Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

RISL okładka p3 v4 oprawa klejona.pdf 2011-09-30 15:02:53

Redakcja naukowaTadeusz Baczko

Redakcja części: analizy sektoroweJustyna Janik

Redakcja części: analizy mikroekonomiczneEwa Puchała-Krzywina

Redakcja merytorycznaJoanna Pęczkowska

Redakcja językowaWładysława Czech-Matuszewska

Projekt okładkiJacek Tarasiewicz

Opracowanie typograficzneJacek Tarasiewicz, Anna Wojda

Raport będzie dostępny także w internecie pod adresem:www.inepan.waw.pl

Publikacja częściowo dofinansowana przezMinistra Gospodarki

© Copyright 2011 Wydawnictwo Key Text sp. z o.o.ISBN 987-83-87251-64-2

© Copyright 2011 INE PANISBN 978-83-61597-25-4

Wydawnictwo Key Text sp. z o.o.01–134 Warszawa, ul. Wolska 64Awww.keytext.com.pl, [email protected]

Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk00–330 Warszawa, ul. Nowy Świat 72www.inepan.waw.pl, [email protected]

Druk i oprawa: Drukarnia Pionier, 31-983 Kraków, ul. Igołomska 12, http://pionierdruk.pl

SpiS treści

WproWadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Tadeusz Baczko, Ponad granicami. Innowacyjna dynamika sektora lotniczego . . . . . . 7

anaLizY SeKToroWe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19Iwona Świeczewska, Ocena pozycji przemysłu lotniczego w Polsce na tle między-

narodowym – ujęcie makroekonomiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19Barbara Liberska, Brazylijski przemysł lotniczy – sukcesy i wyzwania . . . . . . . . . . . . 23Dymitr Ogonowski, Rosyjskie możliwości technologiczne w eksporcie do Indii

i Chin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Marek Niechciał, Dobre pomysły gotowe do wdrożenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29Iwona Nowicka, Problematyka polskiego sektora lotniczego w projektach fore-

sight . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Paweł Krzywina, Zmiany prawne w lotniczej działalności gospodarczej . . . . . . . . . . . 36

anaLizY MiKroeKonoMiCzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39Justyna Janik, Perspektywy rozwoju sektora lotniczego w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . 39Nela Grądzka, Kamil Kasner, Podstawy wzrostu innowacyjności sektora lotnicze-

go w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45Krzysztof Krystowski, Przemysł lotniczy w Polsce i jego działalność innowacyjna . . . . 52Ewa Puchała-Krzywina, Czynniki ograniczające aktywność innowacyjną przedsię-

biorstw sektora lotniczego w latach 2006−2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56Krzysztof Krystowski, Działalność badawczo-rozwojowa polskiego przemysłu lotni-

czego – otwarcie na współpracę międzynarodową . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60Witold Wiśniowski, Instytut Lotnictwa w roku jubileuszowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63Artur Chaberski, Innowacyjne firmy rodzinne w sektorze lotniczym . . . . . . . . . . . . . . 66

LISTA NAJBARDZIEJ INNOWACYJNYCH PRZEDSIĘBIORSTW SEKTORA LOTNI- CzeGo W 2009 roKU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

Lista alfabetyczna przedsiębiorstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76Objaśnienia kodów dla grup podklas PKD 2007 objętych badaniem . . . . . . . . . . . . . . 78Słownik do Listy najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego

w Polsce w 2009 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

INfORmACJA O WYBRANYCH INNOWACYJNYCH PRZEDSIĘBIORSTWACH SeKTora LoTniCzeGo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

Objaśnienia do opisu innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego . . . . . . . . . . 131

PROgRAm BADAń NAD INNOWACYJNOśCIą INE PAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Sieć Naukowa. Ocena wpływu działalności badawczo -rozwojowej (B+R)

i innowacji na rozwój społeczno-gospodarczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136

Ponad granicami. Innowacyjna dynamika sektora lotniczego 7

Tadeusz BaczkoInstytut Nauk Ekonomicznych PAN

ponad granicami. innowacyjna dynamika Sektora lotniczego

Badania Zespołu Sieci Naukowej MSN, koordynowanej przez Instytut Nauk Ekono-micznych PAN, prowadzone od 2004 r. wskazują na liczne przejawy działalności inno-wacyjnej sektora lotniczego w Polsce. Przemysł lotniczy należy do tych eksporterów w obszarze wysokich technologii w Polsce, który ma dodatnie saldo handlu zagranicz-nego. Analizy porównawcze1 wskazały na jego stosunkowo wysoki poziom intensyw-ności nakładów na B+R, liczony jako relacja do produkcji sprzedanej netto. Aktywiza-cja działalności innowacyjnej tego sektora przejawiała się także poprzez powstanie klastrów lotniczych2 .

Polska jest krajem o długiej tradycji w dziedzinie lotnictwa. Powstało tu szereg kon-strukcji samolotów i ich elementów, które spotkały się z wysokimi krajowymi i międzyna-rodowymi ocenami. Ważną rolę w rozwoju odegrały powiązania międzynarodowe oraz silne środowisko akademickie, naukowe i inżynierskie związane z tym sektorem. Przemysł lotniczy w ostatnim dwudziestoleciu przeszedł poważną restrukturyzację. Polskie firmy stały się uczestnikami międzynarodowych sieci produkcyjnych, a ich odbiorcami zostały najpotężniejsze i najnowocześniejsze firmy przemysłu lotniczego na świecie.

W wyniku restrukturyzacji oraz dzięki wybuchowi przedsiębiorczości po zmianie systemu społeczno-politycznego powstała liczna grupa przedsiębiorstw małych i śred-nich, które stały się poddostawcami dużych firm ulokowanych w kraju i za granicą. Osiągnięcia Polski w dziedzinie sportu szybowcowego zaowocowały powstaniem wielu firm związanych z tworzeniem szybowców. Stały się one zaczątkiem powstania kon-strukcji lotniczych typu ultra light, które korzystają z najnowocześniejszych materia-łów, atrakcyjnego wzornictwa i spełniają wysokie wymogi użytkowe i ekologiczne.

Polski sektor lotniczy należy do najbardziej innowacyjnych w gospodarce Polski. Świadczą o tym nie tylko wysokie intensywności nakładów na badania i rozwój wielu wiodących firm3, powiązania międzynarodowe ze światowymi koncernami, które dys-ponują najnowocześniejszymi technologiami, rozbudowane struktury współpracy z instytutami badawczymi i ośrodkami badawczymi, ale także istnienie klastrów

1 Na podstawie wyników projektu IRMA (Industrial Research and Monitoring Activity) realizo-wanego przez JRC i DG RTD w ramach Unii Europejskiej.

2 Wymienić tu można dynamiczny rozwój Klastra Dolina Lotnicza w południowo -wschodniej Pol-sce oraz kolejne tego typu inicjatywy w innych częściach kraju.

3 Wyrazem tego było zwycięstwo PZL Świdnik w pierwszym ogólnopolskim rankingu innowacyj-ności w 2005 r. czy otrzymanie wyróżnienia przez firmę AVIO za najbardziej innowacyjny produkt w 2010 roku. Zob. na ten temat m.in. J. Janik, Innowacyjność przemysłu lotniczego w latach 2006-2008, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2010, s. 197−203.

wprowadzenie

Tadeusz Baczko8

produkcyjno -badawczych4. Szczególnie cenna jest też rosnąca grupa firm małych i średnich w sferze produkcji i usług związanych z przemysłem lotniczym, zdolnych do podejmowania nowych konstrukcyjnych i produkcyjnych wyzwań.

Polska jest członkiem Unii Europejskiej od 1 maja 2004 roku. Stworzyło to dodatkowe możliwości rozwoju innowacyjności w przemyśle lotniczym, przyczyniło się do rozwoju bazy badawczej sektora, ale także do poszerzenia grona firm z innych przemysłów, które włącza-ją do swojej oferty dostawy i produkcję różnych elementów przeznaczonych dla sektora lotniczego. Pojawiają się też nowe obszary zainteresowań związanych z tak obiecującymi obszarami, jak samoloty bezzałogowe czy przemysł kosmiczny5. Dynamika rozwoju przed-sięwzięć konstrukcyjnych, badawczych, produkcyjnych i kooperacyjnych w Polsce zasługuje na uwagę. Zespół badawczy uznał je za ważne dla rozwoju innowacyjności w Polsce.

Badania Sieci Naukowej MSN, istniejącej od 2003 r. i koordynowanej przez Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, a także liczne konferencje z udziałem przed-stawicieli biznesu, nauki i administracji państwowej oraz panele dyskusyjne związane z szeroko rozumianym sektorem transportowym6 wskazywały na znaczną dynamikę, zain-teresowanie badaniami i rozwojem oraz na wysoki poziom umiędzynarodowienia przemy-słu lotniczego w Polsce. Zaawansowana skala globalizacji sektora lotniczego i to zarówno w sferze usług, produkcji i badań oraz pojawienie się na arenie międzynarodowej nowych, bardzo aktywnych krajów z grupy BRICS stawia duże wyzwania przed tym sektorem.

Wymaga to jeszcze większego umiędzynarodowienia i zwiększenia roli inwestorów zagranicznych w rozwoju tego sektora. Napływ kapitału byłby cenny w produkcji, usługach, ale także w coraz większej skali w sferze niematerialnej związanej z two-rzeniem wiedzy, jej przepływem i wykorzystaniem dla wzrostu efektywności i inno-wacyjności. Potrzebne są podmioty, które byłyby zdolne identyfikować wyzwania, nowe możliwości, ale także ograniczenia i propozycje rozwoju.

Doświadczenia przemysłu lotniczego wskazują, że w Polsce istnieje sektor innowacyj-ny. Trzeba go rozwijać. Nie można też lekceważyć potrzeb firm, bo w nich tkwi duży potencjał. Polskie firmy innowacyjne przejawiają ekspansję w sferze eksportu, także high-tech. Dalszy postęp tych procesów wymaga rozwoju nowoczesnych struktur przepływu produkcji, usług i wiedzy oraz usuwania barier innowacyjności7, zmniejszania ograniczeń instytucjonalnych w kraju i za granicą, albowiem na każdym stadium rozwoju będą się pojawiać kolejne bariery, które trzeba identyfikować i pokonywać.

Prowadzone prace badawcze wskazują, że szczególnie ważne jest:wspieranie innowacyjności, ��

umożliwianie identyfikacji potrzeb finansowych przedsiębiorstw, ��

uwzględnianie istniejącej struktury sektora innowacyjnego, ��

tworzenie adekwatnych instrumentów finansowych oraz regulacji prawno-podat-��

kowych. Dużą wagę należy przywiązywać do zapewnienia orientacji całego sektora lotni-

czego w Polsce na:

4 Problematyka klastrów w gospodarce Polski została przedstawiona szerzej przez M. Baranow-skiego w szesnastu Raportach o innowacyjności województw dostępnych w postaci elektronicznej na stronie Sieci Naukowej MSN. www.inepan.waw.pl/badania/siec_naukowa/

5 Przemysł ten często jest traktowany jako motor wzrostu gospodarczego ze względu na nowe technologie i innowacyjne aplikacje. Najbardziej aktywne kraje to: Stany Zjednoczone, Francja, Włochy, Kanada, Wielka Brytania, Indie, Chiny, Brazylia. Zob. na ten temat: The Space Economy at a Glance 2011, OECD Publishing, Paris 2011. Polska jest aktywnym uczestnikiem projektów międzynarodowych w tym obszarze (zob. m.in. stronę Centrum Badań Kosmicznych PAN www.cbk.waw.pl/).

6 Panele te odbywały się podczas gal innowacyjności organizowanych w Pałacu Staszica w War-szawie w siedzibie Polskiej Akademii Nauk w ramach cyklu konferencji i seminariów służących wypracowaniu Strategii Innowacji dla Polski. Pierwsza konferencja Innowacyjność w Polsce w 2009 roku odbyła się w dniu 13 maja 2010 r., druga zaś Fundusze Europejskie w rozwoju innowacyjności Polski w 2010 r. miała miejsce 19 maja 2011 roku.

7 Wyniki badań barier innowacyjności prezentowane są w Raportach o innowacyjności gospodarki Polski od 2005 roku. Pierwsze badanie barier innowacyjności w układzie pięciu lat dla sektora lotniczego zawiera opracowanie E. Puchały-Krzywiny w ramach części mikroekonomicznej niniejszego Raportu.


stworzenie warunków komunikacji i współpracy,��

transfer wiedzy z jednostek administracji państwowej i samorządowej,��

potrzeby odbiorców i użytkowników usług lotniczych zarówno w Polsce jak i w skali ��

międzynarodowej8 .

atrakcyjność inwestycyjna Liczymy, że prezentacja Raportu połączona z konferencją naukową i pierwszą wystawą poświęconą innowacyjności sektora lotniczego w Polsce przyczyni się do zwiększenia zain-teresowania inwestorów zagranicznych, firm i instytutów badawczych otwartych na nowoczesne formy współpracy9. Mamy nadzieję, że zaowocuje to większym wzrostem sektora lotniczego w Polsce i u partnerów zagranicznych. Chcielibyśmy, aby w wyniku projektu podjęte były działania bieżące, krótkookresowe i strategiczne na wszystkich szczeblach gospodarki Polski, zapewniające stworzenie takich struktur, które mogłyby zasługiwać na miano innowacji w sektorze publicznym10 nie tylko na poziomie regionów, ale i w skali ogólnopolskiej czy międzynarodowej. W działaniach tych szczególne znacze-nie ma zaangażowanie inwestorów biznesowych, dla których sektor lotniczy posiada wiele charakterystyk świadczących o atrakcyjności inwestycyjnej. Dokonajmy ich przeglądu.

Stosunkowo wysokie nakłady publiczne na B+R tworzą szansę dla inwestorów 1. prywatnych na rozwój inicjatyw na zasadzie partnerstwa publiczno -pry wat negoMa to szczególne znaczenie dla Polski, gdzie występują niskie wydatki sektora przedsię-

biorstw na badania i rozwój, nawet w stosunku do takich krajów europejskich, jak Czechy, Słowacja, Węgry, które po transformacji rynkowej weszły w tym samym czasie do Unii Europejskiej. W Polsce wydatki na badania i rozwój wynoszą około 0,6% PKB, a w wymie-nionych krajach Unii Europejskiej kształtują się w przedziale 1,2% do 1,5%. Jest znamien-ne, że w Polsce wydatki publiczne są na zbliżonym poziomie do tych trzech krajów11 .

Otwartość na projekty kooperacyjne przy udziale inwestorów i importerów 2. Powinno się to przyczynić do poprawy efektywności wykorzystania publicznych

nakładów dzięki temu, że w większej mierze trafiałyby do przedsiębiorstw12. Mogłoby to ograniczyć zjawisko krążenia środków, które są wydawane przez publiczne instytu-cje dla innych publicznych instytucji, w zamkniętym obiegu. Podjęcie takich inicjatyw przez zagranicznych inwestorów i importerów mogłoby zainteresować firmy dołącza-niem się ze swoim finansowaniem.

8 Kwestia uwarunkowań innowacyjności i ich związku z inwestycjami została poruszona w cza-sie dyskusji w ramach panelu transportowego na konferencji w dniu 19 maja 2011 r. przez E. Soszyńską z Uniwersytetu Warszawskiego. Prezes K. Krystowski z firmy AVIO zwrócił uwagę na kluczowe znaczenie rozpoznania potrzeb przy dostawie innowacyjnych elementów do silników samolotowych najnowszych generacji. Dyskusja ta wskazała na wyzwania związane z inspiracją popytową dla innowacji w sektorze lotniczym w warunkach łańcuchów wartości w skali globalnej i wykorzystanie informacji z narodowego rynku transportowego.

9 Jedną z form stosowaną w Polsce do zainteresowania inwestorów zagranicznych aktywnością na poziomie regionalnym są strefy specjalne zorientowane na stworzenie im możliwie jak najdogod-niejszych warunków. Szerzej na ten temat zob. http://www.paiz.gov.pl/strefa_inwestora/sse

10 Problematyka innowacji w sektorze publicznym nie tylko dotyczy obywatela, pasażera, pacjen-ta, podatnika, rodziny, firmy, ale także ukierunkowana jest na sięgnięcie do kapitału ludzkiego i innych zasobów w sektorze publicznym, takich jak: wiedza, fundusze, infrastruktura. Innowacje tego typu nie muszą być realizowane przez państwo. Ich wykonanie może być powierzone firmom prywatnym. Bardzo ważnym wyzwaniem jest tu pomiar działań i efektów w tym obszarze. Problema-tyka pomiaru jest dziś przedmiotem wielu badań międzynarodowych. Zob. m.in. C. Bloch, Measuring Public Sector Innovation – A Review and Assessment of Recent Studies, DST/EAS/STP/NESTI(2011)8, która była przedstawiona 15 czerwca 2011 r. na posiedzeniu grupy NESTI w OECD.

11 Na podstawie wypowiedzi prezesa K. Krystowskiego na konferencji Sieci Naukowej MSN i INE PAN w dniu 19 maja 2011 roku.

12 Bardzo dużą rolę mogą odegrać te nakłady na B+R w sektorze usług transportu lotniczego, które mogą zaowocować innowacjami popytowymi, a szczególnie zaś te związane z potrzebami użytkownika, co w przypadku sektora lotniczego oznacza potężną populację pasażerów. Na temat skali rynku lotnicze-go w Polsce zob. opracowanie przygotowane przez zespół N. Grądzka, K. Kasner w tym Raporcie.

Tadeusz Baczko10

Proces ten może być wzmocniony poprzez reorientację finansowania innowacyjności ze środków Unii Europejskiej w okresie 2011−2013 i w następnym okresie programo-wania funduszy europejskich na lata 2014−2020, tak aby wspierać działania koopera-cyjne indywidualnych projektów. Obecnie jest szczególnie atrakcyjny okres dla zwiększe-nia inicjatywy inwestorów i importerów zagranicznych w tym obszarze. Naturalną pod-stawę mogłyby stanowić projekty innowacyjne złożone do tej pory przez przedsiębiorców w Polsce. Trudno tu też nie wspomnieć o znaczeniu systemu oceny innowacyjności przedsiębiorstw przy doborze przedsiębiorstw do realizacji projektów13 .

W Polsce dzięki funduszom z Unii Europejskiej następuje szybki rozwój infra-3. strukturyPowstają też liczne centra badawczo-rozwojowe zarówno na poziomie uczelni,

instytutów badawczych, jak i ściśle związane z przedsiębiorstwami. Dużą rolę w tym procesie odgrywa administracja publiczna, agencje rządowe i Polska Akademia Nauk oraz specjalizowane sieci naukowe poprzez udział w ich tworzeniu, identyfikacji i oce-nie. Szczególnie cenne są tu działania zorientowane na rozwój świadomości, które polegają m.in. na wyróżnianiu innowacyjnych produktów i usług przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości14, Sieć Naukową MSN15 i inne ośrodki.

możliwe jest już tworzenie w Polsce produktów, które mogą być zaliczone do 4. najbardziej innowacyjnych nie tylko w Polsce, ale i w skali światowejDobrym przykładem takiego produktu jest łopatka turbinowa GEnx2, która stano-

wi moduł do najnowszego silnika lotniczego na świecie. Osiągnięcie to jest, jak wska-zał K. Krystowski, odwróceniem trendów technologicznych za ostatnie 60 lat. W więk-szości przypadków polskie firmy były importerami wyrobów zawierających wysoką technologię. Obecnie sytuacja uległa zmianie. Firma AVIO Polska wyprodukowała i ma na wyłączność kontrakt z GE, z Boeingiem na cały świat na sprzedaż tego pro-duktu.

Bardzo ważnym elementem, który sprzyja uruchomianiu produkcji lotniczej w Polsce, 5. jest obecność tu nie tylko dużych firm, ale także małych i średnich przedsiębiorstwMa to duże znaczenie dla rozwoju przemysłu lotniczego, a szczególnie dla zwięk-

szenia skali produkcji i współpracy kooperacyjnej. Jak wskazał Z. Pągowski z Instytu-tu Lotnictwa w Warszawie, trudno przecenić znaczenie MŚP dla sektora lotniczego w świetle istnienia producentów globalnych, integratorów i małych przedsiębiorstw16 . Należy pamiętać, podkreślił, że aby wyprodukować samolot, musimy mieć producen-tów skrzydeł i innych elementów, które ktoś dla nas wytworzy. Realizacja takich dzia-łań jest bardzo trudna bez posiadania dostępu do małych wysoce elastycznych firm gotowych do wykonania kolejnych niezbędnych elementów składowych.

Charakterystyczne dla sektora lotniczego w Polsce jest współdziałanie małych 6. przedsiębiorstw z dużymi i z koncernami zagranicznymiRośnie świadomość konieczności uwzględniania w polityce gospodarczej sieci

powiązań produkcyjno-usługowych, zjawisk offshoringu i outsourcingu na podobień-stwo tego, co można obserwować w Stanach Zjednoczonych, Indiach czy w Chinach. Wymaga to, jak wskazał Z. Pągowski, uwzględniania nowych ról przedsiębiorstw, które stają się integratorami w procesie, gdzie produkt globalny ciągnie gospodarkę jak

13 Wskaźniki typu 4i zostały wykorzystane przez Sieć Naukową MSN koordynowaną przez Insty-tut Nauk Ekonomicznych PAN od 2005 r. dla oceny innowacyjności ponad 5 tysięcy przedsiębiorstw w Polsce. Na temat nowych kierunków badań zob. T. Baczko, J. Kacprzyk, S. Zadrożny, Towards Knowledge Driven Individual Integrated Indicators of Innovativeness, w: J. Jozefczyk, D. Orski (eds), Knowledge – Based Intelligent System Advancements. Systemic and Cybernetic Approaches, IGI Global, 2011, s. 129−140.

14 Do najbardziej prestiżowych należy nagroda Polski Produkt Przyszłości .15 Najbardziej Innowacyjny Produkt/Usługa w roku. W 2010 r. tytuł ten uzyskała łopatka turbi-

nowa GEnx2 wyprodukowana przez firmę AVIO Polska Sp. z o.o. 16 Na podstawie wypowiedzi w czasie panelu dyskusyjnego poświęconego innowacyjności w sek-

torze transportowym, który odbył się 19 maja 2011 r. w Instytucie Nauk Ekonomicznych PAN.


lokomotywa. Przytoczył też przykład Niemiec, wskazując na możliwości tworzenia innowacji w małych firmach uczestniczących w tych strukturach sieciowych.

W Polsce przywiązuje się dużą uwagę do tworzenie ekoinnowacji i ich znaczenie 7 . rośniePrzykładem jest tworzenie elementów do nowoczesnego, wydajnego, ekonomicz-

nego silnika do najnowocześniejszych samolotów na świecie. Poważne znaczenie mają dzisiaj wymagania dotyczące ochrony środowiska, żeby silniki lotnicze miały lepsze parametry spalania, emisji czy hałasu − podkreślił prezes K. Krystowski. Rośnie licz-ba firm w Polsce zorientowanych na ekoinnowacje17 .

Ważnym czynnikiem sprzyjającym inwestorom i importerom jest dynamiczny 8 . wzrost sektora innowacyjnego oraz rosnące zapotrzebowanie na innowacjeDotyczy to sektora lotniczego, samochodowego, technologii medycznych, teleinfor-

matycznych, ale i wielu innych, także w ramach sektorów tradycyjnych dawniej nie kojarzonych z innowacjami18. Istotną rolę w tym procesie mogą odegrać konkursy dla przedsiębiorstw, w których mogą się one ubiegać o środki na badania i rozwój. Konkur-sy te cieszą się dużym zainteresowaniem i mogą stanowić ważną podstawę do współ-pracy zagranicznej w przyszłości. O zainteresowaniu innowacyjnością świadczy też silne odczuwanie przez nie barier, na jakie natrafiają19 .

Istotnym czynnikiem decydującym o ulokowaniu w Polsce centrów produkcyj-9 . nych, usługowych i badawczych jest względnie niski poziom wynagrodzeń w relacji do kompetencji, tradycji i doświadczeniaMa to znaczny wpływ na ceny produktów i usług, szczególnie gdy mamy do czynienia

z dostarczaniem cząstkowych usług czy części zamiennych20. Jednak także i tu parametry użytkowe, zgodność z normami w takim przemyśle jak lotniczy odgrywają ważną rolę.

Rozwój sektora lotniczego jest uwarunkowany znacznymi inwestycjami zagra-10. nicznymi i wieloletnimi kontraktami produkcyjnymiPolska jest krajem, który w ciągu ostatnich 20 lat bardzo otworzył się na współpracę

międzynarodową. Dotyczy to wszystkich podstawowych części gospodarki. Z 280 świa-towych korporacji 150 ma odział w Warszawie21. Transport powietrzny i przemysł lot-niczy należą do liderów umiędzynarodowienia. Może być więc przedmiotem zaintereso-wania poszczególnych koncernów jak i ważnym obszarem ich współpracy.

Polska znalazła się w czołówce krajów o najwyższym poziomie wzornictwa11. 22

W Polsce obok innowacji technologicznych, produktowych i procesowych rozwijają się innowacje wzornicze. Projektowaniu wzorniczemu podlegają nie tylko procesy, ale także

17 Problematyka ta jest w centrum zainteresowania OECD (zob. The OECD Green Growth Stra-tegy http://www.oecdobserver.org/news/fullstory.php/aid/3290/) i jest też od trzech lat przedmiotem badań przez M. Hornung-Haładaj w ramach Raportu o innowacyjności gospodarki Polski. Ostatnie badania przeprowadzone przez M. Dębowską z Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN wskazują na korelację między społeczną odpowiedzialnością biznesu (CSO) a wprowadzaniem ekoinnowacji.

18 Zob. na ten temat A.Wziątek-Kubiak, Zróżnicowanie wzorców działalności innowacyjnej przedsiębiorstw przemysłów o niskiej i wysokiej technologii. Analiza porównawcza, „Studia Ekono-miczne” 2010, nr 2, s. 141−168.

19 Na temat barier innowacyjności w przemyśle lotniczym zob. tekst E. Puchały-Krzywiny.20 Identyfikacja partnerów produkcyjnych i usługowych dla firm zagranicznych to poważne

wyzwanie informacyjne. Okazało się, że system oceny innowacyjności przedsiębiorstw opracowany przez Sieć Naukową MSN koordynowaną przez INE PAN, jak wskazują eksperci z Silicon Valley, może być użyteczny do identyfikacji wytwórców.

21 Warszawa niczym Nowy York i Paryż. Z 280 światowych korporacji aż 150 ma już oddział w Stolicy Polski, ”Puls Biznesu”, 08.08.2011 r.

22 „Dziennik Gazeta Prawna” informuje: Polska znalazła się w czołówce światowego wzornic-twa. Według raportu ONZ „Creative Economy Report 2010” na globalnym rynku tych usług zajmu-jemy wysokie 8. miejsce. Polscy projektanci wyprzedzili m.in. swoich kolegów z Holandii, Hiszpanii czy Szwecji, sprzedając dobra warte 4 mld dolarów (Polska w czołówce światowego wzornictwa, „Dziennik Gazeta Prawna”, 15 lipca 2011 r.). Globalna sieć sklepów Leroy Merlin oferująca m.in. wyposażenie dla domu wprowadzi wkrótce do swojego asortymentu 100 produktów stworzonych przez 20 polskich projektantów. http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,80269,9951507,_Dzien-nik_Gazeta_Prawna___Polska_w_czolowce_swiatowego.html

Tadeusz Baczko12

produkty i usługi. Jak wskazała I. Malczewska, która kieruje pionem badawczo-rozwojo-wym Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, to jest ten czynnik, który może humanizować technologie. Umożliwia on wejście z nową technologią na rynek dla konsumentów, którzy nie są tego świadomi23. W ostatnim czasie nastąpił znaczący postęp w tym obszarze.

znaczenie analiz sektorowych Zastosowane podejście, które koncentruje się na potrzebach sektora lotniczego, pozwala lepiej dostosować politykę gospodarczą do potrzeb odbiorców oraz wytwór-ców produkcji i usług, ponieważ:

Pozwala przybliżyć związki z rynkami i potrzebami biznesu.1. Wiąże się z istniejącymi strumieniami przepływu wiedzy i jej zasobami.2. Pomaga lepiej wykorzystać potencjały współpracy nauki i biznesu.3. Ułatwia włączenie inwestorów prywatnych w procesy rozwoju.4. Sprzyja budowie więzi i strategii kooperacyjnych między dużymi i małymi firmami.5. Stanowi podstawę budowy łańcuchów wartości łączących badania z potrzebami 6. odbiorców i pasażerów.Umożliwia analizę przepływów międzygałęziowych i ich skutków.7 . Zapewnia lepsze dopasowanie kadry i innych czynników produkcji do potrzeb firm.8 . Tworzy podstawy budowy strategii sektorowej i rachunków satelitarnych.9 . Lotnictwo stanowi dziś jeden z najważniejszych obszarów komunikacji, napędza

bowiem inne sektory. Jest z nim związanych wiele przemysłów i obszarów usług24 . Trudno sobie wyobrazić globalizację czy dalszy rozwój międzynarodowej turystyki bez lotnictwa. Jest to nie tylko budowa samolotów załogowych i bezzałogowych, statków kosmicznych, ale także potężne zaplecze badawcze, remontowe oraz infrastruktura związana z lotnictwem. Prowadzone od ponad sześciu lat badania nad innowacyjno-ścią gospodarki Polski pozwoliły wskazać na przemysł lotniczy jako obszar, gdzie pod-jęto szereg inicjatyw, które stały się siłą napędową rozwoju regionów.

Osiągnięte sukcesy to bardzo korzystne sygnały na polskiej mapie innowacyjnej. Sukcesów i ich źródeł jest wiele, a wśród nich jako najważniejsze należy wymienić:

Bardzo dobrą i długą tradycję w obszarze produkcji i współpracy naukowej w prze-��

myśle lotniczym wspartą doświadczeniem i najnowszymi technologiami25 .Tradycję, doświadczenie i rosnące wymagania lotnictwa wojskowego oraz jego ��

dorobek w kształtowaniu kadr dla lotnictwa26 .Osiagnięcia polskich ośrodków akademickich w kształceniu wysoko wykwalifiko-��

wanej kadry dla przemysłu lotniczego.Istnienie społecznego ruchu na rzecz rozwoju lotnictwa i nauki pilotażu w postaci ��

aeroklubów o długiej i bogatej tradycji.

23 Na podstawie wypowiedzi w dyskusji po panelu transportowym na konferencji w dniu 19 maja 2011 r.

24 Można wskazać na turystykę, która, jak pokazują rachunki satelitarne, tworzy dwa razy więcej miejsc pracy niż przeciętny sektor gospodarczy. Badania te przeprowadzono na podstawie wytycz-nych Światowej Organizacji Turystyki. Jest to możliwe dzięki realizacji zaleceń Unii Europejskiej oraz prowadzeniu systemu rachunku narodowego w celu określenia zależności ekonomicznych mię-dzy różnymi działami gospodarki przez Główny Urząd Statystyczny, który gromadzi informacje gospodarcze w układzie działów Europejskiej Klasyfikacji NACE (PKD);. http://mfiles.pl/pl/index.php/Rachunek_satelitarny_turystyki

25 Przykładem jest PZL Rzeszów o 70-letniej tradycji należący do United Technologies Corpora-tion (UTC) notowanej na NYSE. Najbardziej znane marki to Pratt&Whitney (silniki lotnicze) i Sikorsky (śmigłowce). Korporacja o dochodach około 54 mld dol. w 2010 r. zatrudniała ponad 208 tys. pra-cowników w 70 krajach świata (Fortune Global 500, 08.08.2011 r. oraz http://www.bankier.pl/wia-domosc/WSK-PZL-Rzeszow-na-wyzszych-obrotach-2182316.html). W Polsce należy do niej też PZL MIELEC dostawca m.in. S-70i BLACK HAWK.

26 Warto tu wspomnieć o tradycji kształcenia i dorobku polskich pilotów wojskowych w czasie drugiej wojny światowej i szybowcowych po wojnie. Zob m.in. L. Olson, S. Cloud, Sprawa honoru. Dywizjon 303 Kościuszkowski. Zapomniani bohaterowie II Wojny światowej z przedmową N. Davisa, AMF, Warszawa 2004.


Duże znaczenie miały też amerykańskie inwestycje offsetowe, które duża część ��

firm potrafiła przekształcić w sukces. Polskie osiagnięcia w sporcie szybowcowym i znane w skali mniędzynarodowej ��

konstrukcje w tym obszarze.

rosnące wyzwaniaWspółczesny przemysł i transport lotniczy stoją wobec ogromnych wyzwań.

W centrum zainteresowania są kwestie ekologiczne związane z ruchem lotni-��

czym27. Ograniczone zasoby, zagrożenia dla środowiska otwierają jednocześnie nowe możliwości konkurencji i rozwoju. Przemysł lotniczy tradycyjnie łączy sferę cywilną i wojskową. W centrum zaintere-��

sowania w obu obszarach jest na pewno bezpieczeństwo pilotów i załogi. Samoloty stanowią dziś platformy, gdzie lokowane są innowacje ze wszystkich ��

obszarów od biotechnologii do najnowocześniejszych osiągnięć w sferze teleinfor-matyki i nowoczesnych materiałów. Pasażerowie na pokładzie samolotów są odbiorcą coraz szerszej gamy usług, w tym ��

z obszaru telefonii mobilnej, Internetu i multimediów. Wielkim rynkiem jest nie tylko wyposażenie samolotów, ale także dziedziny zwią-��

zane z infrastrukturą lotniczą, jak lotniska, węzły multimodalne czy wreszcie inte-ligentne systemy transportowe i teleinformatyka z nimi związana.Konieczność znacznych nakładów w sferze normalizacji i certyfikacji związanych ��

z produkcją lotniczą i usługami transportowymi.Standardy związane z lotnictwem stanowią poważną barierę wejścia i wymagają ��

nie tylko najwyższych kwalifikacji czy cech usług i produkcji, ale także kosztow-nych pomiarów i badań. Umiędzynarodowienie rynku lotniczego i produkcji wymaga rozwiniętych syste-��

mów normalizacji i certyfikacji28, ale także rozwoju ośrodków posiadających odpo-wiedni sprzęt i kadrę do prowadzenia badań. Oderwanie polskich producentów od bezpośrednich potrzeb odbiorców, konsumentów, ��

co jest związane z miejscem, jakie zajmują polskie firmy w łańcuchach wartości.Dynamiczny jest rozwój sektora lotniczego i kosmicznego w krajach BRICS i innych, ��

gdzie aktywność powiązań szybko narasta, a koszty produkcji często są konkuren-cyjne do polskich.Możliwości lokowania produkcji elementów i części zamiennych dla takich krajów ��

jak Chiny i Brazylia29, w których w stosunkowo krótkim czasie zwiększono udział przedsiębiorstw w finansowaniu B+R w stosunku do PKB.Wykorzystanie potencjalnych możliwości wynikających z tradycji współpracy ��

w obszarze przemysłu lotniczego z krajami dawnego ZSRR i obecności tam tych samych koncernów światowych, które są aktywne w Polsce.Oderwanie sektora wojskowego i cywilnego może prowadzić do nakładania się ��

działań oraz ryzyka zmniejszania efektów synergicznych związanych z powiąza-niem tych sfer30 . 27 Poważnym wyzwaniem są też kwestie zanieczyszczenia powietrza, które są przedmiotem roz-

budowanych badań i pomiarów w Unii Europejskiej wykonywanych między innymi przez EUROSTAT. Por. Manual for Air Emissions Accounts ( http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-RA-09-004/EN/KS-RA-09-004-EN.PDF).

28 Zakres tych norm jest szeroki i dotyczy nie tylko produkcji lotniczej, ale także procesów kadro-wych, dostaw części zamiennych, jak i usług związanych z transportem powietrznym. Na temat wyzwań związanych z normami w handlu zagranicznym zob. J. Hagemejer, J.J Michałek, Normy techniczne i sanitarne w handlu międzynarodowym. Ich znaczenie w integracji Polski z Unią Euro-pejską, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.

29 Szerzej na temat rozwoju sektora lotniczego Brazylii, kraju będącego jednym z głównych dostawców samolotów dla PLL LOT, zob. tekst B. Liberskiej z Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN w tym Raporcie.

30 Część polskich firm sektora lotniczego skorzystało na rozwoju programu offset, co jest zjawiskiem pozytywnym wskazującym na możliwości procesów synergicznych. W związku z tradycyjnymi powiąza-niami sektora lotniczego z przemysłem zbrojeniowym w tym obszarze tkwią znaczne możliwości.

Tadeusz Baczko14

Odrębne kwestie związane są z umiędzynarodowieniem produkcji. Istnienie powią-zań międzynarodowych przyczynia się do unowocześnienia produkcji i usług, jednak luka technologiczna tak szybko się nie zmniejsza31 .

w kierunku strategii innowacji sektora lotniczegoWszystkie wyzwania wymagają podejścia strategicznego, które nie tylko uwzględniło-by potrzeby powiązań sektora produkcyjnego i transportowego, ale także sprzężenie sfery wojskowej z cywilną. Do tego dochodzi także wymiar przestrzenny związany z regionalizacją kraju i niedoborami publicznego transportu w wielu regionach. W związku z nierównomiernością rozwoju poszczególnych gałęzi transportu otwierają się dodatkowe możliwości dla rozwoju transportu lotniczego. Sprzyja temu już istnie-jąca i stale rozwijana infrastruktura lotnicza32 .

Ważną rolę w tym procesie ma do odegrania polityka gospodarcza. Powinna ona brać pod uwagę wyniki badań diagnostycznych, ale także wykorzystywać popularne w innych krajach metody oddziaływania pośredniego oraz sięganie po tak nowatorskie działania, jak wspieranie innowacji popytowych, sprzyjanie powstawaniu łańcuchów wartości od odbiorców do sfery badań.

Powinny być dalej rozwijane nie tylko instrumenty pośredniego oddziaływania finan-sowego, ale także takie, które mieszczą się w formule innowacji w sektorze publicznym, jak: e-administracja, e-edukacja, e-sądy, e-usługi czy e-zdrowie. Innym ważnym kierun-kiem jest tworzenie multimodalnych centrów transportowych pod kątem lepszej obsłu-gi pasażerów. Powolny proces zmian w tych obszarach powinien skłaniać do integracji środowisk i wytworzenia spójnej wizji rozwoju sektora lotniczego w Polsce.

Cenne byłoby opracowanie foresightu sektora lotniczego33, który następnie konse-kwentnie zrealizowany przyczyniłby się do integracji dotychczasowych projektów tego typu związanych z tym sektorem. Odpowiednie wdrożenie pozwoliłoby skorzystać z dorobku innych zrealizowanych projektów oraz zastosować wypracowaną w Sieci Naukowej MSN i INE PAN koncepcję foresightu innowacyjnego34. Wszystkie te działa-nia mogłyby być wsparte poprzez partycypacyjną strategię innowacji sektora lotnicze-go opartą na pięciu głównych filarach35 .

Wykorzystanie potencjałów1. wynikających z dystansu rozwojowego, tradycji, przed-siębiorczości, rosnącego zainteresowania polskich obywateli i firm korzystaniem z transportu powietrznego, międzynarodowych powiązań z największymi świato-wymi producentami i usługodawcami, obecności w Polsce wszystkich rynków transportu lotniczego, dużej ilości powiązań z innymi sektorami, istnienia klastrów związanych z przemysłem lotniczym oraz dużego zainteresowania społecznego tym sektorem.

31 Problematyka luki technologicznej jest przedmiotem zaawansowanych badań porównawczych. Jest to liczący się obszar badań ekonomicznych. Zob. na ten temat pracę S. Kubielasa: Innowacje i luka technologiczna w gospodarce globalnej opartej na wiedzy. Strukturalne i makroekonomiczne uwarunkowania, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009,wyróżnioną nagrodą Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego im. E. Lipińskiego w 2010 roku.

32 Kwestię potencjałów związanych z rozwojem infrastruktury lotniczej w Polsce poruszono w artykule N. Grądzkiej i K.Kasnera w tym Raporcie.

33 Możliwe jest wykorzystanie międzynarodowego i krajowego dorobku w tym obszarze. Na temat polskich projektów typu foresight związanych z sektorem lotniczym zob. tekst I. Nowickiej z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego RP w tym Raporcie.

34 Koncepcja, która opiera się na wykorzystaniu klasyfikacji działalności gospodarczej (np. NACE) w celu określenia zakresu foresightu, identyfikacji nowych obszarów działalności gospodarczej, włącze-nia firm innowacyjnych w procedury badawcze i wdrożeniowe, prezentowana m.in. w Instytucie Ekono-micznym Rosyjskiej Akademii Nauk w Moskwie, NESTI OECD w Paryżu; zob.też T. Baczko, The „Poland 2020”, National Foresight Program. Forecasting the Future, „Academia” 2009, nr 2, s. 24−27.

35 Strategia ta jest zainspirowana Strategią Innowacji OECD. Powinna być spójna ze Strategią Innowacji i Efektywności Gospodarki i innymi programami, których podsumowanie stanowi Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności. Długookresowa Strategia Rozwoju, opracowana przez zespół pod kierunkiem ministra M. Boniego, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa, lipiec 2011 r.


Skorzystanie z efektów synergicznych2. związanych ze sprzężeniem sektora trans-portowego i usług oraz produkcji powiązanej z działalnością przemysłu lotniczego. Ma to duże znaczenie dla rozwoju działalności innowacyjnej poprzez dostarczanie danych, informacji i wiedzy bezpośrednio do twórców produktów i usług, a nie za pośrednictwem łańcuchów wartości światowych koncernów. Inne efekty synergicz-ne to wzmacnianie powiązań między sektorem cywilnym i wojskowym, szczególnie w sferze badań i rozwoju, norm i certyfikacji oraz infrastruktury. Uruchomienie innowacji w sektorze publicznym3. w kierunku tworzenia warunków dla rozwoju łańcuchów wartości od odbiorców usług i produktów do badań. Doty-czy to w szczególności kwestii ekologicznych, nowych materiałów, nowoczesnych usług dla pasażerów, traktowanie samolotów i dworców lotniczych jako platform usług umożliwiających dostęp do nowych technologii cyfrowych, rozwoju norm i certyfikacji, przyciągania centrów badawczo-rozwojowych do Polski. Zapewnienie warunków do tworzenia multimodalnych węzłów transportowych.Zwiększenie roli państwa w pozyskiwaniu inwestorów zagranicznych4. . Mogą oni odegrać dużą rolę w rozwoju sektora lotniczego w Polsce. Aktywizacja działań w tym obszarze wspomagana przez instytucje finansowe może spełnić funkcję siły napędowej, która pozwoli wesprzeć ogromny wysiłek wewnętrzny w pokonywaniu wszystkich barier i ograniczeń, zaawansowanej restrukturyzacji oraz otwarcia na światowe mechanizmy współpracy i konkurencji. Możliwe jest więc wykorzystanie tego niezwykłego nasilenia przedsiębiorczości w tym obszarze od inicjatyw spo-łecznych aeroklubów, klubów sportowych, portów lotniczych, przedsiębiorców z licznych sektorów, którzy włączają wytwarzanie dla sektora lotniczego do swojej oferty. Ukształtowane centra badawcze też wymagają nowych impulsów w postaci napływu kapitału i zwiększenia sieci powiązań międzynarodowych.Współpraca uczestników sektora lotniczego na rzecz promocji jego innowacyjno-5. ści. Duże możliwości istnieją w sferze promocji polskich firm i ośrodków badaw-czych związanych z lotnictwem przy wykorzystaniu sieci powiązań międzynarodo-wych koncernów zagranicznych obecnych w Polsce. Ogromne możliwości istnieją przy promocji produkowanych w Polsce samolotów, elementów i części zamien-nych. Może to także przyczynić się do nagłośnienia przemysłów wspomagających, związanych z polskimi produktami, oraz narzędzi, usług produkcyjnych i badaw-czych. Polska może wykorzystać światowe powiązania koncernów, w tym z krajami BRICS, aby ulokować tam elementy i wyroby gotowe oparte na najnowszych tech-nologiach. Polski sektor lotniczy ma bogatą ofertę eksportową w wytwarzaniu zaawansowa-

nych produktów przemysłowych, które wymagają dobrych podstaw w postaci tradycji w sektorze materiałów, odlewnictwa, mechaniki i elektroniki. Ukształtowana w wyni-ku procesów transformacji i restrukturyzacji sieć przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych, wsparta przez nowoczesne zasilone z funduszy europejskich centra badawczo-rozwojowe zdolne do współpracy z najbardziej wymagającymi firmami oraz znaczne potrzeby polskiego rynku transportowego, otwiera ogromne możliwości dla lokowania w Polsce zamówień na produkcję części zamiennych i wyrobów gotowych dla sektora lotniczego. Trudno też przecenić atrakcyjność nowych polskich konstrukcji lotniczych i możliwości rozszerzenia ich produkcji na miarę jakości ich rozwiązań kon-strukcyjnych.

Wydanie Raportu o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce to ważne wydarze-nie w 2011 roku, który jest rokiem szczególnym. Polska pierwszy raz objęła na pół roku kierownictwo Rady Unii Europejskiej. Ma to duże znaczenie i powinno przyczynić się do rozwoju świadomości innowacyjnej w Polsce, ale jednocześnie może odegrać istotną rolę we wzroście zainteresowania polskim sektorem lotniczym i jego rozwo-jem, powiązanym z doskonałością techniczną, perfekcją w wytwarzaniu i przestrzega-niem norm technologicznych,

Tadeusz Baczko16

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce mieści się w trwającej już ponad 6 lat tradycji informowania opinii publicznej, środowisk gospodarczych, polity-ków i innych zainteresowanych dokonaniem przełomu innowacyjnego w gospodarce Polski. Pierwszy raz zespół badawczy zdecydował się na zajęcie się badaniem poziomu innowacyjności na poziomie sektora gospodarki. Przemysł i transport lotniczy to sek-tor o bardzo dużych więziach personalnych, wysokich standardach technicznych, organizacyjnych i etycznych oraz o wiążących wszystkich tradycjach i marzeniach.

Zapraszamy Państwa do zapoznania się z Raportem o innowacyjności sektora lotnicze-go, którego celem jest pokazanie możliwości tego sektora. Jest to kolejna inicjatywa zespołu Sieci Naukowej MSN, koordynowanej przez Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, mająca na celu zmianę obrazu Polski i pokazanie istnienia rosnącego tu sektora innowacyjnego. Prezentowany Raport ma cechy, które wyróżniają go wśród dotychczasowych prac poświęconych innowacyjności, wydawanych przez zespół badaw-czy Sieci Naukowej MSN, koordynowanej przez Instytut Nauk Ekonomicznych PAN. Zasto-sowane podejście, które w centrum zainteresowania umieszcza sektor gospodarki, ma znaczenie zarówno dla polityki gospodarczej, inwestorów, jak i opinii publicznej.

Raport odsłania dla Czytelnika kolejne zasłony. Pokazuje obraz sektora lotniczego w układzie międzynarodowych statystyk36.Prezentuje poszczególne obszary jego działania. Przedstawia przemiany, jakie dokonują się w krajach BRICS, aby wskazać na istniejące nowe wyzwania i możliwości oddziaływania37. Polskiemu Czytelnikowi przybliża też prze-miany prawne, jakie dokonują się na rzecz ujednolicenia warunków prowadzenia działal-ności gospodarczej w Polsce i Europie38. Dużą wagę przywiązuje do pokazania dynamiki tego sektora i wskazania na liczne przykłady przejawów przedsiębiorczości innowacyjnej oraz zdolności do produkcji w strukturach najnowocześniejszych koncernów na świecie39 . Analizuje bariery, na które natrafiają przedsiębiorstwa sektora lotniczego40. Przedstawia też dorobek Instytutu Lotnictwa w Warszawie obchodzącego jubileusz 85-lecia utworze-nia41. Pokazuje także specyficzne dla Polski zjawisko powstawania i rozwoju w stosunkowo krótkim czasie licznej grupy rodzinnych innowacyjnych przedsiębiorstw42 .

Są one nośnikiem kultury ukształtowanej w kręgu kadry przedsiębiorstw lotniczych, których tradycja sięga często lat 80. i wcześniejszych. Ich doświadczenie, tradycje tech-niczne, wzbogacone o know-how zdobyte we współpracy z najbardziej innowacyjnymi światowymi firmami i wsparte rodzinnymi normami solidności i stabilności, gwarantu-ją duże szanse rozwoju dla firm, które podejmą z nimi współpracę. Raport jest zachętą, przewodnikiem, ale ma jeszcze jeden ważny cel. Tym celem jest przekaz wiedzy i infor-macji o najbardziej innowacyjnych firmach sektora lotniczego w Polsce. Czytelnik dosta-je drogowskaz w postaci unikalnego rankingu Listy najbardziej innowacyjnych firm w sektorze lotniczym w Polsce w 2009 roku. Jest unikalny jeszcze z tego względu, że zawiera oceny 100 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw tego sektora w kraju.

Unikatowe oceny w systemie 5A opartym na indywidualnych integrowanych indy-katorach innowacyjności (4i), wykorzystując wiedzę i wielowymiarowe łączenie danych, są podstawą tego rankingu. Pozwalają na diagnozę innowacyjności firm sek-tora lotniczego, ale także na wskazanie ich silnych stron oraz obszarów, które wyma-gają dalszego rozwoju. Są one możliwe dzięki zmianie strategii firmy, inwestycjom, poprawie alokacji nakładów czy przekształceniom organizacyjnym. Ranking przedsta-

36 Zob. tekst I. Świeczewskiej z Uniwersytetu Łódzkiego w tym Raporcie.37 Zob. artykuł D. Ogonowskiego z Sieci Naukowej MSN na temat roli sektora lotniczego w eks-

porcie Rosji do Chin i Indii w tym Raporcie, zob. też China Science and Technology Indicators, 2008, Ministry of Science and Technology of the People’s Republic of China, Scientific and Technical Docu-ments Publishing House, Beijing 2010.

38 Zob. studium P. Krzywiny z Kancelarii Prawnej Polfinans.39 Zob. teksty M. Niechciała z Instytutu Ekonomicznego Narodowego Banku Polskiego, J. Janik z Insty-

tutu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk oraz K. Krystowskiego z AVIO Polska S.A.40 Zob. tekst E. Puchały-Krzywiny z Instytutu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk.41 Materiał został przygotowany przez W. Wiśniowskiego, dyrektora Instytutu Lotnictwa. 42 Zob. tekst A. Chaberskiego z Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN.


wia w postaci liter od C do A poziom innowacyjności rynkowej, procesowej, w zakre-sie nakładów na innowacje, patentów i kontraktów z funduszy europejskich, co świad-czy o zdolności organizacyjnej i umiejętności współpracy.

Jest to pierwszy ranking innowacyjności sektora lotniczego. Jego analiza wskazuje na duże zróżnicowanie firm tego sektora pod względem innowacyjności. Obok dużych dostawców, największych światowych producentów sprzętu lotniczego, istnieje grupa małych i średnich firm o różnym stopniu umiędzynarodowienia. W części ocen inno-wacyjności brak było danych o tak podstawowych charakterystykach innowacyjności, jak: nakłady na badania i rozwój, patenty, kontrakty z funduszy Unii Europejskiej. Może to wynikać z tego, że firma nie wysłała do INE PAN swojej ankiety będącej pod-stawą oceny innowacyjności, a dostępne publicznie zbiory Krajowego Rejestru Sądo-wego, Urzędu Patentowego RP, Rejestry projektów finansowanych z funduszy euro-pejskich jej danych nie obejmują.

Zespół badawczy cały czas podejmuje działania na rzecz poszukiwania nowych form prezentacji firm innowacyjnych w Polsce. Wynikiem tych prac jest propozycja kart opisu przedsiębiorstw innowacyjnych wraz z objaśnieniem43. Karty zawierają − obok najnowszych ocen innowacyjności z Listy najbardziej innowacyjnych firm w sek-torze lotniczym w Polsce w 2009 roku − charakterystyki działalności firm i ich dane finansowe za lata 2004−2009. Karty opisu innowacyjnych przedsiębiorstw zawierają m.in. wykresy z 5-letnimi trendami przychodów ze sprzedaży. Ponadto pozwalają określić jakościowe charakterystyki firmy, takie jak: rodzaj prowadzonej działalności, jej opisy, wielkość według zatrudnienia, pozycja na Liście 500 najbardziej innowacyj-nych przedsiębiorstw44 i w rankingu innowacyjności firm sektora lotniczego, tekstową interpretację ocen innowacyjności. Przedstawiają stronę WWW firmy, jej lokalizację (miasto, ulicę i województwo) oraz identyfikują jej pozycję w sektorze innowacyjnym. Są wśród nich inwestorzy w B+R, firmy patentujące, uczestniczące w Klastrze Dolina Lotnicza czy notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.

Zastosowana forma prezentacji danych w postaci kart opisu przedsiębiorstwa inno-wacyjnego może stanowić podstawę do nawiązania współpracy, ale także ulokowania zamówienia lub innej krajowej i międzynarodowej oferty. W powiązaniu z ocenami innowacyjności45 może pomóc w nawiązywaniu bezpośrednich związków badawczych, produkcyjnych i usługowych. Przedstawione jednostkowe charakterystyki stanowią jednocześnie uzupełnienie ocen innowacyjności przydatnych przy doborze partnerów do współpracy. W prezentowanej pierwszej edycji Raportu nie dla wszystkich firm objętych przeglądem udało się uzyskać komplet informacji. Do przeglądu zostały włą-czone tylko te firmy, dla których udało się wyznaczyć oceny innowacyjności.

