Rekwizyt jako narzedzie komunikowania politycznego

Jakub JAKUBOWSKI

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Rekwizyt jako narzdzie

komunikowania politycznego

Pieczoowicie wypracowany wizeru-

nek sceniczny powinien on uzna za sw

natur. [...] Gra znaczy tyle, co sta si

nim. Granica pomidzy by i gra jest

granic pozorn.

Niccol Machiavelli, Ksi

1. Wstp

Zmiana ustroju politycznego, powstanie niezalenych mediw, ewolu-cja prawa wyborczego, w kocu szeroko pojte przeksztacenia stan-dardw ycia spoecznego stanowi gwne przyczyny gbokich przemian

w procesie komunikowania politycznego w Polsce. Przez ponad dwa-

dziecia lat rozwoju instytucji demokratycznych, wzorujc si na doj-

rzaoci w tej dziedzinie pastw zachodnich, umiejtno posugiwania

si przez aktorw rodzimej sceny politycznej narzdziami marketingu

politycznego ulegaa systematycznej ewolucji. Doprowadzio to do znacz-

nej profesjonalizacji w dziedzinie relacji na linii aktorwidownia. Jed-

nym z licznych przejaww rozwoju w dziedzinie komunikacji politycznej

jest pojawienie si rekwizytu jako wielofunkcyjnego narzdzia, wpi-

sujcego si w standardy ycia politycznego ujmowanego w ramy ana-

logii do gry scenicznej. Warto wobec tego zada kilka pyta i podj

rozwaania, na temat roli oraz funkcji rekwizytu, w szczeglnoci bio-

rc pod uwag jego marketingowe zastosowanie.

Po pierwsze, istotna wydaje si kwestia na ile zabiegiem wiadomym

i zaplanowanym jest wykorzystanie rekwizytu w komunikacji na linii

aktorwidownia. Wydaje si, biorc pod uwag wszechobecno kultury

obrazu oraz media penice funkcj gate keepera, i w coraz wikszymstopniu aktorzy s zmobilizowani do podejmowania rywalizacji o czas

i zainteresowanie publicznoci. Bez wzgldu na motywacj dziaania

aktora, w jego interesie jest jak najdusze pozostanie na scenie oraz zacho-

wanie wysokiego poziomu popularnoci. Ta z kolei jest najistotniejszym

warunkiem podtrzymania spoecznego mandatu. Wszystko to wydaje si

mie zasadniczy wpyw na wzrost samowiadomoci aktora w zakresie

budowania swojego wizerunku w mediach. Drug istotn kwesti jest

sprawa narzdzi wykorzystywanych w komunikowaniu politycznym,

rozwaana z perspektywy marketingowego zastosowania rekwizytu.

Skuteczno komunikacji zaley bowiem od jakoci nadanego komuni-

katu i technik uytych w celu wywoania podanej reakcji. Wobec tego

aktorzy prowokuj publiczno niekonwencjonalnymi wystpami, wy-

korzystuj humor w celu uatrakcyjnienia przekazu, przyzwyczajaj wi-

downie do staych elementw swojego wizerunku czy posuguj si

rekwizytem jako broni lub dowodem winy przeciwko swoim oponen-

tom. Zabiegi te, ktre z pewn subtelnoci korzystaj z technik wywie-

rania wpywu, posiadaj form perswazyjnego komunikatu wizualnego,

ktry ma wywoa oczekiwan reakcj. Std istotna i warta analizy kwe-

stia wykorzystywania konkretnych narzdzi i ich skutecznoci. Kolejne

nasuwajce si pytanie brzmi: w jakim celu aktor podejmuje si tak

nierzadko skomplikowanej czynnoci? Czy potrzeba wzbudzenia

sympatii, zdobycia popularnoci, wyrnienia si szczegln cech na

tle politycznych szarakw to jedyne i ostateczne cele zabiegw wize-

runkowych z uyciem rekwizytu? Unaocznienie ostatecznych motyww

kadej ze stron politycznej komunikacji nie jest wprawdzie atwe, ale

analizujc bilans korzyci i strat w przypadku danego wydarzenia poli-

tycznego, mona doj do wniosku, i pewne powtarzajce si determi-

nanty daj prawo do znajdywania w tej kwestii satysfakcjonujcych

uoglnie.

Uwzgldniajc specyfik wykorzystywania rekwizytu jako narzdzia

marketingu, zasadna jest analiza przedstawionego problemu z punktu

widzenia komunikowania politycznego. Biorc pod uwag czci skado-

we tego pojcia, bdzie to rozpowszechnianie informacji majcej wpyw

na system wadzy. Brian McNair znacznie gbiej zanurza si jednak

w t tematyk, biorc pod uwag takie jej elementy jak: mwion i pi-

san retoryk polityczn, akty komunikowania, znaki paralingwistyczne

czy intencje nadawcw co do wpywania na rodowisko polityczne.

Analizujc owe skadniki pojcia, naley przyj i, komunikowanie po-

lityczne to wygaszane lub pisemne owiadczenia oraz wizualne rodki

znaczeniowe (ubir, makija, logo, fryzura, rekwizyt) tzn. wszystkie te

70 Jakub Jakubowski SP 2 12

elementy komunikowania, o ktrych mona stwierdzi, i tworz poli-

tyczny wizerunek czy tosamo1. Wymiana specyficznego typu infor-

macji, bdca celem komunikowania politycznego, odbywa si pomidzy

trzema zasadniczymi podmiotami tego procesu: nadawc (aktorem), po-

rednikiem (mediami) i odbiorc. Z punktu widzenia analizowanego

problemu ten pierwszy element wydaje si by tu najbardziej istotny.

Aktorzy polityczni to partie polityczne, organizacje spoeczne, grupy

nacisku oraz organizacje terrorystyczne. Mona w ten sposb okreli

jednostk lub grup jednostek, ktre zabiegaj o wpyw na podejmowa-

nie decyzji. Mog to czyni za pomoc prby zdobycia realnej wadzy,

lub wywierania na ni nacisku2. Aktor posiada okrelon scenariuszem

rol i dysponuje wskazwkami wyjaniajcymi tosamo danego wy-

darzenia politycznego. Jego organizatorzy przejmuj za rol reysera

budujc midzy innymi choreografi ceremonii3. Realia polityczne wy-

magaj od aktorw cigych zabiegw promocyjnych, co skutkuje per-

manentn kampani, w ktrej to aktorzy dziaaj w trybie cigego

stanu podwyszonej gotowoci. W takich realiach badania nad komu-

nikowaniem politycznym maj praktycznie stay dopyw materiaw do

naukowej analizy. Jest to sytuacja w ktrej media staj w pozycji uprzy-

wilejowanej, gdy wzmoona potrzeba obecnoci aktorw w mediach,

daje tym drugim moliwo dyktowania warunkw ich pojawienia si

na antenie czy na amach prasy 4. David Marshall uwaa, i pierwowzo-

rem kampanii wyborczej staje si dzi kampania reklamowa, gdzie media

tworz z obywateli konsumentw, oddziauj na wielkie zbiorowoci,

odwouj si do sfery irracjonalnej5.

