność

29 Jakość: informacja, czy podmiot posiada wieloletnią strategię

działania


efektywność

30 Jakość: liczba ankiet lub wywiadów ewaluacyjnych

oceniających pracę organizacji

Jakość

31 Jakość: liczba zamówionych kompozycji współczesnych

autorów

Jakość

32 Jakość: liczba polskich lub światowych premier utworów

muzycznych zrealizowanych przez zespół; dane te można

rozbudować (takie dane analizuje się w USA i Wielkiej

Brytanii) o informacje dotyczące repertuaru, takie jak liczba

wykonywanych utworów w roku, w tym utworów

kompozytorów polskich, w tym również tzw. muzyki

współczesnej (np. powstałych – wzorem statystyki

amerykańskiej – w ostatnich 25 latach)

jakość

33 Współpraca: liczba projektów kulturalnych realizowanych

wspólnie (we współpracy) z organizacjami pozarządowymi


34 Współpraca: liczba projektów realizowanych wspólnie (we

współpracy) z innymi krajowymi instytucjami kultury


35 Współpraca: liczba projektów realizowanych wspólnie z

placówkami szkolnymi lub przedszkolnymi

Dostępność,

skuteczność

36 Współpraca: liczba umów partnerskich, użyczenia, najmu dla

organizacji pozarządowych

Dostępność,

skuteczność

37 Współpraca: liczba projektów kulturalnych realizowanych

wspólnie (we współpracy) z podmiotami zagranicznymi

(instytucje, organizacje pozarządowe, prywatne)


dostępność

38 Współpraca: łączna kwota wpływów ze sponsoringu i reklam

związanych z działalnością kulturalną

Skuteczność,

efektywność


39 Jakość, współpraca: łączna kwota wpływów z działalności

artystycznej, w tym wydarzeń realizowanych na rzecz innych

podmiotów: koncerty poza siedzibą, festiwale itp.

Skuteczność,

efektywność

40 Jakość, efektywność: liczba profesjonalnych publikacji

muzycznych audio i audiowizualnych (albumów utrwalonych

na różnych nośnikach (cd, dvd, pliki audio w sieci) i

wprowadzonych do dystrybucji rynkowej; w osobnej rubryce

liczba transmisji i retransmisji tv, radio, jak również

informacja, czy instytucja oferuje transmisje i retransmisje

poprzez Internet

Jakość, efektywność,

skuteczność

* Dane o zatrudnieniu muzyków i innych pracowników organizacji na podstawie umowy

danego typu nie są informacją jednoznacznie wzbogacającą wskaźnik efektywności lub

jakości zarządzania w organizacji. Każde zestawienie danych wymaga analizy całej struktury

zatrudnienia i wieloletniej polityki kadrowej prowadzonej w organizacji. Podstawą oceny

efektywności winna być również ocena ryzyka stabilności, aspektu wieloletniego rozwoju

kadr, wydajności pracowników, transparentności i zaufania w kontekście prowadzonej

strategii personalnej w organizacji muzycznej. Nieuwzględnienie tych komponentów może

doprowadzić do dezorganizacji, demotywacji kadry, która stanowi najcenniejszy kapitał

organizacji artystycznej.

4. Rekomendacje dotyczące statystyki publicznej dotyczącej dostępu do usług publicznych

w obszarze muzyki

I – Należy zapewnić odrębne kwestionariusze oraz odrębne zestawienia danych dla

organizacji działających w obszarze muzyki oraz instytucji teatralnych.

II – Należy wzbogacić kwestionariusz o logicznie zaaplikowane do ankiety pytania służące

sprawdzaniu wskaźników z obszaru standardów usług publicznych: dostępności, jakości,

skuteczności i efektywności.

III – Należy wprowadzić do kwestionariusza całkowicie nowe obszary problemowe

dotyczące kadr, efektywności, dostępności, jakości i współpracy. Służą im pytania, których

przykłady zawarto w 2. punkcie tego opracowania.