Przedstawiony Raport stanowi rozpoczęcie procesu badań i odsłaniania przejawów innowacyjności w sektorze lotniczym w Polsce. Nie do wszystkich firm i danych udało nam się dotrzeć. Zdarza się też, że dysponujemy jedynie danymi, które pozwalają określić tylko jeden wymiar działalności innowacyjnej, co utrudnia prezentację danych za lata 2004−2009. Warto się przyjrzeć zawartości tabel na kartach opisu dla poszcze-gólnych firm. Pozwalają one na zapoznanie się z wybranymi pozycjami z rachunku wyników i bilansu. Przedstawione dane dają możliwość nie tylko obliczeń dynamiki, ale także wielu wskaźników ze sfery inwestycji w wartości niematerialne. Unikalną informacją są dane o nakładach w badania i rozwój oraz kosztach zakończonych prac rozwojowych. Są to dwa ujęcia inwestycji w B+R od strony kosztowej i bilansowej.

Na zakończenie tej części publikacji umieszczono zestawienie symboli NACE/PKD na poziomie pięciu znaków wraz z propozycją ich pogrupowania46 według rodzaju

43 Zaproponowana przez M. Szyla z Sieci Naukowej MSN.44 Zob. Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2010 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN,

Warszawa 2011, s. 260−287. 45 Metodologię ocen innowacyjności zawiera zawarty w końcowej części opracowania Słownik

przygotowany przez zespół T. Baczko, E. Puchała-Krzywina, M. Szyl.46 Przygotowaną przez M. Szyla z Sieci Naukowej MSN.

Tadeusz Baczko18

działalności. Jest to przegląd rodzajów działalności związanych z sektorem lotniczym. Może stanowić podstawę do przyszłych badań za pomocą rachunku satelitarnego, których znaczenie dla polityki mikroekonomicznej trudno jest przecenić. Jest to ważny obszar badań, który mógłby służyć politykom gospodarczym, władzom państwowym i samorządowym, firmom i inwestorom. Mógłby on stać się obok foresightu sektora lotniczego ważną płaszczyzną komunikacji środowisk związanych z tym sektorem. Ini-cjatywy takie trudno jest przecenić i mogłyby być wynikiem partnerstwa publiczno--prywatnego. Opracowanie kończy alfabetyczny wykaz ocenionych firm oraz informa-cja o działalności INE PAN i Sieci Naukowej MSN w obszarze innowacji, która pozwa-la na nadanie Raportowi o innowacyjności sektora lotniczego szerszego kontekstu.

Przygotowanie Raportu to wynik pracy zespołu Sieci Naukowej MSN koordynowa-nej przez Instytut Nauk Ekonomicznych PAN. Zespół ten od ponad sześciu lat prowa-dzi badania innowacyjności w Polsce i tworzy nowe metody pomiaru oraz aktywne instrumenty, które pomagają firmom, instytutom badawczym, instytucjom finanso-wym oraz administracji państwowej i samorządowej w realizacji ich planów rozwojo-wych. Prezentowany Raport to kolejny krok w tym kierunku. Chciałbym wszystkim autorom reprezentujących świat teorii, praktyki i badań oraz redaktorom wyrazić ser-deczne podziękowanie za ich ogromny twórczy wkład w powstanie Raportu.

Raport jest wydany w piątą rocznicę pamiętnej konferencji zorganizowanej z ini-cjatywy Working Party of National Experts on Science and Technology Indicators OECD (NESTI OECD) w dniach 25–27 września 2006 r. w Ottawie. Chcielibyśmy, aby nasz Raport wpisał się w przyszłościowe trendy nakreślone w ramach tej konferencji zatytułowanej Blue Sky II 2006.What Indicators for Science, Technology and Innova-tion Policies in the 21st Century? Wydaje się, że innowacyjność w warunkach coraz bardziej postępującego procesu otwarcia sektora lotniczego w kierunku Open Sky sta-wia nowe wyzwania i perspektywy w dziedzinie metodologii pomiaru oraz jej prak-tycznego wykorzystania.

Mamy nadzieję, że panele dyskusyjne konferencji Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce, połączonej z przykładami praktycznych osiągnięć polskich regio-nów, miast, firm, instytucji akademickich i badawczych oraz związane z nią spotkanie wybitnych znawców problematyki badań i pomiaru innowacyjności, pozwolą postawić wiele wartościowych pytań oraz kwestii godnych dalszych badań i praktycznych poszukiwań. Szczególnie cenimy sobie obecność Freda Gaulta47na konferencji towa-rzyszącej ogłoszeniu Raportu. Był on jednym z głównych animatorów tamtej pamięt-nej konferencji, szeregu światowych projektów NESTI OECD, w tym Strategii innowa-cji OECD, która jest dla nas inspiracją przy budowie partycypacyjnej Strategii innowa-cji dla Polski .

Na zakończenie chciałbym wyrazić podziękowanie Ministerstwu Gospodarki za wsparcie tej inicjatywy, kierownictwu Instytutu Lotnictwa za życzliwość i trudną do przecenienia pomoc organizacyjną, logistyczną, marketingową i merytoryczną, wydawnictwu Key Text Sp. z o.o. za zaangażowanie się w przygotowanie edytorskie projektu. Konferencja, która towarzyszy ogłoszeniu Raportu, uzyskała honorowy patronat Polskiej Prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości oraz prezydentów miast najbardziej aktywnych w rozwoju przemysłu lotniczego. Korzystając z okazji chciał-bym w imieniu zespołu badawczego Sieci Naukowej MSN koordynowanej przez Insty-tut Nauk Ekonomicznych PAN zaprosić do dalszej współpracy wszystkie te instytucje i firmy.

47 Cenną inspiracją dla podejmowania działań strategicznych przez firmy sektora lotniczego w Polsce jest ostatnio wydana książka F. Gaulta: Innovation Strategies for Global Economies. Deve-lopment, Implementation, Measurement and Management, International Development Research Centre, Ottawa, Cairo, Dakar, Montevideo, Nairobi, New Dehli, Singapore, Edward Elgar Publishing Inc., 2010.

Ocena pozycji przemysłu lotniczego w Polsce na tle międzynarodowym – ujęcie makroekonomiczne 19

Iwona ŚwieczewskaUniwersytet Łódzki

ocena pozycji przemySłu lotniczego w polSce na tle międzynarodowym – ujęcie makroekonomiczne

Celem artykułu jest ocena makroekonomicznej pozycji przemysłu lotniczego w Polsce na tle międzynarodowym. Przemysł lotniczy odnosi się do działalności sklasyfikowanej jako produkcja statków powietrznych i kosmicznych48. Podstawą analizy były dane zawarte w bazie danych OECD – STAN Indicators 2009 49 obejmujące lata 1995−200850. Do oceny sytuacji Polski na tle międzynarodowym wybrano trzy kraje, uznawane za światowych liderów w zakresie przemysłu lotniczego, a mianowicie: Stany Zjednoczone, Francję i Wielką Brytanię.

Działalność w zakresie produkcji statków powietrznych i kosmicznych zaliczana jest do branż tzw. wysokiej techniki. Sfery działalności w gospodarce zaliczane do sektora wysokiej techniki funkcjonują na styku nauki i przemysłu, przetwarzając wyniki badań naukowych w konkretne produkty czy procesy. Branże te charakteryzują się więc wyso-ką intensywnością nakładów na działalność badawczo-rozwojową (B+R) oraz określo-nymi zasobami odpowiednio wykwalifikowanej kadry pracowniczej. Mimo że udział tej sfery działalności zwykle jest niewielki w skali całej gospodarki, to jednak ma ona ogromne znaczenie w procesie generowania i dyfuzji postępu technicznego.

Mimo iż przemysł lotniczy w Polsce ma długie, ponad siedemdziesięcioletnie trady-cje, to jednak jego udział w tworzeniu wartości dodanej jest niewielki. Ograniczając przemysł lotniczy do działalności związanej z produkcją statków powietrznych i kosmicznych, co jest oczywiście daleko posuniętym uproszczeniem, można stwierdzić, iż w Polsce jego uczestnictwo w tworzeniu wartości dodanej oscylowało w latach 1996–2007 wokół 0,1% (tab. 1). W odniesieniu do wartości dodanej wytworzonej w przemyśle udział tej sfery działalności waha się w przedziale 0,40–0,56%. Udział ten jest kilkakrotnie niższy niż w Stanach Zjednoczonych, Francji czy Wielkiej Bryta-nii. W przypadku Stanów Zjednoczonych oraz Wielkiej Brytanii przemysł lotniczy wytwarza około 0,5% wartości dodanej tych gospodarek, co stanowi około 3−4% war-

48 Działalność sklasyfikowana w grupie 35.3 według PKD 2004 obejmuje − według PKD 2007 − produkcję statków powietrznych, statków kosmicznych i podobnych maszyn (podklasa 30.30.Z), naprawę i konserwację statków powietrznych i statków kosmicznych (podklasa 33.16.Z) oraz pro-dukcję pozostałych maszyn specjalnego przeznaczenia (28.99.Z) w zakresie produkcji maszyn i urzą-dzeń startowych dla statków powietrznych, urządzeń do katapultowania samolotów z lotniskowców oraz podobnych maszyn i urządzeń.

49 STAN Database – Structural Analysis Database zawiera dane dotyczące 32 krajów OECD na trzecim poziomie dezagregacji (co w klasyfikacji NACE odpowiada poziomowi grupy), według klasyfi-kacji przedstawionej w trzeciej edycji International Standard Industrial Classification (ISIC Rev. 3).

50 W przypadku niektórych zmiennych objętych analizą dane dotyczyć będą nieco krótszego okresu.

analizy Sektorowe

Iwona Świeczewska20

tości dodanej przemysłu. W przypadku Francji udziały te są nieco niższe i kształtują się na poziomie około 0,4% wartości dodanej wytworzonej w gospodarce Francji oraz 1,8−3,2% wartości dodanej francuskiego przemysłu (tab. 1).

tabela 1

udział wartości dodanej wytworzonej przez przemysł lotniczy w polsce i wybranych krajach oecd w latach 1995−200751 (w %)

udział wartości dodanej wytworzo-nej w działalności

35.3 w:

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

polS

ka ogółem – 0,09 0,10 0,08 0,08 0,11 0,09 0,09 0,08 0,08 0,08 0,10 0,09

przemysł – 0,46 0,49 0,42 0,42 0,57 0,56 0,56 0,46 0,40 0,42 0,53 0,49

uSa

ogółem 0,49 0,53 0,51 0,59 0,55 0,50 0,54 0,50 0,43 0,45 0,50 0,51 –

przemysł 2,90 3,24 3,13 3,58 3,44 3,17 3,76 3,53 3,17 3,40 3,79 3,89 –

Fra

ncj

a ogółem 0,31 0,30 0,49 0,44 0,44 0,46 0,47 0,41 0,41 0,26 0,38 0,41 0,36

przemysł 1,84 1,80 2,9 2,66 2,72 2,84 3,03 2,77 2,86 1,89 2,86 3,23 2,89

wie

lka

Br

yta

nia ogółem 0,56 0,51 0,57 0,61 0,64 0,66 0,67 0,63 0,55 0,51 0,49 0,50 –

przemysłu 2,63 2,49 2,83 3,14 3,48 3,79 4,08 4,10 3,87 3,68 3,71 3,85 –

Źródło: Opracowanie własne na podstawie STAN Indicators 2009, http://stats.oecd.org/BrandedView.aspx?oecd_bv_id=stan-data-en&doi=data-00029-en

Przemysł lotniczy zaliczany jest do najbardziej innowacyjnych branż gospodarki. Mimo jego relatywnie niewielkiego udziału w tworzeniu wartości dodanej działalność tego sektora wymaga znaczących nakładów na badania i rozwój. Według danych OECD wielkość nakładów na B+R poniesionych w tej sferze działalności w Polsce w latach 1995−200652 wahała się między 34,2 mln zł (w 2003 r., w cenach stałych z 2000 r.) a 81,4 mln zł (w 1999 r.)53. Ich udział w nakładach na B+R poniesionych w całej gospodarce oscylował między 2,9% (w 2003 r.) a 5,0% (w 1995 r. − rys. 1)54 . Mimo że udział ten wydaje się znaczący, zwłaszcza w porównaniu z udziałem tej sfery działalności w tworzeniu wartości dodanej, to jednak w porównaniu do krajów uzna-wanych za liderów z tego sektora jest on przynajmniej dwukrotnie niższy (rys. 1). Warto przy tym zwrócić uwagę także na fakt, iż w przypadku Polski oraz Francji udział ten jest w badanym okresie dość stabilny. Udział tej sfery gospodarki w nakładach na B+R w Wielkiej Brytanii wzrósł w badanym okresie o kilka punktów procentowych. Odwrotną tendencję można natomiast zaobserwować w przypadku Stanów Zjednoczo-nych, w których udział wydatków na B+R ponoszonych w przemyśle lotniczym zmniejszył się w badanym okresie prawie dwukrotnie.

51 Brak danych dla 2008 roku.52 Brak danych dla lat późniejszych.53 Według danych OECD dostępnych na stronie http://stats.oecd.org/BrandedView.aspx?oecd_bv_

id=stan-data-en&doi=data-00032-en. Jeśli wyrazić wielkość nakładów na B+R w mln dolarów z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej, to nakłady na B+R poniesione w tej sferze działalności w Polsce stanowią od 0,15% do 0,45% nakładów na B+R w Stanach Zjednoczonych.

54 Ich udział w nakładach na B+R poniesionych w przemyśle w badanym okresie wahał się mię-dzy 4,1% (w 1998 r.) a 8,1% (w 2006 r.).

Ocena pozycji przemysłu lotniczego w Polsce na tle międzynarodowym – ujęcie makroekonomiczne 21

rysunek 1

udział nakładów na B+r poniesionych w przemyśle lotniczym do nakładów ogółem w polsce i wybranych krajach oecd w latach 1995–200655 (w %)


Relatywnie wysokie (w porównaniu do innych sektorów gospodarki) nakłady na dzia-łalność B+R ponoszone w przemyśle lotniczym, przy zdecydowanie niższym udziale tego sektora w tworzeniu wartości dodanej na szczeblu gospodarki narodowej, odzwierciedla-ją się w wysokim stopniu intensywności nakładów na badania i rozwój. W przypadku Polski wskaźnik intensywności nakładów na B+R w wartości dodanej w przemyśle lot-niczym wahał się w badanym okresie między 6,0% (w 2003 r.) a 14,4% (w 1995 r.) − rys. 2. Choć wydaje się on dość wysoki (zwłaszcza w porównaniu z innymi sferami dzia-łalności w Polsce), to jednak w odniesieniu do krajów będących wiodącymi producentami w tej branży jest on kilkakrotnie niższy. Zdecydowanie najwyższą wartość tego wskaźni-ka uzyskano w przypadku Francji (wartość tego wskaźnika oscyluje wokół 35−40%, jed-nak w niektórych latach badanego okresu osiąga wartość około 70%). W przypadku Sta-nów Zjednoczonych w latach 1995−2001 obserwujemy wyraźny spadek intensywności nakładów na B+R (od 47% do 14%), jednak w ostatnich latach badanego okresu tenden-cja ta uległa zmianie. W Wielkiej Brytanii wartość tego wskaźnika w badanym okresie utrzymywała się na dość wyrównanym poziomie (19−24%). Dopiero od 2001 r. można zauważyć wyraźny wzrost intensywności nakładów na B+R (do ponad 30%).

Perspektywy długookresowego rozwoju takich sektorów gospodarki jak produkcja statków powietrznych i kosmicznych w znacznej mierze uzależniona jest od zdolności tego sektora do konkurowania na rynkach międzynarodowych. W latach 1995−2008 udział eksportu produktów przemysłu lotniczego w całkowitej wielkości eksportu Polski wahał się między 0,25% (w 1995 r.) a 0,80% (w 2000 r.), przy czym w ostatnich latach badanego okresu ustabilizował się on na poziomie około 0,4%. Import produktów tej sfery działalności podlegał znacznie większym wahaniom między 0,11% (w 1995 r.) a 1,5% (w 2000 r.). Dla porównania eksport produktów przemysłu lotniczego stanowił w badanym okresie 5−9% eksportu Stanów Zjednoczonych, 5−7,5% eksportu Francji i 4−7% eksportu Wielkiej Brytanii. Podobne wskaźniki wyznaczone w przypadku importu wynoszą: 1,4–2,7% dla Stanów Zjednoczonych, 2,4–3,8% dla Francji oraz 2,4––5,2% dla Wielkiej Brytanii. Biorąc jednak pod uwagę pozycję Polski na rynkach mię-dzynarodowych, można stwierdzić, iż w badanym okresie ponad czterokrotnie wzrósł udział eksportu Polski w ogólnej wielkości eksportu produktów tego sektora do krajów OECD. Udział ten jest jednak wciąż mały i nie przekracza w badanym okresie poziomu

55 Brak danych dla lat 2007–2008.

Iwona Świeczewska22

0,3%. Choć dystans Polski w porównaniu do liderów tego sektora jest duży56, to jednak można mówić o wzroście znaczenia Polski w tym obszarze (tab. 2).

Przedstawiona w niniejszym opracowaniu ocena sytuacji polskiego przemysłu lot-niczego w zakresie produkcji oraz napraw powietrznych i kosmicznych może być trak-towana jedynie jako początkowy etap badań nad perspektywami długookresowego roz-woju tego sektora oraz jego wpływu na gospodarkę Polski. Badanie należałoby posze-rzyć nie tylko na pozostałe sektory związane bezpośrednio z lotnictwem (chociażby na działalność w zakresie usług transportu lotniczego), ale również na wszystkie z nim powiązane, dostarczające surowce, materiały i usługi do tego sektora gospodarki.

56 Według danych OECD eksport produktów przemysłu lotniczego stanowi około 35–45% ogólnej wielkości eksportu produktów tej branży. Francja pokrywa 14–18% eksportu, Wielka Brytania zaś około 12–14% ogólnej wielkości eksportu przemysłu lotniczego.

rysunek 2

intensywność nakładów na B+r w polsce i w wybranych krajach oecd w latach 1995−2006 (w %)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie STAN Indicators 2009, http://stats.oecd.org/BrandedView.aspx?oecd_bv_id= stan-data-en&doi=data-00029-en

tabela 2

udział eksportu polski i wybranych krajów oecd w łącznej wielkości eksportu produktów przemysłu lotniczego z krajów oecd w latach 1997−2008 (w %)

wyszczególnienie 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Polska 0,07 0,09 0,09 0,18 0,17 0,12 0,12 0,19 0,18 0,21 0,22 0,30

Stany Zjednoczone 42,9 45,3 43,6 38,5 38,4 38,3 35,0 34,4 37,2 39,0 40,6 37,4

Francja 14,5 13,8 14,3 14,6 14,8 14,3 15,3 16,1 16,6 16,2 16,2 18,4

Wielka Brytania 14,5 12,1 11,8 12,9 12,8 12,0 14,0 13,4 12,8 11,8 10,8 10,3


Brazylijski przemysł lotniczy – sukcesy i wyzwania 23

Barbara LiberskaInstytut Nauk Ekonomicznych PAN

BrazylijSki przemySł lotniczy – SukceSy i wyzwania

Doświadczenia Brazylii w budowaniu konkurencyjnego przemysłu lotniczego, jednej z najbardziej innowacyjnych gałęzi gospodarki w kraju rozwijającym się, zasługują na szczególną uwagę. Przemysł lotniczy powstał w Brazylii zaledwie 40 lat temu.

W roku 1969 rząd brazylijski utworzył przedsiębiorstwo państwowe Empresa Bra-sileira de Aeronautica S.A. − Embraer. W 1971 roku wyprodukowano pierwsze samo-loty na potrzeby rolnictwa i wojska. Rozwój własnego przemysłu lotniczego dla tak wielkiego kraju, w którym brakuje infrastruktury drogowej, miał ogromne znaczenie dla podboju interioru i dalszego dynamicznego rozwoju kraju. Przyświecała mu też potrzeba zmniejszenia zależności od światowych dostawców samolotów.

Na początku lat 90., w okresie kryzysu, przedsiębiorstwo znalazło się na skraju bankructwa i w 1994 r. zostało sprywatyzowane. Nowe kierownictwo przyjęło strate-gię stworzenia globalnej firmy, rozszerzając produkcję o nowe modele samolotów dostosowanych do zmieniających się potrzeb klientów na rynkach światowych. Stra-tegia rozwoju opierała się na wykorzystaniu niszy rynkowej w segmencie małych samolotów pasażerskich – głównie 50−110 miejsc. Od roku 2000 Embraer stał się spółką akcyjną notowaną na giełdzie. Dzisiaj kolejne modele samolotów zaprojekto-wanych przez brazylijskich inżynierów są eksportowane na wszystkie kontynenty. Firma produkuje kilkanaście modeli samolotów pasażerskich oraz biznesowych, a także samoloty wojskowe. W ostatniej dekadzie wzrosły zamówienia od wielu linii lotniczych. W 2005 roku amerykańskie linie lotnicze Jet Blue zakupiły 10 samolotów typu E190 za 3 mln dol. i złożyły dalsze zamówienia. Rozwój tanich linii lotniczych spowodował, że wzrósł popyt na produkowane przez firmę Embraer samoloty, gdyż są one bardziej ekonomiczne. W 2009 roku sprzedano na rynku światowym 246 różnych modeli samolotów komercyjnych.

Dzisiaj Brazylia jest trzecim co do wielkości producentem samolotów pasażerskich na świecie (po Boeingu i Airbusie). Sukces brazylijskiego przemysłu lotniczego stanowi we współczesnym świecie zjawisko wyjątkowe i pokazuje, że w erze globalizacji firmy z kra-jów wschodzących rynków mogą w świecie zdominowanym przez wielkich producentów z krajów wysoko rozwiniętych zdobyć znaczące miejsce na globalnych rynkach.

Specyfika rozwoju przemysłu lotniczego w BrazyliiModel rozwoju przemysłu lotniczego w Brazylii opierał się na kilku specyficznych elementach. Zbudowanie od podstaw przemysłu lotniczego nie byłoby możliwe bez znaczącej pomocy państwa przy realizacji przyjętej strategii rozwoju. Drugim waż-nym elementem było wykształcenie własnej kadry inżynierskiej i specjalistów w zakresie projektowania rozwiązań i konstrukcji nowych samolotów. W roku 2009 Embraer zatrudniał ponad 18 tys. pracowników, wśród których ponad 25% stanowi-li inżynierowie. Główna siedziba firmy i jej krajowych dostawców znajduje się w mie-ście Sao Jose Dos Campos niedaleko Sao Paulo. W mieście znajdują się uniwersytety, instytuty badawcze i technologiczne, w tym instytut lotnictwa (ITA) − jeden z naj-lepszych na świecie. Instytut kształci wybitnych inżynierów i utalentowanych projek-tantów nowych modeli samolotów. Na uwagę zasługuje też specjalny status (dobre zarobki) i wysoki prestiż, jakim cieszą się pracownicy firmy Embraer (nie brakuje wśród nich wybitnych inżynierów emigrantów lub potomków wcześniejszych imi-grantów z Włoch czy Niemiec). Praca na rzecz przemysłu lotniczego jest przedmio-

Barbara Liberska24

tem dumy narodowej Brazylijczyków, cieszących się z sukcesów kraju na arenie mię-dzynarodowej. Wokół siedziby przedsiębiorstwa Embraer powstało wiele prywatnych firm, często założonych przez jego byłych pracowników, które ściśle współpracują przy rozwoju przemysłu lotniczego. Można powiedzieć, że powstał w ten sposób naturalny klaster, skupisko najważniejszych instytucji naukowych i producentów na rzecz tej gałęzi przemysłu.

Trzecim elementem był sposób transferu technologii w warunkach globalizacji, który polegał na tzw. odwróconym modelu outsourcingu. Tradycyjny model outsour-cingu polega na tym, że kraje wysoko rozwinięte przenoszą produkcję części i kompo-nentów do krajów rozwijających się, co pozwala na obniżanie kosztów produkcji. Bra-zylia zamiast stać się dostawcą części dla światowych producentów samolotów, zasto-sowała outsourcing – czyli przeniesienie produkcji części, komponentów i usług związanych z przemysłem lotniczym do najlepszych firm w krajach wysoko rozwinię-tych, w USA czy w krajach Unii Europejskiej. Powstała globalna sieć dostawców, a w produkcji części i komponentów w światowych firmach wykorzystywano nowo-czesną technologię. Silniki do większości samolotów firmy Embraer produkuje Gene-ral Electric oraz Rolls Royce. Inne komponenty pochodzą z firm japońskich, rosyjskich czy europejskich.

Czwartym elementem był charakter stosunków z głównymi dostawcami zagranicz-nymi, które można określić jako venture partnership. System strategicznych aliansów, z jednej strony, pozwalał na szybkie dostosowanie się do zmian na rynku, a z drugiej − na dzielenie się ryzykiem. Pozwalał na elastyczne reagowanie na wzrost i spadek popytu na określone typy samolotów oraz gwarantował wysoką jakość produkcji. Sprawne funkcjonowanie tej skomplikowanej sieci dostawców powierzono globalnej firmie informatycznej Accenture i firmie zarządzania tego rodzaju usługami Servigi-stic, które sprawowały nadzór nad tym, aby odpowiednie części docierały we właści-we miejsce i o właściwym czasie (global sourcing chain).

Piątym elementem rozwoju przemysłu lotniczego było dążenie do zwiększenia udziału krajowych firm w produkcji części i podzespołów oraz wzrost zaawansowania technologicznego.

współpraca w przemyśle lotniczym krajów Bric W ostatniej dekadzie miały miejsce istotne zmiany w światowym przemyśle lotni-czym. Niektóre kraje w grupie wschodzące rynki podjęły strategie rozwoju krajowego przemysłu lotniczego i doganiania krajów wysoko rozwiniętych w tym sektorze gospo-darki. Zaczęły wchodzić z sukcesem na globalne rynki. Powoduje to spadek dominacji krajów Ameryki Północnej, Europy i Rosji i stopniowy wzrost znaczenia nowych pro-ducentów z krajów rozwijających się. Najbardziej zaawansowany i dynamicznie roz-wijający się przemysł lotniczy mają kraje BRIC. W ostatnich latach BRIC (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny) starają się nawiązać współpracę w zakresie rozwoju nowych tech-nologii i badań w tym sektorze. Kraje te mają duże możliwości rozwoju konkurencyj-nego sektora produkcji samolotów zarówno na potrzeby krajów rozwijających się, jak i wysoko rozwiniętych. Specjalizują się w rozwoju produkcji regionalnych samolotów na różne rynki i dla zróżnicowanych kręgów odbiorców.

Współpraca w przemyśle lotniczym Brazylii z Chinami, Rosją, Indiami, a ostatnio Republiką Afryki Południowej (od 2011 r. nowy kraj tej grupy) zaczyna być coraz bar-dziej zinstytucjonalizowana. Porozumienia o współpracy mają na celu przede wszyst-kim dostarczanie tańszych samolotów na te rynki i do innych krajów rozwijających się, pozyskanie dewiz z eksportu samolotów, powstrzymanie brain drain – ucieczki specjalistów w zakresie przemysłu lotniczego i zapewnienie im miejsc pracy w kraju (nie będą emigrować do krajów wysoko rozwiniętych), tworzenie lepszych i dobrze płatnych miejsc pracy. Istotnym elementem współpracy jest też tworzenie w tych krajach warunków dla tzw. technological spillovers effects, czyli przeniesienie inno-wacji z tego sektora do innych sektorów gospodarki.

Brazylijski przemysł lotniczy – sukcesy i wyzwania 25

Na szczególną uwagę zasługuje dynamicznie rozwijająca się współpraca Brazylii i Chin w przemyśle lotniczym. Brazylia podpisała porozumienie joint venture z chiń-ską firmą China Aviation Industry Cooperation. Embraer i chińskie linie lotnicze Hebei Airlines podpisały porozumienie o dostawach 10 samolotów, rozpoczynając od 2012 roku. W kwietniu 2011 roku podpisano porozumienie o współpracy centrów naukowo-badawczych w obu krajach w zakresie innowacji w przemyśle samolotowym.

Produkowane przez Embraer samoloty są dobrze dostosowane do potrzeb rynków krajów rozwijających się, atrakcyjne zarówno ze względu na niższą cenę, oszczędność w eksploatacji jak i regionalny zasięg z dostępem na małe lotniska.

perspektywy rozwoju brazylijskiego przemysłu lotniczego i nowe wyzwaniaPozycja Embraera na globalnych rynkach świadczy o tym, że dotychczasowa droga rozwoju przemysłu lotniczego w Brazylii przyniosła sukces. Jedną z przyczyn sukcesu był właściwy wybór niszy rynkowej i niekonkurowanie z największymi światowymi producentami w produkcji dużych samolotów, ale podjęcie produkcji w specyficznych segmentach rynku dla małych samolotów. Dodatkowo postawiono na krajowych spe-cjalistów, utalentowanych inżynierów i konstruktorów, przy projektowaniu nowych modeli. System współpracy i powiązań z głównymi dostawcami części i podzespołów za granicą zapewniały wysoki poziom innowacyjności i konkurencyjności produkcji. Samoloty produkowane przez firmę Embraer okazały się bardzo atrakcyjne, kiedy nastąpiła era tanich linii lotniczych, wzrosły zamówienia na mniejsze samoloty, na krótsze dystanse, oszczędne w zużyciu paliwa, dostosowane do zróżnicowanych warunków i potrzeb klientów.

Mimo że dotychczasowy model rozwoju przemysłu lotniczego przyniósł sukcesy, to jednak w najbliższej przyszłości będzie musiał uwzględnić on kolejne ważne wyzwa-nia. Specyfika sukcesu przedsiębiorstwa Embraer polega na tym, że stworzono kon-kurencyjne globalnie przedsiębiorstwo w sektorze wysokich technologii bez znaczą-cych nakładów na własne badania oraz bez odpowiedniego rozwoju zaawansowanej technologicznie produkcji w ramach krajowych firm. W przyszłości sprostanie konku-rencji na rynku globalnym będzie wymagało między innymi znacznego wzrostu nakła-dów na badania i rozwój, które obecnie są zdecydowane zbyt niskie, oraz rozwoju produkcji wielu wysoko zaawansowanych technologiczne części do samolotów w kra-jowych firmach. Potrzebne jest też zmniejszenie zależności od zagranicznych dostaw-ców technologii i wielu części, która może stanowić zagrożenie dalszego rozwoju. Podjęta ostatnio współpraca z krajami BRIC powinna stworzyć lepsze warunki do sprostania tym wyzwaniom.

Dymitr Ogonowski26

Dymitr OgonowskiSieć Naukowa MSN

roSyjSkie możliwości technologiczne w ekSporcie do indii i chin

We współczesnych międzynarodowych stosunkach gospodarczych wymiana surowco-wa, szczególnie w przypadku nośników energii, odgrywa nadal znaczącą rolę strate-giczną. Dla Rosji stanowi to podstawowe źródło pozyskiwania obcej waluty i określa jej światową specjalizację. Jednak w XXI w. rosyjskie zasoby surowcowe najprawdo-podobniej się wyczerpią. Świat również może przejść na nowe źródła energii. Zatem obecna struktura gospodarki rosyjskiej może skazać ten kraj na marginalizację w świe-cie. Aby do tego nie dopuścić, konieczna jest długookresowa przebudowa struktural-na57 .

Rosja jest atrakcyjnym partnerem w sektorach gospodarki związanych z uzbroje-niem, szczególnie dla Chin, które nie mogą legalnie ich otrzymać z krajów wysoko rozwiniętych. W latach 90. Rosja dostarczyła Chinom technologie do produkcji myśliw-ców Su-27, rakiet przeciwlotniczych, systemów artyleryjskich, stacji radiolokacyjnych, łodzi podwodnych i urządzeń elektronicznych58. Wiąże się to jednak dla Rosji, pomi-jając kwestie polityczne, z zagrożeniem osłabienia przyszłych możliwości eksportu własnej produkcji, Chiny bowiem mogą wówczas wzmacniać swój potencjał militarny własną produkcją krajową. Jako klasyczny przykład stanowią tu wspomniane wyżej myśliwce Su-27. Chiny rozwinęły swoją produkcję tych samolotów bojowych, dodając swoje komponenty, ale jednocześnie przenosząc rosyjskie rozwiązania technologiczne do innego rodzaju swojej produkcji. To spowodowało, że Chiny stały się wręcz konku-rentem Rosji w eksporcie tego rodzaju broni na rynku światowym59. Chiny często też samowolnie zwiększają zakres licencji czy też robią podróbki na podstawie zakupio-nego gotowego sprzętu. Dla przykładu: niezadowolenie Rosji wywołała prezentacja przez nich na wystawie eksportowej skrzydlatej rakiety C-602, która okazała się być kopią rosyjskiej rakiety X-55. Również silnik do myśliwców Tai Hang WS-10, został skopiowany z rosyjskiego silnika AL-31F, używanego w Su-27.

W XXI w. utrzymanie przez Rosję swoich pozycji eksportowych w technologicznie zaawansowanej produkcji na rynku chińskim jest coraz trudniejsze. W 2008 r. udało się z trudem sprzedać zakontraktowane w 2005 r. cywilne samoloty transportowe Tu-204. W pewnych segmentach rosyjski eksport militarnej produkcji wysoko techno-logicznej jednak nie jest zagrożony. Na przykład w styczniu 2009 r. moskiewskie przedsiębiorstwo Salut podpisało kontrakt na sprzedaż do Chin 122 silników dla myśliwców J-10 na sumę ponad 500 mln USD. Tego rodzaju transakcje nie zmieniają jednak stanu rzeczy, że udział produkcji wysoko zaawansowanej technologicznie w ogólnym eksporcie Rosji do Chin utrzymuje się na poziomie 2−3%60, przy czym decyduje o tym całkowity zastój w produkcji cywilnej, bowiem na początku XXI wieku udział Rosji w chińskim eksporcie broni osiągnął aż 90%. W przypadku importu cywil-nej myśli technologicznej występują też problemy z podróbkami. Chińczycy po uzy-skaniu dostępu do najnowszych rozwiązań często zaczynają produkcję w innych pod-stawionych firmach, pomijając płatność za licencję. Dlatego też Rosja, posiadając

57 Problematyka ta była poruszana na XXI Konferencji Naukowej Wspólnej Komisji Ekonomistów PAN i RAN pt.: Wyzwania dla Polski i Rosji wobec światowych zmian modelu gospodarki rynkowej, która odbyła się w Warszawie w dniach 27–28.06. 2011 r.

58 „Wojennyj Paritiet”, 29.06.2011 r.59 „The Wall Street Journal”, 06.12.2010 r.60 „ChinaPro”, 21.09.2009 r.

Rosyjskie możliwości technologiczne w eksporcie do Indii i Chin 27

zresztą w nowoczesnych technologiach cywilnych słaby potencjał, wchodzi na rynek chiński w eksporcie technologii jedynie przez spółki kapitałowe. W tym celu kapitał rosyjski utworzył w Chinach kompanię Pioneer of Innovation, która zamierza zakładać spółki z Chińczykami, związane z produkcją wykorzystującą najnowsze rosyjskie tech-nologie. Kompania ta dysponuje jednak ograniczonymi środkami finansowymi. Dotych-czas udało się w ten sposób sprzedać jedynie śladowe ilości rosyjskich technologii, jak np. na produkcję sprzętu górniczego i medycznego. Na razie są to transakcję rzędu zaledwie kilku milionów USD. W ciągu 10 lat Rosjanie mają ambicje doprowadzić tę sumę do 0,5 mld USD61 .

Również w przypadku drugiego rosyjskiego głównego partnera handlowego w Azji – Indii − w dziedzinie eksportu sprzętu zaawansowanego technologicznie Rosja ma znaczące pozycje jedynie w przypadku produktów przemysłu zbrojeniowego. Jednak-że ze względu na niższe rozmiary handlu z Indiami niż z Chinami, a także ze względu na tradycyjne zainteresowanie Indii rosyjskim sprzętem wojskowym (również w ostat-nich latach Indie są odbiorcą 1/3 rosyjskiego eksportu zbrojeniowego; np. w 2012 r. Rosja dostarczy lotniskowiec za sumę 2 mld USD); w większym stopniu unika ona surowcowej specjalizacji.

Indie są także zainteresowane rosyjskimi technologiami w dziedzinie energetyki jądrowej, jednak w przypadku tego kraju Rosja może również w coraz większym stop-niu popaść w surowcową specjalizację, bowiem w dziedzinie przemysłu zbrojeniowe-go styka się z coraz większą konkurencją zachodnią na tym rynku. Stany Zjednoczone, podobnie jak UE, w przeciwieństwie do Chin, nie są z Indiami skonfliktowane poli-tycznie. Dotychczasowa ostrożność wynikała z niechęci naruszania bilansu sił w sto-sunkach indyjsko-pakistańskich, jednak teraz Zachód traktuje Indie jako sojusznika w walce z terroryzmem i nie ma obiekcji w uzyskiwaniu zysków w handlu bronią. Pozycja Rosji jako głównego dostawcy sprzętu zbrojeniowego dla Indii jest więc zagro-żona, tym bardziej że modernizacja jej przemysłu militarnego postępuje wolniej niż w krajach wysoko rozwiniętych.

W ostatnim czasie pojawia się nowa forma współpracy rosyjsko-indyjskiej, a mia-nowicie współpraca w tworzeniu nowych technologii militarnych. Za jej przykład może posłużyć wspólnie opracowana ponaddźwiękowa, skrzydlata rakieta BraMos . Również Rosja startuje w przetargu na wytwarzanie w Indiach śmigłowców bojowych, wysokogórskich i transportowych z możliwością ich eksportu do krajów trzecich. War-tość inwestycji sięgałaby 4 mld USD. Spotyka się tu jednak z konkurencją ze strony zachodnioeuropejskich i amerykańskich firm. Wynik przetargu jest jeszcze niewiado-my. Wygranie go oznaczałaby zyski z dostaw montowanych na miejscu śmigłowców dla indyjskich sił powietrznych. Konkurencja na indyjskim rynku zbrojeniowym jest jednak teraz bardzo silna i samą niższą ceną nie da rady się jej wygrać, o czym świad-czy przegrana w przetargu samolotu MiG-3562 .

Rosja miałaby szansę na tego rodzaju zaawansowaną współpracę. Jednak nawet wygrana w tym przetargu i tak nie zmieni na razie niewielkiej ilości powiązań koopera-cyjnych Rosji we współczesnej gospodarce światowej. W ogóle we współpracy rosyjsko-indyjskiej pojawiają się problemy związane z nieregularnymi rosyjskimi dostawami urządzeń i części zamiennych do samolotów i helikopterów już zakupionych, co było uzgodnione w warunkach kontraktu. Rosyjskie przedsiębiorstwo Rosoboroneksport, mające prawo handlu bronią, często chce też negocjować nowe ceny owych części. Indyjscy wojskowi narzekają, że odbija się to negatywnie na zdolnościach bojowych ich sił powietrznych. W związku z tym Indie zmuszone są rozpisywać konkursy na dostawy międzynarodowe. Dotyczy to np. części dla samolotów transportowych i paliwowych: Ił-76 i Ił-78, transformatorów dla MiG-29, kół dla Su -30MKI63. Powyższe problemy obniżają zdolności konkurencyjne rosyjskiego przemysłu zbrojeniowego na rynku indyj-

61 „ChinaPro”, 8.09.2008 r.62 „Nowyj Region”, maj 2011 r.63 India razoczarowałas w obslużywanii rossijskoj tiechniki, 6.04.11, Portal Newsland.

Dymitr Ogonowski28

skim. A co do zwiększenia ogólnego poziomu rosyjsko-indyjskiej współpracy w dziedzi-nie zaawansowanych technologii, eksperci jako jedną z przyczyn, oprócz zacofania tech-nologicznego rosyjskiej gospodarki, wymieniają brak dostatecznej informacji o możliwo-ściach współpracy z Indiami. W porównaniu z czasami radzieckimi nastąpiła tu pewna degradacja. W związku z ponownym zainteresowaniem Rosji krajami azjatyckimi, osła-bionym w latach 90., Rosja i Indie oprócz odnowienia współpracy w tradycyjnych dzie-dzinach, jak technologie militarne czy kosmiczne, będą powoli zapewne nawiązywać współpracę w innych sferach. Jest do tego wola polityczna, deklarowana na rosyjsko-indyjskich szczytach rządowych i prezydenckich.

Władze Rosji również zwracają uwagę na niedostateczną kooperację przemysłu z ośrodkami naukowymi. Zatem pewna poprawa innowacyjności rosyjskiej gospodarki z pewnością nastąpi. Czy to jednak wystarczy, aby nie pogłębił się dystans do krajów wysoko rozwiniętych, a nawet azjatyckich? Jeszcze w momencie upadku ZSRR w 1991 r. Rosja, pomimo już przestarzałego przemysłu, miała mniej zacofane struk-tury gospodarcze od Chin i Indii. Obecnie Chiny wyprzedzają pod względem techno-logicznym rosyjską gospodarkę w wielu dziedzinach cywilnych, już nie bazują wyłącz-nie na atucie taniej siły roboczej.

Warunki rosyjskich sukcesów eksportowych związane są ze stosunkami polityczny-mi Rosji z Chinami i Indiami. Ale tu akurat poważnych problemów w najbliższym czasie nie będzie. Kontakty na najwyższym szczeblu rozwijają się i zarówno Chiny, jak i Indie mają w wielu sprawach podobne podejście do zagadnień polityki światowej. Właściwie, przynajmniej oficjalnie, nie ma teraz problemów politycznych w stosun-kach rosyjsko-chińskich. A z Indiami w ogóle są tradycyjnie dobre stosunki. W przy-padku polepszenia się relacji Chin z krajami wysoko rozwiniętymi Rosja może jednak zetknąć się tam również z konkurencją w technologiach militarnych z ich strony. Jed-nak − o ile nie nastąpi dalsze zacofanie rosyjskiego przemysłu zbrojeniowego − pozo-stanie atrakcyjnym partnerem dla Chin, gdyż mimo że sama pozostaje w tyle za naj-nowszymi osiągnięciami przemysłu amerykańskiego również w dziedzinie sprzętu militarnego, to jej dostawy na rynek chiński zmniejszają dystans tego kraju wobec USA. Rosja niekiedy ma pewne obawy natury strategicznej. Dlatego też o ile Indiom bez problemu sprzedała myśliwce Su-30MK, o tyle Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej sprzeciwiło się dostawom do Chin starszej wersji Su-30K. Rosja odmówiła również sprzedaży 50 samolotów Su-33. Motywem tej decyzji mogły być również obawy przed wykorzystaniem tego przez Chiny do robienia podróbek. Trochę się zmieniło zatem podejście Rosji w porównaniu z latami 90., gdy Chinom sprzedawano wszystko co możliwe, nawet w barterze za towary konsumpcyjne.

Podsumowując, należy stwierdzić, iż przebudowa strukturalna rosyjskiej gospodar-ki ma kluczowe znaczenie dla jej przyszłości w gospodarce światowej. Rozmiary suk-cesu rosyjskiej modernizacji są niepewne. Chociaż wariant umiarkowany wydaje się najbardziej prawdopodobny w dającej się przewidzieć przyszłości. Zatem Rosja pew-nie ani nie będzie jednym z głównych wytwórców technologii cywilnych w skali gospodarki światowej, ani też nie nastąpi całkowity jej regres jako wyłącznie bazy surowcowej do czasu wyczerpania się zasobów, a dalej całkowita marginalizacja i degradacja ekonomiczna kraju. Natomiast znaczenie Chin i Indii w gospodarce świa-towej najprawdopodobniej będzie nadal rosło. Zatem współpraca technologiczna Rosji z tymi krajami będzie dalej się rozwijała, co będzie jej coraz mocniejszym dopełnie-niem zachodniego kierunku współpracy. W dziedzinie przemysłu zbrojeniowego eks-port do tych krajów jest szansą pozyskania środków dla modernizacji i opracowywania najnowszych technologii, co jednak wymaga również poprawy jakości zarządzania i wyeliminowania z niego zjawisk patologicznych.

Dobre pomysły gotowe do wdrożenia 29

Marek NiechciałInstytut Ekonomiczny NBP

doBre pomySły gotowe do wdrożenia

Polska ma długie tradycje lotnicze. Wartościowa jest oferta polskiego przemysłu lot-niczego dla lotnictwa rekreacyjnego – General Aviation (tab. 3). Jest zrozumiałe, że polska oferta nie może pod względem wielkości dorównywać takim lotniczym gigan-tom jak USA czy Niemcy. Liczba samolotów, szybowców czy silników oferowanych przez polskie firmy jest mniejsza, niż ma to miejsce na przykład w przypadku sąsied-nich Czech, nawet w takich tradycyjnych polskich specjalizacjach, jak szybowce. Oba kraje – Polska i Czechy – doświadczyły podobnych przemian politycznych i społeczno-gospodarczych. Spowodowało to, że w momencie zmiany ustroju oferty zarówno pol-ska, jak i czeska nie były najnowocześniejsze. Wyzwaniem w przypadku samolotów było unowocześnienie silników oraz zwiększenie udziału kompozytów w konstrukcji. W przypadku szybowców potrzebne było przejście od konstrukcji opartych na kompo-zytach szklanych do nowocześniejszych węglowych. Obydwa kraje miały jednak zde-cydowaną przewagę w stosunku do takich państw jak Węgry czy Bułgaria, które wprawdzie przeszły podobne koleje losu, ale nie rozwinęły przemysłu lotniczego.

tabela 3

oferta dla lotnictwa rekreacyjnego (general aviation) 2010

państwomikro-

samoloty (lSa)

Samoloty do samo- dzielnej budowy

(homebuilts)

Samoloty z certyfika-

tem

Szybowce i motoszy-

bowce

wiatra- kowce

śmi- głowce

Silniki spalinowe

Argentyna 1

Australia 5 5 1 1 3 2

Austria 4 3 1 1 2

Belgia 2 1 1 1 1

Brazylia 7

Bułgaria 2

Czechy 38 2 16 1 3

Francja 34 24 9 5 1 1 3

Hiszpania 3 8 1

Holandia 1 1

Indie 3

Iran 3

Japonia 1 2

Kanada 20 13 1 2 2

Kolumbia 4

Korea 1

Litwa 2 1 3

Marek Niechciał30

Malezja 1

Niemcy 32 2 3 28 13

Nowa Zelandia 1 1

Polska 5 2 11 1

Portugalia 1

Rosja 4 5 1

RPA 1 1 1 2

Rumunia 4 1

Salwador 1 1

Serbia 1 1

Słowacja 5 1

Słowenia 3 5

Szwajcaria 4 3 1

Szwecja 1 1

Tajlandia 1

Tajwan 1

Ukraina 4 3 2 1

USA 80 67 20 7 22 15 14

Węgry 2 1

Wielka Brytania 11 7 2 2 2

Włochy 32 1 4 5 6 3 6

Zjednoczone Emi-raty Arabskie 1

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: World Directory of Leisure Aviation 2010/2011 (numer specjalny magazynów „Today’s Pilot”; „Vol Moteur&Flugel”; „Global Flighing”; „Experimental Aircraft Association”), 2010.

Opracowywanie i produkcja dla lotnictwa rekreacyjnego w wielu przypadkach jest pierwszym etapem rozwoju przemysłu lotniczego. Przykładem jest tutaj Indonezja. W połowie lat 60. Polacy pomagali uruchamiać tam produkcję samolotu turystycznego PZL 104 Wilga. Był to początek indonezyjskiego przemysłu lotniczego. W latach 80. Indonezja we współpracy z Hiszpanią64 opracowała samolot transportowy CASA CN-235. W końcu lat 90. Polska zakupiła samoloty transportowe CASA-295 będące pochodną wspomnianego samolotu CASA CN-235. Polskie CASA-295 obsługują pol-skie kontyngenty wojskowe na zagranicznych misjach (Afganistan, a wcześniej Irak i Czad). Wytwórnia CASA jest zaś obecnie właścicielem PZL Okęcie, z którego wywo-dzi się samolot PZL 104 Wilga. W warszawskiej fabryce powstają elementy do airbu-sów, ale także do hiszpańsko-indonezyjskich CN-235.

O problemie z zaistnieniem na światowych rynkach polskich produktów lotniczych najlepiej świadczy przykład silników lotniczych przeznaczonych dla lotnictwa rekre-acyjnego. W katalogu będącym podstawą opracowania tabeli 3 brak jest danych o pol-skich producentach silników. Nieobecność na liście lotnictwa rekreacyjnego jest zro-

64 Od 2000 r. samolot jest produkowany przez największy europejski koncern lotniczy EADS o przychodach ze sprzedaży w 2009 r. na poziomie 42 mld euro, zatrudnieniu 119,5 tys. osób i nakładach na B+R 2,8 mld euro (na podstawie danych The 2010 EU Industrial R&D Investment Scoreboard, European Commission, UE 2010) – przypis redakcyjny.

cd. tab. 3

Dobre pomysły gotowe do wdrożenia 31

zumiała w przypadku producentów dużych silników, takich jak wytwórnie w Rzeszo-wie czy Kaliszu. Jednak nie są to jedyni producenci lotniczych napędów w Polsce. Obecnie w Polsce są co najmniej dwaj producenci silników dla GA (Franklin Aircraft Engines z Grudziądza65 oraz bydgoska firma Świątek66 produkująca silniki Vaxell67). Silniki Franklin są w Polsce wytwarzane od końca lat 70. Były wówczas najnowocze-śniejszymi napędami lekkich samolotów oferowanymi w RWPG68 – lepszymi niż silni-ki czeskie i radzieckie. Frankliny69 wywodzą się od znanej amerykańskiej wytwórni silników lotniczych70, która zbankrutowała w latach 70. Nawet obecnie silniki Fran-klin mogłyby być alternatywą dla oferty amerykańskich silników Continental czy Lycoming. Z kolei silniki Vaxell mogą konkurować z dominującymi w lekkim lotnictwie czterosuwowymi silnikami Rotax. Polskie zakłady, aby się przebić ze swoją ofertą, potrzebują kapitału71 i odpowiedniego marketingu.

Charakterystyczne dla polskiego przemysłu lotniczego jest doświadczenie w opra-cowywaniu wyrobów jedynie do etapu oferty rynkowej, w tym wyrobów skierowanych do specyficznego odbiorcy, jakim jest wojsko czy inne służby państwowe. Trudno przecenić doświadczenie zebrane przy programie lotniczym związanym z samolotem I-22 Iryda czy z samolotem turystyczno-sportowym I-23 Manager, który, opracowy-wany od 1993 r., a oblatany w 1997 r., do tej pory istnieje tylko w w pojedynczych egzemplarzach. Samolot ten można porównać z tymi z rodziny Cirrus SR-20/2272 (oblatanych tylko dwa lata wcześniej), których wyprodukowano w ostatnich kilkuna-stu latach ponad 5 tys. sztuk. Samolot I-23 miał być tańszy od Cirrusa o około 10%, zaś firma Cirrus była nowym podmiotem i nie miała konkurencyjnej przewagi nad polskimi firmami wynikającej m.in. z sieci serwisowej73. Przykład I-23 potwierdza, że dobrze odczytano zapotrzebowanie rynku, ale wskutek braku kapitału nie udało się rozwinąć produkcji.

W mniejszym stopniu długość opracowania wpłynęła na los śmigłowca SW-4, któ-rego początki sięgają lat 80. Śmigłowiec ten pod względem napędu (silnik turbinowy) i użytecznego ładunku powinien być konkurentem dla Robinsona R-66. Polski śmigło-wiec jest tańszy (o 5–10%) i szybszy od swojego amerykańskiego konkurenta. Pomimo tego oraz faktu, że SW-4 ma certyfikat typu od 2002 r., a R-66 od 2010 r. to helikop-ter zza Atlantyku zebrał już więcej zamówień niż polski wyrób. Jedynie chiński kon-trakt z 2006 r. na licencyjną budowę SW-4 może poprawić tę statystykę74 .

Trudności dojścia do etapu produkcji dotknęła inny polski śmigłowiec IS-2, którego początki sięgają połowy lat 90. Ze względu na parametry mógłby on być konkurentem najpopularniejszego cywilnego śmigłowca świata Robinsona R-22. Prace nad IS-2 nie są jednak kontynuowane. Podobnie jak w przypadku szkolnego samolotu Bielik mają-

65 Por. http://www.franklin-engines.com/ 66 Do końca maja br. firmy te nie nadesłały swoich danych do badania – przypis redakcyjny.67 Por. http://www.vaxell.com/; http://www.vaxell.com/?sLang=en; http://www.vaxell.com/?sLan-

g=es 68 Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. W jej skład wchodziły: Bułgarska Republika Ludowa,

Republika Czechosłowacka, Polska Rzeczpospolita Ludowa, Rumuńska Republika Ludowa, Węgierska Republika Ludowa i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich; 21 lutego 1949 r. dołączyła Albańska Republika Ludowa, a 29 września 1950 r. Niemiecka Republika Demokratyczna. RWPG została rozwiązana na mocy porozumienia podpisanego 28 czerwca 1991 r. w Budapeszcie – przypis redakcyjny.

