Czesław Malewski

Rodziny szlacheckie na Litwie

w XIX wieku

FUNDACJALANCKORONSKICH`

http://rcin.org.pl

Rodziny szlacheckie na Litwie

w XIX wiekuPowiaty lidzki, oszmiański i wileński

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl

Czesław Malewski

Rodziny szlacheckie na Litwie

w XIX wiekuPowiaty lidzki, oszmiański i wileński

Warszawa 2016

http://rcin.org.pl

KorektaJolanta Rudzińska

Opracowanie grafi czne i projekt okładkiDariusz Górski

© Copyright by Czesław Malewski

ISBN 978-83-63352-75-2

Publikacja dofi nansowana przez Fundację Lanckorońskich

Wydanie I, Warszawa 2016

Instytut Historii PANRynek Starego Miasta 29/31

00-272 Warszawa22 831 02 61-62, w. 44

www.ihpan.edu.plwydawnictwo@ihpan.edu.pl

Druk i oprawaFabryka Druku

http://rcin.org.pl

5

Spis treści

Mapa guberni wileńskiejPrzedmowa (Tadeusz Epsztein) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Terytorium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Szlachta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17Źródła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19Rodziny szlacheckie na Litwie... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Aneks. Spis wielkich właścicieli ziemskich powiatu wileńskiego około 1885 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Spis tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31Powiat lidzki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Powiat oszmiański . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .236Powiat wileński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .383Bibliografi a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .888Abstract . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .957

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl

7

Przedmowa

Zainteresowanie własną przeszłością wśród szlachty było zawsze duże, okre-ślało bowiem tożsamość grupy, wyróżniało ją spośród innych warstw spo-łecznych. Bardzo ważnym przejawem celebrowania historii był przekaz ustny, utrwalający podstawowe fakty z  życia najbliższej i  dalszej rodziny. Nie zawsze dostrzegano konieczność spisywania ustnej tradycji, ale też nie-rzadko nie posiadano ku temu odpowiednich możliwości. Spora część dro-biazgu szlacheckiego była niepiśmienna do ostatnich dni Rzeczypospolitej. Oczywiście zamożniejsze rodziny bardziej dbały o dokumentowanie swo-jej historii, i  to nie tylko ze względu na posiadane wykształcenie i  środki materialne, ale też większe potrzeby ekonomiczne. Silnym bodźcem do roz-woju badań genealogicznych w czasach staropolskich były bowiem kwestie prawno-gospodarcze. Szlachta procesowała się i potrzebowała do tego odpo-wiednich dokumentów. Gromadzono nie tylko papiery własnych krewnych, ale też sąsiadów zamieszkujących okoliczne wsie i majątki. Do potwierdze-nia praw własnościowych lub ich wykluczenia niezbędne były szczegółowe kwerendy i tworzone na ich podstawie obszerne opracowania genealogiczne. Oczywiście wymiar praktyczny zainteresowań historycznych nie był jednym, ale warto też o nim pamiętać.

Okres rozbiorów bardzo przyspieszył postęp w studiach genealogiczno--heraldycznych. Po części stała za tym konieczność wylegitymowania się ze szlachectwa w  zaborze rosyjskim. Do końca  XVIII w. wiele rodzin nie posiadało żadnych materiałów rękopiśmiennych na temat swojej przeszłości. Dopiero przymus legitymacji wytworzył u nich potrzebę systematycznego pochylenia się nad historią rodziny. Wszyscy musieli odkurzyć posiadane dokumenty, a  jeżeli ich nie posiadali – zamówić wypisy z  dokumentów znajdujących się w  archiwach publicznych. Nie rezygnowano wówczas z pomocy krewnych, którzy mogli zaświadczyć, że dana osoba była urzęd-nikiem, wojskowym lub posesorem w  czasach Rzeczypospolitej. Niektóre rodziny zaczęły zamawiać genealogie u zawodowych badaczy. W Warszawie uznanym heraldykiem i  genealogiem był Wojciech Wielądko, do którego udawało się wiele rodzin, także z Litwy i Rusi, aby zamówić swój rodowód. Wielądko nie miał specjalnych oporów, aby opracowywane przez siebie „drzewka” rodowe wzbogać o  fantastyczne koligacje i  koicje, niemające żadnego oparcia w rzeczywistości. A wszystko to robił, aby dogodzić swoim klientom. O  jego działalności wiemy nieco więcej dzięki zachowanej jego spuściźnie i pracom, ale nie ma wątpliwości, że na tym polu i w podobny

http://rcin.org.pl

8 Przedmowa

sposób działali także inni „badacze” przeszłości szlacheckiej1. Zachowały się dowody innych fałszerstw dokonywanych w  tym czasie: podrabiania dokumentów czy wręcz „uzupełniania” wpisów do ksiąg grodzkich i ziem-skich, itp.2 Nieprawidłowości były możliwe, gdyż przy pierwszych legityma-cjach, przeprowadzanych na przełomie XVIII i XIX w. przed urzędnikami samorządu szlacheckiego, patrzono na dostarczane dokumenty świadczące o przynależności do stanu szlacheckiego z dużą tolerancją. Czasami zeznanie jednego świadka wystarczało do potwierdzenia praw. Nikt też nie próbo-wał wówczas weryfi kować przedstawianych tablic genealogicznych i  załą-czanych do nich herbów. Czy była to ostatnia okazja do łatwego wniknię-cia do stanu szlacheckiego? Nie przeceniałbym tych możliwości3. Pamiętać musimy jednak, że petenci stawali przed swoimi sąsiadami, którzy ich świetnie znali, nie mogli więc przynosić podań z zupełnie fałszywymi infor-macjami, szczególnie dotyczącymi współczesności czy nieodległej przeszło-ści. Poważniejsze nieścisłości mogły być wychwycone na etapie kancelarii i  zakwestionowane. Osobom bardziej znanym łatwiej było przeprowadzić legitymacje, gdy sami urzędnicy, nie zaglądając do dokumentów, mogli zaświadczyć o  ich rodowodzie. Z  drugiej strony, dla licznego drobiazgu szlacheckiego zamieszkałego na ziemiach litewsko-ruskich przejście nawet przez tę w miarę łagodną procedurę było przedsięwzięciem niemożliwym do zrealizowania. Po pierwsze, drobna szlachta nie miała przeważnie żad-nych dokumentów, ani środków, aby je zdobyć (przeprowadzić kwerendę, zamówić wypisy itd.). Była niepiśmienna, musiała więc korzystać w urzę-dach z pomocy osób trzecich. Trzeba też podkreślić, że nawet gdyby ktoś zdobył środki na wyszukanie i skopiowanie odpowiednich akt, zamówiona kwerenda mogła przynieść efekt zerowy, gdyż drobny szlachcic trafi ał do akt publicznych rzadko. Nie zmienia to faktu, że część rodzin przystąpiła już do pierwszej legitymacji z pełnym wyborem dokumentów i zaświadczeń sięgających dalekiej przeszłości.

Władze rosyjskie zdawały sobie sprawę z pobłażliwości pierwszej wery-fi kacji szlachectwa, dlatego przystępując do kolejnej akcji legitymacyjnej po powstaniu listopadowym narzuciły własne reguły kontroli dokumentacji i surowsze zasady przyznawania pełni praw szlacheckich. Wbrew pozorom urzędników rosyjskich mniej interesowały dowody potwierdzające przyna-leżność do stanu szlacheckiego w zamierzchłych czasach. Nie badano szcze-

1 Materiały genealogiczne Wojciecha Wielądka znajdują się w  Archiwum Głównym Akt Dawnych w  Warszawie, sygn. 9; zob. też T.  Epsztein, Fałszerstwa genealogiczno-heraldycz-ne na przykładzie dziejów rodzin Dunin-Borkowskich z Wołynia, Podola i Ukrainy, „Biule-tyn Polskiego Towarzystwa Heraldycznego” 1991, z. 5, s. 7–10.2 J. Sikorska-Kulesza, Deklasacja drobnej szlachty na Litwie i Białorusi w XIX wieku, War-szawa 1995, s. 75–76; W. Dworzaczek, Genealogia, Warszawa 1959, s. 34.3 T.  Perkowski, Legitymacje szlachty polskiej w  prowincjach zabranych przez Rosję, „Mie-sięcznik Heraldyczny” 1938, nr 5, s. 76.

http://rcin.org.pl

9 Przedmowa

gółowo – bo też nie posiadano do tego odpowiednich źródeł i kompetencji – dokumentów staropolskich, powiązań genealogicznych, koligacji itd., ale skupiono się na weryfi kacji danych z  ostatnich dziesięcioleci, sięgających do wieku XVIII. Już nie wystarczały opinie sąsiadów lub innych świadków, konieczne były poświadczone, urzędowe kopie przetłumaczonych na język rosyjski dokumentów archiwalnych, metryk, patentów itd. Osoby zamoż-niejsze nie miały przeważnie problemów z potwierdzeniem wpisu do ksiąg szlacheckich. Dotyczyło to nie tylko szlachty ziemiańskiej, ale także osiadłej w miastach i na prowincji, wykształconej, wykonującej wolne zawody czy piastującej urzędy publiczne bądź zatrudnionej na wyższych stanowiskach służbowych w dobrach ziemskich.

Starania o  weryfi kację praw szlacheckich mogło wpłynąć na wzrost zainteresowań przeszłością, gdyż uruchomione wówczas poszukiwania nie-wątpliwie owocowały dostępem do nowych informacji o  historii własnej rodziny. Ale na wyraźne efekty tych zainteresowań trzeba było czekać jesz-cze długie dziesięciolecia. Dopiero od ostatnich dekad XIX w. widzimy na ziemiach polskich eksplozję pasji genealogiczno-heraldycznej. Wówczas dopiero zaczynają ukazywać się ogólnopolskie i regionalne herbarze, a także monografi e poszczególnych rodzin. Równocześnie wychodzą drukiem urzę-dowe spisy szlachty dla poszczególnych guberni. Publikacjom tym towa-rzyszą także inne wydawnictwa informacyjne, zawierające spisy właścicieli ziemskich, urzędników itd. Dla interesujących nas ziem litewsko-białoru-skich także mamy z tego okresu cały szereg ważnych publikacji poświęco-nych miejscowym elitom4. Jeżeli chodzi o źródła i opracowania dotyczące szlachty, opierały się one całkowicie lub w dużym stopniu na danych zebra-nych podczas procesu legitymacyjnego od końca XVIII do połowy XIX w.

4 M.in.: F. Piekosiński, Herbarz szlachty witebskiej, Kraków 1898; Oršanskìj gerbovnik’, red. D.I. Dovgâllo, Vitebsk’ 1900; Alfavitnyj spisok dvorânskih’ rodov’ grodnenskoj gubernìi, vne-sennyh’ v’ dvorânskuû rodoslovnuû knigu, Grodna 1900; Alfavitnyj spisok dvorânskim’ rodam’ minskoj gubernìi, vnesennym’ v’ dvorânskuû knigu po 1 ìûlâ 1903 goda, Minsk’ 1903; Alfavit-nyj spisok dvorânskih’ rodov’, vnesennyh’ v’ rodoslovnye dvorânskìe knigi mogilevskoj gubernìi, sostavlen v’ 1909 godu, Mogilev’ 1909; także urzędowe wykazy właścicieli ziemskich dla róż-nych guberni, np. dla wileńskiej: Spisok’ volostej i selskih’ obŝestv’ po mirovym’ učastkam’ vi-lenskoj gubernìi 1873 goda, Vil’na 1873; dla grodzieńskiej: P.  Dikov’, Spisok’ zemlevladěnìj v grodnenskoj gubernìi, Grodna 1890; Polnyj spisok’ krupnyh’ zemlevladěl’cev’ grodnenskoj gubernìi, Grodna 1904; dla mińskiej: Spisok’ zemlevladěl’cev’ minskoj gubernìi za 1876 i 1888 god’, Minsk’ 1877 i  1889; Alfavitnyj spisok’ zemlevladěl’cev’ Kovenskoj gubernìi po 1-e Sen-tâbrâ 1881 goda, Kovno 1882; dla witebskiej: Alfavitnyj pouězdnyj spisok’ zemlevladel’cam’ vitebskoj gubernìi, w: Pamâtnaâ knižka vitebskoj gubernìi na 1878 god’, Vitebsk’ 1878, s. 260––409; Zemlevladěnìe i zemlevladěl’cy vitebskoj gubernìi v’ 1905 gody, red. A.P. Sapunov, Vi-tebsk’ 1907; Spisok naselënnyh’ měst’ vitebskoj gubernìi, red. A.P.  Sapunov, Vitebsk’ 1906. W 1992 r. został wydany przedruk spisów szlachty opublikowanych na przełomie XIX i XX w.: Spis szlachty wylegitymowanej w  guberniach grodzieńskiej, mińskiej, mohylewskiej, smoleń-skiej i witebskiej, oprac. S. Dumin, S. Górzyński, Warszawa 1992.

http://rcin.org.pl

10

Można spokojnie stwierdzić, że bez dokumentacji zgromadzonej w wyniku weryfi kacji tytułów szlacheckich nasza wiedza o elicie XIX w. byłaby bar-dzo skromna, a w każdym razie wymagałaby ogromnych nakładów pracy.

