EKSPANSJA MIĘDZYNARODOWA POLSKICH

PRZEDSIĘBIORSTW

SKALA I CHARAKTER UMIĘDZYNARODOWIENIA NA PODSTAWIE

DZIAŁALNOŚCI SPÓŁEK GIEŁDOWYCH

Warszawa, styczeń 2014

2

Szanowni Państwo!

Przekazujemy na Państwa ręce raport podsumowujący przeprowadzone przez nasz zespół

badanie „Ekspansja międzynarodowa polskich przedsiębiorstw – skala i charakter

umiędzynarodowienia na podstawie działalności spółek giełdowych”. Współpracując codziennie z

wiodącymi polskimi przedsiębiorstwami zauważamy rosnące zainteresowanie rodzimych firm

możliwościami ekspansji na rynki międzynarodowe. Rosnący eksport i bezpośrednie inwestycje

zagraniczne wskazują na coraz silniejsze powiązanie rodzimych firm z globalnym ekosystemem

gospodarczym. Obserwacje te stały się przyczynkiem do uruchomienia formalnego projektu

badawczego, którego celem było określenie rzeczywistej skali umiędzynarodowienia firm

znajdujących się pod kontrolą polskiego kapitału właścicielskiego.

Poszukując odpowiedzi na pytania zawarte w tytule projektu badawczego przeprowadziliśmy

krytyczną analizę dostępnych informacji statystycznych udostępnianych przez Główny Urząd

Statystyczny oraz Narodowy Bank Polski jak również rankingów i publikacji udostępnianych przez

niezależne instytucje badawcze czy media. W niniejszym raporcie znajdą Państwo podsumowanie

oraz interpretację tych danych.

Kluczowym elementem projektu badawczego było zebranie bezpośrednich informacji na

temat skali i formy działalności międzynarodowej ponad 120 największych polskich przedsiębiorstw

notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Gwarancją rzetelności

i obiektywności danych wejściowych było wykorzystanie jako podstawowego źródła informacji

rocznych sprawozdań finansowych publikowanych przez nie zgodnie z wymogami narzucanymi przez

instytucje nadzoru finansowego. W niniejszym raporcie znajdą Państwo szereg interesujących oraz

inspirujących informacji na temat aktywności dużych polskich firm poza granicami kraju.

Gorąco zachęcamy do lektury, pozostając do Państwa dyspozycji w przypadku pytań.

Mariusz Sumiński

koordynator projektu badawczego

MDDP Business Consulting

3

STRESZCZENIE MENEDŻERSKIE

Problem umiędzynaradawiania się polskich firm jest przedmiotem zainteresowania zarówno władz

krajowych, jak i właścicieli i menedżerów największych rodzimych firm. GUS i NBP publikują corocznie

szereg informacji na temat wielkości eksportu czy bezpośrednich inwestycji zagranicznych polskich

przedsiębiorstw. Raporty te uwzględniają jednak wszystkie podmioty funkcjonujące w gospodarce

narodowej, w tym również część międzynarodowych grup kapitałowych działających w Polsce,

których głównym zadaniem jest produkcja dóbr przeznaczonych do sprzedaży poza granicami

naszego kraju. Oczywiście przedsiębiorstwa te są istotnym elementem naszego krajobrazu

gospodarczego, niemniej jednak odpowiedź na pytanie o stopień umiędzynarodowienia polskich

przedsiębiorstw wymaga przesunięcia ich poza nawias prowadzonej analizy.

Decydując się na uruchomienie projektu badawczego poświęconego tej problematyce musieliśmy

sobie odpowiedzieć na pytanie, co jest wyznacznikiem stopnia umiędzynarodowienia

przedsiębiorstwa. Zdecydowaliśmy się na odrzucenie modeli teoretycznych wskazujących, że

ostateczną formą dojrzałości jest prowadzenie działalności produkcyjnej poza granicami kraju

macierzystego. Uznaliśmy, że decyzja o lokalizacji zakładów produkcyjnych jest uwarunkowana

szeregiem czynników związanych z branżą i pozycją konkurencyjną przedsiębiorstwa. Dodatkowo

w niektórych sektorach (usługi, handel) działalność produkcyjna nie występuje. W decyzji tej

utwierdziły nas przypadki firm takich jak LPP, która zleca wytwarzanie sprzedawanych przez siebie

produktów kooperantom z Chin i krajów Azji Południowo-Wschodniej. Z tego powodu dwie miary,

które poddaliśmy analizie w naszym badaniu to:

udział przychodów osiąganych poza granicami Polski w skonsolidowanych przychodach firmy

(grupy kapitałowej) ogółem,

liczba krajów, w których dana firma (grupa kapitałowa) posiada spółki zależne prowadzące

działalność operacyjną zgodną z profilem jednostki dominującej.

Próbę badawczą stanowiły największe polskie przedsiębiorstwa - do badania zaklasyfikowano

przedsiębiorstwa umieszczone na liście 500 największych polskich firm publikowanej corocznie przez

tygodnik „Polityka”. Spośród 500 firm, które zarejestrowały w 2012 roku najwyższe przychody ze

sprzedaży, zidentyfikowaliśmy 121 podmiotów notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych

w Warszawie. Podstawowym źródłem informacji były raporty okresowe (roczne) udostępnione przez

spółki publiczne. W okresie od września do grudnia 2013 roku poddaliśmy analizie 575 rocznych

sprawozdań finansowych za lata 2008 - 2012 opublikowanych przez największe firmy notowane

obecnie na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.

4

UDZIAŁ SPRZEDAŻY ZAGRANICZNEJ

W grupie 112 największych polskich firm

giełdowych, dla których możliwe było uzyskanie

informacji na temat podziału sprzedaży

pomiędzy Polskę a rynki zagraniczne średni

udział przychodów związanych z działalnością

międzynarodową wynosił przeszło 25%

(mediana 18,8%). Oznacza to, że nawet co

czwarty złoty (PLN) wpływający do największych

polskich przedsiębiorstw pochodzi spoza

naszego kraju.

Jedynie 26 firm (23,2%) uzyskało w 2012 roku przychody ze sprzedaży wyłącznie na terenie Polski

lub udział przychodów związanych z rynkami zagranicznymi nie przekraczał 1%. Z drugiej strony,

w przypadku aż 21 podmiotów (18,8%) większość przychodów ze sprzedaży osiągnięta została poza

granicami naszego kraju.

ZAGRANICZNE SPÓŁKI ZALEŻNE

Kierunki ekspansji zagranicznej nie są zaskoczeniem. Precyzyjne ustalenie udziału poszczególnych

regionów jest utrudnione z uwagi na różnice w definiowaniu segmentów geograficznych

w sprawozdaniach finansowych firm objętych badaniem. Na podstawie danych udostępnionych przez

53 firmy uzyskujące przychody poza granicami Polski szacujemy, że udział krajów Unii Europejskiej

w ogóle sprzedaży zagranicznej wynosi około 75%.

75 spośród 121 firm objętych badaniem posiadało

na koniec 2012 roku zagraniczne spółki zależne, przy

czym w przypadku 5 z nich, celem tych spółek nie

było prowadzenie działalności gospodarczej zgodnej

z profilem jednostki dominującej. Oznacza to, że

w gronie 121 największych firm giełdowych, 58%

przedsiębiorstw prowadzi działalność

międzynarodową za pomocą zagranicznych spółek

zależnych, zaś 42% koncentruje swą działalność

operacyjną wyłącznie na terenie Polski.

Zdecydowana większość firm posiadających

zagraniczne jednostki zależne zlokalizowała swe

inwestycje na terenie Unii Europejskiej – jedynie 8

spośród 70 grup kapitałowych nie miało spółek

zależnych w krajach należących do UE. Rodzime

firmy równie chętnie inwestują w krajach Europy

Środkowo-Wschodniej, jak i Europy Zachodniej oraz

Polska 74,6%

Zagranica 25,4%

5

krajach byłego ZSRR. Wśród 6 krajów najczęściej wybieranych jako lokalizacja zagranicznych spółek

zależnych znajdują się kraje bezpośrednio sąsiadujące z Polską (Niemcy, Rosja, Ukraina, Czechy,

Słowacja) oraz Rumunia, gdzie zdecydowało się umieścić swe inwestycje 13 rodzimych firm (czyli

niemal co piąte przedsiębiorstwo posiadające zagraniczne jednostki zależne prowadzące działalność

zgodną z profilem spółki matki). Kolejność ta jest zbieżna ze zbiorczymi danymi GUS dla całej

gospodarki narodowej. Rozkład ten pozwala nam wyróżnić trzy główne czynniki deterniujące kierunki

ekspansji zagranicznej polskich firm:

(i) bliskość geograficzna (większość inwestycji w krajach sąsiednich),

(ii) wielkość docelowego rynku (przewaga Rumunii nad Bułgarią, Węgrami czy Litwą) oraz

(iii) stopień dojrzałości gospodarki (7 z 11 najczęściej wybieranych kierunków to kraje Europy

Środkowej i Wschodniej lub byłego ZSRR).

Na inwestycje poza Unią Europejską zdecydowało się 45 firm, zaś poza Europą – 16 (z czego 15

posiadało spółki w Azji, 7 w Ameryce Południowej i Północnej, 2 w Australii i 1 w Afryce). Do miana

firm globalnych pretendować mogą Comarch, Kopex czy Selena.

Co ciekawe, ponad 20% zagranicznych spółek zależnych zostało powołanych w celu innym niż

prowadzenie rzeczywistej działalności

gospodarczej. Aż 158 zagranicznych spółek

zależnych nie prowadziło działalności

operacyjnej, bądź zajmowało się obrotem

wartościami niematerialnymi i prawnymi

(transfer licencji i nazw handlowych) czy

działalnością inwestycyjną (transfer

dywidend).

6

DYNAMIKA ZMIAN

Analiza danych za ostatnie 5 lat wykazała systematyczny wzrost przychodów związanych z rynkami

zagranicznymi. Łączny wzrost przychodów1 zagranicznych w tym okresie wyniósł 88% (podczas gdy

dla Polski wynosił on zaledwie 29%). Co interesujące, w roku 2009 (pierwsza fala kryzysu) oraz 2012

dynamika wzrostu sprzedaży zagranicznej była zbliżona do krajowej, podczas gdy w latach 2010

i 2011 różnice były bardzo wyraźne.

2009/08 2010/09 2011/10 2012/11

Ogółem 3,9% 6,0% 5,2% 11,1%

Polska 3,5% 4,2% 0,7% 10,7%

Zagranica 6,6% 18,1% 32,6% 12,6%

Dane te przeczą po części powszechnie powtarzanym stwierdzeniom, że popyt wewnętrzny jest

głównym czynnikiem stabilizującym polską gospodarkę w okresie kryzysu gospodarczego. Wygląda na

to, że największe polskie firmy skutecznie wykorzystały okres globalnej dekoniunktury do rozwinięcia

swej pozycji na rynkach międzynarodowych.

POSIADANIE ZAGRANICZNYCH SPÓŁEK ZALEŻNYCH A UDZIAŁ RYNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

W SPRZEDAŻY OGÓŁEM

Zebrane przez nas dane wyraźnie wskazują, że posiadanie zagranicznych jednostek zależnych jest

silnie powiązane z udziałem przychodów ze sprzedaży poza granicami naszego kraju w przychodach

ogółem firmy. W grupie firm prowadzących działalność bez jednostek zależnych lub w ramach grupy

kapitałowej zlokalizowanej wyłącznie na terenie Polski średni udział sprzedaży zagranicznej wynosił

11,9% (mediana 2,8%), podczas gdy w grupach kapitałowych posiadających spółki operacyjne poza

granicami naszego kraju odsetek

ten wynosił 34,5% (mediana

31,9%). Wyraźna jest również

relacja pomiędzy stopniem

zaangażowania kapitałowego za

granicą (wyrażonego liczbą krajów,

w których dana grupa kapitałowa

ma spółki zależne)

a udziałem przychodów

zagranicznych. Średni odsetek dla

16 grup obecnych w więcej niż 5

krajach wynosił 48,1% (mediana

46,4%).

1 Dla 96 spółek dostępne były dane porównawcze za lata 2008-2012, przy czym z analizy tej wykluczyliśmy 3

największych eksporterów PKN Orlen S.A., KGHM Polska Miedź S.A. oraz Lotos S.A.

11,9%

34,5%

26,1%

38,2%

48,1%

0%

20%

40%

60%

Obecne tylko w Polsce

Posiadające zagraniczne

spółki zależne

w 1-2 krajach

w 3-5 krajach

powyżej 5 krajów

7

Nieco zaskakujących informacji dostarcza porównawcza analiza dynamiki wzrostu firm posiadających

i nieposiadających zagraniczne jednostki zależne. Firmy prowadzące działalność wyłącznie na terenie

Polski zwiększyły w okresie 2008-2012 swe przychody ze sprzedaży średnio o 32%, podczas gdy firmy

posiadające w portfelu swych inwestycji zagraniczne spółki zależne prowadzące działalność zgodnie

z profilem jednostki dominującej tylko o 22%. Wzrost sprzedaży zagranicznej

w obu grupach był zbliżony i wynosił odpowiednio 81% i 77%.

Ciekawie wyglądają podobne dane dla grup, które rozpoczęły w tych latach działalność

międzynarodową (skumulowany wzrost ponad 200%) jak i tych, które zdecydowały się na likwidację

swych spółek zależnych (wzrost o 10% i całkowity spadek przychodów poza terytorium Polski). Mimo

małej liczby firm należących do tych grup widać wyraźnie, że na umiędzynarodowienie zdecydowały

się firmy notujące dynamiczny wzrost sprzedaży we wspomnianym okresie (od 44 do 374%).

Mimo podobnego tempa wzrostu (sprzedaży

ogółem i sprzedaży międzynarodowej) firm

obecnych tylko przez cały czas wyłącznie

w Polsce oraz posiadających lub tworzących

zagraniczne spółki zależne, uzyskane wyniki

wskazują na znaczącą rozbieżność

w kontrybucji rynków międzynarodowych

we wzroście przychodów ogółem. Dla

przedsiębiorstw prowadzących działalność

poza granicami kraju za pośrednictwem

spółek zależnych ponad połowa wzrostu

sprzedaży pochodziła z rynków

międzynarodowych, podczas gdy dla spółek

i grup krajowych było to zaledwie 17%.

-100% 0% 100% 200% 300%

Nie posiadajace jednostek zagranicznych [39]

Posiadające jednostki zagraniczne przez cały czas [44]

Stworzyły spółki zagraniczne [6]

Zlikwidowały spółki zagraniczne [4]

OGÓŁEM [93]

Zagranica Polska Razem

17%

56% 47%

83%

44% 53%

0%

25%

50%

75%

100%

Nie posiadajace jednostek

zagranicznych [39]

Posiadające jednostki

zagraniczne przez cały czas

[44]

Stworzyły spółki zagraniczne [6]

Zagranica Polska

8

ANALIZA WEDŁUG BRANŻ

Analiza udziału przychodów ze sprzedaży zagranicznej w podziale na branże wskazuje, że

eksportujemy nie tylko surowce naturalne oraz produkty niskoprzetworzone (sektor paliwowy,

chemiczny, metalurgiczny), ale również dobra o większym stopniu innowacyjności i zaawansowania

technologicznego. Firmy wytwarzające dobra takie jak odzież, meble, wyposażenie wnętrz, przyczepy

i maszyny rolnicze zaklasyfikowane na potrzeby niniejszego badania do dóbr

średniozaawansowanych znalazły się w czołówce tego zestawienia, cechując się niemal 50% udziałem

sprzedaży zagranicznej. Co ciekawe, również w szeroko rozumianym sektorze innowacyjnym, do

którego zaliczyliśmy między innymi biotechnologię, farmację, elektronikę oraz usługi IT, udział

przychodów zagranicznych jest znaczący i wynosi niemal 37%.

Przedstawione dane, wskazują wyraźnie, że przedsiębiorstwa oferujące dobra materialne

w znacznie większym stopniu są obecne ze swą ofertą poza granicami naszego kraju, niż ma to

miejsce w przypadku innych branż.

