Raport za 2012 r.

Warszawa 2013

DZIA¸ALNOÂå PREZESAPA¡STWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI

orazOCENA STANU BEZPIECZE¡STWA JÑDROWEGOI OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCEW 2012 ROKU

PA¡STWOWA AGENCJA ATOMISTYKI

DZIA¸ALNOÂå PREZESAPA¡STWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKIorazOCENA STANU BEZPIECZE¡STWA JÑDROWEGOI OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W POLSCEW 2012 ROKU

Wydawca:Paƒstwowa Agencja AtomistykiGabinet Prezesaul. Krucza 3600-522 Warszawa

3

Warszawa 2013

Opracowanie graficzne i sk∏ad:K-Bis studioDruk:K-Bis studioul. Matejki 7/1405-400 Otwock

ISBN 9788371210303

S¸OWO WST¢PNE.I. PREZES PA¡STWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI

CENTRALNYM ORGANEM ADMINISTRACJI RZÑDOWEJDS. BEZPIECZE¡STWA JÑDROWEGOI.1. PODSTAWY PRAWNE DZIA¸ALNOÂCI PREZESA

PA¡STWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKII.2. PA¡STWOWA AGENCJA ATOMISTYKI – organizacja

2.1. Struktura organizacyjna Paƒstwowej Agencji Atomistyki

2.2. Zatrudnienie w Paƒstwowej Agencji Atomistyki2.3. Bud˝et Paƒstwowej Agencji Atomistyki

I.3. RADA DS. BEZPIECZE¡STWA JÑDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ3.1. Sk∏ad Rady3.2. Zadania Rady

I.4. OCENA FUNKCJONOWANIA PA¡STWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI

II. INFRASTRUKTURA DOZORU JÑDROWEGO W POLSCEII.1. DEFINICJA, STRUKTURA I FUNKCJE SYSTEMU

BEZPIECZE¡STWA JÑDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ

II.2. PODSTAWOWE PRZEPISY PRAWNE DOTYCZÑCEBEZPIECZE¡STWA JÑDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ2.1. Ustawa – Prawo atomowe2.2. Inne ustawy2.3. Akty wykonawcze do ustawy – Prawo atomowe2.4. Przepisy mi´dzynarodowe

III. DZIA¸ANIA PA¡STWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI W PROGRAMIE POLSKIEJ ENERGETYKI JÑDROWEJIII.1. PA¡STWOWA AGENCJA ATOMISTYKI W PRO-

GRAMIE POLSKIEJ ENERGETYKI JÑDROWEJIII.2. ROZWÓJ PA¡STWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI –

OBECNE DZIA¸ANIA I PLANY NA PRZYSZ∏OÂåIV. NADZÓR NAD WYKORZYSTANIEM èRÓDE¸

PROMIENIOWANIA JONIZUJÑCEGOIV.1. U˚YTKOWNICY èRÓDE¸ PROMIENIOWANIA

JONIZUJÑCEGO W POLSCEIV.2. WYDAWANIE ZEZWOLE¡ I PRZYJMOWANIE

ZG¸OSZE¡IV.3. KONTROLE DOZOROWEIV.4. REJESTR ZAMKNI¢TYCH èRÓDE¸ PROMIENIO-

TWÓRCZYCHV. NADZÓR NAD OBIEKTAMI JÑDROWYMI

V.1. OBIEKTY JÑDROWE W POLSCE1.1. Reaktor MARIA1.2. Reaktor EWA w likwidacji1.3. Przechowalniki wypalonego paliwa jàdrowego

V.2. WYDANE ZEZWOLENIAV.3. KONTROLE DOZOROWEV.4. FUNKCJONOWANIE SYSTEMU KOORDYNACJI

KONTROLI I NADZORU NAD OBIEKTAMI JÑDROWYMI

V.5 ELEKTROWNIE JÑDROWE W KRAJACH SÑSIEDNICH5.1. Elektrownie jàdrowe w odleg∏oÊci do 300 km

od granicy kraju5.2. Dane eksploatacyjne elektrowni jàdrowych

w krajach sàsiednich5.3. Budowane i planowane elektrownie jàdrowe

w pobli˝u granic krajuVI. ZABEZPIECZENIA MATERIA¸ÓW JÑDROWYCH

VI.1. U˚YTKOWNICY MATERIA¸ÓW JÑDROWYCH W POLSCE

VI.2. KONTROLE ZABEZPIECZE¡ MATERIA¸ÓW JÑDROWYCH

VII. TRANSPORT MATERIA¸ÓW PROMIENIOTWÓRCZYCHVII.1.TRANSPORT èRÓDE¸ I ODPADÓW PROMIE-

NIOTWÓRCZYCH1.1. Inne potencjalne êród∏a zagro˝enia

VII.2. TRANSPORT PALIWA JÑDROWEGO2.1. Âwie˝e paliwo jàdrowe2.2. Wypalone paliwo jàdrowe

VIII.ODPADY PROMIENIOTWÓRCZEIX. OCHRONA RADIOLOGICZNA LUDNOÂCI I PRACOW-

NIKÓW W POLSCEIX.1. NARA˚ENIE LUDNOÂCI NA PROMIENIOWANIE

JONIZUJÑCE

7

9

1011

111212

13131314

15

16

1818222324

26

27

29

31

32

3335

3739404043444546

47

48

48

50

5152

53

5455

565657575758

62

63

5

Spis TreÊci

Spis TreÊci

IX.2. KONTROLA NARA˚ENIA NA PROMIENIOWANIE JONIZUJÑCE W PRACY2.1. Nara˝enie w pracy od sztucznych êróde∏

promieniowania jonizujàcego2.2. Kontrola nara˝enia w górnictwie od natural-

nych êróde∏ promieniowania jonizujàcegoIX.3. NADAWANIE UPRAWNIE¡ PERSONALNYCH

W ZAKRESIE BEZPIECZE¡STWA JÑDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ

X. MONITOROWANIE SYTUACJI RADIACYJNEJ W KRAJUX.1. MONITORING OGÓLNOKRAJOWY

1.1. Stacje systemu wczesnego wykrywania ska˝eƒ promieniotwórczych

1.2. Placówki prowadzàce pomiary ska˝eƒ promieniotwórczych Êrodowiska i artyku∏ów rolno-spo˝ywczych

X.2. MONITORING LOKALNY2.1. OÊrodek jàdrowy w Âwierku2.2. Krajowe Sk∏adowisko Odpadów Promienio-

twórczych w Ró˝anie2.3. Tereny by∏ych zak∏adów wydobywczych

i przeróbczych rud uranuX.3. UCZESTNICTWO W MI¢DZYNARODOWEJ WYMIA-

NIE DANYCH MONITORINGU RADIACYJNEGO3.1. System Unii Europejskiej wymiany danych

pomiarowych pochodzàcych z rutynowego monitoringu radiacyjnego Êrodowiska, dzia∏ajàcego w krajach Unii

3.2. Wymiana danych ze stacji wczesnego wykrywania ska˝eƒ w systemie EURDEP w ramach Unii Europejskiej

3.3. Wymiana danych ze stacji wczesnego wykrywania ska˝eƒ w systemie Rady Paƒstw Morza Ba∏tyckiego

X.4. ZDARZENIA RADIACYJNE4.1. Zasady post´powania4.2. Zdarzenia radiacyjne poza granicami kraju4.3. Zdarzenia radiacyjne w kraju

XI. OCENA SYTUACJI RADIACYJNEJ KRAJUXI.1. PROMIENIOTWÓRCZOÂå W ÂRODOWISKU

1.1. Moc dawki promieniowania gamma w powietrzu1.2. Aerozole atmosferyczne1.3. Opad ca∏kowity1.4. Wody i osady denne1.5. Gleba

XI.2. PROMIENIOTWÓRCZOÂå PODSTAWOWYCH ARTYKU¸ÓW SPO˚YWCZYCH I PRODUKTÓW

˚YWNOÂCIOWYCH2.1. Mleko2.2. Mi´so, drób, ryby i jaja2.3. Warzywa, owoce, zbo˝e i grzyby

XI.3. PROMIENIOTWÓRCZOÂå NATURALNYCH RADIO-NUKLIDÓW W ÂRODOWISKU ZWI¢KSZONA WSKUTEK DZIA¸ALNOÂCI CZ¸OWIEKA

XII. INFORMACJA SPO¸ECZNAXII.1. DZIA¸ALNOÂå INFORMACYJNAXII.2. DZIA¸ALNOÂå WYDAWNICZA

XIII.WSPÓ¸PRACA MI¢DZYNARODOWAXIII.1.WSPÓ¸PRACA WIELOSTRONNA

1.1. Wspó∏praca z organizacjami mi dzynarodowymi1.1.1. Europejska Wspólnota Energii Atomowej

(EURATOM)1.1.2. Mi´dzynarodowa Agencja Energii Atomowej

(MAEA)1.1.3. Europejskie Towarzystwo Badaƒ i Rozwoju

Zabezpieczeƒ Materia∏ów Jàdrowych (ESARDA)1.1.4.Agencja Energii Jàdrowej Organizacji Wspó∏pracy

Gospodarczej i Rozwoju (NEA OECD)1.1.5. Organizacja Traktatu o Ca∏kowitym Zakazie

Prób Jàdrowych (CTBTO)1.1.6.Europejska Organizacja Badaƒ Jàdrowych

(CERN)1.1.7.Zjednoczony Instytut Badaƒ Jàdrowych

w Dubnej (ZIBJ)1.2. Inne formy wspó∏pracy wielostronnej1.2.1.Zachodnioeuropejskie Stowarzyszenie

Regulatorów Jàdrowych (WENRA)1.2.2.Spotkania Rady Szefów Europejskich

Urz´dów Dozoru Radiologicznego (HERCA)1.2.3.Rada Paƒstw Morza Ba∏tyckiego (RPMB)

XIII.2.WSPÓ¸PRACA BILATERALNAXIV.DOFINANSOWANIE BEZPIECZE¡STWA JÑDROWEGO

I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W KRAJUXV. ZA¸ÑCZNIKI

ZA¸ÑCZNIK NR 1WYKAZ AKTÓW WYKONAWCZYCH DO USTAWY Z DNIA 29 LISTOPADA 2000 R. – PRAWO ATOMOWEZA¸ÑCZNIK NR 2WYKAZ WA˚NIEJSZYCH AKTÓW PRAWA MI¢DZY-NARODOWEGO I EUROPEJSKIEGO

6

Spis TreÊci

67

67

69

727476

76

777878

78

79

79

79

79

808080818183848485878789

92929394

95979899

100101102

102

103

105

105

106

107

107108

108

108108109

110113114

114118

118

7

S¸OWO WST¢PNE

Prezes Paƒstwowej Agencji Atomistyki

Niniejszym oddaj´ w Paƒskie r´ce, Panie Premierze, sprawozdanie z mojejdzia∏alnoÊci w 2012 r. wraz z ocenà stanu bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej kraju. Chcia∏bym w ten sposób nie tylko wykonaçswój ustawowy obowiàzek, ale jednoczeÊnie pokazaç, jak wa˝ne dlafunkcjonowania dozoru jàdrowego, a tak˝e dla mnie osobiÊcie, sà jawnoÊçi przejrzystoÊç dzia∏ania.

Rok 2012 by∏ kolejnym etapem udzia∏u Paƒstwowej Agencji Atomistyki w pracach zwiàzanych z Programem Polskiej Energetyki Jàdrowej.Przygotowano projekty rozporzàdzeƒ do ustawy – Prawo atomowe. Ca∏oÊçprac legislacyjnych oraz pozosta∏e dzia∏ania PAA w Programie PolskiejEnergetyki Jàdrowej, a tak˝e plany na przysz∏oÊç, zosta∏y opisane w rozdziale II i III sprawozdania.

Centralna cz´Êç sprawozdania zawiera omówienie stanu bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej Polski w 2012 r. (rozdzia∏y IV – XI). Nadzór nad dzia∏alnoÊcià zwiàzanà z nara˝eniem na promieniowanie jonizujàce omówionow podziale na dzia∏alnoÊci ze êród∏ami promieniowania jonizujàcego (rozdzia∏ IV) i eksploatacj´ istniejàcych w Polsceobiektów jàdrowych (rozdzia∏ V). Przeprowadzone kontrole, a tak˝e analiza sprawozdaƒ okresowych, nie wykaza∏yzagro˝eƒ dla bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej w Polsce.

Rozdzia∏y X i XI zosta∏y poÊwi´cone monitorowaniu i ocenie sytuacji radiacyjnej kraju. S∏u˝ba awaryjna PrezesaPaƒstwowej Agencji Atomistyki nie zarejestrowa∏a w 2012 r. incydentów, które mog∏yby spowodowaç zagro˝enie dla pracowników lub ludnoÊci. W tej cz´Êci sprawozdania omówione zosta∏y równie˝ zadania Paƒstwowej Agencji Atomistykiw procesie zabezpieczania mistrzostw Europy w pi∏ce no˝nej EURO 2012. W ˝adnym z czterech miast gospodarzy mistrzostw nie zanotowano, w tym czasie, zagro˝eƒ dla ludnoÊci zwiàzanych z u˝yciem êróde∏ promieniotwórczych.

Na podstawie informacji przedstawionych w sprawozdaniu stwierdzam, Panie Premierze, ˝e z punktu widzenia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej, mieszkaƒcy Polski byli w 2012 r. w pe∏ni bezpieczni, a Êrodowisko– nale˝ycie chronione. Jestem te˝ przekonany, ˝e dzi´ki przyj´tym rozwiàzaniom organizacyjnym i prawnym skutecznaochrona b´dzie zapewniona równie˝ w kolejnych latach.

S¸OWO WST¢PNE

1. PODSTAWY PRAWNE DZIA¸ALNOÂCI PREZESA PA¡STWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI2. PA¡STWOWA AGENCJA ATOMISTYKI – organizacja

2.1. Struktura organizacyjna Paƒstwowej Agencji Atomistyki2.2. Zatrudnienie w Paƒstwowej Agencji Atomistyki2.3. Bud˝et Paƒstwowej Agencji Atomistyki

3. RADA DS. BEZPIECZE¡STWA JÑDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ3.1. Sk∏ad Rady3.2. Zadania Rady

4 OCENA FUNKCJONOWANIA PA¡STWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI

I.PREZES PA¡STWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKICENTRALNYM ORGANEM ADMINISTRACJI RZÑDOWEJ DS. BEZPIECZE¡STWA JÑDROWEGO

Prezes Paƒstwowej Agencji Atomistyki (PAA) jest centralnymorganem administracji rzàdowej w∏aÊciwym w sprawachbezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej. Jegodzia∏alnoÊç reguluje ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. –Prawo atomowe (Dz. U. z 2012 r. poz. 264 i poz. 908) orazakty wykonawcze do tej ustawy. Nadzór nad Prezesem PAAsprawuje od 1 stycznia 2002 r. minister w∏aÊciwy do sprawÊrodowiska. Zgodnie z przepisami ustawy, w 2012 r. dozakresu dzia∏aƒ Prezesa PAA nale˝a∏o wykonywanie zadaƒzwiàzanych z zapewnieniem bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej kraju, a w szczególnoÊci:

1) przygotowywanie projektów dokumentów dotyczàcych polityki paƒstwa w obszarze zapewnienia bezpieczeƒ-stwa jàdrowego i ochrony radiologicznej, uwzgl´dnia-jàcych program rozwoju energetyki jàdrowej oraz zagro˝enia wewn´trzne i zewn´trzne;

2) sprawowanie nadzoru nad dzia∏alnoÊcià powodujàcà lub mogàcà powodowaç nara˝enie ludzi i Êrodowiska na promieniowanie jonizujàce oraz przeprowadzanie kontroli w tym zakresie, jak równie˝ wydawanie decyzji w sprawach zezwoleƒ i uprawnieƒ zwiàzanych z tà dzia∏alnoÊcià;

3) wydawanie zaleceƒ technicznych i organizacyjnych w sprawach bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej;

4) wykonywanie zadaƒ zwiàzanych z ocenà sytuacji radiacyjnej kraju w warunkach normalnych i w sytuacji zdarzeƒ radiacyjnych oraz przekazywanie w∏aÊciwym organom i ludnoÊci informacji na ten temat;

5) wykonywanie zadaƒ wynikajàcych ze zobowiàzaƒ Polski w zakresie prowadzenia ewidencji i kontroli materia∏ów

jàdrowych, ochrony fizycznej materia∏ów i obiektów jàdrowych, szczególnej kontroli obrotu z zagranicà towarami i technologiami jàdrowymi oraz innych zobowiàzaƒ wynikajàcych z umów mi´dzynarodowych dotyczàcych bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej;

6) prowadzenie dzia∏aƒ zwiàzanych z informacjà spo∏ecznà, edukacjà i popularyzacjà oraz informacjà naukowo-tech-nicznà i prawnà w zakresie bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej, w tym przekazywanie ludnoÊci informacji na temat promieniowania jonizujàcego i jego oddzia∏ywania na zdrowie cz∏owieka i Êrodowisko, a tak˝e informowanie o mo˝liwych do zastosowania Êrodkach zaradczych w przypadku wystàpienia zdarzeƒ radiacyjnych z wy∏àczeniem promocji wykorzystania promieniowania jonizujàcego, a w szczególnoÊci promocji energetyki jàdrowej;

7) wspó∏dzia∏anie z organami administracji rzàdowej i samorzàdowej w sprawach zwiàzanych z bezpie-czeƒstwem jàdrowym, ochronà radiologicznà oraz w sprawie badaƒ naukowych w dziedzinie bezpie-czeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej;

8) wykonywanie zadaƒ zwiàzanych z obronnoÊcià i obronà cywilnà kraju oraz ochronà informacji niejawnych, które wynikajà z odr´bnych przepisów;

9) przygotowywanie opinii w zakresie bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej do projektów dzia∏aƒ technicznych zwiàzanych z pokojowym wykorzystaniem energii jàdrowej na potrzeby organów administracji rzàdowej i samorzàdowej;

10) wspó∏praca z w∏aÊciwymi jednostkami innych paƒstw

10

I. PREZES PAA CENTRALNYM ORGANEM ADMINISTRACJI RZÑDOWEJ DS. BEZPIECZE¡STWA JÑDROWEGO

I. 1. PODSTAWY PRAWNE DZIA¸ALNOÂCI PREZESA PA¡STWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI

Prezes PAA wykonuje swoje zadania przy pomocyPaƒstwowej Agencji Atomistyki, która dzia∏a pod jegobezpoÊrednim kierownictwem. Organizacj´ wewn´trznà PAA okreÊla statut nadany przez Ministra Ârodowiska.

2.1. Struktura organizacyjna PAA

Obecnie obowiàzujàcy statut PAA zosta∏ nadanyZarzàdzeniem Ministra Ârodowiska nr 69 z dnia 3 listopada2011 r. Szczegó∏owà struktur´ PAA okreÊla zarzàdzenie nr 4 Prezesa PAA z dnia 4 listopada 2011 r. w sprawie regulaminu organizacyjnego Paƒstwowej Agencji Atomistyki(Dz. Urz. PAA Nr 2, poz. 6). Schemat struktury organizacjiurz´du przedstawia rys. 1.

i organizacjami mi´dzynarodowymi w kwestiach obj´tych ustawà;

11) opracowywanie projektów aktów prawnych w zakresie obj´tym ustawà i uzgadnianie ich z innymi organami paƒstwowymi w trybie okreÊlonym w regulaminie prac Rady Ministrów;

12) opiniowanie projektów aktów prawnych opracowanych przez uprawnione organy;

13) przedstawianie Prezesowi Rady Ministrów corocznych sprawozdaƒ ze swojej dzia∏alnoÊci oraz ocen stanu bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej kraju.

Od 1990 r. dodatkowym zadaniem Prezesa PAA (wynikajà-cym z pe∏nienia w przesz∏oÊci funkcji organu za∏o˝yciel-skiego Zak∏adu Zastosowaƒ Techniki Jàdrowej POLON) jest obs∏uga roszczeƒ by∏ych pracowników Zak∏adówPrzemys∏owych R-1 (ZPR-1) w Kowarach. Do 1972 r. ZPR-1 zajmowa∏y si´ wydobyciem i wst´pnym przerobem

rud uranu. Na podstawie zarzàdzenia nr 4 Prezesa PAA z dnia 14 kwietnia 1992 r. powo∏ane zosta∏o Biuro Obs∏ugiRoszczeƒ b. Pracowników Zak∏adów Produkcji Rud Uranu z siedzibà w Jeleniej Górze, które zajmuje si´ obs∏ugàprawnà i regulacjà roszczeƒ odszkodowawczych w stosunkudo by∏ych pracowników ZPR-1 w Kowarach oraz ich rodzin.Realizacja roszczeƒ w 2012 r. sprowadzi∏a si´ do wyp∏aty:

• rent wyrównawczych, wyp∏acanych co miesiàc 10 osobom w ∏àcznej kwocie 94 414 z∏,

• ekwiwalentu za deputat w´glowy – na mocy postanowieƒ uk∏adu zbiorowego pracy – 225 osobom w ∏àcznej kwocie 208 150 z∏.

Poczynajàc od 2000 r. Biuro realizuje ustawowy obowiàzekprzyznawania i wyp∏acania jednorazowych odszkodowaƒby∏ym ˝o∏nierzom, którzy w ramach zast´pczej s∏u˝bywojskowej byli przymusowo zatrudnieni w zak∏adachwydobywania rud uranu. W 2012 r. wyp∏at z tego tytu∏u nieby∏o.

11


I. 2. PA¡STWOWA AGENCJA ATOMISTYKI – organizacja

PrezesPaƒstwowej

Agencji Atomistyki

Rada ds. BezpieczeƒstwaJàdrowego i Ochrony

Radiologicznej

Wydzia∏ AnalizObiektów Jàdrowych

Wydzia∏ KontroliObiektów

Jàdrowych

Wydzia∏ OdpadówPromieniotwórczych

Wydzia∏ TechnologiiReaktorowych

Wydzia∏ Nieproliferacji

Wydzia∏ KoordynacjiWspó∏pracy

Mi´dzynarodowej

Wydzia∏Prezydialny

Zespó∏KomunikacjiSpo∏ecznej

Wydzia∏ZarzàdzaniaKryzysowego

Wydzia∏Monitoringu

i Prognozowania

Biuro Obs∏ugiRoszczeƒ

AudytorWewn´trzny

Wydzia∏ KontroliOrzecznictwai Zast´pstwaProcesowego

Wydzia∏ Regulacji

KancelariaTajna

Pe∏nomocnik ds.Ochrony Informacji

Niejawnych

Wydzia∏Zarzàdzania

Wiedzài Informacjà

Zespó∏Obs∏ugi

Departament Bezpieczeƒstwa

Jàdrowego

GabinetPrezesa

Departament Ochrony

Radiologicznej

Centrumds. Zdarzeƒ

Radiacyjnych

DepartamentPrawny

Departament Ekonomiczno-

-Bud˝etowy

Biuro Dyrektora Generalnego

Wiceprezes G∏ówny InspektorDozoru Jàdrowego

DyrektorGeneralny

2.2. Zatrudnienie w PAA

Ârednioroczne zatrudnienie w PAA w 2012 r. wynios∏o 96 osób (88,56 etatu), w tym 22 inspektorów dozorujàdrowego.

2.3. Bud˝et PAA

Wydatki bud˝etowe PAA w 2012 r. kszta∏towa∏y si´ na

poziomie 165,4 mln z∏, obejmujàc:

• dofinansowanie okreÊlonych dzia∏alnoÊci prowadzonych przez jednostki organizacyjne wykorzystujàce promieniowanie jonizujàce, w celu zapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej kraju – 4,8%,

• finansowanie zadaƒ s∏u˝by awaryjnej i krajowego punktu

12


Rys. 1. Aktualny schemat struktury organizacyjnej Paƒstwowej Agencji Atomistyki

kontaktowego, dzia∏ajàcego w ramach mi´dzynaro-dowego systemu powiadamiania o awariach jàdrowych i prowadzenie monitoringu radiacyjnego kraju – 0,7%,

• sk∏adki cz∏onkowskie z tytu∏u przynale˝noÊci Polski do Mi´dzynarodowej Agencji Energii Atomowej, Organizacji Traktatu o Ca∏kowitym Zakazie Prób Jàdrowych,

Europejskiej Organizacji Badaƒ Jàdrowych i Zjedno-czonego Instytutu Badaƒ Jàdrowych – 87,9%,

• koszty funkcjonowania Paƒstwowej Agencji Atomistyki – 6,4%,

• pozosta∏à dzia∏alnoÊç – 0,2%.

13


I. 3. RADA DS. BEZPIECZE¡STWA JÑDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ

Zgodnie z art. 112 ust. 3 ustawy Prawo atomowe, z dniem2 lipca 2012 r. powo∏ana zosta∏a Rada ds. BezpieczeƒstwaJàdrowego i Ochrony Radiologicznej jako wsparcie eksperckie Prezesa PAA. Zast´puje ona w cz´Êci dzia∏ajàcàdotychczas w szerokim zakresie Rad´ ds. Atomistyki, którazakoƒczy∏a swojà dzia∏alnoÊç z dniem 30 czerwca 2012 r.Powo∏anie nowej Rady wià˝e si´ ze zmianà priorytetówdzia∏alnoÊci Prezesa PAA nakierowanej obecnie w znacznymzakresie na nadzór nad obiektami jàdrowymi planowanymido realizacji w ramach projektu Programu PolskiejEnergetyki Jàdrowej (zob. rozdz. II. 2.1).

3.1. Sk∏ad Rady

Rad´ ds. Bezpieczeƒstwa Jàdrowego i OchronyRadiologicznej powo∏uje Prezes PAA. W sk∏ad Radywchodzi przewodniczàcy, zast´pca przewodniczàcego,sekretarz oraz nie wi´cej ni˝ 7 cz∏onków spoÊród specjalistów z zakresu bezpieczeƒstwa jàdrowego, ochronyradiologicznej, ochrony fizycznej, zabezpieczeƒ materia∏ówjàdrowych oraz innych specjalnoÊci istotnych ze wzgl´du nanadzór nad bezpieczeƒstwem jàdrowym. Cz∏onkowie Radymuszà posiadaç poÊwiadczenie bezpieczeƒstwa upowa˝nia-jàce do dost´pu do informacji niejawnych oznaczonychklauzulà „tajne”.

Pracami Rady kieruje przewodniczàcy. Reprezentuje onRad´ na zewnàtrz, a tak˝e opracowuje i przedstawia naposiedzeniu projekty planów pracy Rady na ka˝dy rok

kalendarzowy.

Prezes Paƒstwowej Agencji Atomistyki zarzàdzeniem nr 3 z dnia 2 lipca 2012 r. (Dz. Urz. PAA z 2012 r. poz. 3 i 4)powo∏a∏ Rad´ ds. Bezpieczeƒstwa Jàdrowego i OchronyRadiologicznej I kadencji w sk∏adzie:

Henryk Jacek Jezierski, przewodniczàcy Rady,Grzegorz Krzysztoszek, zast´pca przewodniczàcego Rady,Andrzej Cholerzyƒski, sekretarz Rady,Roman Jóêwik, cz∏onek Rady,Jerzy Wojnarowicz, cz∏onek Rady.

3.2. Zadania Rady

Do zadaƒ Rady nale˝y w szczególnoÊci opiniowanie nawniosek Prezesa projektów zezwoleƒ na wykonywaniedzia∏alnoÊci zwiàzanej z nara˝eniem na promieniowaniejonizujàce, a polegajàcej na budowie, rozruchu, eksploatacjioraz likwidacji obiektów jàdrowych, a ponadto projektówaktów prawnych i zaleceƒ organizacyjno-technicznych orazwyst´powanie z inicjatywami dotyczàcymi usprawnienianadzoru nad wykonywaniem dzia∏alnoÊci zwiàzanej z wy˝ejwymienionym nara˝eniem.

W lipcu 2012 r. odby∏o si´ posiedzenie inauguracyjne Rady,na którym Prezes PAA wr´czy∏ dokumenty potwierdzajàcepowo∏anie poszczególnych cz∏onków Rady oraz przedstawi∏swoje oczekiwania co do dzia∏alnoÊci Rady.

I. 4. OCENA FUNKCJONOWANIA PA¡STWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI

14


Kolejne posiedzenia Rady odby∏y si´ jeszcze w lipcu,wrzeÊniu i paêdzierniku 2012 r.

Rada w roku 2012 podj´∏a w drodze g∏osowania 3 uchwa∏y w sprawie:

1. wydania opinii dotyczàcej projektu aneksu nr 1/2012/ZUOP do zezwolenia Prezesa Paƒstwowej Agencji Atomistyki nr 1/2002/Ewa, okreÊlajàcego rozszerzenie warunków zezwolenia by wypalone paliwo jàdrowe typu EK-10 zosta∏o prze∏o˝one do pojemników SKODA VPVR/M, które posiadajà uznanie Prezesa Paƒstwo-wej Agencji Atomistyki nr DOR/01-01.444.03/3266/12 z dnia 9 lipca 2012 r.

2. wydania opinii dotyczàcej projektu aneksu nr 2/2012/ZUOP do zezwolenia Prezesa Paƒstwowej Agencji Atomistyki nr 1/2002/Ewa, okreÊlajàcego zmiany warunków zezwolenia w zakresie przewozu pojemników transportowych typu TUK-19 za∏adowanych wypalonym

paliwem jàdrowym typu MR mi´dzy bramà wyjazdowà z reaktora MARIA i placem spedycyjnym na terenie Narodowego Centrum Badaƒ Jàdrowych w Otwocku-Âwierku oraz ich czasowego przechowywania w konte-nerach transportowych na placu spedycyjnym.

3. wydania opinii dotyczàcej projektu aneksu nr 8/2012/MARIA do zezwolenia Prezesa Paƒstwowej Agencji Atomistyki Nr 1/2009/MARIA, okreÊlajàcego zmian´ warunków zezwolenia w zakresie dotyczàcym umo˝liwienia dokonywania za∏adunku wysokowzboga-conego wypalonego paliwa jàdrowego typu MR do pojemników TUK-19 wobec planowanego wywozu tego paliwa do Federacji Rosyjskiej w 2012 r. oraz dopuszczenia pracy reaktora MARIA z niskowzboga-conym (19,75%) paliwem jàdrowym typu MC i stopniowym zast´powaniem tym paliwem dotychczas wykorzystywanego wysokowzbogaconego paliwa typu MR, a˝ do wyczerpania posiadanych zapasów tego ostatniego paliwa.

W 2012 r. organ dozoru jàdrowego wyda∏ 1526 decyzjiadministracyjnych w zakresie êróde∏ promieniotwórczych.Od 1 decyzji z∏o˝ono wniosek o ponowne rozpatrzeniesprawy.

W zakresie obiektów jàdrowych organ dozoru jàdrowegowyda∏ 10 decyzji administracyjnych. Nie by∏o wniosków o ponowne rozpatrzenie sprawy. Od ˝adnej decyzji administracyjnej wydanej przez PAA niewniesiono skargi do Sàdu Administracyjnego.

W roku 2012 PAA by∏a kontrolowana przez NIK w zakresie:1) opracowania oraz realizacji Programu Polskiej

Energetyki Jàdrowej,

2) wykonania bud˝etu paƒstwa w 2012 r. w cz´Êci 68 -PAA.

Ocena dzia∏aƒ PAA w powy˝szych obszarach przez NIK by∏apozytywna.

W roku 2012 zosta∏a równie˝ przeprowadzona w PAA kon-trola Ministerstwa Ârodowiska w zakresie:- struktury organizacyjnej,- gospodarki finansowej,- udzielonych zamówieƒ publicznych.Ocena dzia∏aƒ obj´tych kontrolà by∏a pozytywna.

Dodatkowo w PAA prowadzona jest kontrola zarzàdczazgodnie z przepisami ustawy o finansach publicznych.

1. DEFINICJA, STRUKTURA I FUNKCJE SYSTEMU BEZPIECZE¡STWA JÑDROWEGO I OCHRONYRADIOLOGICZNEJ

2. PODSTAWOWE PRZEPISY PRAWNE DOTYCZÑCE BEZPIECZE¡STWA JÑDROWEGO I OCHRONYRADIOLOGICZNEJ2.1. Ustawa Prawo atomowe2.2. Inne ustawy2.3. Akty wykonawcze do ustawy – Prawo atomowe2.4. Przepisy mi´dzynarodowe

II. INFRASTRUKTURA DOZORU JÑDROWEGO W POLSCE

16


II.1. DEFINICJA, STRUKTURA I FUNKCJE SYSTEMU


System bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznejobejmuje ca∏oÊç przedsi´wzi´ç prawnych, organizacyjnych i technicznych zapewniajàcych w∏aÊciwy stan bezpie-czeƒstwa jàdrowego i radiacyjnego. Zagro˝eniem bez-pieczeƒstwa mo˝e byç eksploatacja obiektów jàdrowychzarówno w kraju, jak i za granicà oraz prowadzenie innejdzia∏alnoÊci z wykorzystaniem êróde∏ promieniowaniajonizujàcego.

W Polsce, zgodnie z obowiàzujàcymi przepisami prawnymi,wszystkie zagadnienia zwiàzane z ochronà radiologicznà i monitoringiem radiacyjnym Êrodowiska sà rozpatrywane∏àcznie z kwestià bezpieczeƒstwa jàdrowego, a tak˝e z ochronà fizycznà i zabezpieczeniami materia∏ów jàdro-wych. Takie rozwiàzanie gwarantuje, ˝e istnieje jednowspólne podejÊcie do aspektów bezpieczeƒstwa jàdrowego,ochrony radiologicznej, zabezpieczenia materia∏ów jàdro-wych i êróde∏ promieniotwórczych oraz funkcjonuje jednolity dozór jàdrowy.

Organami dozoru jàdrowego w Polsce sà: Prezes PAA,G∏ówny Inspektor Dozoru Jàdrowego oraz inspektorzydozoru jàdrowego b´dàcy pracownikami PAA.

System bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznejfunkcjonuje na podstawie ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe oraz aktów prawnych ni˝szegorz´du, jak równie˝ rozporzàdzeƒ UE oraz traktatów i konwencji mi´dzynarodowych, których Polska jest stronà.

Istotnymi elementami systemu bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej sà:

• nadzór nad dzia∏alnoÊcià z wykorzystaniem materia∏ów jàdrowych i êróde∏ promieniowania jonizujàcego, reali-zowany przez: udzielanie zezwoleƒ na wykonywanie tych

dzia∏alnoÊci lub ich rejestracj´, kontrol´ sposobu prowadzenia dzia∏alnoÊci, kontrol´ dawek otrzymywa-nych przez pracowników, nadzór nad szkoleniem inspek-torów ochrony radiologicznej (ekspertów w sprawach bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej funkcjonujàcych w jednostkach prowadzàcych dzia∏a-lnoÊci na podstawie udzielonych zezwoleƒ) i pracowni-ków nara˝onych na promieniowanie jonizujàce, kontrol´ obrotu materia∏ami promieniotwórczymi, prowadzenie rejestru êróde∏ promieniotwórczych, rejestru ich u˝ytkowników i centralnego rejestru dawek indywidualnych, a w przypadku dzia∏alnoÊci z wykorzy-staniem materia∏ów jàdrowych – tak˝e prowadzenie szczegó∏owej ewidencji i rachunkowoÊci tych materia∏ów, zatwierdzanie systemów ich ochrony fizycznej oraz kontrol´ stosowanych technologii;

• rozpoznanie i ocena sytuacji radiacyjnej kraju, poprzez koordynowanie (wraz ze standaryzacjà) pracy terenowych stacji i placówek mierzàcych poziom mocy dawki promieniowania, zawartoÊç radionuklidów w wybranych elementach Êrodowiska naturalnego oraz wodzie pitnej, produktach ˝ywnoÊciowych i paszach;

• utrzymywanie s∏u˝by przygotowanej do rozpoznania i oceny sytuacji radiacyjnej oraz reagowania w przypadku zdarzeƒ radiacyjnych (we wspó∏pracy z innymi, w∏aÊciwymi organami i s∏u˝bami dzia∏ajàcymi w ramach krajowego systemu reagowania kryzysowego);

• wykonywanie prac majàcych na celu wype∏nianie zobowiàzaƒ Polski wynikajàcych z traktatów, konwencji oraz umów mi´dzynarodowych w zakresie bezpie-czeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej oraz umów bilateralnych o wzajemnej pomocy w przypadku awarii jàdrowych i wspó∏pracy w zakresie bezpieczeƒstwa

17


jàdrowego i ochrony radiologicznej z krajami sàsiadu-jàcymi z Polskà, jak równie˝ w celu oceny stanu instalacji jàdrowych, gospodarki êród∏ami i odpadami promienio-twórczymi oraz systemów bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej poza granicami Polski.

Zgodnie z ustawà – Prawo atomowe, wymienione zadaniarealizowane sà przez Prezesa PAA.

Wyjàtek, w ramach nadzoru nad dzia∏alnoÊciami z wyko-rzystaniem êróde∏ promieniowania jonizujàcego, stanowiàzastosowania aparatów rentgenowskich w diagnostycemedycznej, radiologii zabiegowej, radioterapii powierzch-niowej i radioterapii schorzeƒ nienowotworowych, poniewa˝nadzór w tym zakresie wykonywany jest przez paƒstwowewojewódzkie inspektoraty sanitarne (lub odpowiednie s∏u˝bypodleg∏e Ministrowi Obrony Narodowej oraz MinistrowiSpraw Wewn´trznych).

Nadzór Prezesa PAA nad dzia∏alnoÊcià wykonywanà w warunkach nara˝enia na promieniowanie jonizujàce obejmuje:

1. Ustalanie warunków wymaganych dla zapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej.

2. Wydawanie zezwoleƒ na:

• wytwarzanie, przetwarzanie, przechowywanie, sk∏adowanie, transport lub stosowanie materia∏ów jàdrowych, êróde∏ i odpadów promieniotwórczych oraz wypalonego paliwa jàdrowego i obrót nimi, a tak˝e wzbogacanie izotopowe,

• budow´, rozruch, eksploatacj´ oraz likwidacj´ obiektów jàdrowych,

• budow´, eksploatacj´, zamkni´cie i likwidacj´ sk∏adowisk odpadów promieniotwórczych,

• produkowanie, instalowanie, stosowanie i obs∏ug´ urzàdzeƒ zawierajàcych êród∏a promieniotwórcze oraz obrót tymi urzàdzeniami,

• uruchamianie i stosowanie urzàdzeƒ wytwarzajàcych promieniowanie jonizujàce,

• uruchamianie pracowni, w których majà byç stosowane êród∏a promieniowania jonizujàcego, w tym pracowni rentgenowskich (innych ni˝ nadzorowane przez s∏u˝by sanitarne),

• zamierzone dodawanie substancji promieniotwórczych w procesie produkcyjnym wyrobów powszechnego u˝ytku i wyrobów medycznych, wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro, wyposa˝enia wyrobów medycznych, wyposa˝enia wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro, aktywnych wyrobów medycznych do implantacji, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. Nr 107, poz. 679, z póên. zm.), obrocie tymi wyro-bami oraz przywozie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i wywozie z tego terytorium tych wyrobów i wyrobów powszechnego u˝ytku, do których dodano substancje promieniotwórcze,

• zamierzone podawanie substancji promieniotwórczych ludziom i zwierz´tom w celu medycznej lub wetery-naryjnej diagnostyki, leczenia lub badaƒ naukowych.

3. Kontrol´ prowadzenia wymienionych wy˝ej dzia∏alnoÊci, z punktu widzenia spe∏nienia kryteriów przewidzianych stosownymi przepisami i warunków wydanych zezwoleƒ, przy czym istotnymi czynnikami sà tu: nara˝enie pracowników, zagro˝enie dla ludnoÊci i Êrodowiska oraz gospodarka odpadami promieniotwórczymi.

W zakresie dzia∏alnoÊci z materia∏ami jàdrowymi, nadzórPrezesa PAA obejmuje równie˝ zatwierdzanie i kontrol´ systemów ochrony fizycznej i realizowanie czynnoÊciprzewidzianych w zobowiàzaniach Rzeczypospolitej Polskiejw odniesieniu do zabezpieczeƒ (i ewidencji) tychmateria∏ów.

II.2. PODSTAWOWE PRZEPISY PRAWNE DOTYCZÑCE


18


2.1. Ustawa – Prawo atomowe

Obowiàzujàcà od 1 stycznia 2002 r. ustawà z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe zosta∏ wprowadzonyjednolity system zapewniajàcy bezpieczeƒstwo jàdrowe oraz ochron´ radiologicznà pracowników i ogó∏u ludnoÊci w Polsce.

Najbardziej istotne jej postanowienia dotyczà wydawaniazezwoleƒ na wykonywanie dzia∏alnoÊci zwiàzanej z nara-˝eniem na dzia∏anie promieniowania jonizujàcego (tzn. zezwoleƒ wydawanych na dzia∏alnoÊci wyszczególnione w podrozdziale „Definicja, struktura i funkcje systemu bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej”), obowiàzków kierowników jednostek organizacyjnychprowadzàcych dzia∏alnoÊç z wykorzystaniem promieniowa-nia oraz uprawnieƒ Prezesa Paƒstwowej Agencji Atomistykido wykonywania kontroli i sprawowania nadzoru nad tàdzia∏alnoÊcià. Ustawa okreÊla równie˝ inne zadania PrezesaPAA, m.in. zwiàzane z ocenà sytuacji radiacyjnej kraju orazpost´powaniem w przypadku zdarzeƒ radiacyjnych.

OkreÊlone w ustawie zasady i sposoby post´powania dotyczà m.in. nast´pujàcych zagadnieƒ:

1) uzasadnienie podejmowania dzia∏alnoÊci w warunkach nara˝enia na promieniowanie jonizujàce, jej optymaliza-cja oraz ustalenie dawek granicznych dla pracowników i osób z ogó∏u ludnoÊci,

2) tryb uzyskiwania zezwoleƒ na wykonywanie takiej dzia∏alnoÊci oraz tryb i sposób przeprowadzania kontroli jej wykonywania,

3) ewidencja i kontrola êróde∏ promieniowania jonizujàcego,

4) ewidencja i kontrola materia∏ów jàdrowych,

5) ochrona fizyczna materia∏ów jàdrowych i obiektów jàdrowych,

6) post´powanie z wysokoaktywnymi êród∏ami promie-niotwórczymi,

7) klasyfikacja odpadów promieniotwórczych oraz sposoby post´powania z nimi i wypalonym paliwem jàdrowym,

8) kwalifikacja pracowników i ich miejsc pracy ze wzgl´du na stopieƒ zagro˝enia zwiàzanego z wykonywanà pracà oraz ustalenie Êrodków ochrony adekwatnych do tego zagro˝enia,

9) szkolenie i nadawanie uprawnieƒ do zajmowania okreÊlonych stanowisk, uznanych za wa˝ne dla zapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej,

10)ocena sytuacji radiacyjnej kraju,

11)post´powanie w przypadku zdarzeƒ radiacyjnych.

Zgodnie z ustawà, kierownik jednostki prowadzàcejdzia∏alnoÊç z wykorzystaniem promieniowania jonizujàcegoodpowiada za bezpieczeƒstwo stosowania promieniowania.W celu wsparcia kierowników jednostek w wype∏nianiu tych obowiàzków, wprowadzono zasad´, zgodnie z któràwewn´trzny nadzór nad przestrzeganiem wymogów bez-pieczeƒstwa sprawuje w danej jednostce inspektor ochronyradiologicznej, tj. osoba posiadajàca specjalne uprawnienianadawane przez Prezesa PAA w trybie okreÊlonym przepisa-mi ustawy – Prawo atomowe. Dotyczy to tych rodzajówdzia∏alnoÊci, do których wykonywania konieczne jest

19


posiadanie zezwolenia, niemniej jednak ustawa przewidujemo˝liwoÊç wykonywania dzia∏alnoÊci zwiàzanej z nara-˝eniem na promieniowanie jonizujàce jedynie na podstawiejej zg∏oszenia, a tak˝e przypadki, gdy ani zezwolenie, anizg∏oszenie nie sà konieczne, ze wzgl´du na niski poziomaktywnoÊci substancji promieniotwórczych.

Niektóre rodzaje stanowisk pracy (zw∏aszcza w obiektachjàdrowych, ale równie˝ w jednostkach organizacyjnychprowadzàcych dzia∏alnoÊci z wykorzystaniem promieniowa-nia jonizujàcego) uznano za szczególnie wa˝ne dlazapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiolo-gicznej. Stanowiska te mogà byç zajmowane przez osoby,które ukoƒczà szkolenia prowadzone przez okreÊlone jednostki szkoleniowe i pomyÊlnie z∏o˝à odpowiednie egzaminy przed komisjà powo∏anà przez Prezesa PAA.Podobne zasady b´dà obowiàzywa∏y osoby wykonujàce w przysz∏oÊci okreÊlone czynnoÊci majàce istotne znaczeniedla zapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej w elektrowniach jàdrowych. Szkoleniemobjći sà równie˝ pozostali pracownicy jednostki – jest to szkolenie wewn´trzne, które zapewnia kierownikmacierzystej jednostki, po uprzednim zatwierdzeniu programu tego szkolenia przez Prezesa PAA.

Zapewnieniu bezpieczeƒstwa pracowników przy wykonywa-niu pracy w warunkach nara˝enia na promieniowanie jonizu-jàce s∏u˝y m.in. ustalenie poziomów dawek granicznychpromieniowania jonizujàcego, których – poza przypadkamiprzewidzianymi w ustawie – nie wolno przekraczaç.Pracownicy sà objći systemem pomiarów dozymetrycznychw celu kontroli otrzymywanych przez nich dawek. Kierownikjednostki ma obowiàzek ewidencjonowania wyników pomiarów dawek pracowników. Natomiast wyniki wszy-stkich pomiarów dawek pracowników kategorii A, potencjal-nie najbardziej nara˝onych na promieniowanie jonizujàce, sàprzesy∏ane do centralnego rejestru dawek indywidualnych,prowadzonego przez Prezesa PAA.