Od końca XIX w. ukazało się też wiele opracowań naukowych poświę-conych szlachcie ziem litewskich i  białoruskich. Znaczna część publikacji wychodzących zarówno w XIX, XX, jak i XXI w. skupia swoje zainteresowa-nie na czasach przedrozbiorowych5. Wydawnictw źródłowych i opracowań zajmujących się losami szlachty w XIX w. jest znacznie mniej.

Trzeba wspomnieć o  herbarzu Jana Ciechanowicza Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego (t.  1–6, Rzeszów–Wilno 2001–2006), choć jego pełna ocena nie jest prosta, gdyż z  jednej strony niektóre fragmenty tego dzieła nie mieszczą się w kategorii opracowania naukowego, a z dru-giej są w  nim informacje niepozbawione wartości, zaczerpnięte ze źró-deł rękopiśmiennych i drukowanych. Praca Ciechanowicza obejmuje cały obszar Wielkiego Księstwa, sięga okresu przedrozbiorowego, ale dotyczy także XIX, a nawet XX w., jednak zawarte w niej hasła (układ alfabetyczny) są bardzo nierówne, jedne mają charakter niewielkich monografi i rodzin, inne zawierają nieliczne i  skąpe informacje. Porównując Rody rycerskie… z niniejszym opracowaniem nietrudno zauważyć, że dla powiatów: lidzkiego, oszmiańskiego i wileńskiego praca Czesława Malewskiego jest dokładniej-sza i zawiera znacznie większą liczbę rodzin. Malewski nie tylko przejrzał obszerniejszy materiał źródłowy, ale także wynotował z niego wiele infor-macji, których u Ciechanowicza jest mało lub w ogóle nie ma, np. danych o  osadnictwie (nazwy miejscowości), opisów majątków i  szczegółowych informacji biografi cznych dotyczących elity szlacheckiej XIX w.

Pracę Czesława Malewskiego wyróżnia zakres i  rzetelność poszuki-wań archiwalnych. Zajmie ona niewątpliwie ważną pozycję w historiogra-fi i, zarówno polskiej, jak i  litewskiej. Tym bardziej zasługuje na uwagę, że autor zajął się nie tylko wybranymi rodzinami, ale też podjął próbę objęcia swoją uwagą bardzo dużej zbiorowości o niejednorodnej strukturze społecz-nej. W XIX w. przynależność do dawnego stanu szlacheckiego nie musiała wskazywać konkretnej grupy społecznej. Mimo że szlachta zachowała pewne przywileje, szczególnie w zaborze rosyjskim, to jednocześnie utraciła dawną pozycję polityczną. Szlachcicem był ziemianin, posiadacz tysięcy hektarów i jego służący, który mu podawał do stołu. Poważne różnice w obrębie tej

5 Nie mam możliwości podać tu nawet ważniejszych publikacji zajmujących się elitami spo-łecznymi w  Wielkim Księstwie Litewskim, nie można jednak pominąć zasług na tym polu zespołu prof. Andrzeja Rachuby (z  Instytutu Historii PAN w  Warszawie), który od kilku-dziesięciu lat zajmuje się przygotowywaniem i edycją źródeł oraz opracowań poświęconych szlachcie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Niemałe też zasługi na tym polu mają badacze li-tewscy, np. wydawcy kolejnych części Metryki Litewskiej. Z najnowszych publikacji niewąt-pliwie cenną pozycją jest Herbarz szlachty żmudzkiej Grzegorza Błaszczyka (t. 1–6, Warsza-wa 2015–2016).

Przedmowa

http://rcin.org.pl

11

zbiorowości występowały także wcześniej, można powiedzieć, że wiek XIX je jedynie zakonserwował6. W prezentowanym wykazie nie widać wszystkich różnic, ale wystarczy porównać właścicieli kilku dziesięcin (np. Podejkowie z pow. lidzkiego) z ich sąsiadami, którzy mieli ich kilka tysięcy (np. Adam Rymsza z Gojcieniszek, pow. lidzki – 3300 dz.).

Jak zdefi niować zbiorowość opisaną przez Malewskiego, gdzie ją umie-ścić w  stratyfi kacji społecznej  XIX w.? Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta i wymaga pogłębionej analizy, na którą nie ma miejsca w krótkim wprowadzeniu. Zwrócę uwagę tylko na skalę problemu. Nawet nie prze-prowadzając głębszej analizy w  zbiorowości opisanej przez Malewskiego, można wyróżnić przynajmniej trzy grupy społeczne o zupełnie odmiennym statusie społecznym. Po pierwsze, drobnych właścicieli ziemskich, których gospodarstwa nie przekraczały ok. 50 dz. Wielu z nich, gospodarujących na niewielkich kawałkach ziemi, w niewielkim stopniu różniło się od swoich sąsiadów chłopów, a zamożnością nawet mogło im ustępować. Po drugie, większych właścicieli ziemskich (ziemian), których majątki obejmowały powierzchnię powyżej ok. 100 dz. Po trzecie wreszcie, urzędników, wojsko-wych, osoby wykonujące wolne zawody, pracowników najemnych w więk-szych majątkach ziemskich, czyli społeczność, którą można zaliczyć do inteligencji. Członkowie tej grupy generalnie nie posiadali ziemi, a nawet jeżeli byli właścicielami niewielkich nieruchomości ziemskich, ich źródłem utrzymania była praca zawodowa, a nie gospodarstwo rolne. Do wyjaśnie-nia pozostaje status grupy pośredniej: posesorów majątków o  wielkości pomiędzy 50 a 100 dz. obszaru całkowitego. Tego typu posiadacze ziemscy nie byli przeważnie członkami wspólnoty ziemiańskiej, ale też znacznie odróżniali się od drobnych posesorów, choćby tym, że do momentu znie-sienia pańszczyzny korzystali z pracy chłopów pańszczyźnianych, a później z pracy najemnej7. Jednak poziomem życia, wykształceniem oraz prestiżem

6 Jak wielkie były różnice w „narodzie” szlacheckim w XIX w. pokazuje Józefa Ignacego Kra-szewskiego (Wspomnienia Wołynia, Polesia i Litwy, oprac. S. Burkot, Warszawa 1985, s. 59) opis Sernik (pow. piński), w  których obok majątku Skirmuntów była także osada drobnej szlachty, osadzonej tu za wysługę wojenną w  XVI lub  XVII w.: „Osada ta licząca do 240 dymów szlachty zatrudniającej się rolnictwem, najmem do robót gospodarskich itd., siedzi u samego brzegu rzeczki. Wioska p. Skirmunta za mostem, przedzielona od niej rzeczką, jest porządnie pod sznur zbudowana, a  nawet nieco wykwintnie; osada zaś szlachecka nie ma prawie ulic, każdy w niej mieszka i buduje się, gdzie chce, na swoim zagonie, każda obórka w inną się stronę obraca, każdy dom gdzie indziej patrzy, każdy dziedziniec w inny bok się otwiera, prawdziwy obraz nieładu i  swobody szlacheckiej. Wśród tego kafarnaum budow-li włóczą się postaci podobne wieśniakom z ubioru, a czasem i  twarzy, kobiety bose, żółte, chude, dzieci pół nagie – to są wszystko panowie szlachta!”; zob. też SGKP, t. 10, s. 453.7 W badaniach nad wielką własnością ziemską w Polsce powszechnie włącza się do niej także dziedziców gospodarstw o powierzchni ok. 50–100 ha, respektując urzędowe kryteria praw-no-ekonomiczne narzucone jeszcze w  XIX w., nie zmienia to faktu, że sprawą dyskusyjną jest nazywanie całej tej grupy drobnych posiadaczy ziemskich ziemiaństwem. Zastanawiam

Przedmowa

http://rcin.org.pl

12

nie dorównywali swoim zamożniejszym sąsiadom. O niedoskonałości zapro-ponowanego podziału świadczy także przypuszczenie, że grupa szlachty zakwalifi kowanej do inteligencji też mogła być dodatkowo zróżnicowana pod względem społecznym. Wśród użytkowników ziemi autor wymienia właścicieli, ale też dzierżawców, których nie można automatycznie włą-czyć do żadnej z  wymienionych dużych klas. Dzierżawcy rekrutowali się z różnych środowisk i reprezentowali odmienną pozycję społeczną i ekono-miczną, część z nich lokowała się w środowisku ziemiańskim, innym bliżej było do drobnych posiadaczy ziemskich. Jednocześnie prowadząc obserwację w dłuższym przedziale czasowym, możemy zauważyć, że miedzy wymienio-nymi grupami był pewien przepływ ludzi – bariery nie były szczelne. Nawet przedstawiciele najzamożniejszego ziemiaństwa tracili majątki, przenosili się do miasta na posady urzędnicze, zostawali nauczycielami czy ofi cerami w armii carskiej. Pewien ruch był również z drugiej strony, zamożni miesz-kańcy miast kupowali (dzierżawili) ziemię i zostawali rolnikami.

Dzieło Malewskiego nie jest typowym herbarzem. Mamy w nim wykaz alfabetyczny rodzin, podane herby, ale zamiast długich spisów imion i koli-gacji autor przekazuje nam nazwy majątków, przysiółków, okolic szlachec-kich, karczem itd. Można powiedzieć, że jest to swego rodzaju przewodnik po osadnictwie na Litwie XIX w. Autora mniej interesują koligacje, nie zasy-puje nas informacjami, kto i kogo rodził. Swoją uwagę skupia na pokaza-niu geografi cznego rozmieszczenia szlachty na terenie Litwy, na własności ziemskiej i  sytuacji ekonomicznej szlachty. Nie zastanawia się nad pokre-wieństwami między poszczególnymi właścicielami majątków noszących to samo nazwisko, raczej wskazuje nam, jak krążyły rodziny, jak zmieniały się ich gniazda, jak ewoluowała zamożność szlachty. Śledzi też kariery swo-ich bohaterów, wskazując na jednostki bardziej zasłużone (przypisy). Nie można jednak zanegować przydatności opracowania Malewskiego do badań genealogicznych, gdyż znajdziemy tu także informacje o pokrewieństwach, nazwiska panieńskie kobiet itd.

Na jakie pytania odpowiada autor w  swojej pracy? Przede wszystkim pokazuje zasięg występowania poszczególnych rodzin na badanym obszarze, ale nie tylko skalę rozproszenia, lecz też rozrodzenia. Mała liczba przykła-dów, odesłań do konkretnych miejscowości mogła być wynikiem trzymania się danego rodu jednej okolicy, ale też ograniczonej liczebności wspólnoty rodzinnej. Warto też zwrócić uwagę, że rodziny używające różnych her-bów, które de facto mogły być różnymi rodami, częściej wykazują szerszą ekspansję, niż domy pieczętujące się jednym klejnotem.

się także, czy nie powinno się dolnej granicy własności ziemiańskiej dla tego obszaru przesu-nąć jeszcze wyżej, do 150–200 dz.?; por. T. Epsztein, Wokół defi nicji ziemiaństwa, w: O pol-skich elitach raz jeszcze. Studia ofi arowane Profesor Janinie Leskiewiczowej z okazji dziewięć-dziesięciolecia urodzin: uczniowie i przyjaciele, Warszawa 2007, s. 63.

Przedmowa

http://rcin.org.pl

13

Praca będzie przydatna dla badaczy zajmujących się różnym dziedzi-nami. Znajdzie tu informacje poszukiwacz korzeni rodzinnych, ale także badacz struktur społecznych i  historyk zajmujący się trwałością osadnic-twa szlacheckiego, onomastyką na Litwie, zarówno nazw geografi cznych, jak i osobowych.

Na zakończenie warto dodać, że pewne rozwiązania zastosowane przez autora mogą budzić wątpliwości. Według mnie brakuje trochę odesłań do źródeł w zasadniczej części tekstu, umieszczono je wyłącznie pod notkami biografi cznymi w przypisach. Oczywiście czytelnik może się domyślać, że podstawowa dokumentacja znajduje się w aktach metrykalnych wymienio-nych parafi i w hasłach danej rodziny, ale mimo wszystko brakuje bardziej szczegółowych wskazówek na temat wykorzystanych źródeł. Dodatkowe przypisy czy zbiorcza informacja źródłowa pod każdym hasłem zwięk-szyłyby objętość opracowania, ale chyba warto o  tym pomyśleć w  trakcie przygotowania kolejnych tomów. Osoby interesujące się nazewnictwem geografi cznym i osobowym zapytają, jak autor poradził sobie z przekładem i wyborem właściwych nazw – raczej nie są podawane wariantowe brzmie-nia terminów, na jakiej zatem podstawie przyjęto jednolity zapis?

Kilka drobnych uwag nie może przeważyć walorów całego opracowania, dlatego pozostaje mi wyłącznie namawiać autora do kontynuowania podjętej pracy i  życzyć mu dalszych niezwykłych odkryć naukowych w badaniach nad szlachtą ziem litewsko-białoruskich.