Dokonując pogłębionej analizy przedsiębiorstw zaklasyfikowanych pierwotnie do branży budowlanej

zauważyliśmy wyraźne różnice pomiędzy działalnością deweloperską (charakteryzującą się

koncentracją przychodów na terenie Polski) i realizacją kontraktów budowlanych (gdzie udział

przychodów zagranicznych sięga nawet 46% jak w przypadku Mostostalu Zabrze).

0,0%

3,8%

10,0%

13,5%

18,9%

21,3%

33,5%

36,9%

40,5%

48,6%

0,0% 25,0% 50,0% 75,0% 100,0%

Telekomunikacja oraz media

Energetyka

Handel hurtowy i detaliczny

Budownictwo

Przemysł spożywczy

Usługi

Ekspolatacja złóż surowców naturalnych

Produkty innowacyjne i IT

Produkty niskoprzetworzone

Produkty średniozaawansowane

Zagranica Polska

9

Duże zróżnicowanie występuje również wśród firm handlowych – sieci detaliczne i hurtownie

zajmujące się produktami z sektora FMCG działają raczej lokalnie, podczas gdy dystrybutorzy

produktów farmaceutycznych (Farmacol, Pelion), czy firmy takie jak EM&F lub Intercars osiągają już

od 20 do 34% swych przychodów poza granicami Polski.

Bardzo niski udział firm z sektora energetycznego oraz telekomunikacji i mediów nie jest

zaskoczeniem, z uwagi na istotne bariery wejścia związane z regulacjami prawnymi (koncesje) oraz

koniecznością znaczących inwestycji (energetyka, telekomunikacja), czy olbrzymią rolą wiedzy

i kompetencji związanych z daną lokalizacją niezbędnych do prowadzenia działalności (media). Nie

bez znaczenia jest również protekcjonizm powszechnie praktykowany przez wiele państw, których

rządy dbają o to, aby zachować dominującą pozycję lokalnych firm z tego sektora.

10

NAJWIĘKSI…

Spośród 112 firm, dla których przeprowadziliśmy tę analizę 21 podmiotów (18,8%) osiągało

większość swych przychodów poza granicami Polski. Co prawda pierwsze trzy podmioty

w zestawieniu prezentującym udział przychodów zagranicznych to firmy ze znaczącym

zaangażowaniem kapitału zagranicznego, kolejne miejsca w rankingu zajmują już jednak firmy

znajdujące się pod pełną kontrolą rodzimego kapitału. Jedynie 2 przedsiębiorstwa (Dębica, Mennica)

z tej listy nie posiadają zagranicznych spółek zależnych – pozostałe firmy to międzynarodowe grupy

kapitałowe. Dla 9 firm nie udało nam się uzyskać ze sprawozdania finansowego informacji na temat

wielkości sprzedaży w Polsce i zagranicą. - Jest wysoce prawdopodobne, że część z nich (jak na

przykład Selena) znalazłaby się również na tej liście.

Lp. Nazwa firmy

Przychody ze sprzedaży Udział przychodów

zagranicznych Polska Zagranica Ogółem

1 Seco/Warwick 23 474 497 95,4%

2 Arctic Paper 285 2 001 2 286 87,5%

3 Dębica 394 1 739 2 133 81,5%

4 Forte 111 450 561 80,3%

5 KGHM 5 309 21 396 26 705 80,1%

6 Barlinek 160 531 691 76,8%

7 Bioton 98 308 406 75,8%

8 Asseco 1 580 3 933 5 514 71,3%

9 Rovese 503 1 166 1 669 69,9%

10 Ciech 1 527 3 103 4 630 67,0%

11 Wielton 204 401 605 66,3%

12 Kofola 459 882 1 341 65,7%

13 Amica 549 1 016 1 565 64,9%

14 Boryszew 1 769 3 112 4 881 63,8%

15 Mennica 990 1 702 2 692 63,2%

16 Stomil 248 400 648 61,8%

17 PKN Orlen 51 532 68 569 120 102 57,1%

18 AmRest 1 040 1 313 2 353 55,8%

19 ZPC Mieszko 225 256 481 53,2%

20 Ergis 305 328 633 51,9%

21 Mercor 190 200 390 51,3%

Tabela A1. Firmy osiągające ponad 50% przychodów ze sprzedaży na rynkach zagranicznych.

Czołówka rankingu wyraźnie potwierdza wyniki uzyskane przez poszczególne branże. Wśród 21 firm

osiągających ponad połowę swych przychodów poza granicami Polski przeważają przedsiębiorstwa

zajmujące się wytwarzaniem i sprzedażą produktów – jedynie Asseco oraz AmRest to firmy działające

w innych branżach.

11

Lp. Nazwa firmy Przychody ze sprzedaży Udział

przychodów zagranicznych Polska Zagranica Ogółem

1 PKN Orlen 51 532 68 569 120 102 57,1%

2 Lotos 24 150 8 961 33 111 27,1%

3 PGE 30 051 505 30 557 1,7%

4 PGNiG 27 051 1 679 28 730 5,8%

5 KGHM 5 309 21 396 26 705 80,1%

6 Tauron 23 984 758 24 741 3,1%

7 Eurocash 16 576 0 16 576 0,0%

8 Orange 14 147 0 14 147 0,0%

9 Energa 11 177 0 11 177 0,0%

10 Enea 10 096 0 10 096 0,0%

Tabela A2. 10 największych przedsiębiorstw w próbie badawczej.

Wśród 10 największych firm w próbie objętej badaniem trudno wskazać przedsiębiorstwo „typowe”

dla całej próby. Wśród nich znajdziemy trzech największych rodzimych eksporterów2 - PKN Orlen,

KGHM Polska Miedź oraz Lotos. Pozostałe przedsiębiorstwa koncentrują swą działalność na terenie

Polski - aż 4 z 10 największych firm osiągało przychody wyłącznie na terenie Polski, a w kolejnych 3

udział sprzedaży zagranicznej nie przekraczał 6%. Jest to wyraźnie związane z branżami, które

reprezentują – energetyka, telekomunikacja i handel to w naszym zestawieniu branże o najniższym

stopniu ekspansji międzynarodowej.

2 Uwzględniając wyłącznie firmy ze znaczącym zaangażowaniem polskiego kapitału (patrz tabela B2).

12

CO I JAK BADALIŚMY?

Podstawowym przedmiotem naszego zainteresowania był udział przychodów osiąganych przez

polskie przedsiębiorstwa na rynkach zagranicznych. Innowacyjna formuła badania opierająca się na

skonsolidowanej wartości przychodów osiąganych przez rodzime grupy kapitałowe poza granicami

Polski w pełni oddaje stopień umiędzynarodowienia polskich firm. W badaniu uwzględniliśmy łączną

wartość sprzedaży dóbr i usług wytworzonych zarówno na terenie naszego kraju, jak i przez

zagraniczne jednostki zależne kontrolowane przez rodzime firmy. W ten sposób udało nam się

uchwycić realną wartość przychodów uzyskiwanych przez największe polskie przedsiębiorstwa poza

granicami naszego kraju, uwzględniającą wszystkie składniki łańcucha wartości „przechwytywane”

przez nasz kapitał. Dane na temat odsetka sprzedaży zagranicznej oraz dynamiki jej wzrostu

poddaliśmy analizie w powiązaniu z zaangażowaniem rodzimych firm w zagraniczne jednostki

zależne prowadzące działalność operacyjną zgodną z profilem jednostki dominującej. Przed

rozpoczęciem badania przyjęliśmy hipotezę, że posiadanie zagranicznych spółek zależnych jest

wyrazem znacznego zaangażowania przedsiębiorstwa na danym rynku, co powinno znajdować

odzwierciedlenie w większym udziale przychodów zagranicznych niż w przypadku przedsiębiorstw

prowadzących działalność międzynarodową jedynie poprzez eksport produktów bezpośrednio

z naszego kraju. Uzyskane wyniki wspierają tę hipotezę, choć w próbie objętej badaniem dynamika

wzrostu sprzedaży zagranicznej przedsiębiorstw, prowadzących działalność wyłącznie na terenie

Polski okazała się wyższa niż w przypadku przedsiębiorstw posiadających zagraniczne spółki zależne.

W przypadku Grup Kapitałowych korzystaliśmy z danych ujawnianych w sprawozdaniu

skonsolidowanym oraz sprawozdaniu jednostkowym jednostki dominującej. W badanej populacji,

sprawozdania finansowe za rok 2012 opublikowane przez 112 podmiotów umożliwiły uzyskanie

informacji na temat wartości przychodów osiągniętych poza granicami Polski. Łącznie opiewały one

na kwotę przeszło 154 mld PLN.

Aż 116 spośród przebadanych przedsiębiorstw prowadziło działalność gospodarczą za pomocą Grupy

Kapitałowej, z czego 75 to międzynarodowe grupy kapitałowe posiadające zagraniczne spółki

zależne. Pod ich (współ)kontrolą znajdowało się na koniec 2012 roku 739 spółek zależnych lub

powiązanych.

Dominujący udział w obrocie zagranicznym mają duże przedsiębiorstwa. Według rankingu tygodnika

Polityka, 10 największych eksporterów (wśród których były jedynie 4 podmioty znajdujące się pod

kontrolą polskiego kapitału) odpowiedzialnych było za ponad 17% łącznego eksportu. W próbie

przedsiębiorstw objętych badaniem (obejmującym tylko największe firmy), trzech największych

eksporterów (PKN Orlen, KGHM Polska Miedź oraz Lotos) odpowiadało łącznie za 64% przychodów

zagranicznych (kolejno 44%, 14% oraz niemal 6%).

13

SPIS TREŚCI

Przedstawienie problemu ..................................................................................................................... 14

Przegląd wcześniejszych badań i danych statystycznych ...................................................................... 16

Eksport dóbr i usług ........................................................................................................................... 16

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne polskich przedsiębiorstw ...................................................... 19

Zagraniczne jednostki zależne ........................................................................................................... 22

Luka poznawcza ................................................................................................................................. 26

Informacje o projekcie badawczym....................................................................................................... 28

Kontekst problemu badawczego ....................................................................................................... 28

Nasze postrzeganie problemu ........................................................................................................... 29

Metodyka badania ............................................................................................................................. 31

Próba badawcza i jej charakterystyka ............................................................................................... 32

Rezultaty i dyskusja wyników ................................................................................................................ 34

Struktura sprzedaży w roku 2012 ...................................................................................................... 34

Wielkość i dynamika sprzedaży na rynkach zagranicznych ............................................................... 37

Zagraniczne spółki zależne ................................................................................................................ 39

Zaangażowanie kapitałowe a udział przychodów ze sprzedaży ........................................................ 45

Analiza branżowa .............................................................................................................................. 49

Umiędzynarodowienie poszczególnych branż .............................................................................. 50

Obecność na zagranicznych rynkach ............................................................................................. 52

Liderzy ekspansji ................................................................................................................................ 54

O MDDP ................................................................................................................................................. 55

Kontakt .................................................................................................................................................. 56

Nota prawna .......................................................................................................................................... 57

14

PRZEDSTAWIENIE PROBLEMU

Polskie firmy, czy tego chcą czy nie, stają się elementem globalnego ekosystemu gospodarczego.

Oznacza to, że z jednej strony na rynku lokalnym poddane są one nieustannej presji konkurencyjnej

ze strony globalnych korporacji, z drugiej zaś coraz szerzej otwiera się przed nimi szansa wyjścia ze

swą ofertą rynkową poza granice Polski. Historie sukcesu takich firm jak Oknoplast (pierwsza polska

firma, której logo pojawiło się na koszulkach gigantów europejskiego futbolu takich jak Inter

Mediolan czy Borussia Dortmund) inspirują kolejnych menedżerów zarządzających polskimi firmami.

W prasie biznesowej regularnie pojawiają się informacje o realnych działaniach bądź planach

i zamierzeniach. Poniżej przytoczone zostały przykłady kilku firm, których sukcesy powszechnie

pojawiają się w prasie gospodarczej i ekonomicznej. Przykłady te stanowią doskonałe wprowadzenie

do problematyki umiędzynarodowienia polskich przedsiębiorstw, wskazując na wymierne korzyści

z rozwoju działalności operacyjnej firmy poza granicami naszego kraju.

Prezentując międzynarodowe sukcesy polskich firm, w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na

przedsiębiorstwa produkujące stolarkę okienną: Fakro, Oknoplast i Drutex. Fakro już trzy lata po

rozpoczęciu działalności zaczęło eksportować swoje okna, w pierwszej kolejności do Holandii, Francji

i Słowacji. Obecnie eksport stanowi ok. 70% przychodów ze sprzedaży. Do Fakro należy

13 zagranicznych firm dystrybucyjnych i 12 zakładów produkcyjnych. Z kolei Oknoplast rozpoczął

swoją sprzedaż eksportową w 2005 roku - 11 lat od rozpoczęcia działalności na terenie Polski.

W 2012 roku osiągnął 382 mln zł przychodów, z czego aż 60% pochodziło z eksportu. Innym

przykładem sukcesu z tej branży osiągniętego na arenie międzynarodowej jest firma Drutex, która

w 2012 r. zanotowała przychody na poziomie 438 mln zł. Ponad połowę przychodów stanowił

eksport. Drutex w ostatnim czasie może pochwalić się m.in. wyposażeniem w okna Hotelu Hilton

w Nowym Jorku, do którego dostarczył 836 sztuk swoich produktów.

Znane na światowym rynku są również produkty firmy Inglot. Obecnie kosmetyki przedsiębiorstwa,

którego produkty prawie w całości (95%) powstają w Przemyślu można kupić w 50 krajach, na

6 kontynentach. Sklepy Inglot działają w najbardziej prestiżowych lokalizacjach na świecie m.in. w Las

Vegas, w Dubaju, w Nowym Jork. Do używania produktów tej marki przyznają się największe gwiazdy

polskiego i światowego show-biznesu.

Kolejnym wzorem przedsiębiorstwa, które w dużej mierze osiąga przychody z zagranicy jest Grupa

TZMO S.A. z Torunia. W 2012 r. spółka osiągnęła 1,77 mld zł przychodów z eksportu, co stanowi

ponad 70% przychodów ogółem. Spółki zależne Grupy Kapitałowej zlokalizowane są poza Polską,

w 13 krajach europejskich, a także w USA i Indiach, natomiast sprzedaż prowadzona jest na terenie

80 krajów. Ponadto, firma zapowiada również dalsze plany ekspansji i walkę o kolejne rynki.

Do grona dużych polskich eksporterów można zaliczyć także Grupę Kapitałową Black Red White S.A.

Wspomniany producent mebli z Biłgoraja osiągnął w 2012 roku przychody z tytułu eksportu

w wysokości 671 mln zł. Meble z Polski można kupić w 40 krajach i to nie tylko w Europie, ale również

w najodleglejszych zakątkach świata jak choćby w Nowej Zelandii. Łącznie Grupa Kapitałowa Black

Red White S.A. zatrudnia ponad 11 tysięcy pracowników.

15

Ciekawym przykładem jest również Pol-Inowex, głównie z uwagi na niezwykle rzadki profil

działalności. Spółka przenosi fabryki w całości swych klientów pomiędzy różnymi lokalizacjami,

świadcząc usługi na rzecz przedsiębiorstw z różnych branż. W portfolio firmy są między innymi

pomyślnie zrealizowane relokacje cementowni, cukrowni, fragmentów elektrowni czy zakładów

motoryzacyjnych. Na swoim koncie ma chociażby projekty realizowane w Nowej Zelandii czy

przeniesienie kompleksu nawozowego z Rumunii do USA.

W najbliższym czasie plany ekspansji na nowe rynki zagraniczne mają kolejne polskie

przedsiębiorstwa. Manta (producent i dystrybutor elektroniki) planuje utworzenie spółek zależnych

w Niemczech, Rosji i na Ukrainie. Ponadto firma deklaruje, że rozszerzenie działalności na terenie

Republiki Czeskiej i krajów bałtyckich (wykorzystując Polskę jako centrum operacyjne na potrzeby

obecności na tych rynkach). Natomiast Agora swoją ekspansją chce objąć Ukrainę i tam rozwijać

działalność.