69 Zaraz po II wojnie światowej ówczesne zakłady Franklina miały 65% amerykańskiego rynku lekkich silników, ale błędna polityka ówczesnego właściciela (koncernu samochodowego) spowodo-wała przerzucenie się producentów samolotów na dostawy od firm Continental i Lycoming.

70 Silnik Franklin napędzał m.in. pierwszy śmigłowiec Sikorskiego VS-300 – ojca wszystkich obecnych śmigłowców.

71 Zob. także tekst E. Puchały-Krzywiny w tym Raporcie.72 Ostatnio znany z tragicznego wypadku z udziałem sławnego polskiego architekta.73 Przewagę wynikającą z rozpowszechnienia ma np. amerykańska Cessna – posiadając upraw-

nienia pilota na model 150/152 i 172 można wszędzie spotkać samolot, na którym można od razu latać.

74 Pierwszy lot zmontowanego w ChRL śmigłowca SW-4 miał miejsce w lutym 2010 r.

Marek Niechciał32

cego być następcą wysłużonych TS-11 Iskra (pierwotna nazwa EM-10 Bielika to Iskra-II). Oba produkty znalazły jednak finansowanie na etap badawczo-rozwojowy.

Wyzwaniem dla polskiego przemysłu lotniczego jest to, że produkcji nie można oprzeć na rodzimych odbiorcach. W Polsce jest zarejestrowanych około 2 tys. statków powietrznych75. Rynek odbiorców nowych samolotów, śmigłowców, szybowców itd. jest więc za mały, aby utrzymać polski przemysł. Dodatkowo – podobnie jak w przy-padku rynku samochodowego – Polacy najczęściej wybierają sprowadzane z zagranicy używane statki powietrzne76, a nie nowe wyprodukowane w kraju. Analogiczna sytu-acja nie stanowi na przykład przeszkody dla czeskiego przemysłu lotniczego. Pomimo że w proporcji do liczby ludności w Czechach jest więcej zarejestrowanych samolotów, to w liczbach bezwzględnych nie są lotniczą potęgą. Czeski przemysł potrafi jednak przedstawić szeroką ofertę w GA, podczas gdy produkcja sztandarowego polskiego samolotu GA – PZL Wilga77 – nie jest kontynuowana przez PZL Okęcie, którego obec-nym właścicielem jest EADS – i to pomimo popytu zgłaszanego m.in. z Kanady78 .

Wydaje się, że polski przemysł lotniczy potrafi zabiegać o źródła finansowania na etapie projektów statków powietrznych, ale ma problemy z pozyskaniem odpowied-niego kapitału na wdrożenie do produkcji oraz zdobycie rynku dla swoich wyrobów. Szansą jest kontynuacja ścieżki doskonałości inżynierskiej powiązanej z zaspokaja-niem potrzeb klienta, łącznie z bardzo ważną fazą serwisową. Pojedyncze przykłady z GA – takie, jak produkowany w Polsce, choć opracowany przez Francuza wiatrako-wiec Xenon (będący hitem eksportowym), czy samoloty szkolne AT-3 (także hit eks-portowy) – świadczą, że prywatne przedsiębiorstwa lotnicze w Polsce mają ciekawą ofertę rynkową. Trudno w tym miejscu też nie wspomnieć o znaczącej pozycji polskie-go przemysłu lotniczego jako ważnego dostawcy komponentów dla statków powietrz-nych produkowanych w innych krajach.

75 Na początku stycznia 2011 r. do Rejestru Cywilnych Statków Powietrznych prowadzonego przez Urząd Lotnictwa Cywilnego (ULC) wpisanych było 2215 statków powietrznych, a dalszych 628 do ewidencji. Rejestr Cywilnych statków powietrznych 2010 r., Urząd Lotnictwa Cywilnego, opraco-wanie: Jerzy Liwiński, Ośrodek Informacji Naukowej, Technicznej i Ekonomicznej – przypis redak-cyjny.

76 Dominują wśród nich 20−30 letnie Cessny 150/152 i 172.77 Wyprodukowany w największej liczbie egzemplarzy samolot polskiej konstrukcji (ok. 1000

sztuk).78 Trwały nawet rozmowy o przeniesieniu produkcji za Atlantyk.

Problematyka polskiego sektora lotniczego w projektach foresight 33

Iwona NowickaMinisterstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

proBlematyka polSkiego Sektora lotniczego w projektach ForeSight

W ciągu ostatnich lat rola sektora lotniczego w Polsce wzrasta. Dotyczy to głównie trans-portu lotniczego w zakresie pasażerskich przewozów międzynarodowych, ale coraz czę-ściej także krajowych. Jego znaczenie zwiększa się, gdyż jak żaden inny środek lokomocji samolot znacznie skraca czas podróży i dociera do najodleglejszych zakątków naszego globu. Transport lotniczy jest najszybszym, mającym największy zasięg, a jednocześnie coraz tańszym środkiem lokomocji.

Z uwagi na ten fakt coraz częściej sektor lotnictwa w Polsce w zakresie transportu, infrastruktury, rozwoju przemysłu oraz nowoczesnych technologii stanowi przedmiot różnorodnych badań, w tym także foresightowych. Większość zrealizowanych już i obec-nie wykonywanych w Polsce projektów typu foresight na poziomie narodowym, regio-nalnym czy branżowym podejmuje tę tematykę.

Najważniejszy dla branży lotnictwa był zakończony w 2008 r., zrealizowany przez Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego Dolina Lotnicza, projekt typu foresight pt. Kierunki rozwoju technologii materiałowych na potrzeby klastra lotniczego Dolina Lotnicza. Celem projektu było określenie prognozy na około 15 naj-bliższych lat w zakresie przewidywanych kierunków rozwoju technologii materiało-wych, które są najbardziej istotne z punktu widzenia planów wytwórczych polskiego przemysłu lotniczego. Do przygotowania materiałów i opracowania prognozy zostali zaangażowani eksperci z przemysłu lotniczego oraz ośrodków naukowo-badawczych z całego kraju specjalizujących się w technologiach materiałowych dla lotnictwa. Koń-cowym rezultatem tego projektu była lista kluczowych technologii zawarta w sześciu poniższych grupach79:

technologie wykonywania metalowych elementów do zespołów napędowych i prze-��

kładni, podwozi samolotów oraz do oprzyrządowania,technologie stosowane do wykonywania elementów do budowy kadłubów płatow-��

ców i śmigłowców oraz do wykonywania części do napędów lotniczych z użyciem materiałów niemetalicznych,technologie montażu, ��

metody kontroli procesów techniki testowania i badań części i podzespołów,��

technologie w obszarze awioniki,��

Jokery�� 80 .Inne zrealizowane w Polsce branżowe projekty foresight także podejmowały tema-

tykę sektora lotniczego. W projekcie foresight materiałów polimerowych, zrealizowa-nym przez konsorcjum koordynowane przez Główny Instytut Górnictwa, jednym z obszarów tematycznych było wykorzystanie materiałów polimerowych w lotnictwie, takich jak: preimpregnaty, kompozyty, materiały inteligentne, ekologiczne, adhezyjne. Rezultatem projektu w tym zakresie było stwierdzenie, że dla wykorzystania materia-łów polimerowych m.in. w lotnictwie dominuje optymistyczny scenariusz rozwoju technologicznego zakładający korzystny wpływ czynników kluczowych w całym prze-kroju technologicznym branży polimerowej i przetwórczej, przy niewielkiej pozytyw-nej ingerencji ze strony państwa i korzystnym ukształtowaniu się wszystkich czynni-

79 Por. http://www.dolinalotnicza.pl/en/11/11/ 80 Jokery to technologie przyszłości. Należą do technologii kluczowych projektu foresight i obej-

mują: CNRP – nanorurki węglowe, materiały z pamięcią (np. na łopaty helikopterów, płaty itp.), nanotechnologie w zastosowaniu pokryć konwersyjnych i ostatecznych – przypis redakcyjny.

Iwona Nowicka34

ków zewnętrznych politycznych oraz ekonomicznych. Nastąpi wzrost rozwoju inwe-stycji zagranicznych i rodzimych, co skutkuje napływem nowych technologii i możliwością realizacji nowoczesnych badań81 .

W kolejnym foresighcie branżowym FOREMAT, koordynowanym przez Instytut Pod-stawowych Problemów Techniki PAN82, wypracowano scenariusze rozwoju technologii nowoczesnych materiałów metalicznych, ceramicznych i kompozytowych ze wskaza-niem zastosowania tych materiałów w lotnictwie, np. priorytetowa technologia powło-ki typu Al203 na stopach Ti stosowana do części samolotów i helikopterów, jak części silników, napędów, wentylatorów, czy 15CDV6 stal niskowęglowa martenzytyczna do spawania stosowana w elementach i wysoko obciążonych zespołach lotniczych spawa-nych i pracujących w warunkach dużych przeciążeń (np. elementy podwozia)83 .

Regionalne projekty foresight także zajmowały się polami badawczymi związanymi z transportem, a tym samym jego częścią składową, tj. transportem lotniczym, jak na przykład projekt foresight dla województwa śląskiego, małopolskiego czy mazowiec-kiego. Foresight Mazovia zrealizowany przez Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów oraz Ośrodek Przetwarzania Informacji miał na celu identyfikację wiodą-cych technologii o znaczeniu strategicznym, których rozwijanie w następnych 20 latach będzie priorytetowe dla regionu województwa mazowieckiego, i określenie sce-nariuszy ich rozwoju. Trzy poniżej przedstawione scenariusze rozwoju pokazują wizję rozwojową transportu lotniczego na Mazowszu84:

Scenariusz neutralny . Lotnisko na warszawskim Okęciu jest najważniejszym por-tem lotniczym w Polsce. Według danych Urzędu Lotnictwa Cywilnego, obsłużyło ono w 2006 roku około 53% ruchu pasażerskiego w kraju. Znaczenie tego portu jednak z roku na rok względnie maleje, zwiększa się zaś rola pozostałych lotnisk (Kraków–Ba-lice, Gdańsk–Rębiechowo itp.). Takiej też tendencji należy się spodziewać w najbliż-szych latach – Port Lotniczy im. Fryderyka Chopina pozostanie najważniejszym por-tem kraju, jednak jego udział w obsłudze ruchu lotniczego będzie malał. W najbliż-szym okresie zakończy się budowa komplementarnego względem Okęcia portu lotniczego w Modlinie. Przejmie ono od warszawskiego lotniska obsługę tzw. tanich linii lotniczych oraz lotów czarterowych zarówno w wymiarze krajowym, jak i między-narodowym. Do lotniska ma być także doprowadzona bezpośrednia linia kolejowa łącząca je z Okęciem. Ewentualna dalsza rozbudowa lotnisk o wymiarze ponadregio-nalnym (Okęcie i Modlin) będzie uwarunkowana rosnącym zapotrzebowaniem na transport lotniczy. Mimo dynamicznego wzrostu zainteresowania podróżami lotniczy-mi w ostatnich latach, docelowa przepustowość obu lotnisk powinna wystarczyć do obsługi ruchu lotniczego do 2020 roku. W najbliższych latach tendencja ta powinna się ustabilizować, głównie z powodu przejmowania części ruchu lotniczego przez pozostałe lotniska w kraju.

Scenariusz pozytywny . W województwie będą także modernizowane lotniska w Płocku i Radomiu. Mają tam powstać lokalne porty cywilne przystosowane do obsłu-gi regularnych połączeń pasażerskich, ale tylko w wymiarze regionalnym. Porty te powstaną prawdopodobnie w latach 2010–2013.

81 K. Czaplicka-Kolarz (red.), Foresight polimerowy. Scenariusze rozwoju technologicznego mate-riałów polimerowych w Polsce, Instytut Włókien Naturalnych, Poznań 2008.

82 W skład konsorcjum wchodziły następujące podmioty: Centrum Zaawansowanych Materiałów i Technologii − CAMAT, Platforma Technologiczna Zaawansowanych Materiałów, Instytut Podstawo-wych Problemów Techniki PAN − IPPT, Instytut Wysokich Ciśnień PAN − IWC, Instytut Nauk Eko-nomicznych PAN − INE PAN, Instytut Metali Nieżelaznych − IMN, Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej PAN − IMIM PAN, Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego – PZL Świdnik, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie − AGH, Instytut Metalurgii Żelaza − IMŻ, Wydział Inżynierii Mate-riałowej Politechniki Warszawskiej − WIM PW – przypis redakcyjny.

83 B. Gambin, W. Łojkowski, A. Świderska-Środa (red.), Foremat. Scenariusze rozwoju technolo-gii nowoczesnych materiałów metalicznych, ceramicznych i kompozytowych, t. 2, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – PIB, Radom 2008.

84 Por. http://www.formazovia.pl/download/raport3.pdf

Problematyka polskiego sektora lotniczego w projektach foresight 35

Scenariusz negatywny . Do roku 2020 trudno oczekiwać innych prac inwestycyj-nych niż rozbudowa lotniska w Modlinie i prace remontowo-modernizacyjne istnieją-cej infrastruktury. Mimo dynamicznego wzrostu zainteresowania podróżami lotniczy-mi w ostatnich latach, docelowa przepustowość obu lotnisk powinna wystarczyć do obsługi ruchu lotniczego do 2020 roku.

Narodowy Program Foresight Polska 202085 zakończony w 2008 r. także uwzględ-niał w polu badawczym Zrównoważony Rozwój Polski, pole tematyczne Transport zaj-mujące się m.in. problematyką lotnictwa. Rezultatami Programu są następujące prio-rytety w tym obszarze86:

lotnictwo ogólnego przeznaczenia (General Aviation),��

budowa spójnego systemu komunikacji lotniczej w Polsce,��

racjonalna organizacja polskiej przestrzeni powietrznej i lokalizacji regionalnych ��

portów lotniczych,systemy zarządzania polską przestrzenią powietrzną w Jednolitej Przestrzeni Euro-��

pejskiej.Strategia foresight pozwala na systematyczne określanie wizji rozwojowej oraz wytycze-

nie priorytetów dla rozwoju technologii w danej dziedzinie w średnio- lub długookresowym horyzoncie czasu. Sektor lotniczy w Polsce, w związku z jego szybkim rozwojem i rosnącym znaczeniem dla gospodarki, wymaga tego typu spojrzenia i dlatego powinien być poddawa-ny badaniom foresightowym w przyszłości.

85 Był zrealizowany przez konsorcjum w składzie: Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN, Pentor Research International, Instytut Nauk Ekonomicznych PAN – przypis redakcyjny.

86 Por.http://www.polska2020.pl/cms/pl/rozwoj/transport/report

Paweł Krzywina36

Paweł KrzywinaKancelaria Prawna Polfinans

zmiany prawne w lotniczej działalności goSpodarczej

Uwarunkowania instytucjonalne mogą odegrać istotną rolę w rozwoju innowacyjności sektora lotniczego. Ważną ich częścią są regulacje prawne normujące funkcjonowanie tego sektora. Dnia 17.05.2011 r. do Prezydenta i Marszałka Senatu została przekaza-na Ustawa z dnia 13 maja 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo lotnicze oraz niektórych innych ustaw. Zakończony został przez to trwający od kilku lat proces aktualizacji i harmonizacji z przepisami europejskimi Ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotni-cze87 (dalej Ustawa). Zobowiązanych do jej przestrzegania jest wiele podmiotów na różnych etapach rozwoju swojej działalności.

Zmiany spowodowały uwzględnienie w jednym akcie wymogów rozproszonych w wielu aktach prawnych, do których przestrzegania zobowiązani byli wszyscy przed-siębiorcy związani z przemysłem lotniczym (w tym także świadczący usługi transpor-towe i inne wspomagające) od chwili przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Te zmiany mogą się przyczynić do wzrostu współpracy przedsiębiorstw sektora lotnicze-go, co jest ważnym elementem w rozwoju innowacyjności.

Do najważniejszych przepisów wspólnotowych mających wpływ na treść nowych przepisów zaliczyć można88:

rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 216/2008 z dnia 20 lute-��

go 2008 r. w sprawie wspólnych zasad w zakresie lotnictwa cywilnego i utworze-nia Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego;rozporządzenia Komisji (WE) nr 1315/2007 z dnia 8 listopada 2007 r. w sprawie ��

nadzoru nad bezpieczeństwem w zarządzaniu ruchem lotniczym oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 2096/2005;rozporządzenia Komisji nr 820/2008/WE z dnia 8 sierpnia 2008 r. ustanawiającego ��

środki w celu wprowadzenia w życie wspólnych podstawowych standardów doty-czących bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego;rozporządzenia nr 1008/2008/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) z dnia 24 ��

września 2008 r. w sprawie wspólnych zasad wykonywania przewozów lotniczych na terenie Wspólnoty (przekształcenie)89 .

87 Dz. U. z 2006 r. Nr 100, poz. 696, z późn. zm.88 Por. http://orka.sejm.gov.pl/Druki6ka.nsf/0/16F6DE751E9CBF01C12575DF002C0E5D/$file/

prawo%20lotnicze%20uzas.doc89 Ponadto:

rozporządzenia Komisji (WE) nr 2042/2003 z dnia 20 listopada 2003 r. w sprawie ciągłej ��

zdatności do lotu statków powietrznych oraz wyrobów lotniczych, części i urządzeń, a także w sprawie zatwierdzania organizacji i personelu wykonujących takie zadania, stanowiących przepisy wykonawcze do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 216/2008 z dnia 20 lutego 2008 r. w sprawie wspólnych zasad w zakresie lotnictwa cywil-nego i utworzenia Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego oraz uchylające dyrek-tywę Rady 91/670/EWG, rozporządzenie nr 1592/2002 i dyrektywę 2004/36/WE; rozporządzenia Komisji (WE) nr 1702/2003 z dnia 24 września 2003 r. ustanawiające zasa-��

dy wykonawcze dla certyfikacji statków powietrznych i związanych z nimi wyrobów, części i wyposażenia w zakresie zdatności do lotu i ochrony środowiska oraz dla certyfikacji orga-nizacji projektujących i produkujących, stanowiących przepisy wykonawcze do rozporzą-dzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 216/2008 z dnia 20 lutego 2008 r. w spra-wie wspólnych zasad w zakresie lotnictwa cywilnego i utworzenia Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego oraz uchylające dyrektywę Rady 91/670/EWG, rozporządzenie (WE) nr 1592/2002 i dyrektywę 2004/36/WE;

Zmiany prawne w lotniczej działalności gospodarczej 37

W konsekwencji do liczącej ponad 232 artykuły Ustawy zaproponowano 157 zmian, które w sposób zasadniczy znowelizują prawie wszystkie obowiązujące przepisy. Jako przykład zmian posłużyć może dział VIII Ustawy, tj. Lotnicza działalność gospodarcza90 . Nowy art. 164 dalej upoważnia Prezesa Urzędu do wydawania koncesji w zakresie prze-wozu lotniczego, który wydając decyzję ma się teraz opierać na przepisach rozporządze-nia nr 1008/2008/WE91. Ważną zmianą jest zlikwidowanie obowiązku uzyskiwania kon-cesji dla przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą w zakresie lotów lokal-nych. Korzystna jest zmiana wyłączająca trzyletni okres wyczekiwania po decyzji cofającej koncesję. Nowe przepisy wyłączyły bowiem stosowanie art. 61 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej92, zgodnie z którym w przypadku cofnięcia koncesji przedsiębiorca mógł o nią wystąpić ponownie po upływie trzech lat.

Dobrym przykładem wskazującym na kierunek zmian ustawy może być treść art. 166 ust. 3 ustawy określającym wymagane załączniki do wniosku o udzielenie konce-sji. Zestawiając wymagane dotychczas załączniki z obowiązującymi w nowych przepi-sach można stwierdzić, że:

niektóre przepisy nie uległy zmianie tak jak pkt. 1, zgodnie z którym należy dołą-��

czyć dokumenty określające status prawny wnioskodawcy (akt zawiązania osoby prawnej, wypis z właściwego rejestru),przepisy zostały doprecyzowane, gdzie jak w ust. 2 wyjaśniono jednoznacznie, że ��

prawo posiadania obejmuje również leasing, co w dotychczasowym sformułowaniu mogło budzić wątpliwości,wymogi zmniejszono, czego przykładem może być zniesienie notarialnej formy ��

oświadczenia, że nie zgłoszono wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy oraz że nie znajduje się on w stanie likwidacji,wymogi rozszerzono, by ujednolicić zasady działalności na terytorium całej Unii ��

poprzez bezpośrednie odwołanie do jej przepisów. Przykładem tego mogą być nie-obowiązujące wcześniej postanowienia pkt. 4 i 5, zgodnie z którymi dołączyć nale-ży:

dokumenty potwierdzające spełnianie przez osoby stale i faktycznie kierujące �O

działalnością przedsiębiorstwa wymogu, o którym mowa w art. 7 rozporządze-nia nr 1008/2008/WE. Dokumenty mają być aktualne na dzień złożenia wniosku o koncesję i wystawione nie wcześniej niż 3 miesiące przed jego złożeniem;dokumenty potwierdzające spełnienie wymogów finansowych określonych �O

w art. 5 rozporządzenia nr 1008/2008/WE:w przypadku wnioskodawcy ubiegającego się o koncesję uprawniającą do a) wykonywania przewozów statkiem powietrznym o maksymalnej masie star-towej (MTOM) poniżej 10 ton lub o liczbie miejsc poniżej 20 – dokumentu potwierdzającego posiadanie kapitału netto w wysokości co najmniej 100 000 euro, a jeżeli kapitał netto ma wartość niższą – dokumentów określonych w części 1 załącznika I do rozporządzenia nr 1008/2008/WE,w przypadku wnioskodawcy ubiegającego się o koncesję uprawniającą do b) wykonywania przewozów statkiem powietrznym o maksymalnej masie star-

rozporządzenia nr 1107/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. ��

w sprawie praw osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej sprawności ruchowej podróżujących drogą lotniczą;rozporządzenia Komisji (WE) nr 8/2008 z dnia 11 grudnia 2007 r. zmieniającego rozporzą-��

dzenie Rady (EWG) nr 3922/91 w odniesieniu do wspólnych wymagań technicznych i pro-cedur administracyjnych mających zastosowanie do komercyjnego transportu lotniczego;rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 300/2008 z dnia 11 marca 2008 r. ��

w sprawie wspólnych zasad w dziedzinie ochrony lotnictwa cywilnego i uchylające rozpo-rządzenie (WE) nr 2320/2002.

90 Ze względu na ramy opracowania uwzględniono tylko niektóre przepisy dotyczące udzielania koncesji przez Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego.

91 Wcześniej z rozporządzeniem nr 2407/92/EWG.92 Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095, z późn. zm.

Paweł Krzywina38

towej (MTOM) co najmniej 10 ton lub o liczbie miejsc co najmniej 20 – plan gospodarczy obejmujący okres co najmniej 3 lat od dnia rozpoczęcia działal-ności w zakresie przewozu lotniczego.

Trudności, jakie napotyka Ustawodawca, przenosząc przepisy prawa europejskiego na grunt obowiązującego w Polsce prawa lotniczego, dobrze ilustruje analiza wyżej wymienionego pkt. 4.

Jak wskazano powyżej, polska Ustawa w art. 166 ust. 3, pkt. 4 nakazuje dołączyć określone w art. 7 rozporządzenia nr 1008/2008/WE dokumenty. Przepis europejski składa się z trzech punktów93, w tym:

W przypadku gdy do celów przyznania koncesji wymagane jest potwierdzenie, że 1. osoby, które będą stale i rzeczywiście kierowały działalnością przedsiębiorstwa, mają dobrą reputację lub że nie ogłosiły upadłości, właściwy organ wydający kon-cesje przyjmuje jako wystarczający dowód wobec obywateli państw członkowskich przedstawienie dokumentów potwierdzających spełnienie tych wymogów, wyda-nych przez właściwe organy w państwie członkowskim pochodzenia lub w pań-stwie członkowskim, w którym dane osoby mają swoje stałe miejsce pobytu.W przypadku gdy państwo członkowskie pochodzenia lub państwo członkowskie, 2. w którym dana osoba ma swoje stałe miejsce pobytu, nie wydaje dokumentów, o których mowa w ust. 1, mogą one być zastąpione oświadczeniem pod przysięgą lub w państwach, w których nie istnieje forma oświadczenia pod przysięgą – uro-czystym oświadczeniem złożonym przez wnioskodawcę przed właściwym organem sądowym lub administracyjnym, lub w stosownych przypadkach przed notariu-szem lub uprawnionym organem zawodowym państwa członkowskiego, z którego osoba ta pochodzi, lub w którym ma ona swoje stałe miejsce pobytu. Taki organ, notariusz lub uprawniony organ zawodowy wydają certyfikat potwierdzający autentyczność oświadczenia złożonego pod przysięgą lub w drodze uroczystego oświadczenia.Zaproponowane przez Ustawodawcę zmiany nie tylko implementują do polskiego

prawa przepisy Unii Europejskiej, co może wpłynąć na bardziej harmonijną współpra-cę na rynku usług przewozów lotniczych, ale również mogą przyczynić się do rozwoju transportu lokalnego, dla którego zniesiono obowiązek uzyskania koncesji. Skutki wprowadzonych zmian prawnych powinny podlegać kolejnym ocenom z uwzględnie-niem potrzeb rozwoju sektora lotniczego oraz zmian w ustawodawstwie międzynaro-dowym94. Ważnym kierunkiem badań byłoby określenie, na ile wprowadzone zmiany prawne przyczyniają się do wzrostu innowacyjności tego coraz bardziej rozwijającego się sektora.

93 Punkt 3 dotyczy okresu ważności dokumentu.94 Cenną podstawę stanowić może ostatnio wydana pozycja książkowa: M. Żylicz, Prawo lotnicze

międzynarodowe, europejskie i krajowe, wyd. 2, Biblioteka Prawnika, LexisNexis, Warszawa 2011.

Perspektywy rozwoju sektora lotniczego w Polsce 39

Justyna JanikInstytut Nauk Ekonomicznych PAN

perSpektywy rozwoju Sektora lotniczego w polSce

Przemysł lotniczy i związany z nim sektor usług ma duże znaczenie dla rozwoju gospodarki Polski. Jest on zaliczany do sektorów wysokiej techniki. Usługi związane z tym sektorem wiążą się z wykorzystaniem najnowocześniejszych technologii infor-macyjnych oraz rozwojem innowacji organizacyjnych i marketingowych opartych na wiedzy. Rozwój tego sektora przynosi wartość dodaną dla gospodarki poprzez pobu-dzanie nowych inwestycji, wzrost eksportu oraz zwiększenie popytu na nowoczesne usługi, produkty i technologie.

Sektor lotniczy obejmuje transport pasażerski i towarowy (32% przychodów ze sprzedaży sektora, przy czym towarowy stanowi tylko 2%), produkcję statków powietrz-nych, statków kosmicznych i podobnych maszyn95 (23%), działalność usługową wspo-magająca transport lotniczy − działalność portów lotniczych (17%), sprzedaż hurtową niewyspecjalizowaną (16%) i pozostałą działalność związaną z lotnictwem96 (12%).

Największą firmą sektora lotniczego są Polskie Linie Lotnicze LOT S.A. o wartości przychodów ze sprzedaży w 2009 r. 2,7 mld zł i zatrudnieniu 3,5 tys. osób. Wartość przychodów LOT-u w 2009 r. była najniższa od 2004 roku. Tendencja ta jest charak-terystyczna dla rynku przewozów lotniczych w Polsce (rys. 3). Od 2007 roku zmniej-szała się wartość przychodów osiągając w 2009 r. poziom z 2004 roku 97. Maleje rów-nież udział polskich przewoźników na rynku lotniczym mierzony w ogólnej liczbie pasażerów odprawianych w krajowych portach. Od 2000 r. liczba pasażerów obsługi-wanych przez polskich przewoźników wzrosła o 49%, ale łączna liczba osób odprawia-nych w portach lotniczych wzrosła o 230%. Rośnie umiędzynarodowienie rynku lot-niczego. W 2000 r. co drugi pasażer korzystał z przewoźnika krajowego, a w 2009 r. już tylko co piąty.98

Suma przychodów przedsiębiorstw wykonujących obsługę naziemną na polskich lotniskach zmniejszyła się w porównaniu z rokiem 2008, ale nie była mniejsza niż w 2007 r. Przychody portów lotniczych w latach 2004−2009 wzrosły blisko dwukrot-nie99 (rys. 4).

95 PKD 3030 Z.96 Pozostała działalność związana z lotnictwem obejmuje m. in. odlewnictwo metali, obróbkę

metali, produkcję narzędzi i maszyn dla lotnictwa.97 Analiza rynku transportu lotniczego w Polsce w 2009 roku, Urząd Lotnictwa Cywilnego, War-

szawa, grudzień 2010, http://www.ulc.gov.pl/index.php?option=com_content&task=view& id=389&Itemid=468, s. 60.

98 J. Liwiński, Działalność polskich przewoźników w 2009 roku, Ośrodek Informacji Naukowej, Technicznej i Ekonomicznej, Urząd Lotnictwa Cywilnego, http://www.ulc.gov.pl/index.php?option =com_content&task=view&id=389&Itemid=468, s. 9.

99 Analiza rynku transportu lotniczego w Polsce w 2009 roku, ed. cit., s. 55.

analizy mikroekonomiczne

Justyna Janik40

Przychody ze sprzedaży produkcji lotniczej w latach 2004−2009 wzrosły blisko dwukrotnie100 (rys. 5). Największy wzrost sprzedaży w analogicznych latach zanotowa-ły takie firmy jak: Avio Polska (300%), Goodrich Krosno (200%), Pratt&Whitney Kalisz (140%), WSK Świdnik (70%), WSK Rzeszów (ponad 50%).

Spośród przemysłów wysokiej techniki tylko produkcja sprzętu lotniczego101 wykazuje dodatnie saldo bilansu handlowego w latach 2007–2009 (rys. 6). Przemysł lotniczy ma zdecydowanie charakter proeksportowy. Eksport obejmuje przede wszystkim wysoko przetworzone komponenty dla lotnictwa. Jest to możliwe dzięki aktywności firm przemysłu lotniczego i ich zaangażowaniu w inwestowanie w bada-nia i rozwój.

WSK PZL Świdnik jest jedną z największych firm lotniczych w Polsce pod wzglę-dem zatrudnienia i sprzedaży. Firma dotychczas produkowała dwa typy śmigłowców lekkie SW-4 i średnie W-3A Sokół. W latach 2004–2009 firma zainwestowała ponad 150 mln zł. Intensywność nakładów na B+R liczona do przychodów ze sprzedaży przedsiębiorstwa należy do największych na świecie wśród firm lotniczych (11,6%

100 Na podstawie danych Sieci Naukowej MSN INE PAN, dotyczy PKD 3030 Z. 101 Klasyfikacja wyrobów wysokiej techniki na podstawie listy OECD jest przeprowadzana według

międzynarodowej Standardowej Klasyfikacji Handlu (SITC Rev. 4) − zob. tekst I. Świeczewskiej w tym Raporcie.

rysunek 3

przychody ze sprzedaży osiągane przez polskich przewoźników lotniczych w latach 2004−2009 (w mln zł)

3 241

3 390

3 672

4 136

3 941

3 373

3 000

3 200

3 400

3 600

3 800

4 000

4 200

lata

mln

zł

2004 2005 2006 2007 2008 2009

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Sieci Naukowej MSN INE PAN.

rysunek 4

przychody ze sprzedaży osiągane przez porty lotnicze w polsce w latach 2004−2009 (w mln zł)

1 000

1 200

1 400

1 600

1 800

2 000

lata

mln

zł

2004 2005 2006 2007 2008 20091 080

1 148

1 468

1 652

1 841

1 746



w 2007 r., 7,8% w 2008 r.)102. Od roku 2010 większościowym udziałowcem firmy jest Agusta Westland należący do włoskiego koncernu Finmeccanica (produkcja śmigłow-ców). Koncern ten od 2003 roku wykazuje największą intensywność nakładów na badania i rozwój dla przemysłu lotniczego (16% w 2003 r., a w 2004 r. nawet 19,3%). W roku 2009 wielkość nakładów na B+R wyniosła 1,9 mld euro, sprzedaż 16,5 mld euro, intensywność nakładów 11,67%. Od roku 2005 wielkość sprzedaży i zatrudnie-nia wzrosła o 70%, a firma przeznacza rocznie od 1,7 mld euro (w 2005 r.) do 1,9 mld euro (w 2007 r.) na działalność B+R, co stanowi od 11,7% (w 2009 r.) do 16,4% (w 2007 r.) przychodów ze sprzedaży. Finmeccanica jest jednym z największych inwe-storów w badania i rozwój wśród światowych firm lotniczych obok EADS i Boeinga.

102 Szerzej o firmie WSK PZL Świdnik zob. J. Janik, Innowacyjność polskiego przemysłu lotni-czego w latach 2006–2008, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2010, s. 198.

rysunek 5

przychody ze sprzedaży osiągane przez firmy produkcyjne sektora lotniczego w polsce w latach 2004–2009 (w mln zł)

900

lata

mln

zł

2004 2005 2006 2007 2008 2009

1 1001 3001 5001 7001 9002 1002 3002 500

1 3191 402

1 044

1 734

2 050

2 369

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych INE PAN.

rysunek 6

Bilans handlu produktami wysokiej techniki (w mln zł)

Sprzęt lotniczy

Komputery – maszyny biurowe

Elektronika-telekomunikacja

Środki farmaceutyczne

Aparatura naukowo-badawcza

Maszyny elektryczne

Maszyny nieelektryczne

Chemikalia

Uzbrojenia

2 0000–2 000–4 000–6 000–8 000–10 000–12 000–14 000

2007 2008 2009

Źródło: Nauka i Technika w Polsce w 2009 roku, GUS, Warszawa 2011, s. 347.

Justyna Janik42

Nakłady, jakie poniosło EADS na B+R, to 2,8 mld euro, a przychody 42,8 mld euro w 2009 roku. W przypadku Boeinga nakłady na B+R wyniosły 2,4 mld euro, a przy-chody 47,5 mld euro w 2009 roku103 .

Do największych inwestorów w badania i rozwój w przemyśle lotniczym w Pol-sce należą również: WSK PZL Rzeszów (95 mln zł w latach 2004−2009), WSK PZL Kalisz (88 mln zł), Avio Polska (70 mln zł), Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 1 (14 mln zł).

rysunek 7

Firmy o największej intensywności nakładów na B+r na świecie (w %)

2009 2008 2007 2006

WSK PZL�KALISZ S.A. (POL)

Finmeccanica (ITA)

AVIO POLSKA (POL)

Industria de Turbo Propulsores (ESP)

RUAG (SWZ)

FLIR Systems (USA)

Rockwell Collins (USA)

Elbit Systems (ISR)

Dassault Aviation (FRA)

EADS (NLD)

0,00 10,00 20,00 30,00

Źródło: Opracowanie własne na podstawie The 2010 EU Industrial R&D Investment Scoreboard, European Commission, UE 2010 oraz danych INE PAN.

Do liderów pod względem intensywności B+R (rys. 7) należą WSK PZL -Kalisz (produkcja silników), Avio Polska (produkcja komponentów do silni ków)104. W 2009 r. firma WSK PZL-Kalisz zainwestowała prawie 19% przychodów ze sprzedaży w dzia-łalność badawczo-rozwojową. Firma jest producentem silników lotniczych Asz62IR do samolotów An-2 i M-18 Dromader oraz silników AI-14R do samolotów PZL-101 Gaw-ron i PZL-104 Wilga. Współpracuje m.in. z General Electric Transportation Systems, Allison Transmission, Turbomeca, Sulzer Textil Szwajcaria, Pratt&Whitney Kalisz. Część produkcji WSK PZL -Kalisz S.A. przeznaczona jest dla lotnictwa wojskowego. Firma jest największym przedsiębiorstwem na terenie Wielkopolski i inicjatorem Wiel-kopolskiego Klastra Lotniczego105 .

W Polsce coraz prężniej rozwija się przemysł lotniczy, zwłaszcza produkcja samo-lotów lekkich, ultralekkich, szybowców i samolotów bezzałogowych. Na Śląsku produ-

103 Na podstawie danych The 2010 EU Industrial R&D Investment Scoreboard, European Com-mission, UE 2010.

104 Na temat intensywności nakładów na B+R w latach 2006–2008 patrz J. Janik, Innowacyj-ność..., op. cit., s. 199.

105 Na temat klastrów lotniczych w Polsce patrz J. Janik, Od tradycji do współpracy innowacyjnej − klastry lotnicze w Polsce, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2010 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2011, s. 210−212.


kowane są szybowce i samoloty ultralekkie106. Produkcją samolotów ultralekkich zaj-muje się również firma Aviacom.pl z Ostrołęki. Firma została założona w 2005 r., a w 2007 r. uzyskała certyfikat organizacji projektującej od Europejskiej Agencji Bez-pieczeństwa Lotniczego (PART 21A.14). Firma ta produkuje części kompozytowe do samolotów PZL-104MA Wilga 2000107 oraz PZL-130 Orlik TC II dla EADS PZL Okęcie S.A. Jest to firma należąca do sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Współpra-cuje z Wydziałem Mechanicznym Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej w zakresie konstrukcji samolotu ultralekkiego AF-129108. Samolot charakteryzuje się nowoczesnym wzornictwem i został objęty Europejskim Wzorem Przemysłowym wydanym przez Urząd Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM). Firma jest Partne-rem PPNT Pomorskiego Parku Naukowo-Technologicznego, gdzie uruchomiona zosta-nie produkcja seryjna samolotu. W Gdyni ma być produkowanych rocznie 50 dwu i czteroosobowych awionetek, głównie na rynek amerykański i kanadyjski. Samoloty te mają nie tylko doskonałe parametry techniczne, ale są lekkie, zostały bowiem wykonane z włókna węglowego. Dzięki temu mogą być wyposażone w system ratun-kowy − specjalny spadochron, który pozwoli bezpiecznie wylądować nie tylko piloto-wi i ewentualnemu pasażerowi, ale też całej maszynie109 .

W Polsce produkowane są także samoloty bezzałogowe. Firma WB Elektronics z Ożarowa Mazowieckiego specjalizująca się w nowoczesnych rozwiązaniach telein-formatycznych na potrzeby obronności kraju i Flytronic Sp. z o.o.110 opracowały lekki samolot sterowany z ziemi wyposażony w unikalną dzienno-nocną głowicę obserwa-cyjną z kamerami telewizyjną i termowizyjną. Projekt nazywa się FlyEye. Pierwsze zestawy już zakupiła polska armia. Stworzony system otrzymał wyróżnienie Mini-stra Spraw Wewnętrznych i Administracji w trakcie XVIII Międzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego w Kielcach, który odbył się 7−9 września 2010 roku. Spółka Flytronic jest partnerem Wydziału Automatyki, Elektroniki i Infor-matyki Politechniki Śląskiej w projekcie Koncepcja i realizacja bezzałogowych plat-form latających z przeznaczeniem do wykonywania zadań rozpoznawczych i obserwa-cyjnych, współpracuje również z Polską Akademią Nauk i Uniwersytetem Śląskim. Jednym z najważniejszych projektów badawczych firmy jest obecnie realizacja projektu dofinansowanego w ramach Działania 1.4 w Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka pt.: Opracowanie innowacyjnego systemu rozpoznawczo-obserwacyjnego bazującego na latających platformach bezzałogowych. System opar-ty zostanie na bezzałogowych platformach latających średniej wielkości. W ramach projektu przeprowadzone będą badania przemysłowe i prace rozwojowe charak-teryzujące się innowacyjnością na skalę międzynarodową.

Innym przykładem samolotu bezzałogowego jest opracowana przez Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia i Eurotech z Mielca powietrzna platforma bezzałogowa MJ-7 Szogun. Platforma może być wyposażona w różnego rodzaju urządzenia, np. optyczny system obserwacji, zasobnik radiolokacyjny czy środki walki radioelektro-nicznej. W czerwcu 2009 roku Szogun przeszedł z powodzeniem badania kwalifika-cyjne na Centralnym Poligonie Sił Powietrznych Polski w Ustce. Badania potwierdziły przydatność imitatora jako środka szkolenia Wojsk Obrony Przeciwlotniczej. Szogun pozwala na trenowanie obsług zestawów przeciwlotniczych ze wszystkimi rodzajami naprowadzań: radarowym, termicznym lub optycznym.

106 Szerzej o firmach na Śląsku zobacz J. Janik, Od tradycji... ed. cit., s. 210−211. Zob. także tekst K. Krystowskiego w tym Raporcie.

107 Zob. także tekst M. Niechciała w tym Raporcie.108 Konstruktorem samolotu AF-129 jest mgr inż. Andrzej Frydrychewicz mający w swoim dorobku

konstrukcję tak znanych polskich samolotów jak PZL-104 Wilga, PZL-106 Kruk czy PZL-130 Orlik.109 Firma zaprezentowała swój samolot na Targach Techniki Przemysłowej, Nauki i Innowacji

Technicon − Innowacje 6 w Gdańsku w dniach 13–14 października 2010 roku. 110 Flytronic Sp. z o.o. istnieje od 1 lutego 2008 r. Spółka jest nowoczesnym Ośrodkiem

Badawczo-Rozwojowym działającym w ramach grupy WB Electronics.

Justyna Janik44

W Instytucie Technicznym Wojsk Lotniczych w Warszawie powstały również: BSL (Bezpilotowy Środek Latający) Nietoperz 3L − mobilny, lekki system bezzałogowy do zadań obserwacji i rozpoznania obiektów w terenie na odległościach do 15 km do zastosowań cywilnych i wojskowych; Koliber − bezzałogowy statek powietrzny piono-wego startu i lądowania może wykonywać loty w celu pozyskania danych z obserwacji powietrznej na terenach zurbanizowanych dla bezpośredniego wsparcia działań pod-oddziałów wojska, policji, straży granicznej, straży pożarnej, służb ratowniczych, do sporządzania dokumentacji fotograficznej. Koliber wyposażony jest w moduł obserwa-cyjny – kamera sterowana w jednej osi, układ transmisji danych i obrazu, awaryjny spadochronowy układ lądowania, autopilota z możliwością wcześniejszego zaplanowa-nia misji. Na bazie samolotów bezzałogowych w ITWL został opracowany również miniaturowy bezzałogowy system obserwacyjny HOB-bit. Jest to zestaw samolotów bezzałogowych (2 lub więcej do zapewnienia ciągłości wykonywanych zadań) z napę-dem elektrycznym, stacji naziemnej (programowanie, sterowanie, kontrolowanie lotu, odbiór i przetwarzanie danych) i katapulty startowej. Zastosowanie: bezpośrednie wsparcie działań wojska, policji, straży granicznej, straży pożarnej, służb ratowni-czych, jednostek zabezpieczających imprezy masowe, sporządzania dokumentacji fotograficznej. System, po zainstalowaniu odpowiednich próbników lub czujników, może być wykorzystywany np. do pomiarów meteorologicznych, analiz zanieczyszczeń chemicznych lub badań entomologicznych111 .

Polski przemysł lotniczy specjalizuje się w produkcji silników lotniczych i kompo-nentów do silników oraz małych samolotów. Rozwija się sieć poddostawców dla zagra-nicznych firm lotniczych. Swoje centra produkcyjne i projektowe lokują w Polsce lot-nicze koncerny z całego świata. Rozwojowi sektora lotniczego sprzyja poprawa infra-struktury lotniczej, rozwój lotnisk oraz zwiększenie konkurencyjności polskich przewoźników.

111 Por. http://www.itwl.pl/en/pdf/uav_hobbit_ang.pdf

Podstawy wzrostu innowacyjności sektora lotniczego w Polsce 45

Nela Grądzka, Kamil KasnerInstytut Nauk Ekonomicznych PAN

podStawy wzroStu innowacyjności Sektora lotniczego w polSce

Swobodny przepływ kapitału i ludzi (idei) przyczynia się do wzrostu gospodarczego regionu. Lotniska służą jako kanał komunikacyjny materialnych czynników determinują-cych wspomniany rozwój. Znaczenie tego zagadnienia było przedmiotem podjętej inicja-tywy z dnia 11 lutego 2009 roku przez Komisję Europejską, która zatwierdziła program pomocy dla projektów infrastrukturalnych. Łączna wartość wszystkich projektów moder-nizujących polskie porty lotnicze to ponad 3,6 mld złotych, z czego łączna wartość dofi-nansowania zarezerwowana dla tych projektów to 940 mln złotych112. Pozostałymi ele-mentami sektora lotniczego są rynki: transportowe, usługowe i produkcyjne. Jednakże porty lotnicze przez wzgląd na swą funkcję tworzą infrastrukturę do jego rozwoju.

Inwestycje w lotniska mimo wysokiej kapitałochłonności mają wymierne efekty, a raport autorstwa Europejskiego Stowarzyszenia Lotnisk (ACI EUROPE) wskazuje na ich odzwierciedlenie w strukturze zatrudnienia i dochodach. Raport przedstawia wpływ na zatrudnienie i dochodowość w czterowymiarowym układzie: bezpośrednim (zatrudnienie i dochody uzyskane przez port lotniczy), pośrednim (uzyskane w regio-nie dzięki działalności sieci dostawców dóbr i usług), indukowanym (uzyskane przez wydatki pracowników pośrednich) i stymulującym (uzyskane dzięki szerokim funk-cjom lotnisk, jaką pełnią porty lotnicze w regionie wskutek zachęcania do aktywności inwestycyjnej i turystycznej)113. Porty lotnicze, oprócz tworzenia miejsc pracy, przyczy-niają się także w sposób bezpośredni do rozwoju lokalnej i krajowej gospodarki. Podat-ki płacone przez porty lotnicze obejmują przede wszystkim: podatek dochodowy, podatek od nieruchomości, opłaty licencyjne, VAT oraz innego rodzaju podatki pobie-rane od portów lotniczych – np. podatek od pasażera114. Niemniej jednak ważnym elementem jest rola, jaką lotniska odgrywają przy kreowaniu kanałów dystrybucji dla eksportu produktów i usług lokalnych przedsiębiorców.

Znaczenie lotnisk sprawiło, że menedżerowie firm przy podejmowaniu decyzji doty-czących lokalizacji siedziby lub oddziału biorą pod uwagę ich bliskość. Badania wskazu-ją, że np. bliskość lotniska monachijskiego stanowiła główny bodziec przy podejmowa-niu decyzji dla 31% firm przenoszących się w jego okolicę, zaś 93% czołowych irlandz-kich firm używa lotniska w Dublinie do podróży biznesowych115. Na atrakcyjność portu lotniczego ma także wpływ jego oferta, czyli ilość destynacji. Jest to brane pod uwagę przez operatorów linii lotniczych. Wykorzystują go oni w walce o zwiększenie przepły-wów finansowych od urzędów wojewódzkich. Przykładowo tani przewoźnik, Ryanair116, zażądał 2 miliony złotych rocznie tak zwanej opłaty marketingowej za uruchomienie rejsów z portu lotniczego Bydgoszcz do Mediolanu, Barcelony, Alicante i Glasgow117 .

112 Ministerstwo Infrastruktury, www.mi.gov.pl, opublikowano: 16.02.2009 r.113 The Social and Economic Impact of Airports in Europe, ACI Europe, January 2004. 114 S. Huderek, Znaczenie transportu lotniczego dla rozwoju miast i regionów, http://www.profu-

turo.agh.edu.pl/pliki/Pliki_III_KKMU/Zbiory_referatow/431–436_NE_Huderek.pdf115 C. Cristureanu, A. Bobircă, Airports Driving Economic and Tourism Development, „The Roma-

nian Economic Journal”, November 2007, s. 34, http://www.rejournal.eu/Portals/0/Arhiva/JE%2025/JE%2025%20Cristureanu%20Bobirca.pdf

116 W Polsce, wśród tanich linii lotniczych swoją działalność prowadzą linie lotnicze, które oferują tanie przeloty z Polski: Aer Lingus, Air Italy, Blekingeflyg, Centralwings, CLICK4SKY, Clickair, EasyJet, German-wings, Jet2, Norwegian, Ryanair, SkyEurope, Sterling, Transavia, Volare, WizzAir.

117 Por. http://bydgoszcz.gazeta.pl/bydgoszcz/1,35590,7502608,Marszalek_ spi__wiec_internau-ci_zaczeli_dzialac.html

Nela Grądzka, Kamil Kasner46

rysunek 8

liczba obsłużonych pasażerów w polskich portach lotniczych w latach 2004–2010 (w tys. osób)

8 83511 501

15 362

19 138 20 65018 928 20 469

0

25 000

Liczba pasażerów

tys.

osó

b

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

5 000

10 000

15 000

20 000

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów Urzędu Lotnictwa Cywilnego 2004–2010.

Dane dotyczące obsłużonych pasażerów i wykonanych operacji w ruchu regular-nym i czarterowym z wyróżnieniem poszczególnych lotnisk w Polsce w latach 2004––2010 wykazały, że najczęściej eksploatowanym portem lotniczym jest lotnisko im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Ma ono charakter centralny. Na drugim miejscu znalazł się port położony koło Katowic – Pyrzowice – z ponad trzykrotnie mniejszą liczbą obsłużonych pasażerów i blisko czterokrotnie mniejszą liczbą operacji pax. Rzeszowski port lotniczy – Jasionka – był jedynym, który rozwijał się nieprzerwa-nie118. Warto odnotować fakt, że do roku 2006 warszawski port lotniczy tworzył ponad 50% rynku pasażerskiego (tab. 4). W 2010 roku prawie o 7%, wzrosła średnia liczba pasażerów przypadająca na jedną operację (z 79,5 do 85 pasażerów). Wskazuje to na bardziej efektywny charakter operacji119. Jest to spowodowane między innymi bar-dziej wydajną siatką połączeń po zmianach wymuszonych kryzysem finansowym120 .

tabela 4

zmiana liczby obsłużonych pasażerów oraz wykonanych operacji w polskich portach lotniczych w latach 2004–2010 (w %)

zmiana 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010*

Liczba pasażerów 30,2 33,6 24,6 7,9 –8,3 8,1

Liczba operacji pax 13,8 16,0 11,5 –2,2 –7,7 1,2

* Warto odnotować, że wzrost w 2010 r. nastąpił mimo drastycznego spadku operacji lotniskowych w kwietniu, co było spowo-dowane zamknięciem przestrzeni powietrznej nad większością krajów europejskich na skutek wzmożonej emisji pyłów wulkanicz-nych znad islandzkiego wulkanu.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów Urzędu Lotnictwa Cywilnego 2004–2010.

Istotne zmiany ilościowe zaistniały w lotnictwie komunikacyjnym i były głównie wynikiem prowadzonej modernizacji floty Polskich Linii Lotniczych LOT121 i rozwojem

118 Analiza rynku transportu lotniczego w Polsce w 2010 roku, Raport Urzędu Lotnictwa Cywil-nego, maj 2011, s. 4.

119 Coraz mniejszy udział ruchu krajowego obsługiwanego przez mniejsze statki powietrzne, coraz większy udział ruchu czarterowego charakteryzującego się zarówno większymi statkami powietrznymi jak i wyższym współczynnikiem wypełnienia.

120 Analiza rynku transportu lotniczego w Polsce w 2010 roku, ed. cit., s. 3.121 Polskie Linie Lotnicze LOT są członkiem największego na świecie sojuszu linii lotniczych Star

Alliance. Zrzesza on 27 linii, które prowadzą działalność w 181 państwach świata. Por. http://www.staralliance.com/en/about/airlines


przewoźników czarterowych. W 2010 roku flota narodowego przewoźnika powiększy-ła się o cztery fabrycznie nowe Embraery 175. Dodatkowo PLL LOT zamówiły 8 sztuk innowacyjnych maszyn Boeing 787 (Dreamliner). Kontrakt przewiduje również moż-liwość rozszerzenia zamówienia o kolejne 6 samolotów, a producent zobowiązał się dostarczyć pierwsze maszyny już w kwietniu 2012 roku122. Modernizację floty przepro-wadzili też przewoźnicy realizujący czartery turystyczne123. Według stanu na dzień 1 stycznia 2011 r. do Rejestru Cywilnych Statków Powietrznych wpisanych było 2215 statków powietrznych, w tym: 1118 samolotów, 186 śmigłowce, 752 szybowce, 21 motoszybowce, 137 balony i 1 sterowiec. Największa liczba sprzętu (900 szt.) znajdu-je się w aeroklubach i ośrodkach szkolenia lotniczego, w których użytkowanych jest: 293 samolotów, 591 szybowców, 15 balonów i 1 śmigłowiec. Osoby prywatne są wła-ścicielami: 185 samolotów (16% stanu), 122 szybowców (16%), 14 motoszybowców (67%), 9 śmigłowców (5%), 49 balonów (35%) i jednego sterowca (100%).

Warto dodać, iż w Polsce znajduje się: 16 lotnisk kontrolowanych i 84 niekontrolo-wane, 23 lądowiska, 16 lotnisk wojskowych oraz około 250 miejsc do lądowania, które nierzadko mają długi betonowy pas przystosowany do lądowania statków powietrz-nych o dużych gabarytach124 .

Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych (PAIiIZ) w raporcie dotyczą-cym polskiego sektora lotniczego wskazuje na jego międzynarodowe znaczenie: w każ-dym samolocie pasażerskim na świecie jest przynajmniej jedna część, która została wyprodukowana w Polsce. Zainwestowały tu największe światowe koncerny (GE, Hamilton Sundstrand, Agusta Westland, Pratt&Whitney, Sikorsky, Hispano-Suiza, MTU Aero Engines, Avio, Goodrich, Vac Aero, EADS)125. PAIiIZ, przedstawiając 100-letnią historię lotnictwa i 70 lat doświadczeń przemysłu lotniczego, wskazuje na szereg jego przewag konkurencyjnych. Raport zwraca uwagę na ponad 20 tysięcy wysoko wykwalifikowanych pracowników oraz ponad 100 firm posiadających między-narodowe certyfikaty. Przemysł lotniczy w Polsce (90%) jest skoncentrowany w obrę-bie południowo-wschodnim. Raport PAIiIZ dostrzega też przygotowane i docenione tereny inwestycyjne (Aeropolis Podkarpacki Park Naukowo-Technologiczny, Bielski Park Technologiczny Lotnictwa), jak i silne ośrodki akademickie przemysłu lotniczego zlokalizowane w Warszawie, Rzeszowie, Katowicach, Lublinie i Wrocławiu.

Rozwój sektora lotniczego w Polsce potwierdza opracowana analiza na podstawie danych Sieci Naukowej MSN INE PAN za okres od 2004 do 2009 roku. Analiza objęła spółki z podsektorów produkcyjnych, sprzedażowych, transportowych, naprawczych, badawczo-rozwojowych i pośrednich. Łączna suma przychodów badanych firm wzro-sła w tym czasie o 29%. Największy wzrost nastąpił między rokiem 2007 i 2006 – 14,4%. Wtedy też suma osiągniętych przychodów była największa. Następnie, wsku-tek globalnego kryzysu, przychody sektora nieznacznie zmniejszyły się o 3%, a następ-nie o 1,8% (odpowiednio w latach 2008 i 2009). Systematyczny wzrost wartości sektora lotniczego w Polsce potwierdza również pozioma analiza bilansów przedsię-biorstw tworzących ten rynek. Badanie dynamiki sumy bilansowej w pięcioletnim okresie pozwoliło zaobserwować wyraźną tendencję świadczącą o wzroście wartości księgowej analizowanych firm. W roku 2008 suma bilansowa osiągnęła wartość mak-symalną126. Potwierdza to też analiza operacji pax, czyli przylotów i odlotów samolo-tów pasażerskich, opublikowana przez Urząd Lotnictwa Cywilnego w maju 2011 r. (tab. 4). Rok 2008 był najbardziej korzystny dla sektora lotniczego w Polsce zarówno pod względem liczby pasażerów, jak i operacji pasażerskich.

122 „Gazeta Wyborcza”, 20.06.2011 r. lub http://epmlspotters.pl/1/6/2927/Aktualno%C5%9Bci --Boeing-787-Dreamliner-w-Polsce

123 J. Liwiński, Rejestr statków powietrznych 2010 r., Urząd Lotnictwa Cywilnego, Ośrodek Infor-macji Naukowej, Technicznej i Ekonomicznej, s. 4.

124 Por. http://www.lotniska.mobi/ 125 Sektor Lotniczy PL, Raport PAIiIZ, 21.12.2010 (materiały wewnętrzne PAIiIZ). 126 Analiza opracowana na podstawie danych ankietowych przesłanych do Instytutu Nauk Eko-

nomicznych Polskiej Akademii Nauk.


Z przeprowadzonych badań INE PAN wynika, że spośród firm wykazujących nakła-dy na działalność innowacyjną i działalność badawczo-rozwojową w latach 2004– –2009, zdecydowana większość finansowania przeznaczana jest na środki trwałe (rys. 9.).

rysunek 9

udział nakładów na działalność innowacyjną w sektorze lotniczym w latach 2004–2009 w polsce (w %)

3,36%0,18%0,61%

2,93%0,50%

0,01%0,37%

22,79%

18,11%

11,45%

Działalność badawcza i rozwojowa (B+R)Działalność badawcza i rozwojowa wewnętrznaDziałalność badawcza i rozwojowa zewnętrzna (zakup usług B+R)Zakup gotowej technologii w postaci dokumentacji i prawZakup oprogramowaniaNakłady inwestycyjne na środki trwałeNakłady na budynki i lokale, obiekty inżynierii lądowej i wodnej oraz gruntyNakłady na maszyny i urządzenia techniczne, środki transportowe, narzędzia, przyrządy, ruchomościi wyposażenieNakłady na maszyny i urządzenia techniczne, środki transportowe, narzędzia, przyrządy, ruchomościi wyposażenie z importuSzkolenie personelu związane bezpośrednio z wprowadzaniem innowacji produktowych lub procesowychMarketing związany z wprowadzaniem nowych lub istotnie ulepszonych produktówPozostałe nakłady poniesione na wprowadzenie nowych lub istotnie ulepszonych produktów lub procesów

25,76%

13,92%


Małe przedsiębiorstwa przemysłu lotniczego w Polsce są zmuszone ponosić więk-sze nakłady na inwestycje w maszyny i sprzęt kosztem np. szkoleń, ponieważ dobrze wyszkolony pracownik to nie wszystko. Pracownik musi pracować na najlepszym sprzęcie, w odpowiednich warunkach, a firma musi posiadać odpowiednią infrastruk-turę techniczną, żeby nadążać za konkurencją. Dotyczy to także firm, które przeszły transformację z firmy typowo produkcyjnej w nowocześnie zarządzaną. Odnosi się to także do tych spółek, w których nastąpiła restrukturyzacja i zostały wzmocnione poprzez bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ). Przykładem są zakłady PZL Mie-lec, które zostały zakupione w 2007 roku od ARP S.A. przez United Technologies Holdings S.A. (UTH), spółkę United Technologies Corporation (UTC)127 .

Badania INE PAN wykazują, że w latach 2004–2009 udział nakładów na innowacje w przychodach netto ze sprzedaży kształtował się na poziomie około 3%. Biorąc pod

127 Por. http://www.pzlmielec.pl/firma/dzialalnosc/, http://www.utc.com/Home


uwagę udział sprzedaży na eksport w przychodach netto ze sprzedaży, niekwestiono-wanym liderem w udziale eksportu w sprzedaży była firma Avio Polska Sp. z o.o.128 . Sprzedaż eksportowa wynosi ponad 90% całej sprzedaży w badanych latach. Jednak biorąc pod uwagę wartość sprzedaży eksportowej, Wytwórnia Sprzętu Komunikacyj-nego PZL-Świdnik S.A. przynajmniej o połowę przewyższała Avio Polska.

Na podstawie bazy trudno jest określić dokładny sposób finansowania działalności innowacyjnej. Badania wskazują, że finansowanie pochodzi głównie ze środków wła-snych oraz z funduszy otrzymanych z budżetu państwa lub z zagranicy, a w bardzo małym stopniu z kredytów bankowych. Firmy z kapitałem zagranicznym129 wskazują, że istnieje wiele aspektów innowacyjności, ale jednym z najważniejszych jest dostęp do kapitału. Firmy uważają, że warunkiem zewnętrznym umożliwiającym powstanie innowacji jest zdecydowanie dostęp do źródeł finansowania. Przedsiębiorcy w pew-nym momencie dochodzą do bariery, jaką jest brak kapitału130. Właściciele firm dzia-łających w branży lotniczej powinni zainteresować swoją ofertą fundusze Private Equ-ity/Venture Capital (PE/VE), które z założenia interesują się lokowaniem kapitałów w firmy o dużym potencjale wzrostu, a projekty innowacyjne idealnie wpasowują się w tę przestrzeń131. Proces innowacji w małej firmie wygląda inaczej niż w dużej, w której korporacja zasila w potrzebny kapitał i wymusza działania innowacyjne. Pro-gramy Unii Europejskiej odgrywają ogromną rolę przy uzyskiwaniu dotacji na innowa-cje. Jednak ich wadą, głównie dla firm z sektora małych i średnich przedsiębiorstw jest refundacja poniesionych kosztów na innowacje w zbyt długim czasie. Kapitał na innowacyjne przedsięwzięcia powinien być tańszy i łatwiejszy w pozyskaniu.

Ogromne znaczenie w kreowaniu i powstawaniu innowacji w sektorze lotniczym ma współpraca przemysłu z krajowymi oraz światowymi jednostkami badawczymi, z uczelniami technicznymi i instytucjami naukowymi. Firma Ultratech132 współpracuje głównie z uczelniami technicznymi. Dobrym przykładem jest współpraca z łódzkimi naukowcami w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (PO IG)133 działanie 1.4–4.1: Opracowanie i uruchomienie produkcji innowacyjnej sprężarki spi-ralnej stosowanej w zaawansowanych technologiach medycznych, mającej zastosowa-nie w budowie sztucznego serca. Jest to innowacja na skalę światową. Kolejnym przy-kładem współpracy przemysłu z nauką są Zakłady Lotnicze Margański&Mysłowski, zajmujące się projektami w zakresie szybownictwa aparatów lekkich. Firma obecnie pracuje nad projektem budowy 4-osobowego samolotu pasażerskiego w ramach PO IG, finansowanego z funduszy Unii Europejskiej. Sposobem na zdobycie fachowej wie-dzy i umiejętności jest współpraca z instytucjami posiadającymi infrastrukturę tech-niczną, wiedzę, kadrę i odpowiednią akceptację. Do instytucji, z którymi współpraco-wała firma, należy Instytut Lotnictwa i Politechnika Rzeszowska (Katedra samolotów i silników oraz Katedra przeróbki technicznej). Firma również współpracowała z Pań-stwowym Zespołem Motoryzacji, Akademią Techniczno–Humanistyczną w Bielsku-Białej, Politechniką Częstochowską i Politechniką Lubelską.

Działalność rozwojowa następuje także poprzez kontakty i współpracę z ośrodkami akademickimi w Polsce i za granicą w WSK PZL Rzeszów. Przykładem jest tu współpra-

128 Por. http://www.aviogroup.com/en/, http://www.aviopolska.pl/. Firma ta została wyróżniona przez Sieć Naukową MSN i INE PAN jako twórca najbardziej innowacyjnego produktu w roku 2009 za Łopatkę turbinową GEnx2b. http://www.naukawpolsce.pap.pl/palio/html.run?_Instance=cms_naukapl.pap.pl&_PageID=1&s=szablon.depesza&dz=lewaszpalta.naukadlagospodarki&de-p=382225&data=&lang=PL&_CheckSum=-655737452

129 Przykład Goodrich Krosno, http://goodrichkrosno.podkarpacie.com/, http://www.goodrich.com/Goodrich

130 Zob. także tekst E. Puchały-Krzywiny w tym Raporcie.131 Zob. także tekst: K. Kasner, Luka kapitałowa przeszkodą w realizacji innowacyjnych przedsię-

wzięć, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2010 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2011.

132 Por. http://www.ultratech.pl/?l=1 133 Por. http://www.mg.gov.pl/node/8724


ca z Politechniką Rzeszowską w ramach programu PO IG Nowoczesne technologie materiałowe stosowane w przemyśle lotniczym, dzięki któremu Politechnika Rzeszow-ska pozyskała 85 mln zł. Współpraca była możliwa dzięki Centrum Zaawansowanych Technologii AERONET, który założyła Politechnika Rzeszowska, w celu lepszej współ-pracy sektora nauki i przemysłu, ukierunkowanej na rozwiązywanie rzeczywistych pro-blemów w lotnictwie.

Przykładem dobrze obrazującym współpracę przemysłu lotniczego z nauką, ze śro-dowiskami i władzami lokalnymi jest proces szkolenia uczniów i studentów bezpo-średnio dla przemysłu lotniczego na Podkarpaciu. Impulsem do transformacji współ-pracy rozpoczętej przez Stowarzyszenie Dolina Lotnicza była coraz mniejsza liczba absolwentów uczelni wyższych i zawodowych mogących podjąć pracę w przemyśle lotniczym. Firmy zaczęły konkurować o pracowników, co prowadziło do eskalacji płac. Pod koniec 2004 roku wśród członkowskich firm Doliny Lotniczej została przeprowa-dzona ankieta rozpoznająca m.in. potrzeby i kierunki rozwoju przemysłu lotniczego, z której wynikało, że firmy w ciągu najbliższych 3 lat będą potrzebowały 1000 opera-torów obrabiarek numerycznych, których na rynku pracy nie było. Wobec czego posta-nowiono ich wykształcić.

W tym celu nastąpiła popularyzacja tego zawodu i rekrutacja: aby uzyskać 1000 operatorów trzeba było dotrzeć do 4000 osób z grupy progimnazjalnej oraz przekonać ich rodziców, że jest to dobry zawód. Zrekrutowano 2000 absolwentów, żeby 1000 z nich zdecydowało się na wykonywanie zawodu operatora. Popularyzacja zawodu została rozpoczęta poprzez uruchomienie projektów edukacyjnych skierowanych do dzieci i młodzieży na różnych stadiach szkolnictwa. Dla dzieci powstał program Poli-technika dla dzieciaków, w gimnazjach ruszył program Odlotowa fizyka, w szkołach średnich podjęto takie działania jak: Dni otwartych bram, wycieczki do zakładów, zaś w szkołach wyższych zostały zaoferowane praktyki, staże, stypendia, targi pracy. Wszystko to miało służyć stworzeniu pozytywnego wizerunku operatora obrabiarek numerycznych.

Dodatkowo zainwestowano w doskonalenie zawodowe nauczycieli, w kontakty z profesorami i kadrą naukową uczelni. Władze Rzeszowa także wsparły Dolinę Lotni-czą w ich działaniach. Dzięki tym wszystkim posunięciom udało się zmienić mental-ność, świadomość ludzi i ukształtować pozytywny wizerunek pracy w przemyśle lot-niczym. Podejście Doliny Lotniczej do współpracy ze środowiskiem szkolnym, zawo-dowym, akademickim w celu kształcenia kadr jest rozwiązaniem unikatowym w skali europejskiej134 .

Polskim powiązaniom przedsiębiorstw z sektora lotniczego towarzyszy współpraca z międzynarodowymi uczelniami, jednostkami badawczymi i firmami. Są to nie tylko powiązania kapitałowe, ale przede wszystkim podwykonawstwo i dostarczanie goto-wych komponentów. Przykładem może być firma Ultratech − dostawca najważniej-szych, czołowych firm lotniczych na świecie.

Jest ona jedynym dostawcą na świecie jednej z części do podwozia Boeinga 737. Ultratech miał okazje współpracować w ramach wysoce innowacyjnego projektu z wiodącymi firmami światowymi w zakresie IT i lotnictwa w ramach projektu euro-pejskiego 2006–2010. Współpraca dotyczyła wykonania matrycy do tłoczenia ram Air-busa 340, wykonanych z magnezu − najlżejszego metalu używanego w przemyśle lotniczym i samochodowym. Współpraca ta przyniosła doświadczenie, a przede wszystkim kontakty niezbędne do dalszego rozwoju firmy.

Przykładem powiązań kapitałowych z innymi krajami jest MTU − firma o global-nym zasięgu posiadająca lokalizacje na całym świecie. Najmłodszy jej oddział − MTU Aero Engines Polska − rozpoczął działalność na początku kwietnia 2009 r. na terenie Doliny Lotniczej w Polsce, w Rzeszowie135. Dzięki wysiłkom poniesionym przez Dolinę

134 Podkarpacka gospodarka rozwija skrzydła, Fakty magazyn gospodarczy, 01.02.2010, http://www.pi.gov.pl/bin-debug/bios_d.xml

135 Por. http://www.mtu.de/subsites/mtupolska_pl/home_pl/index.html


Lotniczą w rozwój regionu, MTU wybrało lokalizację pod swoją fabrykę w Polsce136 . Po roku istnienia fabryki przez co najmniej 6 miesięcy zostało zatrudnionych i prze-szkolonych w Niemczech 320 osób.

Firmy Stowarzyszenia Dolina Lotnicza podkreślają ważność inwestowania w kapitał ludzki w ramach procesu powstawania innowacji. Proces innowacji to rodzaj zmiany, która wymaga kierowania. Polega na budowaniu świadomości pracowników, żeby wprowadzaną innowację zrozumieli i jej nie odrzucili137. Wskazują także, że instytucje publiczne, aby zmniejszyć bariery innowacyjności138, powinny uprościć formę otrzyma-nia dofinansowania, ułatwić składanie wniosków o dofinansowywanie, wprowadzić pomoc dla wnioskodawców, udzielać wsparcia w pisaniu projektów unijnych oraz zapewnić wsparcie finansowe w postaci zachęt podatkowych. Firmy, aby mogły uczestniczyć w projektach międzynarodowych, muszą posiadać kontakty, jednak wiele firm ich nie ma. Mogłyby im pomóc wyspecjalizowane w tym celu jednostki. Powinna powstać także jasna rozwojowa Strategia Innowacji dla Polski, która by wskazała, jakie innowacje są niezbędne, preferowane i najważniejsze z punktu widzenia Polski. Jest to sugestia, jak właściwie wydawać środki unijne. Firmy wskazują na znaczenie kwestii edukacyjnych. Zwracają uwagę, że należy uczyć dzieci, młodzież szkolną o źró-dłach pozyskiwania wiedzy, o tym co to jest innowacja i pracować nad świadomością ludzi, co można opatentować. W Polsce brakuje świadomości jak np. w Ameryce, gdzie powszechna jest wiedza, że wystarczy coś usprawnić, by można było to opatentować. Jeśli się nad tym popracuje, liczba zgłoszeń patentów w Polsce na pewno wzrośnie.

Na tę problematykę należy zwrócić szczególną uwagę w związku z objęciem przez Polskę prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Jednym z postulatów, założeń, które Polska chce realizować jest współpraca szkół wyższych z biznesem oraz podjęcie dzia-łań na rzecz wdrożenia inicjatywy Unia Innowacji. Należy ona do jednej z siedmiu flagowych inicjatyw Strategii Europa 2020. Przemysł lotniczy w Polsce, a zwłaszcza klaster Dolina Lotnicza, jest kołem napędowym transferu nowoczesnych technologii w regionie i całym sektorze lotniczym w Polsce. Jest doskonałym przykładem zrewo-lucjonizowanego sposobu, w jaki sektor prywatny i publiczny współpracują ze sobą nie tylko na arenie krajowej, ale również międzynarodowej.

136 Czynniki ekonomiczne, które były brane pod uwagę, to kompetencje ludzi, stopień rozwinięcia przemysłu lotniczego, koszty pracy, bezrobocie, dostępność lotniczego know-how, a najważniejszymi okazały się zasoby ludzkie – wiedza, potencjał do budowania innowacyjnego przedsiębiorstwa.

137 Firmy zgrupowane w Stowarzyszeniu Dolina Lotnicza dysponują znacznym potencjałem kadrowym. Zatrudniają setki inżynierów, liczne osoby z tytułem doktora i absolwentów studiów podyplomowych, np. MBA. Kwestia rozwoju tych kadr i ich motywowania stanowi jedno z głównych wyzwań w rozwoju procesów innowacyjnych. Problematyka ta była poruszana przez prezesa WSK PZL-Rzeszów Marka Dareckiego w czasie panelu Innowacyjny klaster Dolina Lotnicza. Jak wykorzy-stać najlepsze praktyki firm Doliny Lotniczej w innych obszarach gospodarki? w ramach 14 Konfe-rencji Project Management Innowacje 2010. Referaty wygłosili: Janusz Zakręcki z Polskich Zakładów Lotniczych − PZL Mielec, Jan Sawicki z Goodrich Krosno, MTU Aero Engines Polska, Marek Bujny z Ultratech, Józef Brzęczek z Margański&Mysłowski Zakłady Lotnicze, Daniel Słowik z WSK PZL Rzeszów, Ryszard Łęgiewicz z Hispano Suiza Polska. Zapis video z konferencji zob. strona: http://www.dolinalotnicza.pl/en/12/12/art66.html

138 Zob. także tekst E. Puchały-Krzywiny w tym Raporcie.

Krzysztof Krystowski52

Krzysztof KrystowskiAvio Polska Sp. z o.o.

przemySł lotniczy w polSce i jego działalność innowacyjna

Dzisiejszy kształt polskiego przemysłu lotniczego jest wypadkową przekształceń zakła-dów państwowych rozpoczętych na przełomie lat 80. i 90. oraz bezpośrednich inwe-stycji koncernów międzynarodowych realizowanych poprzez prywatyzację lub inwesty-cje typu green field. Dominującymi ośrodkami (uwzględniając także potencjał nauko-wy) są Podkarpacie, Mazowsze oraz Śląsk. Znajduje to także odbicie w organizacji polskiego przemysłu lotniczego, która opierała się dotąd na dwóch klastrach przemy-słowych. Pierwszy z nich większy i wcześniej założony to tzw. Dolina Lotnicza, czyli firmy skupione głównie na terenie południowo-wschodniej Polski. Obecnie do klastra należy ponad 80 firm139. Drugą inicjatywą organizującą przemysł lotniczy w Polsce jest Śląski Klaster Lotniczy. Obecnie organizacja ta zrzesza 26 członków140, a jej siedzibą jest Bielsko-Biała. Trzon organizacji stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa prywat-ne powstałe po upadku Bielskich Zakładów Szybowcowych. Warto jednak zwrócić uwagę, że oba ww. klastry posiadają w swoim składzie stowarzyszone firmy i instytu-ty badawcze ulokowane także w Warszawie, Kaliszu czy też Wrocławiu i Jeleniej Górze. Ostatnio założono Wielkopolski Klaster Lotniczy, co jest wyrazem rozwoju tego prze-mysłu także na terenie tego województwa.

Obecnie, choć często nie w wielkim zakresie, reprezentowane są w Polsce niemal wszystkie większe koncerny międzynarodowe specjalizujące się w wytwarzaniu stat-ków powietrznych i komponentów lotniczych. Innym zjawiskiem obserwowanym rów-nolegle jest zakładanie i rozwój rodzimych małych i średnich przedsiębiorstw lotni-czych141 zajmujących się głównie produkcją małych statków lotniczych, remontami lub coraz częściej dostawami dla większych partnerów przemysłowych.

Dolina Lotnicza jest największym polskim klastrem lotniczym, którego głównym obszarem działalności jest południowo–wschodnia Polska, w tym głównie wojewódz-two Podkarpackie142 .

Największą firmą Doliny Lotniczej, będącą jednocześnie największym polskim przedsiębiorstwem lotniczym jest WSK PZL-Rzeszów S.A. Firma w 2008 r. zatrudnia-ła ponad 4 tys. pracowników. Od 2002 roku WSK PZL Rzeszów należy do amerykań-skiej grupy przemysłu lotniczego i obronnego pod nazwą United Technologies, a kon-kretnie do jej oddziału zajmującego się produkcją silników lotniczych o nazwie Prat-t&Whitney. Firma ta należy do trzech najważniejszych na świecie producentów silników lotniczych. Przejęcie, w drodze prywatyzacji, większościowego pakietu akcji WSK Rze-szów było pierwszą decyzją inwestycyjną grupy United Technologies w Polsce.

Kolejnym przedsiębiorstwem należącym jednocześnie do grupy UTC oraz Klastra Dolina Lotnicza jest PZL mielec S.A. Firma ta założona podobnie jak WSK PZL Rze-szów przed drugą wojną światową, specjalizowała się przez wiele lat w produkcji samolotów. W roku 2007 PZL Mielec został sprywatyzowany i przejęty przez inną firmę należącą do koncernu UTC – Sikorsky Aircraft Corporation, będącą jednym z trzech światowych liderów w produkcji helikopterów. Obecnie firma oprócz swoich

139 Strona Doliny Lotniczej www.dolinalotnicza.pl 140 Strona Śląskiego Klastra Lotniczego www.aerosilesia.eu 141 Są wśród nich firmy rodzinne. Szerzej nt. innowacyjności firm rodzinnych zobacz tekst

uwzględniający badania PARP: A. Chaberski, Analiza innowacyjności polskich firm rodzinnych, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2010, s. 204 oraz tekst w tym Raporcie.

142 Strona Doliny Lotniczej www.dolinalotnicza.pl

Przemysł lotniczy w Polsce i jego działalność innowacyjna 53

dotychczasowych wyrobów w postaci małego samolotu transportowego M28 Bryza (lub Sky Truck w wersji eksportowej) oraz samolotu rolniczego Dromader rozpoczęła produkcję helikoptera wojskowego S70i Black Hawk. Zatrudnienie sięga 1,6 tys. pra-cowników.

Firmą należącą także do grupy UTC w Polsce jest Pratt&Whitney Kalisz Sp. z o.o. Inwestycja realizowana była początkowo jako joint-venture z WSK Kalisz, ale obecnie jest to w 100% spółka grupy UTC. Firma produkuje komponenty do silników lotni-czych, z których 97% trafia na eksport w ramach grupy UTC. Odbiorcą produkcji jest Pratt&Whitney Canada. Firma z Kalisza zatrudnia obecnie około 1,5 tys. pracowni-ków143 .

Ostatnią spółką grupy UTC, która podjęła inwestycję w Polsce jest firma Hamilton Sundstrand, która formalnie rozpoczęła swoją działalność w 2009 roku. W roku 2010 zaczęto budowę zakładu produkcyjnego oraz centrum badawczo-rozwojowego zloka-lizowanych w Rzeszowie na terenie WSK Rzeszów. Docelowo firma zamierza zatrud-niać 300 pracowników, a przewidywana wartość inwestycji sięgnie 100 mln złotych. Hamilton Sundstrand zajmuje się produkcją komponentów do silników lotniczych.

Dnia 30 grudnia 2010 r. między firmą Hamilton Sundstrand a Agencją Rozwoju Przemysłu S.A. została podpisana umowa zakupu przedsiębiorstwa PZL Hydral S.A. z siedzibą we Wrocławiu. Obecnie firma specjalizuje się w produkcji komponentów i podsystemów do silników lotniczych (w tym przede wszystkim układów paliwo-wych). PZL Hydral zatrudnia około 500 pracowników. Pozycja grupy UTC w Polsce jest bardzo silna i sięga zarówno pod względem przychodów jak i zatrudnienia około 30% udziału w rynku.

Innym znaczącym przedsiębiorstwem działającymi w Dolinie Lotniczej jest WSK PZL świdnik S.A. Jest to obok WSK Rzeszów jedna z dwóch największych w Polsce firm lotniczych, której zatrudnienie sięga 3,6 tys. pracowników144. WSK Świdnik jest przedsiębiorstwem, które powstało pod Lublinem w pierwszych latach po drugiej woj-nie światowej. Zakład produkuje helikoptery. Początkowo, jak w przypadku wielu pol-skich firm lotniczych, były to produkty oparte na licencjach radzieckich, stopniowo Świdnik rozpoczął także produkcję własnych modeli, takich jak śmigłowiec Sokół lub SW-4. W latach 90. XX wieku firma nawiązała kooperację z włosko–angielskim kon-cernem śmigłowcowym Agusta-Westland, należącym do grona trzech najważniejszych na świecie producentów tego rodzaju statków powietrznych. Agusta Westland jest częścią włoskiego koncernu lotniczo–obronnego Finmeccanica notowanego na giełdzie w Mediolanie, który należy do największych globalnych kompleksów przemysłowych w tej branży. Zakup przedsiębiorstwa od Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. dokonany został w styczniu 2010 roku stanowiąc kolejny krok w prywatyzacji i rosnącej globa-lizacji polskiego przemysłu lotniczego.

Kolejnym ważnym międzynarodowym koncernem lotniczym, który zdecydował się na inwestycje w Dolinie Lotniczej, jest niemiecka grupa MTU z siedzibą w Mona-chium. Polski oddział firmy mTU Aero Engines Poland Sp. z o.o. zlokalizowany w Rze-szowie rozpoczął działalność na początku kwietnia 2009 roku. Zakład specjalizuje się w produkcji łopatek turbin niskiego ciśnienia wielu silników samolotowych. Ponadto MTU koncentruje w Rzeszowie swoje działania w zakresie montażu modułów dla pro-gramów cywilnych zespołów napędowych stosowanych w przemyśle lotniczym. Dal-szym polem działania jest naprawa elementów zespołów napędowych. MTU zlokalizo-wała także w Rzeszowie swoje polskie centrum badawczo–rozwojowe. Zajmuje się ono głównie projektowaniem profili niechłodzonych łopatek turbin niskiego ciśnienia silnika lotniczego, uchwytów do obróbki i testowania komponentów silnika oraz two-rzeniem oprogramowania jednostki kontrolującej i diagnostycznej dla silników lotni-

143 Strona internetowa Pratt&Whiney Kalisz http://www.pwk.com.pl/ oraz http://www.pwk.com.pl/en/

144 T. Deluga, W. Szajnert, S. Świętoniowski, Report on the Aviation Market in Poland, „PMR Research”, 14 December 2009, s. 11 (www.paiz.gov.pl/files/?id_plik=12129).


czych145. Obecnie firma zatrudnia około 200 pracowników, a docelowe zatrudnienie to 400 osób. Przewidywana wartość inwestycji MTU to 50 mln euro146 .

Międzynarodowym podmiotem w polskim przemyśle lotniczym, którego działal-ność jest zlokalizowana na terenie Doliny Lotniczej, jest firma Hispano Suiza Polska Sp. z o.o. należąca do francuskiego globalnego koncernu SAFRAN, działającego w obszarze lotnictwa i przemysłu obronnego. Firma ulokowała swoją fabrykę w Sędzi-szowie Małopolskim. Obecnie zatrudnia ponad 350 pracowników147, którzy zajmują się głównie produkcją kół zębatych do lotniczych skrzyń przekładniowych oraz od roku 2008 komponentów strukturalnych do lotniczych silników turbowentylatorowych takich jak CFM 56, GP7200 czy GEnX. Firma Hispano Suiza była jednym z inicjatorów powstania Podkarpackiego Klastra Lotniczego pod nazwą Dolina Lotnicza .

Obok Hispano Suiza i WSK Rzeszów trzecim inicjatorem powstania Klastra, a jed-nocześnie jedną z największych spośród przedsiębiorstw Doliny Lotniczej jest goodrich Krosno Sp. z o.o. Firma zatrudnia obecnie ponad 400 pracowników i specjalizuje się w produkcji elementów do podwozi lotniczych, współpracując z największymi produ-centami samolotów na świecie, takimi jak Boeing, Airbus, Bombardier czy Lockheed Martin.

Drugim miejscem organizacji przemysłu lotniczego w Polsce jest śląski Klaster Lotniczy. Klaster został założony przez firmy i instytucje naukowe działające na tere-nie województwa śląskiego, ale w niedługim czasie pozyskał członków także z woje-wództwa dolnośląskiego, wielkopolskiego i mazowieckiego. Do Klastra należy obecnie 26 członków, którzy zatrudniają łącznie ponad 3 tys. pracowników.

Największym przedsiębiorstwem Śląskiego Klastra Lotniczego jest Avio Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Bielsku-Białej. Zatrudnia obecnie ponad 400 pracowników. Firma zajmuje się produkcją łopatek do turbin silników lotniczych zarówno dla zastosowań cywilnych, jak i wojskowych. Posiada także własne centrum badawczo–rozwojowe, w którym zatrudnia niemal 100 inżynierów. Produkcja firmy w 100% jest skierowana na eksport, jednakże Grupa Avio zajmuje się także działalnością w zakresie remontów silników lotniczych dla polskich użytkowników takich jak Eurolot (Grupa PLL LOT) oraz Siły Powietrzne i Marynarka Wojenna RP.

Jednym z założycieli Śląskiego Klastra Lotniczego są Zakłady Lotnicze margański &mysłowski Sp. z o.o. z siedzibą w Bielsku-Białej. Firma ta jest producentem małego samolotu o napędzie turbośmigłowym pod nazwą Orka, który to samolot jest produk-tem całkowicie zaprojektowanym przez tę firmę. Obecnie trwa wprowadzanie tego samolotu na rynek. Firma zatrudnia około 50 pracowników.

Kolejnym ważnym przemysłowym członkiem Śląskiego Klastra Lotniczego jest WSK Kalisz S.A.148 Spółka ta jest kontrolowana kapitałowo przez Agencję Rozwoju Przemysłu S.A., a więc pośrednio przez Skarb Państwa. Obecnie zatrudnia ponad 700 pracowników. Specjalizuje się głównie w produkcji i naprawach lotniczych silników tłokowych oraz komponentów do lotniczych skrzyń przekładniowych. Obecnie jest dostawcą dla wielu światowych producentów lotniczych, w tym m.in. dla grupy Pratt &Whitney, Goodrich i Avio.

Inną firmą spoza regionu śląskiego należącą do tego klastra są Wojskowe Zakłady Lotnicze (WZL) nr 4 S.A. w Warszawie. Ta spółka Skarbu Państwa specjalizuje się w remontach lotniczych silników dla Sił Powietrznych RP. Dotąd były to głównie sil-niki rosyjskie, ale zmiany bazy sprzętowej Sił Powietrznych RP wymuszają na firmie nową specjalizację w zakresie remontów silników lotniczych tzw. zachodniego typu .

145 Strona internetowa MTU, http://www.mtu.de/subsites/mtupolska_pl/mtupolska/rzesow/index.html, http://www.mtu.de/en/index.html

146 Na podstawie informacji PAIZ.147 Na podstawie strony Hispano-Suiza Polska, www.hispano-suiza.pl 148 WSK Kalisz S.A. jest jedną z firm założycielskich Wielkopolskiego Klastra Lotniczego, do

którego należy obecnie 18 podmiotów. Zob. J. Janik, Od tradycji do współpracy innowacyjnej – kla-stry lotnicze w Polsce, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2010, s. 210.

Przemysł lotniczy w Polsce i jego działalność innowacyjna 55

Od 2010 roku firma wprowadziła po raz pierwszy do swojej oferty działalność produk-cyjną. Jest to tzw. napawanie plazmowe łopatek turbin silników lotniczych w ramach łańcucha dostaw Grupy Avio. WZL4 S.A. zatrudnia obecnie ponad 400 pracowników.

W Warszawie zlokalizowana jest kolejna z dużych firm polskiego przemysłu lotni-czego EADS PZL Warszawa–Okęcie S.A. Jest to najstarszy polski producent lotniczy. Firma została założona w Warszawie w 1928 roku. Obecnie jest producentem turbo-śmigłowego samolotu szkoleniowego dla pilotów Sił Powietrznych RP pod nazwą Orlik oraz wykonuje liczne prace usługowe, głównie w zakresie remontów. Od 2001 roku firma należy do grupy EADS – obecnie części grupy zwanej Airbus Military. W roku 2010 firma zatrudniała około 500 pracowników149 .

Do grona polskiego przemysłu lotniczego zaliczyć należy także tzw. Wojskowe Zakłady Lotnicze (WZL). Są to podmioty specjalizujące się w wykonywaniu remontów sprzętu latającego dla Sił Zbrojnych RP (a zwłaszcza dla Sił Powietrznych). Zakłady te zostały niedawno przekształcone z przedsiębiorstw państwowych w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, a w przypadku WZL3 w Dęblinie od 1 stycznia 2011 roku firma ta przestała być gospodarstwem pomocniczym Ministerstwa Obrony Narodowej i została w całości włączona do WZL1 z siedzibą w Łodzi. Tak więc obecnie do grona WZL należą następujące podmioty:

WZL1 S.A. z siedzibą w Łodzi oraz oddziałem w Dęblinie – firma specjalizuje się 1. w remontach i przeglądach śmigłowców użytkowanych przez Siły Zbrojne RP. Zatrudnia 330 osób150 .WZL2 S.A. w Bydgoszczy – specjalizuje się w remontach i przeglądach samolotów 2. należących do Sił Powietrznych RP. Zatrudnia około 700 osób151 . WZL4 S.A. w Warszawie – specjalizuje się w remontach silników lotniczych na 3. rzecz Sił Powietrznych RP. Zatrudnia około 400 pracowników152 .

W pierwszej dekadzie XXI wieku przemysł lotniczy w Polsce charakteryzuje się stałą tendencją wzrostową aż do 2008 roku. W tym czasie obroty przemysłu doszły do wartości 0,7 miliarda euro w 2009 roku153. Łączne zatrudnienie w tym przemyśle przekroczyło 22 tys. pracowników. Warto zauważyć, że w okresie od 2003 roku do roku 2009 zarówno sprzedaż, jak też zatrudnienie w tym przemyśle istotnie wzrosły. Sprzedaż wzrosła blisko cztery razy, a zatrudnienie ponad dwa razy154 .

149 Strona internetowa EADS PZL Warszawa – Okęcie S.A., http://www.pzl.eads.net 150 Informacje Ministerstwa Obrony Narodowej RP.151 Informacje MON.152 Na podstawie informacji z WZL4 SA w Warszawie.153 T. Deluga, W. Szajnert, S. Świętoniowski, op. cit., s. 17.154 Dane dotyczą przemysłu lotniczego szeroko rozumianego sektora lotniczego, wymagają dal-

szych prac, do których mamy nadzieję przyczyni się prezentacja Raportu.

Ewa Puchała-Krzywina56

Ewa Puchała-KrzywinaInstytut Nauk Ekonomicznych PAN

czynniki ograniczające aktywność innowacyjną przedSięBiorStw Sektora lotniczego w latach 2006−2009

Innowacyjną działalność firm może utrudniać wiele czynników mających wpływ na niepodejmowanie projektów innowacyjnych lub ich przerwanie w trakcie realizacji. Przeszkody są różnie odczuwane przez przedsiębiorstwa w zależności m.in. od ich wielkości, formy organizacyjno-prawnej, specyfiki (np. firmy rodzinne155), regionu Polski156, efektywności finansowej, skali nakładów na B+R, aktywności w obszarze własności intelektualnej, typów innowacji157, ale także sektora gospodarki158. Inter-pretacja tych barier jest dużym wyzwaniem. Wiele z tych przeszkód ma również wpływ na funkcjonowanie firm sektora lotniczego.

Przemysł lotniczy staje sie coraz bardziej znaczący dla rozwoju zarówno całej gospodarki Polski jak i poszczególnych regionów. Napotyka jednak na wiele przeszkód. Badania przeprowadzone w INE PAN w innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego159 pokazały, że natrafiają one na wiele barier160 uniemożliwiających pomyślną realizację rozpoczętych lub planowanych działań innowacyjnych. Są to m in. czynniki ekonomiczne, związane z wiedzą i rynkowe161. Badania w latach 2006−2009 pokazały, że analizowane firmy sektora lotniczego różniły się w postrzeganiu wpływu poszczególnych czynników na ich działania innowacyjne. Można jednak wskazać

155 A. Chaberski, Analiza innowacyjności polskich firm rodzinnych, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2010, s. 204−211 oraz tekst autora w tym Raporcie.

156 M.K. Wyrwicka, Sieci gospodarcze jako przejaw innowacyjności regionu – bariery w ich two-rzeniu na przykładzie Wielkopolski, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2010 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2011, s. 234−238.

157 Podręcznik Oslo. Zasady gromadzenia i interpretacji danych dotyczących innowacji, OECD, Eurostat, wydanie trzecie, 2006 – wyd. polskie, MNiSW DSiRN Warszawa 2008, s. 117−118, http://www.nauka.gov.pl/fileadmin/user_upload/43/46/43464/20081117_OSLO.pdf

158 E. Szymańska, Innowacyjność przedsiębiorstw turystycznych w Polsce, w: Raport o innowa-cyjności gospodarki Polski w 2010 roku, ed. cit., s. 254–257 oraz Janik J.: Innowacyjność polskiego przemysłu lotniczego w latach 2006–2008 w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, ed. cit., s. 197−203.

159 Badanie barier utrudniających działalność innowacyjną firm sektora lotniczego jest złożonym zagadnieniem. Analiza może stanowić punkt wyjścia do dalszych badań uwzględniających powiązania sektora lotniczego. Badanie ma charakter jakościowy i objęło 3 firmy za 2009 r., 6 − za 2008 r., 2 − za 2007 r., 3 − za okres 2004−2006, które przesłały kwestionariusze do INE PAN do Listy 500 najbar-dziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce. Opracowanie może sygnalizować pewne tendencje, jakie miały miejsce w analizowanym okresie w grupie badanych firm sektora lotniczego, na tle barier, jakie napotkały innowacyjne firmy w Polsce.

160 W ankiecie została wykorzystana metodologia badania działalności innowacyjnej przedsię-biorstw stosowana przez GUS na podstawie międzynarodowego kwestionariusza opracowanego przez ekspertów UE i OECD (The Harmonized Survey Questionnaire) stosowanego w ramach badań międzynarodowego programu badawczego Community Innovation Survey (CIS) koordynowanego przez Eurostat, który ma na celu ocenę zakresu i charakteru działalności innowacyjnej przedsię-biorstw z różnych działów gospodarki w krajach UE i EFTA.

161 Na działalność innowacyjną ma wpływ wiele innych czynników takich jak np. wysoki poziom kosztów niekwalifikowanych związanych z uzyskaniem projektów europejskich, niedostateczny potencjał innowacyjny czy przeszkody instytucjonalne, które nie zostały objęte analizą w opracowa-niu.

Czynniki ograniczające aktywność innowacyjną przedsiębiorstw sektora lotniczego w latach 2006−2009 57

pewne tendencje i typy zachowań charakterystyczne dla innowacyjnych firm sektora lotniczego.

W roku 2009 duży wpływ na prowadzenie działalności innowacyjnej w badanych firmach sektora lotniczego miały przeszkody rynkowe (rys. 10), które były silniej odczuwane niż w badanej populacji przedsiębiorstw innowacyjnych w Polsce162. Ana-lizowane firmy sektora lotniczego wskazywały na opanowanie rynku przez dominują-ce przedsiębiorstwa. Badania w latach 2006–2009 pokazały, że innowacyjne przedsię-biorstwa w Polsce bardziej obawiały się niepewnego popytu niż dominacji innych przedsiębiorstw. W grupie innowacyjnych firm sektora lotniczego można jednak wska-zać firmy, które bardziej obawiały się opanowania rynku przez wielkie przedsiębior-stwa niż niepewnego popytu.

rysunek 10

czynniki utrudniające działalność innowacyjną firm sektora lotniczego w latach 2006*–2009

00,5

11,5

22,5

33,5

Stop

ień

wpł

ywu

Brak śr

. fin.

własny

ch

Brak śr

. fin.

zewnę

trzny

ch

Zbyt

wysok

ie ko

szty i

nnow

acji

Brak w

ykwalifi

kowan

ego p

erson

elu

Brak in

formac

ji nt. t

echn

ologii

Brak in

formac

ji nt. r

ynkó

w

Trudn

ości

w znale

zieniu

partn

etów

Opano

wanie

rynku

Niepew

ny po

pyt

Brak po

trzeb

y prow

adz. i

nnow

acji

Brak po

pytu

na in

nowac

je

2006

2007

2008

2009

Uwaga: Największe bariery w 2009 r.: trudności w znalezieniu partnerów do współpracy, rynek opanowany przez dominujące przedsiębiorstwa, brak środków finansowych zewnętrznych, zbyt wysokie koszty innowacji. Na rysunku jest to oznaczone jako niższa liczba. Stopień wpływu: 1 – wysoki (istotny), 2 – średni (umiarkowany), 3 – niski, 4 – bez znaczenia.

* Dotyczy okresu 2004–2006 zgodnie z formularzami statystycznymi GUS: PNT-02 i PNT-02/u. Za lata 2007, 2008, 2009 ww. formularze statystyczne nie zawierały informacji nt. przeszkód dla innowacji.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z ankiet przesłanych do INE PAN do Listy najbardziej innowacyjnych przedsię-biorstw w Polsce w 2006, 2007, 2008 i 2009 r.

Dla firm badanego sektora równocześnie największe znaczenie w 2009 r. miały trudności w znalezieniu partnerów do współpracy – zarówno na rynku krajowym jak i międzynarodowym. Czynnik ten wpływał w silniejszym stopniu na innowacje firm analizowanego sektora niż w przypadku badanej populacji przedsiębiorstw innowacyj-nych w Polsce.

W 2009 r. badane firmy sektora lotniczego podkreślały także silne znaczenie barier związanych z finansowaniem zewnętrznym. Zbyt wysokie koszty innowacji oraz wysokie koszty prac B+R163 stanowiły także istotne bariery dla firm sektora lotniczego. Brak środków własnych nie stwarzał dla nich aż tak istotnego problemu, jak w przypadku badanych innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce. Bariery finan-

162 Szerzej zob.: E. Puchała-Krzywina, Czynniki ograniczające aktywność innowacyjną przedsię-biorstw w latach 2007–2009, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2010 roku, ed. cit., s. 163–171.

163 Informacja dotycząca wysokich kosztów prac B+R została dodana do badań INE PAN w 2009 roku.

Ewa Puchała-Krzywina58

sowe w latach 2006−2009 miały największe znaczenie zarówno dla firm sektora lotniczego, jak i dla badanej grupy firm innowacyjnych w Polsce. W 2008 r. w grupie innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego można było zaobserwować skutki kryzysu finansowego, czego wyrazem było zaostrzenie się bariery finansowej zwią-zanej z zasileniem zewnętrznym. W 2009 r. w stosunku do roku poprzedniego sytu-acja w badanej grupie innowacyjnych firm sektora lotniczego uległa − jak się wyda-je − stopniowej poprawie.

W latach 2007−2009 można zaobserwować nasilenie niektórych przeszkód odczu-wanych przez innowacyjne firmy sektora lotniczego. Dotyczyło to trudności w znale-zieniu partnerów do współpracy, niepewnego popytu, a także braku popytu na inno-wacje oraz potrzeby prowadzenia działalności innowacyjnej.

Wzrost odczuwania bariery popytowej przez innowacyjne przedsiębiorstwa sekto-ra lotniczego może świadczyć o dostrzeganiu przez badane firmy roli budowania prze-wag konkurencyjnych opartych na popytowym podejściu do innowacji (User-Driven Innovation)164 lub ograniczonym kontakcie z użytkownikami produktów światowych koncernów, z którymi współpracują.

Badane firmy sektora lotniczego w latach 2006–2009 nie zgłaszały istotności bariery związanej z brakiem informacji nt. technologii i rynków. Były to czynniki, które w najmniejszym stopniu wpływały na prowadzenie działalności innowacyjnej badanych firm. Stopień odczuwania tych barier utrzymywał się w zasadzie na takim samym poziomie w całym okresie objętym badaniami. Czynniki te w porównaniu z wszystkimi badanymi firmami innowacyjnymi w kraju były w analizowanych przed-siębiorstwach sektora lotniczego stosunkowo słabiej odczuwane.

Badane przedsiębiorstwa sektora lotniczego (podobnie jak i inne analizowane inno-wacyjne przedsiębiorstwa w Polsce) nie odczuwały w latach 2007–2009 aż tak dużych problemów związanych z brakiem wykwalifikowanego personelu. W latach 2004–2006 odczuwanie tej bariery przez analizowane innowacyjne firmy sektora lotniczego było silniejsze165 .

Przeprowadzone badania pozwalają na identyfikację różnic w zachowaniu przed-siębiorstw i ich zmian. Przedsiębiorstwo wyspecjalizowane w produkcji silników lot-niczych wskazało na inne bariery. W 2006 r. firma podkreślała trudności z wykona-niem części lotniczych (półfabrykatów) zleconych wykonawcom zewnętrznym (krajo-wym i zagranicznym). W 2009 r. firma prawdopodobnie pokonała te przeszkody. Pojawiły się natomiast nowe problemy – absorpcji środków unijnych. Firma postulo-wała, aby zwiększyć możliwość składania wniosków i uprościć formę otrzymania dofi-nansowania.

Inne badane firmy sektora lotniczego miały także konkretne postulaty instytucjo-nalne. Ich zdaniem, w celu zmniejszenia barier innowacyjności instytucje publiczne powinny wprowadzić pomoc dla wnioskodawców m.in. w ułatwianiu składania wnio-sków. Podkreślono również znaczenie wsparcia finansowego w postaci zachęt podat-kowych.

Pomimo funkcjonujących wielu instrumentów wspierających innowacyjność, firmy cały czas zmagają się z przeszkodami wpływającymi na ich działalność. Działania

164 Zob. też N. Grądzka, Innowacje tworzone przez użytkowników (User Innovation) w Polsce w latach 2007−2009, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2010 roku, ed. cit., s. 182– –186, a także: W. Burzyński, User-Driven Innovation (UDI) – elementy teorii i praktyki; W. Pander, Nowe, popytowe podejście do innowacji – User-Driven Innovation; N. Grądzka, Innowacje popytowe w latach 2006–2008 – wyniki badań ankietowych; Żołnierski A., User -Driven Innovation w MŚP – ana-liza wybranych polskich studiów przypadków, w: Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, ed. cit., s. 178–188; N. Grądzka, Innowacje tworzone przez konsumentów, klientów, użytkowników, odbiorców w latach 2005–2007 (Consumer Driven Innovation), w: Raport o innowacyj-ności gospodarki Polski w 2008 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN, Warszawa 2009, s. 190–193.

165 Na temat deficytu niektórych specjalności zob. tekst: N. Grądzka, K. Kasner w tym Raporcie.

Czynniki ograniczające aktywność innowacyjną przedsiębiorstw sektora lotniczego w latach 2006−2009 59

mające na celu pobudzenie procesów innowacyjnych powinny być dostosowane do sytuacji i specyfiki firm oraz warunków rynkowych, w których funkcjonują.

Ankietowane firmy sektora lotniczego miały trudności w znalezieniu partnerów do wspólnych projektów innowacyjnych. Bariera ta się nasilała. Może to m.in. wynikać ze zwiększenia zapotrzebowania na międzynarodowe działania kooperacyjne przy niedo-borze instytucji pośredniczących. Jednocześnie niektóre innowacyjne firmy sektora lotniczego obawiały się dominacji wielkich przedsiębiorstw, które zazwyczaj mają roz-budowaną sieć powiązań krajowych i międzynarodowych.

Odczuwane problemy przez badane firmy sektora lotniczego związane z nawiązy-waniem kontaktów i pozyskiwaniem partnerów do współpracy skłaniają do podejmo-wania kolejnych działań kooperacyjnych i koordynacyjnych. Stanowi to duże wyzwa-nie. Funkcjonowanie firmy na międzynarodowym rynku wymaga ułatwienia transferu wiedzy między przedsiębiorcami a światem nauki oraz powiązań firm z ośrodkami badawczo-rozwojowymi, także należących do koncernów międzynarodowych. Dużą rolę na tym polu mają do odegrania firmy krajowe i zagraniczne oraz organizacje aka-demickie.

Polityka proinnowacyjna powinna dotyczyć zmiany obecnych instytucjonalnych ram niedostosowanych do zachodzących zmian oraz ułatwień związanych z finanso-waniem zewnętrznym dla wszystkich przedsiębiorstw, w tym także małych i średnich, ze szczególnym uwzględnieniem firm rodzinnych. Działania powinny skupić się rów-nież wokół efektywnego wykorzystania i tworzenia kapitału intelektualnego, a także kształcenia na wszystkich poziomach, w tym także rozszerzania wiedzy na temat standardów i przemian w innowacjach oraz zwiększania świadomości zarówno przed-siębiorców, jak i pracowników także na temat własności intelektualnej.

Realizacja polityki innowacyjnej nie tylko sektora lotniczego wymaga jednoczesne-go współdziałania rożnych aktorów – instytucji państwowych, środowiska nauki, sek-tora prywatnego wraz z doborem odpowiednich, dopasowanych do wyzwań rynko-wych narzędzi wsparcia.


Krzysztof KrystowskiAvio Polska Sp. z o.o.

działalność Badawczo-rozwojowa polSkiego przemySłu lotniczego – otwarcie na wSpółpracę międzynarodową

Skala wydatków na badania i rozwój technologii oraz produktu w przemyśle lotniczym w Polsce jest trudna do precyzyjnego określenia. Własna działalność badawczo–ro-zwojowa polskiego przemysłu lotniczego jest skoncentrowana w kilku przemysłowych ośrodkach badawczo–rozwojowych oraz w biurach konstrukcyjnych. Wyróżnia to ten przemysł pozytywnie na tle innych gałęzi polskiej gospodarki. Właściwie nie ma wśród polskich producentów lotniczych takich przedsiębiorstw, które nie prowadziłyby wła-snej działalności B+R w postaci centrum lub biura konstrukcyjnego. Wyróżnia się także na tle innych dziedzin współpraca przemysłu lotniczego z jednostkami nauko-wymi zarówno w postaci uniwersytetów technicznych, jak też jednostek badawczo–rozwojowych oraz instytutów Polskiej Akademii Nauk. Utworzona do tego celu Polska Platforma Technologiczna Przemysłu Lotniczego zajmuje się obecnie opracowaniem drugiej już strategicznej agendy badawczej, która ma wyznaczyć kierunki badań sek-tora dla wzrostu jego konkurencyjności i zacieśnienia współpracy między środowi-skiem przemysłu a nauki.

Niekwestionowanym liderem prac badawczo–rozwojowych w polskim przemyśle lotniczym jest Instytut Lotnictwa w Warszawie poprzez EDC (Engineering Design Centre). Jest to założone w 2000 roku centrum inżynierskie zlokalizowane w Warsza-wie oparte na współpracy GE Aviation oraz Instytutu Lotnictwa. Obecnie zatrudnia ponad 1200 pracowników, współpracuje z trzema oddziałami koncernu General Elec-tric: Aviation, Oil and Gas i Energy166. W zakresie rozwoju technologii lotniczych cen-trum koncentruje się głównie na zagadnieniach dotyczących projektowania i analiz elementów silników lotniczych. Specjalizuje się w szczególności w turbinach niskiego ciśnienia oraz w komorach spalania, ale także w zagadnieniach materiałowych, anali-zach termicznych i wielu innych obszarach. Szacowane roczne nakłady na badania sięgają od 15 do 20 mln euro167. Czyni to z EDC największą przemysłową jednostką badawczo-rozwojową w polskim przemyśle lotniczym.