Ustawa odnosi si´ tak˝e do materia∏ów jàdrowych i wysokoaktywnych êróde∏ promieniotwórczych oraz ichtransportu, jak równie˝ transgranicznego transportuodpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa

jàdrowego, wprowadzajàc mechanizmy pozwalajàce na ichbezpieczne przemieszczanie oraz warunek zagwarantowaniaich odbioru przez docelowego odbiorc´.

Ustawa zawiera równie˝ szczególne regulacje dotyczàceodpadów promieniotwórczych. Ze wzgl´du na koniecznoÊçzapewnienia w∏aÊciwych warunków prawid∏owego post´-powania przy ich sk∏adowaniu, utworzono paƒstwoweprzedsi´biorstwo u˝ytecznoÊci publicznej „Zak∏ad Unie-szkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych”, które naprowadzenie swojej dzia∏alnoÊci otrzymuje dotacjepaƒstwowe. Zosta∏o ono zabezpieczone przed likwidacjà lubupad∏oÊcià, co stworzy∏o podstawy do jego nieprzerwanegofunkcjonowania.

èród∏a wysokoaktywne zosta∏y obj´te nadzorem od chwiliich wyprodukowania a˝ do przekazania do sk∏adowania:okreÊlono sposób post´powania z nimi na ka˝dym etapie ich wykorzystania oraz ustalono form´ zabezpieczenia finansowego kosztów odbioru i post´powania po zakoƒcze-niu dzia∏alnoÊci zwiàzanej z ich stosowaniem.

Zak∏adajàc, ˝e nawet przy najbardziej sprawnymfunkcjonowaniu systemu bezpieczeƒstwa mo˝e dojÊç dozdarzenia prowadzàcego do wzrostu poziomu promieniowa-nia, w ustawie zobowiàzano Prezesa PAA do dokonywaniasta∏ej oceny sytuacji radiacyjnej i wynikajàcych z niejdzia∏aƒ, zarówno w kraju, jak i na arenie mi´dzynarodowej.Ponadto, zdefiniowano w niej pojćie zdarzenia radia-cyjnego, usystematyzowano rodzaje zdarzeƒ oraz okreÊlonosposoby reagowania na nie odpowiednich organów i s∏u˝b.

Dla zapewnienia skutecznego egzekwowania przepisów bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej, w ustawie znalaz∏y si´ równie˝ przepisy pozwalajàce szybkoreagowaç na wystàpienie ewentualnych ich naruszeƒ. Sà to mo˝liwoÊci nak∏adania kar pieni´˝nych przezG∏ównego Inspektora Dozoru Jàdrowego w drodze decyzjiadministracyjnych. Kwalifikowane naruszenia prawa, dotyczàce omówionych wy˝ej zagadnieƒ, podlegajà przepisom Kodeksu karnego.

Stosowanie promieniowania jonizujàcego opiera si´ na

mi´dzynarodowych rozwiàzaniach okreÊlajàcych zasady i sposoby post´powania z nim. Rozwiàzania zawarte w ustawie – Prawo atomowe odpowiadajà w pe∏ni uregulowaniom mi´dzynarodowym. Wynikajà bowiem z wià˝àcych Polsk´ umów mi´dzynarodowych, jak i przepisów Unii Europejskiej, w szczególnoÊci dyrektyw.

Obecny kszta∏t ustawy – Prawo atomowe zosta∏ nadany w 2011 r. W zwiàzku z koniecznoÊcià transponowania dopolskiego porzàdku prawnego przepisów Dyrektywy Rady2009/71/Euratom z dnia 25 czerwca 2009 r. ustanawia-jàcej wspólnotowe ramy bezpieczeƒstwa jàdrowego[1], ratyfikacji przez Polsk´ Protoko∏u zmieniajàcego Konwencj´wiedeƒskà z 1963 r. o odpowiedzialnoÊci cywilnej za szkodyjàdrowe, sporzàdzonego w Wiedniu dnia 12 wrzeÊnia 1997 r.[2] oraz podj´ciem prac nad polskim programem energetyki jàdrowej zosta∏a dokonana nowelizacja ustawy –Prawo atomowe. Kilka przepisów wprowadzonych w tymczasie w ustawie – Prawo atomowe wesz∏o w ˝ycie z dniem1 stycznia 2012 r. Dotyczy∏y one:

• zmiany podmiotu udzielajàcego dotacji celowej na zapewnienie bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radio-logicznej kraju przy stosowaniu promieniowania jonizujàcego (zosta∏ nim minister w∏aÊciwy do spraw gospodarki) oraz niektórych zasad jej przyznawania,

• wprowadzenia podzia∏u inspektorów dozoru jàdrowego na inspektorów I i II stopnia oraz warunków, jakie muszà oni spe∏niaç,

• zmiany organu nadzorujàcego Zak∏ad Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych (ZUOP) (zosta∏ nim minister w∏aÊciwy do spraw gospodarki).

Do najwa˝niejszych zmian wynikajàcych z tej ustawy nale˝ywprowadzenie przepisów szczegó∏owo okreÊlajàcych wymagania bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiolo-gicznej dotyczàce lokalizacji, projektowania, budowy,rozruchu, eksploatacji i likwidacji obiektów jàdrowych,

a tak˝e lokalizacji i budowy sk∏adowisk odpadówpromieniotwórczych i wypalonego paliwa jàdrowego. W znowelizowanej ustawie zawarto zasad´, i˝ obiektjàdrowy lokalizuje si´ na terenie, który umo˝liwia zapewnie-nie bezpieczeƒstwa jàdrowego, ochrony radiologicznej,ochrony fizycznej podczas rozruchu, eksploatacji i likwidacjitego obiektu, a tak˝e przeprowadzenie sprawnegopost´powania awaryjnego w przypadku wystàpieniazdarzenia radiacyjnego. Inwestor obiektu jàdrowego, jakoprzysz∏y posiadacz zezwolenia, powinien sam przeprowa-dziç ocen´ terenu przeznaczonego pod lokalizacj´ obiektujàdrowego i opracowaç jej wyniki, wraz z wynikami badaƒ i pomiarów stanowiàcych podstaw´ jej sporzàdzenia, w formie raportu lokalizacyjnego. Raport lokalizacyjnypodlega ocenie przez Prezesa PAA w toku post´powania o wydanie zezwolenia na budow´ obiektu jàdrowego. W wyniku nowelizacji ustawy inwestor obiektu jàdrowegouzyska∏ mo˝liwoÊç wystàpienia do Prezesa PAA z wnioskiem o wydanie wyprzedzajàcej opinii odnoÊnieplanowanej lokalizacji obiektu jàdrowego.

W ustawie – Prawo atomowe nie przewidziano wydawaniaodr´bnego zezwolenia na projektowanie obiektówjàdrowych, ale okreÊlono podstawowe warunki, jakiepowinien spe∏niaç projekt obiektu jàdrowego z punktuwidzenia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiolo-gicznej, a tak˝e bezpiecznego funkcjonowania urzàdzeƒ technicznych zainstalowanych i eksploatowanych w obiekciejàdrowym. Musi on gwarantowaç zapewnienie bezpie-czeƒstwa jàdrowego, ochrony radiologicznej i ochrony fizycznej podczas budowy, rozruchu, eksploatacji, w tymnapraw i modernizacji, a tak˝e likwidacji tego obiektu orazmo˝liwoÊç przeprowadzenia sprawnego post´powaniaawaryjnego w przypadku wystàpienia zdarzenia radia-cyjnego. Powinien tak˝e uwzgl´dniaç sekwencj´ poziomówbezpieczeƒstwa zapewniajàcych zapobieganie powstawaniuodchyleƒ od normalnych warunków eksploatacyjnych,zdarzeƒ eksploatacyjnych, awarii przewidzianych w za∏o-˝eniach projektowych i wykraczajàcych poza te za∏o˝eniaci´˝kich awarii, a je˝eli nie uda si´ zapobiec tym odchyle-

20


[1] Dz. Urz. UE L 172 z 02.07.2009 r. s. 18 oraz Dz. Urz. UE L 260 z 03.10.2009 r. s. 40.[2] Dz. U. z 2011 r. Nr 4, poz. 9.

niom, zdarzeniom czy awariom – kontrolowanie ich orazminimalizacj´ radiologicznych skutków awarii.

W przepisach znowelizowanej ustawy – Prawo atomowezobowiàzano inwestora do przeprowadzania, przed wystà-pieniem do Prezesa PAA z wnioskiem o wydanie zezwoleniana budow´ obiektu jàdrowego, analiz bezpieczeƒstwa w zakresie bezpieczeƒstwa jàdrowego, z uwzgl´dnieniemczynnika technicznego i Êrodowiskowego. Inwestor musipoddaç przeprowadzone analizy bezpieczeƒstwa weryfikacji,w której nie mogà braç udzia∏u podmioty uczestniczàce w opracowaniu projektu obiektu jàdrowego. Wyniki analizbezpieczeƒstwa sà podstawà do opracowania wst´pnegoraportu bezpieczeƒstwa, przedstawianego Prezesowi PAAwraz z wnioskiem o wydanie zezwolenia na budow´ obiektujàdrowego.

Systemy oraz elementy konstrukcji i wyposa˝enia obiektujàdrowego majàce istotne znaczenie z punktu widzenia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej, w tymoprogramowanie sterowania i kontroli, muszà byç, zgodnie z nowymi przepisami ustawy – Prawo atomowe, zidenty-fikowane i klasyfikowane do klas bezpieczeƒstwa, w zale˝noÊci od stopnia w jakim te systemy oraz elementywp∏ywajà na bezpieczeƒstwo jàdrowe i ochron´ radiolo-gicznà obiektu jàdrowego. Dokumentacja zawierajàca klasy-fikacj´ bezpieczeƒstwa systemów oraz elementów kon-strukcji i wyposa˝enia obiektu jàdrowego stanowi jeden z elementów zintegrowanego systemu zarzàdzania, którypowinna posiadaç jednostka organizacyjna wykonujàcadzia∏alnoÊç zwiàzanà z obiektem jàdrowym. Powinna onabyç przedk∏adana do zatwierdzenia Prezesowi PAA wraz z wnioskiem o wydanie zezwolenia na budow´ obiektujàdrowego. W procesie budowy obiektu jàdrowego organydozoru jàdrowego jak równie˝ dzia∏ajàce w zakresie swoichkompetencji inne organy, b´dà mog∏y kontrolowaç wykonawców i dostawców systemów oraz elementów konstrukcji i wyposa˝enia obiektu jàdrowego, a tak˝e wyko-nawców prac prowadzonych przy budowie i wyposa˝eniuobiektu jàdrowego w zakresie systemów, elementów i pracistotnych ze wzgl´du na bezpieczeƒstwo jàdrowe i ochron´radiologicznà oraz bezpiecznego funkcjonowania urzàdzeƒtechnicznych. W znowelizowanej ustawie przyznano

Prezesowi PAA nast´pujàce Êrodki nadzoru wobec jednostkiorganizacyjnej wykonujàcej dzia∏alnoÊç polegajàcà nabudowie, rozruchu, eksploatacji lub likwidacji obiektujàdrowego, na rzecz której dzia∏ajà wykonawcy i dostawcyobj´ci tà kontrolà:

1. zakaz zastosowania okreÊlonego systemu lub elementu konstrukcji i wyposa˝enia obiektu jàdrowego – je˝eli w toku kontroli stwierdzono, ˝e mo˝e to mieç negatywny wp∏yw na stan bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej obiektu jàdrowego;

2. nakaz wstrzymania okreÊlonych prac w obiekcie jàdrowym – w przypadku stwierdzenia, i˝ sà one prowadzone w sposób mogàcy mieç negatywny wp∏yw na stan bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiolo-gicznej obiektu jàdrowego.

W ustawie – Prawo atomowe podkreÊlona zosta∏a zasada, i˝obiekt jàdrowy uruchamia si´ i eksploatuje w sposób zapew-niajàcy bezpieczeƒstwo jàdrowe oraz ochron´ radiologicznàpracowników i ludnoÊci, zgodnie z wdro˝onym w jednostceorganizacyjnej zintegrowanym systemem zarzàdzania.Rozruch obiektu jàdrowego powinien byç prowadzony zgodnie z programem zatwierdzonym przez Prezesa PAAoraz udokumentowany w dokumentacji rozruchowej tegoobiektu. Prezes PAA uzyska∏ szczególne uprawnieniadozorowe zwiàzane etapem rozruchu obiektu jàdrowego,takie jak: mo˝liwoÊç wydania decyzji o wstrzymaniurozruchu obiektu jàdrowego oraz zatwierdzanie raportu z rozruchu obiektu jàdrowego.

W znowelizowanej ustawie zawarto obowiàzek prowadzeniadokumentacji eksploatacyjnej obiektu jàdrowego orazprzekazywania Prezesowi PAA bie˝àcej informacji o parame-trach pracy obiektu jàdrowego istotnych dla bezpieczeƒstwa,a Prezesowi Urz´du Dozoru Technicznego – informacji o bezpieczeƒstwie funkcjonowania urzàdzeƒ podlegajàcychprzepisom o dozorze technicznym zainstalowanych i eksploatowanych w elektrowni jàdrowej. Prezes PAA uzyska∏ mo˝liwoÊç wydania nakazu zmniejszenia mocy lubwy∏àczenia obiektu jàdrowego z eksploatacji, je˝eli z jegooceny lub z otrzymanych od Prezesa Urz´du Dozoru

21

Technicznego informacji wynika, ˝e dalsza eksploatacjatakiego obiektu zagra˝a bezpieczeƒstwu jàdrowemu lubochronie radiologicznej.

Kierownik jednostki organizacyjnej eksploatujàcej obiektjàdrowy zosta∏ obcià˝ony obowiàzkiem przeprowadzaniaocen okresowych bezpieczeƒstwa jàdrowego obiektujàdrowego (zwanych dalej: „ocenami okresowymi bezpieczeƒstwa”), zgodnie z zatwierdzonymi przez PrezesaPAA planami ka˝dej z tych ocen. Zatwierdzenie przezPrezesa PAA raportu z przeprowadzonej oceny okresowejb´dzie warunkiem dalszej eksploatacji obiektu jàdrowego.

Kierownik jednostki organizacyjnej zosta∏ obcià˝ony obowiàzkiem opracowania programu likwidacji obiektujàdrowego i przedstawienia go Prezesowi PAA dozatwierdzenia ju˝ wraz z wnioskiem o wydanie zezwoleniana budow´, rozruch oraz eksploatacj´ obiektu jàdrowego. W toku eksploatacji program ten b´dzie musia∏ byç aktuali-zowany i zatwierdzany co najmniej raz na 5 lat orazniezw∏ocznie po ewentualnym zakoƒczeniu eksploatacjiobiektu jàdrowego wskutek wydarzeƒ nadzwyczajnych.Dzieƒ zatwierdzenia przez Prezesa PAA raportu kierownikajednostki organizacyjnej z likwidacji obiektu jàdrowegozosta∏ w znowelizowanej ustawie ustalony jako formalny termin zakoƒczenia tej likwidacji.

W ustawie – Prawo atomowe wprowadzono system finan-sowania koƒcowego post´powania z wypalonym paliwemjàdrowym i odpadami promieniotwórczymi oraz likwidacjiobiektu jàdrowego. Na pokrycie kosztów z tym zwiàzanychjednostka organizacyjna, po otrzymaniu zezwolenia naeksploatacj´ elektrowni jàdrowej, b´dzie obowiàzana do systematycznego – co kwarta∏ – dokonywania wp∏aty nawyodr´bniony fundusz specjalny, zwany „funduszem likwidacyjnym”. Ârodki zgromadzone w ten sposób b´dàmog∏y byç przeznaczone wy∏àcznie na pokrycie kosztówkoƒcowego post´powania z odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jàdrowym pochodzàcymi z obiektujàdrowego oraz na pokrycie kosztów likwidacji tego obiektujàdrowego. Wyp∏ata Êrodków z funduszu likwidacyjnegob´dzie mog∏a w zwiàzku z tym nastàpiç wy∏àcznie na pozy-tywnie zaopiniowany przez Prezesa PAA wniosek jednostki

organizacyjnej, która otrzyma∏a zezwolenie na eksploatacj´lub likwidacj´ obiektu jàdrowego.

W znowelizowanej ustawie – Prawo atomowe zamieszczonotak˝e wymagania dotyczàce wyboru lokalizacji sk∏ado-wiska odpadów promieniotwórczych z punktu widzenia bezpieczeƒstwa. Przed dokonaniem tego wyboru konieczne jest przeprowadzenie przez inwestora oceny spe∏nianiawymagaƒ lokalizacyjnych okreÊlonych w przepisach rozporzàdzenia Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jàdrowego. Ocena ta musi byç zawarta w raporcielokalizacyjnym. Raport ten z kolei podlega ocenie PrezesaPAA w toku post´powania o wydanie zezwolenia na budow´sk∏adowiska odpadów promieniotwórczych. Podobnie jak w przypadku obiektu jàdrowego, inwestor sk∏adowiskaodpadów promieniotwórczych uzyska∏ mo˝liwoÊç wystà-pienia do Prezesa PAA z wnioskiem o wydanie wyprzedza-jàcej opinii odnoÊnie planowanej lokalizacji sk∏adowiskaodpadów promieniotwórczych. W tym przypadku do tegowniosku inwestor powinien do∏àczyç raport lokalizacyjny.

Znowelizowana ustawa – Prawo atomowe zawiera te˝ noweprzepisy nie zwiàzane bezpoÊrednio z wykonywaniem przezPrezesa PAA jego zadaƒ, które dotyczà obszaru energetykijàdrowej. Przepisy te wesz∏y w ˝ycie z dniem 1 stycznia2012 r. W szczególnoÊci dotyczà one:

• obowiàzków ró˝nych podmiotów w zakresie zapewnienia informacji spo∏ecznej zwiàzanej z obiektami energetyki jàdrowej;

• dzia∏aƒ ministra w∏aÊciwego do spraw gospodarki oraz Rady Ministrów w zakresie rozwoju energetyki jàdrowej, w szczególnoÊci uchwalania Programu Polskiej Energetyki Jàdrowej.

2.2. Inne ustawy

Przepisy poÊrednio zwiàzane z zagadnieniami bezpie-czeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej zawarte sàrównie˝ w innych ustawach, w szczególnoÊci:

22


1) ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 227, poz. 1367 i Nr 244, poz. 1454)[3],

2) ustawie z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeƒstwie morskim (Dz. U. Nr 228, poz. 1368 oraz z 2012 r., poz. 1068)[4],

3) ustawie z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz. U. Nr 122, poz. 1321, z póên. zm.).

2.3. Akty wykonawcze do ustawy – Prawo atomowe

Szczegó∏owe regulacje dotyczàce bezpieczeƒstwa jàdrowegoi ochrony radiologicznej zawierajà przepisy wykonawcze doustawy – Prawo atomowe. Przepisy te, w odniesieniu doobszaru kompetencji Prezesa PAA, okreÊlajà w szczególnoÊci:

1. dokumenty, które muszà byç z∏o˝one ∏àcznie z wnioskiem o wydanie zezwolenia na konkretnà dzia∏alnoÊç zwiàzanà z nara˝eniem na promieniowanie jonizujàce (lub przy zg∏oszeniu takiej dzia∏alnoÊci),

2. przypadki, w których dzia∏alnoÊç zwiàzana z nara˝eniem mo˝e byç prowadzona bez zezwolenia czy zg∏oszenia,

3. wymagania dotyczàce terenów kontrolowanych i nad-zorowanych oraz sprz´tu dozymetrycznego,

4. wartoÊci dawek granicznych dla pracowników i ogó∏u ludnoÊci,

5. stanowiska istotne dla bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej oraz wymagania, które musi spe∏niç osoba ubiegajàca si´ o uprawnienia do ich zajmowania, a tak˝e wymagania dla uzyskania uprawnieƒ inspektora ochrony radiologicznej,

6. szczegó∏owe warunki wykonywania pracy ze êród∏ami promieniowania jonizujàcego,

7. sposoby ochrony fizycznej materia∏ów jàdrowych.

W zwiàzku z nowelizacjà ustawy – Prawo atomowe w 2011 r. i 2012 r. opracowano w Paƒstwowej AgencjiAtomistyki projekty 13 rozporzàdzeƒ wykonawczych.Przepisy dwóch rozporzàdzeƒ Ministra Ârodowiska, uchwalonych i og∏oszonych w 2011 r., wesz∏y w ˝ycie w styczniu 2012 r., dotyczà one:

• sposobu i trybu pracy Rady ds. Bezpieczeƒstwa Jàdrowego i Ochrony Radiologicznej oraz

• wzoru legitymacji s∏u˝bowej inspektora dozoru jàdrowego.

Kolejnych 9 opracowanych w Paƒstwowej AgencjiAtomistyki rozporzàdzeƒ Rady Ministrów zosta∏oog∏oszonych w 2012 r., dotyczà one:

• wzoru kwartalnego sprawozdania o wysokoÊci uiszczonej wp∏aty na fundusz likwidacyjny,

• sposobu przeprowadzania okresowej oceny bezpie-czeƒstwa jàdrowego obiektu jàdrowego,

• inspektorów dozoru jàdrowego,

• stanowisk majàcych istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej oraz inspektorów ochrony radiologicznej,

• czynnoÊci majàcych istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej w elektrowni jàdrowej,

• szczegó∏owego zakresu przeprowadzania oceny terenu przeznaczonego pod lokalizacj´ obiektu jàdrowego, przypadków wykluczajàcych mo˝liwoÊç uznania terenu za spe∏niajàcy wymogi lokalizacji obiektu jàdrowego oraz w sprawie wymagaƒ dotyczàcych raportu lokalizacyjnego

23


[3] Wesz∏a w ˝ycie z dniem 1 stycznia 2012 r., uchylajàc m.in. ustaw´ z dnia 28 paêdziernika 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 199, poz. 1671,z póên. zm.) oraz ustaw z dnia 31 marca 2004 r. o przewozie kolejà towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 97, poz. 962, z póên. zm.).

[4] Wesz∏a w ˝ycie z dniem 25 stycznia 2012 r., uchylajàc m.in. ustaw´ z dnia 9 listopada 2000 r. o bezpieczeƒstwie morskim (Dz. U. z 2006 r. Nr 99, poz. 693, z póên. zm.).

dla obiektu jàdrowego,

• zakresu i sposobu przeprowadzania analiz bezpie-czeƒstwa przeprowadzanych przed wystàpieniem z wnioskiem o wydanie zezwolenia na budow´ obiektu jàdrowego oraz w sprawie wst´pnego raportu bezpie-czeƒstwa dla obiektu jàdrowego,

• wymagaƒ bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiolo-gicznej, jakie ma uwzgl´dniaç projekt obiektu jàdrowego oraz

• wysokoÊci wp∏aty na fundusz likwidacyjny.

Ostatnie 2 opracowane w PAA w 2012 r. rozporzàdzeniaRady Ministrów zosta∏y og∏oszone i wesz∏y w ˝ycie w 2013 r., dotyczà one:

• wymagaƒ dotyczàcych rozruchu i eksploatacji obiektów jàdrowych oraz

• wymagaƒ bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiolo-gicznej dla etapu likwidacji obiektów jàdrowych oraz zawartoÊci raportu z likwidacji obiektu jàdrowego.

Ponadto, w 2012 r. zosta∏y wydane 3 kolejne roz-porzàdzenia wykonawcze do znowelizowanej ustawy –Prawo atomowe, które opracowano w MinisterstwieGospodarki oraz w Ministerstwie Zdrowia, a nie w PAA.

Dotyczà one:

• dotacji celowej udzielanej w celu zapewnienia bezpie-czeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej kraju przy stosowaniu promieniowania jonizujàcego,

• szczegó∏owych zasad tworzenia i dzia∏ania Lokalnych Komitetów Informacyjnych oraz wspó∏pracy w zakresie obiektów energetyki jàdrowej oraz

• nadawania uprawnieƒ inspektora ochrony radiologicznej w pracowniach stosujàcych aparaty rentgenowskie w celach medycznych.

Szczegó∏owy wykaz wszystkich aktów wykonawczych doustawy – Prawo atomowe zawiera za∏àcznik nr 1 doniniejszego opracowania. Ponadto w PAA prowadzone by∏yprace legislacyjne nad kolejnymi dwoma projektami rozporzàdzeƒ (zob. rozdz. III.1.).

2.4. Przepisy mi´dzynarodowe

Rzeczpospolita Polska ratyfikowa∏a szereg umów mi´dzynarodowych w zakresie bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej, które zgodnie z Konstytucjà RP sàêród∏em powszechnie obowiàzujàcego w Polsce prawa.Obejmujà one obszary wspó∏pracy mi´dzynarodowej i wymiany informacji w przypadku awarii jàdrowej lubzagro˝enia radiologicznego, bezpieczeƒstwa jàdrowegoobiektów jàdrowych, bezpiecznego post´powania z wypalonym paliwem jàdrowym i odpadami promieniotwór-czymi, ochrony fizycznej materia∏ów jàdrowych. W zakresiespraw odpowiedzialnoÊci cywilnej za szkody wywo∏anewypadkami jàdrowymi Rzeczpospolita Polska jest stronàKonwencji wiedeƒskiej o odpowiedzialnoÊci cywilnej zaszkod´ jàdrowà, sporzàdzonej w Wiedniu dnia 21 maja1963 r. (Dz. U. z 1990 r. Nr 63, poz. 370) oraz Protoko∏u zmieniajàcego Konwencj´ wiedeƒskà z 1963 r. o odpowiedzialnoÊci cywilnej za szkody jàdrowe, sporzàdzonego w Wiedniu dnia 12 wrzeÊnia 1997 r. (Dz. U. z 2011 r. Nr 4, poz. 9). Rzeczpospolita Polska jest tak˝e stronà Uk∏adu o nierozprzestrzenianiu broni jàdrowej, sporzàdzonego w Moskwie, Waszyngtonie i Londynie w dniu 1 lipca 1968 r. (Dz. U. z 1970 Nr 8, poz. 60) (INFCIRC/140) i wynikajàcych z niego porozumieƒ i protoko∏ów.

Ponadto Polska jest stronà Traktatu ustanawiajàcegoEuropejskà Wspólnot´ Energii Atomowej (Euratom). Na jegopodstawie przyj´to szereg dyrektyw, które w okresie ostatnich kilkunastu lat zosta∏y implementowane do pol-skiego systemu prawnego. Obejmujà one m.in. tematyk´bezpieczeƒstwa jàdrowego obiektów jàdrowych, ochronyradiologicznej pracowników, w tym pracownikówzewn´trznych i ogó∏u spo∏eczeƒstwa, informowaniaspo∏eczeƒstwa o Êrodkach ochrony zdrowia oraz o dzia∏a-niach, które b´dà stosowane w przypadku zdarzenia radia-

24


cyjnego, post´powania z wysokoaktywnymi zamkni´tymiêród∏ami promieniowania jonizujàcego, w tym ze êród∏aminiekontrolowanymi (np. porzuconymi, skradzionymi, posia-danymi nielegalnie). Wa˝nym obszarem regulacji europej-skich jest te˝ przemieszczanie odpadów promieniotwórczychi wypalonego paliwa jàdrowego przez granice wewn´trzne i zewn´trzne Unii Europejskiej.

Wykaz wa˝niejszych aktów prawa mi´dzynarodowego oraz prawa Unii Europejskiej zawiera za∏àcznik nr 2 doniniejszego opracowania.

25


III. DZIA¸ANIA PA¡STWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKIW PROGRAMIE POLSKIEJ ENERGETYKI JÑDROWEJ

1. PA¡STWOWA AGENCJA ATOMISTYKI W PROGRAMIE POLSKIEJ ENERGETYKI JÑDROWEJ2. ROZWÓJ PA¡STWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI – OBECNE DZIA¸ANIA I PLANY NA PRZYSZ¸OÂå

Program Polskiej Energetyki Jàdrowej (PPEJ) zosta∏zainicjowany Uchwa∏à Rady Ministrów z dnia 13 stycznia2009 r., a funkcj´ koordynatora pe∏ni Pe∏nomocnik Rzàduds. Polskiej Energetyki Jàdrowej w randze PodsekretarzaStanu w Ministerstwie Gospodarki. Jednym z warunkówrealizacji programu jest zapewnienie wysokiego, akcepto-walnego spo∏ecznie poziomu bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej. Do realizacji tego zadaniakonieczne jest zapewnienie nadzoru nad dzia∏alnoÊciàprowadzonà w obiektach jàdrowych przez kompetentny,niezale˝ny dozór jàdrowy, którym jest Paƒstwowa AgencjaAtomistyki.

W 2012 r. kontynuowano prace nad przygotowaniem ramprawnych dla realizacji Programu Polskiej EnergetykiJàdrowej (PPEJ), rozpocz´te w 2009 r. W zwiàzku z wejÊciem w ˝ycie 1 lipca 2011 r. ustawy o zmianie ustawy Prawo atomowe, w Paƒstwowej Agencji Atomistykiukoƒczono w 2012 r. prace nad projektami 9 rozporzàdzeƒdo zmienionej ustawy, z których 7 zosta∏o og∏oszonych i wesz∏o w ˝ycie w tym samym roku, a 2 w roku 2013.

Wi´kszoÊç z tych rozporzàdzeƒ zawiera ca∏kiem nowerozwiàzania, które dotychczas nie wyst´powa∏y w polskimporzàdku prawnym. Rozporzàdzenia szczegó∏owo regulujàaspekty bezpieczeƒstwa obiektów jàdrowych, w tym elektrowni jàdrowych. Opracowano projekty rozporzàdzeƒRady Ministrów w sprawie:

1) szczegó∏owego zakresu przeprowadzania oceny terenu przeznaczonego pod lokalizacj´ obiektu jàdrowego oraz w sprawie wymagaƒ dotyczàcych raportu lokalizacyjnego dla obiektu jàdrowegoRozporzàdzenie tworzy szczegó∏owe ramy prawne dla lokalizacji nowych obiektów jàdrowych w Polsce. Zapewnia ono, ˝e wybrana lokalizacja, oprócz kryteriów

ekonomicznych i spo∏ecznych, musi przede wszystkim spe∏niaç wymogi bezpieczeƒstwa jàdrowego. Oznacza to, ˝e na danym obszarze nie mogà wyst´powaç zjawiska i czynniki, które mog∏yby zagroziç bezpie-czeƒstwu funkcjonowania obiektu jàdrowego.

2) zakresu i sposobu przeprowadzania analiz bez-pieczeƒstwa przeprowadzanych przed wystàpie-niem z wnioskiem o wydanie zezwolenia na budow´ obiektu jàdrowego oraz zakresu wst´pnego raportu bezpieczeƒstwa dla obiektu jàdrowegoRozporzàdzenie okreÊla podstawowe wymagania dotyczàce zakresu i sposobu prowadzenia wszechstron-nych analiz bezpieczeƒstwa projektowanych obiektów jàdrowych i ich w∏aÊciwego udokumentowania we wst´pnym raporcie bezpieczeƒstwa.

3) wymagaƒ bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej, jakie ma uwzgl´dniaç projekt obiektu jàdrowegoPrzepisy zawarte w projekcie ustanawiajà wysokie standardy zapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej stawiane rozwiàzaniom projektowym obiektów jàdrowych, a zw∏aszcza elektrowni jàdrowych. Przepisy te oparte zosta∏y na aktualnych i najnowszych przyj´tych na Êwiecie wymaganiach w tym zakresie.

4) czynnoÊci majàcych istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej w jednostce organizacyjnej wykonujàcej dzia∏alnoÊç polegajàcà na rozruchu, eksploatacji lub likwidacji elektrowni jàdrowejRozporzàdzenie to okreÊla jakie czynnoÊci w elektrowni jàdrowej (w toku rozruchu, eksploatowanej lub likwidowanej) sà szczególnie istotne z punktu widzenia

27

III. DZIA¸ANIA PA¡STWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI W PROGRAMIE POLSKIEJ ENERGETYKI JÑDROWEJ

III. 1. PA¡STWOWA AGENCJA ATOMISTYKI W PROGRAMIE POLSKIEJ ENERGETYKI JÑDROWEJ

bezpieczeƒstwa jàdrowego obiektu i w zwiàzku z tym wymagajà uzyskania specjalnych uprawnieƒ do ich wykonywania. Rozporzàdzenie okreÊla tak˝e, w jaki sposób b´dà prowadzone szkolenia dla osób personelu realizujàcego te czynnoÊci oraz w jaki sposób ich fachowoÊç b´dzie sprawdzana (forma egzaminu).W rozporzàdzeniu wymieniane sà czynnoÊci, a nie konkretne stanowiska, co zapewnia niezale˝noÊç przepisów od technologii wybranej przez inwestora elektrowni jàdrowej.

5) w sprawie inspektorów dozoru jàdrowegoRozporzàdzenie to zastàpi∏o dotychczasowe rozpo-rzàdzenie z 2002 r. i co do zasady nie ró˝ni si´ od obowiàzujàcej regulacji. KoniecznoÊç wydania nowego rozporzàdzenia wynika z przeniesienia do ustawy – Prawo atomowe cz´Êci uregulowaƒ dotychczas zawartych w rozporzàdzeniu.

6) w sprawie stanowisk majàcych istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej oraz inspektorów ochrony radiologicznejRegulacje proponowane w nowym rozporzàdzeniu w zasadzie nie odbiegajà od tych, jakie obowiàzywa∏y w dotychczasowym stanie prawnym. Tak, jak w przy-padku rozporzàdzenia w sprawie inspektorów dozoru jàdrowego, koniecznoÊç wydania nowego rozporzà-dzenia wynika∏a z przeniesienia cz´Êci przepisów do ustawy – Prawo atomowe. Wprowadzono równie˝ dodatkowe rozwiàzania upraszczajàce procedury nadawania uprawnieƒ i wychodzàce naprzeciw oczeki-waniom u˝ytkowników êróde∏ promieniowania jonizu-jàcego.

7) w sprawie wymagaƒ bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej dla etapu likwidacji obiektów jàdrowych oraz zawartoÊci raportu z likwidacji obiektu jàdrowegoPrzepisy zawarte w tym rozporzàdzeniu ustanawiajà wysokie standardy zapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej na etapie likwidacji

obiektów jàdrowych – w tym zw∏aszcza elektrowni jàdrowych.

8) w sprawie wymagaƒ dotyczàcych rozruchu i eksploa-tacji obiektów jàdrowychRozporzàdzenie uszczegó∏awia oraz doprecyzowuje wymagania dotyczàce rozruchu i eksploatacji obiektów jàdrowych zasygnalizowane w ustawie.

9) w sprawie wysokoÊci wp∏aty na pokrycie kosztów koƒcowego post´powania z wypalonym paliwem jàdrowym i odpadami promieniotwórczymi oraz na pokrycie kosztów likwidacji elektrowni jàdrowejRozporzàdzenie okreÊla wysokoÊç wp∏aty na fundusz likwidacyjny, z którego b´dà pokrywane koszty koƒcowego post´powania z wypalonym paliwem jàdrowym i odpadami promieniotwórczymi oraz koszty likwidacji elektrowni jàdrowej.

Wi´kszoÊç ww. rozporzàdzeƒ, z wyjàtkiem poz. 7 i poz. 8[3],zosta∏a przyj´ta i og∏oszona w Dzienniku Ustaw w 2012 r.,Szczegó∏y dotyczàce wejÊcia w ˝ycie tych rozporzàdzeƒ sàokreÊlone w Za∏àczniku nr 1.

Ponadto w 2012 r. zosta∏y og∏oszone i wesz∏y w ˝ycie 2 rozporzàdzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2011 r., nad którymi prace zakoƒczono w PAA w 2011 r.:

1) w sprawie oceny okresowej bezpieczeƒstwa jàdrowego obiektu jàdrowegoRozporzàdzenie okreÊla ramy dla regularnej oceny i weryfikacji oraz sta∏ego podnoszenia bezpieczeƒstwa jàdrowego obiektów jàdrowych, co umo˝liwia analiz´ efektów zwiàzanych z up∏ywem czasu (starzeniem) elementów konstrukcji i wyposa˝enia obiektu, a tak˝e doÊwiadczeƒ wynikajàcych z eksploatacji zarówno obiektu poddawanego ocenie, jak i innych podobnych obiektów eksploatowanych w kraju lub za granicà,

2) w sprawie wzoru kwartalnego sprawozdania o wy-sokoÊci uiszczonej wp∏aty na fundusz likwidacyjny

28


[3] Rozporzàdzenia te zosta∏y og∏oszone w Dzienniku Ustaw i wesz∏y w ˝ycie na poczàtku 2013 r.

Rozporzàdzenie okreÊla wzór sprawozdania sk∏adanego Prezesowi PAA przez kierownika jednostki organiza-cyjnej, która otrzyma∏a zezwolenie na eksploatacj´ lub likwidacj´ elektrowni jàdrowej wysokoÊci wp∏at dokonanych na fundusz likwidacyjny oraz o iloÊci wyprodukowanych w tym kwartale megawatogodzin energii elektrycznej.

Wymienione rozporzàdzenia stanowià istotne dope∏nienieram prawnych gwarantujàcych bezpieczeƒstwo jàdrowe i ochron´ radiologicznà kraju, które nabierajà szczególnegoznaczenia w kontekÊcie wprowadzania PPEJ.

Zadania PAA jako urz´du dozoru jàdrowego, w odniesieniudo obiektów jàdrowych, w tym elektrowni jàdrowych, toprzede wszystkim:

• formu∏owanie wymagaƒ w zakresie bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej i wydawanie zaleceƒ technicznych wskazujàcych szczegó∏owe sposoby zapew-niania bezpieczeƒstwa,

• wykonywanie analiz i ocen informacji technicznej, dostar-czonej wraz z odpowiednimi analizami bezpieczeƒstwa przez inwestora lub organizacj´ eksploatujàcà obiekt jàdrowy, w celu weryfikacji, czy obiekt ten spe∏nia odpowiednie cele, zasady i kryteria bezpieczeƒstwa, dla potrzeb procesów wydawania zezwoleƒ i innych decyzji dozoru jàdrowego,

• prowadzenie procesu wydawania zezwoleƒ na budow´, rozruch, eksploatacj´ i likwidacj´ obiektów jàdrowych,

• prowadzenie kontroli zapewnienia bezpieczeƒstwa przez inwestora lub organizacj´ eksploatujàcà obiekt jàdrowy, w zakresie przestrzegania wymagaƒ bezpieczeƒstwa okreÊlonych w przepisach bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej i w warunkach okreÊlonych w zezwoleniach i decyzjach dozoru jàdrowego,

• nak∏adanie sankcji wymuszajàcych przestrzeganie wymienionych wy˝ej wymagaƒ.

Realizacja wymienionych zadaƒ wymaga znacznego wzmo-cnienia kadrowego i finansowego Paƒstwowej AgencjiAtomistyki. Kompetentny i dobrze wyposa˝ony techniczniedozór jàdrowy jest warunkiem osiàgni´cia w∏aÊciwego,akceptowalnego spo∏ecznie poziomu bezpieczeƒstwajàdrowego i ochrony radiologicznej.

OkreÊlenie zapotrzebowania na pracowników wynika m.in. z porównania stanu (liczebnoÊci) kadr podobnych urz´dóww innych krajach z liczebnoÊcià personelu w PAA. Ca∏kowi-ta liczba nowych etatów w Agencji niezb´dnych dlazapewnienia bezpieczeƒstwa ludzi i Êrodowiska w chwiliprzystàpienia do wdra˝ania PPEJ powinna osiàgnàç 39osób.

Analizy stanu obecnego i koniecznoÊci stosownych zmiandokonano w oparciu o zalecenia Mi´dzynarodowej AgencjiEnergii Atomowej oraz dyrektywy UE, w szczególnoÊcidyrektyw´ Rady 2009/71/EURATOM z dnia 25 czerwca2009 r. ustawiajàcà wspólnotowe ramy bezpieczeƒstwajàdrowego obiektów jàdrowych. W kraju rozpoczynajàcymprogram jàdrowy i niedysponujàcym przemys∏em jàdrowym,takim jak Polska, wystàpià trudnoÊci z pozyskaniem pracowników z umiej´tnoÊciami i wiedzà, niezb´dnymi do

29


III. 2. ROZWÓJ PA¡STWOWEJ AGENCJI ATOMISTYKI– OBECNE DZIA¸ANIA I PLANY NA PRZYSZ∏OÂå

wykonywania funkcji dozorowych. Takich pracownikównale˝y dopiero przygotowaç i wyszkoliç.

W tym celu konieczne b´dzie m.in. prowadzenie zama-wianych szkoleƒ podstawowych i powtarzanych, krajowychi zagranicznych. Czas potrzebny do uzyskania pierwszychrezultatów to minimum trzy lata. Inspektor dozorujàdrowego majàcy uczestniczyç w nadzorze nad obiektamijàdrowymi osiàga pe∏nà samodzielnoÊç w pracy przeci´tniepo pi´ciu latach.

Dlatego w 2012 r. PAA kontynuowa∏a pozyskaniedodatkowych Êrodków na zatrudnienie i przeszkolenienowych pracowników. Do koƒca 2012 r. uda∏o si´ obsadziç19 etatów zwiàzanych z planowanym programem energety-ki jàdrowej. Zwi´kszanie zatrudnienia stanowi realizacj´wniosków wynikajàcych z dokonanych w Agencji analizdotyczàcych pracoch∏onnoÊci procesu reglamentacji –przede wszystkim wydawania zezwoleƒ na dzia∏alnoÊçobiektów jàdrowych, prowadzenia nadzoru realizowanego wczasie budowy, a nast´pnie eksploatacji elektrowni jàdrowej.

Powy˝sze wyliczenia nie wyczerpujà wszystkich potrzebkadrowych warunkujàcych efektywne wykonywanie zadaƒPAA przewidzianych w Programie Polskiej EnergetykiJàdrowej. Niemniej jednak, realizacja ww. wzmocnieniakadrowego jest minimalnym warunkiem wdro˝enia dyrekty-wy 2009/71/EURATOM i wype∏niania funkcji dozorowychdla uruchomienia pierwszego bloku elektrowni jàdrowej.

Dotychczasowe funkcje PAA obejmujà, oprócz spraw ÊciÊledozorowych tak˝e koordynacj´ wspó∏pracy (w tym op∏acaniesk∏adek cz∏onkowskich) z organizacjami mi´dzynarodowymi:

• Mi´dzynarodowà Agencjà Energii Atomowej (MAEA) w Wiedniu,

• Organizacjà Traktatu o Ca∏kowitym Zakazie Prób Jàdrowych (CTBTO) w Wiedniu,

• Europejskà Organizacjà Badaƒ Jàdrowych (CERN) w Genewie,

• Zjednoczonym Instytutem Badaƒ Jàdrowych (ZIBJ) w Dubnej k/Moskwy.

Jedynie przynale˝noÊç do Mi´dzynarodowej Agencji EnergiiAtomowej ma bezpoÊredni zwiàzek z zadaniami PrezesaPAA jako organu administracji rzàdowej w∏aÊciwego w sprawach bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radio-logicznej (dozór jàdrowy).W 2012 r. PAA prowadzi∏a starania o przekazanie funkcjikoordynatora wspó∏pracy z pozosta∏ymi z tych organizacji doinnych organów administracji rzàdowej. Procedura w tychsprawach prowadzona by∏a za poÊrednictwem MinistraÂrodowiska.

Trudno znaleêç argumenty przemawiajàce za tym, aby koordynacja wspó∏pracy z tymi trzema organizacjaminale˝a∏a do zakresu dzia∏ania Agencji oraz, aby sk∏adki donich by∏y op∏acane z 68. cz´Êci bud˝etu paƒstwa –Paƒstwowa Agencja Atomistyki. P∏acenie sk∏adek z bud˝etuPAA do wymienionych organizacji jest wynikiem istnieniaró˝norodnych zadaƒ cià˝àcych na PAA w momencie jejutworzenia i uchwalenia ustawy Prawo atomowe w 1986 r.Prezes PAA sprawowa∏ wówczas nadzór nad jednostkamibadawczo-rozwojowymi, a tak˝e pe∏ni∏ funkcj´ organuza∏o˝ycielskiego przedsi´biorstw zwiàzanych z produkcjàaparatury, urzàdzeƒ jàdrowych oraz êróde∏ promieniotwór-czych. Po nowelizacji ustawy – Prawo atomowe, którawesz∏a w ˝ycie w 2011 r., dotyczàcej mi´dzy innymi zakre-su dzia∏ania Prezesa PAA, sprawy nauki i promocji wyko-rzystania energii jàdrowej w gospodarce przesz∏y pod nadzórinnych organów administracji rzàdowej.

W 2012 r. PAA koordynowa∏a wspó∏prac´ Polski z CTBTO,CERN i ZIBJ.

Na poczàtku 2013 r. decyzjami Prezesa Rady Ministrówjako organy w∏aÊciwe dotyczàce cz∏onkowstwa w CTBTO,CERN i ZIBJ zosta∏y wyznaczone Ministerstwo SprawZagranicznych i Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wy˝szego(zob. rozdz. XIII.1.1.5, 1.1.6 i 1.1.7).

30


IV. NADZÓR NAD WYKORZYSTANIEM èRÓDE¸ PROMIENIOWANIA JONIZUJÑCEGO

1. U˚YTKOWNICY èRÓDE¸ PROMIENIOWANIA JONIZUJÑCEGO W POLSCE2. WYDAWANIE ZEZWOLE¡ I PRZYJMOWANIE ZG¸OSZE¡3. KONTROLE DOZOROWE4. REJESTR ZAMKNI¢TYCH èRÓDE¸ PROMIENIOTWÓRCZYCH

Podstawowymi zadaniami Prezesa PAA w zakresie sprawowania nadzoru nad wykonywaniem dzia∏alnoÊcizwiàzanej z nara˝eniem na promieniowanie jonizujàce jest:

• udzielanie zezwoleƒ i podejmowanie innych decyzji w sprawach zwiàzanych z bezpieczeƒstwem jàdrowym i ochronà radiologicznà poprzedzone analizà i ocenà dokumentacji przedk∏adanej przez u˝ytkowników êróde∏ promieniowania jonizujàcego,

• przygotowywanie i przeprowadzanie kontroli jednostek organizacyjnych wykonujàcych dzia∏alnoÊç zwiàzanà z nara˝eniem,

• prowadzenie ewidencji tych jednostek.