Spogldajc na problem z punktu widzenia samego aktora mona

stwierdzi za Fritzem Plassnerem, i polityka ulega medifikacji za-

cza kierowa si w swoich dziaaniach logik funkcjonowania mediw

SP 2 12 Rekwizyt jako narzdzie komunikowania politycznego 71

1 B. McNair, Wprowadzenie do komunikowania politycznego, Pozna 1998,s. 26.

2 Ibidem, s. 2631.3 D. Dayan, E. Katz, Wydarzenia medialne. Historia transmitowana na ywo,

Warszawa 2008, s. 145146.4 D. Piontek, Politycy i media. Sposoby wpywania przez politykw na zawar-

to mediw, w: Polska scena polityczna. rodowiska komunikacja polityczna strategie, red. K. Sobolewska-Mylik, A. Hess, K. Kowalczyk, Krakw 2010, s. 7.

5 D. Marshall, Celebrity and Power: Fame in Contemporary Culture, Minne-apolis 1997, s. 205.

masowych6. Z kad kampani wyborcz czy innym wydarzeniem wy-

magajcym zaangaowania technik wywierania wpywu spoecznego,

coraz wyraniej zaznacza si prawidowo, i istotnym dla interesu dane-

go rodowiska politycznego czy kandydata jest odpowiednie wykreowanie

i poprowadzenie jego medialnego wizerunku, a nie przedstawienie polityka

w wietle jego autentycznych zalet. Sprzyja temu zjawisko amerykani-

zacji kampanii, czyli przenoszenia standardw komunikacji politycznej

ze Stanw Zjednoczonych w inne rejony wiata. Joe McGinniss twier-

dzi, i naley spraw traktowa szerzej przemianie ulega caa sfera

polityczna7. Amerykanizacja, modernizacja czy mediatyzacja zwiastuj

nadejcie polityki wizerunku, gdzie opakowanie i otoczka wok

aktora maj wiksze znaczenie ni sama gra. Istotn kwesti staje si

wic nie tylko wygld czy ubir, ale take sposb organizacji i przygo-

towania zjazdw partyjnych czy konferencji. Chodzi tu o obrazy atwo

rozpoznawalne i przyswajalne, ktre bd wywoywa odpowiednie

skojarzenia i preferowane zachowania wyborcw8. W takim wiecie, jak

twierdzi Danilo Zolo, telegeniczno staje si podstawowym kryte-

rium politycznym9.

2. Polityka jako gra sceniczna

Analogia ycia spoecznego do teatru jest nie tylko jednym ze spo-

sobw badania stosunkw midzyludzkich, ale i form przedstawiania

wzajemnych relacji jednostek w spoeczestwie. Trudno odmwi w tym

miejscu zasug Ervingowi Goffmanowi, ktry jako pierwszy dokona

penej i wnikliwej analizy stosunkw spoecznych, wpisujc je w kon-

wencj wydarzenia scenicznego. Susznie zauwaa w tej kwestii Robert

E. Park, i pierwszym znaczeniem sowa osoba (person) jest sowomaska10. Kade spotkanie czowieka z inn jednostk to spektakl

odgrywany na scenie przy uyciu odpowiedniej pozy. Warto pokusi


6 W. Schulz, Komunikacja polityczna. Koncepcje teoretyczne i wyniki badaempirycznych na temat mediw masowych w polityce, Krakw 2006, s. 179.

7 J. McGinniss, The Selling of a President, New York 1969, s. 23.8 J. Street, Mass media, polityka, demokracja, Krakw 2006, s. 163.9 D. Zolo, Democracy and Complexity, Cambridge 1992, za: J. Street, op. cit.,

s. 161.10 R. E. Park, Race and Culture, Glencoe 1950, za: E. Goffman, Czowiek w te-

atrze ycia codziennego, Warszawa 2000.

si tu o przeoenie analogii polityki do gry scenicznej z gruntu socjo-

logii na obszar badawczy politologii. Jak stwierdzi Pawe Mocicki

posta polityka jest dzisiaj nieuchronnie kojarzona z aktorstwem,

gwiazdorstwem, oglnie rzecz biorc z wystpowaniem11. Posugi-

wanie si pewnego rodzaju teatralnym argonem oraz spaszczanie rze-

czywistoci scena stanowi wszake przedstawienie realnego wiata

w sposb uproszczony prowadzi do oddzielenia polityki od ycia i uz-

nania jej za umown sfer12. Mimo i nieco uproszczona, jest to jednak

analogia trafna dziki niej moliwe jest zaobserwowanie wielu zale-

noci midzy aktorami uczestniczcymi w spektaklu. Paralela ta zauwa-

ona zostaa ju w literaturze mylicieli staroytnych, cho jak zapewnia

Stanisaw Filipowicz, pierwszym imponujcym przykadem przenikli-

woci odsaniajcej sekrety politycznego teatru zdarze jest KsiNiccol Machiavellego13. Istotnie, obraz manipulacji i kreowania wize-

runku w tym klasycznym dziele, to bez wtpienia pierwszy wykad

z politycznego public relations stanowicy dobr podstaw dla dzisiej-szego PR.

Tak jak w naukach o komunikowaniu, tak i w socjologicznym ujciu

ycia w konwencji teatru, na scenie wystpuje aktor, odgrywajcy swoj

rol polityka14. Jego maska musi by przede wszystkim przystosowa-

na do obrazu, jaki chce dostrzec widownia oddajca gos w wyborczym

castingu, ktry pozwala aktorowi wej na scen. W dobie ery komputera,w ktrej osoby penice funkcje publiczne s pod niemal sta obserwa-

cj zarwno mediw tradycyjnych, jak i tych nowych, aktor zmuszony

jest do odgrywania swojej roli polityka praktycznie wszdzie tam, gdzie

moe zosta dostrzeony. Jego scena staje si przez to bardzo rozlegym

przestrzennie obszarem, pozostawiajc niewiele miejsca na kulisty, gdzie

maska moe zosta zdjta.