Tadeusz Epsztein

Przedmowa

http://rcin.org.pl

14

Wykaz skrótów

alias – inaczej (łac.) asesor kol. – asesor kolegialnyb. – byłybp – biskupc. – córkachor. – chorążycm. – cmentarz cz. – częśćd.m. – dusz męskichd.ż. – dusz żeńskichDeputaci – Deputaci Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego Trybunału (1582–1696). Spis, red. A. Rachuba, oprac. H. Lulewicz, Głównego WXL A. Rachuba, Warszawa 2007dr / dr med. – doktor / doktor medycynydyr. – dyrektor dz. – dziesięcina (1 dziesięcina = 1,09 ha)folw. – folwark franc. – francuskigen. – generał gub. – gubernia, gubernator, gubernialny h. – herb hr. – hrabia, hrabina, hrabiowieinw. – inwentarz archiwalny inż. – inżynierj. – język JCM – Jego Cesarskiej MościJKM – Jego Królewskiej MościKojałowicz-Wijuk, – ks. W. Kojałowicz-Wijuk, Herbarz rycerstwa W. X. Litewskiego Herbarz rycerstwa tak zwany Compendium, Kraków 1897Kojałowicz-Wijuk, – ks. W.  Kojałowicz-Wijuk, Herbarz szlachty Wielkiego Herbarz szlachty Księstwa Litewskiego zwany Nomenclator, Kraków 1905kpt. – kapitan ks. – ksiądzlit. – litewskiLVIA – Państwowe Archiwum Historii Litwy w  Wilnie (Lietuvos

valstybės istorijos archyvas)m. – miasto, miasteczko maj. – majątek marsz. – marszałek, marszałek szlachtymgr – magister mjr – major

http://rcin.org.pl

15

Morawski – S. Morawski, Kilka lat młodości mojej w Wilnie (1818–1825), wyd. A. Czartkowski, H. Mościcki, Warszawa 1924

nob. – nobilitacjaodm. – odmianaok. – okolica (okolica szlachecka), okołopar. – parafi a płk / ppłk – pułkownik / podpułkownikpodchor. – podchorążypodkom. – podkomorzy, podkomorzowiepol. – polskipor. / ppor. – porucznik / podporucznikpow. – powiat, powiatowy prof. – profesor pw. – pierwsza legitymacja i późniejsze potwierdzenia szlachectwaradca tyt. – radca tytularnyregistrator kol. – registrator kolegialnyros. – rosyjskis. – synsekr. gub. – sekretarz gubernialny sekr. kol. – sekretarz kolegialnySGKP – Słownik geografi czny Królestwa Polskiego i innych krajów sło-

wiańskich, t. 1–15, red. B. Chlebowski, Warszawa 1880–1902st. sp. – w stanie spoczynkuŚliwowska, Syberia – W. Śliwowska, Syberia w życiu i pamięci Gieysztorów – zesłań-

ców postyczniowych: Wilno – Sybir – Wiatka – Warszawa, Warszawa 2000

św. – świętyUruski – S.  Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t.  1–15,

Warszawa 1904–1931UW – Uniwersytet Wileńskiv – verso (odwrocie karty) (łac.) vol. – jednostka archiwalna, poszytwicegub. – wicegubernatorwicemarsz. – wicemarszałekwoj. – województwo, wojewódzki WSB – Wileński słownik biografi czny, red. H.  Dubowik, L.J.  Mali-

nowski, Bydgoszcz 2002WXL – Wielkie Księstwo Litewskiezast. – zastępca zaśc. – zaścianekzesp. – zespół archiwalnyż. – żona ? – informacja wątpliwa* – data urodzin† – data śmierci

Wykaz skrótów

http://rcin.org.pl

16

Wstęp

Niniejsza praca jest plonem kwerend archiwalnych prowadzonych w zbio-rach Państwowego Archiwum Historii Litwy w Wilnie (Lietuvos valstybės istorijos archyvas, LVIA) od blisko dwudziestu lat. Pierwszym efektem poszukiwań było opracowanie poświęcone szlachcie dawnego powiatu lidz-kiego1. Zachęcony przychylnymi opiniami na temat Rodów szlacheckich w powiecie lidzkim na Litwie w XIX wieku zdecydowałem się kontynuować poszukiwania i  rozszerzyć moje zainteresowania na kolejne powiaty daw-nej guberni wileńskiej: wileński i oszmiański. Do tomu włączyłem również poprawione i uzupełnione opracowanie poświęcone powiatowi lidzkiemu.

Terytorium

Za czasów Rzeczypospolitej obszar objęty później granicami guberni wileń-skiej znajdował się zasadniczo w granicach trzech województw: wileńskiego, trockiego i połockiego, a częściowo wchodził w skład dwóch innych woje-wództw: mińskiego i  nowogródzkiego. Dostał się pod władzę Rosji pod-czas drugiego i trzeciego rozbioru Polski w 1793 i 1795 r. Gubernia wileń-ska została utworzona 3 V 1795  r. i  podzielona na 11 powiatów: wileński, zawilejski, trocki, brasławski, oszmiański, kowieński, upicki (poniewieski), wiłkomierski, telszewski, rossieński i szawelski. Rok później (12 XII 1796 r.) połączono ją w  jedną całość z  gubernią słonimską pod mianem guberni litewskiej. W  1801  r. podzielono ją ponownie, przywracając poprzednie granice, wreszcie w 1843 r. odłączono od niej utworzoną wówczas gubernię kowieńską, a przyłączono powiat lidzki z guberni grodzieńskiej oraz powiaty wilejski i dziśnieński z guberni mińskiej. W tych granicach gubernia wileń-ska przetrwała aż do I wojny światowej, podzielona na siedem powiatów: wileński, dziśnieński, lidzki, oszmiański, święciański, trocki i wilejski2.

Ludność guberni w 1843 r. wynosiła 694 776 osób (w tym szlachty 70 834)3,w 1857 r. – 841 0954, w 1874 r. – 1 087 705 (w tym szlachty 47 248), w 1902 r.

1 Pierwszą wersję Rodów szlacheckich w powiecie lidzkim na Litwie w XIX wieku opubliko-wałem w  2002  r. w  Internecie: http://pawet.net/library/history/city_ district/data_people/ahulnaie/01/Malewski_ Czeslaw._Rody_szlacheckie_w_ powiecie_lidzkim_na_ Litwie_w_XIX_wieku.html (8 I  2016), następnie drukiem: Rody szlacheckie na Litwie w  XIX wieku. Powiat lidzki, Wilno 2005.2 SGKP, t. 10, s. 825; t. 13, s. 526.3 Pamâtnaâ knižka vilenskoj gubernìi na 1845 god’, Vil’na 1845, s.  168–171; ok. 1847  r.: 792 465, zob. Voenno-statističeskoe obozrěnìe Rossìjskoj Imperìi, t. 9, cz. 2: Vilenskaâ gubernìâ, Sankt Peterburg’ 1848, s. 22.

http://rcin.org.pl

17

– 1 728 961 (w  tym szlachty 44 430), w  1912  r. – 1 966 455 osób, które zamieszkiwały w 7 miastach powiatowych, 186 miasteczkach i 12 551 wsiach, na powierzchni 41 981 km2. 4

Powiat wileński w 1912 r. zajmował obszar 6196 km2, na którym zamiesz-kiwało 460,6 tys. osób. Na terenie powiatu było 1 miasto, 40 miasteczek i  35  parafi i katolickich poza Wilnem5. Powiat lidzki miał powierzchnię 5616  km2 i  ludność liczącą 259,4 tys. osób. W  powiecie było 1 miasto, 12 miasteczek i 25 parafi i katolickich6. W powiecie oszmiańskim, zajmują-cym powierzchnię 6897 km2 i liczącym 287,4 tys. ludności, było 1 miasto, 23 miasteczka i 26 parafi i katolickich7. Ludność polska w guberni wileńskiej stanowiła, według ofi cjalnych rosyjskich statystyk, ok. 15% (1867 i  1909). Przyjmuje się jednak, że rzeczywista liczebność polskiej mniejszości była znacznie większa8.

Szlachta

Przedmiotem moich zainteresowań jest szlachta ziem dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Nie mam jednak możliwości i źródeł do badania całej społeczności szlacheckiej. Swoje poszukiwania ograniczyłem przede wszyst-kim do szlachty posesorskiej i osiadłej. Interesują mnie zarówno właściciele ziemscy pochodzenia szlacheckiego, jak elity mieszczańskie, duchowni, woj-skowi czy studenci wywodzący się z rodzin szlacheckich. Brakuje dokład-nych szacunków na temat ogólnej liczebności szlachty na tym terenie przed

4 Według 10 rewizji (1857 r.). W tym czasie ludność wyznania katolickiego wynosiła: 594 tys., w miastach żyło 92 tys. osób, w tym w Wilnie mieszkało 58 tys.; zob. Materìaly dlâ geografi i i statistiki Rossìi, sobrannye ofi cerami general’nogo štaba. Vilenskaâ gubernìâ, oprac. A. Ko-reva, Sankt Peterburg’ 1861, s. 304, 307, 315.5 Miasteczka w pow. wileńskim (oprócz Wilna): Bogusławiszki, Bujwidze, Bystrzyca, Cudze-niszki, Czabiszki, Dubinki, Dukszty, Giedrojcie, Giełwany, Gierwiaty, Inturki, Janiszki, Ja-szuny, Kiernów, Korwie, Ławaryszki, Malaty, Mejszagoła, Michaliszki, Mickuny, Miedniki, Muśniki, Niemenczyn, Nowa Wilejka, Ostrowiec, Podbrzeź, Porudomino, Rudomino, Ru-kojnie, Rzesza Wielka, Soleczniki Małe, Soleczniki Wielkie, Suderwa, Szeszole, Szumsk, Szyr-winty, Taboryszki, Turgiele, Widziniszki, Worniany.6 Miasto powiatowe – Lida, miasteczka: Bielica, Ejszyszki, Nowydwór, Orla, Ostryna, Raduń, Różanka, Szczuczyn, Wasiliszki, Werenów, Żołudek, Żyrmuny.7 Miasto powiatowe – Oszmiana, miasteczka: Bienica, Boruny, Derewna, Dziewieniszki, Gie-ranony, Graużyszki, Hermaniszki, Holszany, Iwje, Krewo, Lipniszki, Łosk, Mikołajów, Na-liboki, Smorgonie, Soły, Subotniki, Traby, Wiszniew, Wołożyn, Zabrzeź, Zaśkiewlcze, Żu-prany. Dane z  1912  r. na podstawie: A.  Krzyżanowski, K.  Kumaniecki, Statystyka Polski, Kraków 1915, s. 50.8 Wskazują na to spisy ludności wykonane przez Niemców podczas I wojny światowej; por. R. Jurkowski, Ziemiaństwo polskie Kresów Północno-Wschodnich 1864–1904. Działalność spo-łeczno-gospodarcza, Warszawa 2001, s. 29.

Wstęp

http://rcin.org.pl

18

końcem XVIII w., ale także późniejsze dane są niedokładne. Ogólnie przyj-muje się, że na przełomie XVIII i XIX w. na ziemiach litewsko-białoruskich zamieszkiwało kilkaset tysięcy szlachty, w tym większość stanowiła szlachta drobna. Przyjmuje się, że blisko 70–90% szlachty nie posiadało poddanych. Administracja rosyjska po przejęciu wschodnich ziem Rzeczypospolitej podjęła próbę uporządkowania statusu stanu szlacheckiego. Pierwszym krokiem było spisanie szlachty. W 1795 r. została przeprowadzona w Rosji piąta z kolei tzw. rewizja ludności (ludności osobiście opodatkowanej), ale przy okazji zarządzono ewidencję całej szlachty. Osobno spisano szlachtę drobną, dla której przygotowano zbliżone arkusze lustracyjne jak dla ludno-ści chłopskiej. Natomiast spisem szlachty posesorskiej zajęli się marszałkowie szlachty9. W tym samym roku rozciągnięto na szlachtę zachodnich guberni przepisy Dworianskiej Gramoty (1785), nadającej polskiej szlachcie prawa i przywileje rosyjskiego dworianstwa. Zaczęto (już po I rozbiorze) wymagać od szlachty urzędowego potwierdzenia przynależności do stanu. Na inte-resującym nas obszarze konieczność przeprowadzenia legitymacji stała się faktem na przełomie wieków. Początkowo procedura legitymacyjna nie była szczególnie opresyjna, gdyż pozostawała w ręku przedstawicieli miejscowej szlachty, czyli samorządu szlacheckiego, powołanego do życia na badanym obszarze po III rozbiorze Rzeczypospolitej.

Ale już pierwszy etap weryfi kacji szlachty pokazał, że spora część dro-biazgu szlacheckiego w  ogóle nie przystąpiła do legitymacji ze względów formalnych (brak dokumentów i  funduszy). Jednocześnie osoby wylegity-mowane nie miały gwarancji zachowania swoich praw i przywilejów, gdyż wkrótce administracja zaczęła wprowadzać kolejne bariery dzielące spo-łeczność szlachecką. Nowe linie podziału dotyczyły posiadanego majątku. Pełny dostęp do samorządu szlacheckiego został zarezerwowany tylko dla osób o odpowiednio wysokim cenzusie majątkowym. Po powstaniu listopa-dowym zaostrzono przepisy legitymacyjne i zmuszono szlachtę do powtór-nego przedstawienia dowodów swojego pochodzenia, wykreślając z  ksiąg szlacheckich wszystkich, którzy nie przeszli weryfi kacji. Polityka caratu wymierzona w szlachtę, szczególnie drobną, przyspieszyła proces deklasa-cji drobiazgu szlacheckiego, ale też ostatecznie wprowadziła nowe, trwałe bariery prawne w dawnej społeczności stanowej. W drugiej połowie XIX w. liczebność szlachty stopniowo się zmniejszała. Na początku XX w. w guberni wileńskiej szlachty dziedzicznej było ok. 53,2 tys., w tym 10,7 tys. mieszkało w miastach i miasteczkach10.