Liczba zarejestrowanych jednostek organizacyjnychprowadzàcych dzia∏alnoÊç (jednà lub wi´cej) zwiàzanà z nara˝eniem na promieniowanie jonizujàce, podlegajà-cych zgodnie z ustawà Prawo atomowe nadzorowi PrezesaPAA, wynosi∏a 3228 (stan na 31 grudnia 2012 r.).Natomiast liczba zarejestrowanych dzia∏alnoÊci zwià-zanych z nara˝eniem – 4624. Ostatnia wartoÊç jestznacznie wi´ksza od liczby jednostek organizacyjnych,bowiem wiele spoÊród nich prowadzi po kilka ró˝nychdzia∏alnoÊci (niektóre z nich – nawet kilka tego samegorodzaju, na podstawie odr´bnych zezwoleƒ). Podzia∏dzia∏alnoÊci zwiàzanych z nara˝eniem na promieniowaniejonizujàce ze wzgl´du na rodzaj êród∏a promieniowaniajonizujàcego i cel jego wykorzystania przedstawia tabela 1.

32


IV. 1. U˚YTKOWNICY èRÓDE¸ PROMIENIOWANIA JONIZUJÑCEGO W POLSCE

Tabela 1. Jednostki organizacyjne prowadzàce dzia∏alnoÊcizwiàzane z nara˝eniem na promieniowanie jonizujàce

(stan na 31 grudnia 2012 r.)

Jednostki organizacyjne (wg prowadzonych rodzajów dzia∏alnoÊci)

Liczbajednosteki symbol

dzia∏alnoÊci

Pracownia klasy IPracownia klasy IIPracownia klasy IIIPracownia klasy Z

Instalator czujek izotopowychInstalator urzàdzeƒ

Urzàdzenie izotopoweProdukcja êróde∏ i urzàdzeƒ izotopowych

Obrót êród∏ami i urzàdzeniami izotopowymiAkcelerator

Aplikatory izotopoweTelegammaterapia

Urzàdzenie radiacyjneAparat gammagraficzny

Magazyn êróde∏ izotopowychPrace ze êród∏ami w terenie

Transport êróde∏ lub odpadówChromatograf

Weterynaryjny aparat rentgenowskiSkaner rentgenowski

Defektoskop rentgenowskiInny aparat rentgenowski

18311489363137558215157323361083350408218660345184339

IIIIIIZ

UICUIAAKPPRODYSAKCAPLTLGURDDEFMAGTERTRNCHRRTWRTSRTDRTG

Projekty zezwoleƒ Prezesa PAA nawykonywanie dzia∏alnoÊci zwiàzanychz nara˝eniem na promieniowaniejonizujàce oraz innych decyzji w sprawach istotnych dla bezpie-czeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej, przygotowywane by∏y w Departamencie Ochrony Radiolo-gicznej PAA.

W przypadkach, w których dzia∏alnoÊçze êród∏ami promieniowania jonizu-jàcego nie wymaga∏a zezwolenia,wydawane by∏y decyzje o przyj´ciuzg∏oszenia wykonywania dzia∏alnoÊcizwiàzanej z nara˝eniem na promie-niowanie jonizujàce. Przypadki teokreÊlone sà w rozporzàdzeniu RadyMinistrów z dnia 6 sierpnia 2002 r. w sprawie przypadków, w którychdzia∏alnoÊç zwiàzana z nara˝eniem napromieniowanie jonizujàce nie podlegaobowiàzkowi uzyskania zezwoleniaalbo zg∏oszenia oraz przypadków, w których mo˝e byç wykonywana napodstawie zg∏oszenia (Dz. U. Nr 137poz. 1153 z póên. zm.).

Liczb´ wydanych w 2012 r. zezwoleƒ,aneksów do zezwoleƒ (w przypadkuzmian warunków w dotychczasowychzezwoleniach) oraz przyj´tych zg∏oszeƒpodano w tabeli 2.

33


IV. 2. WYDAWANIE ZEZWOLE¡ I PRZYJMOWANIE ZG¸OSZE¡

Tabela 2. Liczba zezwoleƒ i przyj´tych zg∏oszeƒ zwiàzanych z nara˝eniem na promieniowanie jonizujàce, wydanych w 2012 r.

Pracownia klasy IPracownia klasy IIPracownia klasy IIIPracownia klasy Z

Instalator czujek izotopowychInstalator urzàdzeƒ

Urzàdzenie izotopoweProdukcja êróde∏ i urzàdzeƒ izotopowych

Obrót êród∏ami i urzàdzeniami izotopowymiAkcelerator

Aplikatory izotopoweTelegammaterapia

Urzàdzenie radiacyjneAparat gammagraficzny

Magazyn êróde∏ izotopowychPrace ze êród∏ami w terenie

Transport êróde∏ lub odpadówChromatograf

Weterynaryjny aparat rentgenowskiSkaner rentgenowski

Defektoskop rentgenowskiInny aparat rentgenowski

Razem:

194241162363147689245491413371093656417257675424196507

4624

0123808431161001419104101428

164

01199611353915502106623090601733

360

00340023010000007

352120003

405

Rodzaj dzia∏alnoÊci

Liczba rodzajówdzia∏alnoÊci

w jednostkachorganizacyjnych

(stan na 31grudnia 2012 r.)

Liczba wydanych w 2012 r.:

zezw

oleƒ

anek

sów

decy

zji o

reje

stra

cji

Wydanie zezwolenia, aneksu do zezwolenia lub przyj´ciezg∏oszenia poprzedzone jest analizà i ocenà dokumentacji,która dostarczana jest przez u˝ytkowników êróde∏promieniowania jonizujàcego. Rodzaj dokumentacji okreÊlonyzosta∏ w rozporzàdzeniu Rady Ministrów z dnia 3 grudnia2002 r. w sprawie dokumentów wymaganych przy sk∏adaniu wniosku o wydanie zezwolenia na wykonywaniedzia∏alnoÊci zwiàzanej z nara˝eniem na dzia∏aniepromieniowania jonizujàcego albo przy zg∏oszeniu wykony-wania tej dzia∏alnoÊci (Dz. U. Nr 220 poz. 1851 z póên. zm.).

Poza wymienionà dokumentacjà szczegó∏owej analizie poddawane sà równie˝: uzasadnienie podj´cia dzia∏alnoÊcizwiàzanej z nara˝eniem, proponowane limity u˝ytkowedawek, program zapewnienia jakoÊci prowadzonejdzia∏alnoÊci oraz zak∏adowy plan post´powania awaryjnegow przypadku zdarzeƒ radiacyjnych. Na rys. 2 przedstawionodane dotyczàce liczby zezwoleƒ i aneksów do zezwoleƒudzielanych w latach 1992–2012.

34


0

200

400

600

800

1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012

Rys. 2. Liczba zezwoleƒ na wykonywanie dzia∏alnoÊci w warunkach nara˝enia na promieniowanie jonizujàce i aneksów do zezwoleƒ udzielonych przez Prezesa PAA w latach 1992–2012

Powy˝sze zestawienia nie dotyczà obiektów jàdrowych oraz obiektów przetwarzania i sk∏adowania odpadówpromieniotwórczych.

Kontrole w jednostkach organizacyjnych, innych ni˝ posiadajàce obiekty jàdrowe i sk∏adowiska odpadówpromieniotwórczych, dokonywane by∏y przez inspektorówdozoru jàdrowego z Departamentu Ochrony RadiologicznejPAA pracujàcych w Warszawie, Katowicach i Poznaniu. W roku 2012 przeprowadzono 756 takich kontroli, w tym 7 rekontroli (druga kontrola w tym samym roku), z czego296 kontroli wykonali inspektorzy DOR z Warszawy,

264 – inspektorzy z oddzia∏u DOR w Katowicach i 196 – z oddzia∏u w Poznaniu. Przed przystàpieniem do ka˝dej kontroli dokonywano szczegó∏owej analizy zgromadzonejdokumentacji dotyczàcej kontrolowanej jednostki organi-zacyjnej i prowadzonej przez nià dzia∏alnoÊci pod kàtemwst´pnej oceny wyst´powania potencjalnych „punktów krytycznych” w tej dzia∏alnoÊci i obowiàzujàcego w jedno-stce systemu jakoÊci.

Kierujàc si´ koniecznoÊcià zapewnienia odpowiedniejcz´stotliwoÊci kontroli w zale˝noÊci od zagro˝eniastwarzanego przez wykonywanà dzia∏alnoÊç, ustalono cyklekontroli dla poszczególnych grup dzia∏alnoÊci. JednoczeÊnie,na podstawie wyników kontroli przeprowadzonych w ciàguostatnich lat, wyodr´bniono te dzia∏alnoÊci, które z punktuwidzenia stwarzanego przez nie zagro˝enia oraz ze wzgl´duna rosnàcà kultur´ bezpieczeƒstwa osób je wykonujàcych,nie wymagajà bezpoÊredniego nadzoru w postaci rutyno-

wych kontroli lub gdy taka kontrola jest niecelowa.

Doraêne kontrole w jednostkach wykonujàcych wyró˝nionedzia∏alnoÊci, sà przeprowadzane tylko w razie sporady-cznych potrzeb, a nadzór nad nimi polega g∏ównie na analizie: sprawozdaƒ z dzia∏alnoÊci, przesy∏anych ewidencjiêróde∏ i deklaracji ich przewozu. Dane dotyczàce kontroliprzeprowadzonych przez inspektorów dozoru jàdrowego z DOR PAA w 2012 r. zestawiono w tabeli 3.

35


IV. 3. KONTROLE DOZOROWE

0

200

400

600

800

1000

1200

1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012

Rys. 3. Liczba kontroli przeprowadzonych przez inspektorów DNZPJ/DOR PAA w latach 1992–2012

36


Tabela 3. Liczba i cz´stotliwoÊç kontroli przeprowadzonych w 2012 r. przez inspektorów DOR

U˝yte w tabeli symbole dotyczàce dzia∏alnoÊci zosta∏y zdefiniowane w tabeli 1.

IIIIIIZ

UICUIAAKPPRODYSAKCAPLTLGURDDEFMAGTERTRNCHRRTWRTSRTDRTG

1425229101516973563831349975051277154

corocznieco 2 - lataco 3 - lataco 4 - lata

kontrole doraêneco 3 - lataco 3 - lataco 3 - lata

kontrole doraêneco 2 - lataco 2 - lataco 2 - lataco 3 - lataco 2 - lataco 3 - lataco 3 - lata

kontrole doraênekontrole doraênekontrole doraênekontrole doraêne

co 2 - lataco 3 - lata

Symbole wg prowadzonychdzia∏alnoÊci

Liczba kontroli w 2012 r.

Cz´stotliwoÊç kontroli

Obowiàzek prowadzenia rejestru zamkni´tych êróde∏promieniotwórczych wynika z art. 43c ust.1 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe. Zgodnie z ust. 3 wymienionego wy˝ej artyku∏u, kierownicy jednostek organizacyjnych wykonujàcych na podstawie zezwolenia dzia∏alnoÊç polegajàcà na stosowaniu lub przechowywaniu zamkni´tych êróde∏ promieniotwórczychlub urzàdzeƒ zawierajàcych takie êród∏a, przekazujàPrezesowi PAA kopie dokumentów ewidencji êróde∏promieniotwórczych. Takimi dokumentami sà karty ewiden-cyjne zawierajàce nast´pujàce dane o êród∏ach: nazwa izotopu promieniotwórczego, aktywnoÊç wed∏ug Êwiadectwaêród∏a, data okreÊlenia aktywnoÊci, numer Êwiadectwa i typêród∏a, typ pojemnika albo nazwa urzàdzenia oraz miejsceu˝ytkowania lub magazynowania êród∏a. Kopi´ kart kierownicy jednostek organizacyjnych majà obowiàzekprzes∏aç do Prezesa PAA do dnia 31 stycznia ka˝dego roku.

Dane z kart ewidencyjnych sà wprowadzane do rejestruzamkni´tych êróde∏ promieniotwórczych, który s∏u˝y doweryfikowania informacji o êród∏ach. Informacje zawarte w rejestrze wykorzystywane sà do kontroli jednostek organizacyjnych wykonujàcych dzia∏alnoÊç zwiàzanà z nara˝eniem na promieniowanie jonizujàce. Kontrola polega na konfrontacji zapisów w karcie ewidencyjnej z zakresem wydanego zezwolenia. Dane z rejestru wyko-rzystywane sà tak˝e do sporzàdzania informacji i wykazóww ramach wspó∏dzia∏ania i wspó∏pracy z organami administracji rzàdowej i samorzàdowej oraz w celachstatystycznych. Szczegó∏owe zestawienie wybranych izotopów i êróde∏ je zawierajàcych zaczerpni´te z rejestruzamkni´tych êróde∏ promieniotwórczych zawiera tabela 4.

37


IV. 4. REJESTR ZAMKNI¢TYCH èRÓDE¸ PROMIENIOTWÓRCZYCH

Tabela 4. Wybrane izotopy promieniotwórcze i êród∏a je zawierajàce przyporzàdkowane do poszczególnych kategorii

Co-60Ir-192Cs-137Se-75

Am-241Pu-239Ra-226Sr-90

Pu-238Kr-85Tl-204inne

5612226916923-1---6

117142338

-41312280197728-

119

26331

22213

973106638521919293

1339

Kategoria 1 Kategoria 2 Kategoria 3Izotop

Liczba êróde∏ w rejestrze

Rejestr obejmuje dane o 22284 êród∏ach, w tym zu˝ytychêród∏ach promieniotwórczych (wycofanych z eksploatacjioraz przekazanych do Zak∏adu Unieszkodliwiania OdpadówPromieniotwórczych w Âwierku k. Otwocka), jak równie˝informacje dotyczàce ich ruchu, (tj. terminy otrzymania i przekazania êród∏a) oraz dokumenty z tym zwiàzane.Oprogramowanie rejestru pozwala na identyfikacj´ êród∏awed∏ug numeru jego Êwiadectwa oraz okreÊlenie jegobie˝àcej aktywnoÊci, miejsca jego u˝ytkowania lub maga-

zynowania, a tak˝e identyfikacj´ aktualnego i poprzednichu˝ytkowników tego êród∏a.

W zale˝noÊci od przeznaczenia êród∏a i jego aktywnoÊci oraz umieszczonego w nim izotopu promieniotwórczego,oprogramowanie rejestru pozwala zakwalifikowaç êród∏o doró˝nych kategorii, zgodnie z zaleceniami Mi´dzynarodowejAgencji Energii Atomowej:

• Kategoria 1 obejmuje zamkni´te êród∏a promieniotwór-cze stosowane w takich dziedzinach, jak: teleradioterapia w medycynie, radiografia przemys∏owa, technologie radiacyjne.Rejestr zawiera 1033 êród∏a tej kategorii, znajdujàce si´ w eksploatacji (stan na 31 grudnia 2012).

• Kategoria 2 obejmuje zamkni´te êród∏a promieniotwór-cze stosowane w takich dziedzinach, jak: medycyna (brachyterapia), geologia (karota˝ odwiertów), radiografia przemys∏owa (przenoÊna aparatura kontrolno-pomiarowa oraz stacjonarna aparatura w przemyÊle) wykorzystywane przez:• mierniki poziomu i g´stoÊci zawierajàce êród∏a Cs-137

o aktywnoÊci powy˝ej 20 GBq i Co-60 o aktywnoÊci powy˝ej 1 GBq,

• mierniki gruboÊci zawierajàce êród∏a Kr-85 o aktywno-Êci powy˝ej 50 GBq, Am-241 o aktywnoÊci powy˝ej 10 GBq, Sr-90 o aktywnoÊci powy˝ej 4 GBq i Tl-204 o aktywnoÊci powy˝ej 40 GBq,

• wagi taÊmociàgowe zawierajàce êród∏a Cs-137 o akty-wnoÊci powy˝ej 10 GBq, Co-60 o aktywnoÊci powy˝ej 1 GBq i Am-241 o aktywnoÊci powy˝ej 10 GBq.

Rejestr zawiera 2409 êróde∏ tej kategorii (stan na 31 grudnia 2012 r.).

• Kategoria 3 obejmuje pozosta∏e zamkni´te êród∏a promieniotwórcze, w tym stosowane w stacjonarnej aparaturze kontrolno-pomiarowej.Rejestr zawiera 8495 êróde∏ tej kategorii (stan na 31 grudnia 2012 r.).

38


Fot. 1. Zu˝yte zamkni´te êród∏a promieniotwórcze przekazane do ZUOP

V. NADZÓR NAD OBIEKTAMI JÑDROWYMI

1. OBIEKTY JÑDROWE W POLSCE1.1. Reaktor MARIA1.2. Reaktor EWA w likwidacji1.3. Przechowalniki wypalonego paliwa jàdrowego

2. WYDANE ZEZWOLENIA3. KONTROLE DOZOROWE4. FUNKCJONOWANIE SYSTEMU KOORDYNACJI KONTROLI I NADZORU

NAD OBIEKTAMI JÑDROWYMI5. ELEKTROWNIE JÑDROWE W KRAJACH SÑSIEDNICH

5.1. Elektrownie jàdrowe w odleg∏oÊci do 300 km od granicy kraju5.2. Dane eksploatacyjne elektrowni jàdrowych w krajach sàsiednich5.3. Budowane i planowane elektrownie jàdrowe w pobli˝u granic kraju

Obiektami jàdrowymi w Polsce, w myÊl Prawa atomowego,sà: reaktor badawczy MARIA wraz z po∏àczonym z nimbasenem technologicznym, w którym przechowywane jestwypalone paliwo jàdrowe z jego eksploatacji, reaktor EWA(pierwszy reaktor jàdrowy w Polsce, eksploatowany w latach1958–1995, a nast´pnie poddany procedurze likwidacji)oraz przechowalniki wypalonego paliwa.

Obiekty te zlokalizowane sà w Âwierku k. Otwocka w dwóchodr´bnych jednostkach organizacyjnych: reaktor MARIA – w Narodowym Centrum Badaƒ Jàdrowych (NCBJ) powsta∏ym we wrzeÊniu 2011 r. z po∏àczenia InstytutuProblemów Jàdrowych i Instytutu Energii AtomowejPOLATOM, a likwidowany reaktor EWA oraz przechowalnikiwypalonego paliwa w Zak∏adzie Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych (ZUOP), któremu podlegarównie˝ Krajowe Sk∏adowisko Odpadów Promieniotwór-czych (KSOP) w Ró˝anie. Dyrektorzy tych jednostek, zgodnie z ustawà Prawo atomowe, odpowiadajà za

bezpieczeƒstwo eksploatacji oraz ochron´ fizycznà tychobiektów i zgromadzonych tam materia∏ów jàdrowych.

1.1. Reaktor MARIA

Reaktor MARIA jest historycznie drugim reaktorem badawczym, a obecnie jedynym eksploatowanym w Polsce.Jest to wysokostrumieniowy reaktor typu basenowego o nominalnej mocy cieplnej 30 MWt i maksymalnej g´stoÊcistrumienia neutronów termicznych w rdzeniu wynoszàcej3,5·1018n/(m2·s), pracujàcy na paliwie wysokowzboga-conym (HEU – High Enriched Uranium) oznaczonym symbolem MR oraz paliwie niskowzbogaconym (LEU – LowEnriched Uranium) oznaczonym symbolem MC.

Reaktor MARIA uruchomiony zosta∏ w 1975 r., a w latach1985–1993 mia∏a miejsce przerwa w jego eksploatacji w celu dokonania niezb´dnej modernizacji, w tym zainsta-lowania uk∏adu do pasywnego awaryjnego zalewania

40


V. 1. OBIEKTY JÑDROWE W POLSCE

Fot. 2. Widok basenu reaktora MARIA – NCBJ

rdzenia reaktora wodà z basenu. Od kwietnia 1999 r. doczerwca 2002 r. przeprowadzono w ciàgu 106 kolejnychcykli paliwowych, konwersj´ rdzenia reaktora majàcà nacelu przejÊcie na paliwo typu HEU, ale o ni˝szym wzbo-gaceniu, tj. z 80% na 36% zawartoÊci izotopu U-235.

W ramach realizacji Mi´dzynarodowego Programu RedukcjiZagro˝eƒ Globalnych (GTRI – Global Threat Reduction Initiative) prowadzone sà prace nad wprowadzeniem doeksploatacji reaktora MARIA paliwa niskowzbogaconego o zawartoÊci poni˝ej 20% izotopu U-235. PrzejÊcie na takiepaliwo wymaga∏o przeprowadzenia szeregu testów eksploata-cyjnych. W tym celu w 2009 r. umieszczono w rdzeniu reaktora MARIA wyprodukowane przez firm´ CERCA,nale˝àcà do francuskiego koncernu AREVA, dwa elementypaliwowe oznaczane symbolem MC o wzbogaceniu 19,75% i zawartoÊci 485 g izotopu U-235. Testowanie ich zakoƒczy∏osi´ w pierwszym kwartale 2011 r., a jego wyniki i kontrolewizualne wypalonych elementów paliwowych w basenie technologicznym potwierdzi∏y ich dobrà jakoÊç i mo˝liwoÊç zastosowania w reaktorze MARIA. Po uzyskaniu odpowie-dniej akceptacji Prezesa PAA we wrzeÊniu 2012 r. rozpocz´to konwersj´ rdzenia reaktora na paliwo niskowzbogaconewprowadzajàc do rdzenia pierwszy element paliwowy MC.Paliwo to b´dzie stopniowo wprowadzane do eksploatacji,zast´pujàc obecnie stosowane paliwo wysokowzbogacone.

Planowany termin zakoƒczenia konwersji rdzenia przewidy-wany jest na rok 2014. Warunkiem przeprowadzenia pe∏nejkonwersji rdzenia jest wymiana g∏ównych pomp uk∏aduch∏odzenia kana∏ów paliwowych na pompy, które b´dà mog∏yzapewniç odpowiedni wydatek wody ch∏odzàcej przez kana∏yz paliwem niskowzbogaconym. Wymiana uk∏adu pompowegopowinna nastàpiç w pierwszej po∏owie 2013 r.

W 2012 r. harmonogram pracy reaktora dostosowany by∏ po pierwsze do zapotrzebowania na napromienianiep∏ytek uranowych do produkcji izotopu molibdenu-99 dla holenderskiej firmy Covidien, co zosta∏o zrealizowane w 15 cyklach pracy.

Po drugie harmonogram ten uwzgl´dnia∏ zapotrzebowaniena napromienianie materia∏ów tarczowych dla OÊrodkaRadioizotopów POLATOM – przeznaczonych do produkcjipreparatów promieniotwórczych w celach medycznych – i dla Instytutu Chemii i Techniki Jàdrowej, a tak˝e prowa-dzenie naÊwietlania kryszta∏ów u˝ywanych do produkcjibi˝uterii oraz domieszkowanie krzemu stosowanego w elektronice. Na rys. 4 przedstawiono statystyk´ dotyczàcànapromieniania materia∏ów tarczowych (od 1978 r. do 2012 r. w∏àcznie). W 2012 r. eksploatacja reaktora MARIAobejmowa∏a 4649 godzin pracy w 34 cyklach paliwowychprzedstawionych na rys. 5.

41


19781979

19801981

19821983

19841985

19931994

19951996

19971998

19992000

20012002

20032004

20052006

20072008

20092010

20112012

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1100

1200

1300

1400

1500

1600

Licz

ba n

apro

mie

nion

ych

zaso

bnik

ów

Rok

innemateria∏y biologicznelutet minera∏ychlorek potasuksenon iryd kobalt molibden tellur samarsiarka

Rys. 4. Materia∏y napromienione w reaktorze MARIA do 2012 r. (NCBJ)

Zestawienie ogólnych informacji o pracy reaktora przedstawiono w tabeli 5.

W porównaniu z poprzednim rokiem ogólna liczbanieplanowanych wy∏àczeƒ wzros∏a z 3 do 4. Nieplanowanewy∏àczenia reaktora w 2012 r. by∏y g∏ównie spowodowanezanikiem napićia w rozdzielni pràdu i zadzia∏aniem systemów zabezpieczeƒ automatycznie wy∏àczajàcych reaktor. Liczba przeprowadzonych prób, kontroli i przeglà-dów utrzymywa∏a si´ na poziomie z poprzednich lat.

Reaktor MARIA wykorzystywany jest tak˝e do prowadzeniabadaƒ fizycznych z u˝yciem kana∏ów poziomych (H-3 do H-8), g∏ównie w zakresie fizyki materii skondensowanej, a ich wykorzystanie w 2012 r. dotyczy∏o m.in. badania:

• nano-niejednorodnoÊci proszku dwutlenku tytanu po ró˝nych procesach zwi´kszania wielkoÊci ziaren metodà zol-˝el,

• rozpraszania neutronów w kompozytach polimerowo--grafitowych,

• uporzàdkowania bliskiego zasi´gu w stopie Mn-Ni-Cu po wygrzewaniu o ∏àcznym czasie 8h w temperaturze ok. 430K,

• dynamiki fluktuacji magnetycznych w hartowanej próbce stopu Mn-25%Cu w otoczeniu punktu sieci odwrotnej,

• nano-niejednorodnoÊci w silica-gelu,• kszta∏tu niejednorodnoÊci w próbce Mn-Ni-Cu po

rozpadzie spinodalnym,• nano-struktury Êwie˝ych zapraw cementowych i kompo-

zytów polimerowo-grafitowych,• nano-struktury wypalonej ceramiki budowalnej, super-

przewodników jonowych uk∏adu AgJ-Ag2O-B2O3,• struktury fazowej bràzu z imacza tarczy z I w.n.e.,• stanu rozpadu fazowego stopu Mn-Ni-Cu po krótkotrwa-

∏ym wygrzaniu w temperaturze 430K,• struktury krystalicznej materia∏ów grafitowo-grafenowych,• kinetyki procesu schnićia cylindrów wykonanych z mate-

ria∏ów porowatych nasàczonych wodnymi roztworami NaCl o ró˝nym st´˝eniu,

• zale˝noÊci kinetyki namakania wodnymi roztworami CaCl2 i KCl z∏ó˝ klinoptylolitu, màczki marmurowej i piasku kwarcowego od st´˝enia roztworu,

• obiektów archeologicznych z wykopaliska w Czersku k. Warszawy.

¸àczny czas otwarcia 6 kana∏ów poziomych w 2012 r.wynosi∏ ok. 8765 godzin.

42


Kwarta∏ I II III IV Razem

Liczba cykli pracyCzas pracy na mocy nominalnej [h]

Moc reaktora [MWt]Liczba elementów paliwowych w rdzeniu

Wy∏àczenia nieplanowane

Stwierdzone niesprawnoÊci i nieprawid∏owoÊciPrzeprowadzone prace naprawcze i konserwacyjne

Przeprowadzone próby, kontrole i przeglàdy

PrzyczynyB∏àd operatora/obs∏ugiZanik napićiaB∏àd aparatury

101435

0,03–22,522–23

11000105

81114

18–22,522–23

20202324

9119518–2222–23

0000044

7905

0,03–2222–23

100121146

344649

0,03–22,522–23

412142879

Tabela 5. Ogólna informacja o pracy reaktora MARIA w 2012 r.

Rys. 5. Zestawienie cykli pracy reaktora Maria w 2012 r. (NCBJ)

1.2. Reaktor EWA w likwidacji

Reaktor badawczy EWA eksploatowany by∏ w latach1958–1995 w Instytucie Badaƒ Jàdrowych, a po jego likwidacji w Instytucie Energii Atomowej. Poczàtkowo jegomoc cieplna wynosi∏a 2 MWt, a póêniej zosta∏a zwi´kszonado 10 MWt.

Rozpocz´ty w 1997 r. proces likwidacji (decommissioning)tego reaktora osiàgnà∏ w 2002 r. stan okreÊlany mianemzakoƒczenia fazy drugiej. Oznacza to, ˝e usuni´to z reaktorapaliwo jàdrowe i wszystkie napromieniowane elementy

wyposa˝enia, których poziom aktywnoÊci móg∏ mieç znaczenie z punktu widzenia ochrony radiologicznej.Budynek reaktora zosta∏ wyremontowany, a pomieszczeniabiurowe przystosowano na potrzeby Zak∏adu Unieszkodli-wiania Odpadów Promieniotwórczych. W ramach projektuPhare PL0113.02.01. w hali likwidowanego reaktora EWA,firma Babcock Noell Nuclear zbudowa∏a komor´ operacyjnàprzeznaczonà do prac z materia∏ami o du˝ej aktywnoÊci. W komorze tej zosta∏o zakapsu∏owane niskowzbogaconewypalone paliwo oznaczane symbolem EK-10, które by∏ou˝ywane w poczàtkowym okresie eksploatacji reaktora EWAw latach 1958–1967.

43


1.3. Przechowalniki wypalonego paliwa jàdrowego

Zgodnie z ustawà Prawo atomowe, obiektami jàdrowymi w Polsce sà równie˝ wodne („mokre”) przechowalnikiwypalonego paliwa jàdrowego, tj. obiekty nr 19 i 19Anale˝àce od stycznia 2002 r. do ZUOP, który przejà∏ nadzórnad przechowywanym w nich paliwem.

Przechowalnik nr 19 s∏u˝y∏ do przechowywania zakapsu-∏owanego niskowzbogaconego wypalonego paliwa jàdro-wego EK-10, którego wywóz do kraju producenta (FederacjiRosyjskiej) zosta∏ zrealizowany we wrzeÊniu 2012 r.

Obiekt ten wykorzystywany jest obecnie jako miejsce prze-chowywania niektórych sta∏ych odpadów promieniotwór-czych (elementów konstrukcyjnych) pochodzàcych z likwi-

dacji reaktora EWA oraz powsta∏ych w czasie eksploatacjireaktora MARIA, a tak˝e zu˝ytych êróde∏ promieniowaniagamma o du˝ej aktywnoÊci.

Przechowalnik nr 19A s∏u˝y∏ do przechowywania wysokowzbogaconego wypalonego paliwa jàdrowegooznaczanego symbolem WWR-SM i WWR-M2 pochodzà-cego z eksploatacji reaktora EWA w latach 1967–1995, a tak˝e zakapsu∏owanego wypalonego paliwa jàdrowego MRz eksploatacji reaktora MARIA w latach 1974–2005. W zwiàzku z wywozem z przechowalnika nr 19A ca∏oÊciwypalonego paliwa jàdrowego do Federacji Rosyjskiej w 2010 r., przechowalnik ten obecnie s∏u˝y jako „goràcarezerwa” na wypadek potrzeby przechowywania wypalonegopaliwa z reaktora MARIA.

44


Fot. 3. Hala reaktora EWA ok.1965 r. w dawnym Instytucie Badaƒ Jàdrowych (obecnie w Zak∏adzie Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych) w Âwierku

Basen technologiczny reaktora MARIA wykorzystywany jestg∏ównie do przechowywania wypalonego paliwa jàdrowegoMR i MC pochodzàcego z jego bie˝àcej eksploatacji.

Po usuni´ciu z rdzenia reaktora wypalone paliwo wymagaodpowiedniego czasu sch∏odzenia zanim zostanie przetrans-

portowane w inne miejsce, np. w celu przerobu do kraju producenta lub do sta∏ego sk∏adowiska wypalonego paliwa. We wrzeÊniu 2012 r. wyekspediowano 60 wysokowzboga-conych wypalonych elementów paliwowych MR do Zak∏aduPrzerobu Wypalonego Paliwa w Federacji Rosyjskiej.

45


Tabela 6. Bilans wypalonego paliwa jàdrowego przechowywanego w basenach wodnych w OÊrodku RadioizotopówPOLATOM/NCBJ (reaktor MARIA) i ZUOP (reaktor EWA) w Âwierku, stan na dzieƒ 31 grudnia 2012 r.

MARIAMCMR

basen technologicznybasen technologiczny

275

Paliwo z reaktora Oznaczenie paliwa Przechowalnik Liczba elementów

Fot. 4. Przechowalnik nr 19A wypalonego paliwa jàdrowego w ZUOP

V. 2. WYDANE ZEZWOLENIA

W 2012 r. reaktor MARIA pracowa∏ na podstawie zezwo-lenia Prezesa PAA Nr 1/2009/MARIA z dnia 31 marca2009 r. (obejmowa∏o ono równie˝ eksploatacj´ basenutechnologicznego reaktora z przechowywanym w nimwypalonym paliwem jàdrowym). Zezwolenie jest wa˝ne do 31 marca 2015 r. zawiera wymóg sk∏adania sprawozdaƒ kwartalnych z pracy reaktora do Prezesa PAA.

W 2012 r. zezwolenie uzupe∏nione zosta∏o aneksem nr 8/2012/MARIA z dnia 7 wrzeÊnia 2012 r. dopuszcza-jàcym za∏adunek wypalonego paliwa jàdrowego do pojemników transportowych oraz wprowadzanie dordzenia paliwa niskowzbogaconego.


V. 3. KONTROLE DOZOROWE

46

Reaktor EWA b´dàcy w stanie likwidacji i przechowalnikiwypalonego paliwa jàdrowego sà eksploatowane przezZUOP na podstawie zezwolenia Nr 1/2002/EWA z dnia 15 stycznia 2002 r. Zezwolenie to jest wa˝ne beztermi-nowo i wymaga sk∏adania sprawozdaƒ kwartalnych z tejdzia∏alnoÊci do Prezesa PAA.

W 2012 roku zezwolenie uzupe∏nione zosta∏o dwomaaneksami: nr 1/2012/ZUOP z dnia 18 lipca 2012 r. i nr 2/2012/ZUOP z dnia 7 wrzeÊnia 2012 r. dotyczàcymiwywozu wypalonego paliwa jàdrowego do FederacjiRosyjskiej.

Zezwolenia wydawane przez Prezesa PAA na prowadzeniedzia∏alnoÊci w obiektach jàdrowych przygotowywane sà w Departamencie Bezpieczeƒstwa Jàdrowego (DBJ) PAA.

Inspektorzy dozoru jàdrowego z DBJ PAA przeprowadzili w 2012 r. 14 kontroli w zakresie bezpieczeƒstwa jàdrowego,ochrony radiologicznej oraz ochrony fizycznej materia∏ów i obiektów jàdrowych, w tym: ∏àcznie 8 kontroli w Narodowym Centrum Badaƒ Jàdrowych, 2 kontrole w Zak∏adzie Unieszkodliwiania Odpadów Promienio-twórczych oraz 4 kontrole w jednostkach organizacyjnychuczestniczàcych w transportach Êwie˝ego i wypalonego paliwa jàdrowego.

Kontrole przeprowadzone w NCBJ dotyczy∏y reaktora MARIAi skupia∏y si´ mi´dzy innymi na sprawdzeniu i ocenie:

• zgodnoÊci prowadzenia bie˝àcej eksploatacji i dokumen-tacji ruchowej reaktora MARIA z warunkami zezwolenia,

• stanu ochrony radiologicznej w obiekcie reaktora,• stanu ochrony fizycznej obiektu reaktora MARIA,• realizacji zaleceƒ z kontroli prowadzonych w 2011 r.,• przygotowania i realizacji procesu konwersji rdzenia

reaktora MARIA na paliwo niskowzbogacone MC-5/485, w tym dokumentacji jakoÊci tego paliwa,

• realizacji procesu napromieniania p∏ytek uranowych w reaktorze MARIA,

• zgodnoÊci przeprowadzania rozruchu reaktora z zatwierdzo-nymi procedurami i instrukcjami,

• prawid∏owoÊci dzia∏ania uk∏adów blokad i zabezpieczeƒ reaktora,

• eksploatacji systemu pomiarów technologicznych SAREMA,

• eksploatacji obecnego systemu diagnostyki wibracyjnej oraz za∏o˝eƒ projektowych nowego systemu,

• przygotowania do badania niskowzbogaconego paliwa MR-6/485 w rdzeniu reaktora MARIA,

• stanu przygotowania do wymiany g∏ównych pomp uk∏adu ch∏odzenia kana∏ów paliwowych,

• realizacji prac konserwacyjnych i remontowych w reaktorze.

W ramach przygotowaƒ modernizacji uk∏adu ch∏odzenia

Fot. 5. Zezwolenie Prezesa PAA Nr 1/2009/MARIA

V. 4. FUNKCJONOWANIE SYSTEMU KOORDYNACJI KONTROLI I NADZORU NAD OBIEKTAMI JÑDROWYMI

47


Zgodnie z zapisami ustawy – Prawo atomowe przy wykony-waniu nadzoru i kontroli w zakresie bezpieczeƒstwajàdrowego i ochrony radiologicznej obiektów jàdrowych,organy dozoru jàdrowego wspó∏dzia∏ajà z innymi organamiadministracji z uwzgl´dnieniem w∏aÊciwoÊci i kompetencjitych organów, w szczególnoÊci z Urz´dem DozoruTechnicznego, Paƒstwowà Stra˝à Po˝arnà, organamiinspekcji ochrony Êrodowiska, organami nadzorubudowlanego, organami Paƒstwowej Inspekcji Sanitarnej,Paƒstwowej Inspekcji Pracy, a tak˝e Agencjà Bezpie-czeƒstwa Wewn´trznego.

Prawo atomowe okreÊla zasady koordynacji i wspó∏pracyww. organów administracji poprzez utworzenie systemukoordynacji kontroli i nadzoru nad obiektami jàdrowymi,

zwanego dalej „systemem koordynacji”. Kierowanie syste-mem koordynacji powierzono Prezesowi PAA wyposa˝ajàcgo w szereg niezb´dnych uprawnieƒ, wÊród których jestm.in. mo˝liwoÊç zwo∏ywania posiedzeƒ przedstawicieliorganów wspó∏dzia∏ajàcych oraz zapraszania na teposiedzenia przedstawicieli innych organów i s∏u˝b, a w tymspecjalistów z laboratoriów badawczych, organizacji eksperckich, bieg∏ych i ekspertów, którzy mogà s∏u˝yçpomocà i przyczyniaç si´ do zwi´kszenia efektywnoÊci systemu. Temu ostatniemu celowi s∏u˝yç mogà tak˝epowo∏ywane zespo∏y do spraw szczegó∏owych zagadnieƒzwiàzanych z koordynacjà kontroli i nadzoru naddzia∏alnoÊcià obiektów jàdrowych.

Wspó∏praca pomi´dzy organami nale˝àcymi do systemu

kana∏ów paliwowych reaktora MARIA inspektorzy dozorujàdrowego wzi´li równie˝ wielokrotnie udzia∏ wraz z pracownikami NCBJ w wizytach kontrolnych w fabrycedostawcy pomp g∏ównych.

Kontrole przeprowadzone w ZUOP dotyczy∏y:

• eksploatacji przechowalników wypalonego paliwa jàdrowego,

• stanu ochrony radiologicznej obiektów eksploatowanych przez ZUOP,

• funkcjonowania systemu ochrony fizycznej materia∏ów i obiektów jàdrowych eksploatowanych przez ZUOP (przechowalniki wypalonego paliwa: obiekty nr 19 i 19A oraz hala likwidowanego reaktora EWA),

• przygotowania i wywozu wypalonego paliwa jàdrowego,• transportu Êwie˝ego paliwa jàdrowego.

W trakcie kontroli dozorowych wyjaÊniano równie˝ kwestiezwiàzane z ocenà kwartalnych sprawozdaƒ z wykonywaniadzia∏alnoÊci na podstawie zezwoleƒ, które dyrektorzy NCBJ

i ZUOP sk∏adajà do Prezesa PAA. Sprawozdania te anali-zowane by∏y przez inspektorów i pracowników dozorujàdrowego DBJ PAA, którzy weryfikowali podawane w nichinformacje w toku prowadzonych kontroli w obiektachjàdrowych na podstawie dokumentacji ruchowej i bezpoÊre-dnich rozmów z personelem eksploatacyjnym.

Wnioski i spostrze˝enia z przeprowadzonych kontroli realizowane by∏y na bie˝àco przez kierowników jednostek organizacyjnych eksploatujàcych obiekty jàdrowe, natomiastnieprawid∏owoÊci i uchybienia stwierdzane przez inspek-torów dozoru jàdrowego by∏y usuwane zgodnie z postano-wieniami zawartymi w protoko∏ach kontroli bàdê wystàpie-niach pokontrolnych.

Przeprowadzone kontrole w NCBJ i ZUOP, a tak˝e analizasprawozdaƒ kwartalnych nie wykaza∏y zagro˝eƒ bezpie-czeƒstwa jàdrowego, przekroczeƒ przepisów w zakresieochrony radiologicznej ani naruszenia warunków zezwoleƒi obowiàzujàcych procedur post´powania.

5.1. Elektrownie jàdrowe w odleg∏oÊci do 300 km od granicy kraju

W odleg∏oÊci do 300 km od granic Polski znajduje si´ 8 czynnych elektrowni jàdrowych eksploatujàcych 23 reaktory energetyczne o ∏àcznej mocy ok. 15 GWe (rys. 6). Sà to nast´pujàce obiekty:

• 14 reaktorów typu WWER-440 (ka˝dy o mocy nominal-nej 440 MWe):• 2 bloki w EJ Równe (Ukraina)• 2 bloki w EJ Bohunice (S∏owacja)• 2 bloki w EJ Mochovce (S∏owacja)• 4 bloki w EJ Paks (W´gry)• 4 bloki w EJ Dukovany (Czechy)

• 6 reaktorów typu WWER-1000 (ka˝dy o mocy nominal-nej 1000 MWe):• 2 bloki w EJ Równe (Ukraina)• 2 bloki w EJ Chmielnicki (Ukraina)• 2 bloki w EJ Temelin (Czechy)

• 3 reaktory typu BWR:• 3 bloki w EJ Oskarshamn (Szwecja) o mocach 487,

623 i 1197 MWe.

W tej samej odleg∏oÊci zlokalizowane sà dwie elektrownieca∏kowicie wycofane z eksploatacji i podlegajàce procesowilikwidacji:

• EJ Ignalina (Litwa) – 2 bloki typu RBMK o mocy 1300 MWe wy∏àczone w 2004 i 2009 r.,

• EJ Barsebäck (Szwecja) – 2 bloki typu BWR o mocy 600 MWe wy∏àczone w 1999 i 2005 r.

oraz• 2 reaktory w EJ Bohunice (S∏owacja) – typu WWER-440

o mocy 440 MWe wy∏àczone w 2006 i 2008 r,.a tak˝e wy∏àczona po awarii w Fukushimie w 2011 r.:• EJ Krümmel (Niemcy) – 1 blok typu BWR o mocy 1315 MWe.

Eksploatacja tych reaktorów w pobli˝u granic Polski mo˝e teoretycznie stwarzaç zagro˝enia radiacyjne dla ludnoÊcinaszego kraju i dlatego nawiàzana zosta∏a bilateralnawspó∏praca ze wszystkimi urz´dami dozoru jàdrowego krajów oÊciennych, która realizowana jest na podstawie umówmi´dzyrzàdowych (zob. rozdz. XIII. 2.).Urz´dy te sprawujà nadzór nad bezpieczeƒstwem eksploatowanych w ich krajach obiektów jàdrowych, w tymelektrowni jàdrowych i informujà w ramach zawartychumów mi´dzynarodowych polski urzàd dozoru o poziomiebezpieczeƒstwa tych obiektów.

48


V. 5. ELEKTROWNIE JÑDROWE W KRAJACH SÑSIEDNICH

obejmuje w szczególnoÊci wymian´ informacji o prowa-dzonej dzia∏alnoÊci kontrolnej, organizacj´ wspólnychszkoleƒ i wymian´ doÊwiadczeƒ oraz wspó∏dzia∏anie przyopracowywaniu nowych aktów prawnych i zaleceƒ organiza-cyjno-technicznych.

W 2012 r. dzia∏ania w ramach systemu koordynacji obej-mowa∏y g∏ównie wspó∏prac´ Paƒstwowej Agencji Atomistykiz Urz´dem Dozoru Technicznego polegajàcà na:

• organizacji wspólnych szkoleƒ dla pracowników obu insty-tucji dotyczàcych m.in.: wymagaƒ prawnych i warunków

technicznych w zakresie eksploatacji urzàdzeƒ ciÊnieniowych i urzàdzeƒ transportu bliskiego oraz wdra˝ania i funkcjonowania zintegrowanych systemów zarzàdzania w instytucjach dozorowych;

• przygotowywaniu projektów rozporzàdzeƒ wykonawczych do Ustawy o dozorze technicznym odnoszàcych si´ do elektrowni jàdrowych;

• wsparciu eksperckim ze strony UDT przy rozpatrywaniu przez Prezesa PAA wniosku NCBJ dotyczàcego wydania zgody na modernizacj´ uk∏adu ch∏odzenia kana∏ów paliwowych reaktora MARIA w zakresie planowanych rozwiàzaƒ projektowych.

49


Rys. 6. Elektrownie jàdrowe zlokalizowane w odleg∏oÊci ok. 300 km od granic Polski

5.2. Dane eksploatacyjne elektrowni jàdrowych w krajach sàsiednich

Na podstawie informacji publikowanych przez MAEAzestawiono dane eksploatacyjne elektrowni jàdrowych

zlokalizowanych w odleg∏oÊci do 300 km od granic Polski(tabela7).