***

Publikowane co jakiś czas raporty lub badania podejmujące temat działalności polskich firm za

granicą bazują w większości na różnego rodzaju danych ankietowych lub zagregowanych danych

statystycznych udostępnianych przez instytucje takie jak GUS czy NBP. To co skłoniło nas do

przeprowadzenia niniejszego badania, to brak dotychczas przekrojowego badania opartego na

rzeczywistych danych finansowych, które pozwoliłoby na odpowiedź na pytanie, czy deklaracje

menedżerów polskich firm (cechujące się często dużą dozą optymizmu) w kontekście ekspansji

zagranicznej mają rzeczywiste przełożenie na osiągane przychody z zagranicy oraz zwiększanie

rozpoznawalności polskich marek poprzez budowę prawdziwie międzynarodowych (być może nawet

globalnych) grup kapitałowych.

16

PRZEGLĄD WCZEŚNIEJSZYCH BADAŃ I DANYCH STATYSTYCZNYCH

EKSPORT DÓBR I USŁUG

Coraz więcej polskich przedsiębiorstw decyduje się na ekspansję międzynarodową – rosnący

systematycznie eksport (obok konsumpcji wewnętrznej oraz inwestycji infrastrukturalnych) staje się

jednym z głównych czynników wzrostu gospodarczego.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego łączny eksport polskich przedsiębiorstw wyrażony

w PLN w roku 2012 wzrósł o 8% w porównaniu z rokiem poprzednim. Ponad 76% sprzedaży

eksportowej przypadało na kraje Unii Europejskiej, przy czym zdecydowanym liderem są Niemcy,

gdzie trafiło przeszło 25% dóbr i usług sprzedanych przez polskie przedsiębiorstwa. Wśród

10 największych odbiorców występują wyłącznie kraje europejskie – wartość eksportu oraz jego

struktura w podziale na poszczególne kraje została przedstawiona w tabeli B1.

Kraj Eksport

[mln PLN] Udział %

Niemcy 151 748 25,1%

Wielka Brytania 40 830 6,8%

Czechy 38 130 6,3%

Francja 35 404 5,9%

Rosja 32 262 5,3%

Włochy 29 274 4,9%

Holandia 27 036 4,5%

Ukraina 17 190 2,8%

Szwecja 16 181 2,7%

Słowacja 15 652 2,6%

Pozostałe kraje 199 713 33,1%

OGÓŁEM 603 419 100%

Tabela B1. 10 największych kierunków eksportu (wartość i udział %) (źródło GUS: Obroty handlu

zagranicznego ogółem i według krajów w 2012 – wyniki ostateczne 29.07.2013) 3.

Interesujących informacji dostarcza zestawienie największych eksporterów przedstawione

w rankingu Polityki za rok 2012. Jest ono jeszcze ciekawsze, jeżeli zaprezentowane tam dane zostaną

zestawione z łączną wartością eksportu przedstawioną w tabeli B1. Trzech największych

eksporterów: PKN Orlen, KGHM Polska Miedź oraz Fiat Auto Poland odpowiada łącznie za ponad 11%

łącznego eksportu całej polskiej gospodarki. Odpowiednio pierwszej dziesiątce (zaprezentowanej w

tabeli B2) przypada około 17% łącznego eksportu, a cała setka zamieszczona w rankingu Polityki

generuje

3 http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/CH_obr_handlu_zagranicznego_og_wg_krajow_I-

XII_2012_wyn_ost.pdf

17

37% sprzedaży zagranicznej. Warto zauważyć, że spośród 10 największych eksporterów, aż 6 firm ma

rodowód zagraniczny – Fiat, Volkswagen, LG oraz Philips to globalne koncerny, które zlokalizowały

swe zakłady produkcyjne na terenie naszego kraju.

Lp. Nazwa Przychód

z eksportu [mln PLN]

Udział w eksporcie ogółem [%]

1 PKN Orlen SA, Płock 38 577 6,4%

2 KGHM Polska Miedź SA, Lubin 16 814 2,8%

3 Fiat Auto Poland SA, Bielsko-Biała 11 202 1,9%

4 Volkswagen Poznań Sp. z o.o., Poznań 9 116 1,5%

5 GK Grupy Lotos SA, Gdańsk 8 961 1,5%

6 LG Electronics Wrocław Sp. z o.o., Biskupice Podgórne 4 508 0,7%

7 GK Jastrzębskiej Spółki Węglowej SA, Jastrzębie-Zdrój 4 233 0,7%

8 LG Electronics Mława Sp. z o.o., Mława 4 019 0,7%

9 Philips Lighting Poland SA, Piła 3 890 0,6%

10 Volkswagen Motor Polska Sp. z o.o., Polkowice 3 838 0,6%

Tabela B2. 10 największych eksporterów (źródło: 100 największych eksporterów w 2012 według

tygodnika Polityka4, udział w eksporcie ogółem – opracowanie własne).

Co jest poniekąd zaskakujące, wśród 100 największych w rankingu Polityki za rok 2012 nie znajdziemy

przytoczonych we wprowadzeniu „prymusów” ekspansji międzynarodowej. Spośród

100 największych polskich eksporterów zaledwie 42 firmy to podmioty znajdujące się pod kontrolą

polskiego kapitału. Odpowiadają one za niemal 54,6% ogółu sprzedaży eksportowej wśród firm

znajdujących się na wspomnianej liście. Oznacza to, że niemal połowa sprzedaży zagranicznej

głównych eksporterów związana jest z działalnością produkcyjną prowadzoną przez obce koncerny na

terenie Polski.

4 http://www.lista500.polityka.pl/rankings/export

18

Lp. Kraj akcjonariusza

o największej liczbie udziałów

Przychód z eksportu w mln zł

Udział %* Liczba firm w rankingu

1 Polska 121 893 54,6% 42

2 Niemcy 25 949 11,6% 16

3 Włochy 17 526 7,9% 5

4 USA 12 139 5,4% 12

5 Francja 9 852 4,4% 5

6 Holandia 8 717 3,9% 5

7 Korea Południowa 8 527 3,8% 2

8 Japonia 3 935 1,8% 3

9 Wielka Brytania 3 921 1,8% 2

10 Szwecja 3 789 1,7% 2

11 Singapur 3 003 1,3% 1

12 Szwajcaria 1 400 0,6% 1

13 Hiszpania 1 245 0,6% 2

14 Luksemburg 772 0,3% 1

15 Dania 548 0,2% 1

RAZEM 223 217 100% 100

Tabela B3. Przychody ze sprzedaży zagranicznej w 2012 roku według kraju pochodzenia akcjonariusza

o największej liczbie udziałów eksporterów (źródło: 100 największych eksporterów w 2012 według

tygodnika Polityka5, kraj akcjonariusza – opracowanie własne).

5 http://www.lista500.polityka.pl/rankings/export

19

BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW

Narodowy Bank Polski corocznie prezentuje szczegółowe dane na temat wartości inwestycji

zagranicznych poczynionych przez kapitał zagraniczny na terenie Polski jak i związanych z transferem

rodzimego kapitału poza granice naszego kraju. Zagregowana wartość bezpośrednich inwestycji

zagranicznych polskich przedsiębiorstw od czasu wstąpienia do Unii Europejskiej oscyluje w granicach

od 3 do 6 mld EUR.

Wykres B4. Polskie inwestycje bezpośrednie inwestycje za granicą netto w mln EUR – prezentacja

efektu ucieczki kapitału w ramach optymalizacji podatkowej.

Dane zaprezentowane na wykresie B4 dość wyraźnie pokazują, że znaczna część kapitału

inwestowanego za granicą to transfery związane z szeroko rozumianą optymalizacją podatkową.

W niniejszym zestawieniu uwzględnione zostały wyłącznie Szwajcaria, Luxemburg oraz Cypr –

przytoczone dane wskazują jednak wyraźnie, że za wyjątkiem roku 2012 przepływy kapitałowe do

tych krajów stanowią znaczący odsetek łącznych inwestycji prowadzonych przez polskie

przedsiębiorstwa (w rekordowym pod tym względem roku 2011 inwestycje w tych trzech krajach

stanowiły przeszło 78% całości).

Dodatkowo, należy zwrócić uwagę na fakt, że łączna kwota inwestycji prezentowana w raportach

NBP obejmuje trzy główne składniki:

inwestycje w udziały kapitałowe,

reinwestowane zyski,

pozostałe kapitały (na które w głównej mierze składają się udzielone pożyczki).

Warto zauważyć, że mniej więcej od 2010 roku dominującą formą inwestycji bezpośrednich są

właśnie pozostałe kapitały. Taki charakter miały choćby inwestycje na kwotę 2,45 mld EUR w Wielkiej

-2 500

0

2 500

5 000

7 500

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą wg NBP [mln EUR]

Pozostałe kraje Szwajcaria, Luxemburg, Cypr

20

Brytanii w 2010 roku (56% ogółu inwestycji w krajach innych niż Szwajcaria, Luxemburg oraz Cypr).

Można domniemywać, że pod tą pozycją w znacznym stopniu kryją się pożyczki udzielane przez

polskie przedsiębiorstwa (głównie instytucje finansowe) kontrolującym je globalnym korporacjom

w celu ratowania ich bieżącej płynności.

Lp. Kraj

Udziały kapitałowe i

reinwestowane zyski [mln EUR]

Udział %

1 Luksemburg 7 485 32%

2 Cypr 4 419 19%

3 Szwajcaria 1 953 8%

4 Niderlandy 1 575 7%

5 Republika Czeska 1 447 6%

6 Litwa 1 311 6%

7 Belgia 1 235 5%

8 Federacja Rosyjska 503 2%

9 Ukraina 460 2%

10 Niemcy 359 2%

OGÓŁEM 23 262 100%

Tabela B5. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą (wyłącznie udziały

kapitałowe i reinwestowane zyski) na koniec 2012 roku – 10 krajów o najwyższej wartości należności

(źródło: Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą - 2012 (EUR)6).

Dane zaprezentowane w tabeli B5 wyraźnie pokazują, że liderami inwestycji są kraje, w których

wątpliwe jest prowadzenie rzeczywistej działalności gospodarczej (sprzedaży bądź produkcji dóbr

oraz usług). Dopiero od miejsca piątego (Republika Czeska) zaangażowanie kapitałowe w namacalne

przedsięwzięcia gospodarcze nie jest dyskusyjne.

Warto nadmienić, że zaprezentowane w ten sposób zagregowane wartości inwestycji niekoniecznie

świadczą o rzeczywistym zaangażowaniu polskiego biznesu. Dla przykładu wysoka pozycja Litwy

związana jest w głównej mierze z zakupem udziałów rafinerii Możejki przez Orlen, gdzie bilansowa

wartość tej inwestycji wynosi przeszło 4,5 mld PLN (co stanowi około 85% łącznych inwestycji

polskich przedsiębiorstw w tym kraju).

6 http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/publikacje/pib/pib.html

21

Wykres B6. Stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich za granicą na koniec 2012 roku

w podziale na charakter inwestycji z wyróżnieniem należności pochodzących z Luxemburga, Cypru

oraz Szwajcarii (źródło: Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą - 2012 (EUR)7,

prezentacja: oprac. własne)

Wykres B6 doskonale uwidacznia rzeczywisty charakter polskich inwestycji zagranicznych. Realne

inwestycje (udziały i reinwestowane zyski) stanowiły na koniec 2012 roku mniej niż 20% ogółu

należności z tego tytułu. W strukturze inwestycji zdecydowanie przeważają transfery związane

z optymalizacją podatkową (łączne inwestycje w Luxemburgu, Szwajcarii, Niderlandach i na Cyprze

stanowiły przeszło 46%) oraz kapitał zainwestowany za pośrednictwem dłużnych instrumentów

finansowych (ponad 35% łącznej kwoty bezpośrednich inwestycji zagranicznych).

7 http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/publikacje/pib/pib.html

Udziały kapitałowe i reinwestowane

zyski 7 831 18%

Pozostały kapitał 15 370

35%

Luxemburg, Cypr, Szwajcaria, Niderlandy

20 292 47%

22

ZAGRANICZNE JEDNOSTKI ZALEŻNE

Główny Urząd Statystyczny publikuje corocznie informacje na temat liczby i charakterystyki

podmiotów zagranicznych, w których zaangażowane są polskie przedsiębiorstwa. Dane przytoczone

w tabeli B7 wskazują, że w ostatnich latach systematycznie rośnie liczba spółek, oddziałów czy

zakładów zlokalizowanych poza granicami Polski. Dominującą formą są zagraniczne spółki zależne,

w których polskie przedsiębiorstwa posiadają udziały zapewniające pełną lub częściową kontrolę

bądź partycypację w zyskach (udziały poniżej 50%).

ROK

Polskie podmioty

posiadające oddziały

zagraniczne

Liczba podmiotów, w których polskie firmy są zaangażowane za

granicą

Udział podmiotu sprawozdawczego

w jednostce zagranicznej

ogółem udziały oddziały zakłady inne

100% 50,01-99,99%

do 50%

2008 1 106 2 541 2 207 255 59 20

1 381 702 458

2009 1 313 2 747 2 306 327 81 33

1 633 646 468

2010 1 443 2 988 2 512 358 84 34

1 782 598 608

2011 1 501 3 178 2 664 376 103 35

2 001 609 568

Tabela B7. Liczba podmiotów posiadających oddziały zagraniczne oraz charakter tych oddziałów

(źródło: GUS, Działalność podmiotów posiadających udziały w podmiotach z siedzibą za granicą

w latach 2008, 2009, 2010, 2011 roku8, opracowanie prezentacyjne własne).

Według stanu na koniec 2011 roku, w siedmiu krajach bezpośrednio sąsiadujących z Polską

zlokalizowanych było 1638 tego rodzaju podmiotów, co stanowi przeszło 50% ogółu. Najwięcej z nich

ma siedzibę na terytorium Niemiec, Ukrainy oraz Republiki Czeskiej. Wśród 10 najczęściej

wybieranych lokalizacji, poza naszymi sąsiadami pojawiają się pozostałe kraje Europy Środkowej

i Wschodniej (Rumunia oraz Węgry) oraz Cypr, na którym polskie firmy założyły 131 spółek bądź

oddziałów. Wysoka pozycja Cypru nie powinna być zaskoczeniem, jeżeli powiążemy tę informację

z wartościami inwestycji bezpośrednich zaprezentowanymi w poprzedniej sekcji. Niewątpliwie,

w zdecydowanej większości, nie są to jednak podmioty prowadzące działalność gospodarczą zgodną

z profilem polskiego udziałowca (zważywszy choćby na fakt, że łączna liczba pracowników w tym

kraju jest o połowę niższa od liczby jednostek!).

8 Por. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PGWF_dzialalnosc_podm_posiad_udzialy_2011.pdf.pdf

23

Lp. Kraj

2011

2010 2009 2008

Liczba podmiotów

Udział % Zmiana w

porównaniu do 2010

Liczba podmiotów

1 Niemcy 427 13,4% 7%

400 372 311

2 Ukraina 355 11,2% 0%

356 348 345

3 Czechy 270 8,5% 10%

246 228 212

4 Rosja 242 7,6% 5%

231 210 203

5 Rumunia 159 5,0% 6%

150 131 117

6 Słowacja 150 4,7% 20%

125 122 101

7 Cypr 131 4,1% 28%

102 83 79

8 Węgry 118 3,7% 4%

114 111 101

9 Litwa 116 3,7% 10%

105 111 91

10 Białoruś 78 2,5% -11%

88 84 74

RAZEM 3 178 100,0% 6%

2 988 2 747 2 541

Tabela B8. Liczba podmiotów zagranicznych w podziale na kraj lokalizacji. (źródło: GUS, Działalność

podmiotów posiadających udziały w podmiotach z siedzibą za granicą w latach 2008, 2009, 2010,

20119, opracowanie prezentacyjne własne).