9 J. Sikorska-Kulesza, Deklasacja drobnej szlachty na Litwie i Białorusi w XIX wieku, War-szawa 1995, s. 9.10 Warto dodać, że w tym czasie już dość liczna była w gub. wileńskiej, szczególnie w mia-stach, szlachta osobista, licząca ok. 14 tys. osób; zob. Pamâtnaâ knižka vilenskoj gubernìi 1904 g., cz. 2, Vil’na 1904, s. 2.

Wstęp

http://rcin.org.pl

19

Tabela 1. Szlachta w guberni wileńskiej w połowie XIX w. (1854 r.)

Miasto powiatowe i powiat Szlachta ogółem

Szlachta bez prawa wyboru do samorządu

szlacheckiego

Szlachta mająca prawo wyboru do samorządu

szlacheckiegoWilno 6856 6856 –Powiat wileński 6917 6807 110Lida 34 31 3Powiat lidzki 9949 9877 72Dzisna 74 50 15Powiat dziśnieński 5817 5690 106Oszmiana 135 120 15Powiat oszmiański 10 489 10 422 67Święciany 212 209 3Powiat święciański 3084 3024 60Troki 26 20 6Powiat trocki 4452 4273 179Wilejka 52 48 4Powiat wilejski 3600 3555 45Razem 51 697 50 982 685

Źródło: obliczenia własne na podstawie: LVIA, zesp. 388, inw. 1, vol. 137.

Zacznie dokładniejsze informacje mamy o  właścicielach ziemskich, szczególnie o posiadaczach dużych majątków. W 1863 r. w guberni wileń-skiej było 3849 większych właścicieli ziemskich, do których należało 4098 majątków o ogólnej powierzchni 1727,9 tys. dz., w 1897 r. obszar dóbr zie-miańskich stopniał do 1494 tys. dz. Duża część majątków prywatnych pozo-stawała do początku  XX w. w  ręku polskich ziemian, mimo że w  latach 1863–1909 stan posiadania Polaków zmniejszył się w guberni wileńskiej z 91 do 60% ogólnej powierzchni prywatnych dóbr ziemskich11.

Źródła

Do zebrania materiału prezentowanego w  niniejszej pracy posłużyły mi różnego typu źródła, w  większości zgromadzone obecnie w  Państwowym Archiwum Historii Litwy w  Wilnie (LVIA). Najważniejszym źródłem do sporządzenia mapy osadnictwa szlacheckiego w XIX w. w powiatach lidz-kim, oszmiańskim i wileńskim są metryki kościelne (urodzeń-chrztu, ślu-bów i zgonów), a także spisy mieszkańców parafi i12. W dokumentach tych znajdujemy z  reguły informacje o  pochodzeniu społecznym oraz przyna-

11 R. Jurkowski, op. cit., s. 38, 57–56.12 Spisy parafi an wykorzystano tam, gdzie brakowało ksiąg metrykalnych, np. spisy z 1909 r. z Iszczołny, Naczy, Ossowa, Oszmiany, Trab, Werenowa oraz z 1908 r. z Żupran i z 1911 r. z Iwia.

Wstęp

http://rcin.org.pl

20

leżności terytorialnej. Na ich podstawie łatwo można ustalić miejscowości gniazdowe danej rodziny (rodu)13. Metryki pozwalają też porównać zmiany zamieszkania.

Kwerendę w źródłach metrykalnych utrudniają nieco zmiany w admi-nistracji kościelnej i  państwowej, jakie dokonywały się na terenie Wileńszczyzny w XIX w.14 Pewien problem stanowi również stan zachowania ksiąg w poszczególnych parafi ach. Najwięcej ksiąg parafi alnych zachowało się z  Wilna i  powiatu wileńskiego. Z  lat 1797–1914 dysponujemy dla tego obszaru większością akt. Większe braki występują w parafi ach powiatu lidz-kiego i oszmiańskiego. W tabelach poniżej zamieszczam spis zachowanych ksiąg metrykalnych dla poszczególnych parafi i, które udało mi się odszukać w zbiorach LVIA.

Tabela 2. Wykaz zachowanych ksiąg metrykalnych z  parafi i leżących na terenie powiatu wileńskiego w XIX w.

Nr

Dekanat wice Wilnaa Dekanat wileńskib Dekanat giedrojcki

parafi e

zachowane księgi

parafi alne za lata

parafi e

zachowane księgi

parafi alne za lata

parafi e

zachowane księgi

parafi alne za lata

1. Czabiszki od 1849 r.

1803–1914 Bujwidy 1798–1926 Bijuciszki 1798–1799, 1801–1810, 1817–1818, 1828–1830, 1832–1834, 1836–1839, 1843–1864

2. Kiernów od 1849 r.

1798–1914 Bystrzyca do 1865 r.

1797–1865 Bogusła-wiszki

1802–1847

3. Mejszagoła od 1849 r.

1798–1801, 1819–1846, 1848–1915

Cudzeniszki 1797–1865 Dubinki 1798–1914

4. Muśniki od 1849 r.

1798–1915 Dukszty Pijarskie 1849–1868

1798–1846, 1848–1868

Giedrojcie 1798–1801, 1819–1914

5. Niemenczyn od 1848 r.

1798–1801, 1819–1915

Gierwiaty 1769–1890 Giełwany 1798–1914

13 Widoczne to jest w nazwach okolic, np. w Korkucianach (pow. lidzki) zamieszkiwali Kor-kuciowie już w XVII w., podobnie w Malewskiem (pow. lidzki) – Malewscy przybyli z Ma-zowsza, w Songiniszkach (pow. lidzki) – Songinowie od XVI w.14 O organizacji parafi alnej diecezji wileńskiej zob. J. Skarbek, Organizacja parafi alna w die-cezji wileńskiej w latach 1772/3–1914, „Studia Teologiczne” 1987–1988, nr 5–6, s. 118–143; wykaz parafi i podaje S.  Litak, Struktura terytorialna Kościoła łacińskiego w  Polsce w  1772 roku, Lublin 1980, s.  267–286; http://kresy.genealodzy.pl/zbior/pdf/podzial_diecezji_wilen-skiej_1853.pdf (4 VII 2016 r.).

Wstęp

http://rcin.org.pl

21

6. Nowa Wilejka

1906–1915 Ławaryszki 1798–1890, 1894–1896

Inturka 1798–1914

7. Rudomino 1798–1865, 1909–1915

Michaliszki 1797–1890 Janiszki 1798–1914

8. Suderwa od 1848 r.

1802–1915 Miedniki 1798–1801, 1819–1832, 1917–1919

Kiewlany 1846–1914

9. Sużany od 1850 r.

1805–1807, 1811–1818, 1827–1865, 1880–1915

Ostrowiec 1700–1865 Korwia 1843–1914

10. Werki od 1848 r.

1798–1915 Rukojnie 1802–1811, 1813–1865, 1908–1926

Malaty 1848–1914

11. Soleczniki do 1843 r.

1798–1811, 1813–1842

Podbrzezie 1798–1865, 1905–1914

12. Szumsk 1798–1865, 1908–1926

Szeszole 1798–1914

13. Taboryszki 1798–1926 Szyrwinty 1798–191414. Turgiele 1798–1926 Widziniszki 1798–191415. Worniany 1798–1890,

1899–1903

a) Część dekanatu wileńskiego miejskiego, nazywanego również dekanatem zamiejskim; b) Inaczej deka-nat wileński powiatowy.

Tabela 3. Wykaz zachowanych ksiąg metrykalnych z  parafi i leżących na terenie powiatu lidzkiego w XIX w.

NrDekanat lidzki Dekanat raduński

parafi a zachowane księgi parafi alne za lata parafi azachowane księgi parafi alne za lata

1.Białohrud 1798–1874 Bieniakonie do

1842 r. do dekanatu lidzkiego

1797–1866, 1869–1877

2.Bielica 1797–1827, 1832–1837 Butrymańce do

1842 r. fi lia parafi i bieniakońskiej

1832–1842

3.

Dziembrów w latach 1829–1844 do dekanatu raduń-skiego

1797–1818, 1821–1864 Dubicze 1915

4.Hermaniszki 1841–1874 Dziewieniszki od

1875 r.1798–1864, 1873–1874, 1875–1915

5.Jelna 1798–1801, 1828–1864,

1874Ejszyszki do 1842 r.do dekanatu lidzkiego

1797–1939

6. Lack w latach 1829–1844 do dekanatu raduńskiego

1797–1808, 1821, 1824–1864, 1874

Iszczołna do 1829 r.do dekanatu lidzkiego

1797–1818, 1821, 1824–1877

Wstęp

http://rcin.org.pl

22

7. Lida 1797–1864, 1874 Koleśniki do 1842 r.do dekanatu lidzkiego

1802–1809, 1811–1814, 1816–1832, 1904–1915

8. Nieciecz 1797–1821, 1823–1864, 1874

Małe Soleczniki 1863–1915

9. Nowy Dwór w latach 1829–1844 do dekanatu raduń-skiego

1797–1818, 1824–1864, 1874

Nacza do 1829 r. do dekanatu lidzkiego

1796–1801, 1821, 1824–1877

10. Rożanka w latach 1829–1844 do dekanatu raduńskiego

1797–1818, 1821, 1824–1864, 1874

Ossowo do 1843 r.do dekanatu lidzkiego

1797–1801, 1819–1843, 1845–1877

11. Szczuczyn w latach 1829–1844 do dekanatu raduńskiego

1797–1801, 1803–1818, 1821–1864, 1874

Raduń do 1829 r. do dekanatu lidzkiego

1791–1802, 1821, 1824–1877

12. Trokiele 1841–1865 Soleczniki do 1843 r. do dekanatu wileńskiego

1843–1915

13. Żołudek w latach 1829–1844 do dekanatu raduń-skiego

1797–1801, 1821–1864, 1874

Szejbakpole do 1829 r. do dekanatu lidzkiego

1797–1818, 1825–1832

14. Żyrmuny 1797–1864, 1874 Wasiliszki do 1829 r. do dekanatu lidzkiego

1797–1802, 1817–1818, 1821, 1828–1877

15. Wawiórka do 1843 r. do dekanatu lidzkiego

1797–1801, 1819–1843, 1845–1877

16. Werenów do 1843 r. do dekanatu lidzkiego

1729–1818, 1821–1843, 1845–1877

17. Zabłocie do 1829 r. do dekanatu lidzkiego

1797–1818, 1824–1877

Tabela 4. Wykaz zachowanych ksiąg metrykalnych z  parafi i leżących na terenie powiatu oszmiańskiego w XIX w.

NrDekanat oszmiański Dekanat wiszniewski

parafi a zachowane księgi parafi alne za lata parafi azachowane księgi parafi alne za lata

1. Bienica 1800–1864 Bakszty 1831

2. Bohdanów 1832 Derewna 1797–1864, 1872–1874, 1895

3. Dereczyn 1797–1865 Dudy1797–1808, 1819–1864, 1872–1874, 1895

4. Dokszyce 1807–1863, 1873–1874Dziewieniszki do 1874 r.

1798–1864, 1873–1874

Wstęp

http://rcin.org.pl

23

5. Holszany 1797–1864, 1873–1874 Geranony1797–1864, 1872–1874, 1895

6. Graużyszki 1797–1864, 1873–1874Hruzdów (Hruz-dowo – Oborek) 1733–1864, 1895

7. Gudogaje 1798–1832 Horodziłów (Horodziłowo)1797–1803, 1809–1839, 1842–1864

8. Hermaniszki do 1841 r. 1798–1839 Iwje1701–1864, 1872–1874, 1895

9. Krewo 1734–1756, 1797–1864 Klewica 1836–1841

10. Murowana Oszmianka 1811–1864, 1873–1874 Lipniszki1797–1864, 1872–1874, 1895

11. Oszmiana 1797–1864, 1873–1874 Łazduny1798–1818, 1829–1864, 1872–1874, 1895

12.Słobódka po 1854 r. do dekanatu wileńskiego

1816–1853 Łosk 1797–1864

13. Smorgonie 1797–1864 Naliboki 1720–1864, 1872–1874, 1895

14. Soły 1794–1864, 1873–1874

Narwiliszki do 1833 r. do dekanatu oszmiańskiego

1798–1832, 1834–1835

15. Surwiliszki1708–1801, 1827–1864, 1872–1874, 1895

Oborek 1840

16. Żuprany 1798–1864, 1873–1874 Smolińsk1810–1864, 1872–1874, 1895

17. Subotniki1797–1801, 1819–1864, 1872–1874, 1895

18. Traby 1773–1864, 1872–1874, 189519. Trokiele 1797–1839

20. Wiszniew 1696–1801, 1819–1864, 1872–1874

21. Wołożyn 1798–1839, 1842–1864

22. Zabrzeź 1819–1864, 1872–1874, 1895

Do badań nad dziejami szlachty ziem dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego niezwykle ważne materiały znajdują się w  zespole Kancelarii wileńskiej deputacji szlacheckiej (Kancelarija Wilenskogo Dieputatskogo Sobranija) w LVIA, instytucji powstałej w 1795 r., której celem był nadzór nad procesem legitymacji. Kancelaria zajmowała się „przyjmowaniem i roz-trząsaniem wywodów szlacheckich”, decydowała o uznaniu lub zanegowaniu szlachectwa danej osoby. Wreszcie mogła zadecydować o wpisaniu szlachcica

Wstęp

http://rcin.org.pl

24

do jednej z sześciu ksiąg szlacheckich (dworianskaja rodosłownaja kniga). W LVIA znajduje się 19 731 jednostek Kancelarii, zawierających akta róż-nych rodzin szlacheckich, które złożyły dokumenty do legitymacji i objęte zostały weryfi kacją. Materiałem uzupełniającym do badań nad rodami szla-checkimi ziem litewskich jest rękopiśmienny Herbarz litewski Jana Piotra Dworzeckiego-Bohdanowicza z  lat 1817–1840, przechowywany w  LVIA15.