50


Tabela 7. Podstawowe informacje i wskaêniki eksploatacyjne wszystkich reaktorów zlokalizowanych w pobli˝u granic kraju

CzechyDukovany-1Dukovany-2Dukovany-3Dukovany-4

TemelinTemelinS∏owacja

Bohunice-3Bohunice-4Mochovce-1Mochovce-2

SzwecjaOskarshamn-1Oskarshamn-2Oskarshamn-3

UkrainaChmielnicki-1Chmielnicki-2

Równe-1Równe-2Równe-3Równe-4W´gryPaks-1Paks-2Paks-3Paks-4

WWER-440/213WWER-440/213WWER-440/213WWER-440/213WWER-1000/320WWER-1000/320

WWER-440/213WWER-440/213WWER-440/213WWER-440/213

ABB BWRABB BWRABB BWR

WWER-1000/320WWER-1000/320WWER-440/213WWER-440/213WWER-1000/320WWER-1000/320

WWER-440/213WWER-440/213WWER-440/213WWER-440/213

50050049850010131013

505505470470

4926611450

1000100042041510001000

500500500500

198519861986198720002002

1984198519981999

197119741985

198720041980198119862004

1982198419861987

3,733,053,693,627,167,35

3,763,643,533,48

0,033,978,44

7,095,922,292,575,426,26

3,703,523,803,74

90,876,689,887,584,686,9

90,787,892,290,8

0,770,868,6

84,970,968,577,665,075,0

89,684,891,690,0

84,684,984,285,371,077,3

77,678,883,081,7

61,376,577,5

74,474,775,977,667,564,8

86,881,387,689,0

Reaktor Typ reaktora Moc elektrycznabrutto [MWe]

Rok uruchomienia Produkcja energiielektrycznej [TWh]

Wspó∏czynnik wykorzystania mocy [%]

roczny wieloletni(skumulowany)

W tabeli podano:1) aktualnà moc elektrycznà brutto po dokonanych moder-

nizacjach,2) dat´ pierwszego pod∏àczenia do sieci (a nie oddania do

eksploatacji),3) roczny wspó∏czynnik wykorzystania mocy w 2012 r.

(pierwsza kolumna) i wieloletni (skumulowany) od poczàtku eksploatacji do 2012 r. (druga kolumna).

51


Komentarz do informacji przedstawionych powy˝ej w tabeli:

1. wi´kszoÊç reaktorów (12) oddanych zosta∏o do eksploa-tacji w latach 1984–1987 i sà to reaktory WWER-440, które podlega∏y ró˝nym modernizacjom zwi´kszajàcym moc nominalnà oraz 2 reaktory tego samego typu oddane do eksploatacji po wieloletniej przerwie w budowie,

2. pozosta∏e reaktory (6) WWER-1000 oddane zosta∏y do eksploatacji w latach 1986–2004,

3. reaktory WWER-440 w 2012 r. pracowa∏y ze wspó∏-czynnikiem wykorzystania mocy od 76,6 do 91,6%, a reaktory WWER-1000 od 65,0 do 84,9%, co wskazu-je na mniejszà zawodnoÊç tych pierwszych,

4. wspó∏czynnik wykorzystania mocy w reaktorach BWR jest wyraênie ni˝szy ni˝ w reaktorach WWER (PWR),

5. podwy˝szenie rocznego wzgl´dem wieloletniego wspó∏czynnika wykorzystania mocy dla 15 reaktorów, Êwiadczy o wi´kszej niezawodnoÊci i skróceniu czasu postoju (prze∏adunku paliwa),

6. wieloletni wspó∏czynnik wykorzystania dla reaktora Paks-2 jest wyraênie ni˝szy ni˝ w pozosta∏ych reaktorach w tej elektrowni, ale wynika to z d∏ugiego przestoju tego reaktora w latach 2003–2004 spowodowanego usuwaniem awarii powsta∏ej przy czyszczeniu elementów paliwowych,

7. reaktor Oskarshamn-1 (Szwecja) pozosta∏ w przed∏u˝a-jàcym si´ przeglàdzie od 30 paêdziernika 2011 r. na skutek: uszkodzenia ∏opatek wysoko-pr´˝nej cz´Êci turbiny, potrzeby uszczelnienia przepustów rurociàgów, przeprowadzenia gruntownego remontu awaryjnych generatorów diesla i wprowadzania szeregu innych drobnych usprawnieƒ.

5.3. Budowane i planowane elektrownie jàdrowe w pobli˝u granic kraju

W krajach sàsiadujàcych z Polskà budowane sà aktualnie

3 reaktory:

• 2 reaktory w EJ Mochovce (S∏owacja) typu WWER-440, które wed∏ug aktualnych planów majà byç uruchomione w 2015 i 2016 r. Sà to reaktory II generacji, których budowa rozpocz´∏a si´ jeszcze w latach 80. ubieg∏ego wieku, by∏a przerwana, a obecnie jest realizowana po wprowadzeniu szeregu ulepszeƒ zgodnie z obecnymi wymaganiami bezpieczeƒstwa reaktorów pracujàcych w Unii Europejskiej.

• 1 reaktor w EJ Ba∏tycka (Rosja) typu WWER-1200, którego budowa rozpocz´∏a si´ w 2012 r. a uruchomienie przewidywane jest w 2016 r. (planowany jest równie˝ identyczny drugi reaktor w tej samej lokalizacji z urucho-mieniem w 2018 r.),

i planowana jest budowa dalszych 3 reaktorów:• 2 reaktory w EJ Ostrowiec (Bia∏oruÊ) typu WWER-1200,

gdzie trwajà obecnie przygotowania do rozpocz´cia budowy (wylania pierwszego betonu pod pierwszy reaktor) z planowanym uruchomieniem w 2018 r., a drugi dwa lata póêniej,

• 1 reaktora w EJ Wisaginia (Litwa, tu˝ obok zamkni´tej elektrowni w Ignalinie) z ostatnio wznowionymi dysku-sjami o wyborze dostawcy technologii (rok temu wst´pnie uzgodniono budow´ reaktora typu ABWR firmy General Electric Hitachi o mocy 1350 MWe) i udziale pozosta-∏ych krajów ba∏tyckich, czyli ¸otwy i Estonii, a tak˝e prowadzonych w przesz∏oÊci i aktualnie zawieszonych rozmowach o przy∏àczeniu si´ Polski do tej inwestycji.

Fot. 6. Elektrownia jàdrowa Chmielnicki na Ukrainie

1. U˚YTKOWNICY MATERIA¸ÓW JÑDROWYCH W POLSCE2. KONTROLE ZABEZPIECZE¡ MATERIA¸ÓW JÑDROWYCH

VI. ZABEZPIECZENIA MATERIA¸ÓW JÑDROWYCH

W zakresie zabezpieczeƒ materia∏ów jàdrowych Polskawype∏nia zobowiàzania wynikajàce z nast´pujàcych regulacjimi´dzynarodowych:

• Traktatu ustanawiajàcego Europejskà Wspólnot´ Energii Atomowej (Traktat Euratom) z 25 marca 1957 r. Traktat wszed∏ w ˝ycie 1 stycznia 1958 r. W Polsce postano-wienia Traktatu obowiàzujà od momentu akcesji do Unii Europejskiej;

• III artyku∏u Uk∏adu o nierozprzestrzenianiu broni jàdrowej (NPT). Uk∏ad wszed∏ w ˝ycie w dniu 5 marca 1970 r. W 1995 r. zosta∏ przed∏u˝ony na czas nieokreÊlony. Polska ratyfikowa∏a Uk∏ad 3 maja 1969 r. Uk∏ad zaczà∏ obowiàzywaç w Polsce 5 maja 1970 r.;

• Porozumienia mi´dzy Polskà, Europejskà Wspólnotà Energii Atomowej i Mi´dzynarodowà Agencjà Energii Atomowej w zwiàzku z wykonywaniem artyku∏u III Uk∏adu o nierozprzestrzenianiu broni jàdrowej, znanego tak˝e jako trójstronne porozumienie o zabezpieczeniach INFCIRC/193, obowiàzujàcego od 1 marca 2007 r.;

• Protoko∏u dodatkowego do trójstronnego Porozumienia o zabezpieczeniach w zwiàzku z wykonywaniem artyku∏u III Uk∏adu o nierozprzestrzenianiu broni jàdrowej, który wszed∏ w ˝ycie 1 marca 2007 r., INFCIRC/193/Add8;

• Rozporzàdzenia Komisji (Euratom) Nr 302/2005 z dnia

8 lutego 2005 r. w sprawie stosowania zabezpieczeƒ przyj´tych przez Euratom (Dz. Urz. UE L54 z 28 lutego 2005 r.).

W Polsce obowiàzuje tzw. zintegrowany system zabez-pieczeƒ. Zosta∏ on wprowadzony w ramach trójstronnegoporozumienia mi´dzy Polskà, Europejskà Wspólnotà EnergiiAtomowej i Mi´dzynarodowà Agencjà Energii Atomowej (do28 lutego 2007 r. obowiàzywa∏o dwustronne porozumienieo zabezpieczeniach mi´dzy Polskà i MAEA). Za realizacj´tego porozumienia jest odpowiedzialny Prezes PAA. Systemzabezpieczeƒ polega na niezale˝nej weryfikacji iloÊciowejmateria∏ów jàdrowych i technologii zwiàzanych z cyklempaliwowym. Weryfikacje w ramach tego systemu obejmujàrównie˝ kontrol´ towarów i technologii tzw. podwójnego zastosowania (od 2000 r.). Jest to mo˝liwe w krajach, którepodpisa∏y i wdro˝y∏y zarówno Porozumienie o zabezpie-czeniach materia∏ów jàdrowych, jak i Protokó∏ dodatkowy.Ewidencj´ materia∏ów jàdrowych prowadzi Wydzia∏ ds.Nieproliferacji Departamentu Bezpieczeƒstwa JàdrowegoPAA. Wspó∏pracuje on w sprawach dotyczàcych kontrolieksportu towarów strategicznych i technologii podwójnegozastosowania z Ministerstwem Spraw Zagranicznych,Ministerstwem Gospodarki, Stra˝à Granicznà i S∏u˝bà CelnàMinisterstwa Finansów.

Materia∏y jàdrowe w Polsce wykorzystywane sà w nast´pujà-cych jednostkach:

• Zak∏ad Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych, który odpowiada za przechowalniki wypalonego paliwa jàdrowego, magazyn spedycyjny oraz Krajowe Sk∏a-dowisko Odpadów Promieniotwórczych w Ró˝anie;

• Zak∏ad Eksploatacji Reaktora MARIA i zwiàzane z nim pracownie naukowe Narodowego Centrum Badaƒ Jàdrowych (NCBJ) w Âwierku;

• OÊrodek Radioizotopów POLATOM/NCBJ w Âwierku;• Pracownie naukowe NCBJ w Âwierku (dawnego Instytutu

Problemów Jàdrowych);• Instytut Chemii i Techniki Jàdrowej w Warszawie;• 30 zak∏adów medycznych, naukowych i przemys∏owych

wykorzystujàcych izotopy promieniotwórcze oraz 96 zak∏adów przemys∏owych, diagnostycznych i us∏ugowych, które posiadajà os∏ony z uranu zubo˝onego.

53


VI. 1. U˚YTKOWNICY MATERIA¸ÓW JÑDROWYCH W POLSCE

VI. 2. KONTROLE ZABEZPIECZE¡ MATERIA¸ÓW JÑDROWYCH

Zgodnie z wymaganiami Traktatu Euratom i RozporzàdzeniaKomisji Europejskiej Nr 302/2005, iloÊciowe zmiany stanumateria∏ów jàdrowych w posiadaniu u˝ytkowników sà comiesiàc przekazywane do systemu ewidencji i kontroli tych materia∏ów Biura Zabezpieczeƒ Materia∏ów JàdrowychKomisji Europejskiej w Luksemburgu. Kopia tych informacjijest przekazywana przez u˝ytkowników tak˝e do PAA.Raporty przygotowywane przez u˝ytkowników materia∏ówjàdrowych zostajà przes∏ane do Komisji i PAA za pomocàprogramu ENMAS Light. Ponadto Biuro przesy∏a równie˝

kopie raportów na bie˝àco do Mi´dzynarodowej AgencjiEnergii Atomowej.

W ramach Global Threat Reduction Initiative (GTRI)niskowzbogacone wypalone paliwo jàdrowe pochodzàce z reaktora EWA oraz wysokowzbogacone wypalone paliwo z reaktora MARIA z niewielkà iloÊcià Êwie˝ego paliwajàdrowego typu MR-5 i MR-6, zosta∏y w 2012 r. wywiezionedo Federacji Rosyjskiej.Rys. 7 przedstawia bilans materia∏ów jàdrowych w Polsce(stan na 31 grudnia 2012 r.).

54


0Pluton

0,822 294,29 279,061

3211,350

22063,629

UranWzbogacony

UranNaturalny

UranZubo˝ony

Tor

5000

10000

15000

20000

25000

mas

a [

kg]

Rys. 7. Bilans materia∏ów jàdrowych w Polsce

Inspektorzy dozoru jàdrowego Wydzia∏u ds. NieproliferacjiDepartamentu Bezpieczeƒstwa Jàdrowego PAA przepro-wadzili w 2012 r. wspólnie z inspektorami MAEA i Euratom27 kontroli zabezpieczeƒ materia∏ów jàdrowych, w tym 2 inspekcje niezapowiedziane w ramach zabezpieczeƒ zintegrowanych.

W zwiàzku z wype∏nianiem zobowiàzaƒ wynikajàcych z Protoko∏u dodatkowego do porozumienia trójstronnego,przekazano do Euratom deklaracj´ aktualizujàcà informacj´

o prowadzonych w kraju dzia∏aniach technicznych lub badawczych zwiàzanych z jàdrowym cyklem paliwowym,informacje o braku eksportu towarów wymienionych w Aneksie II do tego Protoko∏u oraz deklaracj´ dotyczàcàu˝ytkowników ma∏ych iloÊci materia∏ów jàdrowych w Polsce.

W wyniku przeprowadzonych kontroli nie stwierdzononieprawid∏owoÊci zwiàzanych z zabezpieczeniami mate-ria∏ów jàdrowych w Polsce.

VII. TRANSPORT MATERIA¸ÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH

1. TRANSPORT èRÓDE¸ I ODPADÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH1.1. Inne potencjalne êród∏a zagro˝enia

2. TRANSPORT PALIWA JÑDROWEGO2.1. Âwie˝e paliwo jàdrowe2.2. Wypalone paliwo jàdrowe

Transport materia∏ów promieniotwórczych odbywa∏ si´ w 2012 r. na podstawie krajowych przepisów:• ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe,• ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów

niebezpiecznych,• ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeƒstwie morskim,• ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze,• ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe.

Polskie przepisy oparte sà na mi´dzynarodowych przepisachmodalnych, takich jak:• ADR (L’Accord européen relatif au transport international

des marchandises Dangereuses par Route),• RID (Reglement concernant le transport Internationale

ferroviaire des marchandises Dangereuses),• ADN (European Agreement Concerning the International

Carriage of Dangerous Goods by Inland Waterways),• IMDG Code (International Maritime Dangerous Goods Code),

• ICAO Technical Instructions oraz• IATA DGR (International Air Transport Association –

Dangerous Goods Regulation).

Przepisy te regulujà przewozy towarów niebezpiecznych odpo-wiednimi Êrodkami transportu w ruchu mi´dzynarodowym.

Wed∏ug klasyfikacji przyj´tej w powy˝szych przepisachmi´dzynarodowych materia∏y promieniotwórcze zaliczone sàdo klasy 7, a ich dominujàcym zagro˝eniem jest promienio-wanie jonizujàce. Mi´dzynarodowa Agencja Energii Atomo-wej od 2012 r. opracowuje przepisy transportowe SSR-6 dlawszystkich rodzajów transportu materia∏ów promieniotwór-czych. Sà one podstawà dla organizacji mi´dzynarodowychzajmujàcych si´ opracowywaniem ww. przepisów modal-nych lub bezpoÊrednio sà implementowane do prawa kra-jowego i stanowià podstawowà form´ prawnà w ruchumi´dzynarodowym.

Stosownie do zawartych przez Polsk´ zobowiàzaƒ wobecMAEA, êród∏a promieniotwórcze zaliczone do odpowiednichkategorii przewo˝one sà zgodnie z zasadami okreÊlonymi w Kodeksie post´powania dotyczàcym bezpieczeƒstwa i ochrony êróde∏ promieniotwórczych (Code of Conduct onthe Safety and Security of Radioactive Sources) i uzupe∏nia-jàcych wytycznych na temat importu i eksportu êróde∏promieniotwórczych (Guidance on the Import and Export ofRadioactive Sources).

Ze sprawozdaƒ rocznych jednostek organizacyjnych posiadajàcych zezwolenie na transport i wykonujàcych przewozy materia∏ów promieniotwórczych wynika, ˝e w 2012 r. wykonano w Polsce 20000 przewozów i przewieziono 53298 sztuk przesy∏ek w transporcie drogowym, kolejowym, Êródlàdowym, morskim i lotniczym.

1.1. Inne potencjalne êród∏a zagro˝enia

Omawiajàc kwesti´ przewozów substancji promieniotwór-czych jako potencjalnego êród∏a zagro˝enia radiacyjnego,nale˝y wymieniç równie˝ ewentualne próby nielegalnego (tj. bez zezwolenia lub zg∏oszenia) przywozu do Polski substancji promieniotwórczych i materia∏ów jàdrowych.

Takim próbom przeciwdzia∏a przede wszystkim Stra˝ Grani-czna, dysponujàca 182 stacjonarnymi bramkami radiometry-cznymi zainstalowanymi na przejÊciach granicznych oraz ok. 1200 przenoÊnymi urzàdzeniami sygnalizacyjnymi i pomia-rowymi. Kontrola transgranicznego przemieszczania materia-∏ów promieniotwórczych i jàdrowych wykonywana jest przezfunkcjonariuszy jednostek organizacyjnych Stra˝y Granicznej.

W 2012 r. placówki Stra˝y Granicznej przeprowadzi∏ynast´pujàcà liczb´ kontroli:• w zakresie transportów êróde∏ promieniotwórczych:

• na przywóz do RP – 619 kontroli

56


VII. 1. TRANSPORT èRÓDE¸ I ODPADÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH

• na tranzyt, wywóz z RP – 1469 kontroli• w zakresie transportów materia∏ów zawierajàcych

naturalne izotopy promieniotwórcze:• na przywóz do RP – 5896 kontroli• na tranzyt, wywóz z RP – 12157 kontroli

• osób po leczeniu lub badaniu izotopami promieniotwór-czymi – 729 kontroli.

W wyniku przeprowadzonych kontroli, Stra˝ Granicznadokona∏a w 8 przypadkach zatrzymania lub cofni´cia trans-portów. Zawrócenia dotyczy∏y mi´dzy innymi braku wyma-ganych prawem zezwoleƒ na wwóz i transportowanie sub-stancji promieniotwórczych oraz przekroczenie dopuszczal-

nych norm ska˝eƒ promieniotwórczych.

Na mocy porozumienia mi´dzy Departamentem Energii (DoE) Stanów Zjednoczonych Ameryki, a Ministrem SprawWewn´trznych i Administracji oraz Ministrem FinansówRzeczpospolitej Polskiej, w sprawie wspó∏pracy przy zwalcza-niu nielegalnego obrotu specjalnymi materia∏ami jàdrowymi i innymi materia∏ami radioaktywnymi, Stra˝ Graniczna otrzyma∏a wsparcie w zakresie sprz´towym od Strony amery-kaƒskiej. By∏y to nowoczesne urzàdzenia stacjonarne orazprzenoÊne: spektrometry, sygnalizatory promieniowania oraztzw. „zestawy plecakowe”, które wspar∏y dzia∏ania SG na lotniskach oraz na granicy zewn´trznej UE.

Transport Êwie˝ego i wypalonego paliwa jàdrowego odbywa si´ na podstawie zezwolenia Prezesa PAA. W 2012 r.przeprowadzano 6 przewozów Êwie˝ego i wypalonego paliwajàdrowego na terenie kraju.

2.1. Âwie˝e paliwo jàdrowe

W 2012 r. przeprowadzono 4 przywozy Êwie˝ego paliwa o wzbogaceniu poni˝ej 20% (LEU) dla reaktora MARIA w Narodowym Centrum Badaƒ Jàdrowych w Âwierku (3 trans-porty z Francji i 1 transport z Federacji Rosyjskiej). Z reaktoraMARIA dokonano równie˝ jednego wywozu Êwie˝ego paliwa o wzbogaceniu powy˝ej 20% (HEU) do Federacji Rosyjskiej.

2.2. Wypalone paliwo jàdrowe

W zwiàzku z realizacjà Mi´dzynarodowego Programu RedukcjiZagro˝eƒ Globalnych (GTRI – Global Threat ReductionInitiative) w 2012 r. dokonano jednego wywozu wysoko-wzbogaconego wypalonego paliwa jàdrowego z reaktoraMARIA do Federacji Rosyjskiej. Dodatkowo w ramach tegotransportu wywiezione zosta∏o niskowzbogacone wypalonepaliwo jàdrowe z reaktora EWA, które nie by∏o obj´te pro-

gramem GTRI. Program wszystkich wywozów zosta∏ przygo-towany przez Mi´dzyresortowy Zespó∏ ds. Koordynacji ZadaƒZwiàzanych z Realizacjà przez Rzeczpospolità Polskà„Mi´dzynarodowego Programu Zwrotu Paliwa z ReaktorówBadawczych Dostarczonego przez Rosj´”, powo∏any zarzàdze-niem nr 132 Prezesa Rady Ministrów z dnia 14 listopada2007 r. Mi´dzyresortowemu zespo∏owi przewodniczy∏ Prezes Paƒstwowej Agencji Atomistyki. Realizacj´ programurozpocz´to w 2009 r. i do koƒca 2012 r. przeprowadzono 6 wywozów wysokowzbogaconego (powy˝ej 20% U-235)wypalonego paliwa z polskich reaktorów badawczych EWA i MARIA do Federacji Rosyjskiej.

Ze wzgl´du na trwajàcy obecnie proces konwersji reaktorabadawczego MARIA na paliwo niskowzbogacone, reaktorten pracuje jeszcze cz´Êciowo na paliwie o wzbogaceniu36% (HEU). W ciàgu najbli˝szych kilku lat przewidywanesà, jeszcze 2 wywozy wysokowzbogaconego wypalonegopaliwa do Federacji Rosyjskiej (po odpowiednim okresie jegosch∏adzania), dzi´ki czemu terytorium Polski opuÊci ca∏ewypalone wysokowzbogacone paliwo jàdrowe wykorzysty-wane w polskich reaktorach badawczych.

57


VII. 2. TRANSPORT PALIWA JÑDROWEGO

VIII. ODPADY PROMIENIOTWÓRCZE

Odpady promieniotwórcze powstajà w wyniku stosowaniaradioizotopów w medycynie, przemyÊle i badaniach nauko-wych, podczas produkcji otwartych i zamkni´tych êróde∏promieniowania oraz w czasie eksploatacji reaktorów bada-wczych. Odpady te wyst´pujà zarówno w postaci ciek∏ej, jaki sta∏ej.

Grup´ odpadów ciek∏ych stanowià g∏ównie wodne roztworyi zawiesiny substancji promieniotwórczych.

Do grupy odpadów sta∏ych zaliczane sà zu˝yte zamkni´teêród∏a promieniotwórcze, zanieczyszczone substancjamipromieniotwórczymi Êrodki ochrony osobistej (r´kawicegumowe, odzie˝ ochronna, obuwie), materia∏y i sprz´t laboratoryjny (szk∏o, elementy aparatury, lignina, wata,folia), zu˝yte narz´dzia i elementy urzàdzeƒ technolo-gicznych (zawory, fragmenty rurociàgów, cz´Êci pomp) orazwykorzystane materia∏y sorpcyjne i filtracyjne, stosowane w procesie oczyszczania roztworów promieniotwórczychbàdê powietrza uwalnianego z reaktorów i pracowni izotopowych (zu˝yte jonity, szlamy postràceniowe, wk∏adyfiltracyjne itp.). Przy klasyfikacji odpadów promieniotwór-czych uwzgl´dnia si´ ich aktywnoÊç oraz czas po∏owicznegorozpadu. Wyró˝nia si´ nast´pujàce kategorie odpadówpromieniotwórczych: odpady promieniotwórcze nisko-, Êrednio- i wysokoaktywne, klasyfikowane do trzech podkategorii: przejÊciowych oraz krótko- i d∏ugo˝yciowych;zu˝yte zamkni´te êród∏a promieniotwórcze, klasyfikowanedo trzech kategorii, tak˝e wed∏ug kryterium aktywnoÊci.

Szczególnym, odr´bnym przepisom dotyczàcym post´powa-nia na wszystkich etapach (w tym przechowywania i sk∏adowania) podlegajà odpady promieniotwórcze zawiera-jàce materia∏y jàdrowe oraz – traktowane oddzielnie –wypalone paliwo jàdrowe.

Odpady promieniotwórcze mogà byç okresowo przechowy-wane, a docelowo – sk∏adowane. Nale˝y zwróciç uwag´ nafakt, i˝ terminy „przechowywanie” i „sk∏adowanie” noszà zna-miona czasowoÊci – przechowywanie jest procesem ograni-czonym czasowo do momentu z∏o˝enia odpadów w sk∏a-dowisku, sk∏adowanie zaÊ jest ostateczne i bezterminowe.

Unieszkodliwianie i sk∏adowanie odpadów promieniotwór-czych wymaga zminimalizowania iloÊci powstajàcychodpadów, odpowiedniego ich segregowania, zmniejszaniaich obj´toÊci, zestalania i pakowania w taki sposób, abyprzedsi´wzi´te Êrodki i zapewnione bariery skutecznieizolowa∏y odpady od cz∏owieka i Êrodowiska.

Odpady promieniotwórcze przechowuje si´ w sposób zapew-niajàcy ochron´ ludzi i Êrodowiska, w warunkach normal-nych i w sytuacjach zdarzeƒ radiacyjnych, w tym przezzabezpieczenie ich przed rozlaniem, rozproszeniem lubuwolnieniem. Do tego celu s∏u˝à specjalnie dedykowaneobiekty lub pomieszczenia (magazyny odpadów promienio-twórczych), wyposa˝one w urzàdzenia do wentylacji mecha-nicznej lub grawitacyjnej oraz do oczyszczania powietrzausuwanego z tego pomieszczenia.

Sk∏adowanie odpadów promieniotwórczych dopuszczalnejest wy∏àcznie w obiektach dedykowanych do tego celu, tj.sk∏adowiskach. Wed∏ug polskich przepisów dzieli si´ je napowierzchniowe i g∏´bokie, a w procesie ich licencjonowaniaw zakresie bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiolo-gicznej, pozostajàcym w kompetencji Prezesa PAA, okreÊlasi´ szczegó∏owo rodzaje odpadów poszczególnych kategorii,które mogà byç sk∏adowane w danym obiekcie.

Odbiorem, transportem, przetwarzaniem i sk∏adowaniemodpadów powstajàcych u u˝ytkowników materia∏ów pro-mieniotwórczych w kraju zajmuje si´ Zak∏ad Unieszkodli-wiania Odpadów Promieniotwórczych (ZUOP). Nadzór nadbezpieczeƒstwem post´powania z opadami, w tym nadzórnad bezpieczeƒstwem ich sk∏adowania przez ZUOP sprawuje Prezes PAA. Przed 1 stycznia 2002 r. Prezes PAAodpowiada∏ nie tylko za nadzór nad bezpieczeƒstwempost´powania z odpadami, ale te˝ za samo post´powanie z tymi odpadami, w tym za poszukiwanie miejsca podbudow´ nowego sk∏adowiska odpadów. Obecnie, ostatniedwie kwestie nie nale˝à ju˝ do jego kompetencji. Prezes PAAnie odpowiada za poszukiwanie i wybór miejsca lokalizacjisk∏adowiska odpadów promieniotwórczych, jak te˝ zabudow´ czy eksploatacj´ takiego sk∏adowiska. Zagadnieniate sà obecnie w gestii Ministra Gospodarki.

59


ZUOP Êwiadczy swoje us∏ugi odp∏atnie, przy czym wp∏ywy z tego tytu∏u pokrywajà jedynie cz´Êç kosztów ponoszonychprzez przedsi´biorstwo. W 2012 r. brakujàce Êrodki finansowe pochodzi∏y z dotacji Ministerstwa Gospodarki.ZUOP posiada obiekty na terenie oÊrodka jàdrowego w Âwierku, wyposa˝one w urzàdzenia s∏u˝àce do „kondy-cjonowania” odpadów promieniotwórczych.

Miejscem sk∏adowania odpadów promieniotwórczych w Polsce jest Krajowe Sk∏adowisko Odpadów Promie-niotwórczych (KSOP) w miejscowoÊci Ró˝an n. Narwià (ok. 90 km od Warszawy). Wed∏ug klasyfikacji MAEA, KSOPjest sk∏adowiskiem powierzchniowym przeznaczonym dosk∏adowania krótko˝yciowych, nisko- i Êrednioaktywnychodpadów promieniotwórczych (o okresie po∏owicznego

rozpadu radionuklidów krótszym ni˝ 30 lat). S∏u˝y onorównie˝ do przechowywania odpadów d∏ugo˝yciowych,g∏ównie alfa-promieniotwórczych, a tak˝e zu˝ytychzamkni´tych êróde∏ promieniotwórczych oczekujàcych naumieszczenie w sk∏adowisku g∏´bokim (zwanym inaczej geologicznym czy podziemnym). Sk∏adowisko w Ró˝anie istnieje od 1961 r. i jest jedynym tego typu obiektem w kraju. Ze wzgl´du na wyczerpanie powierzchni sk∏adowa-nia, przewidywane jest jego zamkni´cie w 2020–2023 r.ZUOP otrzyma∏ w 2012 r. 190 zleceƒ ze 146 instytucji naodbiór odpadów promieniotwórczych. W tabeli 8 zosta∏yprzedstawione iloÊci odebranych i przetworzonych odpadówpromieniotwórczych (∏àcznie z odpadami powsta∏ymi w ZUOP).

Podzia∏ odebranych odpadów sta∏ych i ciek∏ych, ze wzgl´duna ich rodzaj i kategori´, kszta∏towa∏ si´ nast´pujàco:

• odpady niskoaktywne (sta∏e) – 56,34 m3

• odpady Êrednioaktywne (sta∏e) – 0,00 m3

• odpady niskoaktywne (ciek∏e) – 48,59 m3

• odpady Êrednioaktywne (ciek∏e) – 0,07 m3

• odpady alfa-promieniotwórcze – 0,73 m3

• czujki dymu – 28 748 szt.• zu˝yte zamkni´te êród∏a promieniotwórcze – 3 170 szt.

Po przetworzeniu odpady promieniotwórcze, umieszczane sàw b´bnach o pojemnoÊci 200 dm3 i 50 dm3, a nast´pnieprzekazywane wy∏àcznie w postaci zestalonej do sk∏adowania.

Do KSOP przekazano w 2012 r. 81 b´bnów 200 litrowychz przetworzonymi odpadami i 5 hoboków 50 litrowych ze

êród∏ami promieniotwórczymi. Do sk∏adowiska przekazanorównie˝ 20 opakowaƒ nietypowych. Zu˝yte êród∏a promie-niotwórcze, które nie podlegajà procesowi przetwarzania(takich êróde∏ przekazano ∏àcznie 196) zamykane sà w oddzielnych pojemnikach. Przetworzonych odpadówsta∏ych przekazano 34,21 m3, o ∏àcznej aktywnoÊci 28 160,3 GBq (dane na dzieƒ 31 grudnia 2012 r.).

Przekazywane sà równie˝ odpady pochodzàce z demonta˝uczujek dymu w celu ich przechowywania czasowego.

Post´powanie z odpadami promieniotwórczymi w ZUOP jestwykonywane na podstawie dwóch zezwoleƒ Prezesa PAA:

• Zezwolenia Nr D-14177 z dnia 17 grudnia 2001 r. na dzia∏alnoÊç zwiàzanà z wykorzystaniem energii jàdrowej, a polegajàcà na: transporcie, przetwarzaniu i maga-

60


Tabela 8. IloÊci odpadów promieniotwórczych odebranych przez ZUOP w 2012 r.

Spoza oÊrodka jàdrowego w Âwierku (medycyna, przemys∏, badania naukowe)Narodowe Centrum Badaƒ Jàdrowych OR POLATOM

Narodowe Centrum Badaƒ Jàdrowych -Reaktor MARIAZak∏ad Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych

Ogó∏em:

8,8932,294,8010,3656,34

0,560,1022,0026,0048,66

èród∏a odpadów Odpady sta∏e[m3]

Odpady ciek∏e[m3]

zynowaniu na terenie oÊrodka jàdrowego w Âwierku odpadów promieniotwórczych odebranych od jednostek organizacyjnych prowadzàcych dzia∏alnoÊç zwiàzanà z wykorzystaniem energii jàdrowej z terenu ca∏ego kraju,

• Zezwolenia Nr 1/2002/KSOP – Ró˝an z dnia 15 stycznia 2002 r. na eksploatacj´ KSOP w Ró˝anie.

Zezwolenia te sà wa˝ne bezterminowo i wymagajà sk∏adaniasprawozdaƒ (pierwsze – rocznych, a drugie – kwartalnych),które sà analizowane przez inspektorów dozoru jàdrowegoDBJ PAA. Informacje zawarte w sprawozdaniach sànast´pnie weryfikowane podczas kontroli.

Inspektorzy dozoru jàdrowego z DBJ PAA w 2012 r.przeprowadzili 3 kontrole w zakresie post´powania z odpadami promieniotwórczymi w ZUOP w tym:

• w KSOP w Ró˝anie w 2012 r. przeprowadzono 2 kontro-le, które obejmowa∏y zagadnienia ochrony fizycznej, ochrony radiologicznej pracowników, monitoringu Êrodowiskowego na terenie i wokó∏ niego, wspó∏pracy mi´dzy ZUOP a w∏adzami Gminy Ró˝an, jak te˝ kontrol´

dokumentacji odpadów przyj´tych do sk∏adowania oraz przewozu i roz∏adunku odpadów promieniotwórczych,

• 1 kontrol´ w obiektach ZUOP na terenie oÊrodka jàdrowego w Âwierku i dotyczy∏a ona prowadzenia dokumentacji przyjmowanych, unieszkodliwianych, przetwarzanych i przechowywanych odpadów promienio-twórczych, prowadzenia procesów technologicznych unieszkodliwiania odpadów promieniotwórczych oraz stanu ochrony radiologicznej obiektów ZUOP zwiàzanych z post´powaniem z odpadami promieniotwórczymi.

Wnioski i spostrze˝enia z przeprowadzonych kontroli realizowane by∏y przez kierownictwo ZUOP na bie˝àco,natomiast nieprawid∏owoÊci i uchybienia stwierdzane przezinspektorów dozoru jàdrowego by∏y usuwane zgodnie z postanowieniami zawartymi w protoko∏ach kontroli bàdêwystàpieniach pokontrolnych.

Przeprowadzone kontrole odpadów promieniotwórczychsk∏adowanych i przechowywanych na terenie KSOP orazZUOP w Âwierku k. Otwocka nie wykaza∏y zagro˝enia dlaludnoÊci i Êrodowiska.

61


Fot. 7. Hoboki do przechowywania niskoaktywnych odpadów promieniotwórczych

IX. OCHRONA RADIOLOGICZNA LUDNOÂCI I PRACOWNIKÓWW POLSCE

1. NARA˚ENIE LUDNOÂCI NA PROMIENIOWANIE JONIZUJÑCE2. KONTROLA NARA˚ENIA NA PROMIENIOWANIE JONIZUJÑCE W PRACY

2.1. Nara˝enie w pracy od sztucznych êróde∏ promieniowania jonizujàcego2.2. Kontrola nara˝enia w górnictwie od naturalnych êróde∏ promieniowania jonizujàcego

3. NADAWANIE UPRAWNIE¡ PERSONALNYCH W ZAKRESIE BEZPIECZE¡STWA JÑDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ

Nara˝enie statystycznego mieszkaƒca kraju na promie-niowanie jonizujàce, wyra˝one jest jako dawka skuteczna(efektywna) i obejmuje sum´ dawek pochodzàcych od naturalnych êróde∏ promieniowania i od êróde∏ sztucznych, tj. wytworzonych przez cz∏owieka. Pierwszà grup´ êróde∏nara˝enia stanowi przede wszystkim promieniowanie jonizu-jàce emitowane przez radionuklidy b´dàce naturalnymisk∏adnikami wszystkich elementów Êrodowiska orazpromieniowanie kosmiczne. Do drugiej grupy zalicza si´wszystkie – wykorzystywane w wielu dziedzinach dzia∏alnoÊcigospodarczej, naukowej oraz medycynie – sztuczne êród∏apromieniowania, takie jak promieniotwórcze izotopy pierwiastków i urzàdzenia wytwarzajàce promieniowanie, jakaparaty rentgenowskie, akceleratory, reaktory jàdrowe i inneurzàdzenia radiacyjne.

Nara˝enie radiacyjne cz∏owieka nie mo˝e byç ca∏kowicie wyeliminowane, a jedynie ograniczone, nie mamy bowiemwp∏ywu na poziom promieniowania kosmicznego, czyzawartoÊç naturalnych radionuklidów w skorupie ziemskiej,istniejàcych od miliardów lat. Wspomnianemu ograniczaniupodlega natomiast nara˝enie wywo∏ane sztucznymi êród∏amipromieniowania jonizujàcego i ograniczenie to okreÊlane jestprzez tzw. dawki graniczne (limity), których przestrzeganie –zgodnie z dotychczasowà wiedzà – pozwala uniknàç szkodli-wych skutków zdrowotnych. Nale˝y przy tym zaznaczyç, ˝elimity te nie obejmujà nara˝enia na promieniowanie naturalne.W szczególnoÊci nie obejmujà one nara˝enia od radonu w budynkach mieszkalnych, od naturalnych radionuklidówpromieniotwórczych wchodzàcych w sk∏ad cia∏a ludzkiego, odpromieniowania kosmicznego na poziomie ziemi, jak równie˝nara˝enia nad powierzchnià ziemi od nuklidów znajdujàcychsi´ w nienaruszonej skorupie ziemskiej. Limity nie obejmujàtak˝e dawek otrzymanych przez pacjentów w wynikustosowania promieniowania w celach medycznych orazdawek otrzymanych przez cz∏owieka podczas zdarzeƒ radia-

cyjnych, czyli w warunkach, w których êród∏o promieniowanianie jest pod kontrolà.

Limity nara˝enia dla osób z ogó∏u ludnoÊci uwzgl´dniajànapromieniowanie zewn´trzne oraz napromieniowaniewewn´trzne powodowane radionuklidami, które dostajà si´ doorganizmu cz∏owieka drogà pokarmowà lub oddechowà, i okreÊlane sà, podobnie jak dla nara˝enia zawodowego, jako:• dawka skuteczna, obrazujàca nara˝enie ca∏ego cia∏a oraz• dawka równowa˝na, wyra˝ajàca nara˝enie poszczegól-

nych organów i tkanek cia∏a.

Podstawowym krajowym aktem normatywnym ustanawia-jàcym powy˝sze limity jest rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie dawek granicznychpromieniowania jonizujàcego (Dz. U. z 2005 r. Nr 20,poz. 168). Dokument ten stanowi m.in., ˝e dla osób z ogó∏uludnoÊci dawka graniczna (powodowana przez sztuczne êród∏apromieniowania jonizujàcego), wyra˝ona jako dawka skute-czna (efektywna), wynosi 1 mSv w ciàgu roku kalendarzowego.Dawka ta mo˝e byç w danym roku kalendarzowym przekro-czona pod warunkiem, ˝e w ciàgu kolejnych pi´ciu lat kalen-darzowych jej sumaryczna wartoÊç nie przekroczy 5 mSv.

Ocenia si´, ˝e roczna ca∏kowita dawka skutecznapromieniowania jonizujàcego otrzymywana przez statysty-cznego mieszkaƒca Polski od naturalnych i sztucznych êróde∏promieniowania jonizujàcego (w tym od êróde∏ promienio-wania stosowanych w diagnostyce medycznej) wynosi∏a w 2012 r. Êrednio 3,31 mSv, tj. utrzymywa∏a si´ na poziomiez ostatnich kilku lat. Procentowy udzia∏ w tym nara˝eniuró˝nych êróde∏ promieniowania przedstawiono na rys. 8.WartoÊç t´ oszacowano uwzgl´dniajàc dane uzyskane m.in. z Centralnego Laboratorium Ochrony Radiologicznej w Warszawie, Instytutu Medycyny Pracy w ¸odzi i G∏ównegoInstytutu Górnictwa w Katowicach.

63

IX. OCHRONA RADIOLOGICZNA LUDNOÂCI I PRACOWNIKÓW W POLSCE

IX. 1. NARA˚ENIE LUDNOÂCI NA PROMIENIOWANIE JONIZUJÑCE

Wykazane na rysunku nara˝enie na promieniowanie odêróde∏ naturalnych pochodzi od:

• radonu i produktów jego rozpadu,• promieniowania kosmicznego,• promieniowania ziemskiego, tzn. promieniowania

emitowanego przez naturalne radionuklidy znajdujàce si´ w nienaruszonej skorupie ziemskiej,

• naturalnych radionuklidów wchodzàcych w sk∏ad cia∏a ludzkiego.

Z rys. 8 wynika, ˝e w Polsce – podobnie, jak w wielu kra-jach europejskich – nara˝enie od êróde∏ naturalnych stanowi73,6% ca∏kowitego nara˝enia radiacyjnego, a wyra˝one jako tzw. dawka skuteczna – wynosi ok. 2,436 mSv/rok.Najwi´kszy udzia∏ w tym nara˝eniu ma radon i produkty jegorozpadu, od których statystyczny mieszkaniec Polski otrzymuje dawk´ wynoszàcà ok. 1,201 mSv/rok. Nale˝yrównie˝ zaznaczyç, ˝e nara˝enie statystycznego mieszkaƒcaPolski od êróde∏ naturalnych jest oko∏o 1,5–2 razy ni˝sze ni˝ mieszkaƒca Finlandii, Szwecji, Rumunii, czy W∏och.

Nara˝enie statystycznego mieszkaƒca Polski w 2012 r. od

êróde∏ promieniowania stosowanych w celach medycznych,g∏ównie w diagnostyce medycznej obejmujàcej badaniarentgenowskie oraz badania in vivo (tj. podawanie pacjentompreparatów promieniotwórczych), szacuje si´ na 0,860 mSv.

Na dawk´ t´ sk∏adajà si´ przede wszystkim dawki otrzymywane przy badaniach, w których stosowano tomografi´ komputerowà (0,33 mSv) oraz radiografi´ konwencjonalnà i fluoroskopi´ (0,38 mSv). Przy innychbadaniach diagnostycznych dawki te sà znacznie mniejsze. W badaniach, w których stosowano mammografi´ Êredniaroczna dawka skuteczna przypadajàca na statystycznego mieszkaƒca naszego kraju wynosi 0,02 mSv, przy stosowaniu kardiologicznych procedur zabiegowych 0,08 mSv oraz w medycynie nuklearnej 0,05 mSv.

Ârednia dawka skuteczna przypadajàca na jedno badanierentgenowskie wynosi 1,2 mSv, a dla najcz´Êciej wykony-wanych badaƒ wartoÊci te kszta∏tujà si´ nast´pujàco:

- zdj´cia klatki piersiowej – ok. 0,11 mSv,- zdj´cia kr´gos∏upa i przeÊwietlenia p∏uc odpowiednio

od 3 mSv do 4,3 mSv;

64


inne 0,2%0,007 mSv

toron 3,0%0,101 mSv

36,3%

14,0%

8,5%11,8%

26,4%

radon1,201 mSv

promieniowanie gamma0,462 mSv

èród∏a naturalne (73,6%)2,436 mSv

Roczna dawka efektywna promieniowania jonizujàcegootrzymywana przez ludnoÊç Polski w 2012 r. (3,31 mSv)

èród∏a sztuczne (26,4%)0,875 mSv

promieniowanie kosmiczne0,390 mSv

wewn´trzne0,282 mSv

awarie 0,2%0,008 mSv

diagnostyka medyczna 26,0%0,860 mSv

Rys. 8. Udzia∏ ró˝nych êróde∏ promieniowania jonizujàcego w Êredniej rocznej dawce skutecznej

Zakres zmiennoÊci ww. wartoÊci w odniesieniu do poje-dynczych badaƒ osiàga nawet dwa rz´dy wielkoÊci i wynikazarówno z jakoÊci aparatury, jak i stosowania maksymalnieodmiennych od typowych, warunków badania.

Nale˝y dodaç, ˝e powy˝sze dane mogà w przysz∏oÊci uleczmianie, ze wzgl´du na przeprowadzanà sukcesywnie wymian´ aparatury rentgenowskiej, która nie spe∏niawymogów okreÊlonych w dyrektywie 97/43 Euratom z dnia30 czerwca 1997 r. w sprawie ochrony zdrowia osób fizy-cznych przed niebezpieczeƒstwem wynikajàcym z promie-niowania jonizujàcego zwiàzanego z badaniami medycznymioraz uchylajàca dyrektyw´ 84/466/Euratom.

Trzeba tak˝e przypomnieç, ˝e limity nara˝enia ludnoÊci nieobejmujà nara˝enia wynikajàcego ze stosowania promie-niowania jonizujàcego w celach terapeutycznych.

Nara˝enie radiacyjne powodowane:

• obecnoÊcià sztucznych radionuklidów w ˝ywnoÊci i Êrodowisku pochodzàcych z wybuchów jàdrowych i awarii radiacyjnych,

• wykorzystywaniem wyrobów powszechnego u˝ytku emitujàcych promieniowanie lub zawierajàcych sub-stancje promieniotwórcze,

• dzia∏alnoÊcià zawodowà zwiàzanà ze stosowaniem êróde∏ promieniowania jonizujàcego,

podlega kontroli i ograniczeniom wynikajàcym ze standar-dów mi´dzynarodowych okreÊlajàcych limity nara˝enialudnoÊci.

Jak wspomniano wy˝ej, przepisy krajowe ustalajà skutecznàrocznà dawk´ granicznà dla ludnoÊci wynoszàcà 1 mSv. NawartoÊç dawki skutecznej statystycznego Polaka obj´tej tymlimitem sk∏adajà si´ trzy wymienione wy˝ej elementy.