IV – Należy badać organizacje definiowane nie według klucza statusu prawnego (muzyczne

instytucje kultury posiadające własną estradę), lecz zgodnie z logiką usługi publicznej –

organizacje wykonujące profesjonalne usługi publiczne w obszarze muzyki (dla ułatwienia

można zacząć od muzyki klasycznej i rozszerzać na inne gatunki i środowiska muzyczne).

V – Zestawienia danych dotyczące organizacji publicznych (gdzie informacje powinny być

jawne i transparentne, nieobjęte tajemnicą handlową) należy przygotować i udostępnić w

postaci raportu w taki sposób, by instytucje i organizacje mogły dokonywać porównań,

zestawień, rankingów.

VI – Pytania w ankiecie muszą być sformułowane w sposób jednoznaczny, tzn. nie mogą

zachęcać do dublowania faktycznych wartości liczbowych, „kreatywnej księgowości”, w

której w sposób nieuprawniony sumuje się liczbę publiczności. Pytania powinny być

skonstruowane w taki sposób, by jedna odpowiedź sprawdzała prawdziwość innej.

Wszelkie nieścisłości i niejasności powinny być wyjaśniane z badaną organizacją – osoba z

urzędu statystycznego zbierającego ankietę powinna dopytać, które dane są poprawne i

skąd biorą się ewentualne niespójności (np. dlaczego informacje o działaniach edukacyjnych

skierowanych do dzieci oraz wydarzeniach edukacyjnych adresowanych tylko do osób

starszych przekraczają 100% wszystkich wydarzeń edukacyjnych).

VII – Należy zachęcać badane instytucje i organizacje, by przeprowadzały doroczne spotkania

ze swoją kadrą i prowadziły otwarte dyskusje na temat upublicznionych danych (moja

organizacja na tle innych organizacji z branży, jej mocne i słabe strony, motywacja do

zmian, kultura organizacyjna orkiestry, zespołu), być może na takie spotkanie można

zaprosić specjalistę z obszaru statystyki publicznej, reprezentanta urzędu statystycznego?

VIII – Ważne, by narzędzia diagnostyki statystycznej nie oddalały nas od wiarygodnego

obrazu danej dziedziny aktywności kulturalnej w Polsce. Statystyka publiczna wyostrzając

wzrok na specyficznie zdefiniowane instytucje kultury w obszarze muzyki (tylko instytucje

kultury – wedle kryteriów prawnych), nie traci z oczu zasadniczego obszaru profesjonalnej

aktywności muzycznej w Polsce drugiej dekady XXI w., zasadniczej dla obecnego i

przyszłego uczestnictwa Polaków w ofercie wydarzeń muzycznych.


IX – Do badania statystycznego należy włączyć także podmioty oferujące usługi publiczne w

obszarze muzyki, które nie są instytucjami kultury. Należy prawidłowo zdefiniować: kto jest

oferentem usług kulturalnych w dziedzinie muzyki dzisiaj oraz czy filharmonie, orkiestry

symfoniczne, chóry „z własnym, stałym zespołem artystycznym” wyczerpują spektrum

podmiotów poddanych badaniom statystycznym. W samym tylko obszarze muzyki

klasycznej związanej z muzyką instrumentalną mamy obecnie do czynienia z dość szerokim

spektrum podmiotów, są wśród nich: filharmonie, orkiestry symfoniczne, orkiestry

kameralne, zespoły instrumentalne (kwintety, kwartety, tria, duety), zespoły funkcjonujące

w ramach centrów kultury, organizacji pozarządowych, instytucje radiowe, stacje

telewizyjne, producenci telewizyjni, przemysł filmowy, teatry operowe, teatry muzyczne,

uczelnie muzyczne, licea muzyczne, szkoły muzyczne, agencje koncertowe, firmy

producenckie w branży muzycznej, firmy impresaryjne, management muzyczny, wytwórnie

płytowe i studia nagrań, firmy dystrybuujące, wydawnictwa muzyczne, organizacje związane

z ochroną własności intelektualnej kompozytorów i muzyków wykonawców.