Wrd elementw teatru ycia politycznego wymieni naley mi-

dzy innymi: scen, aktorw, kulisy, scenografi, chr czy kostium. Czci

tego polityczno-teatralnego wiata jest take rekwizyt, ktry w komuni-

kowaniu midzy aktorem a widowni posiada szczeglne znaczenie,

bdc zarwno rdem symboli, wzorcw, jak i emocji. Efektem tego


11 P. Mocicki, Teatr angaujcy, Gazeta Wyboracza z dnia 15.04.2006 r.,s. 12.

12 P. Paweczyk, Socjotechniczne aspekty gry politycznej, Pozna 2000, s. 19.13 S. Filipowicz, Mit i spektakl wadzy, Warszawa 1988, s. 213.14 P. Paweczyk, op. cit., s. 23 i n.

ma by wywieranie wpywu na ludzi i wywoanie okrelonych postaw.

Jak twierdzi Andrzej Kijowski, rekwizyt to element przedmiotowy,

ktry niezalenie od zwizanej z waciwym mu systemem elementar-

nym funkcji ilustracyjnej, peni jeszcze instrumentaln, swoist dla nie-

go rol15. Rekwizyty stanowi wic sprzty niezbdne do wystawienia

sztuki, take tej politycznej; s odpowiedzialne za kreowanie rwnole-

gej do wiata realnego rzeczywistoci, dookrelaj waciwy odbir

sztuki i nadaj jej klimat. Najistotniejsza z punktu widzenia podjtego

tematu jest jednak pomoc rekwizytu w tworzeniu relacji aktorwidz.

Kady czonek widowni jest wszake obserwatorem, ktry tworzy

w swoim umyle wizerunek polityka znajdujcego si na scenie. Mona

w tym sensie stwierdzi za Williamem Jamesem, i aktor na politycznej

scenie ma tyle spoecznych ja, ile jest grup ludzi, na ktrych mu zale-

y16. Ju wspomniany N. Machiavelli postulowa docenienie wizualnych

elementw znajdujcych si na politycznej scenie, aby zachowa odpo-

wiedni godno sprawowanego przez siebie urzdu to jest uwiary-

godnienia swojej scenicznej maski. Std tak due wedug woskiego

pisarza znaczenie majestatycznej dekoracji czy kostiumu.

Rekwizyt ma za zadanie udramatyzowa akcj, nada jej odpowied-

ni rang. Poprzez wzbudzenie okrelonych skojarze i posugujc si

nierzadko symbolem, wywouje on u publicznoci okrelone reakcje

i wprowadza podan atmosfer na widowni. Dramatyczny kontekst

dziaa zwizanych ze sfer polityczn zmusza coraz czciej aktora

do docenienia roli scenariusza, inscenizacji kostiumw i rekwizytw17.

Kada sytuacja spoeczna jest sytuacj o charakterze dramatycznym,

a wic sytuacj, w ktrej dziaanie ma symboliczny sens co przedsta-

wia, wyraa, zostao zainscenizowane z myl o przekazaniu pewnej

wiadomoci, o zademonstrowaniu okrelonej postawy, dziki odpowied-

nio dobranym gestom, sowom, rekwizytom18. Warto doda, i wraz ze

wzrastajcym rozchwianiem spoecznym, wzrasta take poziom udra-

matyzowania danego wydarzenia scenicznego. Wraz z pojawieniem si

emocji i zaamaniem pewnego adu, zmianom ulegaj take nastroje nie


15 A. T. Kijowski, Chwyt teatralny (zarys instrumentalnej teorii teatru), Krakw1982, s. 34.

16 W. James, The Philosophy of William James, New York 1925, za: M. Carlson,Performans, Warszawa 2007, s. 75.

17 S. Filipowicz, op. cit., s. 218.18 Ibidem, s. 219.

tylko po stronie aktorw, ale take na widowni. Wzrasta zarwno po-

ziom wyrazistoci widowiska, jak i wzburzaj si spoeczne nastroje, co

jednoczenie skutkuje zmian scenicznego jzyka, tematyki, rekwizy-

tw i wszelkich innych elementw, ktre stanowi osnow spoecznej

dramaturgii19.

Rekwizyt jako element politycznej sceny ma by te wyrazem odpo-

wiedniej estetyki, ktr reyser czy twrca danego politycznego spekta-

klu chce zachowa na scenie. Rozpowszechnianie si pewnej wizji

estetycznej wspomaga ekspansj polityczn. Do niej zaliczy mona ta-

kie elementy jak formy plastyczne czy muzyczne, specyficzn retoryk,

kostiumy, gesty i dekoracje, ktre dla widza siedzcego na widowni wy-

daj si wszechogarniajce i reprezentuj pewn caociow wizj czy

nawet odzwierciedlaj pewien styl ycia20. Warto jednoczenie doda, i

teatralizacja ycia spoecznego nie ma ram czasowych ani przestrzen-

nych. Stanisaw Powoocki twierdzi, i instynkt teatralnoci jest wro-

dzony czowiekowi i jest to nieodczna cecha ycia spoecznego istot

ludzkich. Instynkt ten modeluje ycie pastw, miast i narodw, narzu-

cajc politycznym sytuacjom dekoracje, kostiumy i postacie21. Marwin

Carlson do uoglnienia przestrzennego dokada jeszcze generalizacj

czasow stwierdzajc, i kada epoka historyczna ma wasne kostiumy,

dekoracj i wasn mask22.

3. Funkcje rekwizytu w komunikowaniu politycznym

Rekwizyt jako narzdzie komunikowania w sferze polityki moe

spenia rne funkcje, w zalenoci od intencji jakimi kieruje si aktor.

Pierwsz z nich jest deprecjacja politycznego przeciwnika, co bezpo-

rednio czy tego typu zabiegi z pojciem kampanii negatywnej. Defi-

niowa j w tym kontekcie naley jako list zabiegw bd dziaa

manipulacyjnych, prowadzcych do zdyskredytowania przeciwnika

w oczach opinii publicznej, celem zmniejszenia jego popularnoci jako

aktora grajcego na politycznej scenie. Negatywizm w przekazywaniu

informacji ma za zadanie unaocznienie publicznoci faktw w taki


19 Ibidem, s. 220.20 Ibidem, s. 225.21 S. Powoocki, Mj romans z teatrem, d 1997, s. 116.22 M. Carlson, Performans, Warszawa 2007, s. 65.