Nara˝enie statystycznego mieszkaƒca Polski od sztucznychradionuklidów – g∏ównie izotopów cezu i strontu – w ˝ywnoÊci i w Êrodowisku oszacowano ∏àcznie na ok. 0,012 mSv (stanowi to 1,2% dawki granicznej dla ludnoÊci), przy czym nara˝enie od radionuklidów w ˝ywnoÊci oszacowano na ok. 0,008 mSv (stanowi to 0,8% dawki granicznej dla ludnoÊci).

WartoÊci te wyznaczono na podstawie wyników pomiarówzawartoÊci radionuklidów w artyku∏ach spo˝ywczych i pro-duktach ˝ywnoÊciowych stanowiàcych podstawowe sk∏adnikiprzeci´tnej racji pokarmowej, z uwzgl´dnieniem aktualnychdanych dotyczàcych spo˝ycia poszczególnych jej sk∏adników.Podobnie jak w latach ubieg∏ych, najwi´kszy udzia∏ w tymnara˝eniu przypada na artyku∏y mleczne, mi´sne, warzywne(w tym g∏ównie ziemniaki) i zbo˝owe, natomiast grzyby,owoce leÊne oraz dziczyzna, pomimo podwy˝szonej zawar-toÊci izotopów cezu i strontu, nie wnoszà – ze wzgl´du na stosunkowo niskie spo˝ycie tych artyku∏ów – znaczàcegowk∏adu do tego nara˝enia. Warto dodaç, ˝e nara˝enie od naturalnego izotopu K-40, wyst´pujàcego powszechnie w ˝ywnoÊci, wynosi ok. 0,17 mSv rocznie, czyli ok. 20-krotniewi´cej od nara˝enia powodowanego radionuklidami sztucznymi. Dane dotyczàce rocznego wch∏aniania z ˝ywnoÊcià radionuklidów sztucznych w latach 2002–2012przedstawiono na rys. 9.

65


Fot. 8. Stanowisko do pomiaru promieniowania jonizujàcego

WartoÊci obrazujàce nara˝enie powodowane promienio-waniem emitowanym przez radionuklidy sztuczne zawarte w takich komponentach Êrodowiska, jak: gleba, powietrze i wody otwarte, okreÊlano na podstawie pomiarówzawartoÊci poszczególnych radionuklidów w próbkach materia∏ów Êrodowiskowych pobieranych w ró˝nychregionach kraju (wyniki pomiarów podano w rozdz. XI„Ocena sytuacji radiacyjnej kraju”). Uwzgl´dniajàc lokalneró˝nice w poziomie zawartoÊci izotopu Cs-137, ciàgle obecnego w glebie i w ˝ywnoÊci, mo˝na oszacowaç, ˝e maksymalna wartoÊç dawki mo˝e byç ok. 4–5 - krotniewy˝sza od wartoÊci Êredniej, co oznacza, i˝ nara˝eniepowodowane sztucznymi radionuklidami nie przekracza 5% dawki granicznej.

Nara˝enie od przedmiotów powszechnego u˝ytku wynosi∏ow 2012 r., ok. 0,001 mSv, co stanowi 0,1% dawkigranicznej dla ludnoÊci. Podanà wartoÊç wyznaczonog∏ównie na podstawie pomiarów promieniowania emi-towanego przez kineskopy telewizorów i izotopowe czujkidymu oraz promieniowania gamma emitowanego przezsztuczne radionuklidy wykorzystywane przy barwieniu p∏ytekceramicznych czy porcelany. W obliczonej wartoÊciuwzgl´dniono równie˝ dawk´ pochodzàcà od promieniowa-nia kosmicznego, otrzymywanà przez pasa˝erów podczasprzelotów samolotami. W zwiàzku z coraz powszech-niejszym stosowaniem ekranów oraz monitorów LCD

zamiast dotychczas u˝ywanych lamp kineskopowych,dawka jakà otrzymuje statystyczny Polak od tych urzàdzeƒulega systematycznemu zmniejszeniu.

Nara˝enie statystycznego Polaka w trakcie dzia∏alnoÊcizawodowej ze êród∏ami promieniowania jonizujàcego (przedstawiono szerzej w rozdz. IX.2 „Kontrola nara˝enia na promieniowanie jonizujàce w pracy”) wynosi∏o w 2012 r. ok. 0,002 mSv, co stanowi 0,2% dawki granicznej.

¸àczne nara˝enie na promieniowanie statystycznego mieszkaƒca naszego kraju w 2012 r. od sztucznych êróde∏promieniowania jonizujàcego, z wy∏àczeniem nara˝eniamedycznego (a przy dominujàcym udziale nara˝eniapochodzàcego od Cs-137, obecnego w Êrodowisku w wy-niku wybuchów jàdrowych i awarii czarnobylskiej), wynosi∏ook. 0,015 mSv, tj. 1,5% dawki granicznej od sztucznychizotopów promieniotwórczych dla osób z ogó∏u ludnoÊci,wynoszàcej 1 mSv rocznie i zaledwie 0,45% dawki otrzymy-wanej przez statystycznego mieszkaƒca Polski od wszystkichêróde∏ promieniowania jonizujàcego.

W Êwietle norm przyj´tych na Êwiecie i stosowanych w kraju przepisów ochrony radiologicznej nara˝enie radia-cyjne statystycznego mieszkaƒca Polski w 2012 r., b´dàcenast´pstwem stosowania sztucznych êróde∏ promieniowa-nia jonizujàcego, jest pomijalnie ma∏e.

66


0

100

200

300

400

500

600

[Bq/rok]

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 20122011

Cs-137Cs-134Sr-90

Rys. 9. Ârednie roczne wnikni´cie z ˝ywnoÊcià Cs-134, Cs-137 i Sr-90 w Polsce w latach 2002–2012

2.1. Nara˝enie w pracy od sztucznych êróde∏ promienio-wania jonizujàcego

Wykonywanie obowiàzków zawodowych, zwiàzanych z pracàw obiektach jàdrowych, jednostkach prowadzàcych post´-powanie z odpadami promieniotwórczymi, a tak˝e innych jednostkach stosujàcych êród∏a promieniowania jonizujàcegopowoduje nara˝enie radiacyjne pracowników.

Od 2002 r. obowiàzujà zasady kontroli osób pracujàcych w warunkach nara˝enia, wynikajàce z wdro˝enia w Polsce wy-magaƒ dyrektywy Rady Unii Europejskiej nr 96/29/EURATOMz dnia 13 maja 1996 r. ustanawiajàcej podstawowe normybezpieczeƒstwa w zakresie ochrony zdrowia pracowników i ogó∏u spo∏eczeƒstwa przed zagro˝eniami wynikajàcymi z promieniowania jonizujàcego (Dz. Urz. WE L 159 z 29 czerwca 1996 r., str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie spec-jalne, rozdz. 5, t. 2, str. 291).

Zasady kontroli nara˝enia zosta∏y transponowane z dyrektywydo rozdz. 3 ustawy – Prawo atomowe, poÊwićonemu bezpieczeƒstwu jàdrowemu, ochronie radiologicznej i ochroniezdrowia pracowników.

Zgodnie z nimi, odpowiedzialnoÊç za przestrzeganie wymagaƒw tym zakresie ponosi przede wszystkim kierownik jednostkiorganizacyjnej, który zapewnia ocen´ dawek otrzymywanychprzez podleg∏ych mu pracowników. Ocena ta (art. 17 ust. 2ustawy – Prawo atomowe) jest dokonywana na podstawiewyników pomiarów Êrodowiskowych lub dozymetrii indywidu-alnej przeprowadzanych przez specjalistyczne, akredytowanelaboratorium radiometryczne. Pomiary i ocen´ dawek indy-widualnych, na zlecenie zainteresowanych jednostek organi-zacyjnych prowadzi∏y w 2012 r. nast´pujàce akredytowanelaboratoria:

• Laboratorium Dozymetrii Indywidualnej i Ârodowiskowej Instytutu Fizyki Jàdrowej im. H. Niewodniczaƒskiego w Krakowie (IFJ),

• Zak∏ad Ochrony Radiologicznej Instytutu Medycyny Pracy im. J. Nofera w ¸odzi (IMP),

• Zak∏ad Kontroli Dawek i Wzorcowania Centralnego Labo-ratorium Ochrony Radiologicznej w Warszawie (CLOR),

• Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii w Warszawie (WIHiE),

• Laboratorium Pomiarów Dozymetrycznych, Narodowego Centrum Badaƒ Jàdrowych ( NCBJ) w Âwierku,

• w zakresie kontroli dawek od naturalnych izotopów promieniotwórczych otrzymywanych przez górników zatrudnionych pod ziemià – Laboratorium Radiometrii G∏ównego Instytutu Górnictwa (GIG) w Katowicach.

Przepisy ustawy – Prawo atomowe wprowadzi∏y obowiàzekobjćia indywidualnà kontrolà i prowadzenia rejestru dawekjedynie pracowników kategorii A nara˝enia na promieniowaniejonizujàce, tj. takich, którzy wed∏ug oceny kierownika jednostki organizacyjnej mogà w normalnych warunkachpracy byç nara˝eni na dawk´ skutecznà (efektywnà) odsztucznych êróde∏ promieniowania, przekraczajàcà 6 mSv w ciàgu roku lub na dawk´ równowa˝nà przekraczajàcà w jednym roku 0,3 wartoÊci odpowiednich dawekgranicznych dla skóry, koƒczyn i soczewek oczu.

Ocena dawek pracowników kategorii B, tj. nara˝onych na dawki skuteczne od sztucznych êróde∏ promieniowania od 1 do 6 mSv w ciàgu roku, dokonywana jest na podstawie pomiarów prowadzonych w Êrodowisku pracy. Decyzjàkierownika jednostki organizacyjnej, pracownicy tej kategoriimogà (ale nie muszà) zostaç objći kontrolà nara˝enia, zapomocà dawkomierzy osobistych.

Dla osób pracujàcych w warunkach nara˝enia na promie-

67


IX. 2. KONTROLA NARA˚ENIA NA PROMIENIOWANIE JONIZUJÑCE W PRACY

niowanie jonizujàce mo˝liwe jest przekroczenie limitu dawki20 mSv (lecz nie wićej ni˝ 50 mSv) w ciàgu roku, podwarunkiem nie przekroczenia dawki 100 mSv przez okrespićioletni. Powoduje to koniecznoÊç sprawdzania sumydawek otrzymywanych w roku bie˝àcym i poprzednich 4 latach kalendarzowych w procesie kontroli nara˝enia pracowników, którzy pracujà ze êród∏ami promieniowaniajonizujàcego. Oznacza to, ˝e kierownicy jednostek organiza-cyjnych muszà prowadziç rejestr dawek nara˝onych pracow-ników. Szczegó∏owe informacje dotyczàce trybu ewidencji,raportowania i rejestracji dawek indywidualnych sà zawarte w rozporzàdzeniu Rady Ministrów z dnia 23 marca 2007 r. w sprawie wymagaƒ dotyczàcych rejestracji dawek indywidu-alnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 131, poz. 913). Zgodnie z tymrozporzàdzeniem, kierownicy jednostek zobowiàzani sà doprzesy∏ania danych o nara˝eniu podleg∏ych im pracownikówkategorii A, do centralnego rejestru dawek indywidualnychPrezesa PAA.

Populacja pracowników majàcych w pracy stycznoÊç zeêród∏ami promieniowania jonizujàcego liczy w Polsce kilkadziesiàt tysićy osób. Jednak tylko niewielka ich cz´Êçrutynowo pracuje w warunkach istotnego nara˝enia napromieniowanie jonizujàce. W 2012 r. kontrol´ dawek indy-widualnych w Polsce (wg danych pochodzàcych z wymie-nionych wy˝ej akredytowanych laboratoriów) by∏o obj´tychok. 50 tys. osób. Dla 95% omawianej tu grupy osób, kontro-la dawek prowadzona jest w celu potwierdzenia, ˝e stoso-wanie êróde∏ promieniowania nie stanowi zagro˝enia i niepowinno powodowaç szkodliwych dla zdrowia skutków.Pracownicy tej grupy zaliczeni sà do kategorii B nara˝enia napromieniowanie jonizujàce. Najwi´kszà grup´ w kategorii B stanowi personel medyczny diagnostycznych pracownirentgenowskich (ok. 30 tys. osób w ok. 4 tys. zak∏adów posiadajàcych pracownie rentgenowskie).

Ok. 2,5 tysiàca osób potencjalnie istotnie nara˝onych, któremuszà byç obj´te indywidualnymi pomiarami daweknara˝enia zewn´trznego lub/i ocenà dawek wewn´trznych

(dawek obcià˝ajàcych od substancji promieniotwórczych,które w warunkach pracy mog∏yby wniknàç do wn´trza organizmu), kwalifikowanych jest corocznie do kategorii Anara˝enia na promieniowanie jonizujàce.

Dane na temat dawek pracowników zakwalifikowanych przez kierowników jednostek do kategorii A gromadzone sà w centralnym rejestrze dawek Prezesa PAA. Pracownicy w tej kategorii zagro˝enia promieniowaniem jonizujàcymzobowiàzani sà do pomiarów dawek skutecznych (efekty-wnych) na ca∏e cia∏o i/lub na okreÊlonà, najbardziej nara˝onàjego cz´Êç (np. na rće). Wyjàtkowo, w przypadkachnara˝enia na ska˝enia przez rozpraszalne substancjepromieniotwórcze zwane êród∏ami otwartymi, wykonuje siócen´ dawki obcià˝ajàcej od ska˝eƒ wewn´trznych.

Od poczàtku powstania centralnego rejestru dawek, tj. od 2002 r., do kwietnia 2013 r. zg∏oszono ∏àcznie ok. 4700 osób, w tym 2225 pracowników, których danezosta∏y zaktualizowane w ciàgu ostatnich 4 lat. W roku 2012przys∏ano aktualizacje danych 1327 pracowników.

Praktycznie, dzi´ki w∏aÊciwej ochronie radiologicznej, w 2012 r. 1287 osób zakwalifikowanych do kategorii Aotrzyma∏o dawki skuteczne (efektywne) nie przekraczajàce 6 mSv w ciàgu roku (dolna granica nara˝enia zak∏adanego dlapracowników kategorii A), a dawki powy˝ej 6 mSv otrzyma∏o40 osób, u których tylko w 8 przypadkach zmierzonoprzekroczenie rocznej dawki 20 mSv, czyli limitu dawki, jakimo˝na otrzymaç przez rok kalendarzowy w wyniku rutynowejpracy z promieniowaniem jonizujàcym. We wszystkichwymienionych przypadkach przekroczenia limitu dawki,szczegó∏owo analizowane by∏y warunki pracy i przyczynynara˝enia na promieniowanie.

Sumaryczne dane za rok 2012 dotyczàce nara˝enia na promieniowanie jonizujàce pracowników kategorii Azg∏oszonych do centralnego rejestru dawek przez poszczególnejednostki organizacyjne zawiera tabela 9[5].

68


[5] Do 2002 r. roczne zestawienia danych dotyczàcych nara˝enia indywidualnego (wed∏ug grup zawodowych, bran˝ i typów zak∏adów) opiera∏y si´ na danych pochodzàcych bezpoÊrednio z laboratoriów prowadzàcych odczyty dozymetrów i ocen´ dawek. Dotyczy∏y one pracowników obj´tych kontrolà nara˝enia bez uwzgl´dnienia podzia∏u na kategorie A lub B. Podzia∏ pracowników na takie kategorie wprowadzono od poczàtku 2002 r. Dane o dawkach otrzymywanych przez pracowników zatrudnionych w warunkach nara˝enia na promieniowanie jonizujàce sà obecnie gromadzone w dzia∏ajàcym od poczàtku 2003 r. centralnym rejestrze dawek Prezesa PAA. Dotyczà one wy∏àcznie pracowników zakwalifikowanych przez kierownika dokategorii A i pochodzà bezpoÊrednio z jednostek organizacyjnych, których kierownicy powinni przes∏aç w terminie do 15 kwietnia danego roku karty zg∏oszeniowe z danymi za ubieg∏y rokkalendarzowy. Przes∏ane karty zawierajà ocen´ otrzymanych przez pracowników dawek skutecznych (efektywnych), wykonanà przez akredytowane laboratoria.

Z danych tych wynika, ˝e w grupie pracowników kategorii Aodsetek osób, które nie przekroczy∏y dolnej granicyprzewidzianej dla tej kategorii nara˝enia, to jest 6 mSvrocznie, wynosi∏ w 2012 r. 97%, a osób, które nie przekroczy∏y limitu 20 mSv/rok – 99,4%. Zatem zaledwie ok. 3% osób nara˝onych zawodowo, zakwalifikowanych do kategorii A, otrzyma∏o dawki przewidywane dla pracowni-ków tej kategorii nara˝enia na promieniowanie jonizujàce.

W 2012 r. najwy˝sze dawki promieniowania jonizujàcegona poziomie dawek maksymalnych (20mSv), zarejestro-wano przy czynnoÊciach transportowo – spedycyjnych orazw laboratoriach produkcyjnych OÊrodka RadioizotopówPOLATOM w Narodowym Centrum Badaƒ Jàdrowych w Âwierku. OÊrodek Radioizotopów POLATOM w NCBJ jest specjalistycznym zak∏adem, który produkuje êród∏apromieniotwórcze dla przemys∏u i medycyny. Jego pracow-nicy majà sta∏y kontakt z materia∏ami promieniotwórczymi,ale otrzymywane przez nich dawki tylko w wyjàtkowych przypadkach osiàgajà poziom dawek maksymalnychdopuszczalnych ustawà.

W 2012 r. nie zarejestrowano dawek otrzymanych w wynikuzdarzeƒ radiacyjnych.

Wszystkie przypadki przekroczenia rocznej dawki gra-nicznej podlegajà szczegó∏owemu dochodzeniu prowadzo-nemu przez inspektorów dozoru jàdrowego.

2.2. Kontrola nara˝enia w górnictwie od naturalnych êróde∏ promieniowania jonizujàcego

W odró˝nieniu od zagro˝eƒ radiacyjnych pochodzàcych odsztucznych izotopów promieniotwórczych i urzàdzeƒ emitu-jàcych promieniowanie, zagro˝enie radiacyjne w górnictwie(w´glowym i przy wydobyciu innych surowców naturalnych)spowodowane jest przede wszystkim podwy˝szonym poziomem promieniowania jonizujàcego w kopalniach,wywo∏anym promieniotwórczoÊcià naturalnà. Do êróde∏ tegozagro˝enia nale˝y zaliczyç:• radon i pochodne jego rozpadu w powietrzu kopalnianym

(podstawowe êród∏o zagro˝enia),• promieniowanie gamma emitowane przez naturalne

izotopy promieniotwórcze (g∏ównie rad), zawarte w ska∏ach górotworu,

• wody kopalniane (oraz osady z tych wód) o podwy˝szonej zawartoÊci izotopów radu.

Dwa pierwsze wymienione wy˝ej czynniki dotyczà prakty-cznie wszystkich górników zatrudnionych pod ziemià, natomiast zagro˝enie radiacyjne pochodzàce od wód kopalnianych i osadów wyst´puje w szczególnych przypad-kach i dotyczy ograniczonej liczby pracowników.

Wed∏ug informacji Wy˝szego Urz´du Górniczego stanzatrudnienia w kopalniach w´gla kamiennego wynosi∏ 112 358 osób (dane z dnia 31.12.2012 r.).

W zakresie zagro˝eƒ radiacyjnych, oprócz aktów wykonawczych do ustawy – Prawo atomowe, w 2012 r.obowiàzywa∏y akty wykonawcze do ustawy Prawo geologiczne i górniczej:

1. rozporzàdzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeƒstwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpo˝arowego w podziemnych zak∏adach górniczych (Dz. U. Nr 139 z 2002 r., poz. 1169 z póên. zm.) regulu-jàce zasady nadzoru nad ochronà przed zagro˝eniem radiacyjnym naturalnymi substancjami promieniotwórczymioraz sposób wykonywania pomiarów i oceny stanu zagro-˝enia radiacyjnego w podziemnym zak∏adzie górniczym;

69


Tabela 9. Statystyka indywidualnych rocznych dawek skutecznych (efektywnych) osób zaliczanych do kategorii A

nara˝enia na promieniowanie jonizujàce w 2012 r.

* Wed∏ug zg∏oszeƒ do centralnego rejestru dawek przes∏anych do 15 kwietnia 2013 r.

Otrzymana roczna dawka skuteczna [mSv]Liczba

pracowników*

< 66÷1515÷2020÷50> 50,0

128728480

W podziemnych zak∏adach górniczych, w wyrobiskachzagro˝onych radiacyjne (w których istnieje mo˝liwoÊç otrzymania rocznej dawki efektywnej (skutecznej) powy˝ej 1 mSv), wprowadzono metody organizacji pracy uniemo-˝liwiajàce przekroczenie dawki granicznej 20 mSv. Ocenynara˝enia górników na naturalne êród∏a promieniowania(oparte na pomiarach w Êrodowisku pracy) prowadzi G∏ównyInstytut Górnictwa (GIG) w Katowicach.

W tabeli 11 zestawiono liczb´ kopalƒ, w których (na pod-stawie stwierdzonych przekroczeƒ wartoÊci poszczególnychczynników zagro˝enia radiacyjnego) mogà wyst´powaç

wyrobiska zakwalifikowane do klasy A i B zagro˝enia radiacyjnego. Nale˝y podkreÊliç, ˝e zaliczenie do konkretnejkategorii wyrobisk zagro˝onych radiacyjnie, dokonywane jest przez kierowników odpowiednich zak∏adów górniczychna podstawie sumy dawek skutecznych od wszystkich czynników zagro˝enia radiacyjnego w rzeczywistym czasiepracy. Zatem, liczba wyrobisk zaliczonych do poszczegól-nych kategorii zagro˝enia radiacyjnego jest w rzeczywistoÊcimniejsza. Informacje na temat liczby wyrobisk górniczychfaktycznie zaliczonych do poszczególnych klas zagro˝eniaradiacyjnego nie sà przekazywane do GIG.

2. Rozporzàdzenie Ministra Spraw Wewn´trznych i Admini-stracji z dnia 14 czerwca 2002 r. w sprawie zagro˝eƒ naturalnych w zak∏adach górniczych (Dz. U. Nr 94 z 2003 r., poz. 841 z póên. zm) wyró˝niajàce wyrobiska:• klasy A, zlokalizowane na terenach kontrolowanych

w rozumieniu przepisów Prawa atomowego, w których Êrodowisko pracy stwarza potencjalne nara˝enie otrzymania przez pracownika rocznej dawki skutecznej przekraczajàcej 6 mSv,

• klasy B, zlokalizowane na terenach nadzorowanych w rozumieniu przepisów Prawa atomowego, w których Êrodowisko pracy stwarza potencjalne nara˝enie otrzymania rocznej dawki skutecznej wi´kszej ni˝ 1 mSv, lecz nie przekraczajàcej 6 mSv.

OkreÊlone powy˝ej poziomy dawek sà wartoÊciamiuwzgl´dniajàcymi wp∏yw t∏a naturalnego „na powierzchni”(czyli poza Êrodowiskiem pracy). Oznacza to, ˝e przydokonywaniu obliczeƒ potrzebnych do zaklasyfikowaniawyrobisk do poszczególnych klas zagro˝enia radiacyjnego,

nale˝y od wartoÊci dawki obliczonej na podstawie pomiarówodjàç wartoÊç dawki wynikajàcej z t∏a naturalnego „napowierzchni” dla przyj´tego czasu pracy. RozporzàdzenieMinistra Gospodarki okreÊla rodzaje pomiarów czynnikówzagro˝enia radiacyjnego, na podstawie których nale˝yprzeprowadziç klasyfikacj´ wyrobisk. W tabeli 10 przed-stawiono wartoÊci limitów roboczych wskaênikówzagro˝enia dla poszczególnych klas wyrobisk zagro˝onychradiacyjnie. Zaproponowane wartoÊci wynikajà z opraco-wanego i wdro˝onego modelu obliczania dawek obcià˝a-jàcych, powodowanych specyficznymi warunkami pracy w podziemnych zak∏adach górniczych. Nale˝y tu uwzgl´dniçnast´pujàce czynniki zagro˝enia radiacyjnego:• st´˝enie energii potencjalnej alfa krótko˝yciowych produ-

któw rozpadu radonu w powietrzu wyrobiska górniczego,• moc dawki promieniowania gamma na stanowisku pracy

w wyrobisku górniczym,• st´˝enie radu w wodach kopalnianych,• st´˝enie radu w osadach wytràcanych z wód kopalnianych.

70


Tabela 10. WartoÊci limitów roboczych wskaêników zagro˝enia dla poszczególnych klas wyrobisk zagro˝onych radiacyjnie (GIG)

St´˝enie energii potencjalnej α krótko˝yciowych produktów rozpadu radonu (Cα), µJ/m3

Moc kermy promieniowania gamma (K), µGy/hAktywnoÊç w∏aÊciwa izotopów radu w osadzie (CRa0), kBq/kg

Cα > 2,5 K > 2,5

CRa0 > 120

0,5 < Cα ≤ 2,50,5 < K ≤ 2,5

20** < CRa0 ≤ 120

Wskaênik zagro˝enia Klasa A* Klasa B*

* Podane wartoÊci odpowiadajà dawkom 1 mSv i 6 mSv, przy dodatkowym za∏o˝eniu, ˝e nie nast´puje sumowanie efektów od poszczególnych êróde∏ zagro˝enia, a roczny czas pracy wynosi 1800 godzin.

** JeÊli aktywnoÊç w∏aÊciwa przekracza wartoÊç 20 kBq/kg, nale˝y bezwzgl´dnie dokonaç oszacowania skutecznej dawki obcià˝ajàcej dla osób pracujàcych w tym miejscu.

Ponadto, oszacowano procentowy udzia∏ osób pracujàcychw wyrobiskach nale˝àcych do poszczególnych klaszagro˝enia. Wynik tej oceny przedstawiono na rys. 10.

W procesie analizy uwzgl´dniona zosta∏a liczba kopalƒ z wyrobiskami zagro˝onymi radiacyjnie, rodzaj wyrobiska,êród∏o zagro˝enia oraz liczebnoÊç zatrudnionej tam za∏ogigórniczej. Na podstawie informacji zebranych przez Wy˝szyUrzàd Górniczy okreÊlono udzia∏ pracujàcych w wyrobiskachgórników, potencjalnie zagro˝onych radiacyjnie. Dotyczy to zw∏aszcza miejsc, w których mogà wyst´powaç wody i osady o podwy˝szonych st´˝eniach izotopów radu,podwy˝szone st´˝enia energii potencjalnej alfa oraz wy˝szeod Êrednich moce dawek promieniowania gamma.

Na podstawie prowadzonej od ponad dwudziestu lat syste-matycznej kontroli zagro˝enia radiacyjnego stwierdzono, ˝e

w niekorzystnych warunkach mo˝e ono wystàpiç prawie w ka˝dym wyrobisku górniczym. Ocena zagro˝enia wyko-nana przez GIG dla kopalƒ w´gla kamiennego wykaza∏a, ˝ew 6 kopalniach czynne sà wyrobiska klasy A (zagro˝eniedotyczy 0,05% ogólnej liczby zatrudnionych górników), a w 13 kopalniach – klasy B (0,13%). W wyrobiskach górniczych o nieco podwy˝szonym tle promieniowania natu-ralnego (ale poni˝ej poziomu odpowiadajàcego klasie B)pracuje 6,5% ogólnej liczby zatrudnionych górników, nato-miast prawie 93,32% górników pracuje w wyrobiskach, w których poziom promieniowania nie ró˝ni si´ od t∏a natu-ralnego „na powierzchni”. W ˝adnej z kopalƒ nie stwier-dzono przekroczenia dawki 20 mSv w ciàgu roku. Jest todawka graniczna dla osób, których dzia∏alnoÊç zawodowazwiàzana jest z zagro˝eniem radiacyjnym. Maksymalnazmierzona dawka indywidualna w roku 2012 wynios∏a13,130±0,517 mSv.

71


Tabela 11. Liczba kopalƒ w´gla kamiennego, w których wyst´powa∏y wyrobiska zagro˝one radiacyjnie (GIG)

AB

613

17

48

14

24

Klasazagro˝enia

Liczbakopalƒ

Zagro˝eniekrótko˝yciowymi

produktamirozpadu radonu

Zagro˝eniepromieniowaniem

gamma

Zagro˝enie promieniotwórczymi

osadami

Zewn´trznepromieniowanie

gamma (dozymetria indywidualna)

niezagro˝one

potencjalne zagro˝enie

kl. B

kl. B0,13 %

kl. A0,05 %

6,5 %

93,32 %

kl. A

Rys. 10. Udzia∏ procentowy zatrudnienia górników kopalƒ w´gla kamiennego w wyrobiskach zaliczanych do poszczególnych klas zagro˝enia radiacyjnego w 2012 r. (GIG)

Zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo atomowe, dotyczà-cymi terenów kontrolowanych i nadzorowanych, podziemnewyrobiska zaliczone do kategorii B (teren nadzorowany)nale˝y przeklasyfikowaç do kategorii A (teren kontrolowany)w przypadkach, gdy zachodzi mo˝liwoÊç rozprzestrzenieniasi´ ska˝eƒ, np. w trakcie prowadzenia prac zwiàzanych z usuwaniem osadów lub Êcieków. Analiza wyników pomiarów na tle danych z ostatnich 10 lat pokaza∏a, ˝ezagro˝enie radiacyjne w podziemnych zak∏adach górniczychutrzymuje si´ na sta∏ym poziomie.

Górnicy, w wyniku ekspozycji na krótko˝yciowe produkty rozpadu radonu oraz na zewn´trznà ekspozycj´ promie-niowania gamma, nara˝eni sà na otrzymywanie dawekpromieniowania wi´kszych Êrednio o 0,3 mSv/rok w sto-sunku do reszty mieszkaƒców Polski.

W 2012 r. g∏ównà przyczynà wyst´powania podwy˝szonychdawek skutecznych dla górników by∏a ekspozycja nakrótko˝yciowe produkty rozpadu radonu.

W obiektach jàdrowych i innych jednostkach, w którychwyst´puje nara˝enie na promieniowanie jonizujàce, zatrudniane sà na okreÊlonych stanowiskach osoby majàceuprawnienia nadawane przez Prezesa PAA (art. 7 ust. 3 i 10 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r.Prawo atomowe i rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie stanowisk majàcych istotneznaczenie dla zapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej oraz inspektorów ochrony radiolo-gicznej (Dz. U. poz. 1022). Rozporzàdzenie to obowiàzujeod dnia 29 wrzeÊnia 2012 r. Zastàpi∏o ono identycznie

zatytu∏owane rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 18 sty-cznia 2005 r. (Dz. U. Nr 21, poz. 173).

W myÊl art. 7 ust. 6 oraz art. 12 ust. 2 ustawy, warunkiemuzyskania uprawnieƒ jest m.in. ukoƒczenie szkolenia w dziedzinie bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radio-logicznej w zakresie dostosowanym do typu wymaganychuprawnieƒ oraz zdanie egzaminu przed komisjà egzamina-cyjnà Prezesa PAA. Informacj´ o jednostkach, któreprowadzi∏y takie szkolenia w 2012 r. zawiera tabela 12.

72


IX.3. NADAWANIE UPRAWNIE¡ PERSONALNYCH

W ZAKRESIE BEZPIECZE¡STWA JÑDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ

Nazwa jednostkiRodzaj

uprawnieƒ

Liczbaprzeprowa-

dzonychszkoleƒ

Liczba uczestników

szkoleƒ

Liczbauzyskanychuprawnieƒ*

Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej w WarszawieNaczelna Organizacja Techniczna w Katowicach

Stowarzyszenie Inspektorów Ochrony Radiologicznej w PoznaniuAkademia Obrony Narodowej w WarszawieWydzia∏ Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego

Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej w WarszawieStowarzyszenie Inspektorów Ochrony Radiologicznej w Poznaniu

Inspektorochronyradiolo-gicznej

Operatorakceleratora

23111810

3354121219136233

194

390

Tabela 12. Jednostki prowadzàce w 2012 r. szkolenia z bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej

* Obejmuje tak˝e osoby, które odbywa∏y szkolenie przed 2012 r. lub by∏y uprawnione do przystàpienia do egzaminu bez uczestnictwa w szkoleniu.

Wymagane szkolenia prowadzone by∏y przez jednostki organizacyjne uprawnione do takiej dzia∏alnoÊci przezPrezesa PAA, dysponujàce kadrà wyk∏adowców i odpo-wiednim zapleczem technicznym, umo˝liwiajàcym prowa-dzenie çwiczeƒ praktycznych, na podstawie programówszkoleniowych opracowanych dla ka˝dej jednostki i zgodnych z typem szkolenia zatwierdzonym przez Prezesa PAA.

W 2012 r. dzia∏a∏y dwie komisje egzaminacyjne, powo∏aneprzez Prezesa PAA na podstawie art. 71 ust. 1 oraz art. 12aust. 6 ustawy – Prawo atomowe:

• komisja egzaminacyjna w∏aÊciwa do nadawania uprawnieƒ inspektora ochrony radiologicznej (IOR),

• komisja egzaminacyjna w∏aÊciwa do nadawania uprawnieƒ umo˝liwiajàcych zatrudnienie na stano-wiskach majàcych istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej.

W szkoleniach, w 2012 r. uczestniczy∏o ∏àcznie 499 osób.W rezultacie zdanego egzaminu i spe∏nienia pozosta∏ychwarunków nadania uprawnieƒ, uprawnienia inspektoraochrony radiologicznej uzyska∏o 194 osoby, natomiastuprawnienia do zatrudnienia na stanowiskach wa˝nych z punktu widzenia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej uzyska∏o 390 osób, w tym:

• 273 osoby – uprawnienia operatora akceleratora stosowanego do celów medycznych oraz urzàdzeƒ do

teleradioterapii i/lub operatora urzàdzeƒ do brachyterapii ze êród∏ami promieniotwórczymi,

• 117 osób – uprawnienia operatora akceleratora stosowanego do celów innych ni˝ medyczne.

Ponadto, w kategorii uprawnieƒ do zatrudnienia nastanowiskach wa˝nych z punktu widzenia bezpieczeƒstwajàdrowego i ochrony radiologicznej, w wyniku pomyÊlniezdanego egzaminu przed Komisjà Prezesa PAA, przed∏u˝enieuprawnieƒ bez uprzedniego szkolenia uzyska∏o 11 osób, w tym:

• 2 osoby – operatora akceleratora stosowanego do celów innych ni˝ medyczne,

• 3 osoby – operatora reaktora badawczego,• 2 osoby – operatora przechowalnika wypalonego paliwa

jàdrowego,• 1 osoba – specjalisty do spraw ewidencji materia∏ów

jàdrowych,• 1 osoba – dozymetrysty reaktora badawczego,• 1 osoba – kierownika reaktora badawczego,• 1 osoba – kierownika zmiany reaktora badawczego.

W 2012 r. uprawnienia inspektora ochrony radiologicznejoraz uprawnienia do zatrudnienia na stanowiskachwa˝nych z punktu widzenia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej uzyska∏o ∏àcznie 595 osób (z uwzgl´dnieniem 6 osób zwiàzanych z eksploatacjà reaktora MARIA).

73


X. MONITOROWANIE SYTUACJI RADIACYJNEJ W KRAJU

1. MONITORING OGÓLNOKRAJOWY1.1. Stacje systemu wczesnego wykrywania ska˝eƒ promieniotwórczych1.2. Placówki prowadzàce pomiary ska˝eƒ promieniotwórczych Êrodowiska i artyku∏ów rolno-spo˝ywczych

2. MONITORING LOKALNY2.1. OÊrodek jàdrowy w Âwierku2.2. Krajowe Sk∏adowisko Odpadów Promieniotwórczych w Ró˝anie2.3. Tereny by∏ych zak∏adów wydobywczych i przeróbczych rud uranu

3. UCZESTNICTWO W MI¢DZYNARODOWEJ WYMIANIE DANYCH MONITORINGU RADIACYJNEGO3.1. System Unii Europejskiej wymiany danych pomiarowych pochodzàcych z rutynowego monitoringu

radiacyjnego Êrodowiska, dzia∏ajàcego w krajach Unii3.2. Wymiana danych ze stacji wczesnego wykrywania ska˝eƒ w systemie EURDEP w ramach Unii Europejskiej3.3. Wymiana danych ze stacji wczesnego wykrywania ska˝eƒ w systemie Rady Paƒstw Morza Ba∏tyckiego

4. ZDARZENIA RADIACYJNE4.1. Zasady post´powania4.2. Zdarzenia radiacyjne poza granicami kraju4.3. Zdarzenia radiacyjne w kraju

Monitorowanie sytuacji radiacyjnej w Polsce polega na systematycznym prowadzeniu pomiarów mocy dawkipromieniowania gamma w okreÊlonych lokalizacjach na tere-nie kraju oraz pomiarów zawartoÊci izotopów promieniotwór-czych w g∏ównych komponentach Êrodowiska i produktachspo˝ywczych (˝ywnoÊci). Zale˝nie od zakresu wykonywanychzadaƒ mo˝na tu wyró˝niç dwa rodzaje monitoringu:

• ogólnokrajowy – pozwalajàcy na uzyskanie danych niezb´dnych do oceny sytuacji radiacyjnej na obszarze ca∏ego kraju w warunkach normalnych i w sytuacjach zagro˝enia radiacyjnego i na tej podstawie badanie d∏ugookresowych zmian sytuacji radiacyjnej Êrodowiska i produktów ˝ywnoÊciowych,

• lokalny – pozwalajàcy na uzyskanie danych z terenów, na których jest (lub by∏a) prowadzona dzia∏alnoÊç mogàca powodowaç lokalne zwi´kszenie nara˝enia radiacyjnego ludnoÊci (dotyczy to oÊrodka jàdrowego w Âwierku, sk∏adowiska odpadów promieniotwórczych w Ró˝anie oraz

terenów by∏ych zak∏adów wydobywczych i przeróbczych rud uranu w Kowarach).

Pomiary wykonywane w ramach monitoringu ogólnokrajo-wego oraz monitoringu lokalnego prowadzone sà przez:

• stacje pomiarowe, tworzàce system wczesnego wykrywa-nia ska˝eƒ promieniotwórczych,

• placówki pomiarowe, prowadzàce pomiary ska˝eƒ promie-niotwórczych materia∏ów Êrodowiskowych i ˝ywnoÊci,

• s∏u˝by jednostek eksploatujàcych obiekty jàdrowe oraz dozór jàdrowy w odniesieniu do monitoringu lokalnego.

Koordynacj´ pracy systemu stacji i placówek pomiarowych w 2012 r., jak w latach poprzednich, wykonywa∏o, w imieniuPrezesa Paƒstwowej Agencji Atomistyki, Centrum ds. ZdarzeƒRadiacyjnych (CEZAR) PAA.Ogólny schemat struktury tego systemu przedstawiono na rys. 11.

75

X. MONITOROWANIE SYTUACJI RADIACYJNEJ KRAJU

PA¡STWOWA AGENCJA ATOMISTYKI

Centrum ds. Zdarzeƒ Radiacyjnych CEZAR

Monitoring lokalnyMonitoring krajowy

PlacówkiSpecjalistyczne

PlacówkiPodstawowe

StacjeWspomagajàce

StacjePodstawowe

Placówki PomiarówSka˝eƒ

Promieniotwórczych

Stacje WczesnegoWykrywania Ska˝eƒPromieniotwórczych

Wybranelokalizacjew Polsce

Rys. 11. System monitoringu radiacyjnego w Polsce

1.1. Stacje systemu wczesnego wykrywania ska˝eƒ promieniotwórczych

Zadaniem stacji pomiarowych systemu wczesnego wykry-wania ska˝eƒ promieniotwórczych jest umo˝liwieniebie˝àcej oceny sytuacji radiacyjnej kraju, jak równie˝wczesne wykrywanie ska˝eƒ promieniotwórczych w raziezaistnienia zdarzenia radiacyjnego. W sk∏ad tego systemuwchodzà tzw. stacje podstawowe i wspomagajàce (rys. 12).

Stacje podstawowe:• 13 stacji automatycznych PMS (Permanent Monitoring

Station) nale˝àcych do PAA i dzia∏ajàcych tak˝e w syste-mach mi´dzynarodowych UE i paƒstw ba∏tyckich (Rada Paƒstw Morza Ba∏tyckiego), które wykonujà pomiary ciàg∏e:• mocy dawki i widma promieniowania gamma powo-

dowanego pojawieniem si´ pierwiastków promienio-twórczych w powietrzu i na powierzchni ziemi,

• intensywnoÊci opadów atmosferycznych oraz tempe-ratury otoczenia.

• 12 stacji typu ASS-500, z czego 11 nale˝y do Central-nego Laboratorium Ochrony Radiologicznej, a 1 stacja do PAA, które wykonujà ciàg∏e zbieranie aerozoli atmosfery-cznych na filtrze i spektrometryczne oznaczanie zawartoÊci poszczególnych radioizotopów w próbie tygodniowej; stacje wykonujà równie˝ ciàg∏y pomiar aktywnoÊci zbie-ranych na filtrze aerozoli atmosferycznych, umo˝liwiajàcy szybkie wykrycie znacznego wzrostu st´˝enia izotopów Cs-137 i I-131 w powietrzu.

• 9 stacji IMiGW nale˝àcych do Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, które wykonujà:• ciàg∏y pomiar mocy dawki promieniowania gamma,

Wyniki monitoringu radiacyjnego kraju stanowià podstaw´dokonywanej przez Prezesa PAA oceny sytuacji radiacyjnejPolski, która systematycznie prezentowana jest o godzinie11:00 ka˝dego dnia na stronach internetowych PAA (mocdawki promieniowania gamma), a zbiorczo w komunikatachkwartalnych publikowanych w Monitorze Polskim (mocdawki promieniowania gamma oraz zawartoÊç izotopu Cs-137 w powietrzu i mleku) oraz w raportach rocznych

(pe∏ne wykorzystanie wyników pomiarowych). Tak si´ dzieje w sytuacji „normalnej”, tzn. gdy nie wyst´puje potencjalnezagro˝enie radiacyjne, a w razie zaistnienia sytuacji awa-ryjnych cz´stotliwoÊç przekazywanych informacji ustalanajest indywidualnie. Prezentowane informacje stanowià pod-staw´ oceny zagro˝enia radiacyjnego ludnoÊci i prowadzeniadzia∏aƒ interwencyjnych, gdyby sytuacja tego wymaga∏a.

76


X. 1. MONITORING OGÓLNOKRAJOWY

Fot. 10. Stacja wczesnego wykrywania ska˝eƒ promieniotwórczych PMSFot. 9. Stacja typu ASS-500

77


• ciàg∏y pomiar aktywnoÊci ca∏kowitej i sztucznej promie-niowania alfa i beta aerozoli atmosferycznych (7 stacji),

• pomiar aktywnoÊci ca∏kowitej promieniowania beta w próbach dobowych i miesi´cznych opadu ca∏kowitego.

Ponadto, raz w miesiàcu, wykonywane jest oznaczanie zawartoÊci Cs-137 (spektrometrycznie) i Sr-90 (radio-chemicznie) w po∏àczonych próbach miesi´cznych opaduca∏kowitego ze wszystkich 9 stacji.

Stacje wspomagajàce:• 8 stacji pomiarowych nale˝àcych do Ministerstwa

Obrony Narodowej (MON), które wykonujà ciàg∏e pomiary mocy dawki promieniowania gamma, rejestrowane auto-matycznie w Centralnym OÊrodku Analizy Ska˝eƒ (COAS).

W poprzednich latach w strukturach MON funkcjonowa∏o 13 stacji, jednak ze wzgl´du na stan techniczny 5 z nichmusia∏o zostaç wycofanych z eksploatacji. Obecnie w resorcieobrony narodowej trwajà prace nad wprowadzeniem do u˝ytkustacji pomiarowych nowej generacji.

1.2. Placówki prowadzàce pomiary ska˝eƒ promienio-twórczych Êrodowiska i artyku∏ów rolno-spo˝ywczych

Jest to sieç placówek wykonujàcych metodami laborato-ryjnymi pomiary zawartoÊci ska˝eƒ promieniotwórczych w próbkach materia∏ów Êrodowiskowych oraz w ˝ywnoÊci i paszach. W jej sk∏ad wchodzi:• 29 placówek podstawowych, dzia∏ajàcych w Stacjach

Sanitarno-Epidemiologicznych, wykonujàcych oznaczenia ca∏kowitej aktywnoÊci beta w próbach mleka (raz w mie-siàcu) i produktów spo˝ywczych (raz na kwarta∏) oraz zawartoÊci okreÊlonych radionuklidów (Cs-137, Sr-90) w wybranych artyku∏ach rolno-spo˝ywczych (Êrednio dwa razy w roku),

• 9 placówek specjalistycznych, wykonujàcych bardziej rozbudowane analizy ska˝eƒ prób Êrodowiskowych.

Rozmieszczenie podstawowych placówek pomiarowychprzedstawiono na rys. 13.Do koƒca 2002 r. istnia∏o 48 placówek podstawowych zgodnie z za∏àcznikiem nr 2 do rozporzàdzenia Rady

Gdynia

Ustka

Koszalin

Bartoszyce

Bydgoszcz

Miko∏ajki

Olsztyn

WarszawaToruƒ

Gorzów Wlkp.

Zielona Góra

˚agaƒ

Szczecin

ÂwinoujÊcie

W∏odawa

Lublin

Rzeszów

Sanok

LeskoZakopane

Kraków

Katowice

Wroc∏aw

Legnica

Ârem¸ódê

Bia∏ystok

Stacje PMS Stacje ASS-500 Stacje IMiGW Stacje MON

Rys. 12. Lokalizacja stacji systemu wczesnego wykrywania ska˝eƒ promieniotwórczych

Gdaƒsk ElblàgS∏upsk

Bydgoszcz¸om˝a

Olsztyn

WarszawaSiedlceKonin

P∏ock

Ciechanów

Gorzów Wlkp.