Potwierdzeniem przytoczonych powyżej danych są informacje na temat spółek zależnych

wchodzących w skład polskich grup przedsiębiorstw. W większości krajów spółki zależne stanowią

ponad połowę wszystkich jednostek założonych przez polskie firmy. Istotnym wyjątkiem od tej reguły

są Niemcy, na terenie których spośród 427 jednostek działających w roku 2011 były jedynie 143

spółki zależne (33% ogółu).

Lp. Kraj Liczba spółek

zależnych % ogółu

1 Ukraina 215 13,4%

2 Rosja 147 9,2%

3 Niemcy 143 8,9%

4 Republika Czeska 140 8,8%

5 Rumunia 95 5,9%

6 Słowacja 89 5,6%

7 Cypr 73 4,6%

8 Węgry 69 4,3%

9 Litwa 67 4,2%

10 Stany Zjednoczone 39 2,4%

RAZEM 1 600 100,0%

Tabela B9. Liczba zagranicznych spółek zależnych kontrolowanych przez Polskie grupy kapitałowe

(10 krajów o największej liczbie podmiotów).

(źródło: GUS, Grupy przedsiębiorstw w Polsce w 2011 r).10

9 Por. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PGWF_dzialalnosc_podm_posiad_udzialy_2011.pdf.pdf

24

Przytoczone dane wskazują, że do głównych czynników determinujących kierunki ekspansji polskich

firm zaliczyć można:

1. Bliskość geograficzna. Mniej więcej połowa wszystkich jednostek zagranicznych założona

została w krajach ościennych. Spośród firm pojawiających się wśród 10 najistotniejszych

lokalizacji jednostek zagranicznych czy spółek zależnych jedynie Cypr oraz Stany Zjednoczone

to kraje niebędące naszymi sąsiadami, bądź sąsiadami naszych sąsiadów.

2. Wielkość rynku, wyrażona liczbą ludności oraz zamożnością społeczeństwa. Na istotną rolę

tego czynnika wskazuje wysoka pozycja Rumunii. Z przeszło 22 milionami mieszkańców kraj

ten jest z pewnością bardziej atrakcyjnym rynkiem niż bliższe, acz wyraźnie mniejsze kraje

sąsiedzkie takie jak Litwa, Słowacja czy Białoruś. Zapewne wielkość potencjalnego rynku

sprawia, że Rumunia zdecydowanie dystansuje pozostałe kraje Europy Środkowej

i Wschodniej takie jak Węgry, Bułgaria, Chorwacja czy Słowenia.

3. Stopień rozwoju gospodarczego. Przytoczone dane wyraźnie wskazują, że polskie

przedsiębiorstwa najchętniej lokują swą działalność w rozwijających się krajach Europy

Środkowej i Wschodniej. Dojrzałe gospodarki Europy Zachodniej (za wyjątkiem Niemiec) są

zdecydowanie mniej popularnym kierunkiem ekspansji. Mimo iż ludność Francji (prawie

64 mln os.) jest niemal trzykrotnie wyższa niż Rumunii, to polskie firmy posiadały tam w 2011

roku zaledwie 68 jednostek (w porównaniu do 159 w Rumunii), zatrudniających jedynie 752

pracowników (odpowiednio 6497).

Liczba podmiotów zagranicznych czy spółek zależnych jest powiązana z wartością bezpośrednich

inwestycji zagranicznych polskich przedsiębiorstw w poszczególnych krajach (udziały i reinwestowane

zyski, patrz tabela B5). Co prawda kolejność krajów nie jest ściśle zachowana, niemniej jednak ta

spora grupa wielu z tych państw (Niemcy, Czechy, Rosja, Ukraina, Litwa) pojawia się w pierwszej „10”

obydwu zestawień.

Warto zauważyć, że łączna sprzedaż zarejestrowana przez zagraniczne podmioty znajdujące się

w posiadaniu (współposiadaniu) polskich przedsiębiorstw stanowi około 25% eksportu

(w 2011 roku sprzedaż podmiotów zagranicznych wynosiła 137,0 mln PLN w porównaniu z 558,7 mln

PLN łącznego eksportu), przy czym należy zauważyć, iż wartości te mogą być sztucznie zawyżone

w wyniku transakcji handlowych pomiędzy podmiotami współzależnymi od polskiej jednostki

dominującej – eksport z jednostki zlokalizowanej w kraju A do jednostki w kraju B (sprzedaż

przypisana do kraju A) w celu dalszej sprzedaży w kraju B (sprzedaż przypisana do kraju B). Dane na

temat importu oraz eksportu podmiotów zagranicznych wskazują, że import i eksport dóbr oraz usług

stanowi istotny odsetek ich wymiany handlowej. W 2011 roku, eksport jednostek zagranicznych do

jednostki macierzystej i jednostek powiązanych w ramach grupy przedsiębiorstw ukształtował się

na poziomie 11 948,3 mln PLN (wzrost o 46,5% w porównaniu z 2010 rokiem) i stanowił 30,2%

eksportu jednostek zagranicznych ogółem (w 2010 roku udział ten wyniósł 28,1%). Większość

importu jednostek zagranicznych – 54 555,2 mln PLN (87,8%) stanowił import od jednostki

macierzystej i jednostek powiązanych (w 2010 roku udział ten wyniósł 82,5%).

10

http://www.stat.gov.pl/gus/5840_5686_PLK_HTML.htm

25

Kraj Udział

eksportu [2012]

Udział w liczbie

podmiotów zagr.

[2011]

Udział w liczbie

pracowników zatrudnionych

zagranicą [2011]

Niemcy 25,1% < 13,4% 16,7%

Wielka Brytania 6,8% < 2,1% 0,3%

Czechy 6,3% > 8,5% 7,8%

Francja 5,9% < 2,1% 0,5%

Rosja 5,3% > 7,6% 8,6%

Włochy 4,9% < 1,1% 0,2%

Holandia 4,5% < 2,3% 0,6%

Ukraina 2,8% > 11,2% 9,8%

Szwecja 2,7% < 1,5% 0,7%

Słowacja 2,6% > 4,7% 2,6%

Węgry 2,4% > 3,7% 1,4%

Litwa 1,6% > 3,7% BD

Rumunia 1,5% > 5,0% 4,4%

Białoruś 1,1% > 2,5% 3,3%

Cypr 0,2% > 4,1% 0,0%

Tabela B10. Struktura geograficzna eksportu oraz liczby podmiotów zagranicznych założonych przez

polskie przedsiębiorstwa i liczby zatrudnionych w nich pracowników. (źródło: opracowanie własne na

podst. GUS, Obroty handlu zagranicznego ogółem i według krajów w 2012 r. oraz GUS, Działalność

podmiotów posiadających udziały w podmiotach z siedzibą za granicą w 2011 roku)11.

Ciekawych spostrzeżeń dostarcza również zestawienie danych dotyczących eksportu z liczbą

podmiotów zagranicznych (patrz tabela B8, B9). Widać wyraźnie, że eksport do krajów Europy

Zachodniej jest zdecydowanie wyższy niż liczba założonych tam jednostek, jak również całkowicie

odwrotną tendencję w przypadku krajów dawnego bloku wschodniego. Jest to niewątpliwie

konsekwencją zdecydowanej przewagi eksportu do krajów rozwiniętych realizowanego przez

przedsiębiorstwa wchodzące w skład globalnych korporacji – znaczna część produkcji zakładów Fiata,

Volkswagena czy Philipsa trafia na tamtejsze rynki. W tych przypadkach za dystrybucję odpowiadają

lokalne oddziały tychże korporacji a nie spółki zależne czy przedstawicielstwa rodzimych firm.

11

Por. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PGWF_dzialalnosc_podm_posiad_udzialy_2011.pdf.pdf

26

LUKA POZNAWCZA

Zaprezentowane powyżej dane statystyczne i badania potwierdzają obiegowe spostrzeżenia

na temat trwającej od momentu akcesji do Unii Europejskiej ekspansji polskich firm na rynki

międzynarodowe. Jednak każdy z zaprezentowanych do tej pory zbiorów danych posiada

ograniczenia, sprawiające, że wykorzystanie ich do opisu rzeczywistej skali i formy ekspansji polskich

przedsiębiorstw poza granicami naszego kraju wyłącznie na ich podstawie może prowadzić do

istotnych zakłamań.

Informacje prezentowane przez GUS dotyczące kierunków eksportu (tabela B1) prezentują zbiorcze

wartości według kierunków geograficznych bez zachowania rozróżnienia na pochodzenia kapitału

założycielskiego danego podmiotu. Dobra i usługi wytwarzane przez polskie oddziały i filie

zagranicznych korporacji stanowią istotną część ogółu sprzedaży zagranicznej, co widać wyraźnie

choćby na przykładzie listy największych eksporterów, zaczerpniętej z informacji zebranych przez

tygodnik Polityka (patrz tabela B2, B3). Z kolei analiza wyłącznie przedsiębiorstw charakteryzujących

się dominacją polskiego kapitału właścicielskiego na podstawie rankingu Polityki nie dostarcza

informacji o kierunkach eksportu. Dodatkowo oba z przytoczonych źródeł pomijają informację

o łącznych przychodach zagranicznych w przypadku prowadzenia przez firmę działalności w postaci

Grupy Kapitałowej. Dane te w żaden sposób nie uwzględniają sprzedaży pochodzącej z zakładów

produkcyjnych zlokalizowanych poza granicami Polski jak również marży realizowanej przez

zagraniczne jednostki zależne na produktach wytwarzanych przez polskie przedsiębiorstwa. W tym

ostatnim przypadku sprzedaż zagraniczna realizowana jest według cen transferowych – w zależności

od modelu biznesowego grupy znaczna część wartości może być przechwytywana przez zagraniczne

spółki zależne należące do grupy kapitałowej.

Z tego powodu, naszym zdaniem, dla polskich przedsiębiorstw prowadzących działalność w formie

grup kapitałowych konieczne jest uwzględnienie danych skonsolidowanych. Skonsolidowane

przychody ze sprzedaży (uwzględniające sprzedaż eksportową, sprzedaż za pośrednictwem spółek

dystrybucyjnych oraz dobra i usługi wytworzone poza granicami naszego kraju) stanowią najlepszy

wyznacznik istotności danego rynku z punktu widzenia wyników osiąganych przez dane

przedsiębiorstwo.

Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych poczynionych przez polskie przedsiębiorstwa

również jedynie częściowo prezentuje zaangażowanie rodzimych firm w działalność

międzynarodową. Niemniej jednak zaprezentowane wartości wyraźnie wskazują, że jedynie niewielka

część z przeszło 43 mld EUR zainwestowanych ogółem za granicą, to zaangażowanie kapitałowe

(udziały oraz reinwestowane zyski) w podmioty uczestniczące w realnym obrocie gospodarczym.

Ponad 20 mld EUR to kwota instrumentów dłużnych, na które składają się zarówno pożyczki

udzielone przez polskie grupy kapitałowe ich spółkom zależnym, jak i środki wytransferowane

w formie pożyczek z polskiej gospodarki do zagranicznych koncernów. Dodatkowo znaczna część

inwestycji w udziały (oraz reinwestowanych zysków) zostało ulokowane w krajach takich jak

Szwajcaria, Cypr, Luxemburg czy Holandia, co wyraźnie wskazuje, że celem operacji była raczej

optymalizacja podatkowa, niż rozwój realnej działalności biznesowej poza granicami kraju

(potwierdza to między innymi liczba pracowników zatrudnionych przez jednostki zależne w tych

27

krajach). Zważywszy na powyższe, wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych jedynie

w niewielkim stopniu wskazuje na kierunki rzeczywistej ekspansji biznesowej polskiego kapitału.

Z punktu widzenia analizy skali i kierunków ekspansji polskich firm najbardziej użyteczne wydają się

być dane na temat liczby i charakteru podmiotów zagranicznych zakładanych przez polskie

przedsiębiorstwa. Prezentowane dane wskazują na wyraźny wzrost liczby jednostek zagranicznych na

przestrzeni ostatnich lat (skumulowany wzrost o przeszło 25% w latach 2008-2011). Dane na temat

zatrudnienia czy wielkości przychodów ze sprzedaży wyraźnie pokazują istotność poszczególnych

kierunków. Niemniej jednak w dalszym ciągu nie dostarczają precyzyjnej informacji na temat

charakteru działalności prowadzonej poza granicami kraju (według GUS 56,7% jednostek

zagranicznych prowadziło działalność zgodną z podstawowym rodzajem działalności macierzystego

podmiotu nadrzędnego). Ocena stopnia ekspansji wymaga oceny profili działalności w kontekście

modelu biznesowego całej grupy, co zostanie szerzej wyjaśnione w części przedstawiającej założenia

modelu badawczego.

Dodatkowo, agregacja eksportu oraz sprzedaży realizowanej przez przedstawicielstwa jest

nieuprawniona z uwagi na możliwość wielokrotnego uwzględnienia transakcji wewnątrzgrupowych.

W przypadku grup kapitałowych, dokładna informacja na temat skali przychodów związanych

z danym rynkiem geograficznym możliwa jest do uzyskania wyłącznie na podstawie

skonsolidowanego sprawozdania finansowego, w którym tego rodzaju transakcje pomiędzy spółkami

grupy kapitałowej podlegają eliminacji.

Podsumowując powyższe należy zauważyć, że zaprezentowane uprzednio dane dość dobrze wskazują

kierunki ekspansji polskich przedsiębiorstw oraz główne czynniki motywujące do większego bądź

mniejszego zaangażowania na danym rynku. Niemniej jednak pozostawiają one szereg wątpliwości

w zakresie:

skali działalności (wyrażonej wielkością sprzedaży) w poszczególnych krajach czy regionach

geograficznych realizowanej przez przedsiębiorstwa znajdujące się pod kontrolą rodzimego

kapitału oraz

dominujących form prowadzenia działalności gospodarczej na terenie poszczególnych

rynków.

Dodatkowo tabele udostępniane przez GUS prezentują, co prawda dane w przekroju branżowym,

niemniej jednak w wielu przypadkach są niezależne od kierunków geograficznych.

Ważkość problematyki oraz wskazane powyżej luki sprawiają, że przeprowadzenie kolejnego,

niezależnego badania poświęconego problematyce ekspansji zagranicznej polskich przedsiębiorstw

jest w pełni uzasadnione. W dalszej części dokumentu zaprezentowane zostało podejście do

problemu zastosowane przez MDDP Business Consulting oraz uzyskane tą drogą rezultaty.

28

INFORMACJE O PROJEKCIE BADAWCZYM

KONTEKST PROBLEMU BADAWCZEGO

Ekspansja międzynarodowa może przybierać różne formy:

eksportu pośredniego (sprzedaży firmie dystrybucyjnej przejmującej na siebie dalsze koszty

i ryzyko związane ze sprzedażą produktów na docelowych rynkach),

eksportu bezpośredniego (prowadzonego przez agentów i dystrybutorów zagranicznych lub

z wykorzystaniem własnych przedstawicielstw i sieci sprzedaży),

nawiązywania strategicznej współpracy partnerskiej (na przykład w formie poddostawstwa

kluczowych komponentów do odbiorcy zagranicznego),

sprzedaży licencji (włączając w to sprzedaż know-how oraz udzielanie licencji na prowadzenie

działalności franczyzowej),

prowadzenia działalności produkcyjnej czy badawczo-rozwojowej poza granicami kraju.

Proces umiędzynarodowienia przedsiębiorstwa jest przedmiotem zainteresowania zarówno

praktyków zarządzania, jak i środowisk naukowych. Teorie i modele starają się wyjaśnić jego przebieg

oraz zidentyfikować czynniki determinujące jego powodzenie. Jednym z najczęściej przytaczanych

jest model opracowany w latach siedemdziesiątych XX wieku przez skandynawskich naukowców

pracujących dla Uniwersytetu w Uppsali (stąd nazwa „model uppsalski”). Ma on charakter etapowy,

wskazując, że przedsiębiorstwo w pierwszej kolejności zdobywa doświadczenie rynkowe i operacyjne

w kraju macierzystym, by w kolejnych krokach wykorzystać je do ekspansji na rynkach zagranicznych.