sposb, by za pomoc emocji wywoa silne wraenie u odbiorcw pro-

wokowa i porusza23. Lepsza zapamitywalno tego typu przekazw

sprawia, i s one coraz powszechniejsze, a w niektrych kampaniach

w zachodnich demokracjach ju dawno zaczy dominowa. Staj si pew-

n form manipulacji, bdc rodkiem rujnowania zaufania, a nie jego bu-

dowania, co powinno stanowi nadrzdn warto public relations24.Efekt ten czsto uzyskiwany jest za pomoc rekwizytw zwizanych

z osob kontrkandydata, majcych na celu zdyskredytowanie go w oczach

publicznoci obserwujcej spektakl przez pryzmat mediw. Czstokro

negatywna kampania ma za zadanie oskarenie oponenta o czyn dyskre-

dytujcy go w oczach wyborcw. Ci natomiast, sprowokowani do wydania

wyroku wymagaj dowodu winy. Wydaje si, i nie ma doskonalszego

wiadectwa ni zmaterializowany przedmiot, ktrego istnienia w sensie

fizycznym nie sposb zanegowa. Podczas gdy moliwe jest zaprzecze-

nie faktom, wyparcie si okrelonych przekona i znajomoci, zamar-

kowanie niektrych negatywnych cech charakteru, tak przedstawiony

publicznie przedmiot ma charakter niepodwaalny przez sam fakt swoje-

go jestestwa. W tym miejscu przestrze dla swojej skutecznoci znajduj

rekwizyty, ktrymi posugiwanie si ma za zadanie zdyskredytowa

przeciwnika politycznego na polu rywalizacji.

Owa dyskredytacja to jednak nie tylko rozpowszechnianie o nim nie-

prawdziwych informacji, ale rwnie inne zabiegi, ktre maj na celu

przedstawienie za pomoc mediw masowych niekorzystnego obrazu

konkurenta spoeczestwu. Tutaj rwnie powszechnie wykorzystywany

jest rekwizyt, jako element, ktry moe w sposb pejoratywny wpyn

na profil symboliczny kontrkandydata. Jednym z zabiegw jest omie-

szenie politycznego konkurenta. Wykorzystanie komizmu jest deprecjo-

nujcym dziaaniem, gdy polityka jako scena, na ktrej rozgrywa si

spektakl wadzy, nie powinna by widowiskiem komediowym. Istnieje

co prawda w literaturze wizerunek bazna rozadowujcego napicie

ironicznym stosunkiem do kwestii politycznych. Ten element klasyfika-

cji rl partyjnych jest jednak niezbdny do zachowania rwnowagi wi-

zerunkowej caego ugrupowania25. Powaga sprawowanego urzdu nie


23 Zob. A. Czyyk-Cyzio, Sensacyjno dwigni informacji telewizyjnej, w:Media midzy wadz a spoeczestwem, red. M. Szpunar, Rzeszw 2007, s. 175.

24 P. Andrzejewski, W. Kot, Medialne Public Relations, Pozna 2006, s. 31.25 M. Jeziski, Marketing polityczny a procesy akulturacyjne. Przypadek III Rzecz-

pospolitej, Toru 2004, s. 131146.

pozwala aktorom, w wikszoci wypadkw, na dewaluacj swojej

maski. Deprecjonowanie przez omieszanie jest zatem zabiegiem

o tyle funkcjonalnym, i skutecznie redefiniuje profil symboliczny

polityka.

Kolejn funkcj rekwizytu w procesie komunikowania politycznego

jest rola ikonograficzna. Warto w tym miejscu odnie si do coraz po-

wszechniejszej dominacji kultury obrazu. Kojarzy si ona przede

wszystkim z konwencj komiksu lub wanie z ikon26. W ten sposb

wyksztaca si nowa posta odbiorcy informacji homo videns czo-wiek, ktrego percepcja nakierowana jest na obraz wytworzony przez

reklam, czy szerzej media. Istot kultury wizualnej jest trend, ktry

znakomicie wpisuje si w specyfik funkcjonowania spoeczestw po-

nowoczesnych jest to potrzeba ruchu, cigej zmiany, dynamicznego

rozwoju sytuacji. Widownia jest grup, ktrej nie suy nuda w na-

toku informacji widz skupia si tylko na wybranym wycinku rzeczywi-

stoci medialnej tej, ktra w sytuacji dynamicznie rozwijajcej si

sekwencji zdarze zdoa dotrze do niego z interesujcym przekazem.

Genezy tego trendu naley szuka w procesie tabloidyzacji, ale take

w wieloletniej zmianie estetyki: poczwszy od powstania fotografii pra-

sowej, przez rozszerzone moliwoci obrazw telewizyjnych, po barwny

wiat witryn internetowych27. Ta linia pokazuje, w ktr stron podaj

media, za ktrymi powinni rwnie zmierza nadawcy komunikatu

jest to kierunek, w ktrym obrazowanie treci ma kluczowe znaczenie.

Kade spotkanie aktora z publicznoci za porednictwem mediw

ma za zadanie wywarcie przez nadawc okrelonego wpywu na odbior-

c. Odbywa si to w toku procesu kompleksowego i wieloetapowego,

ktrego pierwsz faz stanowi ekspozycja przekazu w miejscu atwo

dostpnym dla odbiorcy, potem nastpuje uruchomienie uwagi i skon-

centrowanie jej na komunikacie28. Polityka czstokro wymaga zma-

terializowanego zaprezentowania publicznoci pewnych elementw

rzeczywistoci, aby przedstawi namacalny obraz podjtych decyzji.

Aby widownia moga zrozumie aktora na scenie, niezbdny jest mu re-


26 B. Jarosz, Przestrze graficzna w przekazach multimedialnych dobie domina-cji kultury obrazu, s. 1, www.up.krakow.pl/ktime/ref2004/jarosz.pdf [26.09.2011].

27 Ibidem, s. 2.28 Zob. W. McGuire, Persuasion, Resistance and Attitude Change, w: Handbook

of Communication, red. I. de Sola Pool, cyt. za: B. Dobek-Ostrowska, Podstawy ko-munikowania spoecznego, Wrocaw 1999.

kwizyt, ktry zobrazuje podjte dziaania. Wiarygodno polityka zale-

y rwnie od dwch faktw istotnych w tym punkcie rozwaa. Po

pierwsze, komunikat wysyany od nadawcy do odbiorcy musi by sy-

gnaem jasnym i niezakconym. Aby aktor zosta dobrze zrozumiany

przez publiczno musi posugiwa si konkretem. Po drugie, za so-

wem powinien i obraz, czyn i dowd na poparcie stawianych tez.

W uzyskaniu efektu wiarygodnoci wspomaga aktora rekwizyt, ktry za

pomoc mediw moe zobrazowa publicznoci i uwiarygodni dzia-

ania podjte na scenie politycznej. Zabiegi te na gruncie polskim

wykorzystywane s najczciej podczas konferencji prasowych. Re-

kwizyt pomaga skupi uwag kamery czy aparatu fotograficznego i una-

oczni rozwaany podczas konferencji problem. Jest te wsparciem dla

wystpienia retorycznego aktora.

