1

Raport z pobytu w Wielkopolsce 15-19 maja 2012

W wyjeździe tym uczestniczyły Katarzyna Forsberg i Margareta Bergall z Muzeum

Wojewódzkiego Murberget w Härnösandzie, Margareta Frisk z muzeum regionalnego w

Örnsköldsvik z rezerwatem archeologicznym w Gene.

Spis treści

Wprowadzenie strona 2

Muzeum archeologiczne w Biskupinie strona 3

Muzeum Kultury Ludowej w Osieku nad Notecią strona 9

Muzeum Okręgowe w Pile strona 15

Muzeum pierwszych Piastów na Lednicy strona 17

Drzwi Gnieźnieńskie strona 24

Kończące myśli przed wspólnymi projektami strona 25

2

Wprowadzenie

Władze wojewódzkie wsparły ten wyjazd ekonomicznie z dotacji, której celem jest

zapoznanie się z innymi muzeami zainteresowanymi przyszłą współpracą europejską

/współpracą krajów nadbałtyckich. Podanie na taki projekt planowane jest na rok 2013 ze

startem projektu na 2014.

Z naszej tak bardzo ciekawej wizyty wynosimy wniosek, iż strona polska jest zainteresowana

współpracą. Obie strony będą starały się przedstawić interesujące daną stronę projekty,

które pozwolą nam starać się o przyszły projekt europejski.

Byłyśmy wszędzie bardzo serdecznie przyjmowane a dyskusje ze stroną polską były bardzo

ciekawe. Miałyśmy możliwość zobaczenia wystaw i obiektów muzealnych w trzech muzeach i

dwóch skansenach. Również rozmowy z dyrektorami muzeów i z personelem były bardzo

interesujące. Bardzo jesteśmy wdzięczne Panu dyrektorowi Wiesławowi Zajączkowskiemu za

tak gościnne przyjęcie nas w Biskupinie z możliwością wygodnego spania, dobrych śniadań i

przede wszystkim tak ciekawych wieczornych rozmów. Za wszystko jesteśmy naszym polskim

kolegom bardzo wdzięczne.

Wrażenia nasze po wizycie w Polsce są bardzo pozytywne. Zobaczyłyśmy dobrze

zagospodarowane i zadbane muzea i obiekty muzealne. Każdy obiekt muzealny w

skansenowskich chatach jest dobrze przemyślany i spełnia swoją odpowiednią funkcję.

Działalność muzealna oparta na lekcjach muzealnych z dziećmi i młodzieżą szkolną,

wykształcony personel jak również bardzo dobrze dopasowana organizacja placówek do

potrzeb działalności muzeum w danym momencie. Mamy tu na myśli dyspozycyjność

archeologów i innych pracowników, którzy w razie potrzeby oprowadzają grupy turystów lub

młodzieży szkolnej, jeśli zajdzie taka potrzeba. Bardzo ciekawe jest też zadbanie o skanseny

systemem pożarowym. Byłyśmy też bardzo zainteresowane tak dobrymi i ciekawymi

wystawami archeologicznymi w każdym muzeum, które odwiedziłyśmy.

Każda z nas miała swoją odpowiednią rolę w czasie tej wizyty, panie Margaret pisały i

fotografowały a Katarzyna dbała o tłumaczenie, informację i inne praktyczne części tej

wizyty. W ten sposób powstał nasz raport przeznaczony dla władz wojewódzkich w

Västernorrland, ale który obecnie przekazujemy również stronie polskiej. Składa się on z

naszych opisów placówek, które odwiedziłyśmy jak również opisów wstępnych wspólnych

projektów.

3

Muzeum archeologiczne w Biskupinie

16 maj

Biskupin przywitał nas bardzo serdecznie z oczekującym na nas dyrektorem muzeum Panem

dyrektorem Wiesławem Zajączkowskim jak również z pracownikiem muzeum Panem

Markiem Lewandowskim. Bazą naszą były wygodne pokoje gościnne przeznaczone dla gości

muzeum Biskupina. Mogłyśmy tam mieszkać podczas naszej wizyty w Polsce. Dzięki temu

mogłyśmy swobodnie poruszać się w regionie wracając do Biskupina wieczorem. Co rano

czekała na nas pełna lodówka ze smacznymi polskimi produktami. Miłe nam też było zerkać

do pokoi pracowników gdzie z nie małą zazdrością podglądałyśmy ich zajętych pracą

naukową. Wszystko to miałyśmy za darmo! POLSKA Gościnność!!

4

Fakty o muzeum w Biskupinie

Biskupin jest osiedlem obronnym kultury łużyckiej z wczesnego okresu epoki żelaza, sprzed

2700 lat. Osiedle składające się z około 100 domów zamieszkiwało 800 do 1000. Wioska o

powierzchni ok. 2 ha otoczona była drewnianym wałem. Zbudowana została na półwyspie

Jeziora Biskupińskiego w miejscu strategicznym. Drewniane konstrukcje zachowane do

dzisiaj są zasypane, a poziom wody gruntowej utrzymywany jest ponad nimi. Odkryto około

80% całej zabudowy Biskupina, a 20% pozostawiono dla przyszłych pokoleń badaczy.