Rozbudowaną działalność badawczo-rozwojową w ramach firmy realizuje również Zakład Badawczo-Rozwojowy WSK świdnik. Firma wydała w 2008 r. około 8% swo-ich przychodów ze sprzedaży na inwestycje w badania i rozwój sięgające 10 mln euro, czyli w skali roku kwotę ponad 37 mln zł168, co pozycjonowało WSK Świdnik na pierw-szym miejscu w zakresie intensywności inwestowania w badania i rozwój spośród zakładów wytwórczych w polskim przemyśle lotniczym. WSK Świdnik jest jednocze-śnie zawsze wysoko notowane w rankingach dotyczących innowacyjności gospodarki polskiej. Firma ta zajęła trzecie miejsce pod względem innowacyjności w Polsce169 . Zakład Badawczo-Rozwojowy PZL-Świdnik S.A. zatrudniał około 300 osób.

Ciekawym przykładem przemysłowej działalności badawczo-rozwojowej jest cen-trum inżynierskie w ramach firmy Avio Polska w Bielsku-Białej. Podobnie jak cała

166 Por. www.edcpolska.pl 167 Kurs euro na dzień 15.07.2011 wynosił 4,0343 – przypis redakcyjny. 168 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, red. nauk. T. Baczko, INE PAN,

Warszawa 2010. Dla 2009 r. brak jest danych o nakładach na B+R w układzie kosztowym. Dostęp-ne są jedynie dane w układzie bilansowym (zgodnie z MSR38) o zakończonych pracach rozwojowych – przypis redakcyjny.

169 Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, ed. cit.

Działalność badawczo-rozwojowa polskiego przemysłu lotniczego – otwarcie na współpracę międzynarodową 61

firma, która wyróżnia się wysokim tempem rozwoju, nawet na tle szybko rosnącego przemysłu lotniczego, Centrum zwiększyło swoje zatrudnienie z kilkunastu pracowni-ków w 2002 r. do ponad 85 w 2011 roku. Może pochwalić się zaprojektowaniem w 2008 r. innowacyjnego w skali światowej rozwiązania, jakim jest zespół łopatek dyszowych turbiny niskiego ciśnienia silnika GEnX–2B, będącego obecnie najnow-szym silnikiem lotniczym świata, który napędza nowy model Boeinga 747–8 Jumbo Jet. Firma Avio Polska kosztem prawie 25 mln euro realizuje obecnie inwestycję w linię produkcyjną służącą do seryjnej produkcji tego modułu. Przewidywane przy-chody Avio Polska z tytułu sprzedaży tego produktu mogą przekroczyć nawet 25 mln euro rocznie.

Kolejnym przykładem zaangażowania firmy Avio Polska w działalność badawczo-rozwojową jest utworzenie konsorcjum na czele z Politechniką Warszawską oraz Woj-skową Akademią Techniczną, z udziałem partnera przemysłowego w postaci Wosko-wych Zakładów Lotniczych (WZL) nr 4 w Warszawie. Konsorcjum to utworzyło pry-watny podmiot badawczy o nazwie Laboratorium Badań Aerodynamiki Przepływów Turbinowych Polonia Aero. Celem tej inicjatywy jest zbudowanie pod Warszawą labo-ratorium do badań technologii i prototypów turbin do silników lotniczych. Oczekiwa-nym rezultatem przedsięwzięcia ma być infrastruktura badawcza, która w swojej dziedzinie będzie charakteryzować się parametrami przewyższającymi inne tego typu laboratoria na świecie. Dzięki temu możliwe będzie prowadzenie w Polsce, przy współpracy z polskimi jednostkami naukowymi, badań nad aerodynamiką na najwyż-szym światowym poziomie. Inicjatywa ta, podobnie jak wspomniana linia produkcyjna silnika GEnX-2B uzyskała wsparcie finansowe z funduszy Unii Europejskiej.

Bardzo ważnym projektem badawczym skupiającym wokół siebie zarówno naukow-ców jak i przemysł jest Laboratorium Badań materiałów dla Przemysłu Lotniczego przy Politechnice Rzeszowskiej. Zostało ono uruchomione w 2007 roku. W Laborato-rium realizowane są prace naukowo-badawcze przez zespoły pracowników naukowych uczelni zrzeszonych w Centrum Zaawansowanych Technologii AERONET Dolina Lot-nicza i Centrum Zaawansowanych Technologii i Materiałów CAMAT oraz kadrę inży-nieryjno-techniczną zakładów przemysłowych Doliny Lotniczej w zakresie wysoko zaawansowanych technologii.

Jedną z najnowszych inicjatyw badawczych realizowanych we współpracy przemy-słu lotniczego i środowiska naukowego jest śląskie Centrum Naukowo-Technologicz-ne Przemysłu Lotniczego. Inwestycja ta jest realizowana w ramach Programu Opera-cyjnego Innowacyjna Gospodarka. Całkowity budżet projektu wynosi 12,5 mln euro, a inwestycja zostanie zlokalizowana w Czechowicach-Dziedzicach w okolicach Biel-skiego Parku Technologicznego, Lotnictwa, Przedsiębiorczości i Innowacji w ramach Śląskiego Klastra Lotniczego. Głównym obszarem działalności będą badania nad zastosowaniem materiałów kompozytowych, wdrażanie technologii i wykonywanie prototypów elementów kompozytowych, a także badania wytrzymałościowe, próby rezonansowe i zmęczeniowe elementów kompozytowych. Laboratorium powstaje we współpracy z WSK Świdnik, która to firma prowadzi podobne działania na swoim terenie.

Innowacyjność polskiego przemysłu lotniczego wyróżnia się na tle innych gałęzi gospodarki. Widoczna jest dobra współpraca między przedsiębiorstwami a jednostkami naukowymi. Owocuje ona wspólnymi przedsięwzięciami w obszarze nauki i techniki, także dzięki budowie zaawansowanej infrastruktury badawczej. Wydaje się, że ten obszar działalności gospodarczej w Polsce powinien wejść na stałe do grona najbardziej promowanych ze względu na swoją konkurencyjność i nowoczesność, która promieniu-je na inne dziedziny, oraz na dużą i bardzo szybko rosnącą wagę w eksporcie dóbr wysokich technologii.

Istotnym wyzwaniem zarówno dla samego środowiska lotniczego, jak i dla decyden-tów na szczeblu administracji państwowej jest obecna struktura przemysłu lotniczego.


Branża ta na początku XXI wieku charakteryzuje się daleko zaawansowanymi zmianami struktury właścicielskiej. Doprowadziły one do stanu, w którym większość dużych pod-miotów gospodarczych jest częścią międzynarodowych grup kapitałowych specjalizują-cych się w lotnictwie lub przemyśle obronnym. Warto odnotować, że dwóch spośród trzech najważniejszych producentów śmigłowców na świecie posiada w Polsce swoje zakłady produkcyjne. W Polsce zlokalizowane są także działalności przemysłowe naj-większych światowych koncernów zajmujących się produkcją silników lotniczych i kom-ponentów do nich (Pratt&Whitney, Hamilton Sundstrand, General Electric, Avio, MTU, Hispano Suiza – Grupa Safran). Ta część rynku lotniczego jest dodatkowo reprezento-wana przez polskie lokalne przedsiębiorstwa takie jak WSK Kalisz, ale także firmy zaj-mujące się remontami silników (np. WZL 4 S.A. w Warszawie). Zwracają też uwagę małe i średnie przedsiębiorstwa lotnicze w Polsce, które specjalizują się w produkcji i remontach małych samolotów (tzw. General Aviation). Na dzień dzisiejszy polski prze-mysł lotniczy nie uczestniczy na większą skalę, a tym bardziej nie posiada produktu finalnego, w obszarze samolotów pasażerskich (tzw. Civil Aviation). Fakty te odciskają istotne piętno na profilu działalności całego polskiego przemysłu lotniczego i jego zain-teresowaniach badawczych oraz na kierunkach transferu technologii. Wydaje się, że obecnie opracowanie nowego modelu współdziałania między przedsiębiorstwami a ich otoczeniem administracyjnym oraz naukowym i technologicznym jest najważniejszym wyzwaniem polskiego przemysłu lotniczego.

Instytut Lotnictwa w roku jubileuszowym 63

Witold Wiśniowski Instytut Lotnictwa

inStytut lotnictwa w roku juBileuSzowym

Instytut Lotnictwa należy do najstarszych placówek badawczych w Europie. Powstał oficjalnie w 1926 r., chociaż jego korzenie sięgają 1918 roku. Przez 85 lat działalności naukowcy i konstruktorzy pracujący w Instytucie Lotnictwa wnieśli wybitne zasługi dla rozwoju gospodarki i obronności Polski. Przed drugą wojną światową wszystkie polskie samoloty powstawały lub były badane w Instytucie Lotnictwa w Warszawie.

W 2010 r. Instytut otrzymał przedłużenie najwyższej kategorii A nadawanej insty-tutom badawczym. Obecnie w Instytucie pracuje łącznie ponad 1500 inżynierów, naukowców, badaczy, z tego 900 w wieku około 30 lat. W ciągu ostatniego roku powstały cztery nowe laboratoria, w tym drugie co do wielkości na świecie laborato-rium testów ciśnieniowych urządzeń wydobywczych ropy i gazu.

Głównymi obszarami badawczymi Instytutu są: technologie kosmiczne, silniki lot-nicze i rakietowe, materiałoznawstwo, aerodynamika, technologie kompozytowe, pro-jektowanie i badanie konstrukcji lotniczych, hałas lotniczy oraz badania z zakresu wydobycia ropy naftowej i gazu. Instytut Lotnictwa jest również organizatorem mię-dzynarodowych konferencji, sympozjów, moderatorem globalnych przedsięwzięć badawczych.

Instytut Lotnictwa należy do krajowych i światowych organizacji badawczych i technicznych. Od lutego 2005 roku Instytut jest partnerem przedsięwzięcia AERO-NET – Dolina Lotnicza. Jest to konsorcjum składające się z wielu prestiżowych jedno-stek naukowych. W kwietniu 2008 r. Instytut Lotnictwa został przyjęty do Stowarzy-szenia Europejskich Instytutów Badawczych EREA, którego celem jest konsolidacja, koordynacja i podejmowanie wspólnych działań. 7 czerwca 2010 r. w niemieckim Luebbenau powołano do życia międzynarodową organizację International forum for Aviation Research (IFAR). Instytut Lotnictwa, reprezentując w jej strukturach Polskę, odegrał ważną rolę w jej powstaniu, stając się jednym ze współzałożycieli.

Świadczenie usług na światowym rynku badań to definicja strategii Instytutu Lot-nictwa. Rynek światowy oznacza najwyższą konkurencyjność oferowanych usług badawczych prowadzących do rozwoju nowych technologii. Członkostwo Polski w Unii Europejskiej stworzyło szerokie możliwości kooperacji w dziedzinie badań stosowa-nych i prac rozwojowych. Instytut prowadzi szeroką współpracę z wieloma uczelnia-mi, instytucjami naukowymi, ośrodkami badawczymi i laboratoriami przemysłowymi z Europy, Ameryki, Azji, Australii czy Afryki. Instytut ściśle współpracuje ze świato-wymi potentatami przemysłu lotniczego, takimi jak: general Electric, Boeing, Airbus, Pratt&Whitney, Sikorsky, Rolls-Royce. W Instytucie funkcjonują cztery piony meryto-ryczne:

Centrum Nowych Technologii. Centrum Nowych Technologii jest jednym z czterech pionów merytorycznych Instytutu Lotnictwa. Misją CNT jest świadczenie usług badawczo-rozwojowych dla polskich i zagranicznych przedsiębiorstw w celu pod-niesienia konkurencyjności ich wyrobów. Zakres prac prowadzonych przez Centrum Nowych Technologii obejmuje m.in.: aerodynamikę, projektowanie i testowanie podwozi lotniczych, badania silników tłokowych, próby hamowniane silników odrzu-towych, badania przepływów, pomiary hałasu lotniczego, napędy rakietowe i tech-nologie kosmiczne, inżynierię biomedyczną jak również projektowanie struktur statków powietrznych kompozytowych i metalowych oraz oprzyrządowania techno-logicznego. W Centrum Nowych Technologii prace badawcze prowadzone są w zespołach laboratoriów posiadających unikalny w skali naszego kraju sprzęt badawczo-pomiarowy. W Pracowni Technologii Kosmicznych prowadzone są prace

Witold Wiśniowski 64

nad nowymi napędami kosmicznymi, strukturami rakiet oraz nad nowymi paliwami ekologicznymi. W 2008 roku została powołana Pracownia Adaptroniki, która prowa-dzi badania z zakresu inżynierii biomedycznej mającej zastosowanie przy wspoma-ganiu komputerowej chirurgii głowy. Prace badawcze realizowane są również w Laboratorium Aerodynamiki Stosowanej, które dysponuje pięcioma tunelami aerodynamicznymi. W tych tunelach Instytutu Lotnictwa badane były prawie wszystkie polskie samoloty i śmigłowce.

Centrum Badań Materiałów i Konstrukcji. Centrum Badań Materiałów i Konstrukcji jest pionem merytorycznym, który w swojej strategii wyznacza kierunki działania związane przede wszystkim z wdrażaniem najnowocześniejszych technologii z zakre-su badań nad wytrzymałością materiałów i podzespołów silników lotniczych oraz innych konstrukcji pracujących w warunkach wysokich obciążeń mechanicznych w szerokim zakresie temperatur. Pion powstał w grudniu 2004 r. na bazie wielolet-nich doświadczeń Instytutu Lotnictwa. CBMK tworzą trzy laboratoria: Laboratorium Badań Konstrukcji, Badań Nieniszczących i Właściwości Materiałów, Badań Materia-łów oraz Pracownia Analiz Wytrzymałościowych. Znacząca ilość certyfikowanych sta-nowisk jednorodnych stawia CBMK na pierwszym miejscu w Polsce.

Net Instytut. Net Instytut jest najmłodszym pionem Instytutu Lotnictwa, który został powołany do życia w 2007 roku. Najważniejszym aspektem działalności Net Instytutu wynikającym z jego misji jest budowanie struktur sieciowych i prowadzenie z ich wykorzystaniem programów badawczo-rozwojowych, świadczenie usług badawczych oraz wdrażanie innowacyjnych technologii. Zakres zadań Net Instytutu obejmuje rów-nież komercjalizację wyników badań, promocję i reklamę sektora lotniczego, tworzenie systemów zarządzania wiedzą, monitorowanie stanu i potrzeb kadrowych sektora lot-niczego, budowę wizerunku Instytutu Lotnictwa jako dynamicznego partnera w świa-towym sektorze lotniczym oraz organizację konferencji i seminariów naukowych zarówno w kraju jak i na świecie.

Engineering Design Center. Utworzone w kwietniu 2000 r. na mocy porozumienia pomiędzy działem silników lotniczych General Electric (GE Aircraft Engines) oraz Instytutem Lotnictwa. EDC jest jedną z kilku globalnych placówek GE, która współ-pracuje z takimi biznesami GE jak GE Aviation, GE Energy, GE Oil&Gas czy GE Rail. Od początku swojego istnienia Engineering Design Center rozwija się niezwykle dyna-micznie. Inżynierowie pracujący w EDC zajmują się m.in. projektowaniem i udosko-nalaniem części zespołów silników lotniczych, turbinowych napędów statków, turbin gazowych dużej mocy, turbin parowych. Poza tym prowadzone są prace projektowe, analizy, a także obsługa serwisowa urządzeń wykorzystywanych w przemyśle nafto-wym i chemicznym.

Biblioteka. Biblioteka Naukowo-Techniczna Instytutu Lotnictwa powstała w 1926 r. i jest uznawana za centralną bibliotekę lotniczą w Polsce ze względu na tematykę, charakter oraz wielkość zbiorów. Księgozbiór jej liczy ponad 80 000 woluminów, co łącznie z krajowymi i zagranicznymi czasopismami gromadzonymi przez wiele lat pozwala ocenić ją jako jedną z najlepiej zaopatrzonych bibliotek jednostek badawczo-rozwojowych w kraju. Podstawowa tematyka unikatowych zbiorów w znacznej części obejmuje lotnictwo, samoloty, śmigłowce, aerodynamikę, mechanikę, wytrzymałość materiałów, matematykę. Biblioteka prenumeruje około 70 tytułów czasopism krajo-wych i zagranicznych. W zbiorach znajduje się ponadto około 5500 mikrofilmów z prac i publikacji naukowych.

Wydawnictwa Naukowe. Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa systematycznie redagują i publikują artykuły oraz książki przygotowane przez czołowych polskich i zagranicznych naukowców. Wydają prace inżynierów lotniczych, pracowników Insty-tutu Lotnictwa jak również autorów zatrudnionych w innych, związanych z lotnic-twem instytucjach i organizacjach. Wybitni polscy naukowcy z najlepszych uczelni

Instytut Lotnictwa w roku jubileuszowym 65

i organizacji naukowych recenzują każdą książkę, artykuł lub komunikat, by zapewnić najwyższy poziom merytoryczny publikacji. Wydawnictwa naukowe wydają cztery grupy publikacji: Biblioteka Naukowa Instytutu Lotnictwa, Prace Instytutu Lotnictwa, Journal of Polish-American Science and Technology oraz Biblioteka Historyczna.

Nowoczesny program promocji i marketingu pozwala na silne wykorzystanie dzia-łań tworzących społeczności wokół tematyki lotniczej i Instytutu Lotnictwa.

www.ilot.edu.pl��

www.facebook.com/instituteofaviation��

www.youtube.com/ilottv��

www.myspace/instituteofaviation��

http://pl.wikipedia.org/wiki/Instytut_Lotnictwa��

ILOT.tv��

Kanały RSS.��

Artur Chaberski66

Artur ChaberskiInstytut Nauk Ekonomicznych PAN

innowacyjne Firmy rodzinne w Sektorze lotniczym

W południowo-wschodniej części Polski zlokalizowane są liczne firmy przemysłu lotni-czego. Zawiązane tam zostało Stowarzyszenie Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego Dolina Lotnicza. Występuje w nim duża koncentracja firm przemysłu lotniczego, ośrod-ków kształcenia pilotów, instytucji naukowo–badawczych oraz rozwinięte zaplecze edu-kacyjne i szkoleniowe170. Tradycje lotnictwa w województwie podkarpackim wiążą się z realizacją koncepcji Centralnego Okręgu Przemysłowego będącego jednym z najwięk-szych przedsięwzięć ekonomicznych II Rzeczypospolitej, zainicjowanej przez wicepre-miera do spraw ekonomicznych Eugeniusza Kwiatkowskiego. W latach 1937–1938 powstały dwa największe zakłady lotnicze w Rzeszowie i Mielcu. WSK Rzeszów171 od początku działalności zasłynął z produkcji silników. W Mielcu od dziesięcioleci powsta-ją samoloty. W Krośnie produkowane są szybowce, a w Świdniku śmigłowce. Po upad-ku bloku komunistycznego i RWPG przed przedsiębiorstwami pojawiło się nowe zada-nie, jakim było przystosowanie się do rynkowych reguł funkcjonowania. Zakłady prze-trwały kryzys. W 2011 roku firmy mają amerykańskich bądź włosko-brytyjskich właścicieli. Wokół nich wyrosły dziesiątki kooperantów i wytwórców z tej samej branży, często innowacyjnych firm rodzinnych.

Stowarzyszenia Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego Dolina Lotnicza powstało w kwietniu 2003 roku. Była to wspólna inicjatywa kilkunastu lotniczych przedsiębiorstw z Podkarpacia i Politechniki Rzeszowskiej172. W 2011 roku klaster lotniczy skupia już ponad 80 firm. Członkami klastra stały się też uczelnie techniczne w Polsce m.in. Poli-technika Warszawska, Łódzka, Śląska, Lubelska. Obszar Doliny Lotniczej obejmuje oprócz Podkarpacia, także Świdnik z wytwórnią śmigłowców oraz kilkanaście zakładów produkujących ultralekkie samoloty (szybowce, taksówki powietrzne) w okolicach Biel-ska-Białej. Początkowo w Dolinie Lotniczej było 9 tys. zatrudnionych, a jej sprzedaż eksportowa osiągnęła wartość 270 mln USD. Obecnie w firmach Doliny pracuje ponad 20 tys. wykwalifikowanych osób, a sprzedaż głównie kierowana jest na eksport173 .

Współpraca firm przemysłu lotniczego z nauką skupionych w Stowarzyszeniu Doli-na Lotnicza stanowić może wzór do naśladowania174. Co kwartał producenci organi-zują spotkania w Politechnice Rzeszowskiej z przedstawicielami współpracujących ośrodków naukowych175. Przedsiębiorcy omawiają swoje problemy technologiczne, a przedstawiciele uczelni analizują, jak je rozwiązać i w jaki sposób pozyskać pienią-dze na badania. Owocem spotkań są strategiczne kierunki rozwoju:

zwiększanie liczby firm zarówno dzięki inwestycjom korporacji międzynarodowych, ��

jak i włączaniu do stowarzyszenia małych rodzinnych przedsiębiorstw; budowa biur konstrukcyjnych, inżynieryjnych i laboratoriów. Dolina powinna być ��

nie tylko producentem, ale także projektować samoloty, śmigłowce i silniki lotni-cze .

170 http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/NR/rdonlyres/86F295DC-2C0A-4A1C-BAD25E7 3122D9C3D/45027/RozwojstrukturklastrowychwPolsceWschodniejRAPORT.pdf

171 Por. www.wskrz.com 172 Por. http://www.dolinalotnicza.pl/en/9/9 173 Por. http://www.dbc.wroc.pl/Content/4325/calosc+_PN+20.pdf 174 Por. http://www.podkarpackanauka.pl/pl/aktualnosci/11,konferencja_naukowa_28.03.2011.

html 175 Por. http://www.nauka.gov.pl/fileadmin/user_upload/28/95/28958/20070629_Marek_

Darecki_Dolina_Lotnicza_Przemysl_i_nauka.pdf

Innowacyjne firmy rodzinne w sektorze lotniczym 67

Porównanie danych innowacyjnych firm przemysłu lotniczego Sieci Naukowej MSN INE PAN oraz firm członków stowarzyszenia176 wskazuje na znaczny udział innowa-cyjnych firm rodzinnych. Są wśród nich uznane w przemyśle lotniczym firmy rodzinne działające w dziedzinie wysokiej techniki jak Ultratech będący jedynym na świecie wykonawcą obróbki ponad 40 różnych części do Boeinga 737177. Firma Zakłady Lot-nicze Margański&Mysłowski jest jednym z niewielu polskich producentów i konstruk-torów szybowców, samolotu dyspozycyjnego, odrzutowego samolotu szkoleniowego. Część przedsiębiorstw rodzinnych skupionych w Dolinie Lotniczej funkcjonuje jako kooperanci dużych przedsiębiorstw przemysłu lotniczego, jako poddostawcy części, podzespołów i narzędzi178. Przedsiębiorstwa reprezentują sektor MŚP i funkcjonują w branży produkcyjnej, handlowej, usługowej oraz szkoleniowo-doradczej sektora lot-niczego179. Pośród nich wymienić można między innymi WIET–POL P.P.H.U., MAM-PUH, Metalton G. Olchawski Sp.j., Seger Ozga Mikuszewski Sp.j., Waldrex, Arkom, Borimex180 .

Ultratech rozpoczął działalność w Rzeszowie 14 lipca 2000 roku. Oprócz głównej siedziby firmy w Rzeszowie o powierzchni 500 m2, firma posiada również zakład pro-dukcyjny w Sędziszowie Małopolskim zajmujący obszar 2900 m2 oraz wydział pole-rowni łopatek do turbin w Przeworsku wielkości 200 m2. W 2011 r. firma zatrudnia ponad 80 pracowników wśród których jest 15 inżynierów i 52 techników. Doświad-czona kadra i wysoko wykwalifikowani pracownicy pozwalają na realizację najtrud-niejszych zadań produkcyjnych oraz badawczo-rozwojowych, a także na współpracę z najlepszymi firmami lotniczymi na świecie. Firma zajmuje się produkcją części i podzespołów dla światowych firm lotniczych i energetycznych. Historia firmy zwią-zana jest ze stworzeniem rodzinnej firmy lotniczej, która obecnie znana jest na całym świecie.

Kariera założyciela firmy Marka Bujnego związana jest z pracą w latach 90. w WSK PZL-Rzeszów181 na stanowisku szefa jednego z wydziałów. Postanowił działać na wła-sny rachunek na rzecz firm lotniczych. Wspólnie ze szwagrem oraz dwojgiem innych przyjaciół z WSK otworzył Ultratech. W początkowej fazie funkcjonowania większość czynności wykonywana była przez nich samych, począwszy od wykonywania obliczeń, poprzez obsługę maszyn, produkcję części, a nawet sprzątanie. Kapitał rzeczowy sta-nowiły dwie maszyny w postaci obrabiarki wziętej w leasing i maszyny pomiarowej. W 2011 r. firma zwiększyła stan posiadania do siedmiu nowoczesnych obrabiarek sterowanych numerycznie.

Rodzinny charakter firmy utrzymywany jest po dziś dzień. Przyjmując nowych ludzi do zakładu kierownictwo stara się, aby byli to członkowie rodzin bądź krewni pracowników. Wiąże się to z zaufaniem do pracowników i brakiem anonimowości. Od samego początku funkcjonowania firma zaczęła się szybko rozwijać dzięki kontaktom, dobrej jakości i doświadczeniu, co przyczyniło się do szybkiego wzrostu zamówień182 . Zaczęto produkować wspornik do podwozia DASH 8 firmy Bombardier dla Goodrich Krosno. Następnie firma otrzymała zamówienia części do podwozi dla samolotów Boeinga. W firmie wzrosło przekonanie, że warto produkować części precyzyjne do samolotów. Sukcesem firmy na skalę światową jest wykonywanie kilkudziesięciu róż-

176 Badanie innowacyjności Sieci Naukowej MSN i INE PAN za lata 2007–2009 pierwszy raz pozwoliły na identyfikację firm rodzinnych, zob. też http://www.dolinalotnicza.pl/en/9/9

177 Por. http://www.ultratech.pl/ 178 Por. http://www.pi.gov.pl/klastry/chapter_95460.asp oraz http://www.dolinalotnicza.pl/

en/12/12/page4.html 179 Por. http://www.ementor.edu.pl/artykul/index/numer/28/id/608 oraz http://www.parp.gov.pl/

files/74/81/194/1472.pdf 180 Por. http://www.pi.gov.pl/parp/chapter_86197.asp?soid=89E65F80860B49689 7A562733

DBECF15 oraz http://klasterict.pl/dane/Wspieranie%20rozwoju%20klastrow%20w%20Polsce%20i%20za%20granica.pdf

181 Por. http://www.wskrz.com/ 182 Por. http://lotniczapolska.pl/Ultratech,1273

Artur Chaberski68

nych części do Boeinga 737. Elementy po obróbce trafiają do Goodrich Krosno, która jest częścią firmy Goodrich, jednej z dwóch największych na świecie firm produkują-cych podwozia do samolotu, które jest największym klientem rzeszowskiego przedsię-biorstwa. Większość produkcji trafia na eksport, głównie na rynek amerykański i angielski. Produkcją masową firma nie jest w stanie konkurować z wyrobami chiń-skimi, ze względu na cenę. Jednakże skomplikowaną i nowoczesną produkcją na naj-wyższym światowym poziomie może zapewnić sobie sukces na rynku światowym. Inwestycje takie firma stara się pozyskiwać i to właśnie dlatego przeszło rok temu uruchomiono skomplikowaną produkcję łopatek do turbin parowych i gazowych oraz silników lotniczych. Planuje się wzrost zatrudnienia do 300 osób183 .

Zakłady Lotnicze margański&mysłowski jest firmą remontowo-produkcyjną sprzę-tu lotniczego, który została założona w 1986 r. jako pierwsza prywatna firma przemy-słu lotniczego w Polsce po II wojnie światowej184. Specjalizuje się w naprawie szybow-ców i samolotów ultralekkich, odbudowie samolotów zabytkowych (old-timers), pro-dukcji szybowców wyczynowych, działaniach badawczo-rozwojowych szybowców, ultralekkich szybowców oraz odrzutowego samolotu szkoleniowego. Firma zajmuje się także działalnością badawczo–rozwojową, produkcją i konstrukcją kompozytów jak łopatki turbin wiatrowych czy karoserii pojazdów. W początkowej fazie funkcjonowania firma zajmowała się przeglądami i naprawami szybowców drewnianych. W miarę wzrostu doświadczenia, zdolności produkcyjnych oraz uznania klientów działalność rozszerzono na przeglądy i naprawy motoszybowców oraz szybowców kompozyto-wych.

Firma zdobywała kolejne doświadczenia w dokonywaniu bardzo skomplikowanych napraw powypadkowych szybowców kompozytowych. Interesującą sferą działalności firmy była współpraca z Muzeum Lotnictwa w Krakowie185, w zakresie rekonstrukcji czterech old-timerów PO-2186, RWD-13187. Następne zamówienie dotyczące rekon-strukcji szybowca Grunau-Baby przeprowadzono na zamówienie klienta ze Szwecji188 . Naprawy i remonty pozwoliły na stworzenie bazy dla własnych oryginalnych przed-sięwzięć w zakresie projektowania i budowy statków powietrznych. Kontrakt ze SWIFT pozwolił na rozpoczęcie w roku 1990 realizacji jednej z pierwszych prac pro-jektowych podjętych przez firmę przy bardzo rygorystycznych ograniczeniach odno-śnie do terminu realizacji i kosztów przedsięwzięcia.

Dzięki sukcesowi modelu SWIFT189 pozyskano kolejne zamówienia od firmy MDM Ltd. na projekt akrobacyjnego szybowca dwumiejscowego ukończonego w bardzo szybkim czasie190. Podniesiona wytrzymałość wymagana dla szybowca akrobacyjnego MDM-1 FOX dawała potencjalne możliwości rozwoju konstrukcji. Pozwoliło to po modyfikacjach FOX’a na stworzenie od podstaw nowoczesnego motoszybowca Małgo-

183 Por. http://mieleconline.pl/wiadomosci/news.php?id=155 184 Por. http://www.marganski.com.pl/ 185 Por. http://www.muzeumlotnictwa.pl/ 186 Samolot PO-2 (popularnie zwany Kukuruźnik) zbudowany został przez inż. konstruktora

Mikołaja Polikarpowa w latach 30. – przypis redakcyjny. 187 Samolot RWD-13 został skonstruowany w 1934 r. w Doświadczalnych Warsztatach Lotni-

czych na Okęciu. Skrót RWD pochodzi od nazwiska trzech inżynierów – Rogalski Stanisław, Wigura Stanisław i Drzewiecki Jerzy, którzy na początku lat 30. opracowali samoloty sportowe – przypis redakcyjny.

188 Por. http://www.samoloty.ow.pl/ 189 Jednomiejscowy szybowiec akrobacyjny o konstrukcji kompozytowej, w układzie średniopła-

ta. Jego projekt jako następcy szybowca akrobacyjnego SZD-21 Kobuz 3 został opracowany przez inż. Edwarda Margańskiego we współpracy z inż. Jerzym Cisowskim. Egzemplarz przedprototypowy oblatano 11 stycznia 1990 roku, a prototyp wersji seryjnej 6 sierpnia 1991 roku. Produkcję podjęły Zakłady Remontów i Produkcji Sprzętu Lotniczego Edwarda Margańskiego w Bielsku-Białej we współpracy z firmą Swift Ltd. Wyprodukowano ponad 30 egzemplarzy tych maszyn. Na szybowcach Swift od lat polscy piloci (m.in. Jerzy Makula) odnoszą zwycięstwa w Mistrzostwach Świata w Akro-bacji Szybowcowej – przypis redakcyjny.

190 Por. http://www.marganski.com.pl/eng/html/A-POL/firma/HISTORIA.htm

Innowacyjne firmy rodzinne w sektorze lotniczym 69

sia. Poszukując swego miejsca na rynku firma skierowała swe zainteresowanie w kie-runku samolotów ultralekkich. Nawiązano w tej dziedzinie współpracę z francuską firmą Aviasud. W ramach tej współpracy wyprodukowano w kooperacji z innymi fir-mami z Bielska 5 egzemplarzy ultralekkich samolotów Albatros. Kłopoty ze zbytem i likwidacja firmy Aviasud spowodowała, że produkcję przerwano.

Równolegle do produkcji lotniczej firma uczestniczyła w pracach nad opracowa-niem kompozytowych elementów karoserii samochodu na zlecenie firmy EUROS GmbH. Zakłady Lotnicze Margański&Mysłowski były głównym wykonawcą technologii narzędzi produkcyjnych oraz pierwszych egzemplarzy łopaty wirnika (średnica 44 m) z kompozytu zbrojonego włóknem szklanym dla siłowni wiatrowej o mocy 1000 kW.

W 1999 roku rozpoczęto prace nad prototypem odrzutowego samolotu szkolno-treningowego Iskra II z silnikiem o ciągu 1300–1500 kG. W oparciu o dotychczasowe doświadczenia oraz zrealizowane wcześniej prace wstępne w 2003 r. ukończono prace nad samolotem EM-10 Bielik. W 2001 roku rozpoczęto prace nad nową konstrukcją lotniczą dyspozycyjnym samolotem EM-11 Orka, którego oblot nastąpił w 2003 roku. W 2002 r. na zlecenie firmy ENECO powstał prototyp wirnika elektrowni wiatrowej o mocy 1,2 MW, nowatorskiej konstrukcji wykorzystującej do swej pracy tzw. Efekt Magnusa .

We współpracy z ROTHENSEER ROTORBLATTFERTIGUNG GmbH firma Zakłady Lotnicze Margański&Mysłowski wykonuje elementy nośne do struktury łopat elek-trowni wiatrowych. Dla TEKSID POLAND191 firma wykonuje płytki z kompozytu do transporterów odlewów. Współpracuje także z prywatnym przedsiębiorcą przy budo-wie prototypu jachtu morskiego. W 2003 r. zespół konstruktorów skupionych wokół inż. Edwarda Margańskiego opracował nowatorski system kładek dla pieszych i pod-jazdów dla niepełnosprawnych wykonanych w technologii GFRP (Glass Fabric Reinfor-ced Plastics), które są tworzywami sztucznymi wzmacnianymi włóknem szklanym (GFK).

WIET-POL P.P.H.U.192 jest średniej wielkości firmą mającą siedzibę w Krośnie na Podkarpaciu. Posiada status Zakładu Pracy Chronionej oraz system zarządzania jakością certyfikowany na zgodność z normami: AS/EN 9100 oraz EN ISO 9001. Produkcja wyka-zuje tendencję wzrostową. Firma jest największym poddostawcą części lotniczych dla Goodrich Krosno Sp. z o.o. Historia firmy wiąże się z jej założycielem Janem Wietechą, który od 1979 r. prowadził zakład ślusarski w Tarnowcu koło Jasła. Zajmował się pro-dukcją elementów stojaków do silników lotniczych, złącz stosowanych w przemyśle energetycznym oraz części do rurociągów dla górnictwa. W 1987 r. Piotr Wietecha stworzył firmę pod nazwą WIET-POL, będącą przedsiębiorstwem produkcyjno-handlo-wo-usługowym. W roku 1996 zakład został przeniesiony do nowych obiektów o powierzchni 2600 m2 i zwiększył asortyment produkcji. W 1997 roku firma zatrudni-ła pierwsze osoby niepełnosprawne. W 2003 r. został zakupiony nowy obiekt produk-cyjny w Krośnie o powierzchni 3820 m2 w sąsiedztwie Goodrich Krosno i WSK Krosno. W 2004 r. został zatwierdzony przez Goodrich Corporation jako kooperant spełniający normę AS/EN 9100 oraz rozpoczęto kooperację z WSK PZL-Rzeszów w produkcji części do silników lotniczych dla Pratt&Whitney Canada. W roku 2005 siedziba firmy zostaje przeniesiona z Tarnowca do Krosna. W 2007 r. firma została certyfikowanym dostawcą firmy Goodrich. W latach 2007–2009 uzyskała certyfikat przedsiębiorstwa Fair Play .

Wiekszość firm rodzinnych regionu Doliny Lotniczej193 działa w sektorze wysokich technologii. Może to przyczyniać się do wysokiego stopnia innowacyjności. Dolina Lotnicza doskonale wpisuje się w koncepcję gospodarki sieciowej, którą cechuje występowanie terytorialnych sieci powiązań między jednostkami gospodarczymi, instytucjami badawczo-rozwojowymi, akademickimi oraz jednostkami administracji

191 Por. http://www.teksid.com/default.htm 192 Por. http://www.wietpol.com.pl/ 193 Por. Raport o innowacyjności województwa podkarpackiego w 2007 roku, red. nauk. T. Bacz-

ko, INE PAN, Warszawa 2008.

Artur Chaberski70

publicznej194. Powstawanie sieci powiązań jest odpowiedzią na potrzebę akumulacji kapitału niezbędnego do realizacji projektów wymagających, po pierwsze, dużych nakładów finansowych, a po drugie – często obarczonych dużym ryzykiem. Koopera-cja w sieci pozwala firmom małym i średnim na realizację zadań, których w pojedyn-kę nie byłyby w stanie się podjąć.

Innowacyjność, jak pokazano w powyższych przykładach, jest szansą dla polskich firm sektora MŚP na otwarcie się na współpracę z dużymi przedsiębiorstwami w ramach podwykonawstwa lub kooperacji. W wyniku tego następuje wymiana tech-nologii i informacji oraz powstają możliwości rozwoju partnerów w określonym spe-cjalizacją zakresie działania. Występują procesy wzajemnego uczenia się firm powią-zanych sieciami kooperacyjnymi, dzielenia ryzyka między współpracujące firmy, nawiązywania wzajemnych kontraktów pomocowych na styku nauka – biznes. Konku-rowanie umiejętnościami i technologią otwiera nowe możliwości na przyszłość dla wielu polskich MŚP, pośród których dominują firmy rodzinne. Pogłębiająca się współ-praca z jednostkami badawczo-rozwojowymi pozwala na rozwój, konkurencyjność, innowacyjność i – w konsekwencji – zaistnienie na rynkach międzynarodowych, co dobrze obrazują przedstawione przykłady.

194 Badania tej problematyki w ramach projektu Foresight prowadzone są przez prof. Magdalenę K. Wyrwicką na Politechnice Poznańskiej; zob. też M.K. Wyrwicka, Sieci gospodarcze jako przejaw innowacyjności regionu – bariery w ich tworzeniu na przykładzie Wielkopolski, w: Raport o innowa-cyjności polskiej gospodarki w 2010 roku, ed. cit.

71

lp.

naz

wa

prze

dsię

bior

stw

am

iejs

co-

woś

ćpk

d

przychody netto ze sprzedaży i zrówna-

ne z nimi 2009

dynamikasprzedaży 2009/2008

Źródło

działalność badaw-cza

i rozwojowa (B+r) 2009

działalność B+r/ sprzedaż 2009

patenty krajowe

kontrakty ue

innowacyjność rynkowa

innowacyjność procesowa

nakłady na działalność innowacyjną

patenty zagraniczne

kontrakty ue

tys.

zł

% ty

s. z

ł%

1Av

io P

olsk

a Sp

. z o

.o.

Biel

sko-

Biał

a30

30Z

157

954

(5

,1)

1 1

6 84

8 10

,7

1

A

B A

c

c

2W

ytw

órni

a Sp

rzęt

u Ko

mun

ikac

yjne

go P

ZL-K

alis

z S.

A.

Kalis

z 30

30Z

65

149

11,6

1

12

339

18,9

A

c

A

c N

3W

ytw

órni

a Sp

rzęt

u Ko

mun

ikac

yjne

go P

ZL-Ś

wid

nik

S.A

.Św

idni

k30

30Z

402

722

(1

4,5)

2

2 1

61

0,5

4

c N

B

N

A

4Za

kład

y Lo

tnic

ze M

arga

ński

&Mys

łow

ski S

p. z

o.o

.Bi

elsk

o-Bi

ała

3030

Z 2

(8

0,9)

2

170

4

c N

B

N

A

5EU

ROTE

CH S

p. z

o.o

.M

iele

c46

14Z

17

462

76,5

2

62

0,4

1

c B

c N

c

6W

ytw

órni

a Sp

rzęt

u Ko

mun

ikac

yjne

go P

ZL-R

zesz

ów S

.A.

Rzes

zów

3030

Z 7

70 5

39

17,5

2

4

B N

N

N

A

7VA

C AE

RO K

ALIS

Z Sp

. z o

.o.

Kalis

z25

61Z

10

399

7,8

2

1 B

c N

N

B

8TU

V N

ORD

Pols

ka S

p. z

o.o

.Ka

tow

ice

7022

Z 2

6 58

3 6,

3 2

B B

N

N

c

9W

ytw

órni

a Sp

rzęt

u Ko

mun

ikac

yjne

go

PZL-

War

szaw

a II

S.A

.W

arsz

awa

2651

Z 2

8 27

8 (3

9,6)

2

263

0,

9

N

c

B N

c

10Go

odric

h Kr

osno

Sp.

z o

.o.

Kros

no30

30Z

153

194

10

2,7

2

1 c

B N

N

c

11Kr

eisl

er P

olsk

a Sp

. z o

.o.

Krak

ów30

30Z

7 7

15

101,

0 2

1

B c

N

N

c

12GT

L-LO

T Us

ługi

Lot

nisk

owe

Sp. z

o.o

.Oż

arow

ice

5223

Z 4

6 74

9 71

,5

2

B

B N

N

N

13N

afta

-Gaz

-Ser

wis

S.A

.Sa

nok

0910

Z 5

9 88

1 51

,8

2

1

B

c N

c

N

14Po

lski

e Za

kład

y Lo

tnic

ze M

IELE

C Sp

. z o

.o.

Mie

lec

3030

Z 1

90 7

31

43,6

2

2

B N

N

N

A

liSt

a n

ajB

ard

ziej

inn

owac

yjn

ych

prze

dSię

Bior

Stw

Se

ktor

a lo

tnic

zego

w 2

009

roku

lp.

naz

wa

prze

dsię

bior

stw

am

iejs

co-

woś

ćpk

d

przychody netto ze sprzedaży

i zrównane z nimi 2009


Źródło

działalność badawcza


działalnośćB+r

sprzedaż 2009

patenty krajowe

kontrakty ue




patenty zagraniczne

kontrakty ue

tys.

zł

% ty

s. z

ł%

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku72

15PO

Z Ai

rpor

t Ser

vice

s Sp

. z o

.o.

Pozn

ań52

23Z

21

698

24,4

2

B B

N

N

N

16EX

IN S

p. z

o.o

. Lu

blin

5121

Z 3

7 19

7 22

,7

2

B

B N

N

N

17PA

NAL

PIN

A Po

lska

Sp.

z o

.o.

Wro

cław

5110

Z 1

16 6

97

17,0

2

B B

N

N

N

18GD

N A

irpor

t Ser

vice

s Sp

. z o

.o.

Gdań

sk52

23Z

26

102

6,6

2

B

B N

N

N

19Za

kład

Met

alur

gicz

ny W

SK R

zesz

ów S

p. z

o.o

.Rz

eszó

w24

51Z

122

897

(3

4,6)

2

2 6

96

2,2

c N

B

N

N

20Hi

span

o-Su

iza P

olsk

a Sp

. z o

.o.

Sędz

iszó

w

Mał

opol

ski

3030

Z 8

2 34

5 21

,4

2 2

57

0,3

c N

c

N

c

21SI

EMEN

S Sp

. z o

.o.

War

szaw

a46

90Z

1 5

17 6

09

38,4

2

B c

N

N

N

22Pr

att&

Whi

tney

Kal

isz

Sp. z

o.o

.Ka

lisz

3030

Z 3

02 7

09

46,3

2

2

B N

N

N

B

23FK

Pro

Tec

h Sp

. z o

.o.

Kros

no30

30Z

6 4

32

62,0

2

B c

N

N

N

24Ke

nnam

etal

Pol

ska

Sp. z

o.o

.Po

znań

4690

Z 1

2 28

7 10

,2

2

B

c N

N

N

25Po

rt Lo

tnic

zy G

dańs

k im

. Lec

ha W

ałęs

y Sp

. z o

.o.

Gdań

sk52

23Z

61

951

4,9

2

B

c N

N

c

26LO

T UL

Kra

ków

Sp.

z o

.o. P

L Kr

aków

Ba

lice

5223

Z 5

0 40

7 4,

5 2

c B

N

N

N

27TW

Met

als

Pols

ka S

p. z

o.o

. Gł

ogów

M

ałop

olsk

i 46

90Z

46

553

1,2

2

B

c N

N

N

28Za

kład

Nar

zędz

iow

y ZE

LNAR

Sp.

z o

.o.

Rzes

zów

2573

Z 1

3 31

0 (6

,9)

2

3 c

c N

N

A

29ZP

TS P

ZL-M

iele

c Sp

. z o

.o.

Mie

lec

2016

Z 1

0 39

2 (9

,2)

2

c

B N

N

N

30M

iędz

ynar

odow

y Po

rt Lo

tnic

zy im

. Jan

a Pa

wła

II

Krak

ów-B

alic

e Sp

. z o

.o.

Balic

e52

23Z

117

529

(9

,9)

2

c

c N

N

c

31Po

rt Lo

tnic

zy W

rocł

aw S

.A.

Wro

cław

5223

Z 7

8 02

6 (2

5,5)

2

58

0,1

N

c c

N

c

32LO

T Se

rvic

es S

p. z

o.o

. W

arsz

awa

5223

Z 7

4 57

9 32

3,6

2

B

c N

N

N

33Po

rt Lo

tnic

zy R

adom

S.A

. Ra

dom

5223

Z 1

901

89

,5

2

c

c N

N

N

34W

ytw

órni

a Ze

społ

ów K

oope

racy

jnyc

h Sp

. z o

.o.

Mie

lec

3030

Z 6

292

39

,3

2

B

c N

N

N

Lista najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego w 2009 roku 73

35Po

rt Lo

tnic

zy Ł

ódź

im. W

. Rey

mon

ta S

p. z

o.o

. Łó

dź52

23Z

10

642

31,4

2

B N

N

N

c

36EA

DS P

ZL-W

arsz

awa

Okęc

ie S

.A.

War

szaw

a30

30Z

75

614

20,9

2

B N

N

N

c

37Po

rt Lo

tnic

zy P

ozna

ń-Ła

wic

a Sp

. z o

.o.

Pozn

ań52

23Z

48

574

9,9

2

c

c N

N

c

38HE

LISE

CO S

p. z

o.o

.Św

idni

k51

21Z

25

875

6,4

2

c

c N

N

N

39Lo

tnic

ze Z

akła

dy P

rodu

kcyj

no-N

apra

wcz

e AE

RO K

ROS

Sp. z

o.o

.Kr

osno

3030

Z 6

016

4,

8 2

1

c N

N

N

B

40EU

ROLO

T S.

A.

War

szaw

a51

10Z

126

350

2,

3 2

B c

N

N

N

41Pr

zeds

iębi

orst

wo

Pańs

twow

e Po

rty L

otni

cze

War

szaw

a52

23Z

614

489

(3

,2)

2

c

c N

N

c

42M

APAL

Nar

zędz

ia P

recy

zyjn

e Sp

. z o

.o.

Pozn

ań46

62Z

19

323

(7,8

) 2

c c

N

N

N

43Th

oni A

lute

c Sp

. z o

.o.

Stal

owa

Wol

a24

53Z

182

059

(8

,1)

2

c

c N

N

N

44Re

mog

Pol

ska

Sp. z

o.o

. M

iele

c29

56A

8 4

95

(14,

0)

2

1 c

N

N

N

B

45Za

kład

y M

echa

nicz

ne R

UFUS

Sp.

z o

.o.

Dębi

ca25

61Z

15

424

(34,

2)

2

c

c N

N

N

46W

hite

Eag

le A

viat

ion

WEA

S.A

.W

arsz

awa

5110

Z 1

636

(8

7,0)

2

c c

N

N

N

47W

entw

orth

Tec

h. S

p. z

o.o

.Po

niat

owa

2229

Z 5

0 72

2

2

c

c N

N

N

48E&

K Sp

. z o

.o.

Lubl

in52

23Z

248

(1

3,5)

2

553

22

3,1

N

N

B N

N

49W

ytw

órni

a Sp

rzęt

u Ko

mun

ikac

yjne

go P

ZL-K

rosn

o S.

A.

Kros

no30

30Z

10

033

(50,

7)

2 6

2 0,

6

c

N

c N

N

50M

TU A

ero

Engi

nes

Pols

ka S

p. z

o.o

.Ja

sion

ka30

30Z

45

002

2

B N

N

N

N

51DT

A Sp

. z o

.o.

Kąty

W

rocł

awsk

ie51

21Z

19

315

54,3

2

B N

N

N

N

52Fi

n Sp

. z o

.o.

Kolb

uszo

wa

4614

Z 2

5 62

5 52

,9

2

B

N

N

N

N

53Po

rt Lo

tnic

zy B

YDGO

SZCZ

S.A

. By

dgos

zcz

5223

Z 7

043

1,

3 2

c N

N

N

c

54EC

Eng

inee

ring

Sp. z

o.o

.Kr

aków

7219

Z 7

239

(1

,3)

2

1 c

N

N

N

c

55Cz

eski

e Li

nie

Lotn

icze

AS

Oddz

iał w

Pol

sce

War

szaw

a51

10Z

40

572

(3,5

) 2

N

B N

N

N

56Gó

rnoś

ląsk

ie T

owar

zyst

wo

Lotn

icze

GTL

S.A

. Ka

tow

ice

5223

Z 7

9 85

5 (4

,2)

2

c

c N

N

N

57Po

lski

e Li

nie

Lotn

icze

LOT

S.A

.W

arsz

awa

5110

Z 2

724

061

(4

,6)

2

1 c

N

N

N

c

58Za

kład

Arty

kułó

w Ś

cier

nych

ARM

ESN

isko

2391

Z 1

5 64

8 (6

,8)

2

c

c N

N

N

59SE

GER

Ozga

, Mik

usze

wsk

i Sp.

j.W

iśni

owa

4690

Z 1

3 56

7 (7

,9)

2

N

c

N

N

c

60A

. HAR

TROD

T (P

olsk

a) S

p. z

o.o

.Sz

czec

in51

21Z

40

876

(16,

8)

2

c

c N

N

N

61ER

KO S

p.j.

Jonk

owo

k.

Olsz

tyna

2433

Z 1

2 83

8 (2

8,6)

2

c c

N

N

N

lp.

naz

wa

prze

dsię

bior

stw

am

iejs

co-

woś

ćpk

d

przychody netto ze sprzedaży

i zrównane z nimi 2009


Źródło

działalność badawcza


działalnośćB+r

sprzedaż 2009

patenty krajowe

kontrakty ue




patenty zagraniczne

kontrakty ue

tys.

zł

% ty

s. z

ł%


62Sa

ndvi

k Po

lska

Sp.

z o

.o.

War

szaw

a46

69Z

144

244

(2

9,6)

2

c c

N

N

N

63Fi

rma

Tech

nicz

no-H

andl

owa

ANKO

L

mgr

inż.

Czes

ław

Kol

isz

Mie

lec

4690

Z 1

9 53

7 (3

9,6)

1

c c

N

N

N

64M

ETAL

TON

G. O

lcha

wsk

i Sp.

j.Po

niat

owa

2451

Z 3

932

(4

6,4)

2

c N

N

N

c

65Za

kład

Kuź

nia

Mat

ryco

wa

Sp. z

o.o

.St

alow

a W

ola

2550

Z 8

4 31

6 (4

8,4)

2

c N

N

N

c

66AR

KOM

Sp.

z o

.o.

Rzes

zów

4662

Z 5

087

(4

8,6)

2

c N

N

N

c

67IW

AMET

Sp.

z o

.o.

Stal

owa

Wol

a24

53Z

17

394

(51,

9)

2

c

c N

N

N

68PZ

L-HY

DRAL

S.A

.W

rocł

aw28

12Z

11

870

(63,

8)

2

c

c N

N

N

69UL

TRAT

ECH

Sp. z

o.o

.Rz

eszó

w30

30Z

2

3 N

N

N

N

A

70W

ALDR

EX S

.C. F

irma

Proj

ekto

wo-

Usłu

gow

aM

iele

c71

12Z

2

c

N

N

N

c

71W

ojsk

owe

Zakł

ady

Lotn

icze

Nr 2

S.A

.By

dgos

zcz

3316

Z

2

c N

N

N

c

72W

ojsk

owe

Zakł

ady

Lotn

icze

Nr 1

S.A

.Łó

dź33

16Z

2

c

N

N

N

N

73N

orbe

rt Po

lska

Sp.

z o

.o.

Rzes

zów

3030

Z 3

0 03

5 22

0,0

2

c

N

N

N

N

74Av

ia S

olut

ions

Gro

up A

BW

ilno

5110

Z 2

33 5

75

123,

5 2

c N

N

N

N

75Un

ison

Eng

ine

Com

pone

nts

Pola

nd S

p. z

o.o

. Dz

ierż

onió

w25

62Z

57

614

28,9

2

c N

N

N

N

76Po

rt Lo

tnic

zy K

ielc

e S.

A.

Kiel

ce52

23Z

92

22,3

2

c N

N

N

N

77W

arsa

w A

irpor

t Ser

vice

s Sp

. z o

.o.