Kolejnym źródłem wykorzystanym w niniejszym opracowaniu są inwen-tarze majątków. Ukaz carski z  15 IV 1844  r. zapoczątkował tzw. reformę inwentarzową, której celem było uporządkowanie stosunków społeczno--ekonomicznych na wsi na terenie guberni zachodnich. Przede wszystkim zamierzano ustalić rzeczywisty wymiar pańszczyzny i  innych zobowiązań wsi wobec dworu. W tym celu przeprowadzono szczegółową inwentaryza-cję majątków ziemiańskich, zbierając różnorodne dane na temat wielkości dóbr, liczby poddanych (różnych kategorii), zakresu pańszczyzny i innych służebności, budynków mieszkalnych i gospodarczych itd. Polacy odnieśli się do reformy inwentarzowej wrogo, traktując ją jako atak na polską wła-sność. Po części reforma uderzyła w ziemiaństwo, gdyż porządkując wymiar pańszczyzny, ograniczyła samowolę szlachty na tym polu, uniemożliwia-jąc powiększanie powinności i narzucanie dodatkowych prac oraz innych zobowiązań ludności wiejskiej. Jednocześnie należy pamiętać, że „inwen-tarze” objęły wszystkie majątki prywatne, nie tylko polskie. Dokumentacja powstała w trakcie realizacji reformy jest niezwykle cennym materiałem na temat sytuacji własności ziemskiej w tym czasie. W LVIA zachowało się 5909 inwentarzy z guberni wileńskiej, z powiatu wileńskiego – 401, lidzkiego – 1288, oszmiańskiego – 667.

Korzystałem również z  zachowanych w  archiwum w  Wilnie 171 rie-wizskich skazek16 dotyczących guberni wileńskiej. Źródła te są ważne, lecz niepełne i dostarczają wyłącznie fragmentarycznych wiadomości o drobnej szlachcie z tych terenów.

Pełny spis wykorzystanych źródeł rękopiśmiennych podaję w załączo-nej bibliografi i.

Rodziny szlacheckie na Litwie…

Zebrany materiał dotyczący rodzin szlacheckich na Litwie został ułożony alfabetycznie według brzmienia nazwisk opisanych rodzin. Jeżeli udało się ustalić herb, został on także umieszczony na początku hasła poświęconego

15 R. Mienicki, Jan Piotr Dworzecki-Bohdanowicz, korektor Drukarni Uniwersytetu Wileńskie-go, zapomniany heraldyk (1773–1840), w: Księga pamiątkowa ku uczczeniu 350. rocznicy założenia Uniwersytetu Wileńskiego, Wilno 1929, s. 307.16 LVIA, zesp. 515, inw. 15, vol. 1–171.

Wstęp

http://rcin.org.pl

25

danej rodzinie. Biorąc pod uwagę, że niektóre rody używały tego samego nazwiska, a pieczętowały się różnymi herbami, wymieniam wszystkie herby występujące z danym nazwiskiem. Obok nazwiska i herbu (herbów) umiesz-czono datę (-y) (jeżeli są znane) przeprowadzonej legitymacji ze szlachectwa.

W dalszej kolejności wymieniane są miejscowości, w których zamieszki-wali (lub posiadali na ich terenie majątki ziemskie) członkowie danej rodziny (rodzin). Nazwy osad poprzedzono określeniem charakteru nomenklatury, np. m. (miasto, miasteczko), wieś, dwór, maj. (majątek), folw. (folwark), ok. (okolica), zaśc. (zaścianek), karczma. W  przypadku większych mająt-ków dodano nazwy poszczególnych nomenklatur wchodzących w  skład dóbr. Opis dóbr ziemskich uzupełniono o  imiona właścicieli i  dane na temat liczby posiadanych przez nich poddanych („dusz”, „dusz męskich”, rzadziej pojawiają się informacje o „duszach żeńskich”) oraz powierzchni dóbr17. Dla niektórych majątków udało się także zdobyć nazwiska zamiesz-kujących tam chłopów (często wywodzących się z drobnej, zdeklasowanej przez administrację carską szlachty, na co wskazują ich nazwiska) – zostały one wpisane w  nawiasach kwadratowych po podaniu nazwy miejscowo-ści zapisanej kursywą i  podkreślonej, np. Zwierbliszki [chłopi: Laskowski, Miekin, Sadowski]. Daty roczne po nazwach geografi cznych, np. folw. Pobienka (1843) czy Derwinie (1835–1841) potwierdzają obecność przed-stawicieli rodziny w danej miejscowości w podanym roku lub latach. Przy każdej lub ostatniej wymienionej miejscowości umieszczono nazwę parafi i, na terenie której znajdowała (-y) się wspomniana (-e) miejscowość (-ci). Nazwy parafi i pominięto dla Wilna. Częściowo nierozczytane nazwy miej-scowości oznaczono znakiem zapytania, np. zaśc. Pawa…?, Po…?, W…?

W przypisach umieszczono krótkie notki biografi czne o bardziej znanych przedstawicielach poszczególnych rodzin. Najwięcej znajdziemy tu urzędni-ków samorządu szlacheckiego, ale także duchownych, wojskowych, uczest-ników powstań narodowych, studentów Uniwersytetu Wileńskiego itd. W sumie w trzech powiatach opisana została grupa licząca kilka tysięcy osób. Dla orientacji w hierarchii tytułów urzędniczych występujących w notach biografi cznych podaję niżej tabelę rang obowiązującą w  carskiej Rosji. W aneksie umieszczono wykaz większych właścicieli ziemskich w guberni wileńskiej dla połowy lat 80.  XIX w., znajdujący się w  LVIA w  zespole Kancelarii wileńskiej deputacji szlacheckiej.

Tabela 5. Tabela rang służby obywatelskiej w Rosji18

Klasy Nazwa w języku rosyjskim Nazwa w języku polskimI. канцлер kanclerz II. действительный тайный советник rzeczywisty radca tajny

17 Powierzchnię majątków podano w dziesięcinach lub morgach.18 Svod‘ zakonov‘ Rossijskoj Imperìi w piati knigah‘, t. 2, Sankt Peterburg‘ 1912, s. 165.

Wstęp

http://rcin.org.pl

26

III. тайный советник radca tajnyIV. действительный статский советник rzeczywisty radca stanuV. статский советник radca stanuVI. коллежский советник

военный советникradca kolegialnyradca wojenny

VII. надворный советник radca dworuVIII. коллежский ассесор asesor kolegialnyIX. титулярный советник radca tytularnyX. коллежский секретарь sekretarz kolegialnyXI. корабельный секретарь sekretarz okrętowyXII. губернский секретарь sekretarz gubernialnyXIII. провинциальный секретарь

сенатский секретарьsekretarz prowincjonalnysekretarz senacki

XIV. коллежский регистратор registrator kolegialny

Do pełnego wykorzystania opracowania konieczne są indeksy lub moż-liwość elektronicznego przeszukiwania tekstu. Wykonanie tych pierwszych okazało się przedsięwzięciem równie skomplikowanym jak przygotowanie samej pracy. Wykonanie obu indeksów (osób i  miejscowości) wiązałoby się z  koniecznością weryfi kacji i  opisania wielu tysięcy haseł i  odsyłaczy. Ich objętość zatem byłaby bliska wielkości samej pracy. Dlatego na etapie wydawniczym podjęto decyzję o rezygnacji z zestawiania indeksów na rzecz dołączenia płyty CD, pozwalającej na wszechstronne przeszukiwanie tekstu.

* * *

Kończąc, chciałbym serdecznie podziękować wszystkim osobom, dzięki którym niniejszą pracę mogłem doprowadzić do końca. W pierwszej kolej-ności słowa wdzięczności kieruję do Fundacji Lanckorońskich, na ręce pana Prezesa Piotra Pinińskiego oraz Członków Rady Fundacji: pani Jadwigi Czartoryskiej i  pana Jakuba Borawskiego. Bez wsparcia Fundacji książka ta nie zostałaby ukończona i  opublikowana. Dziękuję Dyrekcji Instytutu Historii PAN w Warszawie za włączenie mojej pracy do planu wydawni-czego Instytutu, a prof. Andrzejowi Rachubie i prof. Henrykowi Lulewiczowi za wnikliwe recenzje, które pozwoliły mi na lepszą prezentację całości mate-riału. Odrębne słowa wdzięczności kieruję do prof. Tadeusza Epszteina, za cenne wskazówki i rady oraz napisanie wstępu do niniejszej książki. Za życz-liwość i pomoc w dotarciu do niezbędnych źródeł dziękuję pani dyrektor Wirginii Čijunskienė oraz Rucie Šrubėnienė i Jadwidze Rudzis, pracownicz-kom Państwowego Archiwum Historii Litwy w Wilnie. Szczególne podzię-kowania za wsparcie i pomoc w wydaniu książki składam panu Markowi Komorowskiemu.

Wstęp

http://rcin.org.pl

27

AneksSpis wielkich właścicieli ziemskich powiatu wileńskiego około 1885 r.

1. Aleksandrowicz Antoni, s. Antoniego, maj. Pospieszka i Wierszuba – 1487 dz.

2. Buturlin Dymitr, s.  Sergiusza (generał-lejtnant), maj. Bujwidziszki – 2000 dz.

3. Balte Gogenbach Gwido von, s. Hugona, maj. Zameczek – 2000 dz. 4. Borowski Józef, s. Władysława, maj. Trybańce – 1100 dz. 5. Baliński Jan, s. Konstantego, maj. Jaszuny – 3950 dz. 6. Węcławowicz Władysław, s. Antoniego, maj. Galin – 300 dz. 7. Wróblewski Bronisław, s. Ludwika, maj. Wiżulany – 730 dz. 8. Wagner Witold, s. Olgierda, maj. Soleczniki – 4720 dz. 9. Wiszkower Michał (kupiec), maj. Krasny Bor – 1110 dz. 10. Wenckowicz Eugeniusz, maj. Rakińce – 550 dz. 11. Wańkowicz Stanisław, maj. Petesza – 1525 dz. 12. Wróblewski Władysław, s. Adama, maj. Soleniki – 1561 dz. 13. Wróblewski Emilian, s. Adama, maj. Soleniki – 1561 dz. 14. Wróblewski Michał, s. Józefa, maj. Kotłówka – 533 dz. 15. Grabowiecki Ryszard, s. Cypriana, maj. Ramucie i Miszkaniszki – 448 dz. 16. Houwalt Witold, s. Witolda, maj. Mejszagoła – 913 dz. 17. Giedrojć Antoni, książę, s. Edwarda, maj. Antoninowo – 409 dz. 18. Gan Jerzy, s. Mikołaja, maj. Juraciszki – 434 dz. 19. Hurczyn Jan, s. Ildenfonsa, maj. Kazimierzowo – 753 dz. 20. Hurczyn Onufry, s. Ildefonsa, maj. Podbrzezie – 632 dz. 21. Goszkiewicz Józef, s. Józefa, maj. Mali – 740 dz. 22. Dianin Mikołaj, s. Pawła (radca dworu), maj. Biry – 790 dz. 23. Dowgiałło Józef, s. Maurycego (oraz jego żony Marii z Zajączkowskich),

maj. Biebrusy – 345 dz. 24. Dauksza Józef, s. Adama, maj. Rubno – 344 dz. 25. Domejko Wacław, s. Kazimierza, maj. Gierwiaty – 1076 dz. 26. Dziakoński Michał, s. Antoniego, maj. Witki – 382 dz. 27. Jeleński Bolesław, s. Kazimierza, maj. Wielki Dwór – 1160 dz. 28. Jeleński Józef, s. Kazimierza, maj. Anowil i Glinciszki – 3418 dz. 29. Zajączkowski Leon Filip, s. Władysława, maj. Szerejkiszki – 355 dz. 30. Zajączkowski Adolf, s. Aleksandra, maj. Bjuny – 435 dz. 31. Iwanow Josif, s. Mitrofana (płk), maj. Antonowo – 382 dz. 32. Iszora Ludwik, s. Jana, maj. Inkietry – 384 dz.