Wanym i czsto stosowanym elementem uatrakcyjnienia wysyane-

go za porednictwem mediw przekazu podczas tego typu spotka jest

prowokacja. Rozumiana jest ona w tym przypadku jako brutalne naru-

szenie obyczajw, kultury i przyzwyczaje powszechnie przestrzega-

nych29. Wprowadzony w ten sposb element sensacyjnoci, przekroczenia

pewnych granic dobrego smaku czy odstpstwa od przyjtych za stan-

dardy regu, ma za zadanie wzbudzi odpowiednie emocje uatwiajce

dotarcie z przekazem do odbiorcy i utrwalenie go w pamici zbiorowej

publicznoci. Rola owych emocji jest tu kluczowa ekspresywne nace-

chowanie pewnych elementw przekazu (np. uytych rekwizytw) moe

mie wpyw na ostateczny odbir dziaa politycznych aktora rozumia-

nych jako cao. Zdolno emocjonalnego oddziaywania jest z kolei

tosama z manipulowaniem publicznoci, co na scenie politycznej jest

umiejtnoci niezwykle przydatn i podan.

Konsekwentnie prezentowana przez aktora maska rwnie wymaga

zewntrznego wsparcia i cigego potwierdzania swojej wiarygodnoci.

Nie ulega wszake wtpliwoci, i zarzdzanie politycznym wizerun-

kiem przez aktora to jeden z gwnych elementw politycznego marke-

tingu. Coraz rzadziej stanowi on dzieo przypadku. Zaczyna podlega

kryterium profesjonalizacji i staje si podstawowym warunkiem, ktry

determinuje strategi wyborcz30. Wizerunek to skonkretyzowany,


29 D. Jaga, Rola prowokacji w reklamie spoecznej, Zeszyty Naukowe 2000,nr 1, s. 83.

30 Zob. K. Giereo, Wizerunek polityka po polsku. Kampania prezydencka 2000 r.,w: Ksztatowanie wizerunku, red. B. Ociepka, Wrocaw 2005, s. 93.

wyrazisty i zdatny do publikacji (rozpowszechniania) obraz fizyczny

czowieka z takimi dostrzegalnymi i charakterystycznymi dla niego ce-

chami, ktre umoliwiaj jego identyfikacj31. Jest to zatem profil jego

osoby wykreowany w okrelonym celu i przekazywany opinii publicz-

nej. Wizerunek, jako element zbiorowej pracy sztabu ma na celu weryfi-

kacj informacji i dostarczenie publicznoci wyselekcjonowanej wiedzy

za pomoc mediw. Aktorzy polityczni musz wic zaakceptowa reguy

personalizacji polityki, dostosowa swj wizerunek, a czsto i program

do regu medialnego przekazu32. Zabiegi te intensyfikuj si wprawdzie

w czasie kampanii wyborczych, cho gwni aktorzy na politycznej sce-

nie i ich sztaby wyposaone w specjalistyczn wiedz, wiadome s zja-

wiska kampanii permanentnej33.

Warto sign tutaj do psychologii, jako nauki specjalizujcej si

w kwestiach wywierania wpywu na ludzi, a dokadniej do jej specjali-

zacji skupiajcej si na obszarze oddziaywania mediw. W toku komu-

nikacji marketingowej, czsto wytworzony zostaje obraz danego aktora

w wiadomoci poszczeglnych czonkw audytorium, jak i widowni

rozumianej jako cao. Perswazja w subie budowania wizerunku ma

za zadanie obdarzy aktora cech, ktr ten w istocie nie posiada. Sens

w tym, e zapotrzebowanie spoeczne, na okrelone cechy charakteru

moe okaza si dla politycznego nadawcy komunikatu spraw na tyle

istotn, i cecha ta zostaje przypisana aktorowi. Warto zada w tym

miejscu pytanie, czy w tym przypadku utosamianie przekazw medial-

nych z rzeczywistoci jest uzasadnione34?

Wykreowanie stanu rozbienoci rzeczywistoci medialnej ze stanem

faktycznym wydaje si jednym z gwnych problemw skutecznego bu-

dowania wizerunku. Wraca tutaj temat wiarygodnoci jako zbienoci

obrazu z prezentowan treci. Jeli ten rozdwik jest zbyt widoczny

czy te ostentacyjny zabieg, ktry mia za zadanie popraw wizerun-

ku, moe go degradowa. Zjawisko to jest charakterystyczne dla prymi-


31 K. Badmirowska-Masowska, Wizerunek, czyli kiedy, kogo i jak mona poka-zywa w telewizji, Warszawa 2008, s. 15.

32 Zob. A. Jaskiernia, Czynniki oddziaujce na zachowania mediw masowychw procesach wyborczych, w: Media midzy wadz a spoeczestwem, red.M. Szpunar, Rzeszw 2007, s. 23.

33 B. Dobek-Ostrowska, Media masowe i aktorzy polityczni w wietle studiwnad komunikowaniem politycznym, Wrocaw 2004, s. 244245.

34 C. Nass, B. Reeves, Media i ludzie, Warszawa 2000, s. 95.

tywnych kampanii, charakterystycznych dla polskiej sceny politycznej

w pierwszej poowie lat 90. XX wieku. Swoist puapk stanowi tu

uznanie rzeczywistoci medialnej za stan faktyczny. Posuenie si per-

swazj nastpuje wic w sposb nieumiejtny publiczno w zbyt du-

ym stopniu zauwaa aktora, scenografi i rekwizyt, a w ograniczonym

stopniu dostrzega obraz czowieka, jako niepowtarzalnej i zindywiduali-

zowanej istoty ludzkiej. Rozdwik ten moe dotyczy take kwestii

wykorzystania elementw teatralizacji ycia politycznego. Rekwizyt nie-

odpowiednio dobrany do sceny czy osobowoci aktora sprawia, i obraz

w masowym wyobraeniu publicznoci staje si wewntrznie sprzeczny,

a przez to, niewiarygodny35.

Bogusawa Dobek-Ostrowska twierdzi, i jednym z elementw bu-

dowania politycznego wizerunku jest proksemika, czyli nauka zajmu-

jca si badaniem wzajemnych korelacji przestrzennych midzy aktorami

oraz midzy ludmi a otoczeniem materialnym36. Wskazuje to, i rekwi-

zyt jako materialny element otoczenia osoby penicej funkcj publiczn

jest istotnym elementem w budowaniu obrazu polityka w mediach.