War

szaw

a52

23Z

64

139

20,8

2

c N

N

N

N

78DS

V Ai

r&Se

a Sp

. z o

.o.

Ożar

ów M

az.,

Ołta

rzew

5110

Z 5

3 65

1 10

,4

2

c

N

N

N

N

79Po

rt Lo

tnic

zy L

ublin

S.A

. Lu

blin

5223

Z 7

50

9,6

2

c

N

N

N

N

80PZ

L M

iele

c Ca

rgo

Sp. z

o.o

.M

iele

c52

23Z

1 8

13

5,1

2

c

N

N

N

N

81Av

iom

echa

nika

Sp.

z o

.o.

Kozy

k. B

ielsk

a--B

iałe

j25

62Z

3 0

44

(1,8

) 2

N

c N

N

N

Lista najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego w 2009 roku 75

82Po

rt Lo

tnic

zy S

zcze

cin-

Gole

niów

im

. NSZ

Z So

lidar

ność

Sp.

z o

.o.

Gole

niów

5223

Z 9

013

(2

,8)

2

c

N

N

N

c

83Za

kład

Nar

zędz

iow

y w

Św

idni

ku S

p. z

o.o

.Św

idni

k28

41Z

17

106

(11,

5)

2

c

N

N

N

N

84W

SK-T

omas

zów

Lub

elsk

i Sp.

z o

.o.

Tom

aszó

w

Lube

lski

2932

Z 6

355

(1

3,1)

2

N

c N

N

c

85W

ojsk

owe

Zakł

ady

Lotn

icze

Nr 4

S.A

.W

arsz

awa

3316

Z 6

8 58

4 (1

9,7)

2

c N

N

N

N

86PZ

L-W

rocł

aw S

p. z

o.o

.W

rocł

aw30

30Z

33

605

(35,

8)

2

c

N

N

N

N

87CA

RGOF

ORTE

Sp.

z o

.o.

War

szaw

a51

21Z

93

542

(38,

7)

2

c

N

N

N

c

88B&

M O

PTIK

Sp.

z o

.o.

Zacz

erni

e32

50Z

3 1

73

(53,

0)

2

2 N

N

N

N

B

89AE

RO A

T Sp

. z o

.o.

Mie

lec

3030

Z

2

c N

N

N

N

90Cr

euze

t Pol

ska

Sp. z

o.o

.Sę

dzis

zów

M

ałop

olsk

i29

31Z

2

c

N

N

N

N

91Bo

rgW

arne

r Tur

bo S

yste

ms

Pola

nd S

p. z

o.o

.Ja

sion

ka28

30Z

104

059

2

N

c

N

N

N

92EL

-Aut

omat

yka

Rzes

zów

7112

Z

2

c N

N

N

N

93M

.A.M

. Prz

eds.

Pro

d. U

sugo

wo-

Hand

low

eRz

eszó

w46

69Z

2

c

N

N

N

N

94Ro

yal S

tar S

p. z

o.o

.Dę

bica

4322

Z

2

1

N

N

N

N

B

95PR

ODRE

M S

p. z

o.o

.M

iele

c25

62Z

8 3

68

(25,

4)

2

c

N

N

N

N

96M

&M A

IR C

ARGO

Ser

vice

Pol

ska

S.A

. W

arsz

awa

5229

C 2

5 56

2 (3

3,2)

2

c N

N

N

N

97ET

C-PZ

L Ae

rosp

ace

Indu

strie

s Sp

. z o

.o.

War

szaw

a27

90Z

6 4

51

(34,

4)

2

N

c

N

N

N

98Ha

milt

on S

unds

trand

Pol

and

Sp. z

o.o

.Rz

eszó

w30

30Z

2

1 N

N

N

N

c

99Pr

zeds

iębi

orst

wo

Prod

ukcy

jno-

Usłu

gow

o-

-Han

dlow

e DO

-MET

Dom

inik

Wyc

iszk

iew

icz

Sano

k 25

99Z

2

N

N

N

N

c

100

Tech

nolo

gy M

anag

emen

t Con

sulta

nts

– Po

land

Wło

sań

4690

Z

2

N

N

N

N

c

Źród

ło: 1

– d

ane

z prze

dsię

bior

stw

prze

słan

e w

ank

ieta

ch IN

E PA

N, n

akła

dy n

a B+

R zg

odne

ze s

tand

arda

mi O

ECD

i GUS

; 2 –

dan

e ze

spr

awoz

dań

finan

sow

ych

prze

dsię

bior

stw

na

pods

taw

ie K

RS, n

akła

dy n

a B+

R zg

odne

ze s

tand

arde

m M

SR 3

8.

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce76

liSta alFaBetyczna przedSięBiorStwnazwa przedsiębiorstwa miejsce na liście

AERO AT Sp. z o.o. 89A. HARTRODT (Polska) Sp. z o.o. 60ARKOM Sp. z o.o. 66Avia Solutions Group AB 74Avio Polska Sp. z o.o. 1Aviomechanika Sp. z o.o. 81B&M OPTIK Sp. z o.o. 88BorgWarner Turbo Systems Poland Sp. z o.o. 91CARGOFORTE Sp. z o.o. 87Creuzet Polska Sp. z o.o. 90Czeskie Linie Lotnicze AS Oddział w Polsce 55DSV Air&Sea Sp. z o.o. 78DTA Sp. z o.o. 51E&K Sp. z o.o. 48EADS PZL-Warszawa Okęcie S.A. 36EC Engineering Sp. z o.o. 54EL-Automatyka 92ERKO Sp.j. 61ETC-PZL Aerospace Industries Sp. z o.o. 97EUROLOT S.A. 40EUROTECH Sp. z o.o. 5EXIN Sp. z o.o. 16Fin Sp. z o.o. 52Firma Techniczno-Handlowa ANKOL mgr inż. Czesław Kolisz 63FK Pro Tech Sp. z o.o. 23GDN Airport Services Sp. z o.o. 18Goodrich Krosno Sp. z o.o. 10Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze GTL S.A. 56GTL-LOT Usługi Lotniskowe Sp. z o.o. 12Hamilton Sundstrand Poland Sp. z o.o. 98HELISECO Sp. z o.o. 38Hispano-Suiza Polska Sp. z o.o. 20IWAMET Sp. z o.o. 67Kennametal Polska Sp. z o.o. 24Kreisler Polska Sp. z o.o. 11LOT Services Sp. z o.o. 32LOT UL Kraków Sp. z o.o. PL Kraków 26Lotnicze Zakłady Produkcyjno-Naprawcze AERO KROS Sp. z o.o. 39M&M AIR CARGO Service Polska S.A. 96M.A.M. Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe 93MAPAL Narzędzia Precyzyjne Sp. z o.o. 42METALTON G. Olchawski Sp.j. 64Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków-Balice Sp. z o.o. 30MTU Aero Engines Polska Sp. z o.o. 50Nafta-Gaz-Serwis S.A. 13Norbert Polska Sp. z o.o. 73PANALPINA Polska Sp. z o.o. 17Polskie Linie Lotnicze LOT S.A. 57

Lista alfabetyczna przedsiębiorstw 77

Polskie Zakłady Lotnicze MIELEC Sp. z o.o. 14Port Lotniczy BYDGOSZCZ S.A. 53Port Lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy Sp. z o.o. 25Port Lotniczy Kielce S.A. 76Port Lotniczy Lublin S.A. 79Port Lotniczy Łódź im. W. Reymonta Sp. z o.o. 35Port Lotniczy Poznań-Ławica Sp. z o.o. 37Port Lotniczy Radom S.A. 33Port Lotniczy Szczecin-Goleniów im. NSZZ Solidarność Sp. z o.o. 82Port Lotniczy Wrocław S.A. 31POZ Airport Services Sp. z o.o. 15Pratt And Whitney Kalisz Sp. z o.o. 22PRODREM Sp. z o.o. 95Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze 41Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe DO-MET Dominik Wyciszkiewicz 99PZL Mielec Cargo Sp. z o.o. 80PZL-HYDRAL S.A. 68PZL-Wrocław Sp. z o.o. 86Remog Polska Sp. z o.o. 44Royal Star Sp. z o.o. 94Sandvik Polska Sp. z o.o. 62SEGER Ozga, Mikuszewski Sp.j. 59SIEMENS Sp. z o.o. 21Technology Management Consultants - Poland 100Thoni Alutec Sp. z o.o. 43TUV NORD Polska Sp. z o.o. 8TW Metals Polska Sp. z o.o. 27ULTRATECH Sp. z o.o. 69Unison Engine Components Poland Sp. z o.o. 75VAC AERO KALISZ Sp. z o.o. 7WALDREX S.C. Firma Projektowo-Usługowa 70Warsaw Airport Services Sp. z o.o. 77Wentworth Tech. Sp. z o.o. 47White Eagle Aviation WEA S.A. 46Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 1 S.A. 72Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 2 S.A. 71Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 4 S.A. 85WSK-Tomaszów Lubelski Sp. z o.o. 84Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Kalisz S.A. 2Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Świdnik S.A. 3Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Rzeszów S.A. 6Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Warszawa II S.A. 9Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Krosno S.A. 49Wytwórnia Zespołów Kooperacyjnych Sp. z o.o. 34Zakład Artykułów Ściernych ARMES 58Zakład Kuźnia Matrycowa Sp. z o.o. 65Zakład Metalurgiczny WSK Rzeszów Sp. z o.o. 19Zakład Narzędziowy w Świdniku Sp. z o.o. 83Zakład Narzędziowy ZELNAR Sp. z o.o. 28Zakłady Lotnicze Margański&Mysłowski Sp. z o.o. 4Zakłady Mechaniczne RUFUS Sp. z o.o. 45ZPTS PZL-Mielec Sp. z o.o. 29


oBjaśnienia kodów dla grup podklaS pkd 2007 oBjętych Badaniem1

lp. nazwa sektora podklasy pkd 2007

1 Działalność badawcza

7022Z – Pozostałe doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania7219Z – Badania naukowe i prace rozwojowe w dziedzinie pozostałych nauk przyrodniczych

i technicznych

2 Poddostawcy i podwykonawcy

0910Z – Działalność usługowa wspomagająca eksploatację złóż ropy naftowej i gazu ziemnego2229Z – Produkcja pozostałych wyrobów z tworzyw sztucznych2391Z – Produkcja wyrobów ściernych2433Z – Produkcja wyrobów formowanych na zimno2451Z – Odlewnictwo żeliwa2453Z – Odlewnictwo metali lekkich2550Z – Kucie, prasowanie, wytłaczanie i walcowanie metali; metalurgia proszków2561Z – Obróbka metali i nakładanie powłok na metale2562Z – Obróbka mechaniczna elementów metalowych2573Z – Produkcja narzędzi2599Z – Produkcja pozostałych gotowych wyrobów metalowych, gdzie indziej niesklasyfikowa-

na2790Z – Produkcja pozostałego sprzętu elektrycznego2812Z Produkcja sprzętu i wyposażenia do napędu hydraulicznego i pneumatycznego2830Z – Produkcja maszyn dla rolnictwa i leśnictwa2841Z – Produkcja maszyn do obróbki metalu2932Z – Produkcja pozostałych części i akcesoriów do pojazdów silnikowych, z wyłączeniem

motocykli2956A – Produkcja pozostałych maszyn specjalnego przeznaczenia, z wyłączeniem działalności

usługowej3250Z – Produkcja urządzeń, instrumentów oraz wyrobów medycznych, włączając dentystycz-

ne4322Z – Wykonywanie instalacji wodnokanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyj-

nych4614Z – Działalność agentów zajmujących się sprzedażą maszyn, urządzeń przemysłowych,

statków i samolotów7112Z – Działalność w zakresie inżynierii i związane z nią doradztwo tech.

3 Produkcja statków powietrznych, sil-ników i komponen-tów lotniczych

2016Z – Produkcja tworzyw sztucznych w formach podstawowych2562Z – Obróbka mechaniczna elementów metalowych2651Z – Produkcja instrumentów i przyrządów pomiarowych, kontrolnych i nawigacyjnych2931Z – Produkcja wyposażenia elektrycznego i elektronicznego do pojazdów silnikowych3030Z – Produkcja statków powietrznych, statków kosmicznych i podobnych maszyn

4 Porty lotnicze 5223Z – Działalność usługowa wspomagająca transport lotniczy

5 Transport lotniczy 5110Z – Transport lotniczy pasażerski5121Z – Transport lotniczy towarów5229C – Działalność pozostałych agencji transportowych

6 Agenci obsługi naziemnej

5223Z – Działalność usługowa wspomagająca transport lotniczy

7 Naprawa i konser-wacja statków powietrznych

3316Z – Naprawa i konserwacja statków powietrznych i statków kosmicznych

8 Handel 4614Z – Działalność agentów zajmujących się sprzedażą maszyn, urządzeń przemysłowych, statków i samolotów

4662Z – Sprzedaż hurtowa obrabiarek4669Z – Sprzedaż hurtowa pozostałych maszyn i urządzeń4690Z – Sprzedaż hurtowa niewyspecjalizowana

1 Por. http://www.stat.gov.pl/klasyfikacje/pkd_07/pdf/2_PKD-2007-schemat_2.pdf

Słownik do Listy najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego w Polsce w 2009 r. 79

Słownik do liSty najBardziej innowacyjnych przedSięBiorStw Sektora lotniczego w polSce w 2009 r.nazwa przedsiębiorstwa – skrócona nazwa przedsiębiorstwa, pozwalająca na jego identyfikację.

miejscowość – siedziba zarządu firmy.

pkd – zob. objaśnienia kodów s. 78.

przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi – Formularz F-02 w 2009 r. Cz. II Dz. 2 w. 01 lub dane z ankiety MSN INE PAN albo z bazy danych INE PAN.

dynamika sprzedaży – liczona jako relacja zmiany przychodów ze sprzedaży w 2009 r. do roku poprzedniego, do przychodów ze sprzedaży w 2008 r., wyrażona w procentach.

Źródło – 1 – dane z przedsiębiorstw przesłane w ankietach INE PAN, nakłady na B+R zgodne ze standardami OECD i GUS; 2 – dane ze sprawozdań finansowych przedsiębiorstw na podstawie KRS, nakłady na B+R zgodne ze stan-dardem MSR 38.

działalność badawcza i rozwojowa (B+R) – Formularz PNT-02 dla przemysłu lub PNT-02/u dla usług za rok 2009 [Dz. 3 w. 02] lub koszty zakończonych prac rozwojowych (wg Ustawy o Rachunkowości) lub w przypadku braku danych – dane z ankiety MSN INE PAN albo z bazy danych INE PAN.

działalność B+r/sprzedaż – relacja nakładów na B+R do przychodów ze sprzedaży, wyrażona w procentach (odpowiednie pozycje z odpowiednich dokumentów).

patenty krajowe – liczba uzyskanych patentów, które zostały zatwierdzone w 2009 r. (dane z Urzędu Patentowego RP) lub z ankiety MSN INE PAN.

kontrakty ue – liczba podpisanych kontraktów w 7 PR UE lub PO IG w latach 2007–2009.

innowacyjność rynkowa – przy ocenie pod uwagę była brana dynamika sprzedaży, dynamika eksportu, dynamika zatrudnienia oraz ocena jakościowa najbardziej innowacyjnego produktu/usługi. eksport – wartość sprzedaży na eksport (Formularz F-02 w 2009 r. Cz. II Dz. 2 w. 03) lub dane z ankiety MSN INE PAN. zmiana eksportu – jest to relacja zmiany sprzedaży na eksport w 2009 r. do roku poprzedniego, do sprzedaży na eksport w 2008 r., wyrażona w procentach. zatrudnienie – liczba pracowników (stan w końcu okresu sprawozdawczego) (Formularz F-01/I-01 w 2009 r. Cz. I Dz. 1 Dane uzupełniające w. 79) lub z bazy INE PAN, lub dane z ankiety MSN INE PAN. zmiana zatrudnienia – jest to relacja zmiany liczby pracowników w 2009 r. do roku poprzedniego, do liczby pracowników w 2008 r., wyrażona w procentach, jeśli nie było możliwe wyliczenie tak zdefiniowanej zmiany zatrudnienia, wów-czas wyliczano zmianę dla okresów wcześniejszych z szeregu czasowego 2004–2009.

Objaśnienia literek w kolumnie innowacyjność rynkowa (maksimum 20 punktów): jeżeli 2 spośród 3 wskaźników dynamiki były większe (bądź równe) od ich median wartości w badanej populacji przedsiębiorstw – 15 punktów; jeżeli 1 spośród 3 wskaźników dynamiki był większy (bądź równy) od ich median wartości – 10 punktów; jeżeli 2 lub 3 wskaźniki dynamiki były mniejsze od median – 5 punktów; jeżeli brak było danych dla wszystkich wartości – 0 punktów; opis jakościowy najbardziej innowacyjnego produktu/usługi – od 1 do 5 punktów, a w przypadku braku opisu produktu/usługi – 0 punktów.

Objaśnienia oznaczeń literowych: A – 16 i więcej punktów, B – 11–15,99 punktów, C – 1–10,99 punktów, N – brak danych dla wszystkich wartości.

innowacyjność procesowa – przy ocenie pod uwagę były brane: ROA w 2009 r., dynamika ROA, udział nakładów inwestycyjnych w nakładach na działalność innowacyjną ogółem. roa (stopa zwrotu netto na aktywach) – jest to relacja wyniku finansowego netto (dodatniego) do aktywów razem, wyrażona w procentach [Formularz F-02 w 2009 Cz. II (Dz. 2 poz. 65 minus 66/Dz. 1 kol. 2 poz. 59)*100] lub dane z ankiety MSN INE PAN. dynamika roa – liczona jako relacja zmiany wskaźnika ROA w 2009 r. do roku poprzedniego, do wskaźnika ROA w 2008 r., wyra-żona w procentach. udział nakładów inwestycyjnych na środki trwałe w nakładach na działalność innowa-cyjną ogółem – jest to udział nakładów inwestycyjnych na środki trwałe w nakładach na działalność innowacyjną ogółem, wyrażony w procentach – Formularz PNT-02 dla przemysłu lub PNT-02/u dla usług za rok 2009 [Dz. 3 (w. 07/w. 01)*100] lub dane z ankiety MSN INE PAN.


Objaśnienia literek w kolumnie innowacyjność procesowa (maksimum 20 punktów): jeżeli 2 spośród 3 wskaźników były większe (bądź równe) od ich median wartości w badanej populacji przedsiębiorstw – 15 punktów; jeżeli 1 spo-śród 3 wskaźników był większy (bądź równy) od ich median wartości w badanej populacji przedsiębiorstw – 10 punktów; jeżeli 2 lub 3 wskaźniki były mniejsze od ich median wartości w badanej populacji przedsiębiorstw – 5 punktów. jeżeli brak było danych dla wszystkich wartości – 0 punktów; opis jakościowy najbardziej innowacyjne-go produktu/usługi – od 1 do 5 punktów, a w przypadku braku opisu produktu/usługi – 0 punktów.


nakłady na działalność innowacyjną – przy ocenie pod uwagę były brane: działalność B+R, działalność B+R/sprzedaż, działalność B+R/działalność innowacyjną ogółem. działalność B+r/działalność innowacyjną ogółem – udział działalności B+R w nakładach na działalność innowacyjną ogółem, wyrażony w procentach Formularz PNT-02 dla przemysłu lub PNT-02/u dla usług za rok 2009 [Dz. 3 (w. 02/w. 01)*100] lub dane z ankiety MSN INE PAN.

Objaśnienia literek w kolumnie nakłady na działalność innowacyjną (maksimum 20 punktów): jeżeli 2 spośród 3 wskaźników były większe (bądź równe) od ich median wartości w badanej populacji przedsiębiorstw – 15 punktów; jeżeli 1 spośród 3 wskaźników był większy (bądź równy) od ich median wartości w badanej populacji przedsię-biorstw – 10 punktów; jeżeli 2 lub 3 wskaźniki były mniejsze od ich median wartości w badanej populacji przedsię-biorstw – 5 punktów; jeżeli brak było danych dla wszystkich wartości – 0 punktów; opis jakościowy najbardziej innowacyjnego produktu/usługi – od 1 do 5 punktów, a w przypadku braku opisu produktu/usługi – 0 punktów.


patenty (maksimum punktów 20): patenty krajowe – w przypadku 1 patentu przedsiębiorstwo otrzymuje 5 punk-tów; powyżej 1 patentu – 10 punktów; patenty zagraniczne (europejskie lub amerykańskie) – 15 punktów. W przypadku, gdy przedsiębiorstwo miało zarówno patenty krajowe, jak i zagraniczne punkty zostały tylko przydzie-lane za patenty zagraniczne. Ocena jakościowa najbardziej innowacyjnego produktu/usługi od strony zgłoszeń paten-towych – od 1 do 5 punktów, a w przypadku braku opisu produktu/usługi – 0 punktów.


kontrakty ue (suma punktów – maksimum 20) – objaśnienia oznaczeń literowych: A – 15 i więcej punktów, B – 11–14,99 punktów, C – 1–10,99 punktów, N – brak danych dla wszystkich wartości. Liczba punktów dla podpisa-nych kontraktów w 7 PR UE lub PO IG wyniosła: 15 punktów za 4 kontrakty i więcej, 10 punktów za 2–3 kontrakty, 5 punktów za 1 kontrakt, 0 punktów za brak kontraktu.

Liczba punktów dla kontraktów finansowanych z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej: 5 punktów za 1 lub więcej kontraktów, 0 punktów za brak kontraktów. Przedsiębiorstwa, które miały podpisane kontrakty w progra-mach krajowych lub europejskich mogły uzyskać maksymalnie 20 punktów. W przypadku braku danych z ankiety MSN INE PAN – dane pochodzą z formularzy statystycznych PNT albo z bazy danych INE PAN.

Jeżeli przedsiębiorstwa uzyskiwały taką samą ilość punktów, to kolejność ich uzależniona była od nakładów na działalność B+R w 2009 r., następnie od nakładów na działalność B+R w 2008 r., kolejno od dynamiki przycho-dów ze sprzedaży 2009/2008.

Opracowali: Tadeusz Baczko, Ewa Puchała-Krzywina, Marek Szyl

Informacja o wybranych innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora lotniczego 81

a. hartrodt (polska) Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CCNNN www.hartrodt.plpozycja na liście sektora lotniczego: 60 rok powstania: 2003pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 70–201 Szczecin, ul. Wyszyńskiego 14województwo: zachodniopomorskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo A. HARTRODT (POLSKA) Sp. z o.o., działające na rynku od maja 2003 roku, zajmuje się spedycją morską i lotniczą. Firma posiada biura spedycji lotniczej m.in. w Warszawie i Krakowie oraz biura spedycji morskiej w Szczecinie i Gdyni. udziałowcy: A. HARTRODT (GMBH&CO) KG – 90,0%, Robert Marszałek – 10,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Przychody ze sprzedaży netto 27 112 49 812 49 157 40 876

Wynik finansowy netto 275 669 466 226

Koszty zakończonych prac rozwojowych

Wartości niematerialne i prawne 23 13 3 1

Aktywa razem 6 559 8 556 7 467 9 022

Kapitał własny 296 1 115 1 290 1 546

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNN.

aero at Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNNNN www.at-3.compozycja na liście sektora lotniczego: 89 rok powstania: 1994pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe

adres: 39–300 Mielec, ul. COP-u 2województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: AERO AT Sp. z o.o. zajmuje się projektowaniem, certyfikacją i wdrożeniem do produkcji niedrogich samolotów szkolno-turystycznych. Firma AERO posiada kompletną linię produkcyjną składającą sie z 15 przyrządów montażowych. Firma posiada certyfikaty na produkcję części i elementów do samolotów, m.in. Certyfikat Typu EASA na trzyłopa-towe śmigło aeroelastyczne wykonane z kompozytu węglowego.udziałowcy: CAPITAL PARTNERS S.A. – 34,83%, GEWA Sp. z o.o. – 26,67%, Inni – 38,5%

dan

e fin

anso

we

(tys

. zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Przychody ze sprzedaży netto 2 100 6 382 7 425

Wynik finansowy netto (200) (586) (383)


Wartości niematerialne i prawne 260 170

Aktywa razem 10 145 10 391

Kapitał własny 4 387 1 503

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNN.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

27,1

49,8

49,2

40,9

Przychody ze sprzedażydane za okres 2004–2009 w mln zł

04 05 06 07 08 09

71,0

70,2 75

,6


inFormacja o wyBranych innowacyjnych przedSięBiorStwach Sektora lotniczego


arkom Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNNNC www.arkom.net.plpozycja na liście sektora lotniczego: 66 rok powstania: 1990pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe

adres: 35–101 Rzeszów, ul. Żelazna 5województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handelopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Arkom Sp. z o.o. jest firmą handlową, która specjalizuje się w doborze i sprzedaży narzędzi pneumatycznych i elektronarzędzi, maszyn i przyrządów pomiarowych odbiorcom z różnych gałęzi przemysłu, w tym firmom z sektora lotniczego. Klientami przedsiębiorstwa są między innymi takie firmy z sektora lotniczego, jak PZL Mielec czy WSK Rzeszów. udziałowcy: Jerzy Ryszard Bober – 74,0%, Tamara Łucja Grzesik – 26,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 33 57 14 (14)



Aktywa razem 5 108 5 186 4 793 3 950

Kapitał własny 2 170 2 227 2 241 2 227

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej. Przedsiębiorstwo posiada również duże zdolności w zdobywaniu finansowania swoich innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNC.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

avia Solutions group aB

ocena w systemie 5a: CNNNN www.aviasg.compozycja na liście sektora lotniczego: 74

pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: dużeadres: 3201 Wilno, ul. Smolensko 10

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczyopis działalności przedsiębiorstwa: Avia Solutions Group AB to grupa spółek działających na międzynarodowym rynku lotniczym, zajmujących się m.in.: wynajmem samolotów, lotami czarterowymi, szkoleniem pilotów oraz personelu pokładowego, usługami MRO – obsługą techniczną samolotów oraz badaniem obsługi lądowej i tankowaniem samolotów. Spółka jest notowana na GPW w Warszawie na Rynku Głównym. udziałowcy: Ziemelis Geodiminas – 32,9%, Indeco: Investment and Development UAB – 21,93%, Harberin Enterprises Limited – 17,43%, Inni – 27,74%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 956 (689) 4 619


Wartości niematerialne i prawne 71 1 319 2 235

Aktywa razem 30 179 55 941 71 093

Kapitał własny 1 182 811 7 015

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNN.Status przedsiębiorstwa: spółka notowana na GPW

04 05 06 07 08 09

10,1

9,9

9,9

5,1


04 05 06 07 08 09

18,8

104,

5

233,

6



avio polska Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: ABACC www.aviopolska.plpozycja na liście sektora lotniczego: 1 rok powstania: 2001pozycja na liście 500’2009: 20 przedsiębiorstwo: duże

adres: 43–300 Bielsko-Biała, ul. Grażyńskiego 141województwo: śląskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Avio Polska Sp. z o.o. jest częścią międzynarodowej grupy przemysłowej AVIO będącej liderem w branży lotniczej. Przedsiębiorstwo koncentruje się na działalności produkcyjnej i działalności badawczo-rozwojowej realizowanej w ramach własnego Centrum Badawczo-Rozwojowego. Podstawowymi produktami przedsiębiorstwa są łopatki roto-rów turbin niskiego ciśnienia dla silników lotniczych takich światowych koncernów, jak General Electric: GEnx-2B, GE90–115K, CFM56, T700 czy Pratt&Whitney: PW308.udziałowcy: AVIO Holding S.p.A. – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Przychody ze sprzedaży netto 40 008 60 052 79 705 105 605 166 444 157 954

Wynik finansowy netto 8 945 7 254 (986) 10 755 7 607 10 557

Koszty zakończonych prac rozwojowych 4 937

Wartości niematerialne i prawne 105 715 1 109 4 694 2 041 5 414

Aktywa razem 46 373 64 638 72 783 111 437 141 989 146 469

Kapitał własny 17 586 24 840 23 854 34 609 42 216 52 773

opis działalności innowacyjnej: Przedsiębiorstwo Avio Polska jest obecnie jedną z najbardziej innowacyjnych firm w Polsce. Firma regularnie zajmuje bardzo wysokie miejsca na Liście 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce tworzonej przez Sieć Naukową MSN INE PAN. W ostatniej edycji badania firma zajęła na Liście 500’2009 bardzo wysoką 20. pozycję. Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się najwyższym poziomem innowacyjności rynkowej oraz bardzo wysokim pozio-mem innowacyjności procesowej. Na najwyższym poziomie oceniane są nakłady i struktura działalności innowacyjnej, w tym nakłady na badania i rozwój (w 2009 r. nakłady spółki wyniosły ponad 16,8 mln zł). Na wysokim poziomie oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do patentowania swoich rozwiązań oraz zdolności zdobywania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to ABACC.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój

aviomechanika Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: NCNNN www.aviomechanika.plpozycja na liście sektora lotniczego: 81 rok powstania: 2005pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe

adres: 43–340 Kozy koło Bielska-Białej, ul. Wyzwolenia 550Awojewództwo: małopolskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Aviomechanika oferuje przedsiębiorstwom z branży lotniczej produkcję wysokiej jakości części i elementów lotniczych. Firma stara się pozycjonować na rynku w zakresie produkcji dla lotnictwa oraz partycypować w projektach produkcyjnych dla producentów samolotów jako poddostawca. Przedsiębiorstwo działa w oparciu o system zarządzania jakością zgodny ze standardem AS 9100.udziałowcy: ANGA Uszczelniacze Mechaniczne Sp. z o.o. – 53,81%, ANGA Serwis Sp. z o.o. – 37,92%, Inni – 8,27%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Przychody ze sprzedaży netto 3 099 3 044

Wynik finansowy netto 193




Kapitał własny 914 1 107

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NCNNN.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

40,0 60

,1 79,7 10

5,6 16

6,4

158,

0


04 05 06 07 08 09

3,1

3,0



B&m optik Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: NNNNB www.bmo.pl pozycja na liście sektora lotniczego: 88 rok powstania: 1997pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe

adres: 36–062 Zaczernie, ul. Zaczernie 798województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: B&M OPTIK Sp. z o.o. jest czołowym producentem szkieł i soczewek optycznych dla prze-mysłu. Firma posiada własny nowoczesny park maszynowy. Od 2002 roku firma posiada certyfikat jakości ISO 9001, a od 2005 roku jest członkiem Doliny Lotniczej. Głównym udziałowcem jest niemiecka firma optyczna B&M Optik GmbH.udziałowcy: Sławomir Piotr Sołtys – 20,0%, Inni – 80,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Przychody ze sprzedaży netto 4 364 3 853 5 317 6 748 3 173




Aktywa razem 4 529 5 613 6 065

Kapitał własny 3 486 4 625 4 404

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną zdolności zdobywania finansowania innowacyjnych projektów ze środków europejskich. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NNNNB.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

Borgwarner turbo Systems poland Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: NCNNN www.borgwarner.compozycja na liście sektora lotniczego: 91 rok powstania: 2007pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 36–002 Jasionka, ul. Jasionka 950województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: BorgWarner Turbo Systems Poland Sp. z o.o. jest częścią globalnego lidera produkującego turbosprężarki oraz komponenty układów doprowadzania powietrza i redukcji substancji szkodliwych w pojazdach osobowych i użytkowych. udziałowcy: BorgWarner Turbo Systems Worldwide GMBH – 99,5%, BorgWarner Germany GMBH – 0,5%

dan

e fin

anso

we

(tys

. zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Przychody ze sprzedaży netto 104 059

Wynik finansowy netto 9 521


Wartości niematerialne i prawne 136

Aktywa razem 87 331

Kapitał własny 61 865

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NCNNN.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

4,4

3,9 5,

3 6,7

3,2


04 05 06 07 08 09

104,

1



cargoForte Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNNNC www.cargoforte.plpozycja na liście sektora lotniczego: 87 rok powstania: 1994pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 02–238 Warszawa, ul. Modularna 17województwo: mazowieckie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo CARGOFORTE Sp. z o.o. zajmuje się spedycją lotniczą, morską i samocho-dową. Firma jest częścią globalnego koncernu UTi Worldwide Company. Przedsiębiorstwo świadczy dodatkowo usługi magazyno-wania, spedycję drobnicową oraz dystrybucję paczek i palet. Cargoforte zatrudnia obecnie około 230 pracowników w pięciu oddziałach w całej Polsce. Posiada 24 900 m2 powierzchni magazynowych na terenie całego kraju oraz własne składy i magazyny celne. Firma wdrożyła system zarządzania jakością wg norm PN-EN ISO 9001–2001.udziałowcy: UTI (NETHERLANDS) HOLDINGS B.V. (Irlandia) – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 2 012 708 607 1 344 2 654 (6 023)

Koszty zakończonych prac rozwojowych 304


Aktywa razem 27 426 27 918 31 569 40 258 37 301 32 497

Kapitał własny 4 023 4 531 4 925 3 750 6 404 381

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej oraz wysoką oceną zdolności zdobywania finansowania innowacyjnych projektów ze środków europejskich. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNC.

creuzet polska Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNNNN www.creuzet.plpozycja na liście sektora lotniczego: 90 rok powstania: 2003pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe

adres: 39–120 Sędziszów Małopolski, ul. Partyzantów 29województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Creuzet Polska Sp. z o.o. jest przedsięwzięciem typu joint venture francu-skiego koncernu Creuzet Aéronautique i Snecma Moteurs. Creuzet Aéronautique specjalizuje się w produkcji części do silników, zaś Snecma Moteurs jest jednym z największych producentów silników lotniczych i rakietowych. Firma Creuzet Polska zajmuje się produkcją części dla przemysłu lotniczego, w tym obróbką i wykańczaniem łopatek kompresorów do silników lotniczych. udziałowcy: Creuzet Aeronautique S.A. – 70,0%, Snecma Moteurs – 30,0%

dan

e fin

anso

we

(tys

. zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 730 (252) 284


Wartości niematerialne i prawne

Aktywa razem 11 068 7 875 8 527


opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNN.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

109,

3

101,

8

94,8

152,

3

152,

6

93,5


04 05 06 07 08 09

11,1

7,9 8,5



czeskie linie lotnicze aS oddział w polsce

ocena w systemie 5a: NBNNN www.czechairlines.compozycja na liście sektora lotniczego: 55 pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe

adres: 02–025 Warszawa, ul. Zawiszy 1województwo: mazowieckie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Czeskie Linie Lotnicze AS Oddział w Polsce jest częścią czeskiego przewoź-nika Česke Aerolinie (Czech Airlines Company). Firma prócz zwykłych przelotów pasażerskich oferuje przewozy czarterowe dla biur podróży, świadczy usługi przewozu towarów i ładunków. Działania firmy obejmują także obsługę naziemną pasażerów, obsługę techniczną, szkolenie załóg, catering na pokładach samolotów, bezcłową sprzedaż na lotniskach i podczas lotu.udziałowcy: Inwestorzy zagraniczni – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 24 210 29 532 39 471 38 751



Aktywa razem 24 698 29 613 39 719 38 873

Kapitał własny 21 647 29 532 39 471 38 751

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NBNNN.

dSV air&Sea Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNNNN www.dsv.compozycja na liście sektora lotniczego: 78pozycja na liście 500’2009: brak

adres: 05–850 Ożarów Mazowiecki, Ołtarzew, ul. Południowa 2województwo: mazowieckie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo DSV Air&Sea jest częścią globalnej Grupy DSV zajmującej się spedycją morską i lotniczą, spedycją drogową (DSV Road) oraz logistyką magazynową (m.in. DSV Solutions). Firma DSV Air&Sea w ramach prowadzonej działalności spedycyjnej świadczy przesyłki lotnicze typu cargo oraz przesyłki niebezpieczne (DGR), przesyłki kurier-skie, morskie przesyłki kontenerowe (FCL) i drobnicowe (LCL), przesyłki ponadgabarytowe i typu door-to-door. Ponadto przedsię-biorstwo oferuje ubezpieczenia w ramach świadczonych usług spedycyjnych oraz kompleksową obsługę celną. udziałowcy: DSV Air&Sea Holding AS – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys

. zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 2 320 11 726 20 793 16 527

Kapitał własny 738 1 347 1 723 121

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNN.

04 05 06 07 08 09

26,1 31

,3 42,1

40,6


04 05 06 07 08 09

4,8

65,5

48,6

53,7



dta Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BNNNN www.dta.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 51 rok powstania: 1991pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 52–319 Kąty Wrocławskie, ul. Karmelkowa 29województwo: dolnośląskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo DTA z małej wrocławskiej agencji celnej rozwinęło się w ogólnopolską organizację świadczącą kompleksowe usługi logistyczne. W ramach współpracy z eksporterami i importerami firma świadczy pełną obsługę celną, usługi międzynarodowej spedycji drogowej, obsługę portową i lotniskową, magazynowanie oraz dystrybucję towa-rów. udziałowcy: Anna Barbara Talar – 91,0%, Inni – 9,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 858 311 207



Aktywa razem 4 781 4 910 4 387


opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BNNNN.

E&k Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: NNBNN www.eik.pl pozycja na liście sektora lotniczego: 48 rok powstania: 1993pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe

adres: 20–080 Lublin ul. Radziwiłłowska 5województwo: lubelskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: agenci obsługi naziemnejopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo jest jednym z brokerów lotniczych działającym na rynku Europy Wschod-niej. Zapewnia szeroki zakres usług związanych z transportem lotniczym. Organizuje loty czarterowe cargo i pasażerskie na zlecenie, wynajmuje i sprzedaje samoloty oraz części zamienne. Wykonuje usługi metodą obróbki skrawaniem oraz usługi ślusarskie.

dan

e fin

anso

we

(tys

. zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 390 (298) (88)

Koszty zakończonych prac rozwojowych 553 553 553

Wartości niematerialne i prawne 553 553 553

Aktywa razem 3 872 3 917 4 514

Kapitał własny 544 68 (21)

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną nakładów na działalność innowacyjną. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NNBNN.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój

04 05 06 07 08 09

22,3

8,9 10

,7 12,5

19,3


04 05 06 07 08 09

1,1

0,3

0,2



eadS pzl-warszawa okęcie S.a.

ocena w systemie 5a: BNNNC www.pzl.eads.netpozycja na liście sektora lotniczego: 36 rok powstania: 1928pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 00–971 Warszawa, ul. Krakowska 110województwo: mazowieckie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: EADS PZL jest częścią światowego koncernu lotniczego EADS, globalnego inwestora w bada-nia i rozwój. Przedsiębiorstwo jest producentem samolotów (obecnie w zakładach firmy produkowany jest samolot Orlik) oraz części do samolotów. EADS PZL-Warszawa świadczy usługi projektowe w ramach własnego Biura Projektowego oraz usługi remontowo-naprawcze własnych konstrukcji. udziałowcy: EADS N.V. – 77,0%, Inni – 23,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 7 461 1 239 (21 636) (748) (14 694) (650)



Aktywa razem 101 053 91 528 149 975 144 242 136 920 133 357

Kapitał własny (21 219) (19 980) 37 436 27 290 12 596 11 946

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz wysoko oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BNNNC.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna

ec engineering Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNNNC www.ec-engineering.plpozycja na liście sektora lotniczego: 54 rok powstania: 2005 pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 31–476 Kraków, ul. Lublańska 34 województwo: małopolskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: działalność badawczaopis działalności przedsiębiorstwa: EC Engineering Sp. z o.o. jest jednym z najlepiej rozwijających się biur projektowych w Pol-sce, posiadającym status Centrum Badawczo-Rozwojowego. Firma specjalizuje się w projektowaniu pojazdów szynowych, w tym ciężkich lokomotyw towarowych, elektrycznych i spalinowych, super szybkich pociągów, autobusów szynowych, kolejek i wago-nów metra, elektrycznych zespołów trakcyjnych. Firma świadczy usługi projektowe również dla innych przemysłów, m.in. dla przemysłu motoryzacyjnego, maszynowego i lotniczego. udziałowcy: ENERGOCONTROL Sp. z o.o. – 75,0%, Ireneusz Łuczak – 25,0%

dan

e fin

anso

we

(tys

. zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 975 2 862 2 401


opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej oraz wysoko oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNC.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

70,6

72,3

56,4 72

,3

62,5 75

,6


04 05 06 07 08 09

4,2 5,

9 7,3

7,2



el-automatyka

ocena w systemie 5a: CNNNN www.el-automatyka.plpozycja na liście sektora lotniczego: 92 rok powstania: 1992pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe

adres: 35–109 Rzeszów, ul. Handlowa 3województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Podstawową działalnością przedsiębiorstwa jest produkcja maszyn i urządzeń specjalnego przeznaczenia. Firma zajmuje się również produkcją i projektowaniem układów sterowania stacji wodociągowych i przepompowni. Klientami spółki są takie przedsiębiorstwa, jak Goodrich Krosno, Snecma Polska, Delphi, Fedralal Mogul, Tamel. Od lutego 2004 El-Automatyka jest dystrybutorem firmy EIectronics Inc., w tym elementów sterowania urządzeń do umacniania powierzchniowe-go oraz przyrządów i materiałów do pomiaru intensywności (Almen Gages, Almen Strips). udziałowcy: Antoni Kłusek, Wojciech Daraż – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Przychody ze sprzedaży netto

Wynik finansowy netto



Aktywa razem

Kapitał własny


erko Sp.j.

ocena w systemie 5a: CCNNN www.erko.plpozycja na liście sektora lotniczego: 61 rok powstania: 1991pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 11–042 Jonkowo k. Olsztyna, ul. Ks. Jana Hanowskiego 7województwo: warmińsko-mazurskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Działalność podstawowa spółki obejmuje produkcję osprzętu elektroinstalacyjnego, końcó-wek i złączek kablowych oraz narzędzi do prac elektrycznych. Przedsiębiorstwo posiada własne biura konstrukcyjne i park maszy-nowy, co pozwala przedsiębiorstwu świadczyć usługi na każdym etapie łańcucha wartości od projektowania, konstruowania, produkcji do sprzedaży i serwisu. W roku 2007 firma ERKO rozpoczęła współpracę z WSK PZL-Rzeszów S.A. w zakresie produkcji detali blaszanych do silników lotniczych. Tym samym spółka zaczęła produkować części i oprzyrządowanie dla sektora lotniczego. ERKO jest przykładem świetnie rozwijającej się firmy rodzinnej, w której rodzina założyciela firmy nadal aktywnie uczestniczy w zarządzaniu przedsiębiorstwem. udziałowcy: Marcin Pętlak – 25,0%, Maciej Pętlak – 25,0%, Michał Pętlak – 25,0%, Piotr Pętlak – 25,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 4 405 3 475 1 467



Aktywa razem 15 448 18 291 18 438

Kapitał własny 11 873 13 942 11 935

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej i procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNN.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

10,3

11,2 13

,9 17,5

18,0

12,8



etc-pzl aerospace industries Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: NCNNN www.ai.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 97 rok powstania: 1991pozycja na liście 500’2009: brak

adres: 02–256 Warszawa, ul. Al. Krakowska 110/114województwo: mazowieckie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: ETC-PZL Aerospace Industries Sp. z o.o. specjalizuje się w projektowaniu oraz budowie różnego typu symulatorów i urządzeń treningowych, w tym symulatorów samolotów (wykonano symulator samolotu myśliwskie-go MIG-21bis) i lokomotyw (m.in. dla PKP wykonano kompleksowy symulator lokomotywy EP09). Firma wykonuje modernizacje i implementacje symulatorów, a także opracowuje i unowocześnia bazy danych tych urządzeń.udziałowcy: ENVIRONMENTAL TECTONICS CORPORATION (Stany Zjednoczone) – 95,0%, PZL-Okęcie – 5,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto (461) 133 184



Aktywa razem 3 680 8 670 19 466


opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstw charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NCNNN.

eurolot S.a.

ocena w systemie 5a: BCNNN www.eurolot.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 40 rok powstania: 1996pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 00–906 Warszawa, ul. 17 Stycznia 39województwo: mazowieckie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczyopis działalności przedsiębiorstwa: Eurolot S.A. jest operatorem świadczącym tanie usługi przewozowe między najważniejszymi portami regionalnymi w Polsce. Firma obsługuje również porty zagraniczne, pełniąc funkcje dowozowe do połączeń zagranicznych dla Polskich Linii Lotniczych LOT. Przewoźnik dysponuje własną flotą składającą się z turbośmigłowców krótkiego zasięgu (ok. 27 tys. lotów rocznie, przewożąc blisko milion pasażerów), a także większych maszyn średniego zasięgu typu Embraer 175. Eurolot S.A. posiada własny Ośrodek Szkolenia Lotniczego, który kształci kadrę lotniczą z Polski i Europy. Przedsiębiorstwo organizuje również przeloty czarterowe na trasach krajowych i zagranicznych.udziałowcy: Polskie Linie Lotnicze LOT S.A. – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 5 000 14 243 4 823 3 917 (5 995) 1 419



Aktywa razem 239 127 251 959 242 594 246 691 251 630 511 274

Kapitał własny 167 691 162 691 172 515 176 432 170 437 432 030

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i wysoką oceną innowacyjności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BCNNN.

04 05 06 07 08 09

6,9

9,8

6,5


04 05 06 07 08 09

124,

7

134,

8

126,

1

120,

4

123,

5

126,

3



eurotech Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CBCNC www.eurotech.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 5 rok powstania: 2001pozycja na liście 500’2009: 153 przedsiębiorstwo: małe

adres: 39–300 Mielec, ul. Wojska Polskiego 3województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo EUROTECH Sp. z o.o. dostarcza zaawansowane technologicznie urządzenia i części zamienne dla przemysłu, projektuje i produkuje wyspecjalizowane urządzenia i systemy, w tym m.in. powietrzne platformy bezzałogowe (UAV), cyfrowe systemy sterowania i rejestracji, urządzenia i wyposażenie dla górnictwa naftowego. Firma działa na terenie specjalnej Strefy Ekonomicznej – Euro Park Mielec oraz jest członkiem stowarzyszenia przedsiębiorców SGPPL Dolina Lot-nicza. Firma jest również inwestorem w badania i rozwój, w 2008 r. zajęła 97. pozycję w rankingu inwestorów w badania i rozwój prowadzonym przez MSN/INE PAN, zaś w 2009 r. 468. pozycję.udziałowcy: Janusz Michalcewicz – 90,0%, Tomasz Cieśla – 10,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 3 337 5 483 15 422 7 582

Kapitał własny 1 786 2 328 2 394 3 213

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej i bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej. Na wysokim poziomie oceniane są nakłady na dzia-łalność innowacyjną oraz zdolności przedsiębiorstwa do zdobywania finansowania innowacyjnych projektów ze środków europej-skich. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CBCNC.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój.

eXin Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BBNNN www.exin.plpozycja na liście sektora lotniczego: 16 rok powstania: 1991pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 20–111 Lublin, ul. Rynek 18województwo: lubelskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo EXIN Sp. z o.o. jest przewoźnikiem lotniczym specjalizującym się w trans-porcie towarów (rocznie ponad 7,5 tys. ton ładunków), przesyłek kurierskich (m.in. dla takich firm, jak: DHL, TNT, Poczta Szwedz-ka), nieregularnych lotów czarterowych. Firma posiada uprawnienia do przewozu lotniczego ładunków niebezpiecznych. Ważną cechą przedsiębiorstwa jest elastyczność prowadzonych działań i świadczonych usług. Firma uczestniczyła w gaszeniu pożarów płonących lasów Portugalii, brała udział w obsłudze transportowej uczestników rajdu Granada-Dakar w Afryce, realizuje usługi dźwigowe czy loty widowiskowe dla klientów. Przedsiębiorstwo świadczy usługi na wielu modelach statków powietrznych, posia-da również własną flotę samolotów An-26. udziałowcy: Edward Kuraszewicz – 33,33%, Ewa Krasuska – 30,95%, Paweł Swatowski – 21,43%, Karolina Swatowska – 11,9%, Inni – 2,38%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 3 285 1 704 2 757 788 603 3 408



Aktywa razem 12 057 11 830 13 140 11 455 11 315 14 272

Kapitał własny 10 683 9 602 11 168 10 027 10 079 12 883

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BBNNN.

04 05 06 07 08 09

9,2 10

,7

9,9

17,5


04 05 06 07 08 09

27,7

23,3

34,5

30,5

30,3 37

,2



Fin Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BNNNN www.finzoo.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 52 rok powstania: 2004pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 36–100 Kolbuszowa, ul. Handlowa 2awojewództwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handelopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo FIN Sp. z o.o. specjalizuje się w dostawach dla przemysłu lotniczego i zbro-jeniowego, eksportuje i importuje trudnodostępne towary i materiały. Dostarcza materiały i części zamienne do krajowych zakładów produkcyjnych i remontowych. Ściśle współpracuje w zakresie dostaw części, technologii i materiałów z zagranicznymi producen-tami techniki lotniczej, pancernej oraz zakładami remontowymi. FIN Sp. z o.o. posiada wszystkie niezbędne pozwolenia i koncesje na obrót towarami specjalnymi. W firmie funkcjonuje system zarządzania jakością zgodny ze standardami AS/EN 9120 i EN ISO 9001 w zakresie Handlu i konserwacji wyrobów dla przemysłu lotniczego. udziałowcy: Kazimierz Fryc – 45,0%, Stanisław Janusz Nowak – 45,0%, Inni – 10,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem

Kapitał własny

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BNNNN.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

Firma techniczno-handlowa ankol mgr inż. czesław kolisz

ocena w systemie 5a: CCNNN www.ankol.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 63 rok powstania: 1993pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe

adres: 39–300 Mielec, ul. Legionów 33województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handelopis działalności przedsiębiorstwa: Podstawową działalnością Firmy ANKOL jest dostawa sprzętu lotniczego, części zamiennych, usług remontowych oraz materiałów eksploatacyjnych dla lotnictwa cywilnego i wojskowego. Firma specjalizuje się w dostawach sprzętu oraz w usługach remontowych do samolotów cywilnych (np. An-26, L-410), wojskowych (Su-22), śmigłowców cywilnych i wojskowych (Mi-17), silników lotniczych (R-11, AŁ21F-3A), przekładni śmigłowcowych (WR-2) oraz sprzętu obsługi naziemnej. Przedsiębiorstwo działa również w sektorze motoryzacyjnym. Firma ANKOL jest firmą rodzinną zarządzaną wspólnie przez Czesława, Annę i Eryka Kolisz. udziałowcy: Czesław Kolisz – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys

. zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 565 790 3 349 181



Aktywa razem 18 073 19 212 24 418 12 731

Kapitał własny 7 363 7 760 6 135 735

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej i procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNN.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

13,6 16

,4

14,6 16

,8

25,6


04 05 06 07 08 09

21,2

22,3

32,3

19,5



Fk pro tech Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BCNNN www.fk-lightplanes.compozycja na liście sektora lotniczego: 23 rok powstania: 2006pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 38–400 Krosno, ul. Lotników 20bwojewództwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczych.opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Fk-ProTech jest producentem ultralekkich samolotów, należącym do nie-mieckiej spółki FK-Lightplanes, działającej i sprzedającej swoje produkty na całym świecie. Polska filia powstała po przejęciu zakładów CSLT (Centralna Szkoła Lotniczo-Techniczna) produkujących ultralekkie maszyny dla aeroklubów. Obecnie w ramach grupy produkowane są i sprzedawane ultralekkie samoloty FK-9, F-12, FK14. Firma oferuje również naprawy, przeglądy i serwis swoich maszyn.udziałowcy: Peter Funk – 52,0%, Henry Roland Hallam – 24,0%, Ray Silander – 24,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto (950) 190




Kapitał własny (507) (319)

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BCNNN.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

gdn airport Services Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BBNNN www.gdnas.plpozycja na liście sektora lotniczego: 18 rok powstania: 1995pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 80–298 Gdańsk, ul. Słowackiego 206województwo: pomorskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: agenci obsługi naziemnejopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo jest agentem handlingowym świadczącym kompleksową obsługę naziem-ną samolotów, pasażerów, bagażu i ładunków w Porcie Lotniczym Gdańsk im. Lecha Wałęsy. Firma obsługuje samoloty przewoź-ników tradycyjnych, niskokosztowych czarterowych oraz z zakresu lotnictwa biznesowego. udziałowcy: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 12 876 15 860 20 418 21 795

Kapitał własny 7 357 10 561 11 378 13 907


04 05 06 07 08 09

4,0

6,4


04 05 06 07 08 09

13,2 18

,1 22,5 24

,5

26,1



goodrich krosno Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CBNNC www.goodrich.compozycja na liście sektora lotniczego: 10 rok powstania: 1996pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 38–400 Krosno, ul. Żwirki i Wigury 6awojewództwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Spółka Goodrich Krosno jest częścią globalnego koncernu Goodrich Corporation dostawcy systemów i usług dla przemysłu lotniczego i obronnego. Goodrich Krosno jest producentem i wykonawcą podzespołów podwozi dla samolotów cywilnych i wojskowych (m.in. dla takich firm, jak Boeing, Gulfsteam, Bombardier, Lockheed Martin, Airbus). Firma posiada wymagane w branży certyfikaty, tj. ISO, AS 9000:100, a także certyfikacje NADCAP dla procesów specjalnych. Każdego roku Goodrich Krosno wdraża nowe projekty oraz technologie pozwalające na zapewnienie najwyższej jakości wyrobów.udziałowcy: GOODRICH AEROSPACE CANADA LTD – 100.0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 3 636 6 888 7 016 3 150 2 501 19 484



Aktywa razem 69 953 82 904 89 875 109 551 115 041 123 266

Kapitał własny 59 779 60 710 75 333 89 766 65 453 92 777

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej i bardzo wysoką oceną poziomu innowacji procesowej oraz wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyski-wania finansowania innowacji projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CBNNC.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

górnośląskie towarzystwo lotnicze gtl S.a.

ocena w systemie 5a: CCNNN www.gtl.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 56 rok powstania: 1991pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 40–161 Katowice, Al. Korfantego 38województwo: śląskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotnicze opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze GTL S.A. jest podmiotem zarządzają-cym Międzynarodowym Portem Lotniczym Katowice w Pyrzowicach (MPL Katowice). Podstawowym celem firmy jest rozbudowa infrastruktur MPL Katowice oraz najwyższy standard świadczonych usług. W ramach spółki działają liczne podmioty zależne świad-czące kompleksową obsługę płytową samolotów, załóg, pasażerów i towarów (GTL LOT UL), usługi reklamowe (GTL Service), usługi cargo (GTL Cargo, Cargo Air GTL) oraz usługi cateringowe (LCS).udziałowcy: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – 33,1%, WĘGLOKOKS S.A. – 25,6%, Inni – 41,3%

dan

e fin

anso

we

(tys

. zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009




Wartości niematerialne i prawne 672 696 1 189 2 181

Aktywa razem 154 400 176 610 199 239 226 868 249 007 279 415

Kapitał własny 87 254 102 201 109 695 129 521 149 926 192 188

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej i procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNN.

