Ramy finansowe zaktualizowanej Strategii rozwoju...

Rzeszów 2012

Opracowanie:

Paweł Czapliński

Piotr Klimczak

Joanna Kudełko

Ramy finansowe zaktualizowanej Strategii rozwoju województwa podkarpackiego na lata 2007-2020

2 | S t r o n a

Spis treści

Wstęp .......................................................................................................................................... 3

1. Uwarunkowania prawne prowadzenia polityki rozwoju regionalnego .............................. 5

2. Założenia dotyczące polityki spójności Unii Europejskiej na lata 2014-2020 oraz zasad

jej finansowania .......................................................................................................................... 8

3. Identyfikacja źródeł finansowania i szacunkowa wysokość nakładów finansowych na

realizację aktualizowanej Strategii rozwoju województwa podkarpackiego ........................... 12

3.1. Nakłady jednostek samorządu terytorialnego na realizację strategii wynikające z

szacunku ich potencjału inwestycyjnego ................................................................................. 12

3.1.1. Lata 2007-2011 (stan faktyczny) .................................................................................... 16

3.1.2. Lata 2012-2020 (prognoza) ............................................................................................ 21

3.2. Środki na realizację strategii pochodzące z funduszy Unii Europejskiej .......................... 48

3.3. Inne potencjalne źródła finansowania strategii rozwoju województwa………………….55

3.4. Łączna kwota środków finansowych na realizację Strategii rozwoju województwa

podkarpackiego ........................................................................................................................ 62

4. Propozycja podziału szacowanych nakładów finansowych na główne dziedziny działań

strategicznych Strategii rozwoju województwa podkarpackiego ............................................ 64

4.1. Dziedziny działań strategicznych strategii rozwoju województwa podkarpackiego ........ 64

4.2. Podział środków na poszczególne dziedziny działań strategicznych województwa

podkarpackiego ........................................................................................................................ 67

Wnioski .................................................................................................................................... 77

Załącznik 1. Cele Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020. ............................. 79

Bibliografia: ............................................................................................................................. 80

3 | S t r o n a

Wstęp

Przedmiotem opracowania jest określenie ram finansowych aktualizowanej Strategii

rozwoju województwa podkarpackiego. W tym celu dokonane zostało oszacowanie wielkości

środków finansowych, którymi władze samorządowe województwa podkarpackiego będą

mogły dysponować na rzecz finansowania działań rozwojowych w okresie realizacji Strategii

rozwoju województwa. Następnie dokonano podziału środków finansowych na poszczególne

dziedziny działań strategicznych wyznaczone w strategii regionu podkarpackiego.

Regiony jako główne podmioty polityki regionalnej pełnią kluczową rolę w procesie

jej realizacji. Do najważniejszych zadań samorządów województw należy zaliczyć:

programowanie rozwoju regionalnego, zarządzanie rozwojem regionalnym, koordynowanie

działań prorozwojowych realizowanych na terenie województwa i budowanie partnerstwa dla

rozwoju regionalnego. Zarządzanie rozwojem dotyczy monitorowania, kontrolowania,

oceniania postępów w realizacji priorytetów rozwojowych wyznaczonych w regionalnych

dokumentach programowych i strategicznych. Funkcja ta obejmuje również zarządzanie

finansowe dotyczące dysponowania środkami na rozwój regionalny.

W pierwszej części opracowania, omówiono uwarunkowania prawne dotyczące

realizacji polityki regionalnej, w tym konstruowania strategii rozwoju regionu oraz ram

finansowych strategii.

Ze względu na fakt, że rozwój regionalny w Polsce w dużej części finansowany jest

poprzez instrumenty europejskiej polityki spójności, w drugiej części opracowania zostały

omówione założenia polityki spójności Unii Europejskiej na lata 2014-2020. Obecnie nie ma

jeszcze uchwalonych dokumentów prawnych dotyczących założeń i zasad finansowania

przyszłej polityki spójności. Dlatego też przewidywania, co do tych kwestii zostały oparte na

propozycjach, zawartych w pakiecie legislacyjnym przedstawionym przez Komisję

Europejską, obejmującym projekty rozporządzeń dotyczących założeń przyszłej polityki

spójności i jej finansowania.

W kolejnej części opracowania dokonana została identyfikacja źródeł finansowania i

szacunkowa wysokość nakładów finansowych na realizację Strategii rozwoju województwa

podkarpackiego. W tym celu zostały oszacowane nakłady jednostek samorządu terytorialnego

na realizację strategii wynikające z ich prognozowanego potencjału inwestycyjnego a także

nakłady na realizację strategii z funduszy Unii Europejskiej oraz ze środków publicznych i

4 | S t r o n a

prywatnych, w ramach ich udziału w projektach finansowanych z funduszy europejskich.

Dokonano także identyfikacji innych potencjalnych źródeł finansowania strategii rozwoju

województwa.

Część czwarta opracowania zawiera propozycję podziału szacowanych nakładów

finansowych na poszczególne dziedziny działań strategicznych, wyznaczonych w Założeniach

do aktualizacji Strategii rozwoju województwa podkarpackiego na lata 2007-2020.

Opracowanie zamykają wnioski końcowe.

5 | S t r o n a

1. Uwarunkowania prawne prowadzenia polityki rozwoju regionalnego

Zasady prowadzenia polityki rozwoju, w tym opracowywania strategii rozwoju

województwa i konstruowania jej ram finansowych regulują stosowne przepisy prawne, w

szczególności sformułowane w zapisach ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju1,

ustawy o samorządzie województwa2 oraz ustawy o finansach publicznych

3. Tematyka ta

podejmowana jest także w programowych dokumentach strategicznych, przede wszystkim w:

Strategii Rozwoju Kraju4, Narodowej Strategii Spójności

5 i Krajowej Strategii Rozwoju

Regionalnego6.