http://rcin.org.pl

28

33. Iliaszenko Aleksander, s.  Jefi ma (nadworny radca), maj. Pietropol – 321 dz.

34. Kutorga Damian, s. Sergiusza (płk), maj. Mazuryszki – 300 dz. 35. Koncza Paweł, s. Medarda, maj. Szeszolki – 628 dz. 36. Kossakowski Michał hr., s. Jarosława, maj. Lukojni – 5361 dz. 37. Kwiatkowski Alfons, s. Antoniego, maj. Poligle? – 601 dz. 38. Korablikow Bazyli, s. Wawrzyniec (kupiec), maj. Oszkiny – 327 dz. 39. Klatco? Artur, s. Michała (kupiec), maj. Łowiectwo Baranowskie – 3976 dz. 40. Kruszyński Leonard, maj. Rubenka – 344 dz. 41. Kotwicz Jan, s. Ksawerego, maj. Turły Michaliszki i in. – 4738 dz. 42. Kurkowski Józef, s. Konstantego, maj. Rymdziuny – 428 dz. 43. Korecki Mikołaj, s. Jerzego, maj. Olesin – 433 dz. 44. Korecki Mikołaj, s. Józefa, maj. Merecz Michnowski – 684 dz. 45. Kulwiński Antoni, s. Bronisława, maj. Wojdaciszki – 369 dz. 46. Lipkin Andrzej, s. Ksenofonta, maj. Antowil – 474 dz. 47. Ledóchowski Ignacy hr., s. Józefa, maj. Poszerwincie – 778 dz. 48. Łukaszewicz Wiktor, s. Józefa, maj. Wybrańcy – 664 dz. 49. Łęski Włodzimierz, s. Hilariona, maj. Biała Waka – 655 dz. 50. Markiewicz Włodzimierz o., duchowny szumskiej cerkwi, Szumsk –

918 dz. 51. Maculewicz Kazimierz, s. Justyna, maj. Bobrykowszczyzna – 403 dz. 52. Mazaraki Adrian, s. Eliasza, maj. Poszerwincie – 600 dz. 53. Minejko Ludwik, s. Bronisława, maj. Dubniki – 2153 dz. 54. Minejko Józef, s. Bronisława, maj. Osinówka – 2000 dz. 55. Mianowski Aleksander, s. Konstantego, maj. Soleczniki – 800 dz. 56. Mączyński Bolesław, s. Tadeusza, maj. Onżadowo – 449 dz. 57. Mączyński Witold, s. Kazimierza, maj. Marcinowo – 330 dz. 58. Maksimow Bazyli, s. Włodzimierza, maj. Merecz-Wilkiszki – 1080 dz. 59. Narbutt Edward, maj. Europa – 500 dz. 60. Naruszewicz Jan, s. Wincentego, maj. Pogolany – 363 dz. 61. Peżarski Bogusław, s. Władysława, maj. Kiemieły – 406 dz. 62. Parczewski Stanisław, s. Antoniego, maj. Czerwony Dwór – 459 dz. 63. Parczewski Ignacy, s. Antoniego, maj. Staszkuniszki – 2336 dz. 64. Piasecki Wacław, s. Kazimierza, maj. Szyrwinty – 972 dz. 65. Pimonowy – 2655 dz. 66. Plater Gustaw hr., s. Stefana, maj. Giełwany – 1623 dz. 67. Podbereski Stanisław, s. Michała, maj. Muśniki – 636 dz. 68. Pisanko Stanisław, s. Ludwika, maj. Kowszadoły – 391 dz. 69. Powstański Ludomir?, s. Jana, maj. Czuły – 1178 dz. 70. Potocki Wawrzyniec? hr., maj. Rybiszki – 335 dz. 71. Pillar Pilchau von, maj. Mickuny – 518 dz. 72. Pusłowski Zygmunt, s. Władysława, maj. Puksztany – 1603 dz.

Aneks

http://rcin.org.pl

29

73. Rzewuski Józef, s. Eustachego, maj. Wierszuliszki – 829 dz. 74. Ruszczyc Zygmunt, s. Zygmunta, maj. Biekupie – 710 dz. 75. Ruszczyc Ignacy, s. Zygmunta, maj. Jodziszki – 608 dz. 76. Rutkowski Adolf, s. Adolfa, maj. Mariampol – 572 dz. 77. Ruk Oskar, s. Franciszka, maj. Porudomina – 559 dz. 78. Sienkiewicz Bronisław, s. Stanisława, maj. Czerwony Dwór – 2000 dz. 79. Slizień Jan, s. Augustyna, maj. Lubowo – 3400 dz. 80. Siesicki Leonard, s. Leonarda, maj. Muśniki – 345 dz. 81. Stieblin Kamieński Jegor, s. Jegora, maj. Bijuciszki – 506 dz. 82. Steckiewicz Tomasz, s. Konstantego (mjr w st. sp.), maj. Jodzieniany

– 645 dz. 83. Sokołowski Edward, maj. Korejwiszki – 600 dz. 84. Sielanko Ignacy, s. Wiktora, maj. Swiniec – 402 dz. 85. Sielanko Władysław, s. Juliana, maj. Bogumiliszki – 800 dz. 86. Steckiewicz Józef, s. Adama, maj. Józefowo-Posolcze – 304 dz. 87. Sidorowicz Józef, s. Stanisława (rzeczywisty radca stanu), maj. Miedniki,

folw. Słobodka i in. – 2009 dz. 88. Sopoćko Ludwik, s. Leopolda, maj. Dubniczki – 400 dz. 89. Sokołowski Stanisław, s. Leona, maj. Misiuczany – 408 dz. 90. Sławiński Wojciech, s. Piotra, maj. Kiena – 465 dz. 91. Tymiński Leon o., duchowny cerkwi bystrzyckiej, maj. Bystrzyca – 838 dz. 92. Trautfi ter Ernest von, s.  Hugona (radca tajny), maj. Jelnokumpie

[Elnokumpie] – 300 dz. 93. Tyszkiewicz Benedykt hr., s. Michała, maj. Dubniki – 5505 dz. 94. Trzaskowski Adolf, s. Władysława, maj. Akuliszki – 900 dz. 95. Tyszkiewicz Antoni hr., s. Józefa, maj. Kojrany – 2754 dz. 96. Tyszkiewicz Benedykt hr., s.  Henryka, maj. Niemież, Szwajcary –

3358 dz. 97. Fezi Eugeniusz, s. Włodzimierza, maj. Bogdaniszki – 624 dz. 98. Chomski Justyn, s. Gustawa, maj. Rymdziuny – 526 dz. 99. Cierpiński Zygmunt, s. Konstantego, maj. Zacharyszki – 700 dz. 100. Czerniecki Michał, s. Jana, maj. Powidoki – 350 dz.101. Sztein Teodor, s. Hadriana (radca stanu), maj. Kiejtutany – 960 dz.102. Szymański Antoni, s. Henryka (inż. technik), Łowiectwo Baranowskie

– 9226 dz.103. Szyszko Antoni, s. Juliana, maj. Trokieniki – 942 dz.104. Jasieński Władysław, s. Ignacego, maj. Szeszoli – 2076 dz.Źródło: LVIA, zesp. 391, inw. 7, vol. 440.

Aneks

http://rcin.org.pl

30

Spis tabel

1. Szlachta w guberni wileńskiej w połowie XIX w. (1854 r.)2. Wykaz zachowanych ksiąg metrykalnych z  parafi i leżących na terenie

powiatu wileńskiego w XIX w.3. Wykaz zachowanych ksiąg metrykalnych z  parafi i leżących na terenie

powiatu lidzkiego w XIX w.4. Wykaz zachowanych ksiąg metrykalnych z  parafi i leżących na terenie

powiatu oszmiańskiego w XIX w.5. Tabela rang służby obywatelskiej w Rosji

http://rcin.org.pl

Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl

33Adamowicz h. własny odm. Leliwa

AAbakanowiczzaśc. Podborce (1863) – par. s o l e c z n i c k a.AbramickiFolwarszczyzna – par. w a s i l i s k a. Abrahamowicz Kaleczyce (1840) – par. l a c k a.Abramowicz1 h. Leliwafolw. Tosumańce (1795) – par. b i e n i a -k o ń s k a; Kaleczyce (1840) – par. l a c k a; ok. Krupa (1808) – par. l i d z k a; ok. Milkuńce – par. r a d u ń s k a;m. Różanka (1830), Balicze (1814) – par. r ó ż a n k o w s k a; m. Szczuczyn (1826–1832) – par. s z c z u -c z y ń s k a;ok. Rozniatycze (1789), wieś Bojary, Krasna (1839) – par. w a s i l i s k a.Achmatowicz (Tatar) folw. Pozgrynda (1789 r. Mustafy Achmato-wicza, mjr. JKM) – par. e j s z y s k a;ok. Talkuńce (1858–1905; 150 dz. – Macie-ja s. Aleksandra w 1891) – par. r a d u ń s k a.

1 Hieronim Abramowicz wojski lidzki do 1601 r., potem tegoż powiatu kwestorem ustawiony (Ko-jałowicz-Wijuk, Herbarz szlachty, s. 4); Jan Abra-mowicz, woyski wileński, starosta lidzki (Kojało-wicz-Wijuk, Herbarz rycerstwa, s. 78); Hieronim Abramowicz – wojski lidzki w  1614  r. (Deputa-ci Trybunału Głównego WXL, s.  151); Andrzej Abramowicz – rotmistrz Kawalerii Narodo-wej w  1789  r. (LVIA, SA  2404, s.  165); Tomasz Abramowicz – ekonom w folw. Tosumańce Róży z Kościałkowskich Narbutowej – wojskiej lidzkiej w 1795 r. (LVIA, zesp. 515, inw. 15, vol. 153, s. 62).

Powiat lidzki

Adamowicz2 h. własny odm. Leliwa pw. 2 III 1798, 8  XII 1816, 8 V 1824, 8  X 1835 r.Orlanka (1836) – par. b i a ł o h r u d z k a;ok. Koniuszany Małe (1816–1832; w 1816 r. – Apolinarego), Ostrouchy (1824), zaśc. Żuczki – par. b i e l i c k a;folw. Łuszczykowszczyzna (1844–1905; z  wsią Łuszczyki, 366 dz., 25 d.m., 27 d.ż. – Emilii Adamowicz w  1844  r.; 309  dz. w  1905  r.), Hamernia (1816) – par. b i e -n i a k o ń s k a;folw. Fienkowo (1832), ok. Chodziejowsz-czyzna (1807), Łabanowszczyzna (1829) – par. d z i e m b r o w s k a;m. Ejszyszki (1835–1863), Chomicze (1921), maj. Konstanciszki (1831–1905; z wsią Po-jedubie, 275 dz., 11 d.m., 17 d.ż. – Leoka-dii z  Mrokowskich oraz jej męża Gaspra w  1844), Łodaciszki (1828–1905; 240 dz.,

2 Jerzy Adamowicz, sędzia grodzki, deputat i wice-marsz. Trybunału Głównego WXL od pow. lidzkie-go w 1791/92 r.; Apolinary Adamowicz, komisarz cywilno-wojskowy na pisarza, deputat Trybunału Głównego WXL od pow. lidzkiego w 1792; Jerzy Adamowicz – rejent ziemski lidzki w 1779–1780 (LVIA, SA 3698, t. 1, s. 437, 445); rotmistrz lidzki w 1789 r. (LVIA, zesp. 11, inw. 2, vol. 67, s. 88v); Jerzy Adamowicz – sędzia grodzki pow. lidzkie-go w 1789 r. z Ożeliszek (LVIA, zesp. 11, inw. 2, vol. 67, s. 300); Apolinary Adamowicz – rotmistrz lidzki, właściciel folw. Kaczanowo w 1789 r. (LVIA, F 11-2-67, s. 14v), sędzia grodzki lidzki w 1795 r. z Kaczanowa (LVIA, zesp. 515, inw. 15, vol. 150, s. 185); Jan Adamowicz – skarbnik lidzki w 1745, 1751, 1752, 1768, 1770 r. (LVIA, SA 2686, s. 748; SA  2439, s.  211; SA  2692, s.  87; SA  2705, s.  880, 1060; SA 2439, s. 896–897; SA 3043, s. 125, 131v; SA  3093, s.  135v); Jan Adamowicz – mjr. wojsk ros., †  21 IV 1831  r. w  Klepcowszczyźnie, lat 45 (LVIA, zesp. 604, inw. 48, vol. 51, s. 47v, nr 54); Stanisław Dominik Adamowicz – por. w st. sp., lat 68, †  16 IX 1900  r. w  swoim maj. Łodaciszki (LVIA, zesp. 604, inw. 51, vol. 207, s. 360, nr 218).