Nie wiadomo, jakie plemiona zamieszkiwały Biskupin i obecnie nie dyskutuje się tego

tematu. W okresie przedwojennym, a także już po wojnie Biskupin służył niektórym

politykom do celów propagandowych. Polacy twierdzili, że żyli tu Prasłowianie, a Niemcy, że

Pragermanie. Obydwa poglądy są słabo udokumentowane, a dyskusja jest jałowa.

5

Muzeum w Biskupinie zwiedza 240 000 turystów w tym 120 000 młodzieży szkolnej każdego

roku. Prócz samej wioski Biskupin znajduje się również budynek z wystawą stałą o

wykopaliskach w Biskupinie i tymczasowe wystawy, które opowiadają o innych

archeologicznych wykopaliskach lub interesujących znaleziskach w tym regionie. W parku

muzealnym znajduje się wiele zrekonstruowanych obiektów. Duże połacie ziemi pokrywają

pastwiska dla owiec, kóz i koni. Bydło czerwone rasy nizinnej używane do płużenia i orki w

celu pokazania jak dawniej uprawiano ziemię.

Około 40 osób zatrudnionych jest w muzeum a na stałe a w sezonie letnim pracuje około 55

osób. W muzeum pracuje 8 archeologów, 5 pedagogów, 5 osób pilnuje wystaw a 15 osób

zajmuje się naprawą i zadbaniem o cały park i wszystkich budynków w muzeum. Tylko 1

osoba zajmuje się zwierzętami. Reszta personelu pracuje w administracji i opracowuje oraz

konserwuje zbiory. Muzeum otrzymuje 40% swoich finansów od wojewódzkich władz

regionalnych a 60% pochodzi z całej działalności muzealnej w Biskupinie.

Biskupin otrzymał wyróżnienie Europa Nostra 2006.

Obecnie z pieniędzy europejskich buduje się centrum turystyczne, sale

medialne/konferencyjne i schronisko dla wycieczek szkolnych i turystycznych. Również

wioska wczesnośredniowieczna rekonstruowana jest z pieniędzy europejskich. Polska

otrzymywała jak dotąd 75% dofinansowania z projektów europejskich. Jednak obecnie

będzie to 50%.

6

Działalność pedagogiczna

Muzeum odwiedza około 3000 grup szkolnych w ciągu jednego roku, a 600 bierze udział w

lekcjach muzealnych. Lekcje trwają 45 do 60 minut i kosztują 6 złotych od każdego ucznia.

Oprowadzenie grupy po rezerwacie i muzeum trwa 90 minut i kosztuje 60 złotych. Muzeum

oferuje chętnym ponad 10 tematów lekcyjnych takich jak: garncarstwo, tkactwo, łowiectwo,

klejenie naczyń, budownictwo, życie codzienne w chacie z pieczeniem podpłomyków przy

ognisku, bicie monet itd. (Te pierwsze polskie monety są bardzo podobne do pierwszych

szwedzkich). W każdym warsztacie jest jeden pedagog, który odpowiada za lekcje muzealną.

W czasie wolnym wyrabia ta osoba własne dzieła sztuki jak garnki i inne ozdoby, które

sprzedaje turystom. Na terenie wioski jest też okazja do uczestnictwa w innych

przyjemnościach jak jazda konna, strzelanie z łuku do tarczy, pływanie statkiem wokół

półwyspu itd.

Jeśli wszyscy pedagodzy są zajęci grupami szkolnymi i brakuje personelu do dalszych kilku

grup, które mają odwiedzić muzeum, dyrektor muzeum deleguje archeologów by zajęli się

grupami. Wszyscy doskonale rozumieją, że praca pedagogiczna jest ważna dla muzeum

zarówno ekonomicznie jak i kulturowo. Uważa się również, że ta praca pedagogiczna jest też

dużą reklamą dla muzeum.

7

Reklama i informacja o muzeum w Biskupinie

Około 22 000 broszur o muzeum wysyłanych jest do szkół w całym regionie. Również

widokówki z opisanymi większymi imprezami w danym roku wypisanymi na drugiej stronie

używane są, jako reklama. Muzeum bierze udział w 5 targach muzealnych w całej Polsce

razem z innymi placówkami regionalnymi. Muzeum samo przygotowuje informacje i reklamy

o swoim muzeum i rzadko korzysta z drogich pomocy firm specjalistycznych. To dzięki

jednemu archeologowi, który zna się na specjalnych programach graficznych

komputerowych.

Przed samymi wałami osady biskupińskiej stoi fotograf, który fotografuje grupę turystyczną

lub klasę szkolną. Zdjęcie z napisem Biskupin 2012 można odebrać przy wyjściu za cenę 9

złotych za zdjęcie. Według dyrektora muzeum każde takie zdjęcie to reklama dla Biskupina a

do tego fotograf ma pracę. Firma fotograficzna płaci 100 zł dziennie za możliwość

fotografowania, co i dobre jest dla muzeum.