04 05 06 07 08 09

49,1

56,3 71

,0

70,2

75,6

153,

2


04 05 06 07 08 09

35,7 46

,2 50,8 64

,7 83,3

79,9



gtl-lot usługi lotniskowe Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BBNNN www.gtllot.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 12 rok powstania: 1994pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 42–625 Ożarowice, ul. Wolności 90województwo: śląskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: agenci obsługi naziemnejopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo GTL-LOT Usługi Lotniskowe Sp. z o.o. jest niezależnym agentem handlingo-wym działającym na Międzynarodowym Porcie Lotniczym Katowice w Pyrzowicach (MPL Katowice). GTL-LOT wykonuje obsługę wszystkich typów samolotów, od najmniejszych maszyn pasażerskich po największe maszyny transportowe. Firma świadczy usługi przewoźnikom lotniczym, firmom spedycyjnym i kurierskim. W przedsiębiorstwie został wprowadzony system zarządzania jakością zgodny z normą ISO 9001:2000. GTL-LOT jest członkiem IATA Ground Handling Council.udziałowcy: Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze GTL S.A. – 50,0%, Polskie Linie Lotnicze LOT S.A. – 50,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 6 746 7 841 7 963 8 804 16 134 21 482

Kapitał własny 2 931 3 635 3 978 4 487 5 915 6 067


hamilton Sundstrand poland Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: NNNNC www.hamiltonsundstrand.compozycja na liście sektora lotniczego: 98 rok powstania: 2009pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 35–078 Rzeszów, ul. Hetmańska 120województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo jest częścią międzynarodowego koncernu Hamilton Sundstrand, który z kolei jest częścią grupy United Technologies Corporation. Hamilton Sundstrand Poland formalnie działa w Polsce od 2009 roku, praktycznie od 2010 roku, kiedy rozpoczęto inwestycje polegające na budowie zakładu produkcyjnego oraz centrum badawczo-rozwojowego. Przedsiębiorstwo zlokalizowane na terenie WSK Rzeszów będzie się zajmowało produkcją komponentów do silni-ków lotniczych. Docelowo firma ma zatrudniać 300 pracowników, a wartość inwestycji ma sięgnąć ponad 100 mln złotych.

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem

Kapitał własny

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną zdolności pozyskiwa-nia finansowania z funduszy europejskich przeznaczonych na innowacje. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NNNNC.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

13,7 16,9

19,7

22,0 27

,3

46,7



heliSeco Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CCNNN www.heliseco.plpozycja na liście sektora lotniczego: 38 rok powstania: 1992pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 21–045 Świdnik, Al. Lotników Polskich 1województwo: lubelskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo HELISECO Sp. z o.o. świadczy usługi transportu śmigłowcowego, w tym przewóz pasażerów i ładunków. Zakres oferty w obszarze cywilnych usług śmigłowcowych obejmuje ponadto następujące rodzaje lotów: ochrona przeciwpożarowa lasów, ochrona upraw rolnych i leśnych przed szkodnikami, kontrola linii energetycznych z powie-trza, obsługa imprez sportowych i turystycznych, szkolenie personelu lotniczego, prace dźwigowo-montażowe, loty dla celów reklamy i fotogrametryczne.udziałowcy: HISPANICA DE AVIACION S.A. – 99,72%, Inni – 0,28%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 31 526 23 799 23 174 22 605 23 570 22 525

Kapitał własny 12 814 13 122 14 538 12 756 13 315 13 491


hispano-Suiza polska Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNCNC www.hispano-suiza-polska.compozycja na liście sektora lotniczego: 20 rok powstania: 2001pozycja na liście 500’2009: 456 przedsiębiorstwo: duże

adres: 39–120 Sędziszów Małopolski, Partyzantów 29województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Hispano-Suiza Polska Sp. z o.o. jest częścią francuskiej firmy Hispano-Suiza, która wchodzi w skład Grupy SAFRAN zrzeszającej czołówkę firm światowych z branży aerokosmicznej. Spółka jest firmą produkcyjną wytwarza-jącą najwyższej jakości części do silników lotniczych. Posiada zakład produkcyjny zlokalizowany w Sędziszowie Małopolskim oraz Dział Technologiczny, w którym prowadzone są prace badawczo-rozwojowe. W ramach czterech wydziałów produkowane są naj-wyższej jakości koła zębate do silników lotniczych, elementy silników turbowentylatorowych, kadłuby ze stopów aluminium i magnezu, komponenty montowane w gondolach silników lotniczych największych samolotów świata. Klientami spółki są Hispa-no-Suiza, Turbomeca, Microturbo, Techspace Aero czy Aircelle.udziałowcy: HISPANO SUIZA – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 1 242 39 (1 682) 24 (17 217) 3 365

Koszty zakończonych prac rozwojowych 687 558 400 257

Wartości niematerialne i prawne 1 646 2 124 2 334 2 267

Aktywa razem 26 541 46 542 88 335 102 066 194 917 211 401

Kapitał własny 10 673 10 712 33 436 40 644 23 427 26 792

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej, wysoką oceną nakładów na działalność innowacyjną oraz wysoką oceną zdolności pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNCNC.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój

04 05 06 07 08 09

18,7 25

,2 30,5

29,5

24,3

25,9


04 05 06 07 08 09

9,2 14,0 25

,4 43,2 67

,8 82,3



iwamet Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CCNNN www.iwamet.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 67 rok powstania: 2003pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 37–450 Stalowa Wola, ul. Grabskiego 28województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo IWAMET początkowo funkcjonowało jako narzędziownia, a następnie poszerzyło swoją działalność i zaczęło świadczyć usługi w precyzyjnej obróbce mechanicznej części dla lotnictwa i innych branż. W 2007 r. IWAMET przejął od Federal Mogul Gorzyce S.A. wydział aluminiowych odlewów kształtowych, a następnie w 2008 r. została uruchomiona, w ramach nowego zakładu w Stalowej Woli, produkcja odlewów aluminiowych w technologii formowania w piasku w oparciu o masy chemoutwardzalne (metoda cold-box) i zainstalowano nowe maszyny, podwajając tym samym zdol-ności produkcyjne w niskim ciśnieniu. Firma IWAMET jest firmą rodzinną. udziałowcy: Kazimierz Iwasieczko – 50,0%, Stella Iwasieczko – 45,0%, John Iwasieczko – 5,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 10 005 19 106 22 787 19 400

Kapitał własny 4 023 4 485 8 675 8 884


kennametal polska Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BCNNN www.kennametal.compozycja na liście sektora lotniczego: 24 rok powstania: 1997pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 61–814 Poznań, ul. Ratajczaka 19województwo: wielkopolskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handelopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Kennametal Polska jest częścią światowego lidera w produkcji narzędzi metodą obróbki skrawaniem. Spółka zajmuje się dystrybucją narzędzi skrawających pod markami Kennametal, Widia, Rubig, Cle-veland, Werko i inne.udziałowcy: Kennametal Osterreich GmbH – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 11 687 12 735 10 805


opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BCNNN.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

8,3

21,7

36,2

17,4


04 05 06 07 08 09

18,7

11,1

12,3



kreisler polska Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BCNNC www.kreisler.plpozycja na liście sektora lotniczego: 11 rok powstania: 2005pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 30–741 Kraków, ul. Nad Drwiną 10województwo: małopolskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Kreisler Polska Sp. z o.o. wytwarza komponenty dla przemysłu lotniczego i energetycznego (m.in. elementy turbin gazowych generatorów energii elektrycznej). Firma oferuje usługi w zakresie toczenia, frezowania, gwintowania i elektroerozji. Przedsiębiorstwo posiada park maszynowy składający się z nowoczesnych, sterowanych numerycznie maszyn, na których pracuje zespół doświadczonych pracowników. udziałowcy: KREISLER MANUFACTURING CORPORATION – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009







opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej, wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej oraz wysoką oceną zdolności pozyskiwania finan-sowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BCNNC.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

lot Services Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BCNNN www.lotservices.plpozycja na liście sektora lotniczego: 32 rok powstania: 1995pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie


rodzaj działalności przedsiębiorstwa: agenci obsługi naziemnejopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo LOT Services oferuje pełny zakres usług handlingowych. Rocznie firma obsługuje ponad 100 000 rejsów – 6 mln pasażerów przylatujących i odlatujących z Portu Lotniczego w Warszawie, w tym samym czasie przez Terminal Cargo przechodzi około 51 tys. ton towarów. Firma w ramach prowadzonej działalności świadczy usługi koordynacji obsługi rejsów, załadunku/rozładunku bagaży i frachtu, obsługi samolotów na płycie postojowej, odladzania samolotów. W ramach obsługi pasażerskiej prowadzi kompleksową obsługę pasażerów, w tym obsługę bagażową grup czy obsługę pasażerów wymagających opieki (MAAS). Firma ponadto świadczy usługi obsługi frachtu, naziemnych lotów prywatnych, transportu pasaże-rów i załóg.udziałowcy: OT CARGO S.A. – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 1 559 226 385 227 191 580



Aktywa razem 5 693 5 715 5 428 5 901 7 218 34 784

Kapitał własny 3 342 3 568 3 953 4 181 4 371 4 952

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BCNNN.

04 05 06 07 08 09

3,8

7,7


04 05 06 07 08 09

19,6

18,2

19,5

18,2

17,6

74,6



lot ul kraków Sp. z o.o. pl kraków

ocena w systemie 5a: CBNNN www.lhc.krak.plpozycja na liście sektora lotniczego: 26pozycja na liście 500’2009: brak

adres: 32–083 Balice, ul. Medweckiego 1województwo: małopolskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: agenci obsługi naziemnejopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo LOT UL Kraków Sp. z o.o. PL Kraków jest agentem handlingowym działają-cym na Międzynarodowym Porcie Lotniczym im. Jana Pawła II Kraków-Balice. Firma świadczy ogólne usługi administracyjno-go-spodarcze wykonywane w interesie użytkowników portu, obsługę pasażerów, transport naziemny, obsługę bagażu i ładunków, prowadzi obsługę płytową oraz obsługę statków powietrznych. udziałowcy: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 1 741 5 175 2 138 2 160 76 2 293



Aktywa razem 15 388 22 382 28 328 28 048 25 755 27 553

Kapitał własny 5 659 10 834 11 164 13 324 13 076 15 369

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej oraz bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CBNNN.

lotnicze zakłady produkcyjno-naprawcze aero kros Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNNNB www.aero-kros.compozycja na liście sektora lotniczego: 39 rok powstania: 2007pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe

adres: 38–400 Krosno, ul. Lotników 20województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo specjalizuje się w usługach naprawczych szybowców i samolotów oraz produkcji ultralekkich maszyn ULM. Dotychczas firma wyprodukowała ponad 450 samolotów MP-02 Czajka. Firma przeprowadza również montaż i testy statków powietrznych, m.in. śmigłowców Exec 162F, A600 Talon. Przedsiębiorstwo posiada pracownię osprzętu lotniczego, w ramach której wykonuje obsługę techniczną, przeglądy okresowe i naprawy sprzętu lotniczego. Firma dodat-kowo w ramach świadczonych usług przeprowadza rekonstrukcję sprzętu lotniczego. Przedsiębiorstwo produkuje również prefabry-katy metalowe, w tym panele dźwiękochłonne.udziałowcy: Grzegorz Wojtaszek – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009







opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej oraz bardzo wysoką oceną zdolności pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębior-stwa to CNNNB.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

26,6 37

,4

43,3 51

,1

48,2

50,4


04 05 06 07 08 09

5,7

6,0



m&m air cargo Service polska S.a.

ocena w systemie 5a: CNNNN www.mumnet.compozycja na liście sektora lotniczego: 96 rok powstania: 1997pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe

adres: 03–236 Warszawa, ul. Annopol 3województwo: mazowieckie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczyopis działalności przedsiębiorstwa: M&M jest znaną międzynarodową grupą oferującą najwyższej jakości, kompleksową obsłu-gę spedycyjną w przewozach drogowych, kolejowych, lotniczych i morskich oraz pełne spektrum nowoczesnych usług logistycz-nych.udziałowcy: M&M International Holding AG – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 418 1 115 969 126 376 (597)



Aktywa razem 9 583 8 822 6 863 5 076

Kapitał własny 2 540 1 866 2 241 1 268


m.a.m. przedsiębiorstwo produkcyjno-usługowo-handlowe

ocena w systemie 5a: CNNNN www.mam.rzeszow.plpozycja na liście sektora lotniczego: 93 rok powstania: 1993pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe

adres: 35–206 Rzeszów, Al. Gen. L. Okulickiego 18województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handelopis działalności przedsiębiorstwa: Firma produkcyjno-handlowa, zajmującą się dostarczaniem swoim klientom narzędzi, maszyn i urządzeń do obróbki metali, wyrobów hutniczych oraz normalii producentów krajowych i zagranicznych. Oferuje usługi w zakresie konstrukcji i wykonawstwa form wtryskowych oraz obróbki skrawania na maszynach CNC. Kluczowymi zasobami i kompetencjami przedsiębiorstwa są doświadczeni pracownicy, posiadane obrabiarki CNC, doświadczenie w doborze narzędzi, biuro konstrukcyjno-technologiczne z oprogramowaniem 3D CAD/CAM.udziałowcy: Marek Wróblewski – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem

Kapitał własny


04 05 06 07 08 09

34,8

52,2

38,6

40,0

38,3

25,6



mapal narzędzia precyzyjne Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CCNNN www.mapal.plpozycja na liście sektora lotniczego: 42 rok powstania: 1990pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe

adres: 61–495 Poznań, ul. Partyzancka 11województwo: wielkopolskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handelopis działalności przedsiębiorstwa: Głównym przedmiotem działalności przedsiębiorstwa jest projektowanie i produkcja wszel-kiego rodzaju mebli ze stali kwasoodpornej, zarówno w pojedynczych egzemplarzach, jak i w seriach. Cały sprzęt produkowany jest z wysokogatunkowych stali kwasoodpornych, spełniających normy higieniczne. Firma podejmuje się realizacji specyficznych pro-duktów dla tak różnych sektorów, jak przemysł kosmetyczny, farmaceutyczny, medyczny, chemiczny i lotniczy.udziałowcy: MAPAL Fabrik für Präzisionswerkzeuge Dr. Kress KG – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 11 753 11 185 12 033

Kapitał własny 10 742 9 844 9 281


metalton g. olchawski Sp.j.

ocena w systemie 5a: CNNNC www.metalton.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 64 rok powstania: 2003pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 24–320 Poniatowa, ul. Przemysłowa 31województwo: lubelskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo METALTON G. Olchawski Sp.j. powstało w 2000 r. na terenie byłych zakła-dów elektromaszynowych EDA S.A. Firma specjalizuje się w projektowaniu i wykonawstwie narzędzi i komponentów metalowych. Wykonuje również części zamienne do wykonanych wyrobów. Firma posiada nowoczesny i elastyczny park maszynowy oraz pracownię projektową opartą na uznanych systemach CAD/CAM.udziałowcy: Grzegorz Olchawski – 50,0%, Dorota Furtak – 50,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem

Kapitał własny

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej oraz wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNC.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

18,1 20

,5

20,9

19,3


04 05 06 07 08 09

11,7 14

,7

13,6

7,3

3,9



międzynarodowy port lotniczy im. jana pawła ii kraków-Balice Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CCNNC www.lotnisko-balice.plpozycja na liście sektora lotniczego: 30 rok powstania: 1996pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 32–083 Balice, ul. Medweckiego 1województwo: małopolskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotniczeopis działalności przedsiębiorstwa: Przedmiotem działalności spółki jest rozbudowa, modernizacja i eksploatacja Międzynarodo-wego Portu Lotniczego Kraków oraz podejmowanie działań związanych z obsługą lotniczego ruchu pasażerskiego i towarowego. Firma świadczy usługi lotniskowe i pozalotniskowe, obejmujące wynajem pomieszczeń, dzierżawę terenu, wynajem powierzchni reklamowych. Międzynarodowy Port Lotniczy jest obiektem współużytkowanym przez lotnictwo wojskowe i cywilne.udziałowcy: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – 85,04%, Inni – 14,95%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 150 890 208 839 288 169 350 315 403 945 446 712

Kapitał własny 119 768 144 948 211 678 268 432 321 547 356 634

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej i procesowej oraz wysoko oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNC.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna

mtu aero engines polska Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BNNNN www.mtupolska.compozycja na liście sektora lotniczego: 50 rok powstania: 2009pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 36–002 Jasionka, ul. Tajęcina 108województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo MTU Aero Engines Polska jest częścią globalnego koncernu MTU Aero Engines. Na terenie zakładu, który jest wyposażony w bardzo nowoczesne maszyny, produkowane są m.in. łopatki kierownicze i wirujące do turbin niskiego ciśnienia wielu silników samolotowych. Ponadto firma koncentruje swoje działania na montażu modu-łów do programów cywilnych zespołów napędowych stosowanych w przemyśle lotniczym. Dalszym polem działania jest naprawa elementów zespołów napędowych m.in. różnego rodzaju przewodów rurowych do silników samolotowych (jak np. olejowe, pali-wowe, powietrzne itp.). Kluczowymi zagadnieniami w zakresie prac rozwojowych w MTU AE Polska jest projektowanie profili niechłodzonych łopatek turbin niskiego ciśnienia silnika lotniczego, uchwytów do obróbki i testowania komponentów silnika oraz tworzenie oprogramowania jednostki kontrolującej i diagnostycznej dla silników lotniczych. udziałowcy: MTU AERO ENGINES GMBH – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys

. zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Przychody ze sprzedaży netto 358 45 002

Wynik finansowy netto (18 885) (25 852)



Aktywa razem 110 575 235 538


opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BNNNN.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

36,8 64

,4

105,

4

126,

5

130,

5

117,

5


04 05 06 07 08 09

0,4

45,0



nafta-gaz-Serwis S.a.

ocena w systemie 5a: BCNCN www.ngs.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 13 rok powstania: 2001pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 38–500 Sanok, ul. Rymanowska 45województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Nafta-Gaz-Serwis S.A. to firma oferująca kompleksowe usługi na rynku naftowo gazowym. Począwszy od prac projektowych, poprzez wytwarzanie, montaż i instalację po odbiory i uruchomienia. Firma posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie wykonywania prac związanych z zagospodarowaniem odwiertów do eksploatacji gazu i ropy naftowej, budowy tłoczni gazu, rurociągów, instalacji osuszania gazu, stacji tankowania CNG i infrastruktury towarzy-szącej. Przedsiębiorstwo wytwarza również urządzenia i zbiorniki ciśnieniowe oraz głowice eksploatacyjne, więźby klinowe oraz zasuwy wysokociśnieniowe. Nafta-Gaz-Serwis rozpoczęła współpracę kooperacyjną dotyczącą wytwarzania części dla przemysłu lotniczego. W oparciu o obrabiarki klasyczne i CNC oferuje wytwarzanie elementów ze stali stopowej i nierdzewnej oraz narzędzi i przyrządów.

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 13 044 19 552 25 734 47 948

Kapitał własny 6 495 9 391 14 412 19 264

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej, wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej oraz wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do patentowania swoich rozwiązań. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BCNCN.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej, firma patentująca

norbert polska Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNNNN www.norbertpolska.plpozycja na liście sektora lotniczego: 73 rok powstania: 2007pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 35–105 Rzeszów, ul. Przemysłowa 9bwojewództwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Norbert Polska jest dostawcą dla sektora lotniczego, zajmującego się produkcją detali do silników lotniczych. Przedsiębiorstwo produkuje dysze turbin, uszczelniacze łożysk, pierścienie wtryskiwaczy paliwa, tuleje, nakrętki, dźwignie i wiele innych. Spółka dysponuje dużym parkiem maszynowym, począwszy od tokarek manual-nych, tokarek CNC, centr frezarskich (3,4 osiowych), centr tokarskich (4 osiowych) do szlifierek i drążarek wgłębnych EDM. Firma jest częścią firmy Norbert Industries działającej na terenie Stanów Zjednoczonych.

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto (2 143) 944





opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNN.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

20,3 32

,0 39,5 59

,9


04 05 06 07 08 09

9,4

30,0



panalpina polska Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BBNNN www.panalpina.compozycja na liście sektora lotniczego: 17 rok powstania: 2005pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 53–508 Wrocław, ul. Prosta 36województwo: dolnośląskie

rodzaj działalności przedsiębiostwa: transport lotniczyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Panalpina Polska Sp. z o.o. oferuje produkty i rozwiązania z zakresu trans-portu morskiego oraz transportu lotniczego. Fracht morski obejmuje ogólnoświatowy serwis drobnicowy (LCL) oraz całokontenero-wy (FCL). Natomiast transport lotniczy (eksport/import) zorganizowany jest w znacznej mierze w oparciu o sieć połączeń przez największe europejskie porty: Frankfurt i Luxemburg. Przedsiębiorstwo jest wiodącym w Polsce dostawcą usług logistycznych, pomagając swoim klientom w zakresie planowania, consultingu oraz wdrażania rozwiązań we frachcie lotniczym i morskim. udziałowcy: PANALPINA WELTTRANSPORT (Holding) AG (Szwajcaria) – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 10 594 17 471 19 211 27 879

Kapitał własny 2 224 5 457 4 984 9 233


polskie linie lotnicze lot S.a.

ocena w systemie 5a: CNNNC www.lot.compozycja na liście sektora lotniczego: 57 rok powstania: 1929pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże


rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedmiotem działalności Polskich Linii Lotniczych LOT S.A. jest świadczenie usług transpor-tu lotniczego osób, bagaży, poczty i towarów w komunikacji krajowej i międzynarodowej (w formule rozkładowej i czarterowej). Od 2003 roku LOT jest członkiem największego globalnego sojuszu Star Alliance. LOT jest linią lotniczą działającą w oparciu o tra-dycyjny model biznesowy typu hub-and-spoke, tj. rodzaj klastra koncentrycznego zakładającego, iż wokół dużego podmiotu zako-twiczona jest sieć dostawców (towarów i usług). Spółka jest skoncentrowana na działalności rozkładowej do Portów Lotniczych w Europie, Ameryce Północnej oraz na Bliskim Wschodzie. LOT ma największy udział w rynku przewozów pasażerskich w Polsce.udziałowcy: Ministerstwo Skarbu Państwa – 67,97%, Regionalny Fundusz Gospodarczy S.A. – 25,10%, Inni – 6,93%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Przychody ze sprzedaży netto 2 914 159 2 771 774 2 762 427 2 983 046 2 856 326 2 724 061

Wynik finansowy netto 17 121 88 611 523 421 29 708 (732 723) (168 057)



Aktywa razem 2 748 408 3 195 147 3 310 560 3 251 600 2 771 348 2 532 538

Kapitał własny 1 341 915 1 575 266 1 896 335 1 927 370 934 814 665 385

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej oraz wysoko oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNC.

04 05 06 07 08 09

41,6 73

,4 99,7 11

6,7


04 05 06 07 08 09

2 91

4,2

2 77

1,8

2 76

2,4

2 98

3,0

2 85

6,3

2 72

4,1



polskie zakłady lotnicze mielec Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BNNNA www.pzlmielec.plpozycja na liście sektora lotniczego: 14 rok powstania: 1998 pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże


rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Polskie Zakłady Lotnicze Mielec Sp. z o.o. są największym w Polsce producentem samolo-tów, rozszerzającym profil produkcji o wytwarzanie struktur lotniczych i produkcję helikopterów. Spółka produkuje kabiny helikop-terów BLACK HAWK dla odbiorców międzynarodowych i Armii Stanów Zjednoczonych. Ponadto uruchomiona została linia produk-cyjna helikopterów S-70i, należących do rodziny sprawdzonych w warunkach bojowych helikopterów BLACK HAWK. Aktualna linia produktów spółki obejmuje: Dwusilnikowy samolot turbośmigłowy klasy STOL: M28 i M28B Bryza, jednosilnikowy samolot stoso-wany w agrolotnictwie i gaszeniu pożarów M18 Dromader oraz wielozadaniowy śmigłowiec Sikorsky S-70i BLACK HAWKTM. Firma wykonuje również segmenty kabinowe struktury śmigłowca UH-60M BLACK HAWKTM.udziałowcy: SIKORSKY Aircraft Corporation – United Technologies Holdings S.A. – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto (65 592) (31 972) (21 176)



Aktywa razem 149 969 164 576 184 847 198 514 329 821 525 184

Kapitał własny 84 627 66 132 73 974 8 383 133 891 112 715

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz na najwyższym poziomie oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BNNNA.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

port lotniczy Bydgoszcz S.a.

ocena w systemie 5a: CNNNC www.plb.plpozycja na liście sektora lotniczego: 53 rok powstania: 1920pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 85–109 Bydgoszcz, ul. Grodzka 12województwo: kujawsko-pomorskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotniczeopis działalności przedsiębiorstwa: Spółka Port Lotniczy Bydgoszcz S.A. zarządza lotniskiem zlokalizowanym w Bydgoszczy i jego infrastrukturą. Spółka wynajmuje powierzchnie handlowe na lotnisku, sale konferencyjne, powierzchnie reklamowe, ogłasza prze-targi na inwestycje, obsługuje przewoźników, touroperatorów oraz agentów obsługi naziemnej działających na terenie portu. Port obsługuje rocznie ponad 270 tys. pasażerów. Na bydgoskim lotnisku działają dwaj duzi przewoźnicy Ryanair i PLL LOT S.A.

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto (3 511) (9 459) (5 846) (13 070) (19 542)



Aktywa razem 51 518 54 921 62 289 116 116 85 886

Kapitał własny 37 015 33 556 47 588 101 557 77 426


04 05 06 07 08 09

159,

0

107,

5

148,

0

112,

2

132,

9 190,

7


04 05 06 07 08 09

4,2

6,5

8,9

7,0

7,0



port lotniczy gdańsk im. lecha wałęsy Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BCNNC www.airport.gdansk.plpozycja na liście sektora lotniczego: 25 rok powstania: 1974pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 80–298 Gdańsk, ul. Słowackiego 200województwo: pomorskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotniczeopis działalności przedsiębiorstwa: Spółka Port Lotniczy Gdańsk im. L. Wałęsy Sp. z o.o. zarządza terminalem lotniczym zlokali-zowanym w Gdańsku–Rębiechowie i jego infrastrukturą. Spółka wynajmuje powierzchnie użytkowe, reklamowe, zarządza termina-lem pasażerskim i pasem startowym. Obsługuje przewoźników i agentów działających na terenie lotniska. Lotnisko obsługuje rocznie ponad 2 miliony pasażerów.udziałowcy: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – 37,61%, Skarb Państwa – 31,45%, Lokalna Rada Komunalna – 30,23%, Inni – 0,71%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009




Wartości niematerialne i prawne 13 1 941 2 042 1 973

Aktywa razem 89 788 96 049 108 034 129 605 148 350 157 601

Kapitał własny 78 035 80 858 87 403 101 022 114 742 125 201

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej, wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej oraz wysoko oceniane są zdolności przedsiębior-stwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BCNNC.

port lotniczy kielce S.a.

ocena w systemie 5a: CNNNN www.plksa.eupozycja na liście sektora lotniczego: 76 rok powstania: 2008pozycja na liście 500’2009: brak

adres: 25–405 Kielce, ul. Szermentowskiego 5województwo: świętokrzyskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotniczeopis działalności przedsiębiorstwa: Spółka Port Lotniczy Kielce S.A powstała w trakcie prowadzonych przez Miasto Kielce prac przygotowawczych, zmierzających do wybudowania Regionalnego Portu Lotniczego. Celem funkcjonowania Spółki jest przygoto-wanie, przeprowadzenie realizacji i uruchomienie Regionalnego Portu Lotniczego Kielce w Obicach, Gmina Morawica.

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Przychody ze sprzedaży netto 76 92

Wynik finansowy netto (328) (440)






04 05 06 07 08 09

21,6

25,2 39

,4 50,8 59

,1

62,0


04 05 06 07 08 09

0,1 0,

1



port lotniczy lublin S.a.

ocena w systemie 5a: CNNNN www.portlotniczy.lublin.plpozycja na liście sektora lotniczego: 79pozycja na liście 500’2009: brak

adres: 20–340 Lublin, ul. Garbarska 21Awojewództwo: lubelskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotniczeopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Port Lotniczy Lublin S.A. jest właścicielem i zarządcą infrastruktury Portu Lotniczego Lublin powstającego na terenach trawiastego lotniska w Świdniku. Komunikacyjny port lotniczy obecnie jeszcze nie funkcjonuje i jest w trakcie budowy. Całość inwestycji, finansowanej z środków Unii Europejskiej, ma wynieść 504 mln zł brutto. Prace budowlane zostały rozpoczęte jesienią 2010 r., z planami ukończenia w 2012 roku. Port lotniczy powstaje obok przyfabrycz-nego trawiastego Lotniska Świdnik (kod lotniska: EPSW), obsługującego wytwórnię śmigłowców PZL Świdnik.udziałowcy: Miasto Lublin – 64,5%, Województwo Lubelskie – 30,1%, Inni – 5,4%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto (21) (100) (485) (1 842)



Aktywa razem 715 1 322 8 237 55 670 115 185

Kapitał własny 712 1 312 3 057 38 325 98 036


port lotniczy łódź im. w. reymonta Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BNNNC www.airport.lodz.plpozycja na liście sektora lotniczego: 35 rok powstania: 1993 (1925)pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 94–328 Łódź, ul. Gen. S. Maczka 35województwo: łódzkie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotniczeopis działalności przedsiębiorstwa: Spółka zarządza międzynarodowym Portem Lotniczym Łódź im. Władysława Reymonta, zlokalizowanym 6 km od centrum Łodzi. Lotnisko posiada trzy terminale. Terminal I, zmodernizowany w 1997, jest terminalem krajowym, obsługującym obecnie lotnictwo ogólne (ang.: general aviation) i loty VIP-ów. Ulokowane tu są m.in. wypożyczalnia samochodów, lotnicze firmy usługowe, pomieszczenia wypoczynkowe dla pilotów, Lotniskowe Biuro Meteorologiczne, Straż Gra-niczna i Policja). Terminal II, wybudowany w 2005, jest terminalem międzynarodowym, przeznaczonym do obsługi tanich linii lot-niczych i czarterów. Trzeci terminal – Terminal Cargo otwarty 2009 roku – przeznaczony jest do obsługi połączeń samolotów towarowych.udziałowcy: Lokalna Rada Komunalna – 94,4%, Inni – 5,6%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto (4 827) (7 359) (9 958) (10 031) (15 942) (21 070)


Wartości niematerialne i prawne 13 0,1 3

Aktywa razem 19 904 50 127 115 064 159 102 196 540 207 960

Kapitał własny 15 016 24 167 65 915 122 129 142 971 132 276

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz wysoko oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BNNNC.

04 05 06 07 08 09

0,9

0,7 0,7


04 05 06 07 08 09

1,1

1,3

5,1 8,

1

8,1 10

,6



port lotniczy poznań-ławica Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CCNNC www.airport-poznan.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 37 rok powstania: 1997pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 60–189 Poznań, ul. Bukowska 285województwo: wielkopolskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotniczeopis działalności przedsiębiorstwa: Port Lotniczy Poznań-Ławica Sp. z o.o. jest spółką zarządzającą infrastrukturą lotniska Poznań-Ławica oraz świadczy usługi związane z obsługą transportu lotniczego odbywającego się na lotnisku.udziałowcy: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – 45,5%, Miasto Poznań – 32,0%, Woj. Wielkopolskie – 22,5%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 329 (790) 2 786 4 288 2 702 60



Aktywa razem 207 809 204 292 207 393 228 985 285 231 269 905

Kapitał własny 165 835 166 809 174 563 187 928 221 930 224 490

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej i procesowej oraz wysoko oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNC.

port lotniczy radom S.a.

ocena w systemie 5a: CCNNN www.lotnisko-radom.eupozycja na liście sektora lotniczego: 33 rok powstania: 1989pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe

adres: 26–200 Radom, ul. Żeromskiego 53województwo: świętokrzyskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotniczeopis działalności przedsiębiorstwa: Podstawowym zadaniem spółki Port Lotniczy Radom S.A. jest dostosowanie istniejącego lotniska wojskowego Radom-Sadków do obsługi planowanego ruchu samolotów, pasażerów i przewozów towarowych Cargo. Kolejnym celem jest utrzymanie obiektów, urządzeń i systemów stanowiących infrastrukturę lotniska w pełnej sprawności w celu zapewnienia bezpiecznej i sprawnej obsługi pasażerów oraz bezpiecznego wykonywania operacji lotniczych. Misją spółki Port Lotniczy Radom S.A. jest aktywizacja regionu radomskiego poprzez uruchomienie i rozwój tanich połączeń lotniczych z lotniska Radom-Sadków.udziałowcy: Gmina Miasta Radomia – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 38 12 033 22 586 23 037

Kapitał własny 7 12 011 22 351 22 913


04 05 06 07 08 09

19,1

19,2 28

,7 35,3 44

,2 48,6


04 05 06 07 08 09

0,1 0,

3

1,0

1,9



port lotniczy Szczecin-goleniów im. nSzz Solidarność Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNNNC www.airport.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 82 rok powstania: 1999pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 72–100 Goleniów, ul. Glewice 1awojewództwo: zachodniopomorskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotniczeopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo zarządza infrastrukturą międzynarodowego Portu Lotniczego Szczecin-Go-leniów. Port Lotniczy Szczecin-Goleniów posiada stałe połączenia lotnicze z Warszawą (obsługiwane przez PLL LOT), Londynem (Ryanair), Dublinem (Ryanair, Centralwings), Edynburgiem (Centralwings), Oslo (Norwegian). W ofercie są także loty czarterowe i sezonowe. Lotnisko rocznie obsługuje 300 tys. pasażerów. Terminal jest przystosowany do wymogów UE.udziałowcy: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – 56,67%, Inni – 43,33%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto (5 067 (7 731) (8 180) (7 848) (7 567) (8 198)



Aktywa razem 93 057 95 610 107 795 109 837 110 035 107 627

Kapitał własny 57 077 61 095 61 415 55 146 56 379 52 981


port lotniczy wrocław S.a.

ocena w systemie 5a: NCCNC www.airport.wroclaw.plpozycja na liście sektora lotniczego: 31 rok powstania: 1950pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 54–530 Wrocław, ul. Skarżyńskiego 36województwo: dolnośląskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotniczeopis działalności przedsiębiorstwa: Spółka kieruje międzynarodowym Portem Lotniczym Wrocław, zlokalizowanym 10 km na południowy zachód od centrum miasta. Firma zarządza całą infrastrukturą lotniska, prowadzi wynajem powierzchni użytkowej, powierzchni reklamowej, obsługuje przewoźników i agentów handlingowych (obsługę handlingową na lotnisku prowadzi obecnie firma WRO-Lot). Na lotnisku działają tacy przewoźnicy, jak: PLL LOT, Lufthansa, SAS Scandinavian Airlines, Ryanair Wizz Air, Jet Air, Eurolot. Przewiduje się przekazanie do użytku nowego terminala lotniczego. Nowy budynek będzie posiadał jedną z najwięk-szych kubatur w Polsce – 330 429,81m3 na 4 piętrach.udziałowcy: Gmina Miasta Wrocławia – 47,89%, Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – 20,23%, Urząd Marszałkowski Woj. Dolnośląskiego – 31,88%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 2 706 407 4 440 8 422 8 939 5 683



Aktywa razem 86 203 88 856 114 224 162 069 211 389 243 396

Kapitał własny 75 566 76 723 99 163 142 762 187 301 212 984

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności procesowej, wysoką oceną nakładów na działalność innowacyjną oraz wysoko oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NCCNC.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, inwestor w badania i rozwój

04 05 06 07 08 09

4,3 4,6 6,

0 7,3 9,

3

9,0


04 05 06 07 08 09

28,1

31,6 54

,9 81,1 10

4,7

78,0



poz airport Services Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BBNNN www.pozas.plpozycja na liście sektora lotniczego: 15 rok powstania: 1996pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 60–189 Poznań, ul. Bukowska 285województwo: wielkopolskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: agenci obsługi naziemnejopis działalności przedsiębiorstwa: Przedmiotem działalności spółki POZ Airport Services jest obsługa naziemna w Porcie Lotni-czym Poznań-Ławica w zakresie obsługi pasażerów, obsługi bagażu, obsługi płytowej statków powietrznych, obsługi kabinowej statków powietrznych, transportu naziemnego załóg, pasażerów, bagaży i ładunków po płycie lotniska. Ponadto firma świadczy usługi General Aviation Handling Assistance w Porcie Lotniczym Poznań-Ławica. Spółka rezerwuje hotele, limuzyny, pośredniczy w organizowaniu cateringu i transportu. Od 1996 roku spółka działała pod nazwą POZ-LOT Usługi Lotniskowe Sp. z o.o., od 2005 roku spółka działa pod firmą POZ Airport Services Sp. z o.o. Kapitał Zakładowy Spółki wynosi 1 084 000 zł. udziałowcy: Państwowe Porty Lotnicze – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 9 908 12 315 14 319



Pratt&whitney kalisz Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BNNNB www.pwk.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 22 rok powstania: 1992pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 62–800 Kalisz, ul. Elektryczna 4awojewództwo: wielkopolskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Spółka Pratt&Whitney Kalisz (PWK) powstała w 1992 roku. Przedsiębiorstwo jest częścią międzynarodowego koncernu Pratt&Whitney Canada, wiodącego na świecie lidera w produkcji silników turbośmigłowych, turbo-wentylatorowych i turbowałowych do samolotów biznesowych, komunikacji lokalnej oraz śmigłowców. Firma Pratt&Whitney Kalisz produkuje części do silników lotniczych. Podstawowe rodzaje produkowanych części to: jarzma reduktorów planetarnych, aparaty kierujące sprężarek osiowych, labirynty uszczelniające turbin, koła zębate pomp olejowych, wałki zębate skrzynek napę-dów, sworznie reduktorów planetarnych, sprzęgła, koła zębate stożkowe o zębach łukowych, koła reduktorów planetarnych, koła pierścieniowe reduktorów planetarnych, przewody rurowe, wały główne silnika. udziałowcy: PRATT & WHITNEY CANADA INC – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 1 834 6 507 24 746 11 168 (52 369) 9 867

Koszty zakończonych prac rozwojowych 1 480 1 331 209


Aktywa razem 195 380 207 376 241 013 281 019 306 734 332 156

Kapitał własny 98 990 169 734 198 285 209 552 99 952 152 366

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz bardzo wysoko oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyj-nych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BNNNB. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój

04 05 06 07 08 09

13,6 17,4 21

,7


04 05 06 07 08 09

127,

8

158,

3

193,

2

205,

0

206,

9 302,

7



prodrem Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNNNN www.prodrem.ptc.plpozycja na liście sektora lotniczego: 95 rok powstania: 1939pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie


rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Zakład Produkcyjno-Remontowy PRODREM specjalizuje się w produkcji narzędzi i przyrządów używanych w procesach obróbki skrawaniem, niestandardowych konstrukcji stalowych, szerokiego asortymentu kół zębatych i elementów układów przeniesienia mocy. Firma wykonuje usługi z zakresu mechaniki precyzyjnej. Dokonuje także przeglądów, napraw bieżących i remontów generalnych konwencjonalnych i specjalistycznych obrabiarek różnych typów. udziałowcy: UNICOMMERCE Sp. z o.o. Sp. K. – 72,75%, Marian Łukasik – 18,18%, Inni – 9,06%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto (2 173) (470)




Kapitał własny 472 3


przedsiębiorstwo państwowe porty lotnicze

ocena w systemie 5a: CCNNC www.porty-lotnicze.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 41 rok powstania: 1958pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 00–906 Warszawa, ul. Żwirki i Wigury 1województwo: mazowieckie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotnicze opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze zajmuje się m.in. budową i eksploatacją lotnisk oraz świadczeniem usług na rzecz pasażerów i linii lotniczych. P.P. Porty Lotnicze zarządza dwoma portami lotniczymi: w Warszawie i Zielonej Górze. Posiada również udziały w 10 spółkach nadzorujących działanie lotnisk w Krakowie, Szczecinie, Poznaniu, Gdańsku, Modlinie, Wrocławiu, Katowicach, Szczytnie, Bydgoszczy i Rzeszowie.udziałowcy: Skarb Państwa – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Przychody ze sprzedaży netto 858 468 861 743 1 068 450 679 930 634 978 614 489



Wartości niematerialne i prawne 12 284 10 016 10 208 3 731 5 193 2 641

Aktywa razem 2 019 008 2 308 657 2 554 859 2 266 368 2 397 892 2 472 773

Kapitał własny 1 683 855 1 890 300 2 052 067 1 898 746 1 964 670 2 047 073

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej i procesowej, wysoko oceniane są zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych pro-jektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNC.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna

04 05 06 07 08 09

12,2

11,2

8,4


04 05 06 07 08 09

858,

5

861,

7

1068

,5

679,

9

635,

0

614,

5



przedsiębiorstwo produkcyjno-usługowo-handlowe do-met dominik wyciszkiewicz

ocena w systemie 5a: NNNNC www.do-met.plpozycja na liście sektora lotniczego: 99 rok powstania: 1994pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 38–500 Sanok, ul. Korczaka 9województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo jest firmą działającą na rynku obróbki skrawaniem od 1994 roku. Wyroby firmy są dystrybuowane i sprzedawane na terenie Polski i całej Europy. Przedsiębiorstwo specjalizuje się w precyzyjnej obróbce detali na obrabiarkach sterowanych numerycznie, toczeniu i frezowaniu CNC. Firma posiada nowoczesny park maszynowy oraz wykwalifikowany personel. W 2006 roku firma zdobyła certyfikat jakości zgodny z normą ISO 9001:2001.udziałowcy: Dominik Wyciszkiewicz – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem

Kapitał własny

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną zdolności przedsię-biorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NNNNC.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

pzl mielec cargo Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNNNN www.lotnisko.mielec.plpozycja na liście sektora lotniczego: 80 rok powstania: 2003pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe

adres: 39–300 Mielec, ul. Wojska Polskiego 3 województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: porty lotniczeopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo PZL-Mielec Cargo Sp. z o.o. jest spółką zarządzającą lotniskiem położonym na terenie Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro-Park Mielec. Spółka jest właścicielem całej infrastruktury lotniskowej. Samo lotni-sko posiada dwie prostopadłe drogi startowe o nawierzchni asfaltowo-betonowej. Długość głównej drogi startowej wynosi 2498 m i szer. 60 m, natomiast pomocniczej drogi startowej – 659 m i szer. 25 m. Po północnej stronie głównej drogi startowej zlokalizo-wany jest trawiasty pas startowy o długości 610 m i szerokości 100 m przeznaczony głównie dla lotnictwa sportowego. Na lotni-sku funkcjonuje dodatkowe lotnicze przejście graniczne dla ruchu osobowego, którego obsługę prowadzi Placówka Straży Granicz-nej Lotniska Rzeszów Jasionka.

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem

Kapitał własny


04 05 06 07 08 09

1,3 1,

6 1,7 1,8



pzl-hydral S.a.

ocena w systemie 5a: CCNNN www.hydral.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 68 rok powstania: 1946pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 51–317 Wrocław, ul. Bierutowska 67bwojewództwo: dolnośląskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo PZL-HYDRAL S.A. jest przedsiębiorstwem produkcyjnym, wytwarzającym pompy hydrauliczne zębate, pompy spożywcze, silniki tłoczkowe, zawory przelewowe, rozdzielacze hydrauliczne, elektrozawory i zasilacze hydrauliczne dla wielu gałęzi przemysłu, w tym dla przemysłu lotniczego, włókienniczego, maszynowego.

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto (48 151) (14 927) (1 076) (61 578) (23 902) (46)



Aktywa razem 86 966 92 011 76 986 111 051 35 661 30 617

Kapitał własny (214 815) (229 743) (250 500) (188 922) (165 020) (164 974)


pzl-wrocław Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNNNN www.pzl-wroclaw.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 86 rok powstania: 2004pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 51–317 Wrocław, ul. Bierutowska 65województwo: dolnośląskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Podstawową działalnością PZL-Wrocław Sp. z o.o. jest produkcja podzespołów i układów dla systemów hydraulicznych i paliwowych do samolotów i śmigłowców. Poza wyrobami dla przemysłu lotniczego i hydrauliki prze-mysłowej firma współpracuje z globalnymi firmami w zakresie produkcji detali oraz wykonawstwa specjalistycznych procesów obróbki mechanicznej, cieplnej i chemicznej. Spółka prowadzi także na zlecenia prace projektowo-badawcze oraz serwisowe.udziałowcy: HS POLAND HOLDINGS Sp. z o.o. – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 44 8 720 (8 292)



Aktywa razem 35 655 57 214 52 529

Kapitał własny 17 304 26 002 17 610


04 05 06 07 08 09

34,7 47

,6

48,6 55

,7

32,8

11,9


04 05 06 07 08 09

22,7

52,3

33,6



remog polska Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNNNB www.remog.plpozycja na liście sektora lotniczego: 44 rok powstania: 2005pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie


rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Remog Polska jest przedsiębiorstwem produkcyjnym wytwarzającym komponenty dla wielu gałęzi przemysłu, w tym przemysłu lotniczego. Spółka specjalizuje się w produkcji seryjnej podzespołów do pomp cieplnych, kor-pusów hydraulicznych (m.in. dla takich firm, jak: Linde, Bosch Rexroth), zaworów, a także ręcznym gratowaniem części lotniczych dla firmy Liebherr Aerospace. Przedsiębiorstwo w ramach unijnego dofinansowania zakupiło m.in.:

5-osiową pionową frezarkę DMU 50eVo-liniową do obróbki obudowy łożyska dla silnika PW617 (Pratt�O &Witney Canada) oraz centralnego hydraulicznego bloku kontrolnego do śmigłowca Eurocopter EC145 (wirnik sterowniczy), 4-osiową poziomą frezarkę Heller osiągającą wysokie prędkości oraz precyzyjność programów hydraulicznej obróbki �O

współrzędnościową maszynę pomiarową Wenzel.�O

udziałowcy: Rudolf Erich Mueller GMBH&CO KG – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 270 847 (625)



Aktywa razem 10 325 15 140 29 879

Kapitał własny 759 3 748 3 083

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej oraz bardzo wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNB.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

royal Star Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: NNNNB www.royal-star.plpozycja na liście sektora lotniczego: 94 rok powstania: 1995pozycja na liście 500’2009: brak

adres: 39–200 Dębica, ul. Drogowców 7województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Royal Star Sp. z o.o. jest firmą działającą na terenie Polski w branży budow-nictwa przemysłowego oraz w branży instalacyjnej, a w szczególności wentylacyjno-klimatyzacyjnej i chłodniczej. Lotnictwo jest od wielu lat pasją dyrekcji firmy Royal-Star, dlatego też firma zdecydowała się zaistnieć na rynku lotniczym jako Ośrodek Szkolenia Lotniczego. Pod koniec roku 2003 rozpoczęto proces certyfikacji Ośrodka Szkolenia Lotniczego Royal-StarAERO.udziałowcy: Krzysztof Pawełek – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys

. zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem

Kapitał własny

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NNNNB.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

8,6 9,

9

8,5



Sandvik polska Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CCNNN www.sandvik.compozycja na liście sektora lotniczego: 62 rok powstania: 1974pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 02–665 Warszawa, ul. Wilanowska 372województwo: mazowieckie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handelopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Sandvik to światowy lider w produkcji narzędzi skrawających tokarskich i obrotowych, stali kwasoodpornej, wysokostopowej, materiałów elektrooporowych, taśm transporterowych oraz stopów specjal-nych. Przedsiębiorstwo kooperuje z największymi światowymi producentami z branży motoryzacyjnej, lotniczej, produkcji form i matryc, obróbki małych detali i przemysłu maszynowego.udziałowcy: SANDVIK AB – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 31 520 43 138 59 790 110 069 104 266 103 187

Kapitał własny 10 868 8 987 23 517 49 599 47 008 48 465


Seger ozga, mikuszewski Sp.j.

ocena w systemie 5a: NCNNC www.seger.plpozycja na liście sektora lotniczego: 59 rok powstania: 1994pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe

adres: 38–124 Wiśniowa, ul. Wiśniowa 299województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handel opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo specjalizuje się w sprzedaży narzędzi ręcznych i ściernych, maszyn i urzą-dzeń skrawających oraz części do nich producentów światowych i krajowych. Większość kooperujących producentów legitymuje się najwyższymi certyfikatami jakościowymi ISO 9001 oraz ISO 9002. Przedsiębiorstwo w ramach kontraktów europejskich zreali-zowało projekt wdrożenia i uruchomienia platformy B2B, mający na celu optymalizację procesów biznesowych oraz przepływu informacji w przedsiębiorstwie (wartość projektu to 565 tys. zł, wartość dofinansowania 331,5 tys. zł, początek realizacji projektu wrzesień 2009).udziałowcy: Marek Krzysztof Mikuszewski – 33,33%, Beata Ozga – 33,33%, Wojciech Artur Ozga – 33,33%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 5 079 7 323 5 870 6 009

Kapitał własny 2 147 3 109 1 620 1 620

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności procesowej oraz posiada wysokie zdolności pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębior-stwa to NCNNC.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

89,6 12

9,8

148,

0

208,

6

204,

9

144,

2


04 05 06 07 08 09

10,2

15,2

14,7

13,6



Siemens Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BCNNN www.siemens.plpozycja na liście sektora lotniczego: 21 rok powstania: 1991pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 03–821 Warszawa, ul. Żupnicza 11województwo: mazowieckie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handelopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Siemens Sp. z o.o. jest częścią globalnego koncernu Siemens AG, świato-wego lidera w branży elektrotechnicznej i elektronicznej. Polska filia Siemensa oferuje m.in. uniwersalną platformę sprzętową przeznaczoną do sterowania obrabiarkami dla różnych gałęzi przemysłu i technologii – SINUMERIK. Platforma SINUMERIK realizuje koncepcję kompletnego wyposażenia elektrycznego maszyny – od sterowania CNC, poprzez układy przekształtnikowe i silniki serwo do szaf sterowniczych. Firma Siemens Sp. z o.o. jest członkiem Stowarzyszenia Przedsiębiorców Dolina Lotnicza.udziałowcy: SIEMENS BETEILIGUNGEN INLAND GMBH – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Przychody ze sprzedaży netto 2 008 466 1 965 218 1 559 847 1 038 923 1 096 218 1 517 609




Aktywa razem 936 969 1 417 284 773 898 599 398 641 678 625 254

Kapitał własny 531 231 606 438 384 025 289 229 260 921 314 053

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BCNNN.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

technology management consultants – poland

ocena w systemie 5a: NNNNC www.tm-consultants.compozycja na liście sektora lotniczego: 100pozycja na liście 500’2009: brak

adres: 32–031 Włosań, ul. Kampinos 14województwo: małopolskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handelopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Technology Management Consultants – Poland wykonuje usługi konsulta-cyjne w zakresie inżynierii powierzchni i innowacyjnych technologii powłok specjalnych i procesów regeneracji (mikroplazma, PTA, laser). Prowadzi prace badawczo-rozwojowe oraz wdrożeniowe. Aktualnie TMC Poland jest uznanym na świecie ekspertem w napa-waniu laserowym i plazmowym, laserowej obróbce materiałów, natryskiwaniu cieplnym, natryskiwaniu metodą Cold Spray, anty-korozyjnych warstwach dyfuzyjnych do silników lotniczych. TMC Poland jest przedstawicielem takich firm, jak: Aimtek/Bay State, CFI, Deloro Stellite/Hettiger, IPG Photonics, Laserline, Liburdi, Oxistop, Powdermet.