Kolejne stadia obecności na tych rynkach wiążą się z rosnącym zaangażowaniem kapitałowym

w działalność prowadzoną poza granicami kraju – począwszy od nieregularnego, okazjonalnego

eksportu poprzez nawiązanie relacji partnerskich z lokalnymi dystrybutorami, organizację własnej

sieci dystrybucji, aż po podjęcie produkcji na terenie docelowych rynków.

Podejście etapowe jest przedmiotem krytyki z uwagi na wartościowanie poszczególnych stadiów

rozwoju – zgodnie z tą perspektywą prowadzenie produkcji poza granicami kraju jest swego rodzaju

„świadectwem dojrzałości” danej firmy. Nie ulega wątpliwości, iż decyzja o rozpoczęciu produkcji

w danym kraju jest strategiczną decyzją przedsiębiorstwa poprzedzoną szczegółową analizą

opłacalności tego rodzaju inwestycji. We współczesnej gospodarce, rośnie znaczenie aliansów

strategicznych, sieci partnerskich i innych rodzajów współpracy międzyorganizacyjnej. Z tego powodu

docelowym modelem obecności na danym rynku nie musi być koniecznie prowadzenie działalności

gospodarczej „osobiście”, za pośrednictwem własnych oddziałów, biur czy spółek zależnych.

Dodatkowo, coraz głośniej mówi się w o firmach „born globals” lub „innate exporters”, które od

początku swej działalności są zorientowane na działalność międzynarodową. Przykłady tego rodzaju

firm dotyczą najczęściej branży nowoczesnych technologii – rozrywki i usług internetowych, gdzie

granice i odległości geograficzne mają dużo mniejsze znaczenie, niż w przypadku tradycyjnych

działów gospodarki.

29

NASZE POSTRZEGANIE PROBLEMU

Na potrzeby niniejszego badania przyjmujemy, że podstawowym wyróżnikiem stopnia

umiędzynarodowienia przedsiębiorstwa jest procentowy udział przychodów osiąganych na rynkach

zagranicznych. Mając na uwadze przedstawioną powyżej krytykę analizy danych dotyczących

eksportu czy lokalizacji i wartości sprzedaży podmiotów zagranicznych zależnych od polskich

przedsiębiorstw, jako podstawową miarę przyjmujemy skonsolidowaną wartość przychodów

przypisanych do danego rynku. W ten sposób pragniemy zachować porównywalność pomiędzy

spółkami różniącymi się formą obecności na rynkach zagranicznych. Wykorzystanie

skonsolidowanych przychodów przypisanych do danego rynku jest obiektywną miarą istotności

danego kraju (regionu).

Jesteśmy jednak świadomi specyficznych ograniczeń i regulacji prawnych niektórych krajów, silnie

rzutujących na decyzje odnośnie formy prowadzenia działalności gospodarczej na terenie danego

kraju. Stawiamy jednak hipotezę, że zaangażowanie kapitałowe na danym rynku w formie inwestycji

w podmioty zależne (prowadzące działalność produkcyjną bądź dystrybucyjną) jest czynnikiem silnie

powiązanym z wielkością osiąganych przychodów.

Złożoność modeli biznesowych i specyfika poszczególnych branż sprawia, że wskazanie jednego

słusznego modelu ekspansji jest nieuprawnione. Przykład LPP S.A. wskazuje, że rozróżnienie

pomiędzy produktami (dobrami wytworzonymi przez przedsiębiorstwo) a towarami (dobrami

wytwarzanymi przez dostawców zewnętrznych) może być problematyczne. Odzież sprzedawana

w całej Europie Środkowo-Wschodniej pod markami należącymi do LPP niemal w całości powstaje

w krajach Azji. Działalność Grupy LPP w Rosji praktycznie nie różni się od sposobu funkcjonowania

firmy na rynku macierzystym. Podobne przykłady możemy odnaleźć w innych branżach

(np. farmacja), gdzie kluczowe jest posiadanie stosownych praw intelektualnych oraz umiejętność

dotarcia z ofertą do docelowego klienta – całość produkcji z łatwością można zlecić podmiotom

zewnętrznym.

Z tego powodu na potrzeby niniejszego badania przyjęliśmy trzy stadia obecności na rynkach

zagranicznych:

Eksport pośredni lub bezpośredni bez znaczącego zaangażowania kapitałowego na terenie

danego kraju. Sprzedaż na rynkach międzynarodowych realizowana jest za pośrednictwem

lokalnych dystrybutorów, sieci partnerskich lub lokalnych przedstawicielstw handlowych.

Całość działalności operacyjnej, związanej z wytwarzaniem produktów i usług, znajduje się na

terenie Polski.

Prowadzenie sformalizowanej działalności dystrybucyjnej na rynkach międzynarodowych za

pośrednictwem podmiotów zależnych działających pod marką jednostki dominującej. Na

etapie tym przedsiębiorstwo podjęło decyzję o strategicznym zaangażowaniu w danym kraju

lub regionie, niemniej jednak podstawowe procesy operacyjne prowadzone są w innych

lokalizacjach.

Prowadzenie podstawowej działalności operacyjnej, zgodnej z profilem jednostki

macierzystej. Na etapie tym, w danym kraju firma dokonuje operacji za pośrednictwem spółki

(spółek) zależnych. W przypadku przedsiębiorstw produkcyjnych będzie to zatem posiadanie

30

zakładów wytwórczych na terenie danego kraju, włączając zarówno inwestycje typu

greenfield, jak i włączone w skład grupy kapitałowej lokalne przedsiębiorstwa prowadzące

działalność pod własną marką. Dla firm o charakterze handlowym, czy usługowym

przyjmujemy, iż model operacyjny na danym rynku jest zbliżony do sposobu funkcjonowaniu

przedsiębiorstwa na terenie Polski.

Naszym celem nie jest absolutnie wartościowanie poszczególnych stadiów ekspansji. Wybór

docelowego modelu obecności na danym rynku jest podyktowany czynnikami ekonomicznymi takimi

jak chociażby potencjał danego rynku, lokalne koszty pracy, kapitałochłonność i złożoność procesu

produkcji, możliwość uzyskania dostępu do odpowiedniej jakości surowców lub podzespołów,

ewentualne koszty transportu i logistyki czy wreszcie ograniczenia prawne specyficzne dla danego

kraju.

Uważamy, że jednoczesna analiza dwóch parametrów:

skonsolidowanej wielkości sprzedaży przypisanej do danego rynku oraz

liczby podmiotów prawnych odpowiedzialnych za dystrybucję produktów wytwarzanych

przez grupę bądź prowadzących działalność w formie zbieżnej z modelem operacyjnym

jednostki dominującej

jest w stanie obiektywnie wskazać kierunki ekspansji polskich przedsiębiorstw jak również dokonać

porównania branż pod kątem tempa i stopnia zaawansowania procesu umiędzynaradawiania się

polskich przedsiębiorstw.

31

METODYKA BADANIA

Podstawowym źródłem informacji były raporty okresowe (roczne) udostępniane przez spółki

publiczne. W okresie od września do grudnia 2013 roku poddaliśmy analizie łącznie 575 rocznych

sprawozdań finansowych za lata 2008 - 2012 opublikowanych przez 120 firm notowanych obecnie na

Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. W przypadku Grup Kapitałowych korzystaliśmy

z danych ujawnianych w sprawozdaniu skonsolidowanym oraz jednostkowym.

Analiza każdego sprawozdania ukierunkowana była na pozyskanie następujących informacji:

Lp. Pozycja Opis

1 Liczba i charakter działalności spółek zależnych

Parametry te określane były na podstawie listy podmiotów podlegających konsolidacji wykazywanych w sprawozdaniach skonsolidowanych grup kapitałowych. Charakter działalności zgodnie z klasyfikacją przedstawioną w tabeli C2 ustalany był arbitralnie na podstawie profilu działalności jednostki dominującej oraz rodzaju działalności danej spółki wskazanego w sprawozdaniu finansowym.

2 Wartość bilansowa inwestycji w spółki zależne

Wartości te pozyskiwane były wyłącznie w przypadku grup kapitałowych na podstawie danych prezentowanych w jednostkowym sprawozdaniu finansowym podmiotu dominującego.

3 Skonsolidowana wartość sprzedaży przypisana do danego rynku

Źródłem danych była nota objaśniająca prezentująca informacje na temat segmentów działalności. Jak zostało to zaprezentowane w dalszej części opracowania zdecydowana większość badanych przedsiębiorstw korzysta przy definiowaniu segmentów operacyjnych z klucza geograficznego, dzięki czemu informacje te były powszechnie dostępne.

4 EBITDA przypisana do danego rynku

5 Wartość aktywów przypisana do danego rynku

Tabela C1. Zakres informacji zbieranych w trakcie badania12.

Niezależnie od klasyfikacji zaprezentowanej w tabeli C2 gromadziliśmy informacje na temat metody

konsolidacji danego podmiotu (konsolidacja metodą pełną, bądź wycena metodą praw własności)

determinującą stopień kontroli jednostki dominującej nad danym podmiotem. Informacja ta miała

charakter uzupełniający - w podstawowym strumieniu analizy danych jednostki stowarzyszone

prowadzące działalność podstawową lub dystrybucyjną traktowane były na równi z podmiotami

znajdującymi się pod pełną kontrolą polskiej Grupy Kapitałowej.

12

Analizy zaprezentowane w niniejszym raporcie korzystają wyłącznie z danych na temat charakteru działalności spółek zależnych oraz skonsolidowanych przychodów ze sprzedaży w podziale na segmenty geograficzne.

32

Lp. Rodzaj spółki Opis

1 PRIMARY BUSINESS Spółki prowadzące działalność podstawową

Spółki, których zakres działalności operacyjnej jest zbieżny z profilem działalności polskiej jednostki dominującej, przy czym działalność związaną ze sprzedażą dóbr wytwarzanych przez grupę kapitałową (w Polsce lub na terenie zakładów zlokalizowanych poza granicami naszego kraju) traktowaliśmy również jako działalność podstawową.

2 SUPPORT Spółki prowadzące działalność wspierającą

Spółki prowadzące działalność wspierającą - świadczące usługi na rzecz innych podmiotów grupy (np. Shared Service Centers, dedykowane podmioty realizujące remonty czy poszukiwania złóż zasobów naturalnych)

3 OTHER Pozostałe spółki zależne

Grupa obejmuje podmioty prawne specjalnego przeznaczenia (np. wydzielone znaki towarowe) oraz spółki prowadzące działalność niezwiązaną z podstawowym profilem Grupy Kapitałowej.

Tabela C2. Klasyfikacja spółek zależnych wykorzystana na potrzeby badania.

PRÓBA BADAWCZA I JEJ CHARAKTERYSTYKA

Próbę badawczą stanowiły największe polskie przedsiębiorstwa - do badania zaklasyfikowano

przedsiębiorstwa umieszczone na liście 500 największych polskich firm publikowanej corocznie przez

tygodnik Polityka. Spośród 500 firm, które zarejestrowały w 2012 roku najwyższe przychody ze

sprzedaży zidentyfikowaliśmy 121 podmiotów notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych

w Warszawie. Wybór do badania wyłącznie firm notowanych na GPW podyktowany był dwoma

czynnikami:

przyjęliśmy, że przedsiębiorstwa notowane na GPW znajdują się pod (przynajmniej

częściową) kontrolą rodzimego kapitału (spełniając tym samym warunek bycia „polskim”

przedsiębiorstwem a nie lokalnym oddziałem międzynarodowej korporacji),

podmioty te są zobligowane do publikacji rocznych sprawozdań finansowych, które mogą być

traktowane jako obiektywne i wiarygodne źródło informacji na temat wyników finansowych

przedsiębiorstwa oraz spółek wchodzących w skład jego Grupy Kapitałowej.

W badanej populacji, sprawozdania finansowe za rok 2012 opublikowane aż przez 112 podmiotów

umożliwiły uzyskanie informacji na temat wartości przychodów osiągniętych poza granicami Polski.

Łącznie opiewały one na kwotę przeszło 154 mld PLN, co odpowiada przeszło 1/4 całości polskiego

eksportu (według danych GUS) w tym samym okresie (603 mld PLN). Należy jednak pamiętać, że

skonsolidowane przychody obejmują nie tylko eksport, ale również sprzedaż dóbr i usług

wytworzonych poza granicami naszego kraju. Z tego powodu nieuprawniona jest interpretacja, iż

próba badawcza jest odpowiedzialna za 25% polskiego eksportu. Dla zobrazowania problemu, Tabela

C3 prezentuje informacje na temat przychodów eksportowych (za rankingiem Polityki) oraz

skonsolidowanych przychodów z działalności zagranicznej. Widać wyraźnie, że dla PKN Orlen, KGHM

Polska Miedź czy Asseco dane prezentowane w rankingu tygodnika Polityka nie obejmują całości

działalności międzynarodowej.

33

Lp. Firma

Skonsolidowane przychody

z działalności poza granicami

Polski

Przychody ze sprzedaży

eksportowej

Udział eksportu w przychodach

zagr. [%]

1 PKN Orlen SA 68 569 38 577 56%

2 KGHM Polska Miedź SA 21 396 16 814 79%

3 GK Grupy Lotos SA 8 961 8 961 100%

4 GK Jastrzębskiej Spółki Węglowej SA 4 233 4 233 100%

5 GK Asseco Poland S.A. 3 933 BD BD

Tabela C3. Udział eksportu (dane z Polityka) w skonsolidowanych przychodach z działalności

zagranicznej (dane zebrane w trakcie badania).

Spośród 112 przedsiębiorstw, dla których możliwe było wydzielenie sprzedaży na rynkach

zagranicznych jedynie 22 firmy uzyskały w 2012 roku przychody ze sprzedaży wyłącznie na terenie

Polski. W pozostałych przypadkach przychody z rynków zagranicznych stanowiły od 0,04% (LWB

Bogdanka) do ponad 95% (Seco/Warwick) ogółu przychodów przedsiębiorstwa. Segmenty operacyjne

w sprawozdaniach finansowych pozostałych przedsiębiorstw ujmowały Polskę łącznie z innymi

krajami (np. Unia Europejska) w ramach jednego segmentu lub zostały skonstruowane w oparciu

o podział inny niż geograficzny (produktowy, kliencki).

W próbie badawczej, według stanu na 31 grudnia 2012 roku aż 116 przedsiębiorstw prowadziło

działalność gospodarczą za pomocą Grupy Kapitałowej (jedynie 5 firm opublikowało wyłącznie

jednostkowe sprawozdania finansowe). Wśród analizowanych przez nas podmiotów, zgodnie ze

stanem na 31 grudnia 2012 roku, znajdowało się 75 grup kapitałowych posiadających zagraniczne

spółki zależne. Pod ich (współ)kontrolą znajdowało się 739 spółek zależnych lub powiązanych

(włączając 38 jednostek konsolidowanych metodą praw własności zlokalizowanych poza granicami

naszego kraju). Na dzień 31 grudnia 2011 roku było to odpowiednio 666 podmiotów. Odnosząc tą

wartość do przytoczonych we wcześniejszej części danych GUS (łącznie 1600 spółek zależnych

należących do polskich grup kapitałowych) – próba badawcza obejmuje przedsiębiorstwa

kontrolujące przeszło 40% podmiotów zagranicznych założonych (bądź przejętych) przez polskie

firmy.

Raporty finansowe za cały okres poddany analizie (lata 2008-2012) dostępne były dla 108 spółek;

96 spośród nich udostępniło informacje umożliwiające rozdzielenie przychodów ze sprzedaży

krajowej i na rynkach zagranicznych. Analizy trendów prowadzone będą na tak ograniczonej próbie,

z wyłączeniem firm, dla których nie ma porównywalnych danych dla wszystkich lat objętych

badaniem.