Poznaƒ

Kamienna Góra

Szczecin

Lublin

Rzeszów

PrzemyÊlSanok

Nowy Sàcz

Kraków Tarnów

Katowice

OpoleWroc∏aw

¸ódê

Kielce

Radom

Bia∏ystok

Lokalizacja Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych

Rys. 13. Placówki podstawowe pomiarów ska˝eƒ promieniotwórczych w Polsce

2.1. OÊrodek jàdrowy w Âwierku

Monitoring radiacyjny na terenie i w otoczeniu oÊrodka jàdrowego w Âwierku w 2012 r. prowadzony by∏ przezLaboratorium Pomiarów Dozymetrycznych NarodowegoCentrum Badaƒ Jàdrowych (dawniej Instytut EnergiiAtomowej POLATOM), a w otoczeniu oÊrodka przez CentralneLaboratorium Ochrony Radiologicznej w Warszawie na zlecenie Prezesa PAA. Odbywa∏ si´ on w nast´pujàcy sposób:

• na terenie oÊrodka – pomiary zawartoÊci Cs-137, I-131 oraz wybranych naturalnych izotopów promieniotwór-czych w aerozolach atmosferycznych, izotopów promie-niotwórczych beta i gamma w opadzie atmosferycznym, izotopów promieniotwórczych beta w wodzie wodocià-gowej, izotopów promieniotwórczych gamma oraz beta (w tym zawartoÊci H-3 i Sr-90) i izotopów promieniotwór-czych alfa w wodach drena˝owo-opadowych, Sr-90 oraz izotopów gamma promieniotwórczych w szlamach z przepompowni Êcieków oÊrodka, izotopów promie-niotwórczych gamma i beta (w tym zawartoÊci Sr-90) w Êciekach sanitarnych oraz pomiary zawartoÊci izoto-pów promieniotwórczych w glebie i trawie; prowadzone by∏y równie˝ pomiary promieniowania gamma przy pomocy dawkomierzy termoluminescencyjnych (TLD) w celu wyznaczenia rocznych wartoÊci dawek promie-niowania gamma dla wybranych lokalizacji na terenie oÊrodka.

• w otoczeniu oÊrodka (pomiary na zlecenie Prezesa PAA)

– oznaczanie zawartoÊci izotopów Cs-137 i Cs-134 oraz H-3 w wodzie z pobliskiej rzeki Âwider, Cs-137, Cs-134 i H-3 w wodzie z oczyszczalni Êcieków w najbli˝szym (w stosunku do oÊrodka) mieÊcie Otwocku, Cs-137 i Cs-134, H-3 oraz Sr-90 w wodach studziennych, sztucznych (g∏. Cs-137) i naturalnych izotopów promieniotwórczych w glebie i w trawie; dokonywany by∏ tak˝e pomiar mocy dawki promieniowania gamma w pi´ciu wybranych lokalizacjach.

2.2. Krajowe Sk∏adowisko Odpadów Promieniotwórczych w Ró˝anie

Monitoring radiacyjny na terenie i w otoczeniu Krajowego Sk∏adowiska Odpadów Promieniotwórczych(KSOP) w Ró˝anie prowadzony by∏ w 2012 r. przez Zak∏ad Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych, a w otoczeniu sk∏adowiska przez Centralne LaboratoriumOchrony Radiologicznej na zlecenie Prezesa PAA. Odbywa∏si´ on w nast´pujàcy sposób:

• na terenie KSOP – prowadzono pomiary zawartoÊci izotopów gamma promieniotwórczych w aerozolach atmosferycznych, izotopów promieniotwórczych beta (w tym H-3) w wodzie wodociàgowej i w wodach gruntowych (piezometry), pomiary zawartoÊci izotopów promieniotwórczych w glebie i trawie, jak równie˝ prowadzono pomiary promieniowania gamma przy pomocy dawkomierzy termoluminescencyjnych (TLD)

78


X. 2. MONITORING LOKALNY

Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie stacji wcze-snego wykrywania ska˝eƒ promieniotwórczych i placówekprowadzàcych pomiary ska˝eƒ promieniotwórczych (Dz. U.z 2002 r. Nr 239, poz. 2030). W wyniku przeprowadzonejw 2003 r. reorganizacji systemu Paƒstwowej InspekcjiSanitarnej oraz dalszych zmian w latach póêniejszych, ichliczba zosta∏a zmniejszona do 29 (stan z koƒca 2012 r.).

W 2012 r. wyniki pomiarowe (rozdz. XI.2 „Ocena sytuacjiradiacyjnej kraju” – „PromieniotwórczoÊç podstawowychartyku∏ów spo˝ywczych i produktów ˝ywnoÊciowych”)nap∏ywa∏y do Centrum ds. Zdarzeƒ Radiacyjnych PAA z 29 placówek, natomiast 31 placówek uczestniczy∏o w pomiarach porównawczych organizowanych przezPrezesa PAA.

w celu wyznaczenia rocznych wartoÊci dawek promie-niowania gamma dla sta∏ych punktów kontrolnych,

• w otoczeniu KSOP – oznaczano zawartoÊci Cs-137, Cs-134 i H-3 w wodach êródlanych oraz zawartoÊci izotopów beta promieniotwórczych, w tym H-3, w wodach gruntowych (piezometry), sztucznych (g∏ównie Cs-137) i naturalnych izotopów promieniotwórczych w glebie, trawie oraz w zbo˝u, wykonano dwukrotnie oznaczenie sztucznych (g∏ównie Cs-137) i naturalnych izotopów promieniotwórczych wyst´pujàcych w aerozo-lach atmosferycznych, mierzono równie˝ moc dawki promieniowania gamma w pi´ciu sta∏ych punktach kontrolnych.

Najwa˝niejsze wyniki pomiarów i dane obrazujàce sytuacj´radiacyjnà na terenie i w otoczeniu oÊrodka jàdrowego w Âwierku oraz KSOP w Ró˝anie przedstawiono w rozdz. XI„Ocena sytuacji radiacyjnej kraju”.

Na podstawie porównania danych z 2012 r. i lat poprze-dnich, mo˝na stwierdziç, ˝e nie obserwuje si´ wp∏ywu pracy oÊrodka jàdrowego w Âwierku i KSOP w Ró˝anie naÊrodowisko przyrodnicze, a promieniotwórczoÊç Êcieków i wód drena˝owo-opadowych usuwanych z terenu oÊrodkajàdrowego w Âwierku by∏a w 2012 r. znacznie ni˝sza odobowiàzujàcych limitów.

2.3. Tereny by∏ych zak∏adów wydobywczych i przerób-czych rud uranu

Na terenach dawnego kopalnictwa rud uranu realizowanyjest od 1998 r. przez placówk´ PAA w Jeleniej Górze (BiuroObs∏ugi Roszczeƒ b. Pracowników Zak∏adów Rud Uranu)„Program monitoringu radiacyjnego terenów zdegrado-wanych w wyniku dzia∏alnoÊci wydobywczej i przeróbczejrud uranu”. W ramach tego programu w 2012 r. zosta∏ywykonane:

• pomiary zawartoÊci substancji alfa i beta promieniotwór-czych w wodach pitnych (publiczne ujÊcia wody pitnej) na terenach Zwiàzku Gmin Karkonoskich i miasta Jelenia Góra oraz w wodach powierzchniowych i pod-ziemnych (wyp∏ywy z wyrobisk podziemnych),

• oznaczenia st´˝enia radonu w wodzie z uj´ç publicznych, w wodzie zasilajàcej pomieszczenia mieszkalne oraz w wodach powierzchniowych i podziemnych (wyp∏ywy z wyrobisk podziemnych).

Wyniki pomiarów zamieszczono w rozdz. XI.3. „Ocena sytuacji radiacyjnej kraju – PromieniotwórczoÊç naturalnychradionuklidów w Êrodowisku zwi´kszona wskutekdzia∏alnoÊci cz∏owieka”.

3.1. System Unii Europejskiej wymiany danych pomiaro-wych pochodzàcych z rutynowego monitoringu radia-cyjnego Êrodowiska, dzia∏ajàcego w krajach Unii

System obejmuje dane dotyczàce mocy dawki, ska˝eƒ powietrza, ska˝eƒ wody przeznaczonej do spo˝ycia, wódpowierzchniowych, mleka oraz ˝ywnoÊci (dieta). Daneprzekazywane sà przez Centrum ds. Zdarzeƒ RadiacyjnychPAA do Joint Research Centre (JRC) zlokalizowanego w miejscowoÊci Ispra we W∏oszech raz w roku (do

30 czerwca ka˝dego roku dane za rok ubieg∏y).

3.2. Wymiana danych ze stacji wczesnego wykrywania ska˝eƒ w systemie EURDEP w ramach Unii Europejskiej

System European Radiological Data Exchange Platform(EURDEP) obejmowa∏ w 2012 r. wymian´ nast´pujàcychdanych ze stacji wczesnego wykrywania ska˝eƒ:• moc dawki promieniowania gamma (stacje PMS i IMiGW),• ca∏kowità aktywnoÊç alfa i beta pochodzàcà od radio-

79


X. 3. UCZESTNICTWO W MI¢DZYNARODOWEJ WYMIANIE DANYCH MONITORINGU RADIACYJNEGO

nuklidów sztucznych w aerozolach atmosferycznych (stacje IMiGW).

System EURDEP funkcjonuje w trybie ciàg∏ym przy czym:• w sytuacji normalnej dane aktualizowane sà co najmniej

raz na dob´,• w sytuacji awaryjnej dane powinny byç aktualizowane co

najmniej raz na 2 godziny,• przekazywanie danych do centralnej bazy EURDEP

powinno odbywaç si´ automatycznie z zapewnieniem prze∏àczania trybu normalnego na awaryjny (odpowiednie instrukcje).

Polska przekazuje swoje wyniki pomiarów z cz´stotliwoÊciàraz na godzin´, niezale˝nie od trybu.

3.3. Wymiana danych ze stacji wczesnego wykrywania ska˝eƒ w systemie Rady Paƒstw Morza Ba∏tyckiego

Zakres i format danych przekazywanych przez Polsk´ w ramach wymiany w obr´bie Rady Paƒstw Morza Ba∏tyckiego (RPMB), tj. w ramach wymiany regionalnej, jest identyczny jak w systemie EURDEP w Unii Europejskiej.

Cz´stotliwoÊç aktualizacji danych w sytuacji normalnej mo˝ebyç ró˝na w ró˝nych krajach i zale˝y od cz´stotliwoÊcizbierania danych w poszczególnych krajach. W sytuacjiawaryjnej zaleca si´ uaktualnianie danych co 2 godziny.

4.1. Zasady post´powania

Zdarzenie radiacyjne, zgodnie z definicjà przyj´tà w ustawiePrawo atomowe, jest sytuacjà zwiàzanà z zagro˝eniem i wymagajàcà podj´cia pilnych dzia∏aƒ w celu ochrony pracowników lub ludnoÊci. W przypadku zaistnieniazdarzenia radiacyjnego (sytuacji awaryjnej) przewiduje si´podejmowanie dzia∏aƒ interwencyjnych odr´bnie dlazdarzeƒ ograniczonych do terenu jednostki organizacyjnej(zdarzenia „zak∏adowe”) oraz dla zdarzeƒ, których skutkiwykraczajà poza jednostk´ organizacyjnà (zdarzenia „woje-wódzkie” i „krajowe”, w tym o skutkach transgranicznych).Do prowadzenia dzia∏aƒ interwencyjnych zobligowani sà w zale˝noÊci od zasi´gu skutków zdarzenia: kierownik jednostki, wojewoda lub minister w∏aÊciwy ds. wewn´trznych.

Prezes PAA, poprzez kierowane przez niego Centrum ds.Zdarzeƒ Radiacyjnych (CEZAR), pe∏ni rol´ informacyjno-konsultacyjnà w zakresie oceny poziomu dawek i ska˝eƒoraz innych ekspertyz i dzia∏aƒ wykonywanych na miejscu

zdarzenia. Ponadto, przekazuje informacje na tematzagro˝eƒ radiacyjnych do spo∏ecznoÊci nara˝onych w wynikuzdarzenia oraz organizacjom mi´dzynarodowym i paƒstwomoÊciennym. Powy˝sze post´powanie jest równie˝ stosowanew sytuacji wykrycia nielegalnego obrotu substancjamipromieniotwórczymi (w tym prób ich nielegalnego przewozuprzez granic´ paƒstwa). CEZAR PAA dysponuje ekipàdozymetrycznà, która mo˝e wykonaç na miejscu zdarzeniapomiary mocy dawki i ska˝eƒ promieniotwórczych, zidenty-fikowaç ska˝enia i porzucone substancje promieniotwórcze,a tak˝e usunàç ska˝enia oraz przewieêç odpady promie-niotwórcze z miejsca zdarzenia do Zak∏adu Unieszkodliwia-nia Odpadów Promieniotwórczych.

CEZAR pe∏ni szereg funkcji, jak: s∏u˝ba awaryjna PrezesaPAA[6], Krajowy Punkt Kontaktowy (KPK) dla Mi´dzynaro-dowej Agencji Energii Atomowej (system USIE – UnifiedSystem for Information Exchange in Incidents andEmergencies), Komisji Europejskiej (system ECURIE –European Community Urgent Radiological Information

80


X. 4. ZDARZENIA RADIACYJNE

[6] Wspólnie z ZUOP (na podstawie umowy zawartej przez Prezesa PAA i ZUOP).

Exchange), Rady Paƒstw Morza Ba∏tyckiego, NATO i paƒstwzwiàzanych z Polskà umowami dwustronnymi m.in. w za-kresie powiadamiania i wspó∏pracy w przypadku zdarzeƒradiacyjnych – prowadzi dy˝ury przez 7 dni w tygodniu, 24 godziny na dob´. Centrum dokonuje regularnej ocenysytuacji radiacyjnej kraju, a w razie zaistnienia zdarzeniaradiacyjnego korzysta z komputerowych systemów wspoma-gania decyzji (RODOS i ARGOS).

4.2. Zdarzenia radiacyjne poza granicami kraju

W 2012 r. Krajowy Punkt Kontaktowy nie otrzyma∏ ˝adnychpowiadomieƒ o awariach w obiektach jàdrowych, czy te˝ o incydentach na ich terenie, które sklasyfikowane by∏ybypowy˝ej poziomu 2 w siedmiostopniowej skali INES.

Odebrano natomiast ok. 30 informacji o incydentach(poziom od 0 do 3 w siedmiostopniowej skali INES), któreg∏ównie dotyczy∏y nieplanowanego nara˝enia pracownikówna promieniowanie jonizujàce podczas stosowania êróde∏promieniotwórczych lub wykrycia podczas rutynowych kontroli granicznych przedmiotów wykazujàcych nieznacznie

podwy˝szony poziom promieniowania jonizujàcego.

Ponadto, Krajowy Punkt Kontaktowy poprzez system USIEoraz ECURIE otrzyma∏ kilkanaÊcie informacji organizacyjno-technicznych lub zwiàzanych z przeprowadzanymi çwicze-niami mi´dzynarodowymi.

Nale˝y podkreÊliç, ˝e ˝adne zdarzenia radiacyjne zareje-strowane w 2012 r. poza granicami kraju nie spowodowa∏yzagro˝enia dla ludzi i Êrodowiska w Polsce.

4.3. Zdarzenia radiacyjne w kraju

Dy˝urni Centrum w 2012 r. przyj´li 29 powiadomieƒ o zdarzeniach radiacyjnych na terenie Polski (tabela 13).

W ramach realizacji zadaƒ ekipa dozymetryczna PrezesaPAA wyje˝d˝a∏a szeÊciokrotnie na miejsce zdarzenia w celuwykonania pomiarów radiometrycznych i/lub odebraniamateria∏ów zakwalifikowanych do odpadów promienio-twórczych (tabela 14).

81


Tabela 13. Powiadomienia o zdarzeniach radiacyjnych w 2012 r.

podejrzenia obecnoÊci substancji promieniotwórczych w odpadach przemys∏owych i z∏omiezagini´cia êród∏a promieniotwórczego

zadzia∏ania bramki radiometrycznej na przejÊciu granicznympodejrzenia obecnoÊci substancji promieniotwórczych w miejscach publicznych

kradzie˝y, zniszczenia izotopowej czujki dymuhandlu minera∏em zawierajàcym naturalne izotopy promieniotwórcze

zdarzenia zak∏adowego, w jednostkach posiadajàcych zezwolenie Prezesa PAA na wykonywanie dzia∏alnoÊcipodejrzenia niekontrolowanego napromieniowania podczas badaƒ medycznych

RAZEM

121522151

29

Powiadomienia dotyczy∏y:

Tabela 14. Wyjazdy ekipy dozymetrycznej Prezesa PAA na miejsce zdarzenia radiacyjnego w 2012 r.

zadzia∏ania bramki radiometrycznej na przejÊciu granicznympodejrzenia obecnoÊci substancji promieniotwórczej w miejscu publicznym

RAZEM

516

Wyjazdy ekipy dozymetrycznej dotyczy∏y:

Ponadto ekipa dozymetryczna Prezesa PAA jednokrotniewyje˝d˝a∏a w zwiàzku z powiadomieniem, które nie zosta∏ozakwalifikowane jako zdarzenie radiacyjne oraz bra∏a aktywny udzia∏ w çwiczeniu „Wypadek 2012”.

Nale˝y podkreÊliç, ˝e ˝adne zdarzenie radiacyjne, zareje-strowane w 2012 r. na terenie Polski nie spowodowa∏ozagro˝enia dla ludzi i Êrodowiska naturalnego.

Ponadto, dy˝urni Centrum ds. Zdarzeƒ Radiacyjnych CEZARPAA udzielili w omawianym okresie sprawozdawczym 5374 konsultacji (niezwiàzanych z likwidacjà zdarzeƒ radiacyjnych i ich skutków), a wi´kszoÊç z nich (5319) by∏a adresowana do Granicznych Placówek Kontroli (GPK),w zwiàzku z wykryciem podwy˝szonego poziomu promie-niowania. Konsultacje dotyczy∏y m.in.: przewozów tranzy-towych lub wwozu do Polski dla odbiorców krajowych mate-ria∏ów ceramicznych, materia∏ów mineralnych, pasz, w´gla

drzewnego, ceg∏y szamotowej, propanu-butanu, z∏omu,cz´Êci elektronicznych, chemikaliów, êróde∏ promienio-twórczych (∏àcznie 4712 przypadków), jak równie˝przekraczania granicy przez osoby poddawane terapii radiofarmaceutykami (597 przypadków). Ponadto, dy˝urnis∏u˝by awaryjnej Prezesa PAA udzielili 55 konsultacji innyminstytucjom paƒstwowym oraz osobom prywatnym.

Przedstawiciele kierownictwa PAA oraz CEZAR PAA i s∏u˝byawaryjnej Prezesa PAA (ZUOP) aktywnie uczestniczyli w procesie planowania, przygotowania i realizacji zabez-pieczenia UEFA EURO 2012 w czterech polskich miastach– Warszawie, Gdaƒsku, Poznaniu, Wroc∏awiu. Dotyczy∏o to w szczególnoÊci çwiczenia LIBERO organizowanego przez Rzàdowe Centrum Bezpieczeƒstwa oraz çwiczeniaWYPADEK 2012 organizowanego przez Wojewod´Mazowieckiego w marcu 2012 r.

82


Fot. 11. Auto s∏u˝by pomiarów ska˝eƒ promieniotwórczych

XI. OCENA SYTUACJI RADIACYJNEJ KRAJU

1. PROMIENIOTWÓRCZOÂå W ÂRODOWISKU1.1. Moc dawki promieniowania gamma w powietrzu1.2. Aerozole atmosferyczne1.3. Opad ca∏kowity1.4. Wody i osady denne1.5. Gleba

2. PROMIENIOTWÓRCZOÂå PODSTAWOWYCH ARTYKU¸ÓW SPO˚YWCZYCH I PRODUKTÓW ˚YWNOÂCIOWYCH2.1. Mleko2.2. Mi´so, drób, ryby i jaja2.3 Warzywa, owoce, zbo˝e i grzyby

3. PROMIENIOTWÓRCZOÂå NATURALNYCH RADIONUKLIDÓW W ÂRODOWISKU ZWI¢KSZONA WSKUTEK DZIA¸ALNOÂCI CZ¸OWIEKA

Zgodnie z art. 72 ustawy – Prawo atomowe, PrezesPaƒstwowej Agencji Atomistyki dokonuje systematycznejoceny sytuacji radiacyjnej kraju. Podstawà do takiej oceny sàprzede wszystkim wyniki pomiarów uzyskane ze stacjiwczesnego wykrywania ska˝eƒ promieniotwórczych orazplacówek prowadzàcych pomiary ska˝eƒ promieniotwór-czych artyku∏ów spo˝ywczych, produktów ˝ywnoÊciowych,wody pitnej, wody powierzchniowej oraz pasz surowych(zob. rozdz. X „Monitorowanie sytuacji radiacyjnej kraju”).Oceny te przedstawiane sà w:

• kwartalnych komunikatach Prezesa PAA publikowanych w Monitorze Polskim o sytuacji radiacyjnej w kraju, zawierajàcych dane o poziomie promieniowania gamma ska˝eniach promieniotwórczych powietrza oraz zawar-toÊci radionuklidu Cs-137 w mleku,

• corocznych raportach „Dzia∏alnoÊç Prezesa PAA oraz ocena stanu bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radio-logicznej w Polsce”.

Ponadto – na podstawie danych ze stacji wczesnego wykry-wania ska˝eƒ promieniotwórczych prowadzàcych pomiary w trybie ciàg∏ym – codziennie podawana jest na ogólno-dost´pnej stronie internetowej PAA mapa obrazujàcadobowy rozk∏ad mocy dawki promieniowania gamma naterenie ca∏ego kraju.

Prezentowane tu oceny uwzgl´dniajà równie˝ wyniki pomiarów (gleby, wód powierzchniowych i osadów dennych)wykonywanych przez Centralne Laboratorium OchronyRadiologicznej na zlecenie G∏ównego Inspektoratu OchronyÂrodowiska.

84


XI. 1. PROMIENIOTWÓRCZOÂå W ÂRODOWISKU

1.1. Moc dawki promieniowania gamma w powietrzu

WartoÊci mocy dawki promieniowania gamma w powietrzu,uwzgl´dniajàce promieniowanie kosmiczne oraz promie-niowanie pochodzàce od radionuklidów zawartych w glebie,przedstawione w tabeli 15, wskazujà, ˝e w Polsce w 2012 r.jej Êrednie dobowe wartoÊci waha∏y si´ w granicach od 55 do 140 nGy/h, przy Êredniej rocznej wynoszàcej 96 nGy/h.

W otoczeniu oÊrodka jàdrowego w Âwierku wartoÊci mocy dawki promieniowania gamma wynosi∏y od 55,4 do 68,6 nGy/h (Êrednio 61,1 nGy/h), a w otoczeniupowierzchniowego Krajowego Sk∏adowiska OdpadówPromieniotwór-czych w Ró˝anie – od 75,4 do 91,7 nGy/h(Êrednio 82,9 nGy/h). WartoÊci te nie odbiegajà w sposóbistotny od wyników pomiarowych mocy dawki uzyskanych w innych rejonach kraju.

85


Tabela 15. WartoÊci mocy dawki uzyskane ze stacji wczesnego wykrywania ska˝eƒ promieniotwórczych w 2012 r. (PAA na podstawie danych ze stacji wczesnego wykrywania ska˝eƒ promieniotwórczych)

PMS

IMiGW

Bia∏ystokGdyniaKoszalinKraków¸ódê

LublinOlsztynSanok

SzczecinToruƒ

WarszawaWroc∏aw

Zielona GóraGdyniaGorzówLegnicaLesko

Miko∏ajkiÂwinoujÊcieWarszawaW∏odawaZakopane

83 – 106101 – 12081 – 10196 – 13782 – 9892 – 12989 – 11775 – 12993 – 10584 – 10787 – 10484 – 10486 – 10477 – 9375 – 10099 – 12486 – 13889 – 12475 – 9172 – 9855 – 9288 – 140

9510690111881009710798899389918386107108104828062115

Stacje* MiejscowoÊç (lokalizacja) Zakres Êrednich dobowych [nGy/h] Ârednia roczna [nGy/h]

* Symbole stacji okreÊlone w rozdz. X „Monitorowanie sytuacji radiacyjnej kraju”

Wyniki pomiarów wskazujà, ˝e poziom promieniowaniagamma w Polsce oraz w otoczeniu oÊrodka jàdrowego w Âwierku i KSOP w Ró˝anie w 2012 r. nie odbiega∏ od poziomu z roku ubieg∏ego. Zró˝nicowanie wartoÊci mocy dawki (nawet dla tej samej miejscowoÊci) wynika z lokalnych warunków geologicznych decydujàcych o poziomie promieniowania ziemskiego.

1.2. Aerozole atmosferyczne

W 2012 r. promieniotwórczoÊç sztuczna aerozoli w przyziemnej warstwie atmosfery, okreÊlana na podstawiepomiarów wykonywanych w stacjach wczesnego wykrywa-nia ska˝eƒ (ASS-500), wykazuje podobnie jak w kilku ostatnich latach, przede wszystkim obecnoÊç ÊladowychiloÊci radionuklidu Cs-137. Jego Êrednie st´˝enia w tym

okresie zawiera∏y si´ w granicach poni˝ej 0,04 do ok. 15,9 µBq/m3 (Êrednio 1,0 µBq/m3). Ârednie wartoÊcist´˝enia radionuklidu I-131 w tym okresie zawiera∏y si´ w przedziale od poni˝ej 0,1 do ok. 11,8 µBq/m3 (Êrednio0,8 µBq/m3), natomiast Êrednie wartoÊci st´˝enia naturalnegoradionuklidu Be-7 wynosi∏y kilka milibekereli na m3.

Na rys. 14 i 15 przedstawiono Êrednie roczne st´˝enia Cs-137 w aerozolach atmosferycznych w latach 1998–2012,odpowiednio w ca∏ej Polsce i w Warszawie. Podwy˝szonest´˝enia Cs-137 w 2002 r. spowodowane by∏y po˝aramilasów na terenach Ukrainy, ska˝onych w wyniku awariiczarnobylskiej. Podwy˝szone st´˝enia Cs-137 w 2011 r.wynika∏y z wy˝szych st´˝eƒ tego radionuklidu rejestro-wanych po awarii w elektrowni jàdrowej w Fukushimie, podczas przemieszczania si´ nad Polskà mas powietrza

znad tej elektrowni. Szczegó∏owe informacje na tematzamieszczone zosta∏y w sprawozdaniu z „Dzia∏alnoÊciPrezesa Paƒstwowej Agencji Atomistyki oraz ocena

stanu bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej w Polsce” za rok 2011.

86


0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

µBq/

m3

8,0

1998

(10) (10) (10)(10)

(10)

(10)(10) (13) (12)

(12)(12) (13) (13) (13) (13)

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Rys. 14. Ârednie roczne st´˝enie Cs-137 w aerozolach w Polsce w latach 1998–2012 (w nawiasach podano liczb´ stacji mierzàcych zawartoÊç tego radionuklidu) (PAA na podstawie danych dostarczonych przez CLOR uzyskanych

ze stacji wczesnego wykrywania ska˝eƒ promieniotwórczych ASS-500)

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

µBq/

m3

1998 20121999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Rys. 15. Ârednie roczne st´˝enie Cs-137 w aerozolach w Warszawie w latach 1998–2012 (PAA na podstawie danych dostarczonych przez CLOR uzyskanych ze stacji wczesnego wykrywania ska˝eƒ promieniotwórczych ASS-500)

St´˝enie izotopu Cs-137 w powietrzu w otoczeniu KSOP w Ró˝anie, zmierzone przy pomocy przenoÊnego urzàdzeniado poboru aerozolowych próbek powietrza, wynosi∏o 2,8 orazponi˝ej 2,0 µBq/m3 (odpowiednio dla pomiarów wykonanychw okresie letnim i jesiennym). St´˝enie izotopu I-131 nie

przekroczy∏o limitów detekcji wynoszàcych 3,8 oraz 4,9 µBq/m3 (dla pomiarów w okresie letnim i jesiennym).

W otoczeniu oÊrodka jàdrowego Âwierk w 2012 r. nieprowadzono pomiarów aktywnoÊci aerozoli w powietrzu.

87


W stacjach wykonujàcych ciàg∏e pomiary ca∏kowitej akty-wnoÊci alfa i beta aerozoli atmosferycznych, umo˝liwiajàcewykrycie obecnoÊci radionuklidów sztucznych o st´˝eniupowy˝ej 1 Bq/m3, nie zarejestrowano w roku 2012˝adnego przypadku przekroczenia tej wartoÊci dla Êrednichst´˝eƒ dobowych.

1.3. Opad ca∏kowity

Opadem ca∏kowitym nazywamy py∏y ska˝one izotopamipierwiastków promieniotwórczych, które wskutek pola grawitacyjnego i opadów atmosferycznych osadzajà si´ napowierzchni ziemi.

Wyniki pomiarów przedstawione w tabeli 16 wskazujà, ˝e zawartoÊci sztucznych radionuklidów Sr-90 i Cs-137 w rocznym opadzie ca∏kowitym by∏y w roku 2012 na poziomie obserwowanym w poprzednich latach.Podwy˝szony poziom aktywnoÊci Cs-137 w opadzie ca∏kowitym w 2011 r., by∏ spowodowany dotarciem nad obszar Polski w marcu, kwietniu i maju 2011 r. mas powietrza znad elektrowni jàdrowej w Fukushimie. W miesiàcach tych stwierdzono podwy˝szonà aktywnoÊçradionuklidu Cs-137 w opadzie ca∏kowitym, zarejestrowanotak˝e Êladowe iloÊci radionuklidu Cs-134, którego aktywnoÊci w opadzie ca∏kowitym utrzymywa∏y si´ od 1993 r. na poziomie poni˝ej progu detekcji.

1.4. Wody i osady denne

PromieniotwórczoÊç wód i osadów dennych okreÊlano napodstawie oznaczania wybranych radionuklidów sztucznychi naturalnych w próbach pobieranych w sta∏ych miejscachkontrolnych.

Wody otwarte

W 2012 r. przeprowadzono pomiary zawartoÊci cezu Cs-137 i strontu Sr-90. Wyniki pomiarów (tabela 17)wskazujà, ˝e st´˝enia te utrzymujà si´ na poziomach z roku ubieg∏ego i sà na poziomach obserwowanych w innych krajach europejskich.

Tabela 16. Ârednia aktywnoÊç Cs-137 i Sr-90 oraz Êrednia aktywnoÊç beta w rocznym opadzie ca∏kowitym w Polsce w latach 1997–2012 (GIOÂ, pomiary wykonane przez IMiGW)

1997199819992000200120022003200420052006200720082009201020112012

1,51,00,70,70,60,80,80,70,50,60,50,50,50,41,10,3

<1<1<1<1<1<1

<0,10,10,10,10,10,10,10,10,20,1

0,350,320,340,330,340,340,320,340,320,310,310,300,330,330,340,32

RokAktywnoÊç [Bq/m2]

AktywnoÊç beta [kBq/m2]Cs-137 Sr-90

88


* W ska˝eniach promieniotwórczych wyemitowanych w czasie awarii w Czarnobylu aktywnoÊç Sr-90 by∏a znaczàco ni˝sza od aktywnoÊci Cs-137. Obserwowana obecnie zwi´kszona aktywnoÊç Sr-90 w osadach jest spowodowana jego ∏atwiejszym wymywaniem z gleby.

Tabela 17. St´˝enia radionuklidów Cs-137 i Sr-90 w wodach rzek i jezior Polski w 2012 r. [mBq/ dm3] (GIOÂ, pomiary wykonane przez CLOR)

Wis∏a,Bug i NarewOdra i Warta

Jeziora

1,25 – 12,331,98 – 40,721,59 – 9,07

4,088,484,34

1,59 – 9,612,15 – 4,811,60 – 6,19

4,323,533,84

Cs-137

Zakres Ârednio

Sr-90*

Zakres Ârednio

St´˝enia radioizotopów Cs-134 i Cs-137 w próbkach wódotwartych, pobranych w 2012 r. z dodatkowych punktówkontrolnych po∏o˝onych w pobli˝u oÊrodka jàdrowego w Âwierku wynosi∏y:

• rzeka Âwider (powy˝ej i poni˝ej oÊrodka): 3,02 mBq/dm3

(zakres 0,5–3,99 mBq/dm3) i 3,77 mBq/dm3 (zakres 2,53–5,00 mBq/dm3),

• wody z oczyszczalni Êcieków w Otwocku odprowadzane do Wis∏y: 4,54 mBq/dm3 (zakres 3,16–5,91 mBq/dm3).

PromieniotwórczoÊç wód powierzchniowych po∏udniowejstrefy Ba∏tyku by∏a w 2012 r. kontrolowana przez pomiaryzawartoÊci Cs-137 i Ra-226 w próbkach wody (pomiarywykonywane przez CLOR). Ârednie st´˝enia wymienionychizotopów tych dwóch pierwiastków utrzymujà si´ napoziomie 35,3 mBq/dm3 dla cezu oraz 2,82 mBq/dm3 dlaradu i nie odbiegajà od wyników z lat poprzednich.

Wody studzienne, êródlane i gruntowe w otoczeniuKrajowego Sk∏adowiska Odpadów Promieniotwórczych i oÊrodka jàdrowego w Âwierku

Ârednie st´˝enia promieniotwórczych izotopów cezu i strontu w wodach studziennych gospodarstw w otoczeniuoÊrodka Âwierk w 2012 r. wynosi∏y odpowiednio 5,74 mBq/dm3 dla Cs-137 oraz 12,51 mBq/dm3 dla Sr-90.Wyniki pomiarów st´˝eƒ w roku 2012 nie odbiegajà odwyników z lat poprzednich.

St´˝enia izotopów promieniotwórczych Cs-137 i Cs-134 w wodach êródlanych w otoczeniu Krajowego Sk∏adowiskaOdpadów Promieniotwórczych w Ró˝anie wynosi∏y Êrednio 3 mBq/dm3.

Osady denne

W 2012 r. – podobnie jak w roku ubieg∏ym – oznaczanozawartoÊci wybranych radionuklidów sztucznych i naturalnych w próbkach suchej masy (s.m.) osadów dennych rzek, jezior i Morza Ba∏tyckiego. Wyniki pomiarów przedstawiono w tabelach 18 i 19.

Tabela 18. St´˝enia radionuklidów cezu i plutonu w osadach dennych rzek i jezior Polski w 2012 r. [Bq/kg s.m.] (GIOÂ, pomiary wykonane przez CLOR)

Wis∏a,Bug i NarewOdra i Warta

Jeziora

0,44 – 7,450,54 – 14,941,36 – 71,31

2,084,249,75

0,005 – 0,1880,003 – 0,1510,004 – 0,191

0,0420,0370,042

Cs-137

Zakres Ârednio

Pu-239 i Pu-240

Zakres Ârednio

89


Podane wyniki wskazujà, ˝e st´˝enia radionuklidówsztucznych w osadach dennych oraz wodach Morza Ba∏tyckiego w 2012 r. utrzymywa∏y si´ na poziomach obserwowanych w latach poprzednich.

1.5. Gleba

PromieniotwórczoÊç gleby pochodzàca od naturalnych i sztucznych izotopów promieniotwórczych wyznaczana jest na podstawie cyklicznych, wykonywanych co kilka lat pomiarów zawartoÊci poszczególnych izotopów promie-niotwórczych w próbkach niekultywowanej gleby, pobie-ranych z warstwy o gruboÊci 10 cm oraz 25 cm.

Na podstawie przeprowadzonych badaƒ stwierdza si´, ˝eÊrednie st´˝enie Cs-137 w powierzchniowej warstwie gleby w Polsce jest na poziomie powy˝ej 1 kBq/m2 i wynosi

Êrednio 1,93 kBq/m2 (dane pochodzàce z pomiarów próbekpobranych jesienià 2010 r.)

Ârednie st´˝enie Cs-137 w Polsce, w okresie prowadzeniamonitoringu ska˝eƒ promieniotwórczych gleby, mala∏o odwartoÊci 4,64 kBq/m2 w 1988 r. do 1,93 kBq/m2 w 2010 r.St´˝enie Cs-134 w próbkach gleby zmienia∏o si´ w okresieprowadzenia monitoringu zgodnie z okresem po∏owicznegorozpadu i obecnie izotop ten nie wyst´puje w mierzalnychiloÊciach w glebach Polski. Ârednie st´˝enia naturalnychradionuklidów w Polsce w 2010 r. wynosi∏y: 25,3 Bq/kgdla Ra-226, 24,4 Bq/kg dla Ac-228 oraz 428 Bq/kg dla K-40.

Wyniki pomiarów okreÊlajàcych promieniotwórczoÊç gleby w 2010 r. zosta∏y przedstawione w tabeli 20.

* Dla izotopów plutonu gruboÊç warstw osadów dennych dla których podano wyniki pomiarów to 0–5 cm oraz 5–15 cm.

Tabela 19. St´˝enia radionuklidów sztucznych Cs-137 i Pu-238, Pu-239, Pu-240 oraz radionuklidów naturalnych K-40 i Ra-226 w osadach dennych po∏udniowej strefy Morza Ba∏tyckiego w 2012 r. [Bq/kg s.m.]

(PAA na podstawie danych dostarczonych przez CLOR)

0 – 5 cm5 – 19 cm*

144,5149,14

0,060,01

1,052,78

852,40907,55

32,5732,78

GruboÊç warstwy Cs-137 Pu-238* Pu-239, Pu-240* K-40 Ra-226

Tabela 20. Ârednie st´˝enia radionuklidu Cs-137 w glebie w poszczególnych województwach Polski w 2010 r. (GIOÂ, pomiary wykonane przez CLOR)

dolnoÊlàskie kujawsko-pomorskie

lubelskielubuskie ∏ódzkie

ma∏opolskiemazowieckie

opolskiepodkarpackie

podlaskiepomorskie

Êlàskie

3,34 0,67 1,43 0,93 1,05 2,40 1,87 5,93 0,95 1,03 0,92 3,06

0,56-23,780,42-1,110,48-5,160,65-1,260,37-2,560,24-8,890,49-6,671,25-17,510,33-1,960,71-1,320,32-2,140,51-6,98

123456789101112

Lp Zakres st´˝eƒ [kBq/m2]Województwo Ârednie st´˝enie Cs-137 [kBq/m2]

Wyniki tych pomiarów wskazujà, ˝e st´˝enia radioizotopuCs-137 w poszczególnych próbkach pobranych z dziesi´cio-centymetrowej warstwy gleby zawiera∏y si´ w granicach od 0,22 do 23,78 kBq/m2 (od 1,82 do 190,20 Bq/kg),Êrednio 1,93 kBq/m2, przy czym ponad 70% wyników nie

przekracza∏o wartoÊci 1,5 kBq/m2. Najwy˝sze poziomy –obserwowane na po∏udniu Polski – spowodowane sà inten-sywnymi lokalnymi opadami deszczu wyst´pujàcymi na tychterenach w czasie awarii czarnobylskiej.

90


0

1

2

3

4

5

6

[kB

q/m

2]

Rys. 16. Ârednie st´˝enie powierzchniowe Cs-137 (warstwa gleby 10 cm) w roku 2010 w poszczególnych województwach Polski (PAA na podstawie danych przekazanych przez GIOÂ, pomiary wykonane przez CLOR)

Ârednie zawartoÊci radioizotopu Cs-137 w glebie w po-szczególnych województwach przedstawiono na rys. 16, zaÊ

Êrednie zawartoÊci tego radionuklidu w glebie dla ca∏ej Polski w poszczególnych latach 1988–2010 podano na rys. 17.

Êwi´tokrzyskiewarmiƒsko-mazurskie

wielkopolskiezachodniopomorskie

1,61 1,58 0,80 0,63

0,83-3,750,47-3,990,31-1,250,22-1,32

13141516

01988 1992 1996 2000 2004 2008 2010

0,51

1,52

2,53

43,5

4,55

[kB

q/m

2]

Rys. 17. Ârednie st´˝enie powierzchniowe Cs-137 (warstwa gleby 10 cm) w Polsce w latach 1998–2010 (PAA na podstawie danych przekazanych przez GIOÂ, pomiary wykonane przez CLOR)

91


W latach 2012–2013 (podobnie jak i w latach poprzednich)monitoring st´˝enia Cs-137 oraz naturalnych radionuklidóww przypowierzchniowej warstwie gleby jest kontynuowanyprzez Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej nazlecenie G∏ównego Inspektoratu Ochrony Ârodowiska, w ramach realizacji pracy „Monitoring st´˝enia Cs-137 w glebie w latach 2012–2013”, dofinansowywanej ze Êrodków Narodowego Funduszu Ochrony Ârodowiska i Gospodarki Wodnej.

W roku 2012 pobrano 264 próbki gleby z 254 sta∏ychpunktów kontrolnych rozmieszczonych na terenie kraju oraz wykonano pomiary spektrometryczne w pierwszych 14próbkach gleby. Oznaczenia Cs-137 i innych radionuklidównaturalnych w pozosta∏ych próbkach zostanà przeprowa-dzone w 2013 r.

Uzyskane wyniki pomiarów zebrane sà w tabeli nr 21.

MiejscowoÊçÂrednie st´˝enie

Cs-137 [kBq/m2]

St´˝enie radionuklidu [Bq/kg]

LpRa-226 Ac-228 K-40

Województwo kujawsko-pomorskieGrudziàdzG∏odowo

ToruƒLidzbark Welski

Województwo pomorskieRadustowo

PrabutyMiastko

Kar˝niczkaL´bork

ChojniceKoÊcierzyna

Województwo warmiƒsko-mazurskieDobrocin

Województwo zachodniopomorskieRzeskoKoszalin

1234

567891011

12

1314

1,170,681,100,80

1,111,540,780,610,600,460,91

1,08

0,540,34

10,912,810,011,2

27,715,07,121,612,816,517,8

23,0

16,626,7

11,110,88,511,7

26,714,39,119,110,015,918,2

21,1

16,230,3

257322243341

564420262449311364411

498

340574

Tabela 21. Oznaczenia zawartoÊci radionuklidów w próbkach gleby

Ârednie wartoÊci ska˝enia powierzchniowego gleby Cs-137 w 2012 r. w otoczeniu oÊrodka jàdrowego w Âwierku i KSOP w Ró˝anie wynosi∏y odpowiednio 4,15 Bq/kg oraz18,84 Bq/kg. Dla porównania st´˝enie Cs-137 w glebie naterenie Polski w 2010 r. mieÊci∏o si´ w granicach od 1,82 do190,20 Bq/kg.

Wymienione dane pozwalajà stwierdziç, ˝e:• radioizotop Cs-137 w glebie pochodzi g∏ównie z okresu

awarii czarnobylskiej, a jego koncentracja ulega powolne-

mu spadkowi, wynikajàcemu przede wszystkim z rozpadu promieniotwórczego,

• Êrednia zawartoÊç Cs-137 w glebie jest dwadzieÊcia razy ni˝sza od Êredniej zawartoÊci naturalnego radionuklidu K-40,

• Êrednie zawartoÊci radioizotopu Cs-137 w glebie w otocze-niu oÊrodka jàdrowego w Âwierku i Krajowego Sk∏adowiska Odpadów Promieniotwórczych w Ró˝anie mieszczà si´ w zakresie wartoÊci obserwowanych w innych regionach kraju.

XI. 2. PROMIENIOTWÓRCZOÂå PODSTAWOWYCH ARTYKU¸ÓW SPO˚YWCZYCH I PRODUKTÓW ˚YWNOÂCIOWYCH

92


0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

Bq/

dm3

2002 2004 2006 2008 2010 2012

Rys. 18. Ârednie roczne st´˝enie Cs-137 w mleku w Polsce w latach 2002–2012 (PAA na podstawie wyników pomiarów wykonywanych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne)

Podane w tym rozdziale aktywnoÊci izotopów promienio-twórczych w artyku∏ach spo˝ywczych i produktach ˝ywnoÊciowych nale˝y odnosiç do wartoÊci okreÊlonych w rozporzàdzeniu Rady Unii Europejskiej nr 737/90.Dokument ten stanowi m.in., ˝e st´˝enie izotopów Cs-137 i Cs-134 ∏àcznie nie mo˝e przekraczaç 370 Bq/kg w mlekui jego przetworach oraz 600 Bq/kg we wszystkich innychartyku∏ach i produktach ˝ywnoÊciowych. Obecnie st´˝enieCs-134 w artyku∏ach i produktach ˝ywnoÊciowych jest na poziomie poni˝ej 1‰ aktywnoÊci Cs-137. Z tegowzgl´du, w dalszych rozwa˝aniach Cs-134 zosta∏ pomini´ty.Obserwowane w 2006 r. w niektórych artyku∏achspo˝ywczych ni˝sze (w porównaniu z latami poprzednimi i nast´pnymi) aktywnoÊci Cs-137 spowodowane by∏y prawdopodobnie warunkami meteorologicznymi, którewyst´powa∏y w tym okresie na terenie Polski (okresy suszy).

Dane prezentowane w niniejszym rozdziale pochodzà z przekazanych do PAA wyników pomiarów wykonywanychprzez placówki prowadzàce pomiary ska˝eƒ promienio-twórczych (stacje sanitarno-epidemiologiczne).

2.1. Mleko

St´˝enie izotopów promieniotwórczych w mleku stanowiistotny wskaênik oceny nara˝enia radiacyjnego drogà pokar-mowà. Mo˝na przyjàç, ˝e w przeci´tnej racji ˝ywieniowej w Polsce mleko stanowi 20-30% ca∏kowitej poda˝y pokar-mowej.

W 2012 r. st´˝enia Cs-137 w mleku p∏ynnym (Êwie˝ym)zawiera∏y si´ w granicach od 0,1 do 1,3 Bq/dm3 i wynosi∏yÊrednio ok. 0,6 Bq/dm3 (rys. 18) stanowiàc ok. 25%ca∏kowitej poda˝y pokarmowej Cs-137. By∏y zatem jedynieo ok. 20% wy˝sze ni˝ w 1985 r. i ponad dziesi´ciokrotnieni˝sze ni˝ w 1986 r. (awaria czarnobylska). Dla porównaniawarto podaç, ˝e Êrednie st´˝enie naturalnego promienio-twórczego izotopu potasu (K-40) w mleku wynosi ok. 0,43 Bq/dm3.