Współpraca między innymi placówkami muzealnymi i atrakcjami lokalnymi jest również

częścią reklamy Biskupina. Tutaj można dojechać kolejką wąskotorową z miasta Żnin do

Wenecji, gdzie zwiedzić można muzeum kolejki wąskotorowej i ruiny zamku poczym jechać

dalej do Biskupina i Gąsawy, gdzie można zwiedzić interesujący kościół z malowidłami na

drewnianych ścianach. Ta kolejka przewozi rocznie 80 000 turystów.

Wystawy archeologiczne

Obecnie na wystawie czasowej (od 13 04. - 29. 07.) prezentowana jest wystawa „Castrum et Monasterium…” poświęcona interdyscyplinarnym badaniom wczesnośredniowiecznego grodu i klasztoru cysterskiego w Łeknie, fundowanego w 1153 roku, najstarszego opactwa cysterskiego na ziemiach polskich. Badania na tym obiekcie prowadziła Ekspedycja Archeologiczna „Łekno” z Instytutu Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, pod kierunkiem prof. Andrzeja M. Wyrwy, obecnie też dyr. Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. Wystawa została zorganizowana przez Muzeum w Biskupinie, Ekspedycję Archeologiczną „Łekno” przy udziale finansowym Gminy Wągrowiec, na obszarze, której leży Łekno i Uniwersytetu. Merytorycznie przygotował ją zespół, Muzeum w Biskupinie przy konsultacjach prof. Wyrwy. Muzeum od wielu lat współpracuje z Ekspedycją. Na wystawie zaprezentowano wyniki 30 lat badań archeologiczno-architektonicznych i przyrodniczych i badań specjalistycznych z zakresu nauk fizyko-chemicznych. Zobrazowano na niej prace archeologów, jak również wykopaliska i przedmioty, które opowiadają o życiu w średniowiecznym klasztorze i na grodzie oraz drewniany kościółek pw. św. Mikołaja, będący pierwotnie kościołem parafialnym cystersów z Łekna. W wyniku badań archeologicznych, architektonicznych i dendrochronologicznych tego kościółka stwierdzono, że powstał on w okresie jesień/ zima 1373/1374 roku, był on kilkakrotnie renowowany. Obecny wystrój jego wnętrza z przebogatą polichromią pochodzi z lat trzydziestych XVII wieku. Kościółek ten jest obecnie najstarszym , zachowanym w podstawowej bryle i bardzo szczegółowo przebadanym przez prof. A.M. Wyrwę i jego zespół, obiektem drewnianym na ziemiach polskich. Przypomina on naszą kaplicę rybacką na wyspie Ulvön.

8

W drugiej sali wystawowej znajduje się wystawa stała, gdzie przedstawione są przedmioty z wykopalisk w Biskupinie, jak również cały przebieg prac odkrywczych w połączeniu z historią tego regionu. Wystawa zawiera dużo informacji, wiele gablotek z przedmiotami z wykopalisk jak również modeli domostw, prac ludzkich ułatwiających zrozumienie struktury życia z dawnych czasów Biskupina.

9

Muzeum Kultury Ludowej w Osieku nad Notecią

17 maj

Fakty o muzeum

Zostałyśmy serdecznie przywitane przez zastępcę dyrektora muzeum w Pile Pana Romana

Skibę jak również kierownika muzeum na wolnym powietrzu pana Stefana Rolę. Wizytę

naszą rozpoczęliśmy od prezentacji multimedialnej muzeum na wolnym powietrzu

przedstawioną przez pana Romana Skibę. Muzeum na wolnym powietrzu w Osieku leży

trochę na uboczu większych ośrodków miejskich. Historia tego muzeum zaczyna sie w latach

1970-tych, kiedy to napotkano na wielkie cmentarzysko z okresu 500 lat p.n.e. do 200 lat n.e.

Wykopaliska archeologiczne przeprowadzono jedynie na pewnej części tego interesującego

miejsca kulturowego, które obecnie jest oszacowane na teren wielkości 13 hektarów.

Powstała wtedy idea zbudowania muzeum archeologicznego w tym właśnie miejscu a z

czasem również poszerzenia muzeum o skansen tej krainy. Od 1978 roku zaczęto budować

muzeum archeologiczne i skansen, który obecnie obejmuje około 25 obiektów

etnograficznych. Plan początkowy skansenu obejmował 50 domów i budynków

gospodarczych. Plan ten był gruntownie przemyślany i zaplanowany przez poprzedniego

dyrektora muzeum w Pile i architekta. Muzeum jednak ma obecnie problem by znaleźć

obiekty, które by historycznie i etnograficznie pasowały do muzeum w Osieku. Bowiem wiele

starych obiektów zostało zniszczonych w ostatnich latach.

10

Muzeum położone jest trochę na uboczu i nie jest łatwo do niego trafić. Problem ten jest

znany kierownictwu skansenu. Mają oni wiele wizji rozszerzenia tego ciekawego muzeum o

sale wykładowe dla dzieci i młodzieży szkolnej, restaurację i amfiteatr. Cele tego muzeum

zmieniają się z czasem i kiedy część archeologiczna była ważna w początkowym okresie

istnienia muzeum tak obecnie jest cześć skansenowska bardziej dominująca.