34

REZULTATY I DYSKUSJA WYNIKÓW

STRUKTURA SPRZEDAŻY W ROKU 2012

Wśród największych polskich przedsiębiorstw przeciętnie co czwarty złoty (PLN) wpływający do firmy

z tytułu przychodów ze sprzedaży pochodzi z rynków zagranicznych. Średnia arytmetyczna udziału

przychodów zagranicznych wynosiła 25,4% (patrz wykres D1). W połowie, spośród największych

polskich przedsiębiorstw, sprzedaż zagraniczna stanowiła więcej niż 18,8% (mediana próby).

Wykres D1. Podział przychodów osiąganych w 2012 roku pomiędzy Polskę i rynki międzynarodowe

[średnia arytmetyczna próby; N=112; W=493,4 mld PLN].

Co ciekawe, zagregowany udział sprzedaży w całej próbie (średnia ważona wartością przychodów

ze sprzedaży) wynosiła aż 31,2%. Jednakże, jeżeli z analizy wyłączymy trzech największych

eksporterów w naszym badaniu (odpowiedzialnych za ponad 64% ogółu przychodów zagranicznych

całej próby) – PKN Orlen, KGHM Polska Miedź oraz Lotos – wartość ta spadła do zaledwie 17,7%.

Firmy te są zatem „lokomotywami” naszej ekspansji – mniejsze firmy starają się jednak podążać ich

drogą, co skłania do optymistycznych prognoz na kolejne lata.

Spośród 112 firm, dla których dostępne były informacje umożliwiające podział skonsolidowanych

przychodów ze sprzedaży pomiędzy Polskę i rynki zagraniczne, zaledwie 26 podmiotów obecnych

było wyłącznie na terenie naszego kraju (mniej niż 1% przychodów związanych z rynkami

zagranicznymi) – patrz wykres D2. Po drugiej stronie skali znalazło się niewiele mniej firm –

21 przedsiębiorstw lub grup kapitałowych osiągało większość swych przychodów poza Polską.

Większość firm znajduje się po środku skali – ponad 58% podmiotów przypisując od 1 do 50% swej

sprzedaży do rynków innych niż macierzysty.

Polska 74,6%

Zagranica 25,4%

35

Wykres D2. Podział próby badawczej ze względu na udział przychodów zagranicznych w sprzedaży

ogółem w roku 2012 [N=112].

Nieco mniej firm dzieli się w swych sprawozdaniach finansowych szczegółowymi danymi na temat

kierunków geograficznych sprzedaży. Niemniej jednak informacje te udało nam się uzyskać dla

55 firm spośród 86 obecnych na rynkach międzynarodowych. Dane zaprezentowane na wykresie D3

wskazują, że w próbie tej wyraźnie przeważa sprzedaż na terenie krajów Unii Europejskiej.

Szacujemy, iż z Unią Europejską związane jest co najmniej 66% ogółu przychodów

międzynarodowych. Część firm w swych sprawozdaniach wymienia główne kraje, w których jest

obecna, pozostawiając część przychodów w pozycji „pozostałe”. Spółki te uwzględniliśmy również

w analizie - z tego powodu nie byliśmy w stanie jednoznacznie przypisać około 10% (które mogą być

związane zarówno ze sprzedażą na terenie Unii Europejskiej, jak i poza nią).

Poniżej 1% 30

Od 1 do 25% 37

Od 25 do 50% 26

Od 50 do 75% 13

Powyżej 75% 6

36

Wykres D3. Podział przychodów osiąganych w 2012 roku na rynkach zagranicznych pomiędzy UE

i pozostałe kraje [średnia arytmetyczna próby; N=55; W=53,7 mld PLN]

Jeszcze trudniejszy do uzyskania jest szczegółowy podział na regiony geograficzne. Niemniej jednak

na podstawie danych zebranych dla 36 przedsiębiorstw można zauważyć, że najistotniejszym

kierunkiem ekspansji są kraje Europy Środkowej i Wschodniej (włączając kraje bałtyckie – Litwę,

Łotwę i Estonię a także Turcję, patrz mapa na rysunku D7). Nieco mniejszy, ale równie istotny jest

udział krajów Europy Zachodniej oraz byłego ZSRR – patrz wykres D4. Zaprezentowane wartości

procentowe należy, podobnie jak w poprzednim przypadku, potraktować jako przybliżone z uwagi na

niemożność jednoznacznego przypisania do konkretnego regionu około 10% sprzedaży zagranicznej

firm ujętych w tej analizie.

Wykres D4. Podział przychodów osiąganych w 2012 roku na rynkach zagranicznych pomiędzy regiony

geograficzne [N=36; W=45,6 mld PLN].

Unia Europejska 66,1%

poza Unią 23,9%

(nie przypisane) 10,0%

Europa Zachodnia

27,0%

Europa Środkowo-Wschodnia

33,1%

Kraje byłego ZSRR* 24,7%

Reszta świata 5,9%

(nie przypisane) 9,4%

37

Niewiele firm jest istotnie obecnych na kontynentach innych niż Europa; do grona tego zaliczyć

można między innymi Asseco (ponad 60% sprzedaży zagranicznej przypada na Izrael) oraz Kopex,

Bioton, KGHM czy ZAP Puławy, w przypadku których więcej niż 20% sprzedaży pochodzi spoza

Europy.

WIELKOŚĆ I DYNAMIKA SPRZEDAŻY NA RYNKACH ZAGRANICZNYCH

Przedmiotem naszej uwagi była również dynamika wzrostu sprzedaży na terenie Polski i poza

granicami naszego kraju. Informacje za 5 kolejnych lat (2008-2012) udało nam się pozyskać dla

96 przedsiębiorstw bądź grup kapitałowych. Z uwagi na wartościowy charakter niniejszej analizy,

wyłączyliśmy z niej ponownie trzech największych eksporterów. Dane zaprezentowane w tabeli D5

wyraźnie wskazują, że sprzedaż zagraniczna rosła w tym okresie szybciej niż krajowa (skumulowany

wzrost 88% w porównaniu do 20%). W ten sposób średni udział sprzedaży zagranicznej

w przychodach ogółem wzrósł z niespełna 21% w roku 2008 do prawie 25% w roku 2012 (mediana

wzrosła odpowiednio z 13% do prawie 19%).

2008 2009 2010 2011 2012

Skum. wzrost

CAGR

Przychody ze sprzedaży

Ogółem 100 104 110 116 129

29% 5%

Polska 87 91 94 95 105

20% 4%

Zagranica 13 13 16 21 24

88% 13%

Udział przychodów związanych z rynkami zagranicznymi

łącznie dla całej próby 12,5% 12,8% 14,3% 18,0% 18,3%

średnia arytmetyczna 20,7% 21,8% 22,2% 23,9% 24,9%

mediana 12,8% 14,6% 15,2% 16,3% 18,6%

Wzrost sprzedaży rok-do-roku

Ogółem 3,9% 6,0% 5,2% 11,1%

Polska 3,5% 4,2% 0,7% 10,7%

Zagranica 6,6% 18,1% 32,6% 12,6%

Udział we wzroście przychodów ogółem

Polska 78,5% 61,3% 11,0% 79,5%

Zagranica 21,5% 38,7% 89,0% 20,5%

Tabela D5. Wartość, udział i dynamika wzrostu sprzedaży krajowej i zagranicznej

[N=93, sprzedaż ogółem w 2008 roku =100].

W każdym roku analizowanego okresu sprzedaż międzynarodowa rosła szybciej niż krajowa. Rynki

zagraniczne odpowiadają za prawie 40% łącznego wzrostu sprzedaży największych polskich firm

w latach 2008-2012. Ciekawych obserwacji dostarczają zwłaszcza dane za lata 2010 oraz 2011.

38

W okresie globalnego spowolnienia gospodarczego przychody zagraniczne największych polskich

przedsiębiorstw rosły w tempie dwucyfrowym, a więc w tempie zdecydowanie wyższym niż sprzedaż

na rynku krajowym. Szczególnie w roku 2011 łączny wzrost przychodów w badanej próbie w niemal

90% wygenerowany został poza granicami naszego kraju. Jest to wynik stagnacji na rynku krajowym

(wzrost poniżej 1%) oraz dynamicznego wzrostu sprzedaży zagranicznej (o ponad 32%).

Wyniki sprzedaży największych polskich firm pozostają w sprzeczności z informacjami na temat

kluczowej roli popytu wewnętrznego w podtrzymywaniu wzrostu gospodarczego w naszym kraju.

Firmy, które uwzględniliśmy w badaniu wykorzystały okres dekoniunktury do umocnienia swej

pozycji na rynkach międzynarodowych. W badanej próbie zdecydowana większość (57%) zwiększyła

udział przychodów zagranicznych w przychodach ogółem, podczas gdy regres zanotowało jedynie

24% podmiotów. Co ciekawe, jedynie dwie spółki (Qumak-Sekom oraz Tim) w próbie badawczej

rozpoczęły działalność międzynarodową w badanym okresie. Niemal co trzeciej firmie udało się

w ciągu tych pięciu lat podwoić wartość sprzedaży międzynarodowej. Najbardziej spektakularne

wzrosty zanotowały między innymi Mennica (wzrost z 9% do 63%), Asseco (wzrost z 36% do 71%),

NTT System (wzrost z 5% do 31%) czy Boryszew (wzrost z 43% do 64%). 18 spośród 93 firm przez cały

okres osiągało przychody ze sprzedaży wyłącznie na terenie naszego kraju.

Rosnący udział sprzedaży zagranicznej zaprezentowany został na wykresie D6, zaś przyrosty

sprzedaży międzynarodowej w kolejnych latach widoczne są na wykresie D7.

Wykres D6. Skonsolidowane przychody ze sprzedaży [mln PLN] w podziale na Polskę i Zagranicę

[N=93, sprzedaż ogółem w 2008 roku =100].

0

20

40

60

80

100

120

140

2008 2009 2010 2011 2012

Polska Zagranica

39

Wykres D7. Skonsolidowane przychody ze sprzedaży na rynkach zagranicznych – zmiany

w latach 2008-2012 [N=93].

ZAGRANICZNE SPÓŁKI ZALEŻNE

Drugą miarą stopnia umiędzynarodowienia polskich przedsiębiorstw była sformalizowana obecność

na rynkach zagranicznych w postaci spółek zależnych i stowarzyszonych. Zgodnie z definicjami

przedstawionymi we wcześniejszych założeniach metodologicznych, podstawowym zjawiskiem

poddanym tej analizie była koncentracja wyłącznie na spółkach prowadzących działalność

operacyjną, zgodną z profilem jednostki dominującej. Spośród 121 przedsiębiorstw składających się

na próbę badawczą, na koniec 2012 roku:

116 prowadziło działalność w formie Grupy Kapitałowej,

75 posiadało spółki zależne poza granicami naszego kraju (739 podmiotów),

70 posiadało spółki zależne prowadzące poza granicami naszego kraju działalność operacyjną

zgodną z podstawowym profilem Grupy Kapitałowej.

Znaczna część podmiotów zagranicznych (przeszło 21%) założonych zostało z myślą o celach innych

niż prowadzenie działalności zgodnej z profilem jednostki dominującej, bądź świadczenia usług

wspierających jej procesy operacyjne. Tego rodzaju inwestycje związane są w głównej mierze

z optymalizacją prawną i podatkową. Struktura zagranicznych spółek zależnych z uwagi na charakter

prowadzonej przez nie działalności zaprezentowana została na wykresie D8.

W dalszej analizie, o ile nie zostanie to zaznaczone explicite, uwzględniać będziemy jedynie spółki

prowadzące działalność zgodną z profilem Grupy Kapitałowej.

2008 [2009] [2010] [2011] [2012] 2012

40

Wykres D8. Charakter działalności zagranicznych spółek zależnych należących do polskich Grup

Kapitałowych (stan na 31 grudnia 2012 roku).

Najczęściej wybieranymi lokalizacjami spółek zależnych są niewątpliwie kraje ościenne. Tabela D9

przedstawia kraje, w których najwięcej polskich Grup Kapitałowych zdecydowało się założyć bądź

nabyć jednostki zależne. Prawie co drugie przedsiębiorstwo prowadzące działalność operacyjną poza

granicami kraju za pośrednictwem spółek zależnych posiadało tego rodzaju spółki na terenie Niemiec

(32 na 70 grup kapitałowych). Kolejne miejsca zajmują również nasi sąsiedzi – Rosja, Ukraina, Czechy

i Słowacja.

Geograficzne kierunki ekspansji zaprezentowane w tabeli D9 pozostają zgodne z danymi

publikowanymi przez GUS przytoczonymi w tabeli B1. Praktyka największych polskich

przedsiębiorstw potwierdza zatem przyjęte uprzednio hipotezy dotyczące czynników wpływających

na wybór lokalizacji spółek zależnych (bliskość geograficzna, wielkość rynku, stopień rozwoju

gospodarczego).

Działalność podstawowa

74%

Działalność wspierająca

5%

Pozostałe 21%

41

Lp. Kraj

Liczba grup obecnych w danym

kraju

Udział w grupach

posiadających spółki

zagraniczne

Liczba spółek zagranicznych

% wszystkich spółek

zagranicznych

1 Niemcy 32 45,7% 57 47,1%

2 Rosja 26 37,1% 48 39,7%

2 Ukraina 26 37,1% 42 34,7%

4 Republika Czeska 23 32,9% 51 42,1%

5 Słowacja 14 20,0% 35 28,9%

6 Rumunia 13 18,6% 25 20,7%

7 Węgry 12 17,1% 35 28,9%

8 Litwa 11 15,7% 37 30,6%

9 Wielka Brytania 9 12,9% 10 8,3%

10 Chiny 7 10,0% 16 13,2%

10 Austria 7 10,0% 7 5,8%

Tabela D9. Kraje, w których polskie grupy kapitałowe najczęściej lokują spółki zależne lub

stowarzyszone, prowadzące działalność operacyjną zgodnie z podstawowym profilem firmy

[dane za rok 2012, N=121].

Liczba grup kapitałowych obecnych w danym kraju jest w naszej opinii bardziej obiektywną miarą

zaangażowania polskich przedsiębiorstw na danym rynku, niż liczba spółek zależnych. Akwizycja, bądź

zakładanie kolejnych podmiotów mogą być związane nie tylko ze skalą prowadzonej działalności, ale

także rozwiązaniami prawnymi i podatkowymi oraz charakterem aktywności gospodarczej danej

grupy kapitałowej. Dla przykładu GTC posiada aż 22 spółki zależne na Węgrzech i 19 w Rumunii,

Pelion – 14 na Litwie, a PKN Orlen – 13 na terenie Republiki Czeskiej.

42

Rysunek D10. Kierunki ekspansji (% spółek posiadających jednostki zależne w danym regionie, w ogóle

międzynarodowych grup kapitałowych objętych badaniem).

Zdecydowana większość firm posiadających zagraniczne jednostki zależne zlokalizowała swe

inwestycje na terenie Unii Europejskiej – jedynie 8 spośród 70 grup kapitałowych nie miało spółek

zależnych w krajach należących do UE. Rodzime firmy równie chętnie inwestują w krajach Europy

Środkowo-Wschodniej, jak i Europy Zachodniej oraz krajach byłego ZSRR (w każdym z tych regionów

ponad połowa Grup Kapitałowych zlokalizowała swe inwestycje).

Na inwestycje poza Unią Europejską zdecydowało się 45 firm, zaś poza Europą – 16 (z czego

15 posiadało spółki w Azji, 7 w Ameryce Południowej i Północnej, 2 w Australii i 1 w Afryce). Do

miana firm globalnych pretendować mogą Comarch, Kopex czy Selena.