X – Większość współczesnych praktyk uczestnictwa Polaków w kulturze muzycznej wymyka

się statystyce publicznej, za co odpowiada obecny kształt kwestionariusza K-01. Należy

skatalogować nowe formy i trendy w obszarze aktywności muzycznych i przystosować

statystykę publiczną do nowych fenomenów, artefaktów, kanałów komunikacji. Tylko

zaproszenie wielu nowych podmiotów do kręgu badanych organizacji muzycznych pozwoli

uzyskać wiarygodny, bogaty obraz stanu dostępu i korzystania z usług kulturalnych w

obszarze muzyki na terenie Polski.

XI – Mierzenie dostępności i jakości usług publicznych w obszarze kultury muzycznej wymaga

nowej typologii, nowej metody, ale – co najważniejsze – nowej dyscypliny pozyskiwania

informacji, które przed publikacją raportu GUS muszą zostać zweryfikowane i poddane

triangulacji metod badawczych za pomocą jakościowych metod badań społecznych.

XII – Potrzeba debaty eksperckiej na temat wypracowania przez statystykę publiczną

adekwatnego języka opisu w badaniach dotyczących zarządzania w publicznym sektorze

kultury, polityki kulturalnej w kontekście działalności artystów muzyków, zatrudniających ich

organizacji oraz ich publiczności.


XIII – Ze względu na coraz bardziej istotny wymiar działalności edukacyjnej muzycznych

instytucji kultury (spektakularne przykłady aktywności Filharmoników Berlińskich lub

wenezuelskiego El sistema, instytucji z USA działających w projekcie New World Symphony,

wyznaczających nowe trendy w postrzeganiu społecznej roli filharmonii) potrzebne jest

stworzenie narzędzia służącego mierzeniu skuteczności obecności instytucji muzycznych w

społecznościach lokalnych, rozwoju kompetencji kulturalnych i aktywności twórczych.

XIV – Największym atutem organizacji muzycznych zatrudniających artystów jest zespół

ludzi i kultura organizacyjna, która rodzi się z ich współdziałania. Dlatego tak istotny dla

oceny jakości i dostępności instytucji muzycznych jest skuteczny sposób monitorowania

aktywności na rzecz pracowników tych organizacji w zakresie szkoleń, staży, warsztatów,

studiów wzmacniających ich kompetencje artystyczne, zespołowe, komunikacyjne,

edukacyjne i inne. W obecnie funkcjonującej statystyce publicznej tylko formularz dotyczący

bibliotek zawiera pytanie na ten temat doskonalenia zawodowego kadry. Dlaczego taka

rubryka nie występuje w pozostałych formularzach? Dane na temat odbytych szkoleń

podnoszących kwalifikacje pracowników i uaktualniających ich wiedzę mogłyby pomóc przy

ustalaniu przyczyn najważniejszych problemów organizacji dotyczących jakości ich pracy i

dostępności dla mieszkańców. Ukazywałyby ponadto stopień zaangażowania danej placówki

w realizację jej celów zawartych w standardach usług publicznych.

XV – W związku ze zmianami demograficznymi istotne jest zarówno dodanie do narzędzi

diagnostycznych modułu poświęconego transmisji międzypokoleniowej, jak i

dostosowanie infrastruktury oraz metod komunikacji do percepcji adekwatnej do wieku

odbiorcy oferty. Należy mierzyć liczbę, a możliwie także jakość projektów i działań

angażujących różne pokolenia, w tym wspólnie seniorów i młodzież, do spotkania i wymiany

doświadczeń.