Oprowadzenie po muzeum na wolnym powietrzu było bardzo interesujące z wielu różnych

względów. Cały plan zagospodarowania terenu daje możliwość odkrycia ciekawych obiektów

muzealnych połączonych uprawą roli i pastwiskami dla koni. Każdy dom czy chata zawiera

nowe interesujące momenty kulturowe jak dawna gospoda z unikalnym inwentarzem,

kuźnia, którą nadal można używać, chata, w której przedstawione jest tkactwo z dawnego

okresu gdzie pedagog pokazuje i opisuje jak tkano i w jaki sposób przygotowywano materiał

do tkania. W innych chatach była prezentacja wyrobu masła i wafli. W centrum stał kościół,

który został zrekonstruowany przy pomocy pieniędzy unijnych. Muzeum na wolnym

powietrzu w Osieku przedstawia różnorodność historyczną i kultur różnych grup etnicznych,

które osiedlały się na tych terenach w XVII i XIX wieku. Ludzie przemieszczali się z przyczyn

prześladowań religijnych jak i etnicznych, co było spowodowane różnymi uwarunkowaniami.

Jednym z bardziej konkretnych przykładów na tą różnorodność jest podział Polski między trzy

zabory pod koniec XVIII wieku. Chłop pańszczyźniany otrzymał wolność w zaborze pruskim

szybciej bo w 1823, kiedy to w innych zaborach dopiero w 1863.

11

Co roku zwiedza to muzeum około 20 000 turystów, z czego około 80% to dzieci i młodzież

szkolna. Personel muzeum uczy okolicznych mieszkańców rzemiosła i prac związanych z

oprowadzaniem grup turystycznych. Osoby te, około 4 osób, są bardzo pomocne w okresie

sezonu letniego. Stały personel to kierownik muzeum, 2 etnografów, 3 osoby, które pilnują

wystaw, 3 rzemieślników i 1 osoba zajmująca się administracją. Uprawa roli i zajmowaniem

się zwierzętami, które znajdują się na terenie skansenu odpowiada rolnik z okolicznej wioski.

Stały personel pomaga we wszystkich zajęciach, jeśli jest to potrzebne w danej sytuacji. To

jest bardzo pozytywne, choć czasami jest to męczące. Muzeum na wolnym powietrzu w

Osieku otrzymuje 80% dofinansowania i 20% to pieniądze z własnej działalności muzealnej.

Tutaj uważa się, że własne dochody nie powinny przekroczyć 30% budżetu, ponieważ

działalność muzealna nie ma być komercyjna. Musi być stabilną bazą ekonomiczną

pochodzącą z finansów państwowych/regionalnych a potem można samemu częściowo

polepszać ekonomię placówki.

12

Potrzeby muzeum są znaczne; potrzebna jest biblioteka, toalety dla zwiedzających, sale

wykładowe dla działalności szkolnej. To wszystko jest podstawą dalszego rozwoju muzeum

również dla przyszłych turystów. Problem z oznakowaniem do Skansenu też jest znany.

Wystawa archeologiczna,

Część archeologiczna, choć centralnie położona, jest jakby odseparowana od całego

skansenu. Budynek betonowy budowany w latach 70-tych XX wieku raczej odbiega swoimi

formami od innych budynków muzealnych. Jest pokryty bluszczem i bardzo ciekawie

dopasowany do reszty Część archeologiczna skansenu powstała po zakończeniu wykopalisk

prowadzonych przez archeologów z Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy. W latach 70. XX w., Kiedy

odkryto cmentarzysko pradziejowe, Osiek znajdował się w granicach województwa bydgoskiego i

dlatego archeolodzy z Bydgoszczy prowadzili wykopaliska. Po zakończeniu badań archeologicznych

część eksponatów znalazła się w Muzeum w Bydgoszczy, najciekawsze znaleziska zostały wystawione

w specjalnych pawilonach w skansenie w Osieku. Wystawa przedstawia różne formy pochówku i

przedmioty z tym związane. Dotyczy to zwłaszcza grobów jamowych, stanowiących formę

dominującą, ale również występujących na terenie cmentarzyska grobów podkloszowych i

popielnicowych. Groby skrzynkowe zawierały od jednej do kilkunastu popielnic. We wspomnianych i

połączonych ze sobą w jednolitą całość pawilonach wyeksponowane zostały w pierwotnym podłożu

najciekawsze obiekty archeologiczne – różnego typu groby i paleniska. Dla celów poglądowych

obiekty pokazane zostały na różnych etapach prac wykopaliskowych.