W gruncie rzeczy celem wspomoenia kampanii wizerunkowych ele-

mentami materialnymi jest prosta zasada, by przekona media masowe,

z zasady swojej niezalene od aktorw politycznych, by chciay zamie-

ci te przekazy, na ktrych zaley wytwrcom wizerunku, a unika

tych, ktre s dla nich szkodliwe37. Scenografia i rekwizyt w subie po-

litycznemu wizerunkowi maj wic za zadanie uwiarygodni caocio-

wy odbir postawy danej osoby przez media masowe. Otoczenie si

przedmiotami materialnymi stanowi osobliwe uzupenienie kreowanego

wizerunku; jest konsekwentnym przedueniem wyznaczonej strategii

wizerunkowej, jednym z niewielkich trybw caej machiny medialnej,

ktra ma za zadanie udowodni wyborcy, i osoba, ktr publiczno

obserwuje na ekranie, rzeczywicie ni jest. W tym ujciu termin re-

kwizyt moe by utosamiany z pojciem atrybutu, ktry oznacza

pewien element wyrniajcy jednostk spord innych aktorw.


35 Przekonali si o tym chociaby Waldemar Pawlak w sposb nieumiejtny pr-

bujcy zniwelowa poziom spoecznej alienacji w odniesieniu do swojego wizerunku,

czy Jacek Kuro przebrany w posta, ktrej publiczno uznajca rzeczywisto

medialn za stan faktyczny, nie znaa.36 C. Nass, B. Reeves, op. cit., s. 245.37 Ibidem, s. 247.

Denis Nimmo i Roland Savage twierdz, i na wizerunek polityczny

skadaj si trzy podstawowe aspekty: poznawczy, konatywny i emocjo-

nalny38. Naley przyzna, i rekwizyt uywany czsto w celach perswa-

zyjnych odnosi si do tego ostatniego elementu obrazu polityka. Przekaz

silnie nacechowany emocjonalnie, wywierajcy na publicznoci due

wraenie, bez znaczenia czy to pozytywne, czy negatywne, bywa lepiej

zapamitywany, co rzutuje z kolei na kwesti obecnoci w mediach

i ostatecznie popularno wrd wyborcw39.

Kolejn i ostatni z kolei rol rekwizytu w komunikowaniu politycz-

nym stanowi funkcja rytualna i symboliczna. Trudna do zdefiniowania

kategoria symbolu stanowi odpowiednik danego pojcia abstrakcyjnego,

ktry moe by postrzegany zmysowo. Ciekawie rol symbolu w poli-

tycznym komunikowaniu przedstawia Ewa Musiaowska twierdzc, i

wizerunek to wyobraenia o danych przedmiotach, ktre pomagaj nam

kategoryzowa i porzdkowa to, z czym si stykamy [...]. W pewnym

sensie kampanie PR mog pomc w lepszym zauwaeniu szczegw,

s jak aparat cyfrowy zoomuj wybrane czci obrazu, poprawiaj

jego ostro. Ostro mona poprawi, posugujc si m.in. wyranymi

symbolami, ktre maj zdolno ewokowania sensw ukrytych, bogat-

szych i daleko wykraczajcych poza proste przedstawienie40.


38 M. Jeziski, Marketing polityczny a procesy..., op. cit., s. 128.39 Doskonaym przykadem uzupeniajcym teoretyczn cz tych rozwaa

jest wykorzystanie elementw ubioru jako rekwizytw uwiarygodniajcych wizeru-

nek aktora na politycznej scenie. Ubir jest czstokro nie tylko odzwierciedleniem

przynalenoci do klasy spoecznej, grupy zawodowej, ale jego elementy s zwiza-

ne z okrelonymi typami politycznego wizerunku. Polski polityk, Pose na Sejm RP

I kadencji i przewodniczcy Nowej Prawicy Janusz Korwin-Mikke uznawany jest

w opracowaniach z zakresu politycznego marketingu za typ ekscentryka. W lad

za jego profilem psychologicznym idzie te obraz aktor ten czsto wykorzystuje

nietypowe czci garderoby, a jego znakiem rozpoznawczym jest mucha. Chodzi tu

o mski dodatek zakadany na szczeglne okazje do smokingu, fraku lub garnituru.

Stae uywanie tego elementu ubioru nie stanowi jeszcze dowodu na ekscentrycz-

no jego waciciela, ale jest pewnego rodzaju odzwierciedleniem jego niekonwen-

cjonalnych i nieszablonowych przedsiwzi politycznych. Podobn rol speniaa

dinsowa koszula Ministra Pracy i Polityki Spoecznej w latach 19891990

i 19921993 Jacka Kuronia, ktry unikajc eleganckich garniturw, charaktery-

stycznych dla najwyszych urzdnikw pastwowych, stara si zbliy do najubo-

szych mieszkacw Polski, w ktrych interesie dziaa.40 Zob. E. Musiaowska, Budowanie wizerunku poprzez wykorzystanie symbolu,

w: B. Ociepka (red.), op. cit., s. 55.

Std wykorzystywanie zabiegw o charakterze symbolicznym byo

i jest stosowane w marketingu politycznym na du skal. Symbol od

zawsze stanowi rdo informacji, ktra jest kwintesencj procesu ko-

munikowania, take tego politycznego41. Dzi symbol w wietle teorii

produktu politycznego, jako towaru czy usugi na tradycyjnie rozumia-

nym rynku konsumpcyjnym, ma bardzo due znaczenie, gdy czsto

stanowi o wartoci tego produktu. Komunikat taki, poprzez dziaanie

poza obszarem jzyka, dociera do milionw ludzi, a im czciej emito-

wany, tym wiksza jego moc i bardziej zapada w pami odbiorcy42.

Symbol posiada take t waciwo, i moe odwoywa si do wielu

sfer jednoczenie i odnosi do wielu pl semantycznych, stajc si przez

to atrakcyjnym dla szerokiej publicznoci korzystajcej z mediw maso-

wych. Poszerzajc zakres skojarzeniowy danego pojcia, polityk [...]

odwouje si do bardzo szerokiego pola podzielanych przez wyborcw

wartoci i tym samym stara si czyni swoj wypowied atrakcyjn dla

jak najszerszej publicznoci43. Szerokie pole interpretacyjne w odnie-

sieniu do symbolu pomaga w manipulowaniu wraeniami publicznoci:

wiadomie wysyane sygnay umoliwiaj wywoanie w odbiorcy prze-

wiadczenia, i sam doszed do oczywistych wnioskw. W przypadku

znaku symbolicznego, czyli symbolu, zarwno materialna forma znaku,

jak i jego zwizek z odniesieniem s cakowicie umowne, konwencjo-

nalne. Znak jest rozpoznawalny tylko na tyle, o ile postrzegajca go jed-

nostka zna ten zwizek lub si go domyla44. Podobnie jak w przypadku

wspomnianej wczeniej ironii, zmniejsza to dystans midzy nadawc

a odbiorc komunikatu.