Mniej więcej równomierna obecność polskich Grup Kapitałowych w Europie Zachodniej, Środkowo-

Wschodniej oraz krajach byłego ZSRR wygląda niezwykle ciekawie w zestawieniu z rozkładem

osiąganych na tych rynkach przychodów. Co prawda, obie analizy zostały przeprowadzone na

odmiennej próbie (a dane na temat kierunków sprzedaży obarczone są niedokładnością wynikającą

z występowania w sprawozdaniach pozycji „pozostałe kraje”), niemniej jednak można zaryzykować

43

stwierdzenie, że działalność prowadzona na terenie Europy Środkowo-Wschodniej jest najbardziej

efektywna (wyższy udział przychodów przy podobnym zaangażowaniu kapitałowym). Z drugiej strony

obecność w krajach byłego ZSRR jest w najmniejszym stopniu odzwierciedlona w osiąganych

przychodach ze sprzedaży.

Analiza dynamiki zaangażowania kapitałowego polskich przedsiębiorstw na rynkach

międzynarodowych przeprowadzona została na próbie 108 przedsiębiorstw, dla których możliwe było

uzyskanie dostępu do raportów finansowych za cały okres 2008-2012. W badanym okresie łączna

liczba międzynarodowych grup kapitałowych wzrosła o 5 podmiotów, przy czym 9 spółek bądź grup

zdecydowało się na wyjście poza granice naszego kraju, a 4 firmy zlikwidowały swe zagraniczne spółki

zależne. Dane przytoczone w tabeli D11 wskazują, że najbardziej widoczny wzrost obecności polskich

przedsiębiorstw zanotowany został w krajach Europy Zachodniej, gdzie aż 8 podmiotów zdecydowało

się dokonać inwestycji.

2008

2012

Zmiany

Region Liczba grup

kapitałowych % próby

badawczej

Liczba grup kapitałowych

% próby badawczej

+ -

Zagranica ogółem 59 54,6%

64 59,3%

9 4

Unia Europejska (bez Polski) 50 46,3%

56 51,9%

10 4

Poza Unią Europejską 44 40,7%

43 39,8%

4 5

Europa Środkowo-Wschodnia 37 34,3%

37 34,3%

6 6

Europa Zachodnia 32 29,6%

38 35,2%

8 2

Kraje byłego ZSRR* 37 34,3%

36 33,3%

6 7

Reszta świata 13 12,0%

15 13,9%

5 3

Tabela D11. Liczba grup kapitałowych posiadających spółki zależne poza granicami naszego kraju

[N=108] oraz dynamika zmian.

2008 Razem 2012 Brak od 1 do 2 od 3 do 5 od 6 do 10 powyżej 10

2012

Brak 40 3 1 0 0 44

od 1 do 2 9 19 4 0 0 32

od 3 do 5 0 5 8 2 0 15

od 6 do 10 0 0 7 4 0 11

powyżej 10 0 0 0 3 3 6

Razem 2008 49 27 20 9 3 108

Tabela D12. Macierz migracji grup kapitałowych w zależności od liczby krajów, w których posiadały

one spółki zależne – porównanie lat 2008 i 2012 [N=108].

44

Rosnący stopień umiędzynarodowienia polskich przedsiębiorstw zaobserwować można również

w trendach uwidocznionych w tabeli D12. Co prawda, spośród 108 przedsiębiorstw poddanych

analizie, aż 40 nie posiadało zagranicznych spółek zależnych zarówno w 2008, jak i w 2012 roku.

Niemniej jednak, aż 9 grup kapitałowych zdecydowało się na inwestycje w zagraniczne podmioty

zależne (póki co na terenie 1 lub 2 krajów), podczas gdy tylko 4 firmy zlikwidowały w tym okresie

zagraniczne jednostki zależne. Wyraźnie wzrosła również liczba Grup Kapitałowych obecnych

w więcej niż 5 krajach – z 12 grup kapitałowych na koniec 2008 roku do 17 w roku 2012.

Wykres D13 prezentuje strukturę geograficzną według stanu na 31 grudnia 2012 r. przygotowaną na

podstawie danych pochodzących z próby badawczej (121 przedsiębiorstw). Jak zostało to już

wcześniej zasygnalizowane rozkład liczby spółek zależnych przedstawia się inaczej, niż zestawienie

prezentujące liczbę (udział) Grup Kapitałowych posiadających inwestycje na terenie danego regionu.

Zakładając mniej więcej jednakową liczbę Grup Kapitałowych posiadających inwestycje w krajach

Europy Zachodniej, Środkowej i Wschodniej oraz byłego ZSRR, podczas gdy dysproporcje w liczbie

spółek zależnych pomiędzy tymi regionami są bardzo wyraźne (wyraźnie więcej podmiotów na

terenie krajów Europy Środkowej i Wschodniej).

Wykres D13. Lokalizacja geograficzna zagranicznych spółek zależnych prowadzących działalność

operacyjną zgodną z profilem Grupy Kapitałowej według stanu na 31 grudnia 2012 r. [N=121].

Europa Środkowo-Wschodnia

42%

Europa Zachodnia 28%

Kraje byłego ZSRR 18%

Reszta świata 12%

45

ZAANGAŻOWANIE KAPITAŁOWE A UDZIAŁ PRZYCHODÓW ZE SPRZEDAŻY

Kolejnym etapem była krzyżowa analiza przytoczonych powyżej danych na temat udziału

i wzrostu sprzedaży na rynkach zagranicznych oraz liczby krajów, w których posiadały one

zagraniczne spółki zależne. W tabeli D14 zaprezentowano liczbę przedsiębiorstw w próbie badawczej

w podziale na % przychodów osiąganych poza granicami Polski. Widać wyraźnie, że udział

przychodów osiąganych na rynkach zagranicznych jest silnie powiązany z obecnością na tych rynkach

za pośrednictwem spółek zależnych podlegających konsolidacji. W grupie przedsiębiorstw

osiągających ponad 50% poza Polską znajdują się jedynie dwie firmy (Mennica oraz Dębica) nie

posiadają zagranicznych spółek zależnych; przy czym Dębica (osiągająca ponad 80% przychodów z

tytułu eksportu) jest wyjątkiem w całej próbie z uwagi na silne powiązanie kapitałowe

z międzynarodowym koncernem Goodyear, posiadającym przeszło 75% udział w kapitale spółki.

Z drugiej strony wśród 26 przedsiębiorstw, osiągających praktycznie całość swoich przychodów na

terenie naszego kraju, znajduje się zaledwie 5 międzynarodowych Grup Kapitałowych.

Liczba przedsiębiorstw

w próbie badawczej

% próby

Liczba przedsiębiorstw posiadających

spółki zagraniczne

% przedsiębiorstw w danej grupie posiadających

spółki zagraniczne

Poniżej 1% 26 23,2% 5 19%

Od 1 do 25% 37 33,0% 18 49%

Od 25 do 50% 28 25,0% 21 75%

Od 50 do 75% 14 12,5% 13 93%

Powyżej 75% 7 6,3% 6 86%

Razem 112 100,0% 63 56%

Tabela D14. Przychody ze sprzedaży zagranicznej w roku 2012 a posiadanie zagranicznych spółek

zależnych i stowarzyszonych [N=112].

Równie ciekawie prezentuje się zestawienie danych na temat sprzedaży zagranicznej

w zależności od liczby krajów, w których dane przedsiębiorstwo posiada spółki zależne. Dane te

zostały zaprezentowane w tabeli D15. Firmy nie posiadające Grupy Kapitałowej, bądź posiadające

spółki zależne zlokalizowane wyłącznie na terenie naszego kraju osiągały średnio zaledwie 11,9%

swych przychodów poza Polską. Mediana wynosiła zaledwie 2,8%, co oznacza że połowa z tych

przedsiębiorstw osiągała praktycznie znikome przychody ze sprzedaży zagranicznej.

W przypadku międzynarodowych Grup Kapitałowych średni udział sprzedaży zagranicznej był niemal

3 razy wyższy i wynosił 35,4% (mediana 31,9%). W tabeli widać również rosnący udział przychodów

zagranicznych wraz ze wzrostem zaangażowania kapitałowego poza granicami kraju (wyrażonym

w liczbie krajów, w których dana Grupa Kapitałowa posiada swe spółki zależne). Spółki te

odpowiedzialne były za zdecydowaną większość sprzedaży zagranicznej w analizowanej próbie,

wykazując się wyższym względnym stopniem umiędzynarodowienia przychodów (wyznaczonym jako

iloraz mediany danej kohorty i całej próby). Mimo wykluczenia czterech przedsiębiorstw osiągających

wartościowo zdecydowanie najwyższe przychody zagraniczne, grupy kapitałowe posiadające spółki

46

zagraniczne odpowiadają za większość sprzedaży międzynarodowej przypadającej na całą próbę

badawczą (56% podmiotów generuje 83% sprzedaży zagranicznej).

Nieobecne poza Polską

Posiadające spółki zagraniczne

RAZEM Ogółem

w 1-2 krajach

w 3-5 krajach

powyżej 5 krajów

Liczba spółek w próbie badawczej 48 60 30 16 14 108

% próby 44% 56% 28% 15% 13% 100%

Udział w przychodach próby 35% 65% 38% 8% 20% 100%

Udział w przychodach zagranicznych próby 17% 83% 29% 19% 35% 100%

% sprzedaży zagranicznej

średnia ważona 8,1% 21,4% 13,0% 41,7% 29,5% 16,8%

średnia arytmetyczna 11,9% 34,5% 26,1% 38,2% 48,1% 24,4%

Mediana 2,5% 31,9% 19,2% 33,0% 35,2% 18,3%

Stopień umiędzynarodowienia* 0,1 1,7 1,0 1,8 1,9 1,0

Tabela D15. Porównanie udziału sprzedaży zagranicznej w zależności od liczby krajów, w których

przedsiębiorstwo prowadzi działalność za pośrednictwem zagranicznych spółek zależnych

[N=108, celowo wyłączono PKN Orlen, KGHM Polska Miedź, Lotos oraz JSW].

Nieco zaskakujących spostrzeżeń dostarcza porównawcza analiza dynamiki wzrostu firm

posiadających i nie posiadających zagraniczne jednostki zależne. Firmy prowadzące działalność

wyłącznie na terenie Polski zwiększyły w okresie 2008-2012 przychody ze sprzedaży średnio

o 32%, podczas gdy firmy posiadające w portfelu swych inwestycji zagraniczne spółki zależne

prowadzące działalność zgodnie z profilem jednostki dominującej tylko o 22%. Wzrost sprzedaży

zagranicznej w obu grupach był zbliżony i wynosił odpowiednio 81% i 77%.

Warto jednak zauważyć, że w przedsiębiorstwach posiadających zagraniczne spółki zależne rynki

międzynarodowe odpowiadały ponad 56% łącznego wzrostu sprzedaży, podczas gdy

w przedsiębiorstwach prowadzących jedynie eksport wytwarzanych przez siebie dóbr i usług

z jednostek zlokalizowanych na terenie naszego kraju udział Polski w ogólnym wzroście przychodów

przekraczał 83% (tylko 17% przypadło na sprzedaż międzynarodową).

We wszystkich podgrupach (z wyłączeniem firm, które wycofały się z działalności poza granicami

Polski) sprzedaż zagraniczna rosła wyraźnie szybciej niż sprzedaż krajowa, przy czym dysproporcja ta

jest wyraźnie większa w przypadku przedsiębiorstw posiadających spółki zależne poza granicami

Polski.

47

Nie posiadające jednostek

zagranicznych

Posiadające jednostki

zagraniczne przez cały

czas

Stworzyły spółki

zagraniczne

Zlikwidowały spółki

zagraniczne OGÓŁEM

liczba spółek 39 44 6 4 93

Wzrost sprzedaży w latach 2008-2012

Ogółem 32% 22% 218% 10% 29%

Polska 28% 12% 176% 11% 20%

Zagranica 81% 77% 297% -100% 88%

Udział w sprzedaży 2008

Polska 93% 84% 65% 99% 87%

Zagranica 7% 16% 35% 1% 13%

Udział w sprzedaży 2012

Polska 91% 77% 57% 100% 82%

Zagranica 9% 23% 43% 0% 18%

Udział we wzroście przychodów

Zagranica 17% 56% 47% -11% 38%

Polska 83% 44% 53% 111% 62%

Względne tempo przyrostu przychodów zagr.

2,57 3,46 1,36 -10,14 3,07

Tabela D16. Wzrost wartości i udziału sprzedaży zagranicznej, a posiadanie zagranicznych jednostek

zależnych [N=93, celowo wyłączono PKN Orlen, KGHM Polska Miedź oraz Lotos].

Ciekawie wyglądają podobne dane dla grup, które rozpoczęły w tych latach działalność

międzynarodową (skumulowany wzrost ponad 200%) jak i tych, które zdecydowały się na likwidację

swych spółek zależnych (wzrost o 10% i całkowity spadek przychodów poza terytorium Polski). Mimo

małej liczby firm należących do tych grup widać wyraźnie, że na umiędzynarodowienie zdecydowały

się firmy notujące dynamiczny wzrost sprzedaży we wspomnianym okresie (od 44 do 374%), o czym

świadczyć może również najbardziej zrównoważony wzrost przychodów krajowych i zagranicznych.

Wykres D17. Udział Polski i Zagranicy w łącznym wzroście sprzedaży w latach 2008-2012 w zależności

od posiadania przez przedsiębiorstwo zagranicznych spółek zależnych.

17%

56% 47%

83%

44% 53%

0%

25%

50%

75%

100%

Nie posiadajace jednostek

zagranicznych [39]

Posiadające jednostki zagraniczne przez

cały czas [44]

Stworzyły spółki zagraniczne [6]

Zagranica Polska

48

Wykres D17 przedstawia udział przychodów zagranicznych i krajowych w ogólnym wzroście

sprzedaży w latach 2008-2012 w zależności od zaangażowania przedsiębiorstwa w jednostki zależne

zlokalizowane poza granicami Polski. Z kolei wykres D18 prezentuje zagregowany procentowy wzrost

przychodów w tych samych grupach.

Wykres D18. Skumulowany wzrost sprzedaży w latach 2008-2012 w zależności od posiadania przez

przedsiębiorstwo zagranicznych spółek zależnych.

-100% 0% 100% 200% 300%

Nie posiadajace jednostek zagranicznych [39]

Posiadające jednostki zagraniczne przez cały czas [44]

Stworzyły spółki zagraniczne [6]

Zlikwidowały spółki zagraniczne [4]

OGÓŁEM [93]

Zagranica Polska Wzrost sprzedaży w latach 2008-2012

49

ANALIZA BRANŻOWA

Istotnym obszarem analizy uzyskanych wyników było porównanie stopnia umiędzynarodowienia.

Przyjęta klasyfikacja segmentów działalności przedsiębiorstw ma na celu ich zgrupowanie w klastry

maksymalnie zbliżone pod względem podstawowych kluczowych kompetencji niezbędnych do

budowy pozycji konkurencyjnej firmy. Z tego powodu zdecydowaliśmy się na połączenie przemysłu

innowacyjnego (elektronika, biotechnologia) oraz usług związanych z projektowaniem, integracją

i wdrażaniem systemów informatycznych.

Lp. Branża

Liczba podmiotów

w próbie badawczej

Opis

1 Budownictwo 20 Działalność deweloperska oraz realizacja kontraktów budowlanych na rzecz inwestorów instytucjonalnych

2 Eksploatacja złóż surowców naturalnych

4 Działalność związana z eksploatacją złóż surowców naturalnych (przemysł wydobywczy)

3 Energetyka 7 Wytwarzanie, dystrybucja i sprzedaż energii elektrycznej

4 Handel hurtowy i detaliczny 12 Handel hurtowy i detaliczny (niezależnie od przedmiotu obrotu)

5 Przemysł spożywczy 11 Działalność w zakresie produkcji i sprzedaży artykułów spożywczych

6 Telekomunikacja, media, technologie informacyjne

5 Działalność w zakresie świadczenia usług telekomunikacyjnych oraz media (telewizja, radio, prasa, portale internetowe)

7 Usługi 9 Pozostałe usługi z wyłączeniem projektowania i wdrażania systemów IT.

8 Wytwarzanie i sprzedaż produktów innowacyjnych

16

Działalność w zakresie szeroko rozumianych technologii innowacyjnych obejmująca między innymi biotechnologię, farmację, elektronikę oraz projektowanie i wdrażanie systemów IT

9 Wytwarzanie i sprzedaż produktów prostych

18 Działalność w zakresie kapitałochłonnej produkcji i sprzedaży wyrobów niskoprzetworzonych (m.in. przemysł chemiczny, metalurgiczny, paliwowy)

10 Wytwarzanie i sprzedaż produktów średniozaawansowanych

14 Działalność w zakresie produkcji i sprzedaży wyrobów średniozaawansowanych (m.in. przemysł odzieżowy, kosmetyczny, meblarski, farbiarski)

Wykres E1. Lista branż przyjęta na potrzeby analizy wyników oraz liczba podmiotów w próbie

badawczej zaklasyfikowana do danej branży.