Forma budynku w kształcie ośmiokąta jest bardzo ciekawa z dachem specyficznie

uformowanym w tych samych ośmiokątnych formach. Są tu trzy takie budynki połączone w

jeden. Zaraz za budynkiem znajduje się piec ceramiczny gdzie młodzież może nauczyć się jak

wypalano garnki i inne przedmioty gliniane. W tym miejscu odbywa się także produkcja dziegciu

13

w czasie festynów edukacyjnych. W planach muzeum ma poszerzenie archeologicznej części

pokazowej o pradziejowy piec chlebowy i chałupę.

W muzeum będzie instalowany system sygnalizacji pożarowej. Do tego celu kopane są specjalne

rowy, gdzie będzie biegła pożarowa instalacja kablowa. W czasie tych prac odkryto ponad

dwadzieścia potencjalnych znalezisk, które w najbliższym czasie (czerwiec, lipiec), będą badane przez

archeologów. Jak na razie są te miejsca opisane i zaznaczone na mapie skansenu.

14

Działalność edukacyjna

Działalność edukacyjna jest bardzo ważna dla tego muzeum i dlatego wszelka prawie

działalność zwrócona jest na klasy szkolne. Muzeum organizuje zajęcia i programy przedstawiające

ważne tradycje związane ze świętami Wielkanocnymi i wigilijnymi, tradycje ludową związaną z

zabawą andrzejkową, programy pokazujące prace różnych rzemieślników, prace polowe jesienne,

wyrób tradycyjnych potraw polskich, pieczenie chleba itp. W czasie jednodniowych imprez

edukacyjnych muzeum przyjmuje nawet 1000 dzieci, a w czasie tygodniowych cykli warsztatów i

lekcji około 40 dzieci dziennie. Program dla dzieci trwa od 3 do 4 godzin. Takie zajęcia obejmują

praktyczną część gdzie dzieci przygotowują np. święta Bożego narodzenia gdzie przygotowuje się

ciasta, które pieką się w trakcie, kiedy dzieci zapoznają się z zwyczajami regionalnymi (słuchają

prelekcji multimedialnej potem odwiedzają stare chałupy i oglądają ekspozycje przedstawiające

różne zwyczaje i obrzędy, np. wizytę kolędników, przygotowania do wigilii i samą wieczerzę wigilijną,

zapoznają się z rodzajami ozdób choinkowych). Po zwiedzaniu potem wspólnie odbywa się zjadanie

upieczonych dobroci.

15

Bezpieczeństwo przeciwpożarowe

Obecnie cały teren muzeum na wolnym powietrzu jest przekopywany by założyć system

alarmowy przed ewentualnym pożarem. Każdy dom i budynek jest tym objęty tak, że gdyby

pożar się zaczął możliwe jest zauważenie go na czas i umiejscowienie na terenie muzeum.

Wszelkie pomoce przeciwpożarowe są wyraźnie widoczne na całym terenie skansenu tak by

personel mógł od razu działać w razie pożaru.

Muzeum Okręgowe w Pile

Następną naszą bardzo ciekawą wizytę odbyłyśmy w Muzeum Okręgowym w Pile, do

którego należy muzeum na wolnym powietrzu w Osieku. Dyrektor muzeum Pan Ziemowit

Niedźwiedzki przyjął nas bardzo serdecznie w swoim wyjątkowo eleganckim gabinecie.

Poprzedni dyrektor muzeum w Pile był jednym z kilku inicjatorów współpracy muzealnej

naszych regionów, Wielkopolska-Västernorrland w roku 2000. Dlatego nasze kroki w czasie

tej wizyty były skierowane do Piły. Muzeum w Pile przedstawia dziedzictwo kulturowe

różnych grup społecznych i narodowych, które formowały miasto Piłę jak i jej okolice. Tutaj

można poznać części kultury niemieckiej jak i polskiej. W muzeum regionalnym w Pile

pracuje około 20 osób w działach archeologii, etnografii, historii, sztuki i edukacji.

Rozmowa z Panem dyrektorem dotyczyła możliwości przyszłej współpracy naszych muzeów i

regionów w projekcie europejskim. Wszyscy mamy nadzieje, że do tego dojdzie w roku 2014.

Pan dyrektor podkreślił ważność współpracy z muzeum w Lednicy, jako jedno z ważniejszych

muzeów na terenie Wielkopolski. Zgodziłyśmy się od razu wiedząc jak ważną rolę

16

historyczną i kulturowa ma to miejsce dla Polski. Dzięki pomocy ze strony Pana dyrektora z

Piły i Biskupina miałyśmy tam pojechać następnego dnia.

Po naszej rozmowie zostałyśmy oprowadzone po wystawie archeologicznej przez pana dr.

Jarosława Rolę, który również odpowiada za wystawę archeologiczną w skansenie w Osieku.

Na wystawie mogłyśmy oglądać przedmioty z przed 12000 lat z życia koczowniczego

opartego na łowiectwie. Północna Polska i Biskupin były ważnymi regionami w okresie

neolitu z przyczyn żyznej ziemi i dostępu do wielu jezior pełnych ryb. Oglądałyśmy resztki po

miejscu w torfowisku (podobne do miejsca Dags mosse) z budowlą na palach

(charakterystyczna dla Saarupka) datowana na 2490 p.n.e. Dla nas z Norrlandii są tu

wspaniałe obiekty, jak np. znalezisko 40 siekierek z okresu brązu, ceramika różnych kultur jak

również budynki, które swoją formą i budową podobne są do tych, co są w Norrlandi.