Zgoa inn rol peni natomiast symbole gboko zakorzenione

w wiadomoci zbiorowej duych spoecznoci, w sposb jednoznaczny

konotowane z okrelonymi materialnymi przedmiotami o charakterze

symbolicznym. Stanowi one wyrnik, ktry integruje symbolik dane-

go przekazu z oglnym wyobraeniem spoeczestwa na temat aktora

indywidualnego czy zbiorowego. Za przykad mog posuy tutaj cho-


41 T. Brzeziski, B. Michalak, Kolor i symbol jako wizualne rodki emocjonal-nego oddziaywania w polityce, w: Marketing polityczny w poszukiwaniu strategiiwyborczego sukcesu, red. M. Jeziski, Toru 2005, s. 168.

42 Ibidem, s. 170.43 Cyt. za: M. Jeziski, Marketing polityczny a procesy..., op. cit., s. 9344 M. Mrozowski, Media masowe. Wadza, rozrywka i biznes, Warszawa 2001,

s. 276.

ciaby ruchy socjaldemokratyczne czy socjalistyczne, ktrych rekwizyty

wykorzystuj kolor czerwony, jako stosunkowo czytelny sygna dla

publicznoci o lewicowych pogldach politycznych45. Std, podczas

wszelkiego rodzaju wydarze na politycznej scenie, obecno czerwo-

nych sztandarw i wszelkiego rodzaju innych symbolicznych atrybutw

wyrniajcych aktora indywidualnego czy zbiorowego jako zwizane-

go z lewicow myl polityczn. Analogicznie mona odnie t pra-

widowo do niemal kadych rodowisk politycznych, jak chociaby

do ruchw narodowych i nacjonalistycznych (symbole narodowe, barwy

narodowe czy zakorzenione czytelne symbole narodowej martyrologii)

czy ekologicznych (wykorzystanie w symbolice i uytych rekwizytach

koloru zielonego oraz odwoanie si do motyww industrialnych).

Funkcja symboliczna rekwizytu na politycznej scenie to przede

wszystkim pozycjonowanie danego aktora czy rodowiska politycznego

i przypisanie ich do okrelonego nurtu. Mimo stosunkowo duej pynno-

ci wyborcw na polskiej scenie politycznej, identyfikacja z okrelony-

mi ruchami jest wci istotnym czynnikiem w procesie podejmowania

decyzji wyborczej. Umieszczajc t prawidowo w ramach egzempli-

fikacji mona stwierdzi, i aby zorientowany lewicowo wyborca zago-

sowa na lewicow parti, musi by przekonywany o jej lewicowoci.

W dobie zatarcia polaryzacji na osi prawicalewica zabiegi tego typu

wydaj si by w dwjnasb istotne. Std te czste odwoywanie si do

symbolicznej funkcji rekwizytw wykorzystywanych podczas wystpie

publicznych zidentyfikowanie swojego ja poprzez aranacje otocze-

nia skutkuje wysaniem przez media konkretnego sygnau do potencjal-

nego elektoratu.

Symbole penice jednoczenie funkcje rekwizytw s bardzo czsto

wykorzystywane w realiach ycia politycznego. Aktorzy chcc wizual-

nie umiejscowi swoj osob w danym rodowisku umieszczaj w swoim

otoczeniu przedmioty-znaki majce ich scharakteryzowa i pozycjono-

wa w oczach widowni obserwujcej scen poprzez masowe media.

W zwizku z tym, aktorzy polityczni chtnie wystpuj na tle symboli

narodowych czy odwoujcych si do konkretnej formacji wiatopo-

gldowej. Widoczny element symboliczny wykorzystywany jest np.

w postaci znaczkw przypinanych do elementw garderoby marynarki

lub paszcza. Zabieg ten jest o tyle skuteczny, i narzdzia, ktrymi


45 M. Jeziski, Marketing polityczny a procesy..., op. cit., s. 94.

posuguj si media wizualne i audiowizualne skupiaj swoje obiektywy

przede wszystkim na osobie kandydata. Symbol znajdujcy si w niedu-

ej odlegoci czy wrcz na samym kandydacie ma wic du szans za-

istnie w relacjach prasowych z politycznej sceny46.

W polskich warunkach spoeczno-politycznych nieco inne, acz do-

niose znaczenie maj symbole rytualne i sakralne. W szczeglnoci

istotne s tu te zwizane z wiar katolick, ktr wedug bada CBOS

z 2009 roku deklaruje 94,7% Polakw47. Jak zauwaa Paul Ricoeur,

symbole wykorzystywane politycznie sprowadzaj si do trzech wy-

miarw: onejrycznego, poetyckiego i kosmicznego. Ten ostatni odnosi

si przede wszystkim do kwestii sakralnych. Tutaj take zauwaalne jest

silne nacechowanie emocjonalne zwizane z wartociami moralnymi

i religijnoci48. Odsetek Polakw deklarujcych si jako wyznawcy re-

ligii katolickiej na poziomie niemal 95% to wiksza liczba w przeli-

czeniu na jednostki ni ilo osb uprawnionych do gosowania,

dlatego nietrudno doj do wniosku, i tak olbrzymia publiczno stano-

wi dla aktora wielomilionowy potencjalny elektorat. Podkrelenie reli-gijnej identyfikacji w postaci zmaterializowanych symboli sakralnych

jest wic kolejn funkcj przedmiotu, ktry ma za porednictwem me-

diw masowych zmniejszy dystans midzy aktorem a obserwujc go

na co dzie widowni. Atrybuty takie jak krzye, medaliki, obrazy bstw

i witych oraz wszelkie inne przedmioty speniajce funkcje sakralne

s wic czsto wykorzystywane podczas wydarze na politycznej scenie

lub stosowane jako stay element politycznego wizerunku.


46 Jako przykad mog tu posuy rekwizyty zawierajce elementy symboliki

narodowej, chtnie wykorzystywane podczas zawodw sportowych, w szczegl-

noci w czasie spotka druyn narodowych. Jako e wydarzenia tego typu ciesz si

bardzo du ogldalnoci, a sport jako pewnego rodzaju szlachetna idea rywalizacji

budzi pozytywne skojarzenia, aktorzy polityczni chtnie korzystaj z moliwoci

pojawienia si na stadionach i innych obiektach sportowych. Typowym rekwizytem

wykorzystywanym podczas zawodw pikarskich jest szalik w barwach pastwo-

wych, wykorzystujcych symbolik narodow. Nie tylko przedmiot taki solidaryzuje

aktora z kibicami sportowymi, czsto noszcymi na szyi t charakterystyczn cz

garderoby, ale take wysya poprzez media wyrany sygna solidarnoci polityka

z narodem i utosamiania si z jego wartociami.47 Wiara i religijno Polakw dwadziecia lat po rozpoczciu przemian ustrojo-

wych, Warszawa 2009, www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2009/K_034_09.pdf [3.03.2010].48 M. Jeziski, Marketing polityczny a procesy..., op. cit., s. 94.