Przypisanie przedsiębiorstw do kategorii zaprezentowanych w tabeli E1 dokonane zostało arbitralnie

w trakcie paneli dyskusyjnych analityków MDDP Business Consulting, podczas której każdy przypadek

był poddany indywidualnej ocenie. W przypadku części firm dokonanie jednoznacznej klasyfikacji

wymagało zastosowania przybliżeń czy uproszczeń, np. PGNiG (osiągająca przychody zarówno

z eksploatacji złóż surowców naturalnych jak i obrotu, magazynowania i dystrybucji nośników

energii). Przypisanie przedsiębiorstw do segmentu produktów niskoprzetworzonych,

średniozaawansowanych czy innowacyjnych było w niektórych przypadkach również przedmiotem

pogłębionej analizy z uwagi na dość płynne granice pomiędzy tymi segmentami.

50

UMIĘDZYNARODOWIENIE POSZCZEGÓLNYCH BRANŻ

Analiza udziału przychodów osiąganych za granicą w łącznych przychodach, pokazuje sporą

rozbieżność w zależności od branży. Największy udział przychodów zagranicznych jest domeną spółek

produkujących dobra o średnim stopniu zaawansowania technologicznego (m.in. odzież, meble,

artykuły wyposażenia wnętrz) – średnio w spółkach zaliczonych do tej branży prawie połowa

przychodów jest generowana za granicą!

Ponad 40% udział w przychodach ogółem osiągnęły w roku 2012 grupy kapitałowe dostarczające na

rynek krajowy oraz zagraniczny produkty niskoprzetworzone, takie jak: paliwa, wyroby przemysłu

metalurgicznego oraz przemysłu chemicznego. Wysokie lokaty tych branż w rankingu stanowią

poniekąd potwierdzenie obiegowej opinii, że polskie firmy konkurują na zagranicznych rynkach

głównie produktami o niskim bądź średnim stopniu zaawansowania. W tym kontekście pozytywnym

zaskoczeniem jest wysoka pozycja branży firm dostarczających produkty innowacyjne -

biotechnologia, farmacja, elektronika oraz usługi IT. Ponad 1/3 sprzedaży (36,9% w roku 2012) tych

podmiotów pochodzi z mocno konkurencyjnych rynków zagranicznych.

Na drugim końcu rankingu znalazły się spółki telekomunikacyjne oraz mediowe. Praktycznie w 100%

podmioty z tej branży skupiły swoją działalność na krajowym rynku. W przypadku spółek

telekomunikacyjnych tłumaczyć to można bardzo wysokimi barierami wejścia na obce rynki (głównie

wysokie nakłady inwestycyjne).

Podobnie, branżą która generuje zdecydowaną większość swoich przychodów w Polsce, jest branża

podmiotów zajmujących się wytwarzaniem, dystrybucją i sprzedażą energii elektrycznej. Tu również,

jak w przypadku spółek telekomunikacyjnych, główną barierą są zapewne wysokie nakłady

inwestycyjne, które musiałyby ponieść te podmioty, aby móc rozszerzyć swoją działalność poza

rodzimy rynek. Do tego nie bez znaczenia jest również polityka rządów poszczególnych krajów, która

często uznając ten sektor gospodarki za sektor strategiczny dla bezpieczeństwa danego państwa,

promuje przede wszystkim podmioty z rodzimych rynków. Barierą dla rozwoju eksportu energii

elektrycznej jest słabo rozwinięta infrastruktura techniczna (niewystarczająca moc połączeń między

systemami energetycznymi Polski oraz krajów ościennych) oraz trudności techniczne w

wygenerowaniu nadwyżki w produkcji energii, która mogłaby być eksportowana.

51

Wykres E2. Średni udział przychodów z zagranicy spółek wg branż w roku 2012 [N=112].

Wykres E3. Zmiana średniego udziału przychodów zagranicznych w latach 2008-2012 [N=93].

0,0%

3,8%

10,0%

13,5%

18,9%

21,3%

33,5%

36,9%

40,5%

48,6%

0,0% 25,0% 50,0% 75,0% 100,0%

Telekomunikacja oraz media

Energetyka

Handel hurtowy i detaliczny

Budownictwo

Przemysł spożywczy

Usługi

Ekspolatacja złóż surowców naturalnych

Produkty innowacyjne i IT

Produkty niskoprzetworzone

Produkty średniozaawansowane

Zagranica Polska

9,3%

23,3%

2,5%

6,2%

19,8%

0,0%

15,0%

29,9%

38,7%

37,4%

13,5%

33,5%

3,8%

10,0%

18,9%

0,0%

21,3%

36,9%

40,5%

48,6%

0% 10% 20% 30% 40% 50%

Budownictwo

Ekspolatacja złóż surowców naturalnych

Energetyka

Handel hurtowy i detaliczny

Przemysł spożywczy

Telekomunikacja oraz media

Usługi

Produkty innowacyjne i IT

Produkty niskoprzetworzone

Produkty średniozaawansowane

2008 2012

52

Analizując udział przychodów zagranicznych na przestrzeni lat, okazało się, że w badanej próbie firm

prawie wszystkie branże zanotowały wzrost. W porównaniu z rokiem 2008, w roku 2012 jedynie

branża spożywcza zanotowała niewielki spadek udziału przychodów zagranicznych (2008: 19,8% vs.

2012: 18,9%), natomiast podmioty z branży telekomunikacji i mediów pozostawały nieobecne na

rynkach zagranicznych w całym okresie 2008-2012. W pozostałych przypadkach udział przychodów

w roku 2012 był wyższy i co warte podkreślenia wzrost tych udziałów był często znaczący, np. branża

produktów średniozaawansowanych zanotowała wzrost na poziomie 11,2 p.p. (punktów

procentowych), natomiast podmioty z branży zajmującej się wydobyciem oraz dystrybucją surowców

naturalnych: wzrost o 10,2 p.p.

Ta jednoznaczna tendencja świadczy o tym, że polskie firmy są w stanie oferować coraz bardziej

konkurencyjne produkty, na które udaje im się znaleźć zbyt poza granicami kraju. Również polskie

grupy kapitałowe powoli zaczynają działać na rynkach zagranicznych – zarówno poprzez zakładanie

zagranicznych oddziałów czy przedstawicielstw, jak również poprzez coraz częstsze akwizycje

podmiotów zagranicznych. Przykłady takich firm jak Asseco, Orlen czy KGHM, odpowiedzialnych

w ostatnich latach za największe akwizycje zagraniczne w historii Polski, działają motywująco na

menedżerów w innych firmach i branżach, którzy coraz odważniej myślą o zwiększaniu skali

działalności międzynarodowej. Kryzys gospodarczy, który w latach 2008-2012 dotknął wielu branż,

również zmotywował polskie firmy do dywersyfikacji rynków zbytu i większego uniezależnienia się od

koniunktury na polskim rynku.

OBECNOŚĆ NA ZAGRANICZNYCH RYNKACH

Wiedząc już jakie branże uzyskują największy udział w przychodach z zagranicy, postanowiliśmy

również sprawdzić jak spółki z poszczególnych branż zwiększają swoją obecność za granicą za pomocą

własnych przedstawicielstw czy spółek zależnych.

Wykres E4 prezentuje ranking branż według kryterium ilości krajów, w których polskie firmy

ulokowały swoje spółki zależne. Analiza obejmuje wyłącznie te spółki zależne, których profil

działalności jest zgodny z profilem grupy kapitałowej (primary business). Analiza wykazała, że branżą,

która poza granicami Polski lokuje najwięcej spółek zależnych jest branża produktów

technologicznych. W roku 2012 grupy kapitałowe z tej branży były obecne średnio na 4,3 rynkach

zagranicznych (w 2008 r.: 3,4). Absolutnymi liderami w tej branży w badanej próbie były spółki

informatyczne Comarch oraz Asseco. Comarch na koniec 2012 roku był obecny aż w 14 krajach

(poza PL), natomiast Asseco w 10.

Branże osiągające największą część przychodów z zagranicy, tj. branża zajmująca się wytwarzaniem

i dystrybucją produktów prostych oraz branża produktów średniozaawansowanych (w 2012 roku było

to odpowiednio 40,5% oraz 48,6%) pod względem ilości krajów w których ulokowały spółki zależne

plasuje się w środku naszego zestawienia (średnio spółki zlokalizowane w 3,1 oraz 3,2 krajach poza

Polską). Oznacza to, że w porównaniu z branżą produktów najbardziej zaawansowanych (produktów

innowacyjnych) udaje się wygenerować więcej przychodów za granicą bez potrzeby otwierania

własnych przedstawicielstw, a przy wykorzystaniu jedynie partnerów lokalnych na tych rynkach.

53

Z drugiej strony zwiększanie przychodów ze sprzedaży zagranicznej produktów najbardziej

zaawansowanych takich jak systemy i technologie informatyczne, produkty farmaceutyczne bądź

podzespoły elektroniczne może wymagać rozbudowywania własnej sieci oddziałów czy

przedstawicielstw handlowych w poszczególnych krajach.

Wykres E4. Zmiana średniej liczby krajów, których polskie Grupy Kapitałowe posiadały spółki zależne

prowadzące działalność operacyjną zgodną z profilem jednostki dominującej w latach 2008-2012

[N=93].

4,3

3,4

3,3

3,2

3,1

2,0

1,8

1,0

0,8

0,7

0 1 2 3 4 5

Produkty innowacyjne

Usługi

Surowce naturalne

Produkty średniozaawansowane

Produkty proste

Budownictwo

Handel hurtowy i detaliczny

Przemysł spożywczy

Telekomunikacja, media, techn. informacyjne

Energetyka

2008 r. 2012 r.

54

LIDERZY EKSPANSJI

Wykres E5 prezentuje 10 polskich grup kapitałowych, które w latach 2008-2012 odnotowały

największy wzrost udziałów przychodów zagranicznych w skonsolidowanych przychodach danej

grupy kapitałowej.

Wykres E5. 10 Grup Kapitałowych charakteryzujących się największym wzrostem udziału sprzedaży

zagranicznej w przychodach ogółem w latach 2008-2012.

43,1%

19,7%

45,8%

50,5%

4,7%

0,0%

26,1%

19,2%

35,7%

0,0%

63,8%

40,7%

69,9%

75,8%

30,5%

27,0%

53,2%

48,0%

71,3%

36,6%

0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0%

Boryszew

Orzeł Biały

Rovese

Bioton

NTT System

Komputronik

ZPC Mieszko

Pfleiderer

Asseco

Trakcja

UDZIAŁ 2008 UDZIAŁ 2012

55

O MDDP

MDDP jest jedną z wiodących polskich firm świadczących kompleksowe usługi doradcze w zakresie

podatków, prawa, business consultingu, finansów, outsourcingu księgowości i naliczania

wynagrodzeń, audytu oraz profesjonalnych szkoleń i konferencji. Od 2004 roku stale powiększamy

zespół doradców z doświadczeniem zdobytym zarówno w uznanych firmach doradczych, jak

i największych przedsiębiorstwach na polskim rynku.

MDDP Business Consulting to zespół ponad 20 wysoko wyspecjalizowanych pracowników z wiedzą

i doświadczeniem zdobytym w międzynarodowych firmach doradczych oraz na stanowiskach

kierowniczych w dużych przedsiębiorstwach działających w różnych sektorach gospodarki na rynku

polskim jak i zagranicznym. Proponujemy Klientom rozwiązania kompleksowe obejmujące swoim

zakresem szereg funkcji i obszarów strategicznych, jak również rozwiązania wąsko sprecyzowanych

problemów biznesowych na poziomie operacyjnym. Dużą uwagę przykładamy do tego, aby były one

praktyczne, realne, proste i łatwe do zrozumienia. Strategie przekładamy na konkretne programy

wdrożeniowe w implementacji których potem uczestniczymy - dzięki temu łączymy wizjonerskie

pomysły z operacyjnym działaniem.

Zaufało nam już przeszło sto przedsiębiorstw z różnych branż i różnej wielkości – od dużych

międzynarodowych organizacji, po średnie i małe firmy działające lokalnie lub skoncentrowanych na

wybranych niszach rynkowych, czy przedsiębiorstwa, które dopiero rozpoczynają działalność. Duża

część naszych Klientów pracuje z nami od wielu lat zapraszając nas do udziału w projektach

obejmujących coraz to nowe obszary i funkcje.

Portfolio świadczonych przez nas usług zostało zorganizowane w ramach czterech podstawowych

obszarów specjalistycznych. Świadczymy usługi doradztwa biznesowego i merytorycznego, traktując

systemy i rozwiązania IT jako narzędzia umożliwiające nam efektywne rozwiązywanie problemów

naszych Klientów.

DEDYKOWANE ROZWIĄZANIA INFORMATYCZNE

• Planowanie i budżetowanie

• Raportowanie zarządcze dla Grup Kapitałowych

• Konsolidacja sprawozdań finansowych

• Restrukturyzacja –redukcja kosztów

• Optymalizacja procesów biznesowych

• Key Performance Indicators (Balance ScoreCard)

• Projektowanie struktur organizacyjnych

• Warsztaty strategiczne

• Zarządzanie projektami –metodologia

• Outsourcing menedżerów projektów

• Narzędzia IT wspierające zarządzanie projektami

ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI

PLANOWANIE, RAPORTOWANIE I KONSOLIDACJA

POPRAWA EFEKTYWNOŚCI

DORADZTWO TRANSAKCYJNE I ZARZĄDZANIE

RYZYKIEM

• Wsparcie w transakcjach kapitałowych i pozyskiwaniu kapitału (Due Diligence, wyceny wartości)

• Doradztwo w sporach

• Audyt wewnętrzny

• Zarządzanie ryzykiem i SOX

56

KONTAKT

Katarzyna Czechowicz

Specjalista PR

MDDP

Mokotowska Square

Mokotowska 49 | 00-542 Warszawa

tel. (+48) (22) 322 68 88 | fax (+48) (22) 322 68 89

mob. (+48) 500 12 75 70

katarzyna.czechowicz@mddp.pl | www.mddp.pl | www.mddp-bc.pl

57

NOTA PRAWNA

Zespół badawczy MDDP spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Finanse i Księgowość sp. k. występujący pod firmą MDDP

Business Consulting dołożył wszelkich starań, aby informacje zamieszczone w niniejszym raporcie były kompletne i zgodne

z prawdą, nie jest jednak w stanie zagwarantować ich poprawności i nie ponosi żadnej odpowiedzialności za jakiekolwiek

szkody powstałe w wyniku korzystania z nich. Materiały zaprezentowane w raporcie odnoszą się do danych historycznych

udostępnionych zgodnie z wymogami prawa przez spółki publiczne notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych

w Warszawie.

Prawa autorskie

Wszelkie prawa do zawartości niniejszego raportu są własnością MDDP Business Consulting. Żadna część raportu nie może

być w celach komercyjnych kopiowana w całości lub części, transmitowana elektronicznie lub w inny sposób,

modyfikowana, linkowana lub wykorzystana bez uprzedniej zgody MDDP Business Consulting.

Dozwolone jest cytowanie wyników badania oraz powoływania się na wnioski sformułowane w niniejszym raporcie pod

warunkiem precyzyjnego wskazania niniejszego raportu jako źródła informacji.

.