(Kasztel w Brunflo, Alnö). Było to wyjątkowo interesujące oprowadzenie (szczególnie dla

moich koleżanek, które są z tej branży archeologicznej). Następna część tak bogatych

zbiorów muzealnych pokazała nam pani pedagog i historyk. Poznałyśmy ubiory szlacheckie z

XVII wieku, późniejsze zbiory okresu obu wojen i bogate zbiory przemysłu porcelanowego z

regionu Piły. Na koniec naszej wizyty uczestniczyłyśmy w Wernisażu wystawy malarstwa Pani

Renata Zenke-Mortensen i jej ojca Richard Zenke.

Podczas naszej wizyty w muzeum w Pile miałyśmy okazję spotkać dwóch innych panów

odpowiedzialnych za turystykę i kulturę regionu Piły. Panowie byli bardzo zainteresowani

kontaktami polsko-szwedzkimi z powodu historycznej bitwy pomiędzy tymi państwami w

Ujściu 21 lipca w roku 1655. Prosili o pomoc zorganizowania kilku Szwedów ubranych w

mundury żołnierskie z tego okresu i by również brali udział w tej bitwie, w której Polacy

przegrali. Margareta Bergvall obiecała zająć się tą sprawą.

17

Muzeum pierwszych Piastów na Lednicy

18 maj

Muzeum na Lednicy to największe centrum muzealne dynastii pierwszych Piastów. Muzeum

to złożone jest z wielu części, której najważniejsze to ruiny kaplicy-baptysterium i palatium-

kasztelu na wyspie Ostrów Lednicki, gdzie według naukowców miał tam miejsce chrzest

Polski w 966 roku. Na wyspie znajdują się również zrekonstruowane małe domki, które

opowiadają o istniejącym tam podgrodziu w okresie średniowiecznym. Inne części muzeum

to budynek z wystawami o Ostrowie Lednickim jak też część turystyczna, Mały Skansen, oba

usytuowane przy wyspie. Muzeum pierwszych Piastów posiada też dwa grody z wczesnego

średniowiecza w Gieczu i Grzybowie. Obok znajduje się również jeden z większych

skansenów Wielkopolski; Wielkopolski Park Etnograficzny w Dziekanowicach.

Dzięki pomocy naszych dobrych przewodników i dyrektorów z Biskupina i Piły zostałyśmy

przyjęte bardzo serdecznie przez dyrektora muzeum Pana prof. Zw. Dr hab. Andrzeja M.

Wyrwę. Spotkanie było ciepłe i pełne zainteresowania naszą misją. Pan dyrektor

zorganizował cały nasz pobyt w muzeum a sam musiał pojechać do Warszawy by przyjąć

nagrodę za jedną z lepszych tegorocznych wystaw w Polsce. Pan dyrektor oddał nas w ręce

zastępcy dyrektora pana Marka Krężałka. Zostałyśmy również zaproszone na wspólny lunch z

okazji dnia muzealnika. Nie ma to jak polska gościnność!

18

Wielkopolski park etnograficzny w Dziekanowicach

Naszą wizytę kontynuowałyśmy w Wielkopolskim parku etnograficznym założonym w latach

60-tych XX wieku. Muzeum przedstawia typowe budynki wiejskie, dworskie i folwarczne z

różnych części Wielkopolski. Ciekawa jest duża ilość różnych grup etnicznych, które są

reprezentowane przez odpowiednie zagrody, różnie, lecz zawsze bogato urządzone wnętrza

izb i innych części gospodarstwa domowego. Zwróciłyśmy uwagę na dobry stan

przedmiotów, ich dużą ilość i różnorodność a także wiele przedmiotów przeznaczone dla

dzieci.

W jednej z chat oglądałyśmy narzędzia do obróbki lnu. Narzędzia te były zupełnie takie same,

jakie były używane u nas na północy Szwecji. Przy wielu zagrodach znajdowały się ogródki

bogate w warzywa i owoce.

Budynki, które są otwarte dla zwiedzających opowiadają o różnicach budowania zagród w

różnych dzielnicach Wielkopolski. Jako przykład podać można występowanie podłogi z gliny

w domostwach z terenu wschodniej dzielnicy regionu a częściej z cegły w zachodniej części

Wielkopolski. Plan zagrody składającej się z wielu budynków ustawionych wokół otwartego

dziedzińca przypomina plan zagrody z południowej dzielnicy Szwecji. W środku wioski

muzeum etnograficznego stoi kościół z bardzo ciekawym wnętrzem. Obok nowo

wybudowana dzwonnica, na która mogłyśmy wejść i podziwiać widok na cały skansen,

(według naszego przewodnika byłyśmy chyba pierwsze na tej dzwonnicy). Specyficzną dla

wielkopolskiej wsi była też gospoda. Akurat ta w skansenie była w użytku aż do lat 60-tych XX

wieku.