XVI – Potocznie postrzega się organizacje takie jak orkiestry, chóry, zespoły instrumentalne

jako miejsca harmonii, równowagi, porządku, systematyczności i dyscypliny pracy. Niestety,

trudno je dostrzec w codziennej pracy instytucji muzycznych, w których ujawnia się wiele

ciemnych stron ludzkiej natury, np. nadużycia w przywództwie, brak współodpowiedzialności

i solidarności w zespole. W bardziej zaawansowanej wersji kwestionariusza, w trosce o

promowanie zdrowych modeli organizacji kulturalnych, narzędzia statystyki publicznej


powinno się uwzględnić konieczność monitorowania transparentności procesów działania

organizacji muzycznych, co oznacza zwrócenie uwagi na następujące obszary:

1. Kompetencje kadr sektora kultury: artystyczne, komunikacyjne, edukacyjne, przedsiębiorcze, przywódcze, umiejętności pracy w zespole, odporność na stres.

2. Transparentność procesów związanych z hierarchią, metodą podejmowania decyzji, procedurą konsultacji i odwołania od decyzji kierownictwa, podziału zysków, sposobów wynagradzania, premiowania, motywowania w organizacji – jako rękojmia zaufania do podmiotu w otoczeniu wewnętrznym i zewnętrznym. Prowadzenie transparentnej polityki kadrowej i przejrzystej informacji o ścieżce awansu.

3. Środki finansowe na skuteczne działanie w kulturze, w tym zapewnienie warunków sprzyjających jakości. Konieczność pozyskiwania funduszy i niekonwencjonalnego poszukiwania nowych źródeł, także pozalokalnych.

4. Szeroko pojęta kulturotwórcza rola instytucji muzycznej: oddziaływanie na postawy ludzi, ich kreatywność, zmiany zachowania motywowane empatią, wzbogacanie osobistej sfery intelektualnej i duchowej. Realizowanie społecznych funkcji kultury – zaangażowanie w zmianę mentalności i złych nawyków.

5. Otwartość instytucji na współpracę: (1) międzysektorową (trójsektorowość) – przekraczanie granic tego, co publiczne, prywatne i obywatelskie w dziedzinie organizacji kulturalnych; (2) z konkurencyjnymi organizacjami lub podmiotami partnerskimi z branży muzycznej

6. Przełamywanie konwencji w metodach działania w obszarze kultury (problem z przełamaniem rutyny w działaniach stałych instytucji).

7. Partycypacja w kulturze: dbanie o relację artyści–organizatorzy–odbiorcy, ale również partycypacja w kulturze polegająca na moralnym wsparciu, wzmacnianiu młodych talentów, odruchach ludzkiej solidarności i wsparciu dla osób, które mają utrudniony start w karierze muzyka.

8. Udział organizacji we wzmacnianiu odpowiedzialności społecznej w środowisku lokalnym, wspomaganie tożsamości lokalnej i narodowej, kształtowanie świadomej przynależności do lokalnej społeczności oraz międzypokoleniowej transmisji wartości.

9. Jakość infrastruktury kulturalnej służącej realizacji zadań organizacji – dostępność pomieszczeń, narzędzi i wyposażenia istotnego dla skutecznej i efektywnej pracy w instytucji.

10. Wzmocnienie lub wprowadzanie innowacyjnych, wielodyscyplinarnych projektów kulturalnych.

11. Jakość komunikacji z mediami: klarowność, zasięg i terminowość przekazywanych im informacji.

12. Łatwy dostęp członków organizacji do standardów i zasobów partnerów zagranicznych, które mogą służyć rozwojowi artystycznemu muzyków zespołu.

13. Podejmowanie działań organizacji na rzecz skutecznego badania rynku, ewaluacji swojej oferty wśród uczestników wydarzeń oraz potencjalnych uczestników, dotychczas niezainteresowanych ofertą. Pozyskiwanie informacji i działanie w kierunku poszerzania kręgu odbiorców (wzorowane na projekcie New World Symphony – nowe formaty koncertowe).

Marcin Poprawski - Harmonia czy kakofonia polskie instytucje muzyczne w obrazie statystyki...

Education

Transcript of Marcin Poprawski - Harmonia czy kakofonia polskie instytucje muzyczne w obrazie statystyki...