93


2.2. Mi´so, drób, ryby i jaja

Wyniki pomiarów aktywnoÊci Cs-137 w ró˝nych rodzajachmi´sa zwierzàt hodowlanych (wo∏owina, ciel´cina, wieprzowina), a tak˝e w mi´sie z drobiu, w rybach i jajach, przepro-wadzonych w 2012 r. wyglàda∏y nast´pujàco (Êrednia roczna wartoÊç st´˝enia Cs-137):

• mi´so zwierzàt hodowlanych – ok. 0,9 Bq/kg,• drób – ok. 0,7 Bq/kg,• ryby – ok. 1,0 Bq/kg,• jaja – ok. 0,5 Bq/kg.

Rozk∏ad czasowy aktywnoÊci Cs-137 w latach 2002–2012,w ró˝nych rodzajach mi´sa zwierzàt hodowlanych (wo∏o-wina, ciel´cina, wieprzowina), a tak˝e w mi´sie z drobiu i jajach oraz rybach przedstawiono na rys. 19–21. Uzyskanedane wskazujà, ˝e w 2012 r. Êrednia aktywnoÊç izotopucezu w mi´sie, drobiu, rybach i w jajach by∏a na poziomie z roku ubieg∏ego. W porównaniu z rokiem 1986 (awaria w Czarnobylu), aktywnoÊci te w 2012 r. by∏y kilkunasto-krotnie ni˝sze.

0,0

0,625

1,25

1,875

2,5

Bq/

kg

2002 2004 2006 2008 2010 2012

Rys. 19. Ârednie roczne st´˝enie Cs-137 w mi´sie zwierzàt hodowlanych w Polsce w latach 2002–2012 (PAA na podstawie wyników pomiarów wykonywanych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne)

0,0

0,2

0,4

0,6

1,2

1

0,8

Bq/

kg

2002 2004 2006 2008 2010 2012

drób

jaja

Rys. 20. Ârednie roczne st´˝enie Cs-137 w drobiu i w jajach w Polsce w latach 2002–2012(PAA na podstawie wyników pomiarów wykonywanych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne)

2.3. Warzywa, owoce, zbo˝e i grzyby

Wyniki pomiarów promieniotwórczoÊci sztucznej w warzy-wach i owocach wykonane w 2012 r. wskazujà, ˝e st´˝enieizotopu Cs-137 w warzywach zawiera∏o si´ w granicach

0,2-1,67 Bq/kg, Êrednio 0,5 Bq/kg (rys. 22), a w owocachw granicach 0,15-0,72 Bq/kg, Êrednio 0,4 Bq/kg (rys. 23).W porównaniach d∏ugookresowych wyniki z 2012 r. by∏y na poziomie z roku 1985, a w stosunku do 1986 r. –kilkunastokrotnie ni˝sze.

94


0

0,5

1

1,5

3

2,5

2

Bq/

kg

2002 2004 2006 2008 2010 2012

Rys. 21. Ârednie roczne st´˝enie Cs-137 w rybach w Polsce w latach 2002–2012 (PAA na podstawie wyników pomiarów wykonywanych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne)

0,0

0,2

0,4

0,6

1,0

0,8

Bq/

kg

2002 2004 2006 2008 2010 20122003 2005 2007 2009 2011

Rys. 22. Ârednie roczne st´˝enie Cs-137 w warzywach w Polsce w latach 2002–2012 (PAA na podstawie wyników pomiarów wykonywanych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne)

0,0

0,2

0,4

0,6

1,0

0,8

Bq/

kg

2002 2004 2006 2008 2010 20122003 2005 2007 2009 2011

Rys. 23. Ârednie roczne st´˝enie Cs-137 w owocach w Polsce w latach 2002–2012 (PAA na podstawie wyników pomiarów wykonywanych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne)

XI.3. PROMIENIOTWÓRCZOÂå NATURALNYCH

RADIONUKLIDÓW W ÂRODOWISKU ZWI¢KSZONA WSKUTEK DZIA¸ALNOÂCI CZ¸OWIEKA

95


AktywnoÊci Cs-137 w zbo˝ach w 2012 r. zawiera∏y si´ w granicach 0,14–2,23 Bq/kg (Êrednio 0,8 Bq/kg) i by∏yzbli˝one do wartoÊci obserwowanych w 1985 r. W roku 2012przeprowadzono pomiary zawartoÊci Cs-137 w zbo˝ach w otoczeniu Krajowego Sk∏adowiska Odpadów Promie-niotwórczych w Ró˝anie. AktywnoÊci Cs-137 w zbo˝ach w otoczeniu KSOP w 2012 r. zawiera∏y si´ w granicach odponi˝ej 0,03 do 0,07 Bq/kg suchej masy Ârednie aktywnoÊciizotopu cezu w trawie w otoczeniu oÊrodka jàdrowego Âwierk oraz KSOP (w odniesieniu do suchej masy) w 2012 r. zawiera∏y si´ w granicach od 0,4 do 44 Bq/kg (Êrednio 9,48 Bq/kg) dla oÊrodka jàdrowego Âwierk i od 0,45 do31,62 Bq/kg (Êrednio 11,33 Bq/kg) dla KSOP.

W Êwie˝ych grzybach leÊnych utrzymuje si´ niecopodwy˝szony – w porównaniu do podstawowych artyku∏ów˝ywnoÊciowych – poziom aktywnoÊci Cs-137. Wyniki pomiarów przeprowadzonych w 2012 r. wskazujà, ˝e ÊrednieaktywnoÊci cezu w podstawowych gatunkach Êwie˝ych grzy-

bów wynios∏y ok. 43 Bq/kg. Nale˝y podkreÊliç, ˝e w 1985 r.,tj. w okresie przed awarià czarnobylskà, aktywnoÊci Cs-137 w grzybach by∏y równie˝ znacznie wy˝sze ni˝ w innych produktach spo˝ywczych. Wówczas radionuklid ten pochodzi∏z okresu prób z bronià jàdrowà (potwierdza to analiza stosunku izotopów Cs-134 i Cs-137 w 1986 r.).

Wy˝sze w stosunku do innych owoców st´˝enia cezu utrzymujà si´ równie˝ w leÊnych czarnych jagodach. Âredniest´˝enie Cs-137 wynosi∏o w 2012 r. ok. 3 Bq/kg. Podobnie,jak w przypadku grzybów, jest to spowodowane awarià w Czarnobylu oraz wczeÊniejszymi próbnymi wybuchamijàdrowymi. ZawartoÊç Cs-137 w obu tych produktachsukcesywnie maleje, co jest spowodowane naturalnym rozpadem tego izotopu. Proces ten jest jednak d∏ugotrwa∏y,gdy˝ okres po∏owicznego rozpadu Cs-137 wynosi ok. 30 lat.Przytoczony poziom st´˝enia cezu w jagodach i grzybach jestjednak na tyle niski, ˝e nie wp∏ywa w istotny sposób nanara˝enie radiacyjne ludnoÊci.

Monitoring radiacyjny Êrodowiska obejmuje równie˝obserwacj´ sytuacji radiacyjnej na terenach, na którychwyst´puje zwi´kszony – w wyniku dzia∏alnoÊci cz∏owieka –poziom promieniowania jonizujàcego pochodzàcego odêróde∏ naturalnych. Do takich terenów zalicza si´ (jakpodano w rozdz. X „Monitorowanie sytuacji radiacyjnejkraju”) tereny by∏ych zak∏adów wydobycia i przerobu ruduranu znajdujàcych si´ w okolicach Jeleniej Góry.

W interpretacji wyników pomiarów pos∏u˝ono si´ zalecenia-mi Âwiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) – Guidelines fordrinking-water quality, Vol. 1 Recommendations. Geneva,1993 (poz. 4.1.3, str. 115) wprowadzajàcymi tzw. poziomyreferencyjne dla wody pitnej. Zgodnie z nimi, ca∏kowita akty-wnoÊç alfa wody pitnej nie powinna zasadniczo przekraczaç100 mBq/dm3, natomiast aktywnoÊç beta – 1000 mBq/dm3.

Nale˝y zaznaczyç, ˝e wspomniane poziomy majà jedyniecharakter wskaênikowy – w przypadku ich przekroczeniazaleca si´ identyfikacj´ radionuklidów.

Zgodnie z programem monitoringu, w roku 2012 r.przeprowadzono pomiary aktywnoÊci alfa i beta dla 43 próbwody w rejonach dawnego górnictwa rud uranu, uzyskujàcnast´pujàce wyniki:

• publiczne uj´cia wody pitnej:• ca∏kowita aktywnoÊç alfa – od 3,5 do 46,7 mBq/dm3,• ca∏kowita aktywnoÊç beta – od 30,9 do 266,2 mBq/dm3;

• wody wyp∏ywajàce z wyrobisk górniczych (sztolnie, rzeki, stawy, êród∏a, studnie):• ca∏kowita aktywnoÊç alfa – od 4,2 do 698,3 mBq/dm3,• ca∏kowita aktywnoÊç beta – od 42,5 do 3451,6 mBq/dm3,

przy czym górne poziomy aktywnoÊci wystàpi∏y w wodachwyp∏ywajàcych ze sztolni nr 19a by∏ej kopalni „Podgórze” w Kowarach.

Jakkolwiek wody wyp∏ywajàce z wyrobisk górniczych,wody powierzchniowe i podziemne nie sà przeznaczone do wykorzystania jako wody pitne i nie stanowiàbezpoÊredniego zagro˝enia dla zdrowia, to z uwagi na ichpodwy˝szonà promieniotwórczoÊç powinny byç nadal systematycznie kontrolowane.

Pomiarami obj´to te˝ st´˝enia radonu w wodzie z pub-licznych uj´ç na terenie Zwiàzku Gmin Karkonoskich.

W zaleceniach Unii Europejskiej dotyczàcych radonu w wodzie (Commission Recommendations 2001/928EURATOM) napisano, ˝e dla uj´ç publicznych o st´˝eniachradonu przekraczajàcych 100 Bq/dm3 kraje cz∏onkowskiepowinny ustanowiç indywidualnie tzw. referencyjne poziomyst´˝eƒ radonu; dla st´˝eƒ przekraczajàcych 1000 Bq/dm3

konieczne sà dzia∏ania zaradcze majàce na wzgl´dzieochron´ radiologicznà. W 2012 r. ˝aden z uzyskanychwyników st´˝enia radonu w wodzie nie przekroczy∏ wartoÊci1000 Bq/dm3.

St´˝enie radonu w wodzie z uj´ç publicznych i studni przy-domowych w miejscowoÊciach wchodzàcych w sk∏ad ZwiàzkuGmin Karkonoskich wynosi∏o od 1,3 do 351,8 Bq/dm3.St´˝enie radonu w wodach wyp∏ywajàcych z obiektów górniczych, charakteryzujàcych si´ najwy˝szà ca∏kowitàpromieniotwórczoÊcià alfa i beta mia∏o najwy˝szà wartoÊç 428,2 Bq/dm3 w wodzie wyp∏ywajàcej ze sztolni nr 17 kopalni „Pogórze”.

Mo˝na stwierdziç, ˝e nawet w tym rejonie Polski, o poten-cjalnie najwy˝szym zagro˝eniu radiacyjnym pochodzàcym od radonu w wodzie i od naturalnych pierwiastkówpromieniotwórczych w glebie, zagro˝enie jest dla miejscowejludnoÊci pomijalnie ma∏e.

Na podstawie przedstawionych w tym rozdziale danychmo˝na stwierdziç, ˝e st´˝enie naturalnych radionuklidów w Êrodowisku utrzymuje si´ na podobnym poziomie w ciàgu ostatnich kilkunastu lat. Natomiast st´˝enie izo-topów sztucznych (g∏ównie Cs-137), których êród∏em by∏aprzede wszystkim awaria w Czarnobylu oraz wczeÊniejszepróby z bronià jàdrowà, sukcesywnie maleje zgodnie z naturalnym procesem rozpadu promieniotwórczego.Stwierdzone zawartoÊci radionuklidów nie stwarzajàzagro˝enia radiacyjnego dla ludzi i Êrodowiska w Polsce.


96

XII. INFORMACJA SPO¸ECZNA

1. DZIA¸ALNOÂå INFORMACYJNA2. DZIA¸ALNOÂå WYDAWNICZA

Zadaniem Prezesa PAA, wymienionym w art. 110 ust. 6 ustawy – Prawo atomowe, jest prowadzenie dzia∏aƒzwiàzanych z informacjà spo∏ecznà, edukacjà i popularyza-cjà oraz informacjà naukowo-technicznà i prawnà w zakre-sie bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej.Obejmuje ono w szczególnoÊci przekazywanie ludnoÊci informacji na temat promieniowania jonizujàcego i jegowp∏ywie na zdrowie cz∏owieka, a tak˝e na Êrodowisko

w którym ˝yje oraz o mo˝liwych do zastosowania Êrodkachw przypadku zdarzeƒ (awarii) radiacyjnych.

Zadanie to jest realizowane przez pracowników GabinetuPrezesa i Biura Dyrektora Generalnego. Nale˝y podkresliç, ˝e PAA b´dàca organem dozoru jàdrowego nie zajmuje si´promocjà energii jàdrowej, a w szczególnoÊci energetykijàdrowej.

W 2012 r. dzia∏ania informacyjne Paƒstwowej AgencjiAtomistyki prowadzone by∏y g∏ównie za poÊrednictwemstrony internetowej. Rozszerzano jej zawartoÊç meryto-rycznà, jak równie˝ informowano za jej poÊrednictwem o dzia∏aniach Prezesa i Agencji. W tym˝e roku trwa∏yrównie˝ prace nad przygotowaniem i wdro˝eniem nowejstrony internetowej Agencji, która zosta∏a uruchomiona w 2013 r.

W zwiàzku z Mistrzostwami Europy w pi∏ce no˝nej EURO2012 podj´to wysi∏ki w celu zapewnienia PAA i S∏u˝bie

Awaryjnej Prezesa Agencji obs∏ugi medialnej na wypadekzdarzenia radiacyjnego w trakcie mistrzostw. PracownicyAgencji zajmujàcy si´ informacjà spo∏ecznà uczestniczyli w mi´dzyresortowych çwiczeniach przygotowawczych,przeznaczonych zarówno dla s∏u˝b prasowych instytucji realizujàcych zadania w zwiàzku z Mistrzostwami, jak i dlas∏u˝b awaryjnych tych instytucji.

Ponadto w roku 2012 zapewniano sta∏à obs∏ug´ medialnàpoprzez utrzymywanie kontaktów z prasà, organizowaniespotkaƒ dziennikarzy z Prezesem PAA i dostarczenie infor-macji dla dziennikarzy o wa˝nych wydarzeniach zwiàzanychz dzia∏alnoÊcià Agencji.

Paƒstwowa Agencja Atomistyki stara si´ u∏atwiç dost´p doinformacji naukowo-technicznej z zakresu bezpieczeƒstwajàdrowego i ochrony radiologicznej. W tym celu udost´pniaona wszystkim zainteresowanym zbiory z dwóch bibliotek:podr´cznej i nukleonicznej. Znajdujà si´ w nich zbiory literatury naukowej i popularnonaukowej, czasopisma z dziedziny fizyki i chemii jàdrowej oraz technik jàdrowych i ich zastosowaƒ. W obu bibliotekach dost´pne sà mi´dzyinnymi publikacje Mi´dzynarodowej Agencji EnergiiAtomowej (MAEA), Agencji Energii Jàdrowej przyOrganizacji Wspó∏pracy Gospodarczej i Rozwoju (NEAOECD) oraz innych organizacji i instytucji zajmujàcych si´atomistykà.

XII. 1. DZIA¸ALNOÂå INFORMACYJNA

98


Fot. 12. Dozymetr

99


XII. 2. DZIA¸ALNOÂå WYDAWNICZA

PAA jest wydawcà czasopisma „Bezpieczeƒstwo jàdrowe i ochrona radiologiczna”. Jego odbiorcami sà inspektorzyochrony radiologicznej oraz osoby pracujàce w obszarze bezpieczeƒstwa jàdrowego. Do czasopisma za∏àczana jestilustrowana w kolorze wk∏adka „Informator PAA”,poÊwi´cona bie˝àcym wydarzeniom w Agencji.

Bezpieczeƒstwo Jàdrowe i Ochrona Radiologiczna

Biuletyn „Bezpieczeƒstwo Jàdrowe i Ochrona Radiologiczna”jest wydawany kwartalnie od 1989 r. Dotychczas ukaza∏osi´ 86 zeszytów o nak∏adzie 800 egzemplarzy. Obecnynak∏ad jest nieco mniejszy i wynosi 700 egzemplarzy.

Artyku∏y w zesz∏orocznych zeszytach kwartalnika poÊwi´-cone by∏y m.in. post´powaniu z odpadami promieniotwór-czymi w Polsce, problemom bezpieczeƒstwa w procesielicencjonowania i budowy nowych elektrowni jàdrowychoraz zagadnieniom zwiàzanym ze wspó∏pracà mi´dzynaro-dowà w zakresie bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej, tak bilateralnà, jak te˝ w ramach organizacjimi´dzynarodowych.

W biuletynie publikowano informacje praktyczne zwiàzane z ochronà radiologicznà m.in. w przypadkach podwy˝-szonego nara˝enia na promieniowanie jonizujàce od êróde∏naturalnych, czy terapii promieniotwórczym jodem-131.Opublikowano równie˝ podsumowanie dzia∏aƒ PAA w ramach prezydencji Polski w Radzie Unii Europejskiej.

Informator PAA

„Informator PAA” ukaza∏ si´ po raz pierwszy w 2010 r.Publikowany jest raz na kwarta∏ w formie drukowanej z biuletynem „Bezpieczeƒstwo jàdrowe i ochrona radiolo-giczna”. Wszystkie artyku∏y publikowane sà równie˝ w wersji elektronicznej na stronie internetowej PAA.

Celem Informatora jest upowszechnianie informacji o wa˝nych wydarzeniach zwiàzanych z dzia∏alnoÊcià PAAoraz jej wspó∏pracà z instytucjami krajowymi i zagranicznymi.Do tej pory opublikowano 12 numerów.

XIII. WSPÓ¸PRACA MI¢DZYNARODOWA

1. WSPÓ¸PRACA WIELOSTRONNA1.1. Wspó∏praca z organizacjami mi´dzynarodowymi1.1.1. Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM)1.1.2. Mi´dzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA)1.1.3. Europejskie Towarzystwo Badaƒ i Rozwoju Zabezpieczeƒ Materia∏ów Jàdrowych (ESARDA)1.1.4. Agencja Energii Jàdrowej Organizacji Wspó∏pracy Gospodarczej i Rozwoju (NEA OECD)1.1.5. Organizacja Traktatu o Ca∏kowitym Zakazie Prób Jàdrowych (CTBTO)1.1.6. Europejska Organizacja Badaƒ Jàdrowych (CERN)1.1.7. Zjednoczony Instytut Badaƒ Jàdrowych w Dubnej (ZIBJ)1.2. Inne formy wspó∏pracy wielostronnej1.2.1. Zachodnioeuropejskie Stowarzyszenie Regulatorów Jàdrowych (WENRA)1.2.2. Spotkania Rady Szefów Europejskich Urz´dów Dozoru Radiologicznego (HERCA)1.2.3. Rada Paƒstw Morza Ba∏tyckiego (RPMB)

2. WSPÓ¸PRACA BILATERALNA

XIII. 1. WSPÓ¸PRACA WIELOSTRONNA

101


Prowadzenie mi´dzynarodowej wspó∏pracy Polski w zakre-sie bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej jest ustawowym zadaniem Prezesa Paƒstwowej AgencjiAtomistyki. Zadanie to realizuje on w Êcis∏ej wspó∏pracy z Ministrem Spraw Zagranicznych, Ministrem Gospodarki,a w szczególnoÊci Pe∏nomocnikiem Rzàdu ds. PolskiejEnergetyki Jàdrowej oraz innymi ministrami (kierownikamiurz´dów centralnych), zgodnie z zakresem ich kompe-tencji.

Dzia∏ania Prezesa PAA na arenie mi´dzynarodowej w 2012 r. obejmowa∏y reprezentowanie RzeczypospolitejPolskiej na forum organizacji mi´dzynarodowych orazwspó∏prac´ o charakterze bilateralnym. PAA aktywnieuczestniczy w mi´dzynarodowych organizacjach (rys. 24).

Rys. 24. Emblematy i flagi paƒstw i instytucji wspó∏pracujàcych z PAA

W 2012 r. Prezes PAA by∏ zaanga˝owany w realizacj´zadaƒ wynikajàcych z wielostronnej wspó∏pracy Polski w ramach:

• Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Wspólnota Euratom) – Polska jest cz∏onkiem od 2004 r., od momentu przystàpienia do Unii Europejskiej;

• Mi´dzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) – Polska jest cz∏onkiem za∏o˝ycielem od 1957 r.;

• Agencji Energii Jàdrowej Organizacji Wspó∏pracy Gospodarczej i Rozwoju (NEA OECD) – w listopadzie 2010 r. Polska zakoƒczy∏a sukcesem starania o pe∏ne cz∏onkostwo;

• Organizacji Traktatu o Ca∏kowitym Zakazie Prób Jàdrowych (CTBTO) – Traktat zosta∏ ratyfikowany przez Polsk´ w maju 1999 r., Prezes PAA pe∏ni rol´ koordy-natora krajowego (tzw. national focal point);

• Europejskiej Organizacji Badaƒ Jàdrowych (CERN) – Polska jest pe∏noprawnym cz∏onkiem od 1991 r.;

• Zjednoczonego Instytutu Badaƒ Jàdrowych (ZIBJ) – Polska jest cz∏onkiem za∏o˝ycielem od 1956 r.;

• Zachodnioeuropejskiego Stowarzyszenia Regulatorów Jàdrowych (WENRA) – wspó∏praca rozpocz´ta w 2004 r.,a od 2008 r. Polska ma status obserwatora w tym gremium;

• Europejskiej Grupy Wysokiego Szczebla (HLG) ds.

bezpieczeƒstwa jàdrowego i post´powania z odpadami promieniotwórczymi – wspó∏praca od utworzenia HLG w 2007 r. (od listopada 2008 r. noszàcej nazw´ ENSREG);

• Spotkaƒ Szefów Europejskich Urz´dów Dozoru Radio-logicznego (HERCA) – wspó∏praca rozpocz´ta w 2008 r.;

• Rady Paƒstw Morza Ba∏tyckiego (RPMB) – Polska jest cz∏onkiem za∏o˝ycielem od 1992 r.

1.1. Wspó∏praca z organizacjami mi´dzynarodowymi1.1.1. Europejska Wspólnota Energii Atomowej

(EURATOM)

Europejska Wspólnota Energii Atomowej (European AtomicEnergy Community) jest organizacjà mi´dzyrzàdowà utworzonà na mocy Traktatu Rzymskiego podpisanego 25 marca 1957 r. przez Francj´, Republik´ FederalnàNiemiec, W∏ochy, Belgi´, Niderlandy i Luksemburg. Traktatwszed∏ w ˝ycie 1 stycznia 1958 r.

W jego preambule zapisano mi´dzy innymi, ˝e energiajàdrowa stanowi jeden ze Êrodków rozwoju i o˝ywienia przemys∏u, umo˝liwiajàcy rozprzestrzenianie si´ idei pokoju w Europie. Zadaniem Wspólnoty jest przyczynienie si´ dopodnoszenia poziomu ˝ycia w paƒstwach cz∏onkowskich i rozwijania stosunków z innymi paƒstwami, mi´dzy innymipoprzez ustanowienie warunków niezb´dnych do stworzeniai szybkiego rozwoju przemys∏u jàdrowego.

AktywnoÊç PAA zwiàzana z cz∏onkostwem Polski weWspólnocie Euratom w 2012 r. skupi∏a si´ g∏ównie na pracach prowadzonych w dwóch grupach majàcych kluczowe znaczenie z punktu widzenia dozoru jàdrowego:

• Europejskiej grupy organów regulacyjnych ds. bezpie-czeƒstwa jàdrowego ENSREG (European Nuclear Safety Regulators‚ Group), skupiajàcej przedstawicieli Êcis∏ego kierownictwa europejskich urz´dów dozoru jàdrowego;

• Grupie Roboczej Rady UE ds. kwestii atomowych – B.07 WPAQ (Working Party on Atomic Questions), w którejPAA w polskiej delegacji posiada kompetencj´ wiodàcà. Najistotniejszym tematem prac w tej grupie by∏a konty-nuacja dyskusji, zapoczàtkowanej w czasie prezydencji

polskiej w drugiej po∏owie 2011 r., nad projektem nowej dyrektywy Rady ustanawiajàcej podstawowe normy bezpieczeƒstwa w celu ochrony przed zagro˝eniami wynikajàcymi z nara˝enia na dzia∏anie promieniowania jonizujàcego.

W ramach cz∏onkostwa Polski w Europejskiej WspólnocieEnergii Atomowej, przedstawiciele PAA uczestniczyli tak˝e w pracach innych grup roboczych i cia∏ konsultacyjnychRady Unii Europejskiej i Komisji Europejskiej, przypisanychkompetencyjnie do PAA lub tematycznie zwiàzanych z kompetencjami Prezesa PAA. Dotyczy∏o to:

• Komitetu Naukowo-Technicznego Wspólnoty Euratom, powo∏anego na podstawie art. 134 Traktatu ustanawia-jàcego Europejskà Wspólnot´ Energii Atomowej;

• Komitetu ds. programów pomocowych przy likwidacji obiektów jàdrowych;

• Grupy roboczej: ds. podstawowych norm ochrony zdrowia pracowników i ludnoÊci przed niebezpie-czeƒstwem promieniowania jonizujàcego powo∏anej na podstawie art. 31 Traktatu Euratom;

• Grupy roboczej ds. post´powania z odpadami promie-niotwórczymi powo∏anej na podstawie art. 37 Traktatu Euratom;

• Grup: ds. monitoringu poziomu napromieniowania powie-trza, wód i gleby oraz do spraw kontroli przestrzegania podstawowych norm, a tak˝e kontroli przez Komisj´ Europejskà sytuacji w tym zakresie w krajach cz∏onko-wskich, powo∏anych na podstawie art. 35 i przekazywania do Komisji Europejskiej wyników pomiarowych z monito-ringu radiacyjnego kraju w sytuacji normalnej i podczas zdarzeƒ radiacyjnych (art. 36 Traktatu Euratom);

• Komitetu Doradczego utworzonego na podstawie art. 21 Dyrektywy Rady 2006/117/EURATOM z dnia 20 listopa-da 2006 r. ds. nadzoru i kontroli nad przemieszczaniem odpadów promieniotwórczych oraz wypalonego paliwa jàdrowego;

102


103


• Po∏àczonej Grupy Roboczej Rady UE ds. badaƒ i rozwoju oraz ds. atomowych – G.14 RECH/ATO (we wspó∏pracy z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wy˝szego jako instytucjà posiadajàcà kompetencj´ wiodàcà);

• Sta∏ej Grupy Roboczej Komisji Europejskiej ds. bezpie-cznego przewozu materia∏ów promieniotwórczych;

W 2012 r. inspektorzy dozoru jàdrowego PAA nadal uczestniczyli w inspekcjach obiektów jàdrowych przeprowa-dzanych w Polsce przez inspektorów Wspólnoty Euratom.Ponadto nale˝y podkreÊliç, ˝e Polska, reprezentowana przez PAA, jest ogniwem systemów wymiany danych pomiarowych w ramach Unii Europejskiej. Sà to: systemwymiany danych pochodzàcych z rutynowego monitoringuradiacyjnego Êrodowiska oraz system EURDEP (EuropeanRadiological Data Exchange Platform) wymiany danych zestacji wczesnego wykrywania ska˝eƒ (moc dawki).Informacje na ten temat mo˝na znaleêç w rozdziale X.3„Monitorowanie sytuacji radiacyjnej kraju” – „Uczestnictwow mi´dzynarodowej wymianie danych monitoringu radia-cyjnego kraju”.

1.1.2. Mi´dzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA)

Mi´dzynarodowa Agencja Energii Atomowej (InternationalAtomic Energy Agency) stanowi wyspecjalizowanà agend´Organizacji Narodów Zjednoczonych, powo∏anà w 1957 r.,b´dàcà centrum wspó∏pracy w dziedzinach zwiàzanych z bezpiecznym wykorzystaniem energii jàdrowej dla celówpokojowych.

Celem MAEA, okreÊlonym w Statucie, jest „dà˝enie do rozszerzenia wk∏adu energii atomowej dla pokoju, zdrowia i dobrobytu ludzkoÊci, .. [oraz] .. zapewnienie mo˝liwienajszerszej kontroli, aby energia atomowa nie by∏a wyko-rzystana w celach wojskowych.” Najwy˝szym organemkierowniczym MAEA jest Konferencja Generalna, której sesje odbywajà si´ corocznie. Sesja Konferencji Generalnej w 2012 r. odby∏a si´ pod koniec wrzeÊnia w Wiedniu.Uczestniczy∏a w niej delegacja PAA pod przewodnictwem jej Prezesa.

Sk∏adka cz∏onkowska Polski do MAEA (op∏acana w ramachbud˝etu PAA) wynios∏a w 2012 r.:

• 431 115 USD i 1 880 198 euro do bud˝etu regularnego,• 354 113 USD i 248 587 euro na Fundusz Wspó∏pracy

Technicznej (FWT).

Obie pozycje obliczane sà na bazie skali sk∏adek ONZ dladanego paƒstwa na konkretny rok.

Forum Wspó∏pracy Dozorowej

Forum Wspó∏pracy Dozorowej (Regulatory CooperationForum – RCF) jest stosunkowo nowà inicjatywà Mi´dzy-narodowej Agencji Energii Atomowej i ma na celu koordynacj´wspó∏pracy organów dozoru jàdrowego zarówno z krajamiwprowadzajàcymi, jak i posiadajàcymi rozwini´tà energe-tyk´ jàdrowà Strategia programu Forum zak∏ada opraco-wanie planu dzia∏aƒ przystosowujàcych infrastruktur´ bezpieczeƒstwa jàdrowego do celów nadzoru nad elektrowniami jàdrowymi i realizacj´ tego planu wewspó∏pracy z doÊwiadczonymi partnerami mi´dzy-narodowymi. Wspó∏praca obejmie konsultacje, misje eksperckie, szkolenia i wymian´ pracowników.

W styczniu 2012 r. odby∏o si´ w PAA spotkanie z udzia∏emprzedstawicieli Sekretariatu RCF na temat mo˝liwoÊciwspó∏pracy PAA i RCF. Ponadto Wiceprezes PAA bra∏ aktywny udzia∏ w pracach Komitetu Sterujàcego RCF, a Prezes PAA uczestniczy∏ w spotkaniu plenarnym RCF w trakcie 56. sesji Konferencji Generalnej MAEA.

Wspó∏praca przy ustanawianiu norm bezpieczeƒstwaMAEA

Wa˝nym elementem dzia∏alnoÊci MAEA jest stanowienienorm bezpieczeƒstwa dla pokojowego wykorzystania energiijàdrowej. Prace nad tymi normami prowadzone sà w ramachpi´ciu komitetów i jednej komisji:

• Komisja ds. norm bezpieczeƒstwa (CSS),• Komitet ds. norm w zakresie bezpieczeƒstwa obiektów

jàdrowych (NUSSC),

• Komitet ds. norm w zakresie bezpieczeƒstwa radiacyjnego (RASSC),

• Komitet ds. norm w zakresie bezpieczeƒstwa odpadów promieniotwórczych (WASSC),

• Komitet ds. norm w zakresie bezpieczeƒstwa transportu materia∏ów promieniotwórczych (TRANSSC),

• Komitet ds. wytycznych w zakresie ochrony fizycznej (NSGC).

Eksperci PAA biorà udzia∏ w pracach wszystkich wy˝ejwymienionych komitetów.

Wspó∏praca naukowo-techniczna i pomoc technicznaMAEA dla Polski

Tabela 22 przedstawia dane dotyczàce wartoÊci pomocytechnicznej (dostawy specjalistycznej aparatury i urzàdzeƒ,sta˝e i stypendia zagraniczne, wizyty ekspertów) uzyskanejprzez Polsk´ za poÊrednictwem MAEA w ciàgu ostatnich lat.

Tabela 23 przedstawia zestawienie pi´ciu projektów pomocytechnicznej MAEA realizowanych w Polsce w 2012 r.

104


W 2012 r. Polska uczestniczy∏a w 40 projektach wspó∏pracyregionalnej MAEA (region Êrodkowej oraz wschodniejEuropy) i mi´dzyregionalnej, spoÊród których 13 mia∏ocharakter ÊciÊle dozorowy i by∏o koordynowane przez przedstawicieli PAA.

Inne dziedziny i formy wspó∏pracy z MAEA

Wspó∏praca z MAEA obejmowa∏a równie˝ takie dziedziny,jak:• udzia∏ w koordynowanym przez MAEA mi´dzynaro-

dowym systemie wczesnego powiadamiania o awariach obiektów jàdrowych i pomocy wzajemnej paƒstw w przypadku takich awarii (Emergency Notification and Assistance Convention – ENAC). Krajowy Punkt Kontaktowy tego systemu dzia∏a przez ca∏à dob´ w Centrum ds. Zdarzeƒ Radiacyjnych PAA,

• udzia∏ w systemie klasyfikacji zdarzeƒ jàdrowych INES (International Nuclear and Radiological Event Scale), zapewniajàcym m.in. otrzymywanie bie˝àcych, dost´-pnych w MAEA informacji o incydentach, które ze wzgl´du na lokalny zasi´g wyst´powania tych skutków

Tabela 22. Pomoc techniczna udzielona Polsce przez MAEA w latach 2002–2012

RokUSD (tys.)

2002428

2003278

2004579

20051664

2006265

2007632

2008535

2009544

2010212

2011295

2012150

Tabela 23. Programy pomocy technicznej MAEA realizowane w Polsce w 2012 r.

Rozwój zdolnoÊci w zakresie badaƒ podstawowych i stosowanych w dziedzinie atomistykiWsparcie rozwoju infrastruktury dla

energetyki jàdrowejUruchomienie oÊrodka PET w Warszawie,

faza IUruchomienie oÊrodka PET w Warszawie,

faza IIPrzygotowanie dozoru jàdrowego do sprawowania

nadzoru nad energetykà jàdrowà

Instytut Chemii i Techniki Jàdrowej

Ministerstwo Gospodarki

Ârodowiskowe Laboratorium Ci´˝kich Jonów Uniwersytetu Warszawskiego

Ârodowiskowe Laboratorium Ci´˝kich Jonów Uniwersytetu Warszawskiego

Paƒstwowa Agencja Atomistyki

POL/0/011

POL/2/006

POL/4/016

POL/4/018

POL/9/021

Nazwa projektu BeneficjentNr programu MAEA

105


nie sà obj´te procedurami wczesnego powiadamiania,• realizacj´ zobowiàzaƒ w zakresie kontroli paƒstwa nad

obrotem i przep∏ywem przez terytorium Polski materia∏ów i urzàdzeƒ jàdrowych podlegajàcych szczególnemu nadzorowi w celu przeciwdzia∏ania rozprzestrzenianiu broni jàdrowej (w tym nadzór nad realizacjà zobowiàzaƒ Polski zwiàzanych z systemem zabezpieczeƒ MAEA /Safeguard/). Zadanie to wykonuje punkt kontaktowy przy Wydziale Nieproliferacji DBJ PAA we wspó∏dzia∏aniu z MG i MSZ,

• bie˝àcà wspó∏prac´ w zakresie bezpieczeƒstwa jàdro-wego i ochrony radiologicznej polegajàcà m.in. na wspó∏-udziale polskich ekspertów w opracowywaniu i noweliza-cji norm i zaleceƒ MAEA.

W zwiàzku z planowaniem na kwiecieƒ 2013 r. misjiZintegrowanego Przeglàdu Dozoru Jàdrowego (IRRS) w Polsce przedstawiciel PAA na zaproszenie MAEA uczestniczy∏, w roli obserwatora, w misji IRRS na S∏owacji. Obserwacja merytorycznych i logistycznych aspektów przebiegu misji na S∏owacji pomog∏a w dobrymprzygotowaniu misji w Polsce.

1.1.3. Europejskie Towarzystwo Badaƒ i Rozwoju Zabez-pieczeƒ Materia∏ów Jàdrowych (ESARDA)

PAA jest cz∏onkiem Europejskiego Towarzystwa Badaƒ i Rozwoju Zabezpieczeƒ Materia∏ów Jàdrowych (EuropeanSafeguards Research and Development Association – ESARDA) od 2009 r. Jest to organizacja skupiajàca instytuty naukowe, firmy przemys∏owe, specjalistów i organy administracji paƒstwowej krajów UE b´dàca forum wymiany informacji, doÊwiadczeƒ w dziedzinie zabezpieczeƒ materia∏ów jàdrowych.

Spotkanie Towarzystwa w 2012 r. zorganizowane przywspó∏pracy z Dyrekcjà ds. Energii Komisji Europejskiejodby∏o si´ w Luksemburgu. Przedstawiciel PAA uczestniczy∏te˝ w spotkaniu Komitetu Kierujàcego, spotkaniu zorgani-zowanym przez Institute of Nuclear Material Management –INMM oraz w spotkaniu grupy roboczej ds. implementacjizabezpieczeƒ materia∏ów jàdrowych. W czasie spotkaƒuzyskano informacj´ odnoÊnie szkoleƒ i warsztatów

w dziedzinie zabezpieczeƒ i ksi´gowoÊci materia∏ówjàdrowych oraz bie˝àcych tendencji i standardówstosowanych w zabezpieczeniach materia∏ów jàdrowych.

W 2011 r. przedstawiciel PAA uczestniczy∏ w takim spotkaniu, które zosta∏o zorganizowane w Budapeszcieprzez W´gierskà Agencj´ Energii Atomowej.

Nowo utworzona grupa robocza kierowana przez sekretarzaTowarzystwa zajmuje si´ problematykà kontroli eksportutowarów, technologii strategicznych i podwójnego zasto-sowania. Problematyka ta znajduje si´ tak˝e w zakresiepracy Wydzia∏u Nieproliferacji Departamentu Bezpie-czeƒstwa Jàdrowego PAA.

Spotkania robocze jakie organizuje ESARDA sà cz´stospotkaniami warsztatowymi sponsorowanymi przez ESARDA, INMM i kraj gospodarza. Ostatnio spotkania takie odby∏y si´ w miejscowoÊci Aix-enProvence we Francji w 2011 r. oraz w 2012 r. w Seulu.

Szkolenia i kursy pod patronatem Komisji Europejskiej,równie˝ dla krajów spoza UE, organizowane sà przez Joint Research Center w Ispra. Informacja o kursach i dzia∏alnoÊci ESARDA dost´pna jest na witrynie internetowej Towarzystwa: http://esarda.jrc.ec.europa.eu/

1.1.4. Agencja Energii Jàdrowej Organizacji Wspó∏pracy Gospodarczej i Rozwoju (NEA OECD)

Agencja Energii Jàdrowej (Nuclear Energy Agency – NEA)jest autonomicznà, wyspecjalizowanà agendà w ramachOECD, mi´dzyrzàdowà organizacjà z siedzibà w Pary˝u. Jejpodstawowym celem jest wspieranie paƒstw cz∏onkowskichw rozwoju pokojowego wykorzystania energii jàdrowej w sposób bezpieczny, przyjazny dla Êrodowiska i op∏acalnyekonomicznie. Cele te realizowane sà poprzez wspó∏prac´mi´dzynarodowà, organizowanie wspólnych badaƒ, opracowywanie aktów prawnych i wprowadzanie nowychrozwiàzaƒ technologicznych produktów i us∏ug. NEA zrzesza30 z 34 paƒstw OECD i wspiera kraje cz∏onkowskie w wykorzystaniu energii jàdrowej dla celów pokojowych.

106


Dzia∏alnoÊç NEA opiera si´ na wspó∏pracy ekspertów krajowych w 7 komitetach i podleg∏ych im grupachroboczych (NEA zatrudnia jedynie 65 pracowników). Polskazosta∏a cz∏onkiem NEA 18 listopada 2010 r.

Przyj´cie Polski poprzedzi∏y wizyty studyjne kierownictwaNEA w Polsce, m.in. w PAA. Cz∏onkostwo w NEA umo˝liwiaszerszy udzia∏ w wymianie doÊwiadczeƒ z innymi krajamicz∏onkowskimi, co jest szczególnie istotne ze wzgl´du nafakt, ˝e do NEA nale˝à prawie wszystkie kraje posiadajàceenergetyk´ jàdrowà.

SpoÊród powo∏anych komitetów NEA trzy wymienione zajmujà si´ bezpoÊrednio obszarem dzia∏alnoÊci PAA, tj. Komitet ds. dzia∏alnoÊci dozoru jàdrowego (Committee onNuclear Regulatory Activities – CNRA), Komitet ds. bez-pieczeƒstwa instalacji jàdrowych (Committee on the Safetyof Nuclear Installations – CSNI) i Komitet prawa atomowego(Nuclear Law Committee – NLC). PAA w∏àczy∏a si´ w pracetych komitetów jeszcze przed akcesjà Polski do NEA. W ramach CNRA, dla przygotowaƒ PAA do realizacjiProgramu Polskiej Energetyki Jàdrowej istotny jest zw∏aszczaudzia∏ w Grupie roboczej ds. regulowania nowych reaktorów(Working Group on Regulation of New Reactors – WGRNR),której Wiceprzewodniczàcym jest przedstawiciel PAA. PAAuczestniczy tak˝e w Grupie roboczej ds. zagro˝eƒ jàdrowych(Working Party on Nuclear Emergency Matters – WPNEM),zajmujàcej si´ wzmacnianiem krajowych systemów wykrywania i przeciwdzia∏ania zdarzeniom radiacyjnym.

Od przystàpienia Polski do NEA, PAA uczestniczy ponadto w pracach: Komitetu ds. post´powania z odpadamipromieniotwórczymi (Radioactive Waste ManagementCommittee – RWMC), Grupach roboczych CNRA ds. komunikacji spo∏ecznej urz´dów dozoru jàdrowego (WorkingGroup on Public Communication of Nuclear RegulatoryOrganizations – WGPC) i ds. praktyk inspekcyjnych(Working Group on Inspection Practices – WGIP) oraz Grupieroboczej CSNI ds. ocen bezpieczeƒstwa (Working Group onRisk Assessment – WGRISK).

1.1.5. Organizacja Traktatu o Ca∏kowitym Zakazie Prób Jàdrowych (CTBTO)

Do chwili obecnej Traktat o ca∏kowitym zakazie próbjàdrowych (CTBT, Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty)zosta∏ podpisany przez 183 paƒstwa, ratyfikowany przez 159 sygnatariuszy, w tym 36 z 44 wymienionych w Aneksie 2 do traktatu, decydujàcych o wejÊciu CTBT w ˝ycie. Zadania Organizacji wykonuje TymczasowySekretariat Techniczny (PTS) z siedzibà w Wiedniu, zajmujàcy si´ przygotowaniem docelowej infrastrukturyre˝imu weryfikacyjnego dot. wype∏niania postanowieƒTraktatu przez paƒstwa-strony.

Organem decyzyjnym w sprawach dotyczàcych implemen-tacji postanowieƒ CTBT jest obecnie Komisja Przygoto-wawcza Organizacji Traktatu o Ca∏kowitym Zakazie PróbJàdrowych (CTBTO). W jej posiedzeniach plenarnych w 2012 r. uczestniczyli przedstawiciele PAA oraz MSZ.Funkcje doradcze Komisji spe∏niajà Grupa Robocza A, zajmujàca si´ sprawami bud˝etowo-administracyjnymi,Grupa Robocza B, zajmujàca si´ sprawami technicznymioraz Grupa Doradcza (sprawy administracyjne).

Od momentu ratyfikowania przez Polsk´ CTBT w 1999 r.Prezes PAA op∏aca do Organizacji sk∏adk´ cz∏onkowskà z bud˝etu PAA, która w 2012 r. wynios∏a 370017 USD oraz502625 EUR. Prezes PAA nie prowadzi wspó∏pracy meryto-rycznej z Organizacjà, co wynika z zakresu dzia∏alnoÊciorganu dozoru jàdrowego.

W 2012 r. szesnastu osobom z szeÊciu polskich instytucji(Paƒstwowej Agencji Atomistyki, Centralnego LaboratoriumOchrony Radiologicznej, Instytutu Geofizyki PolskiejAkademii Nauk, Zak∏adu Geofizyki Akademii Górniczo-Hutniczej, Wojskowej Akademii Technicznej, WojskowegoCentrum Metrologii) zapewniono konto dost´pu do danychpomiarowych Mi´dzynarodowego Centrum Danych CTBTO.Dwie osoby z Polski w 2012 r. by∏y zatrudnione w struktu-rach PTS.

W zwiàzku z rozbrojeniowym i zadaniami CTBTO, nieb´dàcymi w kompetencji organu dozoru jàdrowego, zosta∏ypodj´te przez Prezesa PAA dzia∏ania zmierzajàce doprzekazania spraw zwiàzanych z uczestnictwem Polski w CTBTO, zgodnie z w∏aÊciwoÊcià, do Ministerstwa Spraw

107


Zagranicznych. Procedura w tych sprawach prowadzonaby∏a za poÊrednictwem Ministra Ârodowiska. W rezultacie,decyzjà Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2012 r.jako organ w∏aÊciwy w zakresie dotyczàcym cz∏onkostwa RP w CTBTO oraz op∏acania sk∏adki cz∏onkowskiej zosta∏wyznaczony Minister Spraw Zagranicznych.