19

Bardzo podobała nam się kapliczka w dalszej części parku a obok wykopane przez

archeologów groby z neolitu przedstawione dla zwiedzających w miejscu wykopalisk w

oszklonej gablocie.

Zespół dworski, rekonstrukcja istniejącego nadal dworu ze Studzieńca, zbudowany w latach

70-tych XX wieku, jest też ciekawym pomnikiem z okresu socjalistycznej Polski. Bogate

wnętrze dworku z lat 30-tych XX wieku zachwycało swoim przepychem. Za dworem roztacza

się wielki park barokowy.

Co roku organizowane są dni skansenowskie o różnej tematyce jak np., majówka w

skansenie albo dożynki. Przyjeżdżają wtedy rzemieślnicy z całego regionu i przedstawiają

swoje produkty a równocześnie cale muzeum odwiedzają wielkie rzesze turystów.

Wielkopolski park etnograficzny jest prowadzony przez kierownika Pana dr Antoniego

Pelczyka, który jest etnografem. W zespole tym pracuje 3 innych etnografów, każdy

odpowiedzialny za swój dział prac w muzeum na wolnym powietrzu. Są też opiekunowie

ekspozycji, którzy dbają o swoje wyznaczone części wystaw i wnętrz gospodarstw. W

muzeum tym wystawionych jest około 7000 eksponatów, które w razie potrzeby są

wymieniane na inne i konserwowane przez konserwatorów muzeum.

20

Plan zagospodarowania terenu muzealnego podobne jest do tego, jaki miał założyciel

muzeum Murberget, Teodor Hellman, z kościołem, dzwonnicą, dworkiem, szkołą, zagrodami

chłopskimi z różnych dzielnic Norrlandii i proste domostwa ludzi biednych. Murberget ma

również część miejską, budynków położonych wokół ryneczku a także unikalną wioskę

lapońską.

Bezpieczeństwo od pożaru.

Tak samo jak w muzeum na wolnym powietrzu w Osieku spotkałyśmy się z zabezpieczeniem

całego terenu i wszystkich budynków i chat przed klęską pożaru. Dokładnie widoczne stacje

urządzeń przeciw pożarowych dają lepszą gwarancję zagaszenia pożaru. Przed każdym

wejściem do chat są ustawione tablice, które zabraniały palenia papierosów przy chatach i

wewnątrz zabudowań.

Wystawa archeologiczna na Lednicy

21

Wystawa jest zupełnie nowa. Przedstawia znaleziska archeologiczne związane z chrztem

Polski na wyspie Ostrów Lednicki w 966. Był to książę Polski Mieszko I, który przyjął chrzest a

którego syn Bolesław Chrobry był pierwszym królem polskim. Byłyśmy zachwycone wystawą;

jej podziałem, formą, ciekawie pokazane autentyczne pale drewniane z mostu na wyspę,

przedstawienie ludzi z tamtego okresu. Przedstawienie rzemiosła w ośmiu gablotach a w

każdej inne rzemiosło ukazane w naturalnej wielkości i przykłady prac rzemieślników.

Pedagogicznie bardzo interesująco. W hali wystawowej jest również półpiętro nad częścią

wystawy gdzie jest sala dla młodzieży szkolnej. Tutaj można zapoznać się z wystawą ukazaną

medialnie jak również wziąć udział w grach i zabawach, które prawdopodobnie istniały

nawet w tych piastowskich czasach. Wszystko bardzo ładnie zaaranżowane.

Wielkim zainteresowaniem naszym okazał się mały przedmiot stauroteka znaleziona tutaj na

Ostrowie Lednickim. Przypomina bardzo tę znalezioną w Norrlandii, Arnäs vallen!

22

Wyspa Ostrów Lednicki

Z budynku z wystawą archeologiczną można przejść się do promu, który zawozi turystów na

wyspę Ostrów Lednicki by zwiedzić zespół pałacowo-sakralny, resztki kościoła grodowego i

podgrodzie. Wyspa wita turystów wielkimi rzeźbami, siedzącymi na koniu cesarzem Ottonem

III, księciem Bolesławem Chrobrym i arcybiskupem gnieźnieńskim Radzimowitem

Gaudenetem. Rzeźby są zdecydowanie większe od naturalnej wielkości człowieka, wyglądają

wręcz groźne, ale ciekawie. Można też zapoznać się z modelem wyspy z czasów pierwszych

Piastów.

23

Ruiny pałacowo-sakralne znajdują się pod wielkim dachem, który kosztował 40 milionów

złotych, koszta pokrywał projekt europejski. Kamień, z którego zbudowano pierwsze

baptysterium i pałac, pochodzi z regionu oddalonego od wyspy o 150 kilometrów. Budowla

ta była budowana i przerabiana wielokrotnie i pochodzi z różnych okresów wczesnego

średniowiecza. Po zniszczeniu pałacu przez czeskiego księcia w latach 30-tych XI wieku

powstał tu cmentarz.