http://rcin.org.pl

34 Adamowski

11 d.m., 11 d.ż. – Leokadii z Mrokowskich c.  Józefa i  Zuzanny z  Wrzosków w  1844), Rynkuny (1775–1804) – par. e j s z y s k a; maj. Koniuszany (1844–1858; z  wsią Ko-niuszany, 400 dz., 31 d.m., 27 d.ż. – Gaspra s. Apolinarego w 1844), wieś Żuczki (1831) – par. j e l n e ń s k a;dwór Łodociszki, wieś Cybańce (1818) – par. k o l e ś n i c k a;dwór Starodworce (1827), folw. Marysin (1844) – par. l a c k a;folw. Klepcowszczyzna (1831), Miele-chowszczyzna (1844–1858; z  wsią Sporci-kowszczyzna, 323 dz., 35 d.m., 25 d.ż. – Leo-narda s. Ignacego w 1844), ok. Perepeczyce (1690–1795), Parcikowszczyzna, maj. Ka-czanowo (1736–1870; kupili od Zaleskich w  1736  r.; z  wsią Kaczanowo, 302 dz., 25 d.m., 13 d.ż. – Feliksa s. Adama w 1845), maj. Klepowszczyzna (1790–1858; 140 dz., 14 d.m., 13 d.ż. – Gaspra s.  Apolinarego w  1844), Mielegowo (1845–1870; z  wsia-mi: Misiury, Pomostki, Mikulicze, Kornił-ki, Onacki, Uzbołotna, Czerewki oraz zaśc. Kozieliczyn, 2286 dz. – Leonarda i Gaspraw 1845), maj. Kossowszczyzna (1816–1838), ok. Worniszki (1814) – par. l i d z k a;folw. Łowkiszki (1841–1843), Nackiewicze (1845), Pikiszki (1789), Poddubicze (1855), Sundzikowszczyzna (z  wsią Sundzikowsz-czyzna, 100 dz., 13 d.m., 13 d.ż. – Eliasza s. Mustafy w 1844; 1789–1844), Ułanowsz-czyzna (1795), wieś Majak (1864), Nowo-siołki (1861) – par. n a c k a;wieś Małe Brzozowce (1842–1845) – par. n o w o d w o r s k a;ok. Mickiszki (1825–1830), Giesztowty, Du-bicze, Janowicze (1834), Kiemejsze (Józef Teodor s. Jerzego arenduje 10 dz., Bolesław s. Jerzego arenduje 20 dz. w 1891), Niekra-szuńce (1782), Paszkiewicze (1804–1833), wieś Posada (1832) – par. r a d u ń s k a;ok. Niewisza (1668–1866; 52 morgi Mikoła-ja s. Jana oraz jego ż. Marianny z Chmielew-skich i  Jakuba s.  Jerzego Agaty N. oraz je-go ż. Izabeli z Rodziewiczów w 1848), folw. Wierch Lebiodka (1844) – par. w a s i l i s k a;ok. Kołomyckie, folw. Wierzch Wawiórka (1844), Wincze – par. w a w i ó r s k a;

zaśc. Krasula (1863) – par. ż o ł u d z k a;folw. Ożeliszki (w 1789 r. Jerzego – sędzie-go grodzkiego pow. lidzkiego), ok. Bielewi-cze (1819), Bienkiewicze (1775–1860), Han-cewicze (1843), Kowki (1825), Krupowicze (1828), Pożyżma (1795) – par. ż y r m u ń -s k a.Adamowski m. Nowy Dwór (1840) – par. n o w o d w o r -s k a.Alchimowicz m. Dziembrów3 (1840), Zawałki (1838) – par. d z i e m b r o w s k a;m. Werenów – par. w e r e n o w s k a.Alechnowiczok. Bocewicze (1841) – par. n o w o d w o r -s k a.Aleksandrowicz4 h. Kosy, h. własnypw. 29 X 1817, 8 XI 1819 r.

3 Dziembrów – Tadeusza ze Skrzetuszewa Waw-rzeckiego, wojskiego pow. brasławskiego w 1777 r. (LVIA, SA 2442, s. 1247–1250).4 Uruski, t. 1, s. 23, 26. Franciszek, kasztelan lidzki 1798; Łukasz Antoni, chor. lidzki 1718, poseł na sejmy, trzykrotnie deputat na trybunały lit., marsz. sądów kapturowych lidzkich 1733 r.; Franciszek, podkom. 1772–1778 (LVIA, SA  2393, s.  153), a w 1793 r. kasztelan lidzki; Dominik, por. pety-horski, pisarz ziemski lidzki w 1754 r. Łukasz Ale-xandrowicz, stolnik, deputat Trybunału Głównego WXL od pow. lidzkiego w 1705 r.; Łukasz Alexan-drowicz, skarbnik, deputat Trybunału Głównego WXL od pow. lidzkiego w 1709 r.; Łukasz Alexan-drowicz – chor. lidzki w 1837 r. (LVIA, zesp. 604, inw.  1, vol.  7239, s.  53); Kazimierz Alexandro-wicz, skarbnik, deputat Trybunału Głównego WXL od pow. lidzkiego w 1711 r.; Stefan Dominik Ale-xandrowicz, skarbnik, deputat Trybunału Głów-nego WXL od pow. lidzkiego w 1715 r.; [Łukasz Antoni] Alexandrowicz, chor., deputat TrybunałuGłównego WXL od pow. lidzkiego w 1716 r.; Kazi-mierz Alexandrowicz, podczaszy, deputat Trybu-nału Głównego WXL od pow. lidzkiego w 1717 r.; Kazimierz Alexandrowicz, podczaszy, deputat Trybunału Głównego WXL od pow. lidzkiego w  1725, 1732  r.; Franciszek Antoni Alexandro-wicz, cześnik, marsz., deputat Trybunału Głów-nego WXL od pow. lidzkiego w  1746  r.; Fran-ciszek Alexandrowicz – cześnik pow. lidzkie-go w  1751  r. (LVIA, SA  3068, s.  9); Franciszek Alexandrowicz – chor. pow. lidzkiego w 1753  r.

http://rcin.org.pl

35Aleksandrowicz h. Kosy, h. własny

maj. Kmitowszczyzna (1690), folw. Du-ciszki (1789  r. Dominika), Jodkiszki alias

(LVIA, SA 3074, s. 10; SA 3076, s. 52); Eliasz Ale-xandrowicz – skarbnik pow. lidzkiego w 1753  r. (LVIA, SA 3074, s. 187), rotmistrz pow. lidzkiego w  1760  r., właściciel maj. Niewisza (LVIA, zesp. 1282, inw.  1, vol.  4878, s.  1); Dominik Alexan-drowicz, chorążyc, później sędzia grodzki, depu-tat Trybunału Głównego WXL od pow. lidzkiego w 1750 r.; [Dominik] Alexandrowicz, pisarz, de-putat Trybunału Głównego WXL od pow. lidz-kiego w 1761 r.; Dominik Alexandrowicz, pisarz ziemski lidzki, deputat Trybunału Głównego WXL od pow. lidzkiego w  1770/71  r.; Franciszek An-toni Alexandrowicz, podkom., deputat Trybuna-łu Głównego WXL od pow. lidzkiego w 1777/78, 1781/82, 1782/83, 1783/84  r.; Franciszek Anto-ni Alexandrowicz, marsz., deputat Trybunału Głównego WXL od pow. lidzkiego w  1784/85, 1786/87 r.; Franciszek Alexandrowicz – podkom. pow. lidzkiego w 1777 r. (LVIA, SA 3142, s. 11v); Franciszek Alexandrowicz – podkom. pow. lidz-kiego w  1781  r. (LVIA, SA  3143, s.  11v); Stani-sław Alexandrowicz, płk petyhorski, starosta wasi-liski, deputat Trybunału Głównego WXL od pow. lidzkiego w 1782/83; Antoni Alexandrowicz, chor. husarski, deputat Trybunału Głównego WXL od pow. lidzkiego w 1783/84; Michał Jan Alexandro-wicz – skarbnik lidzki w  1679  r. (Deputaci Try-bunału Głównego WXL, s. 339); Michał Jan Ale-xandrowicz – pisarz ziemski w  1688  r. (Deputa-ci Trybunału Głównego WXL, s. 370); Stefan Ale-xandrowicz – marsz. grodzieński z maj. Łyczkowo w 1692 r. (SA 3430, s. 17); Michał Alexandrowicz – marsz. lidzki w 1704 r. (LVIA, SA 2419, s. 69); Michał Benedykt Alexandrowicz – stolnik lidz-ki w1737  r. (LVIA, SA  2435, s.  448); Kazimierz Alexandrowicz – podczaszy pow. lidzkiego i sta-rosta cyberski w  1738  r. (LVIA, SA  2436, s.  32–33); Michał Alexandrowicz – skarbnikowicz lidzki, 1779–1783 (LVIA, SA 3526 Komisja Skarbu WXL, s.  44; SA  3698, t.  1, s.  276); Tekla i  Franciszek Aleksandrowiczowie – podkom. pow. lidzkiego w  1778–1780 (LVIA, SA  3698, t.  1, s.  428v, 433, 436, 441); Antoni Aleksandrowicz – sędzia ziem-ski lidzki w 1787 r. (LVIA, SA 3704, s. 81); Fran-ciszek Antoni Aleksandrowicz – podkom. pow. lidzkiego w 1776  r., kawaler orderu św. Stanisła-wa, płk petyhorski wojsk WXL, starosta wasiliski, koniawski.; Franciszek Alexandrowicz – podkom. pow. lidzkiego w 1878 r. (LVIA, SA 3252, s. 65v); Franciszek Alexandrowicz – podkom. pow. lidz-kiego w 1779 r.; Stanisław (ojciec Franciszka) –

Siaduny (1789  r. Dominika), Towzgi -

płk w  wojsku WXL w  1779  r. (LVIA, SA  2443, s.  1458); Stanisław Alexandrowicz – płk pety-horski wojsk WXL, starosta wasiliski i koniawski w 1779 r. (LVIA, SA 3142, s. 152v); Tadeusz Alek-sandrowicz – sędzia graniczny pow. grodzieńskie-go. (LVIA, SA  3724, s.  42); Starostwo wasiliskie w  1765  r., posesorowie Franciszek i  Tekla z  Ma-tusewiczów Alexandrowiczowie, chorążowstwo pow. lidzkiego (LVIA, SA  3808, s.  14v); Franci-szek Aleksandrowicz – chor. pow. lidzkiego, staro-sta koniawski i dubiski w 1753 r. (LVIA, SA 2693, s. 219); Michał Aleksandrowicz – pisarz ziemski w  1690  r. (LVIA, SA  2672, s.  116); Michał Jan Alexandrowicz – pisarz ziemski lidzki w 1690 r. z Łyczkowa, marsz. lidzki w 1712 r.; w 1721 r. już nie żył (LVIA, SA 2419, s. 724, 810, SA 2424, s. 56; SA  3435, t.  2, s.  2362); Stefan Alexandrowicz – skarbnik pow. lidzkiego w 1721 r. (LVIA, SA 2424, s.  56); Tadeusz Aleksandrowicz – sędzia ziem-ski i  komisarz pow. lidzkiego w  1789  r. (LVIA, zesp. 11, inw.  2, vol.  67, s.  66); Franciszek An-toni Aleksandrowicz – podkom. pow. lidzkiego w  1776  r. (LVIA, SA  2875, s.  12); Michał Alek-sandrowicz – skarbnik pow. lidzkiego w  1789  r. (LVIA, zesp. 11, inw.  2, vol.  67, s.  70); Antoni Aleksandrowicz – sędzia ziemski pow.lidzkiego w 1789 r. (LVIA, zesp. 11, inw. 2, vol. 67, s. 136); Kajetan Aleksandrowicz – rotmistrz pow. lidz-kiego w  1789  r. (LVIA, zesp. 11, inw.  2, vol.  67, s.  143); Dominik Aleksandrowicz – koniuszy WXL w  1789  r. (LVIA, zesp. 11, inw.  2, vol.  67, s. 328); Łukasz Aleksandrowicz – podkom. lidz-ki w 1737 r. (H. Łowmiański, Rys historyczny wo-jewództwa nowogródzkiego w jego dzisiejszych gra-nicach (do  r.  1795), Wilno 1935, s.  102); Łukasz i  Konstancja Alexandrowiczowie – chor. lidz-cy w  1738  r. (LVIA, SA  2436, s.  77–78); Fran-ciszek Aleksandrowicz – chor. pow. lidzkiego w  1753  r. (LVIA, SA  2693, s.  1752); Franciszek i Tekla z Matusewiczów Aleksandrowicz – chor. pow. lidzkiego w 1767 r.; od grudnia 1766 r. staro-stowie wasiliscy (LVIA, SA 2789, s. 14–15); Fran-ciszek Alexandrowicz – podkom. pow. lidzkie-go, starosta wasiliski i koniawski w 1773 r. (LVIA, SA 2705, s. 2331); Franciszek i Tekla z Matusewi-czów Aleksandrowiczowie, podkom. lidzcy, sta-rostowie wasiliscy i  koniawscy w  1777  r.; Stani-sław Alexandrowicz s. Franciszka i Tekli z Ma-tusewiczów – szambelan JKM i  płk petyhorski WXL (LVIA, SA 2790, s. 73); Franciszek i Tekla z Matusewiczów Aleksandrowiczowie – podkom. lidzcy, starostowie wasiliscy i koniawscy w 1784 r. (LVIA, SA 2447, s. 29); Nikodem Aleksandrowicz

http://rcin.org.pl

36 Alijewicz

niany (1789 r. Dominika, koniuszego WXL), ok. Posolcze (1804) – par. b i e n i a k o ń s k a;m. Dziembrów (1834) – par. d z i e m -b r o w s k a;folw. Jassowszczyzna (1831), wieś Tawsiu-ny (1795–1891; Machmet s.  Aleksandra dzierżawi 25 dz., Jan s. Mustafy dzierżawił 6 dz. w 1891 r.; bez ziemi – Dawid s.  Jana w 1891  r.; Adam s.  Jana dzierżawił 12 dz., Aleksander s. Mustafy dzierżawił 6 dz., Cha-lil s. Dawida dzierżawił 12,5 dz. w 1891 r.; bez ziemi – Józef s. Jana w 1891) – par. e j -s z y s k a;dwór Starodworce (1775–1848; z wsią Staro-dworce, 184 dz., 52 d.m., 40 d.ż. – Róży Aleksandrowicz z  Żórawskich w  1844  r.; 382,5 dz., 48 d.m., 39 d.ż. – Ksawerego Ignacego s.  Antoniego i  Róży Żórawskiej w 1848), folw. Byczkowszczyzna (Francisz-ka w 1790) – par. l a c k a;m. Lida (1850–1851), maj. Gurnofel (wła-sność Ludwika w 1795) – par. l i d z k a;ok. Jasowszczyzna (1802–1858; 250 dz., 10  d.m., 6 d.ż. – Faustyna s.  Józefa (mjr. wojsk pol.) i  Barbary z  Kuncewiczów oraz 2. jego ż. Róży z Żórawskich w 1845 r.), Ja-kubowszczyzna (1803) – par. n a c k a;dwór Plotki (1830), maj. Raczkowszczyzna (1789–1818, Antoniego – sędziego ziemskie-go pow. lidzkiego w 1789 r.), folw. Głębo-kie (w 1789 Józefa) – par. n o w o d w o r s k a;maj. Rudowszczyzna (1863), folw. Suci-niec (1784  r. – własność), wieś Rohożysz-ki (1830), karczma Rakudka i  Smolanka (1784 r. – własność) – par. s o l e c z n i c k a;maj. Łyczków (1685  r. – Pawła, 1738  r. – Łukasza i Konstancji – chor. pow. lidzkie-go, 1789 r. – Dominika, koniuszego WXL, 1795  r. – Klary z  Platerów, 1816  r. – Bry-