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem

Kapitał własny

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną zdolności przedsię-biorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NNNNC.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

2008

,5

1965

,2

1559

,8

1038

,9

1096

,2

1517

,6



thoni alutec Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CCNNN www.alutec.plpozycja na liście sektora lotniczego: 43 rok powstania: 1998pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 37–450 Stalowa Wola, ul. Przyszowska 1województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Thoni Alutec specjalizuje się w produkcji odlewów ze stopów magnezu i aluminium w formach piaskowych oraz kokilach, z obróbką cieplną i mechaniczną. Firma oferuje kompletne rozwiązania, zaczyna-jąc od konstrukcji odlewu, poprzez zaprojektowanie i wykonanie oprzyrządowania modelowego, odlanie odlewu, obróbkę cieplną, mechaniczną oraz montaż wykonanych elementów. udziałowcy: Thoni Lothar Rudolf – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 31 767 56 416 122 820 193 820 208 706

Kapitał własny 20 645 33 645 65 285 88 380 116 196

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej i procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNN.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

tuV nord polska Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BBNNC www.tuv-nord.plpozycja na liście sektora lotniczego: 8 rok powstania: 1995pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 40–085 Katowice, ul. Mickiewicza 29województwo: śląskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handelopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo TUV NORD POLSKA działa aktywnie na rynku polskim w sektorze odbioru, szkoleń i certyfikacji systemów jakości oraz urządzeń technicznych. Firma posiada obecnie 9 biur regionalnych, oprócz centrali w Katowicach, zlokalizowane są: w Warszawie, Poznaniu, Bydgoszczy, Opolu, Łodzi, Gdańsku, Lublinie, Rzeszowie, Wrocławiu.udziałowcy: TUV NÖRD INTERNATIONAL GmbH & CO.KG – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009



Koszty zakończonych prac rozwojowych 292


Aktywa razem 8 801 9 849 9 737 10 907

Kapitał własny 6 904 7 610 7 315 7 779

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej i procesowej oraz wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyj-nych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BBNNC.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

68,3 11

3,4 17

3,9

198,

1

182,

1


04 05 06 07 08 09

22,0

22,9 25,0

26,6



tw metals polska Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BCNNN www.twmetals.compozycja na liście sektora lotniczego: 27 rok powstania: 2004pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe

adres: 36–060 Głogów Małopolski, ul. Rudna Mała 42 Cwojewództwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: handelopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo TW Metals Polska jest częścią międzynarodowego koncernu, dostawcy produktów lotniczych dla wielu czołowych przewoźników na świecie, w tym: Northwest Airlines, Continental Airlines, Delta Airli-nes, United Airlines, Federal Express, US Airways. Firma TW Metals jest czołowym dostawcą sztab aluminiowych dla producen-tów aeronautyki i ich podwykonawców, stali nierdzewnych, stopów niklowych, tytanowych i chromolibdenowych. Firma dostarcza szereg rur cienko i grubościennych, blach, zwoi, prętów i drutów oraz wyroby specjalne (wyciskane aluminium, łączenia, zasoby sworzni, zasobniki gięte). udziałowcy: TW Metals Limited – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 17 554 20 532 23 906 18 316

Kapitał własny 2 988 7 291 11 367 13 079

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BCNNN.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

ultratech Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: NNNNA www.ultratech.plpozycja na liście sektora lotniczego: 69 rok powstania: 2000pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 35–301 Rzeszów, ul. Morgowa 81województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo ULTRATECH zajmuje się produkcją części i podzespołów dla światowych firm lotniczych i energetycznych. Wytwarza wyroby metodą obróbki skrawaniem półfabrykatów z różnych gatunków stali, alumi-nium i tytanu. Wykorzystuje do tego posiadane japońskie numeryczne (CNC) centra obróbcze i tokarki CNC. Oprócz głównej sie-dziby firmy w Rzeszowie, ULTRATECH posiada również zakład produkcyjny w Sędziszowie Młp. (2900 m² pow.) i wydział polerow-ni łopatek do turbin w Przeworsku (200 m2 pow.). ULTRATECH jest członkiem – założycielem klastra Dolina Lotnicza i od samego początku jego istnienia aktywnie działa na rzecz jego rozwoju.udziałowcy: Władysław Lechman – 54,1%, Marek Bujny – 18,0%, Grzegorz Wiącek – 18,0% , Inni – 9,9%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto (215)



Aktywa razem 4 990

Kapitał własny

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się najwyższą oceną zdolności do pozy-skiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NNNNA.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

34,9 44

,8

46,0

46,6


04 05 06 07 08 09

2,8

6,0

5,7



unison engine components poland Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNNNN www.unisonenginecomponents.compozycja na liście sektora lotniczego: 75 rok powstania: 1991pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 58–200 Dzierżoniów, ul. Nowowiejska 50awojewództwo: dolnośląskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Unison Engine Components Poland specjalizuje się w produkcji precyzyj-nych części dla przemysłu lotniczego i motoryzacyjnego (podzespoły do podwozi samolotów BOEING, F16, DHC 8). Firma posiada centra obróbcze CNC (frezarki i tokarki).udziałowcy: Paul Polo & Howard Miller – 52,0%, Jarosław Kaleciński – 48,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto (6 105) 2 573 9 391 (6 669)



Aktywa razem 37 813 45 364 46 510 47 811

Kapitał własny 5 114 7 688 17 079 38 976


Vac aero kaliSz Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BCNNB www.vacaero.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 7 rok powstania: 2003pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 62–800 Kalisz, ul. Elektryczna 8województwo: wielkopolskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo VAC AERO KALISZ Sp. z o.o. specjalizuje się w działalności usługowej w zakresie lotniczych procesów specjalnych, tj. obróbki cieplnej i lutowania twardego w próżni, nawęglania próżniowego oraz nakładania powłok specjalnych (napylanie plazmowe, HVOF, organiczne i nieorganiczne powłoki ochronne).udziałowcy: VAC AERO INTERNATIONAL – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 5 474 5 722 9 907 12 277

Kapitał własny 3 814 5 205 8 451 10 205

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej, wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej oraz bardzo wysoką oceną zdolności przedsiębior-stwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BCNNB.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

35,7

34,8 44

,7 57,6


04 05 06 07 08 09

4,8 6,

5

9,6 10

,4



waldreX S.c. Firma projektowo-usługowa

ocena w systemie 5a: CNNNC www.waldrex.plpozycja na liście 500’2009: brak rok powstania: 1998pozycja na liście sektora lotniczego: 70 przedsiębiorstwo: średnie


rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Waldrex jest producentem przyrządów pomiarowych, form wtryskowych i ciśnieniowych, wykrojników, tłoczników, form woskowych oraz oprzyrządowania dla przemysłu lotniczego. Firma posiada wszech-stronnie wyposażone biuro konstrukcyjne, zakład narzędziowy wyposażony w nowoczesny park maszynowy oraz przetwórstwo tworzyw sztucznych.udziałowcy: Waldemar Babula – 50,0%, Dariusz Knap – 50,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem

Kapitał własny

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej. Przedsiębiorstwo posiada również duże zdolności w pozyskiwaniu finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNC.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

warsaw airport Services Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNNNN www.was-handling.plpozycja na liście sektora lotniczego: 77pozycja na liście 500’2009: brak

adres: 00–906 Warszawa, ul. Żwirki i Wigury 1województwo: mazowieckie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: agenci obsługi naziemnejopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Warsaw Airport Services Sp. z o.o. (WAS) jest agentem handlingowym świadczącym kompleksowe usługi dla przewoźników lotniczych korzystających z Międzynarodowego Portu Lotniczego im. F. Cho-pina w Warszawie oraz Portu Lotniczego Rzeszów-Jasionka. Usługę informacji lotniskowej oraz call center firma świadczy w Mię-dzynarodowym Porcie Lotniczym im. Jana Pawła II w Krakowie. Przedsiębiorstwo świadczy usługi z zakresu naziemnej obsługi pasażerów i ich bagażu, naziemnej obsługi samolotów, koordynacji operacji lotniczych, odladzania samolotów, informacji lotnisko-wej, obsługi lotów prywatnych w Terminalu General Aviation.udziałowcy: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 2 230 (1 120) 954 3 842 (3 889) 2 637



Aktywa razem 36 737 37 294 28 672 31 376 31 945 38 824

Kapitał własny 12 220 11 800 12 754 16 596 12 783 16 623


04 05 06 07 08 09

34,6

35,8

38,5 47

,9

53,1 64

,1



wentworth tech. Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CCNNN www.wt.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 47 rok powstania: 2001pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 24–320 Poniatowa, ul. Przemysłowa 19województwo: lubelskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Wentworth Tech. Sp. z o.o. jest firmą produkcyjną specjalizującą się w przetwórstwie two-rzyw sztucznych oraz produkcji form wtryskowych do przetwórstwa tworzyw sztucznych. Przedsiębiorstwo wykonuje formy wtry-skowe, rozdmuchowe, wykrojniki i krępowniki, produkuje tuleje cylindrowe i głowice do silników lokomotyw spalinowych, a także produkuje skrzynki do rozdzielnic elektrycznych. Firma posiada własne Biuro Projektowe oraz Narzędziownię.udziałowcy: Wentworth Tech Inc. – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 47



white eagle aviation wea S.a.

ocena w systemie 5a: CCNNN www.whiteeagle.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 46 rok powstania: 1998pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 02–675 Warszawa, ul. Wołoska 18województwo: mazowieckie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: transport lotniczyopis działalności przedsiębiorstwa: Firma WHITE EAGLE AVIATION WEA S.A. jest to polska linia lotnicza specjalizują się w lotach czarterowych oraz usługach cargo. Głównym lotniskiem bazowym WEA jest port lotniczy Warszawa-Okęcie. Linie lotnicze zostały założone w 1992 r. a regularne połączenia White Eagle Aviation rozpoczął w 1993 roku. W 1995 r. linia przeniosła swoją bazę na lotnisko na Okęciu i rozpoczęła regularne loty dla United Parcel Service. Obecnie głównymi zadaniami linii lotniczej White Eagle Aviation są przewozy lotnicze (także na terenie Wielkiej Brytanii), organizacja lotów czarterowych oraz transport cargo. udziałowcy: Katarzyna Frank-Niemczycka – 51,57%, TUI AG – 29,3%, Zbigniew Niemczycki – 19,13%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 1 131 372 3 498 (11 406) (10 712) 8 214



Aktywa razem 36 142 24 594 19 221 13 370 8 698 1 918

Kapitał własny (7 466) (4 983) (1 484) (12891) (20 252) (13 750)


04 05 06 07 08 09

16,0

50,7


04 05 06 07 08 09

33,4

31,1

52,5

39,6

12,6

1,6



wojskowe zakłady lotnicze nr 1 S.a.

ocena w systemie 5a: CNNNN www.wzl1.mil.plpozycja na liście sektora lotniczego: 72 rok powstania: 1944pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 93–465 Łódź, ul. Dubois 119województwo: łódzkie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: naprawa i konserwacja statków powietrznychopis działalności przedsiębiorstwa: Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 1 S.A. w Łodzi to jedna z wiodących firm europejskich bran-ży lotniczej o ponad 60-letniej tradycji. Firma ugruntowała swoją pozycję na rynku lokalnym, krajowym i zagranicznym dzięki nie-standardowej działalności, która w głównej mierze obejmuje remonty, obsługę i modernizację śmigłowców Mi-2, Mi-8, Mi-14, Mi-17, Mi-24 oraz Kaman SH-2G. Spółka specjalizuje się również w usługach w zakresie pokryć galwanicznych, metrologii oraz obróbki mechanicznej.udziałowcy: Skarb Państwa – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 70 029 130 072 104 436

Kapitał własny 31 767 39 046 519 445



ocena w systemie 5a: CNNNC www.wzl2.mil.plpozycja na liście sektora lotniczego: 71 rok powstania: 1957pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 85–915 Bydgoszcz, ul. Szubińska 107województwo: kujawsko-pomorskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: naprawa i konserwacja statków powietrznychopis działalności przedsiębiorstwa: Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 2 S.A. specjalizują się remontach i naprawach maszyn lotni-czych. W zakresie swojej działalności WZL-2 S.A. oferują kompleksowe remonty i modernizacje samolotów wojskowych typu MiG-29, Su-22, TS-11 Iskra, naprawy i serwisowanie samolotów cywilnych, malowanie samolotów wojskowych i cywilnych oraz pojazdów samochodowych. Ponadto zakłady oferują szeroki zakres usług produkcyjnych. W ponad 60-letniej działalności w WZL-2 remontowane były niemal wszystkie typy samolotów bojowych używanych w polskim lotnictwie, takie jak: MiG-15, MiG-17, UT MiG-15, Lim-1, Lim-2, SB Lim-2, TS-11, Su-22, MiG-29.udziałowcy: Skarb Państwa – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem

Kapitał własny

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej oraz wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNC.

04 05 06 07 08 09

684,

4 893,

2

126,

2




ocena w systemie 5a: CNNNN www.wzl4.mil.plpozycja na liście sektora lotniczego: 85 rok powstania: 1957pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 01–452 Warszawa, ul. Ks. Bolesława 1/3 województwo: mazowieckie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: naprawa i konserwacja statków powietrznychopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 4 S.A. od ponad 50 lat specjalizuje się w remontach silników turbinowych. WZL-4 remontuje i usprawnia silniki samolotowe i śmigłowcowe oraz pomocnicze turbinowe zespoły napędowe. Firma dysponuje własną hamownią. W nowoczesnej stacji prób można wykonywać próby współczesnych silników lotniczych (cywilnych i wojskowych). Hamownia spełnia wymagania organizacji obsługowej w zgodności z PART-145. udziałowcy: Skarb Państwa – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem

Kapitał własny


wSk-tomaszów lubelski Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: NCNNC www.wsk-tomlub.home.plpozycja na liście sektora lotniczego: 84 pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 22–600 Tomaszów Lubelski, ul. Łaszczowiecka 1województwo: lubelskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo WSK-Tomaszów Lubelski Sp. z o.o. jest uznanym producentem specjalizu-jącym się w produkcji skomplikowanych i precyzyjnych elementów typu:

pierścienie, piasty, tuleje, obudowy, dźwignie, śruby, nakrętki, sworznie; �O

złączki itp. stosowane w przemyśle lotniczym, maszynowym, energetycznym, motoryzacyjnym;�O

sprzęgieł ciernych do polskich pojazdów JELCZ, STAR, AUTOSAN, tarcz sprzęgłowych do pojazdów zachodnich: MAN, Merce-�O

des, Renault, VOLVO, SCANIA itp. oraz przestawiacza kąta wtrysku silnika wysokoprężnego 4CT 90 – ANDORIA;oprzyrządowania technologicznego,�O

Firma w procesie produkcyjnym stosuje metodę obróbki skrawaniem (toczenie, frezowanie, szlifowanie, wiercenie), obróbki pla-stycznej (walcowanie, wykrawanie, tłoczenie), kucia na zimno (nakrętki kotwiczne dla lotnictwa), obróbki cieplnej.

dan

e fin

anso

we

(tys

. zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 5 235 5 116 4 690


opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności procesowej oraz wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NCNNC.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

85,4

68,6


04 05 06 07 08 09

7,4

7,3

6,4



wytwórnia Sprzętu komunikacyjnego pzl-kalisz S.a.

ocena w systemie 5a: ACACN www.wsk.kalisz.plpozycja na liście sektora lotniczego: 2 rok powstania: 2004pozycja na liście 500’2009: 107 przedsiębiorstwo: duże

adres: 62–800 Kalisz, ul. Częstochowska 140województwo: wielkopolskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Kalisz S.A. jest producentem silników lotniczych. Firma wytwarza m.in. tłokowe silniki lotnicze ASz-62 IR do samolotów An-2 i M-18 Dromader oraz silniki AI-14R do samolotów PZL-101 Gawron i PZL-104 Wilga. PZL-Kalisz S.A. rozwija współpracę z takimi znanymi firmami, jak: General Electric Transportation Systems, Allison Transmission, Turbomeca, Sulzer Textil Szwajcaria, Pratt Whitney Kalisz. Część produkcji WSK PZL- Kalisz S.A. przeznaczona jest dla lotnictwa wojskowego.udziałowcy: Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. – 75,45%, pracownicy – 11,59%, Inni – 12,96%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto (1 839) 252 306 155 (2 971) 974

Koszty zakończonych prac rozwojowych 11 850 14 878 20 638

Wartości niematerialne i prawne 2 056 958 15 377 18 021 23 414

Aktywa razem 87 607 93 038 106 442 120 980 122 997 124 378

Kapitał własny 67 301 67 553 67 859 77 874 74 903 75 877

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się najwyższą oceną poziomu innowa-cyjności rynkowej, wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej oraz na najwyższym poziomie oceniane są nakłady na działalność innowacyjną. Firma posiada wysokie zdolności do patentowania swoich rozwiązań. Ocena 5A przedsiębiorstwa to ACACN. Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, inwestor w badania i rozwój

wytwórnia Sprzętu komunikacyjnego pzl-krosno S.a.

ocena w systemie 5a: CNCNN www.wsk-krosno.plpozycja na liście sektora lotniczego: 49 rok powstania: 1945pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 38–400 Krosno, ul. Żwirki i Wigury 6województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Krosno S.A. jest producentem urządzeń do odbioru, transportu, chłodzenia i magazynowania płynnych mediów spożywczych (około 75% produkcji) oraz części i komponentów dla przemysłu lotniczego (25% produkcji). W ramach produkcji dla przemysłu lotniczego firma wytwarza części podwozi samolotowych, gięte elementy z blach służące do budowy skrzydeł, usterzenia poziomego i pionowego samolotu, kratow-nice samolotu M-18, dysze wylotu spalin, rury żarowe i inne elementy turbin parowych, a także oprzyrządowanie produkcyjne, montażowe i pomocnicze. WSK PZL-Krosno S.A. posiada własne biuro konstrukcyjne oraz laboratoria. Jest wyposażone w niezbęd-ne maszyny i urządzenia do realizacji produkcji specjalnej dla przemysłu chłodniczego i lotniczego.

dan

e fin

anso

we

(tys

. zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 108 113 541 14 (466) (2 912)



Aktywa razem 16 983 17 289 22 865 19 942 18 465 13 624

Kapitał własny 12 507 12 620 13 160 13 174 11 976 9 064

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej oraz wysoką oceną nakładów na działalność innowacyjną. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNCNN.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój

04 05 06 07 08 09

58,1

65,2 66,7

58,2

58,4

65,1


04 05 06 07 08 09

21,1

15,0 23

,0

25,6

20,3

10,0



wytwórnia Sprzętu komunikacyjnego pzl-rzeszów S.a.

ocena w systemie 5a: BNNNA www.wskrz.compozycja na liście sektora lotniczego: 6 rok powstania: 1938pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże


rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Rzeszów S.A. jest przedsiębiorstwem zajmującym się produkcją komponentów lotniczych i kompletnych jednostek napędowych. W ramach produkcji komponentów lotniczych firma wytwarza m.in. kadłuby sprężarek, komory spalania, dyfuzory, wyloty, łopatki sprężarek i turbin, koła zębate, wałki, jarzma, dyski, korpusy, kadłuby, łopatki lotnicze i przemysłowe, aparaty kierujące, elementy aparatury paliwowej, wirniki turbin, wirniki sprężarek. Firma produkuje również silniki lotnicze odrzutowe, turbowałowe, turbośmigłowe. Firma posiada własne biuro konstrukcyjne.udziałowcy: UNITED TECHNOLOGIES HOLDINGS SAS – 99,9%, Skarb Państwa – 0,1%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto (49 178) (33 384) 11 605 (88 590) 44 370



Aktywa razem 563 335 566 164 758 358 794 604 835 205

Kapitał własny 278 729 240 821 293 230 85 088 255 378

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz najwyższą oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projek-tów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BNNNA.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój, firma patentująca

wytwórnia Sprzętu komunikacyjnego pzl-świdnik S.a.

ocena w systemie 5a: CNBNA www.pzl.swidnik.plpozycja na liście sektora lotniczego: 7 rok powstania: 1953pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 21–045 Świdnik, ul. Lotników Polskich 1województwo: lubelskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Świdnik S.A. jest firmą produk-cyjną, wytwarzającą śmigłowce oraz komponenty dla przemysłu lotniczego. Podstawowym produktem firmy jest obecnie śmigło-wiec PZL-Sokół. Spółka wytwarza również struktury lotnicze: kadłuby i elementy kadłubów, centropłaty, mechanizmy drzwi, stery kierunku, wykładziny przeciwogniowe dla takich firm, jak: Aerospatiale, Eurocopter, Agusta, Latecoere, Dassault, Ratier-Figeac, Snecma, Boeing. Firma oferuje także szeroki zakres usług produkcyjnych: obróbek skrawaniem, obróbek pokryciowych (np. anodo-wanie w kwasie chromowym części i struktur aluminiowych), konstrukcji spawanych, klejenia metali i kompozytów, odkuwek.udziałowcy: AUGUSTAWESTLAND NV – 93,88%, Inni – 6,12%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 6 990 955 1 250 4 175 (13 346) (118 663)



Aktywa razem 451 082 521 911 538 341 631 006 691 741 533 535

Kapitał własny 313 922 315 541 315 469 318 294 316 441 66 748

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej, bardzo wysoką oceną nakładów na działalność innowacyjną oraz najwyższą oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNBNA.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój, firma patentująca

04 05 06 07 08 09

509,

3

480,

0

574,

5

655,

8

770,

5


04 05 06 07 08 09

238,

0

316,

5

325,

1

368,

4 471,

0

402,

7



wytwórnia Sprzętu komunikacyjnego pzl-warszawa ii S.a.

ocena w systemie 5a: NCBNC www.pzl.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 9 rok powstania: 1952pozycja na liście 500’2009: 308 przedsiębiorstwo: duże

adres: 03–840 Warszawa, ul. Grochowska 306/310województwo: mazowieckie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL-Warszawa II S.A. wytwarza osprzęt lotniczy, w tym przyrządy pilotażowo-nawigacyjne samolotowe, śmigłowcowe i szybowcowe, urządzenia elektro-energe-tyczne, elementy automatyki i instalacji pokładowych, urządzenia tlenowe, sprzęt zabezpieczający pilota. Przedsiębiorstwo produ-kuje również laserowe symulatory ognia (pola walki), systemy sterowania i autopiloty dla statków morskich, zawory elektroma-gnetyczne do instalacji przemysłowych oraz odlewy ciśnieniowe ze stopów aluminium.udziałowcy: Bumar Sp. z o.o. – 78,9%, Inni – 21,1%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 1 669 2 752 1 384 218 271 261



Aktywa razem 54 053 56 130 71 273 65 699 66 285 64 660

Kapitał własny 15 617 23 921 29 305 27 603 27 470 27 731

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności procesowej, bardzo wysoką oceną nakładów na działalność innowacyjną oraz wysoką oceną zdolności przedsiębiorstwa do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to NCBNC.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, inwestor w badania i rozwój

wytwórnia zespołów kooperacyjnych Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: BCNNN www.wzk.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 34 rok powstania: 1994pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe


rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Wytwórnia Zespołów Kooperacyjnych Sp. z o.o. specjalizuje się w produk-cji lotniczych drzwi pasażerskich oraz luków wykonanych z metali lekkich, jak również w produkcji części precyzyjnych wykonywa-nych metodą obróbki skrawaniem dla głównych producentów samolotów z branży lotniczej.udziałowcy: Andrzej Surmacz – 50,0%, Bogdan Bańko – 50,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 16 306 15 171 14 954

Kapitał własny 15 888 14 455 14 286

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności rynkowej oraz wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to BCNNN.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

22,1 31

,5 35,7

38,8 46

,8

28,3


04 05 06 07 08 09

8,0

4,5 6,

3



zakład artykułów ściernych armeS

ocena w systemie 5a: CCNNN www.armes.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 58 rok powstania: 1996pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 37–400 Nisko, ul. Nowa Boczna 4województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Podstawowym przedmiotem działalności firmy ZAS Armes jest produkcja materiałów ścier-nych, które znajdują zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Wyroby firmy produkowane są z doskonałych surowców niemiec-kiej firmy Starcke GmbH & Co. KG, której firma jest generalnym przedstawicielem w Polsce. ZAS Armes jest firmą eksportującą swoje wyroby do Finlandii, Ukrainy, Danii, Portugalii, Niemiec, Wielkiej Brytanii oraz na Białoruś. udziałowcy: Sławomir Zadrużniak – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 1 876 (160) 748 480



Aktywa razem 13 846 12 426 12 257 11 263

Kapitał własny 5 791 5 345 6 077 6 446


zakład kuźnia matrycowa Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNNNC www.zkmsw.plpozycja na liście sektora lotniczego: 65 rok powstania: 1994pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 37–450 Stalowa Wola, ul. Władysława Grabskiego 54województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo jest producentem odkuwek matrycowych stalowych o masie jednostkowej 0,5÷300 kg. Wykonuje kucie odkuwek matrycowych ze stali węglowych oraz stopowych wg norm światowych DIN, BS, ASTM lub specyfikacji klienta. Przedsiębiorstwo posiada dwa oddziały kucia: młotowy i prasowy, oddział obróbki cieplnej, wyposażony w piece elektryczne mogące wykonywać wyżarzania, normalizację, ulepszanie cieplne odkuwek. W strukturach zakładu firma posiada własną narzędziownię, wykonującą oprzyrządowanie kuźnicze do produkcji własnej i usługowej. Obecnie zdolności produk-cyjne zakładu to 32 tys. ton odkuwek rocznie.udziałowcy: Ladish Co., Inc. – 90,07%, Inni – 9,93%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto (1 545) (1 642) 4 260 2 036 8 416 (5 847)



Aktywa razem 83 403 82 215 104 439 111 540 117 351 96 453

Kapitał własny 37 498 35 856 40 115 40 485 50 451 44 604

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej oraz wysoką oceną zdolności do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNNNC.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

17,1

16,1

16,8

15,6


04 05 06 07 08 09

139,

2

151,

9

134,

8

151,

0

163,

5

84,3



zakład metalurgiczny wSk rzeszów Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNBNN www.zmwskrz.compozycja na liście sektora lotniczego: 19 rok powstania: 2004pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże


rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy opis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Zakład Metalurgiczny WSK Rzeszów Sp. z o.o. jest producentem kompo-nentów metalowych dla różnych gałęzi przemysłu. Produkuje w ramach dwóch wyodrębnionych działów odlewy żeliwne, alumi-niowe oraz odkuwki. Ponadto firma posiada Wydział Obróbki Mechanicznej oraz Modelarnię. ZM posiada duży, dobrze wyposażony dział produkcji oprzyrządowania. Jest ono robione ze stali, żeliwa, stopów aluminium, plastiku, drewna i gumy. Większość maszyn jest kontrolowana przez system CAD/CAM. Firma świadczy również usługi projektowania procesów odlewniczych.udziałowcy: METCAP Sp. z o.o. – 100,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto (10 225) (9 339) 3 405 (14 155) (4 635)

Koszty zakończonych prac rozwojowych 1 036 2 694 2 696


Aktywa razem 128 783 123 549 148 471 157 405 135 286

Kapitał własny 79 825 70 486 73 890 59 735 55 100

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej oraz bardzo wysoką oceną nakładów na działalność innowacyjną. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNBNN.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój

zakład narzędziowy w świdniku Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNNNN www.zn.swidnik.plpozycja na liście sektora lotniczego: 83 rok powstania: 1995pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 21–045 Świdnik, ul. Narzędziowa 16województwo: lubelskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo Zakład Narzędziowy w Świdniku specjalizuje się w produkcji komponentów metalowych dla wielu gałęzi przemysłu, w tym przede wszystkim dla przemysłu lotniczego. Specjalizuje się w produkcji form wtryskowych, specjalistycznych narzędzi skrawających oraz wszelkiego rodzaju przyrządów i narzędzi obróbczych. Zakład koope-ruje z dużymi koncernami branży lotniczej: Snecma Moteurs Francja, Fokker Aerostructures, Fokker Special Products, Volvo Aero Norge.udziałowcy: Skarb Państwa – 31,08%, PZL Inwest Sp. z o.o. – 30,72%, WSK PZL-Świdnik S.A. – 20,94%, Inni – 17,26%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 73 97 (120) 21 97 (2 012)



Aktywa razem 10 156 12 329 13 409 14 850 14 008 15 546

Kapitał własny 5 703 6 560 6 440 6 461 6 181 4 169


04 05 06 07 08 09

177,

9

159,

3

177,

9

187,

9

122,

9


04 05 06 07 08 09

16,7

17,9

19,1

19,7

19,3

17,1



zakład narzędziowy zelnar Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CCNNA www.zelnar.com.plpozycja na liście sektora lotniczego: 28 rok powstania: 1996pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 35–016 Rzeszów, ul. Hoffmanowej 19 województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcy opis działalności przedsiębiorstwa: Zakład Narzędziowy ZELNAR Sp. z o.o. jest zakładem produkcyjnym powstałym i funkcjonu-jącym przy spółce Zelmer S.A., wykonującym zaawansowane technologicznie narzędzia dla przemysłu. Przedsiębiorstwo wytwarza szeroki asortyment wyrobów, a także prowadzi działalność usługową. W szczególności produkuje, modernizuje i regeneruje urzą-dzenia i narzędzia technologiczne w zakresie: form do przetwórstwa tworzyw sztucznych, do odlewnictwa ciśnieniowego metalu, tłoczników, wykrojników, giętników, narzędzi specjalnych i skrawających.udziałowcy: Jerzy Krzysztof Siwek – 65,93%, Inni – 34,06%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 9 536 9 344 12 636 15 204 14 245 17 499

Kapitał własny 4 980 5 494 6 962 10 208 11 021 11 366

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej i procesowej oraz najwyższą oceną zdolności do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNA.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

zakłady lotnicze margański&mysłowski Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CNBNA www.marganski.plpozycja na liście sektora lotniczego: 4 rok powstania: 2002pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: małe

adres: 43–300 Bielsko Biała, ul. Strażacka 60województwo: śląskie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Historia firmy sięga roku 1986, kiedy to powstało przedsiębiorstwo Margański&Mysłowski Zakłady Lotnicze. Początkowo firma skupiała się na działalności naprawczo-remontowej szybowców, z czasem firma przekształciła się w zakład projektujący i budujący statki powietrzne. Obecnie firma jest producentem dwusilnikowego samolotu EM-11 Orka oraz dwumiejscowych szybowców MDM-1 FOX i MDM-1 FOX P. W 2002 r. na zlecenie firmy ENECO powstaje prototyp wirnika elek-trowni wiatrowej o mocy 1,2 MW. We współpracy z ROTHENSEER ROTORBLATTFERTIGUNG GmbH firma wykonuje elementy nośne do struktury łopat elektrowni wiatrowych.udziałowcy: Włodzimierz Mysłowski – 43,0%, Edward Margański – 30,4%, Grzegorz Mysłowski – 13,6%, Inni – 13,0%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto (24 589) (18 534) 7 111 (768) (1 214) (2 108)



Aktywa razem 11 486 12 316 14 604


opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej, bardzo wysoką oceną nakładów na działalność innowacyjną oraz najwyższą oceną zdolności do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CNBNA.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój

04 05 06 07 08 09

16,5

17,3

18,6 20,2

14,3

13,3


04 05 06 07 08 09

0,22

0,01

0,00



zakłady mechaniczne ruFuS Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CCNNN www.rufus.com.plpozycja na liście najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego: 45 rok powstania: 2004pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie

adres: 39–200 Dębica, ul. Świętosława 272województwo: podkarpackie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: poddostawcy i podwykonawcyopis działalności przedsiębiorstwa: Zakłady Mechaniczne RUFUS Sp. z o.o. to firma produkcyjna dostarczająca wyroby i usługi dla przemysłu oponiarskiego, wydobywczego, motoryzacyjnego, wojskowego, hutniczego i lotniczego. Firma jest producentem wysokiej jakości części lotniczych stosowanych w samolotach cywilnych i wojskowych, podzespołów mechanicznych, systemów transportu technologicznego, hydraulicznych przewodów wysokociśnieniowych, układów sterowania, kontenerów oraz specjali-stycznych maszyn i urządzeń o dużym stopniu złożoności. Firma przeprowadza również remonty bieżące i naprawy awaryjne oraz modernizację maszyn i urządzeń technologicznych.udziałowcy: Grzegorz Roman Wilk – 99,49%, Ewa Wilk – 0,51%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto 1 926 525 445 732



Aktywa razem 34 095 32 548 26 891 23 818

Kapitał własny 23 663 24 188 23 522 20 514


zptS pzl-mielec Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CBNNN www.zptsz.ptc.plpozycja na liście sektora lotniczego: 29pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: średnie


rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo jest głównym poddostawcą elementów tworzywowych i kompozytowych dla Polskich Zakładów Lotniczych Mielec. ZPTS jest producentem elementów kompozytowych i klejonych zespołów metalowych do samolotu Hawker 800 XP w ramach współpracy z PZL-Mielec. Posiada status certyfikowanego poddostawcy takich firm, jak: BAE SYSTEMS-GB, RAYTHEON-USA, ECI-USA. Spółka ZPTS specjalizuje się również w produkcji elementów kompozytowych dla przemysłu kolejowego i motoryzacyjnego. Wykonuje ściany czołowe taboru kolejowego, osłony zewnętrzne, elementy modułowej zabudowy wnętrz, kabiny sanitarne, poszycia zewnętrzne samochodów użytkowych, zderzaki, klapy bagażnika, atrapy, nadkola. udziałowcy: Sobiesław ZASADA S.A. – 70,87%, Inni – 29,13%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009





Aktywa razem 10 711 11 420 11 237 11 564

Kapitał własny 8 500 10 367 10 289 10 830

opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej oraz bardzo wysoką oceną poziomu innowacyjności procesowej. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CBNNN.Status przedsiębiorstwa: członek Doliny Lotniczej

04 05 06 07 08 09

23,9

23,2

23,4

15,4


04 05 06 07 08 09

12,5

12,1 13

,8

12,9

11,4

10,4


Objaśnienia do opisu innowacyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego 131

oBjaśnienia do opiSu innowacyjnych przedSięBiorStw Sektora lotniczego

karta opisu przedsiębiorstwa innowacyjnegoaBc Sp. z o.o.

ocena w systemie 5a: CCNNC www.abc.plpozycja na liście sektora lotniczego: 4 rok powstania: 2000pozycja na liście 500’2009: brak przedsiębiorstwo: duże

adres: 30–341, Warszawa, ul. Drogowa 110województwo: mazowieckie

rodzaj działalności przedsiębiorstwa: produkcja statków powietrznych, silników i komponentów lotniczychopis działalności przedsiębiorstwa: Spółka ABC wytwarza komponenty dla przemysłu lotniczego i turbin gazowych. Firma ofe-ruje usługi w zakresie toczenia, frezowania, gwintowania i elektroerozji. Przedsiębiorstwo posiada park maszynowy składający się z nowoczesnych, sterowanych numerycznie maszyn, na których pracuje zespół doświadczonych pracowników. Pozycja na Liście najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłu lotniczego: X.udziałowcy: Kreisler Manufacturing Corporation – 100%

dan

e fin

anso

we

(tys.

zł) 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Wynik finansowy netto –137 889





opis działalności innowacyjnej: Według metodologii 5A przedsiębiorstwo charakteryzuje się wysoką oceną poziomu innowacyj-ności rynkowej i procesowej oraz wysoką oceną zdolności do pozyskiwania finansowania innowacyjnych projektów. Ocena 5A przedsiębiorstwa to CCNNC.Status przedsiębiorstwa: firma innowacyjna, spółka notowana na GPW, członek Doliny Lotniczej, inwestor w badania i rozwój, firma patentująca

wyjaśnieniaPodstawowe dane o spółce1.

nazwa przedsiębiorstwa�� ,strona www�� ,rok powstania�� – określa rok powstania przedsiębiorstwa,wielkość przedsiębiorstwa�� – określenie wielkości przedsiębiorstwa za pomocą kryterium zatrudnieniowego: jeśli ostatnie dostępne zatrudnienie w okresie 2004–2009 znajdowało się w przedziale <1;49> – przedsiębiorstwo MAŁE, <50;249> – przedsiębiorstwo ŚREDNIE, powyżej 250 – przedsiębiorstwo DUŻE, puste pole jeśli brak było informacji o zatrudnieniu,dane adresowe�� przedsiębiorstwa (kod, miasto, ulica, nr, województwo),rodzaj działalności przedsiębiorstwa�� – wyodrębniony sektor na bazie pięcio-znakowej klasyfikacji PKD 2007, pogrupowany metodą ekspercką, definicje sektorów w tabeli na s. 130,opis działalności przedsiębiorstwa�� – krótka charakterystyka podstawowej dzia-łalności przedsiębiorstwa,udziałowcy�� – informacja o większościowych udziałowcach lub akcjonariuszach przedsiębiorstwa,

04 05 06 07 08 09

3,84

7,71


12

4

5

3


Pozycja przedsiębiorstwa w rankingach2. ocena w systemie 5A�� – ocena inowacyjności przedsiębiorstwa w systemie 5A, opis metodologii oceny w Słowniku do Raportu,pozycja na Liście sektora lotniczego�� – pozycja w rankingu najbardziej innowa-cyjnych przedsiębiorstw sektora lotniczego w 2009 r.,pozycja na Liście 500’2009�� – określa pozycję na Liście 500 najbardziej innowa-cyjnych przedsiębiorstw w Polsce w 2009 roku, opracowanej przez Sieć Nauko-wą MSN INE PAN.

Dane finansowe3. Tabela „Dane finansowe” – zawiera zestaw charakterystyk finansowych przedsię-biorstwa w okresie 2004–2009. Poziom wypełnienia tabeli zależy od dostępności danych.W tabeli zaprezentowano kolejno:

Przychody ze sprzedaży netto ��

Wynik finansowy netto��

Koszty zakończonych prac rozwojowych��

Wartości niematerialne i prawne��

Aktywa razem��

Kapitał własny��

Wykres „Przychody ze sprzedaży” – wykres prezentuje przychody ze sprzedaży netto przedsiębiorstwa w okresie 2004–2009 (dane w mln zł).

Działalność innowacyjna przedsiębiorstwa4. opis działalności innowacyjnej �� – przedstawia opis oceny 5A zaprezentowanej nad nazwą przedsiębiorstwa w polu ’ocena w systemie 5A’.

Status przedsiębiorstwa5. firma innowacyjna�� – przedsiębiorstwo objęte badaniami innowacyjności Sieci Naukowej MSN i INE PAN, posiadające ocenę w systemie 5A w okresie ostat-nich 3 lat,spółka notowana na gPW�� – przedsiębiorstwo notowane na GPW na koniec 2009 roku,członek Doliny Lotniczej�� – członek Stowarzyszenia Przedsiębiorców Dolina Lot-nicza,inwestor w badania i rozwój�� – przedsiębiorstwo obecne na Liście inwestorów w badania i rozwój w 2009 roku, opracowanej przez Sieć Naukową MSN INE PAN,firma patentująca�� – przedsiębiorstwo wykazujące patenty przyznane przez Urząd Patentowy RP w latach 2004–2010.

Program badań nad innowacyjnością INE PAN 133

Program badawczy nad innowacyjnością polskiej gospodarki został uruchomiony w 2005 r. Jego pośrednim celem było i jest pobudzenie procesów innowacyj-nych w polskiej gospodarce, pokazanie krajowych dokonań w dziedzinie innowa-

cyjności oraz identyfikacja przedsiębiorstw najbardziej zorientowanych na rozwój. W jego ramach można wyszczególnić kilka przedsięwzięć, na które warto szczególnie zwrócić uwagę:

Raport o innowacyjności gospodarki Polski

W latach 2005–2011 ukazało się 6 ogólnopolskich raportów o innowacyj-ności. Zawierają one 170 oryginalnych artykułów i liczą 1682 strony. Autorami są eksperci z czołowych ośrodków badawczych prowadzących badania z dziedziny innowacyjności w Polsce. Redaktorem naukowym wszystkich publikacji jest prof. Tadeusz Baczko.

Nierozłączną częścią każdego z raportów jest „Lista 500 najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce”. Laureaci rankingu – najbar-dziej innowacyjne firmy Polsce – już pięciokrotnie byli nagradzani tym tytułem. W trakcie pierwszej edycji wręczenie nagród – Kamertonów Innowacyjności – laureatom odbyło się podczas uroczystej gali innowacyj-ności 13 grudnia 2005 r. w Sali Notowań GPW w Warszawie. W latach następnych formułę gal innowacyjności rozszerzono, przygotowując spo-tkania regionalne. Odbyły się one w Gdańsku, Łodzi, Katowicach, Pozna-niu, Sopocie i Wrocławiu. W sumie uczestniczyło w nich około 2000 osób. Od 2009 roku uroczystości wręczenia nagród są organizowane w Sali Lustrzanej Pałacu Staszica.

Gale Innowacyjności zostały ocenione przez Ministerstwo Nauki jako ważne dokonanie w promocji nauki. Honorowy patronat nad galami objęli przedstawiciele Komisji Europejskiej: w 2006 r. prof. Danuta Hübner – Komisarz w KE odpowiedzialna za politykę regionalną, a w 2007 r. dr Janez Potočnik – Komisarz odpowiedzialny za politykę naukowo-badawczą. Nad samymi raportami patronat honorowy sprawowało Ministerstwo Gospo-darki oraz Prezes Polskiej Akademii Nauk.

Ewolucji ulegał także sam raport. Poszerzał się nie tylko katalog proble-mów poruszanych przez autorów, ale także zakres badań firm. W kolejnych latach do raportu włączano: listę najbardziej innowacyjnych produktów i usług (2006), podrankingi: najbardziej innowacyjnych mikrofirm, małych i średnich (2006), listy regionalne (2006). Pojawiły się nowe wydawnictwa naświetlające poszczególne obszary związane z innowacjami: lista firm patentujących w Polsce (2010) oraz lista największych inwestorów w bada-nia i rozwój (2010). Od 2011 r. firmy z Listy 500 otrzymują certyfikaty inno-wacyjności wraz z oceną w systemie 5A.

W latach 2005–2007 partnerem projektu był BRE Bank S.A., natomiast partnerem medialnym „Gazeta Prawna”, w której w latach 2005 i 2006 publi-kowano cykl artykułów dotyczących innowacyjności. Ponadto przez trzy lata ukazywały się specjalne dodatki przedstawiające wyniki rankingu najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw.

program Badań nad innowacyjnością ine pan


Regionalne raporty o innowacyjności

Idea przygotowania raportów o innowacyjności nie tylko w skali kraju, ale także i regionów pojawiła się już podczas organizowania regionalnych Gal Innowacyjności. Realizacji doczekała się w roku 2008, kiedy to opracowano 16 wojewódzkich raportów regionalnych. Każdy z raportów wojewódzkich zawierał analizy regionalne, analizy mikroekonomiczne, listy najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w województwie, listy przedsiębiorstw w układzie: duże, średnie i małe, listy innowacyjnych produktów i usług w województwie oraz listy ośrodków badawczo-rozwojowych i instytutów naukowych. Ważnym elementem raportów stały się też nowatorskie mapy

innowacyjności. Ich oficjalnej prezentacji dokonano na konferencji zorganizowanej przez Polską Agencję Informacji i Inwestycji Zagranicznych w jej siedzibie w Warszawie. Kolejna edycja raportów regionalnych została przygotowana w 2010 roku.

Raport o największych inwestorach w badania i rozwój w Polsce

Pierwszy ranking największych inwestorów w badania i rozwój ukazał się w 2010 r. i został zaprezentowany na specjalnej konferencji, podczas której laureaci zostali wyróżnieni dyplomami. Rok później ranking został obudowa-ny częścią analityczną i wydany jako Raport o największych inwestorach w badania i rozwój w Polsce w 2010 roku. Laureaci rankingu podobnie jak w roku poprzednim otrzymali dyplomy.

Lista firm patentujących w Polsce

Pierwszy raz lista patentów zatwierdzonych przez Urząd Patentowy RP ukazała się w 2005 r. w ramach Raportu o innowacyjności gospodarki Polski. Od 2010 r. zmieniła nieco formułę i jest traktowana jako odrębne przedsięwzięcie. Dwu-krotnie, w latach 2010 i 2011 firmy posiadające najwięcej patentów w Polsce odbierały wyróżnienia z rąk kierownictwa Sieci Naukowej MSN, INE PAN i UPRP. W 2011 r. ukazało się także wydawnictwo zawierające listy firm paten-tujących w 2010 r. i w latach 2005–2009 oraz studium analityczne do nich. W 2010 r. wyróżniono także wspólnie z prezes UPRP firmy, które uzyskały najwięcej patentów z udziałem kobiet.

Raporty sektorowe

Pierwszy z raportów dla obszarów gospodarki wyróżniających się pod względem inno-wacyjności jest poświęcony sektorowi lotniczemu. Dwujęzyczny Raport przygotowany przy współpracy z Ministerstwem Gospodarki został zaprezentowany na pierwszej kon-ferencji dotyczącej sektora lotniczego, która odbyła się 13 października 2011 r. w War-szawie. Konferencja uzyskała patronat Polskiej Prezydencji w Radzie UE, Ministerstwa Rozwoju Regionalnego oraz Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Organizato-rem konferencji był Instytut Lotnictwa oraz Instytut Nauk Ekonomicznych PAN i koor-dynowana przez niego Sieć Naukowa MSN. Towarzyszyła jej pierwsza wystawa pt. Innowacyjność lotnictwa.

Strategia Innowacji dla Polski

Na podstawie prowadzonych empirycznych badań kwestionariuszowych przedsiębiorstw w projekcie w 2009 r. zainaugurowano cykl seminariów i konferencji mających doprowa-dzić do sformułowania Strategii innowacji dla Polski. Celem cyklu jest uruchomienie par-tycypacyjnej inicjatywy na rzecz integracji środowisk społecznych, instytucji publicznych i firm innowacyjnych. Powinna ona doprowadzić do określenia podstawowych założeń rozwoju innowacyjności w Polsce. Strategia obejmie działania na rzecz uruchamiania kon-kretnych rozwiązań prawnych, instytucjonalnych i informacyjnych. Jest zorientowana horyzontalnie przy uwzględnieniu działań na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego

Program badań nad innowacyjnością INE PAN 135

i zmian globalnych. Obejmuje kierunki innowacji w sektorze publicznym, infrastrukturze i środowisku, a także w strategiach przedsiębiorstw, rozwoju zagranicznych centrów badawczo-rozwojowych oraz kwestie ekonomiczne, społeczne, psychologiczne i kulturowe związane z upowszechnianiem wzorców innowacyjnych. Jest ona przygotowywana zgod-nie z ważnymi polskimi i międzynarodowymi dokumentami strategicznymi ze szczegól-nym uwzględnieniem Strategii Innowacji OECD .

Badania ukierunkowane na przyszłość (foresight) Efektem badań prowadzonych nad innowacyjnością polskich przedsiębiorstw w latach 2005–2006 było wejście przez INE PAN do trzech konsorcjów badaw-czych prowadzących projekty typu FORESIGHT w latach 2006–2008: projektu Narodowy Program Foresight Polska 2020, konsorcjum ROTMED prowadzące-go projekt System monitorowania i scenariusze rozwoju technologii medycz-nych w Polsce oraz konsorcjum FOREMAT prowadzącego projekt Scenariusze rozwoju technologii nowoczesnych materiałów metalicznych, ceramicznych i kompozyto-wych. Wejście do konsorcjów zaowocowało poszerzeniem tematyki badawczej o elementy dominujące w tematyce każdego z nich oraz dało konkretne umiejętności i doświadczenie w zarządzaniu przez Instytut dużymi projektami badawczymi, w tym współfinansowanymi ze środków europejskich.

Pozostałe efekty badania konsultacje projektu �� Strategii Innowacyjności i Efektywności Gos po darki Minister-stwa Gospodarki (2011)współpraca z Ministerstwem Gospodarki przy organizacji �� Roundtable on OECD Innovation Starategy – Towards New Perception of Innovation (2010)książka�� The Future of Science and Technology and Innovation Indica-tors and the Challenges Implied, będąca zapisem dyskusji nad pomia-rem innowacyjności (2009) rozmowy z firmą Market Street Associations z San Francisco, działającą ��

w rejonie Doliny Krzemowej i zajmującej się m.in. transferem technologii z jednostek badawczych do praktyki gospodarczej w sprawie współpracy przy tworzeniu przez MSA platformy semantycznej (2009–2010) książka�� Polska i Rosja na drodze do innowacyjnego rozwoju pod red. nauk. prof. Joanny Kotowicz-Jawor napisana w ramach współpracy Stałej Komisji Ekonomistów PAN i RAN (2008)powołanie do życia spółki komandytowej Park Innowacyjny Celestynów ��

Unipress. Jej celem jest budowa w Celestynowie nowoczesnego ośrod-ka badawczo-wdro że nio wego – Parku Innowacyjnego (2008)wyróżnienie programu badań nad innowacyjnością polskiej gospodarki INE ��

PAN, wyróżnionym jako wzorcowy przykład współpracy nauki, biznesu i mediów. Jako case study był on przedstawiany na szkoleniach Promocja w Nauce i został szczegółowo opisany w broszurze pt. Promocja w nauce oraz w dwujęzycznym folderze Kalejdoskop nauki 2007 (2006–2007)wspólne badania z Uniwersytetem Europejskim Viadrina oraz Deutsches ��

Institut für Wirtschaftsforschung nad znaczeniem czynników lokalizacyjnych a efek-tywnością i innowacyjnością firm w Polsce i Niemczech Wschodnich (2006–2007)wykonywanie badań dla międzynarodowej sieci �� European Techno-Economic Policy Support Network – ETEPS AISBL (2005–2006)współpraca z siecią Komisji Europejskiej ERAWATCH (2005–2006)��

udział w projekcie IRIM – �� Industrial Research Investment Monitoring, w ramach 6. Programu Ramowego Unii Europejskiej (2005–2006)konferencje z udziałem wybitnych światowych autorytetów z zakresu metodologii ��

badawczej: twórcą geometrii fraktalnej prof. Benoit Mandelbrotem (2005) oraz Przewodniczącym NESTI (National Experts on Science&Technology Indicators) w OECD dr Fredem Gaultem (2006).


Sieć naukowaocena wpływu działalności badawczo -rozwojowej (B+r) i innowacji na rozwój społeczno-gospodarczy

INE PAN jest koordynatorem Sieci Naukowej „Ocena wpływu działalności badawczo-rozwojowej (B+R) i innowacji na rozwój społeczno-gospodar-czy”. Uruchomienie w lipcu 2003 r. sieci naukowej miało na celu rozpo-częcie działań na rzecz zmniejszenia dystansu Polski w stosunku do naj-bardziej rozwiniętych krajów świata w sferze badań, rozwoju i innowa-

cyjności. Podjęcie tych działań w formie sieci naukowej miało doprowadzić do znalezienia obszarów, gdzie działania kooperacyjne mogłyby przyczynić się do przy-spieszenia procesu zmniejszania tego dystansu.

W skład sieci wchodzą placówki o odmiennym profilu działalności naukowej, co umożliwia stworzenie infrastruktury, w tym narzędzi ułatwiających transfer techno-logii do praktyki gospodarczej oraz rozwój tworzącej ją kadry naukowej w celu włą-czenia się w proces budowy gospodarki opartej na wiedzy. Obecnie w skład Sieci Naukowej mSN wchodzą cztery jednostki:

Instytut Wysokich Ciśnień Polskiej Akademii Nauk�� , Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk�� , Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk�� , Wydział Zarządzania Politechniki Warszawskiej�� .Oprócz badań nad innowacyjnością prowadzonych wspólnie z INE PAN aktywność

Sieci skupiała się także na pomocy członkom w składaniu wniosków w 7. Programie Ramowym UE, Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka realizowanym w latach 2007–2013 oraz na pomocy w występowaniu o środki z krajowych grantów.

MSN ułatwia członkom Sieci transfer opracowanych w Instytutach technologii do praktyki gospodarczej, głównie poprzez pomoc w nawiązywaniu kontaktów pomiędzy placówkami badawczymi Sieci a przedsiębiorstwami. Sieć przejawia dużą aktywność międzynarodową – w latach 2004–2007 nawiązano kontakt z 35 instytucjami mający-mi siedzibę poza granicami Polski.

Sieć organizowała:seminaria metodologiczne,��

seminaria prezentujące wyniki badań innych ośrodków,��

konferencje z udziałem wybitnych światowych autorytetów z zakresu metodologii ��

(Benoit Mandelbrot, Fred Gault).Sieć naukowa MSN upowszechnia wyniki badań poprzez wydawnictwa:��

Raport o innowacyjności polskiej gospodarki�O ,Biuletyn MSN�O ,MSN Working Papers�O ,Research Bulletin�O .

We współpracy z Instytutem Kształcenia Konsultantów Europejskich z Kalisza Sieć Naukowa MSN prowadziła cykl szkoleń prowadzących do uzyskania tytułu Konsultan-ta, Eksperta i Audytora Innowacyjności.

MSN tworzy sieci eksperckie składające się z naukowców (m.in. ze Szkoły Głównej Handlowej, Politechniki Warszawskiej, Wydziału Ekonomii i Wydziału Zarządzania Uni-wersytetu Warszawskiego, Instytutu Podstawowych Problemów Techniki PAN, Instytu-tu Biochemii i Biocybernetyki PAN, Instytutu Wysokich Ciśnień PAN, Narodowego Banku Polskiego i Głównego Urzędu Statystycznego) oraz z praktyków – przedstawicieli przed-siębiorstw reprezentujących najważniejsze sektory gospodarki narodowej.

Opracował Michał Baranowski

Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku

Documents

Transcript of Raport o innowacyjności sektora lotniczego w Polsce w 2010 roku