Podobały nam się bardzo oznaczenia i praktyczne rozwiązanie opisu ruin zarówno na mapie

jak i na informacji przy ruinach.

24

Interesujący jest również wątek pielgrzyma wędrującego do grobu świętego Wojciecha w

Gnieźnie i do apostoła Jakuba do Santiago de Compostello w Hiszpanii. A u nas pielgrzymi idą

do grobu świętego Olafa z Sundsvall do Trondheim.

Rozmawialiśmy również o wymianie wystaw między naszymi muzeami, między innymi jedna

to zbiór figurek porcelanowych o motywach religijnych. Dyskutowaliśmy również możliwość

zbudowania wspólnej wystawy, tak jak ta z kolegami z muzeum w Satakunta w Finlandii.

Drzwi Gnieźnieńskie

Drzwi Gnieźnieńskie pochodzące z około roku 1170 przedstawiają w 18 scenach życie

świętego Wojciecha. Są odlane z brązu. Skrzydła obramowane są ornamentem roślinnym,

figurami ludzi i zwierząt. Drzwi te muszą pochodzić z tego samego okresu jak chrzcielnica

drewniana z kościoła w Alnö.

25

Kończące myśli przed wspólnymi projektami w przyszłości.

Widzimy wiele możliwości współpracy z odwiedzonymi przez nas muzeami

1. Muzeologia/Historia muzealnictwa. Muzeum na wolnym powietrzu Murberget

kończy 100 lat za rok. Polskie muzea na wolnym powietrzu mają historię młodszą o

połowę. Byłoby bardzo interesujące zorganizowanie spotkania/seminarium w roku

2013 gdzie również nasi polscy koledzy braliby udział. Tematem, który myślimy jest

interesujący nas wszystkich to idee przewodnie, które towarzyszyły powstawaniu

skansenów/muzeów na wolnym powietrzu w Polsce i w Szwecji. Od strony szwedzkiej

uczestniczyliby np. Mattias Bäckström, Sten Rentzhog i Håkan Berglund. Takie

spotkanie mogłoby zakończyć się wspólną publikacją.

2. Książka o Murberget. Równocześnie powstawałaby książka o muzeum Murberget z

okazji 100-lecia istnienia. Takiej nie ma i jest ona bardzo potrzebna.

Różne idee wspólnych projektów

1. Współpraca w dziedzinie rozwoju turystyki. Metody rozwoju informacji o muzeach;

broszury, strony internetowe itp. Jak również wspólna informacja i dzielenie się

swoimi doświadczeniami w tej dziedzinie.

2. Współpraca edukacyjna. Widziałyśmy jak pedagodzy w polskich muzeach pracują i

byłoby interesujące podzielić się również naszymi metodami pedagogicznymi jak też

stworzyć forum do dyskusji.

3. Współpraca nad wspólną wystawą archeologiczną, etnograficzną. We współpracy z

muzeum w Satakunta w Finlandii powstała wystawa o okresie prehistorycznym jak

również o miejscach interesujących do zwiedzenia w terenie. Może udałoby się tak

współpracować z kolegami z Polski/Wielkopolski? Byłoby to korzystne dla obu

regionów zarówno turystycznie jak i ekonomicznie. Projektant wystawy w Lednicy

mógłby odpowiadać za formę tej wystawy.

4. Współpraca na temat dróg pielgrzyma. Przez region Västernorrland przechodzi

droga pielgrzymki do grobu św. Olafa do Trondheim w Norwegii. Parafia, od której

droga ta wychodzi jest w trakcie organizowania centrum pielgrzyma. Również inny

program współpracy z Norwegią zawiera elementy współpracy nad rozwinięciem

tego tematu. Może Muzeum pierwszych Piastów w Lednicy i nasz region byłby

zainteresowany współpracą informacyjno- turystyczną w tej dziedzinie?

26

5. Wspąłpraca na temat rzemiosła w szerokim znaczeniu. Będąc w Polsce widziałyśmy

bardzo rutynowanych rzemieślników, którzy świetnie władali dawnymi technikami

prehistorycznymi, szczególnie w Biskupinie. Rzemiosło było tam, jak również i w

Muzeum Kultury Ludowej w Osieku nad Notecią programem pedagogicznym.

Murberget posiada również oddział, którego zadaniem jest propagowanie dawnych

technik. Współpraca w tej dziedzinie byłaby ciekawa dla obu stron.

6. Współpraca w dziedzinie digitalizacji zbiorów. Muzem Murberget ma oddział

odpowiadający za prace między innymi skanowania i fotografowania zbiorów

muzealnych jak i też materiałów archiwalnych celem przedstawienia materiału na

stronie internetowej muzeum. W ten sposób duża ilość przedmiotów, zdjęć, opisów

historycznych, nuty, nagrania dźwiękowe, filmy, są dostępne dla każdego

odwiedzającego stronę internetową Murberget. Obecnie pracujemy nad wdrażaniem

materiału w nowy program gdzie wszystkie te elementy zostaną przedstawione w

nowej bazie Collective Access. Chętnie podzielmy się naszymi doświadczeniami.

27