Resocjalizacja przez sport

młodzieży niedostosowanej społecznie

Przestępczość nieletnich coraz częściej rozumiana jest jako skutek długotrwałego

procesu charakteryzującego się licznymi narastającymi manifestacjami destruktywnymi.

Wiele na ten temat informacji możemy usłyszeć z środowiskach masowego przekazu o

irracjonalnych atakach przemocy, agresji, brutalności wśród dzieci i młodzieży, nowych

przejawach patologii. Liczne badania pokazują obniżenie progu wrażliwość uczniów na

pewne formy zachowań interpersonalnych i sprowadzeniu przemocy głownie do agresji

fizycznej. Wśród współczesnych zachowań dewiacyjnych można wymienić: agresję słowną,

używanie wulgarnych sformułowań, obrażanie kogoś, wymyślanie mu, rozpowszechnianie

kłamstw, poniżanie i ośmieszanie innych. Największą możliwość obserwacji takich

zachowań stwarzają zajęcia wychowania fizycznego. Zajęcia na sali gimnastycznej czy

boisku sportowym w odróżnieniu od innych zajęć odbywających się w klasach sprzyjają

optymalnym warunkom do spontanicznych zachowań uczniów. Specyfika zajęć wychowania

fizycznego, zwłaszcza ich dynamika powoduje, iż uczniowie odsłaniają swoje maskowane na

innych lekcjach stany emocjonalne oraz zachodzące automatycznie interakcje w zespole

klasowym. Stąd rola nauczyciela wychowania fizycznego w trafności diagnozowania

zachowań dewiacyjnych oraz interwencji terapeutycznej.

Młodzież niedostosowana społecznie posiada tzw. deficyt behawioralny, zaniżoną

samoocenę, lub nadmiernie zawyżoną. Jest to wynik braku umiejętności życiowych, takich

jak: ustalenie celów długoterminowych, braku zdolności nawiązywania kontaktów

interpersonalnych, braku wartości (objawia się to brakiem okazywania szacunku innym),

nieodpowiedzialność, nie posiadania świadomości obowiązków obywatelskich oraz

niedoceniania zdrowego stylu życia. To wszystko prowadzi do braku umiejętności radzenia

sobie z niepowodzeniami i stresami, jakie niesie życie.

Część rozwiązań problemów może dostarczyć kultura fizyczna, która jest jednym z

obszarów nowoczesnego życia, w którym możemy konkretnie sprawdzać rzeczywistość.

Systematyczne treningi stają się ćwiczeniami samokontroli i samodyscypliny. Zajęcia

sportowe odciągają młodzież niedostosowaną społecznie od zajęć i zachowań

destruktywnych, wykraczających poza przyjęte normy społeczno-moralne. Dostarczają

natomiast właściwych form spędzania wolnego czasu i wprowadzają w nowe środowisko

koleżeńskie. Rola wychowania fizycznego i sportu w procesie kształtowania osobowości

uczniów polega na wzbudzaniu i utrwalaniu takich cech jak: karność, odpowiedzialność,

opanowanie, systematyczność, panowanie nad słabościami, koncentracja uwagi, wzmocnienie

woli, wiara we własne siły i możliwości. W celu wpłynięcia na wyżej wymienione cechy

wychowanków tworzy się specjalne programy wychowania dla niedostosowanych społecznie.

Które mają za zadanie nauczyć podopiecznych sposobów rozwiązywania konfliktów, których

pojawienie się między innymi jest nieuchronne. Dlatego też programy te wykorzystują

potencjał zasad fair play tkwiący w grach zespołowych. Aby dzięki grom wpływać na

osobowość podopiecznych, postuluje się by wychowawcy:

- aktywnie uczestniczyli w grze, pełnili rolę arbitrów,

- stale kontrolowali charakter interakcji między wychowankami reagując na wszelkie

przejawy negatywnych zachowań wobec siebie,

- odpowiednio modelowali prospołeczne formy zachowań,

- byli przygotowani na ewentualności modyfikacji zasad gry, tak aby można było realizować

specyficzne cele jednostki lub grupy,

- dobrze planowali każdą grę, a każdy mecz omawiali zarówno przed jego rozpoczęciem, jak i

po jego zakończeniu.

Poza grami duży wpływ na cechy osobowościowe podopiecznych mają sztuki walki. W

odróżnieniu od innych dyscyplin sportowych kształtują wiele cechy jednocześnie:

przejmowanie inicjatywy, zdecydowanie, uporczywość, samoopanowanie, śmiałość,

odpowiedzialność. Dlatego zajęcia ze sportów walki, podnoszenia ciężarów czy treningów

siłowych, umiejętnie prowadzone to dobry sposób, by znaleźć wspólny język z osobami

niedostosowanymi społecznie. Większość z wychowanków może nie mieć predyspozycji do

osiągnięcia dużych wyników sportowych, ale właśnie dlatego np. pasy jako stopnie

wtajemniczenia w sztukach walki, mogą przyczynić się, że uwierzą we własne możliwości i

będą czuć się zrealizowani. Poza tym sztuki walki nie wymagają dużych nakładów na bazę

szkoleniową – wystarczy profesjonalny trener-mistrz.

Szereg korzyści wychowawczych daje także odpowiednio zorganizowana turystyka.

Młodzież często ulega skłonnościom do ucieczek i zakazanych podróży. Turystyka może

nadać temu zjawisku charakter konstruktywny, ułatwić zintegrowanie grupy, zbliżyć

wychowanków do wychowawcy. Uprawianie turystyki np. pieszej czy rowerowej oprócz

walorów poznawczych, rekreacyjnych wiąże się także z pewnymi regułami postępowania i

zasadami zachowania, które odpowiednio wdrażane i sprawdzone w praktyce mogą dać

efekty społecznie pożądane.

Reasumując pamiętajmy, że gdy uda nam się nawiązać kontakt z taką młodzieżą,

najczęściej ich „model wewnętrzny” jest inny, niezgodny z ich buntowniczymi

manifestacjami. Pod maską obojętności i znieczulenia, kryją się wspaniali, wrażliwi i tylko

trochę zakłopotani, młodzi ludzie. To nieprawda, że wszyscy oni są z gruntu źli złośliwi

zawzięci i uparci. Należy pamiętać o tym, że każdy człowiek niezależnie od wieku,

przekonań, popełnionych czynów oczekuje wzajemnej bliskości psychicznej, ufności,

zrozumienia i tolerancji.

Literatura:

Brzozowski W. „Wychowanie specjalne. Cz. 1 Resocjalizacja”

Szempruch J. "Nauczyciel w zmieniającej się szkole"

Waleczek J., Otręba I. Cz. Lider (r.2009 nr. 2)„Środki wychowawcze stosowane w resocjalizacji”

Szecówka A. Cz. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne (r. 1999 nr. 5) „Rola wf w diagnozowaniu i terapii

zachowań dewiacyjnych dzieci i młodzieży”