1.1.6. Europejska Organizacja Badaƒ Jàdrowych (CERN)

Konwencja o utworzeniu Europejskiej Organizacji BadaƒJàdrowych (European Organization for Nuclear Research) w Genewie zosta∏a podpisana w Pary˝u w 1953 r. przezprzedstawicieli 12 paƒstw zachodnioeuropejskich, a wesz∏aw ˝ycie we wrzeÊniu 1954 r. Polska korzysta∏a w CERN ze statusu obserwatora od lat szeÊçdziesiàtych, zaÊ w lipcu1991 r. zosta∏a pe∏noprawnym paƒstwem cz∏onkowskim.Do CERN nale˝y obecnie 20 paƒstw.

CERN jest najwi´kszym na Êwiecie oÊrodkiem badawczymfizyki czàstek elementarnych i struktury materii, skupiajà-cym naukowców z ok. 500 instytucji z ca∏ego Êwiata.

Do badaƒ prowadzonych w instytucie wykorzystuje si´akceleratory, w tym uruchomiony ostatnio najwi´kszy naÊwiecie zderzacz hadronów (LHC, Large Hadron Collider),przyspieszajàcy czàstki elementarne do pr´dkoÊci bliskichpr´dkoÊci Êwiat∏a oraz detektory, które pozwalajà obser-wowaç produkty zderzeƒ.

Organem zarzàdzajàcym CERN jest Rada, w której Polsk´reprezentujà przedstawiciel rzàdu oraz reprezentantÊrodowiska naukowego. Obowiàzki przedstawiciela rzàdu w Radzie w 2012 r. pe∏ni∏ poprzedni Prezes PAA. Organemdoradczym CERN jest Komitet Finansowy, którego obs∏ug´zapewni∏o PAA.

Z organizacjà wspó∏pracuje merytorycznie szereg polskichoÊrodków naukowo-badawczych, z ramienia których w CERN jest zatrudnionych na sta∏e prawie 60 obywatelipolskich, a 29 wspó∏pracuje w ramach kontraktów i projektów.

W 2012 r. sk∏adka Polski do CERN wynios∏a 31,4 mln CHF

(franków szwajcarskich), co stanowi∏o 2,90% ca∏oÊcibud˝etu CERN. Polska sk∏adka zosta∏a wniesiona z bud˝etuPAA.

W zwiàzku z naukowà dzia∏alnoÊcià CERN, nie b´dàcà w kompetencji organu dozoru jàdrowego, zosta∏y podj´teprzez Prezesa PAA dzia∏ania zmierzajàce do przekazaniaspraw zwiàzanych z uczestnictwem Polski w CERN, zgodniez w∏aÊciwoÊcià, do Ministerstwa Nauki i SzkolnictwaWy˝szego. Procedura w tych sprawach prowadzona by∏a zapoÊrednictwem Ministra Ârodowiska. W rezultacie, decyzjàPrezesa Rady Ministrów z dnia 13 lutego 2013 r. jako organw∏aÊciwy w zakresie dotyczàcym cz∏onkostwa RP w CERNoraz op∏acania sk∏adki cz∏onkowskiej zosta∏ wyznaczonyMinister Nauki i Szkolnictwa Wy˝szego.

1.1.7. Zjednoczony Instytut Badaƒ Jàdrowych w Dubnej (ZIBJ)

Zjednoczony Instytut Badaƒ Jàdrowych w Dubnej (JointInstitute for Nuclear Research) jest mi´dzynarodowànaukowà organizacjà mi´dzyrzàdowà z siedzibà w Dubnej(Federacja Rosyjska), utworzonà w 1956 r. Obecnie zrzesza ona 18 paƒstw cz∏onkowskich. Instytut otwarty jestna wspó∏prac´ ze wszystkimi paƒstwami, przy czympaƒstwa cz∏onkowskie ustanawiajà polityk´ naukowà i mogà korzystaç z unikalnych urzàdzeƒ bez dodatkowych op∏at. W Instytucie, przy pomocy niedost´pnych w krajachcz∏onkowskich du˝ych urzàdzeƒ badawczych, prowadzonesà badania podstawowe w dziedzinie fizyki czàstek elemen-tarnych, fizyki jàdrowej i fizyki fazy skondensowanej, rozwi-jane i wdra˝ane nowe technologie w tych dziedzinach orazprowadzona jest dzia∏alnoÊç edukacyjna. Obecna politykanaukowa ZIBJ jest w du˝ym stopniu skoordynowana z europejskimi programami badawczymi.

Równolegle z rozwojem infrastruktury naukowej Instytutu, w jego otoczeniu powsta∏a Specjalna Strefa Ekonomiczna, w której stworzono szczególnie korzystne warunki do rozwoju dzia∏alnoÊci gospodarczej opartej na wykorzystaniunowoczesnych technologii opracowywanych w ZIBJ.

Organem kierowniczym ZIBJ jest Komitet Pe∏nomocnych

108


Przedstawicieli rzàdów paƒstw cz∏onkowskich (KPP).Funkcj´ Pe∏nomocnego Przedstawiciela rzàdu polskiego w roku 2012 r. sprawowa∏ prof. M. Waligórski (IFJ w Krakowie). Organem doradczym w dziedzinie naukowejjest Rada Naukowa ZIBJ, w sk∏ad której wchodzi 3 przed-stawicieli z Polski, a organem doradczym w dziedzinie finan-sów jest Komitet Finansowy, którego obs∏ug´ zapewnia PAA.Z Instytutem wspó∏pracuje naukowo ok. 25 polskich oÊrodków naukowo-badawczych. W wymianie naukowej w 2012 r. uczestniczy∏o ponad 100 polskich naukowcóworaz 66 studentów, doktorantów i nauczycieli. PonadtoInstytut zatrudnia∏ w 2012 r. na kontraktach d∏ugotermi-nowych 35 polskich obywateli.

Bud˝et ZIBJ w 2012 r. kszta∏towa∏ si´ na poziomie 126,0 mln USD z czego 80% pokry∏a Federacja Rosyjska.

Sk∏adka cz∏onkowska Polski, pokrywana z bud˝etu PAA,wynosi∏a 5 606,6 tys. USD, z czego ok. 1 122 tys. USDzosta∏o skierowane bezpoÊrednio do polskich grup badaw-czych w postaci programów i grantów, a 605 tys. USD –przeznaczone na dop∏aty do wynagrodzeƒ i kosztów ubezpieczenia w Polsce polskich pracowników Instytutu.

W zwiàzku z naukowymi celami ZIBJ, nie b´dàcymi w kompetencji organu dozoru jàdrowego, podj´te zosta∏yprzez Prezesa PAA dzia∏ania zmierzajàce do przekazaniaspraw zwiàzanych z uczestnictwem Polski w ZIBJ, zgodnie z w∏aÊciwoÊcià, do Ministerstwa Nauki i SzkolnictwaWy˝szego. Procedura w tych sprawach prowadzona by∏a zapoÊrednictwem Ministra Ârodowiska. W rezultacie, decyzjàPrezesa Rady Ministrów z dnia 13 lutego 2013 r. jako organw∏aÊciwy w zakresie dotyczàcym cz∏onkostwa RP w ZIBJoraz op∏acania sk∏adki cz∏onkowskiej zosta∏ wyznaczonyMinister Nauki i Szkolnictwa Wy˝szego.

1.2. Inne formy wspó∏pracy wielostronnej1.2.1. Zachodnioeuropejskie Stowarzyszenie Regulatorów

Jàdrowych (WENRA)

Zachodnioeuropejskie Stowarzyszenie RegulatorówJàdrowych (Western European Nuclear RegulatorsAssociation) grupuje na zasadzie dobrowolnoÊci szefów

urz´dów dozoru jàdrowego paƒstw cz∏onkowskich UniiEuropejskiej i Szwajcarii, posiadajàcych elektrownie jàdrowe(∏àcznie siedemnaÊcie paƒstw). Celem jej dzia∏alnoÊci jestharmonizacja wymagaƒ i praktyk post´powania w zakresielokalizacji, projektowania, budowy i eksploatacji elektrownijàdrowych oraz ich likwidacji, przechowywania i sk∏adowa-nia odpadów promieniotwórczych, a tak˝e dà˝enie do systematycznego podnoszenia poziomu bezpieczeƒstwa.WENRA dzia∏a przez sta∏e lub powo∏ywane ad hoc grupyrobocze, wypracowuje akceptowane przez wszystkichcz∏onków „poziomy odniesienia” w zakresie bezpieczeƒstwajàdrowego, tzw. SRL (Safety Reference Levels). PAA bierzeudzia∏ w posiedzeniach plenarnych stowarzyszenia od 2004 r., a od 2008 r. ma status obserwatora. Poziomyodniesienia WENRA by∏y wykorzystane przy pracach nadzmianà ustawy Prawo atomowe. Prace WENRA w 2012 r.,w zwiàzku z awarià w elektrowni jàdrowej Fukushima, by∏yw istotnym stopniu skoncentrowane na przeprowadzeniuszczegó∏owej analizy tego wydarzenia oraz wyciàgnićiuwniosków i przedstawienia przez poszczególne dozoryeuropejskie planowanych do podjćia kroków majàcych na celu przeciwdzia∏anie podobnym wypadkom orazprzeprowadzenie testów odpornoÊciowych w elektrowniachjàdrowych. Ponadto grupa dyskutowa∏a równie˝ kwestieharmonizacji wymagaƒ w dziedzinie bezpieczeƒstwajàdrowego wobec istniejàcych i nowych reaktorów oraz w zakresie odpadów z eksploatacji.

1.2.2. Spotkania Rady Szefów Europejskich Urz´dów Dozoru Radiologicznego (HERCA)

Rady Szefów Europejskich Urz´dów Dozoru Radiologicznego(Heads of European Radiation Control Authorities) jest sto-sunkowo nowà platformà wspó∏pracy europejskich organówdozorowych. W ubieg∏ym roku przedstawiciel Polski(Wiceprezes PAA) uczestniczy∏ w spotkaniu jej nadrz´dnegoorganu, czyli Rady Szefów dozoru radiologicznego w Brukseli. Spotkanie poÊwićone by∏o g∏ównie przeglàdowiprac grup roboczych dzia∏ajàcych w ramach HERCA orazuzyskaniu od przedstawicieli Komisji Europejskiej i MAEAinformacji o stanie prac nad nowymi mi´dzynarodowymi i europejskimi podstawowymi standardami bezpieczeƒstwaradiacyjnego (Basic Safety Standards – BSS). W 2012 r.

109


przedstawiciele Polski wzi´li – udzia∏ w posiedzeniach:

• WG 1 ds. paszportów dozymetrycznych i pracowników zewn´trznych,

• WG 3 ds. zastosowaƒ medycznych promieniowania jonizujàcego.

1.2.3. Rada Paƒstw Morza Ba∏tyckiego (RPMB)

Rad´ Paƒstw Morza Ba∏tyckiego (Council of the Baltic SeaStates) powo∏ano w marcu 1992 r. na Konferencji MinistrówSpraw Zagranicznych. W jej sk∏ad wchodzà przedstawiciele

Danii, Estonii, Finlandii, Islandii (od 1993 r.), Niemiec,Litwy, ¸otwy, Norwegii, Polski, Rosji i Szwecji. W GrupieRoboczej Rady ds. bezpieczeƒstwa jàdrowego i radiacyjnego(Expert Group on Nuclear and Radiation Safety – EGNRS)Polsk´ reprezentuje PAA.

Informacje o wymianie danych ze stacji wczesnego wykrywaniaska˝eƒ w ramach systemu Rady Paƒstw Morza Ba∏tyckiego(RPMB) mo˝na znaleêç w rozdziale X.3 „Monitorowaniesytuacji radiacyjnej w kraju” – „Uczestnictwo w mi´dzynaro-dowej wymianie danych monitoringu radiacyjnego”.

XIII. 2. WSPÓ¸PRACA BILATERALNA

W celu zapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i radia-cyjnego, Rzeczpospolita Polska zawar∏a szereg mi´dzynaro-dowych umów bilateralnych, których realizacj´ powierzonoPrezesowi PAA. Umowy o wczesnym powiadamianiu o awarii jàdrowej i wymianie informacji oraz doÊwiadczeƒzawarte zosta∏y z krajami sàsiednimi na podstawie mi´dzy-narodowej Konwencji o wczesnym powiadamianiu o awariijàdrowej: z Federacjà Rosyjskà (dotyczy obszaru 300 km od granicy, a wi´c obwodu kaliningradzkiego), Litwà,Bia∏orusià, Ukrainà, S∏owacjà, Czechami, Austrià, Danià, Norwegià, Niemcami. Umowy o wspó∏pracy w zakresie bez-pieczeƒstwa jàdrowego zawarto ze Stanami ZjednoczonymiAmeryki (2010 r.) oraz Francjà (2012 r.).

Ze wzgl´du na eksploatacj´ elektrowni jàdrowych w pobli˝uterytorium Polski, istotnym elementem wp∏ywajàcym nanasze bezpieczeƒstwo radiacyjne jest wspó∏praca ze wszystkimi dozorami jàdrowymi krajów oÊciennych reali-zowana na podstawie wspomnianych mi´dzyrzàdowychumów. W trakcie oceny zdarzeƒ radiacyjnych partnerzyumów pos∏ugujà si´ jednolitymi kryteriami, okreÊlonymiprzez tzw. system INES (Internationa Nuclear and EventScale), opracowany przez MAEA na potrzeby informowaniaspo∏eczeƒstwa.

W ramach wspó∏pracy dwustronnej przedstawiciele PAAuczestniczyli w 2012 r. w spotkaniach z Austrià, S∏owacjà i Ukrainà.

G∏ównym tematem spotkania z Austrià by∏y polskie przygo-towania do uruchomienia programu energetyki jàdrowej orazdoÊwiadczenia we wdra˝aniu dyrektywy Unii Europejskiejdotyczàcej bezpieczeƒstwa jàdrowego.

Podczas spotkania na S∏owacji delegacja polska dysku-towa∏a ze stronà s∏owackà na temat doÊwiadczeƒ S∏owacjiw przeprowadzaniu misji Zintegrowanego Przeglàdu DozoruJàdrowego (IRRS), w zwiàzku z planowanà misjà IRRS w Polsce w 2013 r. Delegacja polska zwiedzi∏a Elektrowni´Jàdrowà w Mochovcach – obecnie w budowie znajdujà si´bloki nr 3 i 4 oraz sk∏adowisko odpadów promienio-twórczych.

G∏ównym tematem omawianym podczas spotkania naUkrainie by∏o zapewnienie bezpieczeƒstwa podczas mistrzostw EURO 2012 w Polsce i na Ukrainie. Ponadtodelegacja polska zwiedzi∏a teren elektrowni w Czarnobyluoraz Paƒstwowe Centrum Naukowe na rzeczBezpieczeƒstwa Jàdrowego i Ochrony Radiologicznej.

XIV. DOFINANSOWANIE BEZPIECZE¡STWA JÑDROWEGO I OCHRONY RADIOLOGICZNEJ W KRAJU

Rok 2012 by∏ ostatnim okresem, w którym PrezesPaƒstwowej Agencji Atomistyki móg∏ dofinansowaç z bud˝etupaƒstwa dzia∏alnoÊç majàcà na celu zapewnienie bezpie-czeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej kraju przystosowaniu promieniowania jonizujàcego w warunkach normalnych i w sytuacji zdarzeƒ radiacyjnych (tabela 24).Rodzaje dzia∏alnoÊci, które mogà byç dofinansowywane, a tak˝e tryb przyznawania i rozliczania dotacji okreÊla ustawa

– Prawo atomowe, a sposób wykonywania oraz dokumen-towania spe∏nienia warunków udzielenia oraz kontroli wyko-rzystania dotacji zawarty jest w rozporzàdzeniu RadyMinistrów z dnia 28 grudnia 2006 r. w sprawie dotacjicelowej udzielanej w celu zapewnienia bezpieczeƒstwajàdrowego i ochrony radiologicznej kraju przy stosowaniupromieniowania jonizujàcego (Dz. U. Nr 251, poz. 1849).

111


Tabela 24. Zestawienie dotacji udzielonych przez Prezesa PAA na dofinansowanie w roku 2012 zadaƒ realizowanych w ramach dzia∏alnoÊci majàcej na celu zapewnienie bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej kraju

dotacje ogó∏em, w tym: 8 079,0

dofinansowanie dzia∏alnoÊci 7 949,0

dofinansowanie inwestycji zwiàzanych z realizacjà dzia∏alnoÊci 130,0

Eksploatacja reaktora badawczego MARIA 5 050,0

Utrzymanie systemu zapewnienia jakoÊci wzorcowania przyrzàdów dozymetrycznych 70,0

CentralneLaboratorium

OchronyRadiologicznej w Warszawie

Narodowe CentrumBadaƒ Jàdrowych

w Âwierku k. Otwocka

Dzia∏alnoÊç w zakresie bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej oraz ochrony fizycznej obiektów jàdrowych i materia∏ów jàdrowych w IEA

(obecnie NCBJ)1 230,0

Wykorzystywanie i rozwój modeli obliczeniowych w ramach systemu wspomagania decyzji RODOS

75,0

Utrzymanie systemu zapewnienia jakoÊci w akredytowanym Laboratorium PomiarówPromieniotwórczoÊci Naturalnej w zakresie badaƒ wzorca odniesienia

radu Ra-226, toru Th-228 i potasu K-40

17,0

Utrzymanie systemu zapewnienia jakoÊci w Laboratorium Wtórnych Wzorców Dozymetrycznych (LWWD) 70,0

Centrum OnkologiiInstytutu im.

M. Sk∏odowskiej-Curie w Warszawie

Utrzymanie systemu zapewnienia jakoÊci w Laboratorium Analiz Radiochemicznych i Spektrometrycznych

18,0

Wykonywanie pomiarów mocy dawki promieniowania jonizujàcego i ska˝eƒ promieniotwórczych kraju 844,0

Wykonawca Wyszczególnienie Dotacja [tys. z∏]

Dzia∏alnoÊç

112


Tabela 24. Ciàg dalszy

Ochrona Krajowego Sk∏adowiska Odpadów Promieniotwórczych w Ró˝anie

120,0

Eksploatacja przechowalników wypalonego paliwa pochodzàcego z badawczych reaktorów jàdrowych

80,0

Zak∏adUnieszkodliwiania

OdpadówPromieniotwórczych


Bezpieczeƒstwo jàdrowe i ochrona radiologiczna obiektów ZUOP w Otwocku – Âwierku oraz ochrona radiologiczna KSOP w Ró˝anie

230,0

Ochrona fizyczna obiektów jàdrowych ZUOP w Otwocku – Âwierku 120,0

Zakup i monta˝ wentylatora ch∏odni wtórnego obiegu ch∏odzenia 130,0

Narodowe CentrumBadaƒ Jàdrowych


5 Kliniczny SzpitalWojskowy

z Poliklinikà SP ZOZw Krakowie

Utrzymanie w gotowoÊci pracowni do wykonywania pomiarów zawartoÊci jodu 131 w tarczycy oraz pomiary ska˝eƒ

w próbkach biologicznych25,0

Inwestycje

XV. ZA¸ÑCZNIKI

ZA¸ÑCZNIKI

ZA¸ÑCZNIK NR 1WYKAZ AKTÓW WYKONAWCZYCH DO USTAWY Z DNIA 29 LISTOPADA 2000 R. – PRAWO ATOMOWE

Rozporzàdzenia:

1. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 6 sierpnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których dzia∏alnoÊç zwiàzana z nara˝eniem na promieniowanie jonizujàce nie podlega obowiàzkowi uzyskania zezwolenia albo zg∏oszenia oraz przypadków, w których mo˝e byç wykonywana na podstawie zg∏oszenia (Dz. U. Nr 137, poz. 1153 i Dz. U. z 2004 r. Nr 98, poz. 980),

2. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 6 sierpnia 2002 r. w sprawie inspektorów dozoru jàdrowego (Dz. U. Nr 137, poz. 1154),

3. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie dokumentów wymaganych przy sk∏adaniu wniosku o wydanie zezwolenia na wykonywanie dzia∏alnoÊci zwiàzanej z nara˝eniem na dzia∏anie promieniowania jonizujàcego albo przy zg∏oszeniu wykonywania tej dzia∏alnoÊci (Dz. U. Nr 220, poz.1851, Dz. U. 2004 r. Nr 98, poz. 981, Dz. U z 2006 r. Nr 127, poz. 883 i Dz. U. z 2009 r. Nr 71, poz. 610),

4. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jàdrowego (Dz. U. Nr 230, poz. 1925),

5. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie stacji wczesnego wykrywania ska˝eƒ promienio-twórczych i placówek prowadzàcych pomiary ska˝eƒ promieniotwórczych (Dz. U. Nr 239, poz. 2030),

6. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie wymagaƒ dotyczàcych sprz´tu dozymetrycznego (Dz. U. Nr 239, poz. 2032),

7. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wartoÊci poziomów interwencyjnych dla poszczegól-nych rodzajów dzia∏aƒ interwencyjnych oraz kryteriów odwo∏ania tych dzia∏aƒ (Dz. U. Nr 98, poz. 987),

8. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie okreÊlenia podmiotów w∏aÊciwych w sprawach kontroli po zdarzeniu radiacyjnym ˝ywnoÊci i Êrodków ˝ywienia zwierzàt na zgodnoÊç z maksymalnymi dopuszczalnymi poziomami ska˝eƒ promieniotwórczych (Dz. U. Nr 98, poz. 988),

9. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie ochrony przed promieniowaniem jonizujàcym pracowników zewn´trznych nara˝onych podczas pracy na terenie kontrolowanym (Dz. U. Nr 102, poz. 1064),

10. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie informacji wyprzedzajàcej dla ludnoÊci na wypadek zdarzenia radiacyjnego (Dz. U. Nr 102, poz. 1065),

11. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizujàcego (Dz. U. Nr 20, poz. 168),

12. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie planów post´powania awaryjnego w przypadku zdarzeƒ radiacyjnych (Dz. U. Nr 20, poz. 169 oraz Dz.U. z 2007 r. Nr 131, poz. 912),

13. Rozporzàdzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 kwietnia 2006 r. w sprawie minimalnych wymagaƒ dla zak∏adów opieki zdrowotnej ubiegajàcych si´ o wydanie zgody na prowadzenie dzia∏alnoÊci zwiàzanej z nara˝eniem na promieniowanie jonizujàce w celach medycznych, polegajàcej na udzielaniu Êwiadczeƒ zdrowotnych z zakresu radioterapii onkologicznej (Dz. U. Nr 75, poz. 528, Dz. U. z 2011 r. Nr 48, poz. 252 oraz Dz. U. z 2012 r., poz. 471),

14. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 12 lipca 2006 r. w sprawie szczegó∏owych warunków bezpiecznej pracy ze êród∏ami promieniowania jonizujàcego (Dz. U. Nr 140, poz. 994),

15. Rozporzàdzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegó∏owych warunków bezpiecznej pracy

114

XV. ZA¸ÑCZNIKI

z urzàdzeniami radiologicznymi (Dz. U. Nr 180, poz. 1325),16. Rozporzàdzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2006 r. w sprawie nadzoru i kontroli w zakresie przestrzegania

warunków ochrony radiologicznej w jednostkach organizacyjnych stosujàcych aparaty rentgenowskie do celów diagnostyki medycznej, radiologii zabiegowej, radioterapii powierzchniowej i radioterapii schorzeƒ nienowotworowych (Dz. U. z 2007 r. Nr 1, poz. 11),

17. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 2 stycznia 2007 r. w sprawie wymagaƒ dotyczàcych zawartoÊci naturalnych izotopów promieniotwórczych potasu K-40, radu Ra-226 i toru Th-228 w surowcach i materia∏ach stosowanych w budynkach przeznaczonych na pobyt ludzi i inwentarza ˝ywego, a tak˝e w odpadach przemys∏owych stosowanych w budownictwie, oraz kontroli zawartoÊci tych izotopów (Dz. U. Nr 4, poz. 29),

18. Rozporzàdzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2007 r. w sprawie szczegó∏owych wymagaƒ dotyczàcych formy i treÊci wzorcowych i roboczych medycznych procedur radiologicznych (Dz.U. Nr 24, poz. 161),

19. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2007 r. w sprawie podstawowych wymagaƒ dotyczàcych terenów kontrolowanych i nadzorowanych (Dz. U. Nr 131, poz. 910),

20. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2007 r. w sprawie warunków przywozu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wywozu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz tranzytu przez to terytorium materia∏ów jàdrowych, êróde∏ promieniotwórczych i urzàdzeƒ zawierajàcych takie êród∏a (Dz. U. Nr 131, poz. 911),

21. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 23 marca 2007 r. w sprawie wymagaƒ dotyczàcych rejestracji dawek indywidu-alnych (Dz. U. Nr 131, poz. 913),

22. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 4 paêdziernika 2007 r. w sprawie dotacji podmiotowej i celowej, op∏at oraz gospodarki finansowej przedsi´biorstwa paƒstwowego u˝ytecznoÊci publicznej – „Zak∏ad Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych” (Dz. U. Nr 185, poz. 1311),

23. Rozporzàdzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 marca 2008 r. w sprawie minimalnych wymagaƒ dla jednostek ochrony zdrowia udzielajàcych Êwiadczeƒ zdrowotnych z zakresu rentgenodiagnostyki, radiologii zabiegowej oraz diagnostyki i terapii radioizotopowej chorób nienowotworowych (Dz. U. Nr 59, poz. 365),

24. Rozporzàdzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 marca 2008 r. w sprawie bazy danych urzàdzeƒ radiologicznych (Dz. U. Nr 59, poz. 366),

25. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 21 paêdziernika 2008 r. w sprawie udzielania zezwolenia oraz zgody na przywóz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wywóz z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i tranzyt przez to terytorium odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jàdrowego (Dz. U. Nr 219, poz. 1402),

26. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 4 listopada 2008 r. w sprawie ochrony fizycznej materia∏ów jàdrowych i obiektów jàdrowych (Dz. U. Nr 207, poz. 1295),

27. Rozporzàdzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2010 r. w sprawie sposobu sprawowania nadzoru i przeprowadzania kontroli w Agencji Bezpieczeƒstwa Wewn´trznego, Agencji Wywiadu i Centralnym Biurze Antykorupcyjnym przez organy dozoru jàdrowego (Dz. U. Nr 8, poz. 55),

28. Rozporzàdzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowa-nia jonizujàcego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej (Dz. U. Nr 51, poz. 265 oraz Dz. U. z 2012 r., poz. 470),

29. Rozporzàdzenie Ministra Spraw Wewn´trznych i Administracji z dnia 13 kwietnia 2011 r. w sprawie wykazu przejÊç granicznych, przez które mogà byç wwo˝one na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i wywo˝one z tego terytorium materia∏y jàdrowe, êród∏a promieniotwórcze, urzàdzenia zawierajàce takie êród∏a, odpady promieniotwórcze i wypalone paliwo jàdrowe (Dz. U. Nr 89, poz. 513),

30. Rozporzàdzenie Ministra Finansów z dnia 14 wrzeÊnia 2011 r. w sprawie minimalnej sumy gwarancyjnej obowiàzkowego ubezpieczenia odpowiedzialnoÊci cywilnej osoby eksploatujàcej urzàdzenie jàdrowe (Dz. U. Nr 206, poz. 1217),

31. Rozporzàdzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 wrzeÊnia 2011 r. w sprawie badaƒ psychiatrycznych i psychologicznych osób

115

XV. ZA¸ÑCZNIKI

wykonujàcych czynnoÊci majàce istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej w jednostce organizacyjnej wykonujàcej dzia∏alnoÊç zwiàzanà z nara˝eniem, polegajàcà na rozruchu, eksploatacji lub likwidacji elektrowni jàdrowej (Dz. U. Nr 220, poz. 1310),

32. Rozporzàdzenie Ministra Ârodowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie wzoru legitymacji s∏u˝bowej inspektora dozoru jàdrowego (Dz. U. Nr 257, poz. 1544),

33. Rozporzàdzenie Ministra Ârodowiska z dnia 18 listopada 2011 r. w sprawie Rady do spraw Bezpieczeƒstwa Jàdrowego i Ochrony Radiologicznej (Dz. U. Nr 279, poz. 1643). – wesz∏o w ˝ycie 11 stycznia 2012 r.,

34. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2011 r. w sprawie wzoru kwartalnego sprawozdania o wysokoÊci uiszczonej wp∏aty na fundusz likwidacyjny (Dz. U. z 2012 r. poz. 43) – wesz∏o w ˝ycie 28 stycznia 2012 r.,

35. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 26 marca 2012 r. w sprawie dotacji celowej udzielanej w celu zapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej kraju przy stosowaniu promieniowania jonizujàcego (Dz. U. z 2012 r., poz. 394) – wesz∏o w ˝ycie 13 kwietnia 2012 r.,

36. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2011 r. w sprawie oceny okresowej bezpieczeƒstwa jàdrowego obiektu jàdrowego (Dz. U. z 2012 r. poz. 556) – wesz∏o w ˝ycie 5 czerwca 2012 r.,

37. Rozporzàdzenie Ministra Gospodarki z dnia 23 lipca 2012 r. w sprawie szczegó∏owych zasad tworzenia i dzia∏ania Lokalnych Komitetów Informacyjnych oraz wspó∏pracy w zakresie obiektów energetyki jàdrowej (Dz. U. z 2012 r. poz. 861) – wesz∏o w ˝ycie 11 sierpnia 2012 r.

38. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie inspektorów dozoru jàdrowego (Dz. U. z 2012 r., poz. 1014) – wesz∏o w ˝ycie 28 wrzeÊnia 2012 r.,

39. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie stanowisk majàcych istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej oraz inspektorów ochrony radiologicznej (Dz. U. z 2012 r., poz. 1022) – wesz∏o w ˝ycie 29 wrzeÊnia 2012 r., zast´pujàc Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie stanowisk majàcych istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej oraz inspektorów ochrony radiologicznej (Dz. U. Nr 21, poz. 173),

40. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie czynnoÊci majàcych istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej w jednostce organizacyjnej wykonujàcej dzia∏alnoÊç polegajàcà na rozruchu, eksploatacji lub likwidacji elektrowni jàdrowej (Dz. U. z 2012 r., poz. 1024) – wesz∏o w ˝ycie 2 paêdziernika 2012 r.,

41. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie szczegó∏owego zakresu przeprowadzania oceny terenu przeznaczonego pod lokalizacj´ obiektu jàdrowego, przypadków wykluczajàcych mo˝liwoÊç uznania terenu za spe∏niajàcy wymogi lokalizacji obiektu jàdrowego oraz w sprawie wymagaƒ dotyczàcych raportu lokalizacyjnego dla obiektu jàdrowego (Dz. U. z 2012 r., poz. 1025) – wesz∏o w ˝ycie 2 paêdziernika 2012 r.,

42. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 31 sierpnia 2012 r. w sprawie zakresu i sposobu przeprowadzania analiz bezpieczeƒstwa przeprowadzanych przed wystàpieniem z wnioskiem o wydanie zezwolenia na budow´ obiektu jàdrowego oraz zakresu wst´pnego raportu bezpieczeƒstwa dla obiektu jàdrowego (Dz. U. z 2012 r., poz. 1043) – wesz∏o w ˝ycie 5 paêdziernika 2012 r.,

43. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 31 sierpnia 2012 r. w sprawie wymagaƒ bezpieczeƒstwa jàdrowego i ochrony radiologicznej, jakie ma uwzgl´dniaç projekt obiektu jàdrowego (Dz. U. z 2012 r., poz. 1048) – wesz∏o w ˝ycie 5 paêdziernika 2012 r.,

44. Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 10 paêdziernika 2012 r. w sprawie wysokoÊci wp∏aty na pokrycie kosztów koƒcowego post´powania z wypalonym paliwem jàdrowym i odpadami promieniotwórczymi oraz na pokrycie kosztów likwidacji elektrowni jàdrowej dokonywanej przez jednostk´ organizacyjnà, która otrzyma∏a zezwolenie na eksploatacj´ elektrowni jàdrowej (Dz. U. z 2012 r., poz. 1213) – wesz∏o w ˝ycie 21 listopada 2012 r.,

116

XV. ZA¸ÑCZNIKI

45. Rozporzàdzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie nadawania uprawnieƒ inspektora ochrony radiologicznej w pracowniach stosujàcych aparaty rentgenowskie w celach medycznych (Dz.U. z 2012 r., poz. 1534) – wesz∏o w ˝ycie 1 stycznia 2013 r., zast´pujàc Rozporzàdzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2006 r. w sprawie nadawania uprawnieƒ inspektora ochrony radiologicznej w pracowniach stosujàcych aparaty rentgenowskie w celach medycznych (Dz. U. Nr 239, poz. 1737).

Wa˝niejsze akty prawa wewn´trznego:

1. Zarzàdzenie Nr 1 Ministra Gospodarki z dnia 16 stycznia 2002 r. w sprawie nadania statutu przedsi´biorstwu u˝ytecznoÊci publicznej pod nazwà „Zak∏ad Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych” z siedzibà w Otwocku-Âwierku,

2. Zarzàdzenie Nr 4 Ministra Spraw Wewn´trznych i Administracji z dnia 26 marca 2002 r. w sprawie wykonywania przepisów ustawy – Prawo atomowe w Policji, Paƒstwowej Stra˝y Po˝arnej, Stra˝y Granicznej i jednostkach organizacyjnych podleg∏ych ministrowi w∏aÊciwemu do spraw wewn´trznych (Dz. Urz. MSWiA Nr 3, poz. 7),

3. Zarzàdzenie Nr 51/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 17 wrzeÊnia 2003 r. w sprawie wykonywania przepisów ustawy Prawo atomowe w jednostkach organizacyjnych podleg∏ych Ministrowi Obrony Narodowej (Dz. Urz. MON Nr 15, poz. 161),

4. Zarzàdzenie Ministra Ârodowiska nr 69 z dnia 3 listopada 2011 r. w sprawie nadania statutu Paƒstwowej Agencji Atomistyki (Dz. Urz. MÂ i GIOÂ Nr 4, poz. 66).

Nowe ustawy zwiàzane z bjior sà wymienione w rozdziale II.2.2.

117

XV. ZA¸ÑCZNIKI

ZA¸ÑCZNIK NR 2WYKAZ WA˚NIEJSZYCH AKTÓW PRAWA MI¢DZYNARODOWEGO I EUROPEJSKIEGO

Umowy mi´dzynarodowe:

1. Traktat ustanawiajàcy Europejskà Wspólnot´ Energii Atomowej (EURATOM),2. Uk∏ad o nierozprzestrzenianiu broni jàdrowej, sporzàdzony w Moskwie, Waszyngtonie i Londynie dnia 1 lipca 1968 r.

(Dz. U. z 1970 Nr 8, poz. 60) (INFCIRC/140) i wynikajàce z niego:• Porozumienie mi´dzy Królestwem Belgii, Królestwem Danii, Republikà Federalnà Niemiec, Irlandià, Republikà

W∏oskà, Wielkim Ksi´stwem Luksemburga, Królestwem Niderlandów, Europejskà Wspólnotà Energii Atomowej i Mi´dzynarodowà Agencjà Energii Atomowej dotyczàce wprowadzenia w ˝ycie artyku∏u III ust´py 1 i 4 Uk∏adu o nierozprzestrzenianiu broni jàdrowej, podpisane w Brukseli dnia 5 kwietnia 1973 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 218, poz. 1617),

• Protokó∏ dodatkowy do Porozumienia mi´dzy Republikà Austrii, Królestwem Belgii, Królestwem Danii, Republikà Finlandii, Republikà Federalnà Niemiec, Republikà Greckà, Irlandià, Republikà W∏oskà, Wielkim Ksi´stwem Luksemburga, Królestwem Niderlandów, Republikà Portugalskà, Królestwem Hiszpanii, Królestwem Szwecji, Europejskà Wspólnotà Energii Atomowej i Mi´dzynarodowà Agencjà Energii Atomowej dotyczàcego wprowadzenia w ˝ycie artyku∏u III ust´py 1 i 4 Uk∏adu o nierozprzestrzenianiu broni jàdrowej, podpisany w Wiedniu dnia 22 wrzeÊnia 1998 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 156, poz. 1096).

3. Konwencja o wczesnym powiadamianiu o awarii jàdrowej, sporzàdzona w Wiedniu dnia 26 wrzeÊnia 1986 r. (Dz. U. z 1988 r. Nr 31, poz. 216),

4. Konwencja o pomocy w przypadku awarii jàdrowej lub zagro˝enia radiologicznego, sporzàdzona w Wiedniu dnia 26 wrzeÊnia 1986 r. (Dz. U. z 1988 r. Nr 31, poz. 218),

5. Konwencja bezpieczeƒstwa jàdrowego, sporzàdzona w Wiedniu dnia 20 wrzeÊnia 1994 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 42, poz. 262),

6. Wspólna konwencja bezpieczeƒstwa w post´powaniu z wypalonym paliwem jàdrowym i bezpieczeƒstwa w post´po-waniu z odpadami promieniotwórczymi, sporzàdzona w Wiedniu dnia 5 wrzeÊnia 1997 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 202, poz. 1704),

7. Konwencja o ochronie fizycznej materia∏ów jàdrowych wraz z za∏àcznikami I i II, otwarta do podpisu w Wiedniu i Nowym Jorku w dniu 3 marca 1980 r. (Dz. U. z 1989 r. Nr 17, poz. 93),

8. Konwencja wiedeƒska o odpowiedzialnoÊci cywilnej za szkod´ jàdrowà, sporzàdzona w Wiedniu dnia 21 maja 1963 r. (Dz. U. z 1990 r. Nr 63, poz. 370),

9. Wspólny protokó∏ dotyczàcy stosowania Konwencji wiedeƒskiej i Konwencji paryskiej (o odpowiedzialnoÊci za szkody jàdrowe), sporzàdzony w Wiedniu dnia 21 wrzeÊnia 1988 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 129, poz. 633),

10. Protokó∏ zmieniajàcy Konwencj´ wiedeƒskà z 1963 roku o odpowiedzialnoÊci cywilnej za szkody jàdrowe, sporzàdzony w Wiedniu dnia 12 wrzeÊnia 1997 r. (Dz. U. z 2011 r. Nr 4, poz. 9).

Wybrane akty prawa wspólnotowego

1. Dyrektywa Rady 96/29/EURATOM z dnia 13 maja 1996 r. ustanawiajàca podstawowe normy bezpieczeƒstwa w zakresieochrony zdrowia pracowników i ogó∏u spo∏eczeƒstwa przed zagro˝eniami wynikajàcymi z promieniowania jonizujàcego (Dz. Urz. WE L 159 z 29 czerwca 1996 r., str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 2, str. 291),

2. Dyrektywa Rady 89/618/EURATOM z dnia 27 listopada 1989 r. w sprawie informowania ogó∏u spo∏eczeƒstwa o Êrodkach ochrony zdrowia, które b´dà stosowane oraz dzia∏aniach, jakie nale˝y podjàç w przypadku pogotowia radiologicznego

118

XV. ZA¸ÑCZNIKI

(Dz. Urz. WE L 357 z 7 grudnia 1989 r., str. 31; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 1, str. 366),3. Dyrektywa Rady 90/641/EURATOM z dnia 4 grudnia 1990 r. w sprawie praktycznej ochrony pracowników zewn´trznych,

nara˝onych na promieniowanie jonizujàce podczas pracy na terenie kontrolowanym (Dz. Urz. WE L 349 z 13 grudnia 1990 r., str. 21, z póên. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 1, str. 405, z póên. zm.),

4. Dyrektywa Rady 97/43/EURATOM z dnia 30 czerwca 1997 r. w sprawie ochrony zdrowia osób fizycznych przed niebezpieczeƒstwem wynikajàcym z promieniowania jonizujàcego zwiàzanego z badaniami medycznymi oraz uchylajàca dyrektyw´ 84/466/EURATOM (Dz. Urz. WE L 180 z 9 lipca 1997 r., str. 22, z póên. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 3, str. 332, z póên. zm.),

5. Dyrektywa Rady 2003/122/EURATOM z dnia 22 grudnia 2003 r. w sprawie kontroli wysoce radioaktywnych êróde∏ zamkni´tych i odpadów radioaktywnych (Dz. Urz. UE L 346 z 31 grudnia 2003 r., str. 57; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 7, str. 694),

6. Dyrektywa Rady 2006/117/EURATOM z dnia 20 listopada 2006 r. w sprawie nadzoru i kontroli nad przemieszczaniem odpadów promieniotwórczych oraz wypalonego paliwa jàdrowego (Dz. Urz. UE L 337 z 5 grudnia 2006 r., str. 21),

7. Dyrektywa Rady 2009/71/Euratom z dnia 25 czerwca 2009 r. ustanawiajàca wspólnotowe ramy bezpieczeƒstwa jàdrowego obiektów jàdrowych (Dz. Urz. UE L 172 z 2 lipca 2009 r. str. 18 oraz Dz. Urz. UE L 260 z 3 paêdziernika 2009 r. str. 40),

8. Dyrektywa Rady 2011/70/EURATOM z dnia 19 lipca 2011 r. ustanawiajàca ramy wspólnotowe w zakresie odpowiedzial-nego i bezpiecznego gospodarowania wypalonym paliwem jàdrowym i odpadami promieniotwórczymi (Dz. Urz. UE L 199 z 2 sierpnia 2011 r. str. 48),

9. Rozporzàdzenie Rady (Euratom) Nr 3954/87 z dnia 22 grudnia 1987 r. ustanawiajàce maksymalne dozwolone poziomy ska˝enia radioaktywnego Êrodków spo˝ywczych oraz pasz po wypadku jàdrowym lub w ka˝dym innym przypadku pogotowia radiologicznego (Dz. Urz. WE L 371 z 30 grudnia 1987 r., str. 11, z póên. zm; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 1, str. 333, z póên. zm.),

10. Rozporzàdzenie Komisji (Euratom) Nr 944/89 z dnia 12 kwietnia 1989 r. ustanawiajàce maksymalne dozwolone poziomy ska˝enia radioaktywnego w Êrodkach spo˝ywczych o mniejszym znaczeniu w nast´pstwie wypadku jàdrowego lub w ka˝dym innym przypadku pogotowia radiologicznego (Dz. Urz. WE L 101 z 13 kwietnia 1989 r., str. 17; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 1, str. 347),

11. Rozporzàdzenie Rady (EWG) Nr 2219/89 z dnia 18 lipca 1989 r. w sprawie specjalnych warunków wywozu Êrodków spo˝ywczych oraz pasz po wypadku jàdrowym lub w ka˝dym innym przypadku pogotowia radiologicznego (Dz. Urz. WE L 211 z 22 lipca 1989 r., str. 4; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 11, t. 16, str. 342),

12. Rozporzàdzenie Komisji (Euratom) Nr 770/90 z dnia 29 marca 1990 r. ustanawiajàce maksymalne dozwolone poziomy ska˝enia radioaktywnego pasz w nast´pstwie wypadku jàdrowego lub wszelkich innych przypadków pogotowia radiologicznego (Dz. Urz. WE L 83 z 30 marca 1990 r., str. 78; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 1, str. 379),

13. Rozporzàdzenie Rady (Euratom) Nr 1493/93 z dnia 8 czerwca 1993 r. w sprawie przesy∏ania substancji radioaktywnych mi´dzy Paƒstwami Cz∏onkowskimi (Dz. Urz. WE L 148 z 19 czerwca 1993 r., str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 12, t. 1, str. 155),

14. Rozporzàdzenie Komisji (Euratom) Nr 302/2005 z dnia 8 lutego 2005 r. w sprawie stosowania zabezpieczeƒ przyj´tych przez Euratom (Dz. Urz. UE L 54 z 28 lutego 2005 r., str. 1),

15. Rozporzàdzenie Komisji (WE) Nr 1635/2006 z dnia 6 listopada 2006 r. ustanawiajàce szczegó∏owe zasady stosowania rozporzàdzenia Rady (EWG) nt 737/90 w sprawie warunków regulujàcych przywóz produktów rolnych pochodzàcych z paƒstw trzecich w nast´pstwie wypadku w elektrowni jàdrowej w Czarnobylu (Dz. Urz. UE L 306 z 7 listopada 2006 r., str. 3),

119

XV. ZA¸ÑCZNIKI

16. Rozporzàdzenie Rady (WE) Nr 733/2008 z dnia 15 lipca 2008 r. w sprawie warunków regulujàcych przywóz produktów rolnych pochodzàcych z krajów trzecich w nast´pstwie wypadku w elektrowni jàdrowej w Czarnobylu (Dz. Urz. UE L 201 z 30 lipca 2007 r., str. 1),

17. Rozporzàdzenie wykonawcze Komisji (UE) Nr 284/2012 z dnia 29 marca 2012 r. wprowadzajàce specjalne warunkiregulujàce przywóz paszy i ˝ywnoÊci pochodzàcych lub wysy∏anych z Japonii w nast´pstwie wypadku w elektrowni jàdrowej Fukushima i uchylajàce rozporzàdzenie wykonawcze (UE) nr 961/2011, (Dz. Urz. UE L 92 z 30.3.2012, str. 16),

18. Decyzja Rady z dnia 14 grudnia 1987 r. w sprawie wspólnotowych warunków wczesnej wymiany informacji w przypadku pogotowia radiologicznego (87/600/Euratom) (Dz. Urz. WE L 211 z 22 lipca 1989 r., str. 4; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 11, t. 16, str. 342),

19. Decyzja Komisji z dnia 5 marca 2008 r. ustanawiajàca standardowy dokument dla nadzoru i kontroli nadprzemieszczaniem odpadów promieniotwórczych oraz wypalonego paliwa jàdrowego okreÊlonych w dyrektywie Rady 2006/117/Euratom (2008/312/Euratom) (Dz. Urz. UE L 107 z 17 kwietnia 2008 r., str. 32).

120

XV. ZA¸ÑCZNIKI

Paƒstwowa Agencja Atomistykiul. Krucza 36, 00-522 Warszawawww.paa.gov.pl

Raport za 2012 r.

Documents

Transcript of Raport za 2012 r.