4. Zakoczenie

Codzienne odgrywanie rl jest staym elementem sceny, take tej po-

litycznej. Aktor jednoczenie moe korzysta z maski parlamentarzysty,

politycznego mentora, przykadnego katolika, partyjnego bazna, oponen-

ta w debacie. Kada z masek wymaga odpowiedniej oprawy scenicznej:

scenografii, rekwizytu, partnerw na scenie w kreacjach pierwszoplano-

wych, jak i statystw. Mona z duym prawdopodobiestwem zaoy,

i gra aktorw sceny politycznej take tej polskiej jest coraz bardziej

wiadoma i zaplanowana. Podczas gdy w wyborach z 1990 r. pewna nie-

znajomo mechanizmw rzdzcych marketingiem politycznym oraz

spora doza niedowiadczenia sprawiy, i komitety dziaay w sposb

chaotyczny, tak w ostatnich kilku latach rozwj bada i wiadomoci

bycia pod obserwacj sprawiy, i dobr scenografii i rekwizytw jest

dobrze zaplanowanym zabiegiem z zakresu politycznego PR. Jeli niezajmuj si t kwesti specjalici, to sam aktor posiada zmys wyboru

odpowiednich rodkw do spopularyzowania swojej osoby, przy jedno-

czesnym zachowaniu pozorw naturalnoci, szczeroci i wiarygodnoci

swoich dziaa.

Std coraz wikszy poziom profesjonalizmu w odniesieniu do dru-

giej podjtej kwestii wykorzystania odpowiednich rodkw na drodze

do osignicia celu. Aby wiarygodnie zaprezentowa si przed publicz-

noci, aktor musi dobra narzdzia w sposb niekolidujcy z jego wi-

zerunkiem; nada komunikat wizualny za pomoc odpowiednich rodkw

przekazu, skierowa informacj do odpowiednich segmentw potencjal-

nych wyborcw zasiadajcych na widowni. Wraz ze wzrostem profesjo-

nalizacji w tym zakresie, wzrost powinna osign take skuteczno.

Odpowied na pytanie o cel tych zabiegw, wydaje si by niejedno-

znaczna. Istotnie, najwiksze znaczenie wydaj si mie: popularyzacja

wasnego ja scenicznego, zdobycie sympatii czy poklasku wrd zwo-

lennikw, przekonywanie do swojej osoby niezdecydowanego elektora-

tu. Szerzej nadrzdnym celem wydaje si by pozostanie na scenie

oraz brak zgody na zaguszanie wasnych komunikatw w szumie anali-

zowanych przez widowni danych. Wydaje si jednak, e znaczenie ma

take a moe przede wszystkim uzyskanie pewnego rodzaju prze-

wagi i umiejscowienie swojej kreacji aktorskiej wyej, ni zaoona

kwestia. Owa przewaga moe dotyczy konkretnego drugiego ja sce-

nicznego, informacji wyej pozycjonowanej w mediach itp. Jednym

z narzdzi polityki uzyskiwania przewagi nad konkurentem jest marke-


tingowo zagospodarowany rekwizyt stanowicy postmodernistyczne na-

rzdzie komunikacji politycznej aktora z widowni, z uwzgldnieniem

szczeglnej roli mediw jako porednika w tym procesie.

Props as a tool of political communication

Summary

A product that needs to be promoted and sold and the information published in

the media alike undergo a process of merchandization. Therefore a given message

has to be included in the mainstream media content observing the principle of maxi-

mized profit, or, in this case, reaching a mass audience. This generates the realm of

specialized competition to win an individuals interest, named attention economics

by Georg Franck. In order to get the message across to concrete recipients, broadcast-

ers have to take appropriate steps to prevent their information from being rejected. For

this purpose the actors on the political stage apply modern communication tools to

(directly) attract the attention of the (indirectly) mass media audience. One such tool

is a prop that can be used as a means to deprecate an opponent, an element of a po-

litical image, a source of symbolism, or an iconographic form used to present the is-

sue in question. Trying to attract the attention of mediators in the communication

process is a strategy to win popularity, which is in turn supposed to increase the

probability of success during the elections, which increasingly more often are be-

coming a pure popularity poll.


/ColorImageDict > /JPEG2000ColorACSImageDict > /JPEG2000ColorImageDict > /AntiAliasGrayImages false /CropGrayImages true /GrayImageMinResolution 300 /GrayImageMinResolutionPolicy /OK /DownsampleGrayImages true /GrayImageDownsampleType /Bicubic /GrayImageResolution 300 /GrayImageDepth -1 /GrayImageMinDownsampleDepth 2 /GrayImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeGrayImages true /GrayImageFilter /DCTEncode /AutoFilterGrayImages true /GrayImageAutoFilterStrategy /JPEG /GrayACSImageDict > /GrayImageDict > /JPEG2000GrayACSImageDict > /JPEG2000GrayImageDict > /AntiAliasMonoImages false /CropMonoImages true /MonoImageMinResolution 1200 /MonoImageMinResolutionPolicy /OK /DownsampleMonoImages true /MonoImageDownsampleType /Bicubic /MonoImageResolution 1200 /MonoImageDepth -1 /MonoImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeMonoImages true /MonoImageFilter /CCITTFaxEncode /MonoImageDict > /AllowPSXObjects false /CheckCompliance [ /None ] /PDFX1aCheck false /PDFX3Check false /PDFXCompliantPDFOnly false /PDFXNoTrimBoxError true /PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXSetBleedBoxToMediaBox true /PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXOutputIntentProfile () /PDFXOutputConditionIdentifier () /PDFXOutputCondition () /PDFXRegistryName () /PDFXTrapped /False

/CreateJDFFile false /Description > /Namespace [ (Adobe) (Common) (1.0) ] /OtherNamespaces [ > /FormElements false /GenerateStructure false /IncludeBookmarks false /IncludeHyperlinks false /IncludeInteractive false /IncludeLayers false /IncludeProfiles false /MultimediaHandling /UseObjectSettings /Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (2.0) ] /PDFXOutputIntentProfileSelector /DocumentCMYK /PreserveEditing true /UntaggedCMYKHandling /LeaveUntagged /UntaggedRGBHandling /UseDocumentProfile /UseDocumentBleed false >> ]>> setdistillerparams> setpagedevice

Rekwizyt jako narzedzie komunikowania politycznego

Documents

Transcript of Rekwizyt jako narzedzie komunikowania politycznego