– skarbnik pow. lidzkiego w  1784–1785 (LVIA, SA  2447, s.  83); Stanisław Alexandrowicz – płk petyhorski w wojsku WXL, starosta wasiliski i ko-niawski w 1790 r. (LVIA, SA 2749, s. 77); Włady-sław Aleksandrowicz s. Faustyna z maj. Jasowsz-czyzna kształcił się w 1847/49 r. w szkole powia-towej w Lidzie (LVIA, zesp. 567, inw. 2, vol. 5978, s. 95v, nr 1); Ksawery Aleksandrowicz – maj. Nie-wisza 500 dz. skonfi skowany 17 IV 1864 r. (LVIA zesp. 381, inw. 16, vol. 918, s. 1, nr 4).

gidy), Niewisza (1685–1866, 1781–1788 Michała – skarbnika lidzkiego, 1785–1786 Nikodema, skarbnika lidzkiego), dwór Sa-sowszczyzna (1795–1844; w 1795 r. własność Franciszka – sędziego grodzkiego pow. lidz-kiego; z  wioskami: Doliniany, Joskiewicze, Korewicze, 348 dz., 69 d.m., 59 d.ż. spadko-bierców Franciszka Aleksandrowicza i Mał-gorzaty z Romerów w 1844), Hołowiczpole (1795 r. – Ludwika); Stanisławów (własność Ludwika – koniuszyca WXL w 1795); Szej-bakpol (1775–1795 Franciszka – podko-morzego lidzkiego; 1790–1791 marsz. pow. lidzkiego), folw. Lebiodaka (własność Fran-ciszka – kasztelana pow. lidzkiego w 1795), Rohaczowszczyzna 1795  r. własność Lud-wika), Talkowszczyzna (własność Ludwika w 1795) – par. w a s i l i s k a;dwór Werenowo (1789–1834; w  1789 Do-minika – koniuszego WXL w  1789), wieś Bojarska (1784  r. własność), Bolciniki (1784  r. – własność), Bolsie (1784  r. wła-sność), Jodkiszki (1784 r. – własność), Klet-kieniki (1784 r. własność), Kodzie (1784 r. własność), Łazaryszki (1784  r. własność), wieś Ramucie (1784  r. własność), Stanisze (1784 r. własność) – par. w e r e n o w s k a;folw. Fiedorowszczyzna (1789  r. – Kajeta-na, rotmistrza pow. lidzkiego), Starodwor-ce (1839) – par. z a b ł o c k a.Alijewicz (Tatar)ok. Tawsiuny (bez ziemi – Chalil s. Sa muela w 1891) – par. e j s z y s k a.Ambrożewicz, pw. 25 II 1834 r. ok. Zawałki (1829) – par. d z i e m b r o w s k a;ok. Janopol (1804) – par. r a d u ń s k a.Ambroszkiewicz, pw. 25 IX 1818 r.ok. Siemionkowszczyzna (1829–1839) – par. d z i e m b r o w s k a;wieś Brzozowce (1853) – par. n o w o -d w o r s k a;Małe Brzozowce – par. ż o ł u d z k a.Amortowicz m. Lida (1830) – par. l i d z k a.Anciuszko ok. Starka (1853), Wersoka (1870) – par. e j s z y s k a;ok. Gierwielańce (1807), Lubiańce (1653–1865), Podubicze (1808) – par. n a c k a;

http://rcin.org.pl

37Assanowicz (Tatar) h. Aksak

folw. Hłusznie (1843) – par. z a b ł o c k a.Ancuta h. własnyAndradzki (Andracki) h. Bonarowam. Ejszyszki (1828) – par. e j s z y s k a.Andruszkiewicz h. własnego, Mogiładwór Tarnowszczyzna – par. b i a ł o -h r u d z k a; Posolcze (1691) – par. b i e n i a k o ń s k a; wieś Istoki (1825–1826) – par. b i e l i c k a; ok. Siemiankowszczyzna (1825) – par. d z i e m b r o w s k a;ok. Wiszkuńce (1905) – par. e j s z y s k a;maj. Wiłkowce (1850) – par. j e l n e ń s k a;Szarkinie (1850) – par. l a c k a;m. Lida (1835–1864) – par. l i d z k a;ok. Brzozowce (1864) – par. n o w o -d w o r s k a;maj. Anuliszki (1870), ok. Gasciewicze (1864), Songiałowszczyzna (1775–1863; w 1783 r. Władysława) – par. s o l e c z n i c k a;m. Żołudek (1888) – par. ż o ł u d z k a.Andrzejewski5 h. Prus I, nob. 1601 r.pw. 27  XI 1806, 9 VI 1820, 10 VIII 1835, 14 I 1837 r.maj. Podzitwa (1876) – par. e j s z y s k a;ok. Dowgiałowicze – par. o s s o w s k a; ok. Lipkuńcy (1804), Sapuńce (1690–1854) – par. r a d u ń s k a;wieś Chodorowce (1833) – par. ż o ł u d z k a.Andrzejkowicz h. Lubicz, Gryfpw. 25 II 1834 r.dwór Dzitwa (1825), Olżew Wielki (1845), maj. Tarnowszczyzna (z  folw. Białohruda i  Szczytniki oraz wsiami: Porzeczany, Mo-siewicze, Chodziuki, Gorniaty, Bancewicze, 3910 dz., 460 d.m., 508 d.ż. – Juliusza s. Fe-liksa w  1845), ok. Połubniki (1836) – par. b i a ł o h r u d z k a; ok. Ginele (40 dz., 7 d.m., 7 d.ż. – Tadeusza w 1849) – par. e j s z y s k a;m. Lida (1854–1860), maj. Olżew (1816–1848; z  wsiami: Olżewo, Dudary, Tuka-łowszczyzna, Dalekie, Pałubniki, 3694 dz., 305 d.m., 252 d.ż. – Ryszarda s.  Feliksa w  1848, w  1816  r. – Tadeusza), Kołyszki (1851–1870) – par. l i d z k a;

5 Jan Andrzejewski s. Dominika – płk w 1854 r. (LVIA, zesp. 604, inw. 51, vol. 42, s. 262, nr 238).

Pustelnictwo (1827) – par. n o w o d w o r s k a;Bohdanowszczyzna (1822) – par. w a -w i ó r s k a;folw. Pla.? (1859) – par. z a b ł o c k a;Dwór żyrmuński (1831) – par. ż y r m u ń -s k a.Ankudowicz ok. Montwilowszczyzna (1892) – par. s o -l e c z n i c k a.Antoniewicz, pw. 19 XII 1819 r.folw. Posolcz (1834), ok. Kalikańce (1836) – par. b i e n i a k o ń s k a; ok. Bołądzie (1891), Chomicze (1838), Michnokiemie (1843) – par. e j s z y s k a;m. Werenów – par. w e r e n o w s k a;młyn Horodyszcze (1873) – par. ż o ł u d z k a.Antonowicz h. Jelita, pw. 1837 r.m. Lida – par. l i d z k a;ok. Songiałowszczyzna (1828) – par. s o -l e c z n i c k a.Antogiński h. LisApolski wieś Kunieje (1846) – par. z a b ł o c k a.Arasimowicz zob. Harasimowicz ok. Kierbiedzie, Jodki – par. l i d z k a.Arawinko Gurynowicz h. KalinowaArbanowiczok. Gornie – par. l i d z k a.Arciszewski ok. Niewisza (1852) – par. w a s i l i s k a.Arłukiewicz ok. Dzieżyszki (1885) – par. e j s z y s k a;ok. Gumbiszki (1850) – par. n a c k a;ok. Bartoszuńce – par. r a d u ń s k a.Aryszemowicz wieś Lubarty (1827) – par. b i e n i a k o ń s k a. Apanowicz h. Gozdawa, pw. 1700 r.par. d z i e m b r o w s k a; zaśc. Porzeczkowszczyzna (1919) – par. e j -s z y s k a.Apsztelorok. Giesztowty, Daugieliszki – par. r a -d u ń s k a.Assanowicz (Tatar) h. Aksakpw. 17 XII 1819 r.m. Bielica – par. b i e l i c k a;ok. Tawsiuny (25 dz. – Abrahama s. Musta-fy w 1891) – par. e j s z y s k a;

http://rcin.org.pl

38 Astasewicz

folw. Helenów alias Piaski (10 dz. – Macie-ja s. Stefana, 10 dz. – Dawida s. Jana, 10 dz. – Hipolita s.  Jana, 10  dz. – Józefa s.  Jana, 10 dz. – Jakuba s. Jana, 10 dz. – Stefana s. Ja-na w 1891) – par. l i d z k a;m. Raduń (bez ziemi – Adam s. Aleksandra, bez ziemi – Aleksander s. Dawida w 1891) – par. r a d u ń s k a;maj. Kopciowszczyzna (1891–1905; 527 dz. – Amurata s.  Janusza w  1891) – par. z a -b ł o c k a.Astasewicz wieś Raki (1843) – par. z a b ł o c k a.Awgustowicz (Augustowicz) Małe Soleczniki – par. s o l e c z n i c k a;m. Werenowo (1827) – par. w e r e n o w s k a.Augustowski wieś Gudełki (1818) – par. s o l e c z n i c k a.Azulewicz6 h. Alabanda nob. 1768folw. Montwiliszki (1795) – par. e j s z y s k a.

BBabiańskidwór Sokoleńszczyzna (1838), wieś Kulkisz-ki (1841) – par. b i e n i a k o ń s k a.Babiński h. Dębno dwór Zubiszki – par. k o l e ś n i c k a;Tarakańce (1818) – par. s o l e c z n i c k a.Baczyński dwór Nieciecz (1842) – par. n i e c i e c k a.Badar wieś Krakle (1830) – par. n a c k a.Bagdanowski maj. Poraduń (1858) – par. n a c k a;folw. Adolfi n (1849) – par. w e r e n o w s k a.Bagińskim. Lida (1795) – par. l i d z k a.Bajnowski

6 Dominik Azulewicz – rotmistrz wojsk pol. z  Montwiliszek w  1795  r. (LVIA, zesp. 515, inw. 15, vol. 162, s. 214).

ok. Wilkańce alias Przystanowicze (1844) – par. e j s z y s k a.Bajkowski m. Lida (1795) – par. l i d z k a;ok. Pa.? (1854) – par. ż o ł u d z k a.Balcewicz ok. Pojedubie (1836) – par. e j s z y s k a.Balewicz wieś Strzelce (1837) – par. b i e n i a k o ń s k a;ok. Giejsmonty (1873), Pojedubie (1840) – par. e j s z y s k a;ok. Żagory (1829), wieś Pozgrynda (1830–1831) – par. k o l e ś n i c k a;maj. Czepiełuny (1845) – par. n a c k a;zaśc. Pozgrynda Mała (1837) – par. o l k i e -n i c k a;wieś Gudełki (1850), Pobierza (1849) – par. s o l e c z n i c k a;wieś Chodziłonie – par. z a b ł o c k a.Balukiewicz h. Trzaska, h. Dąbrowa ok. Raubiszki (1810) – par. e j s z y s k a;ok. Bohdzie alias zaśc. Zajelszczyzna (1837–1891; 26 dz. – Mieczysława s.  Jana i Bene-dykty z Michalskich w 1891) – par. l i d z k a.Bałabański dwór Unichowszczyzna (1834) – par. r ó -ż a n k o w s k a.Baniewicz h. Bończa, pw. 6 X 1800 r.wieś Ćwirbuty (1840–1891; 28  dz. Jana s. Antoniego w 1891) – par. b i a ł o h r u d z -k a ( n i e c i e c k a ); m. Ejszyszki (1860) – par. e j s z y s k a;dwór Siedziejmy (1837) – par. l i d z k a;dwór Hołdowo (1843) – par. n i e c i e c k a;ok. Cierbuty (1839), Radziwoniszki (16 dz. – Stefana s. Jana w 1891) – par. w a w i ó r s k a;ok. Gudy (1835–1838) – par. ż y r m u ń s k a.Bańkowski (Bankowski)7 h. Znin, Ostojapw. 5 II 1804, 19 XII 1819, 13 XII 1832 r.m. Ejszyszki