W myśl zapisów ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, przez politykę tę

rozumie się zespół wzajemnie powiązanych działań podejmowanych i realizowanych w celu

zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju oraz spójności społeczno-

gospodarczej i terytorialnej, w skali krajowej, regionalnej lub lokalnej. Rozwój społeczno-

gospodarczy jest pojęciem bardzo szerokim i wieloaspektowych, stąd też działania na rzecz

jego stymulowania są bardzo różnorodne. Należą do nich działania w zakresie: ochrony

środowiska; ochrony zdrowia; promocji zatrudnienia, w tym przeciwdziałania bezrobociu,

łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej bezrobotnych; rozwoju kultury,

kultury fizycznej, sportu i turystyki; rozwoju miast i obszarów metropolitarnych; rozwoju

obszarów wiejskich; rozwoju nauki i zwiększenia innowacyjności gospodarki, w tym rozwoju

sektorów opartych na wykorzystaniu nowoczesnych technologii; rozwoju zachowań

prospołecznych wspólnot lokalnych oraz budowy i umacniania struktur społeczeństwa

obywatelskiego; rozwoju zasobów ludzkich, w tym podnoszenia poziomu wykształcenia

społeczeństwa, kwalifikacji obywateli, jak również zapobiegania wykluczeniu społecznemu

oraz łagodzeniu jego negatywnych skutków; stymulowania powstawania nowych miejsc

pracy; tworzenia i modernizacji infrastruktury społecznej i technicznej; wspierania i

unowocześniania instytucji państwa; wspierania rozwoju przedsiębiorczości; wspierania

wzrostu gospodarczego; zwiększania konkurencyjności gospodarki.

1 Ustawa z dnia 6 grudnia 2006r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, Dz. U. z 2006 r. Nr 227 poz. 1658,

z poźn. zm. 2 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie wojewódzkim, Dz. U. z 1998 r., Nr 91 poz. 576, z późn. zm.

3 Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1240.

4 Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, listopad 2006.

5 Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie.

Narodowa Strategia Spójności, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, maj 2007. 6 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020. Regiony, Miasta, Obszary wiejskie, Ministerstwo

Rozwoju Regionalnego, Warszawa 13 lipca 2010.

6 | S t r o n a

Polityka rozwoju realizowana jest zarówno na szczeblu centralnym, jak i regionalnym.

Politykę rozwoju prowadzi Rada Ministrów oraz jednostki samorządu terytorialnego (w tym

wojewódzkie, powiatowe, gminne) w ramach ich kompetencji. Szczegółowe mechanizmy i

sposoby realizacji polityki rozwoju określane zostają w polskich dokumentach strategicznych

tj. krajowych strategiach rozwoju, strategiach sektorowych: horyzontalnych i branżowych,

strategiach rozwoju województw i strategiach rozwoju lokalnego czyli powiatowych i

gminnych.

Podstawowym dokumentem strategicznym określającym cele i priorytety polityki

rozwoju kraju oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewnić jest Strategia Rozwoju Kraju

2007-2015. Jest ona nadrzędnym, wieloletnim dokumentem strategicznym rozwoju

społeczno-gospodarczego kraju, stanowiącym punkt odniesienia zarówno dla innych strategii

i programów rządowych, jak i opracowywanych przez jednostki samorządu terytorialnego.

Priorytetami strategicznymi zawartymi w niej są: wzrost konkurencyjności i innowacyjności

gospodarki; poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej; wzrost zatrudnienia i

podniesienia jego jakości; budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa;

rozwój obszarów wiejskich; rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej.

Strategia Rozwoju Kraju jest bardzo ściśle powiązana z założeniami europejskiej

polityki spójności. W Polsce obecnie obowiązującym dokumentem określającym politykę

spójności jest Narodowa Strategia Spójności, która została skonstruowana na podstawie

wytycznych Komisji Europejskiej. Misją Narodowej Strategii Spójności jest podniesienie

jakości życia mieszkańców regionów Polski i osiągnięcie większej spójności gospodarczej,

społecznej i terytorialnej z innymi krajami Unii Europejskiej. Założonym efektem jej

realizacji ma być wzrost poziomu PKB, a także zwiększenie liczby nowych miejsc pracy i

obniżenie stopy bezrobocia.

Nowelizacja ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, wprowadziła

obowiązek tworzenia dokumentu strategicznego odnoszącego się do polityki regionalnej

prowadzonej na szczeblu krajowym, tj. Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego. Określa

ona uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju regionalnego; politykę państwa wobec regionów

i ich grup lub obszarów problemowych; zasady oraz mechanizmy współpracy oraz

koordynację działań podejmowanych przez Radę Ministrów na poziomie krajowym z

działaniami podejmowanymi przez samorząd terytorialny na poziomie regionu.

Politykę rozwoju w regionach prowadzi samorząd wojewódzki. Podstawowym

dokumentem strategicznym na poziomie regionalnym jest strategia rozwoju województwa.

Uwzględnia ona zarówno przesłanki wynikające z europejskiej polityki spójności, jak i

7 | S t r o n a

krajowej polityki rozwoju, w szczególności krajowej polityki rozwoju regionalnego, jak i

zadania własne. W związku z tym realizacja strategii finansowo wspierana jest z europejskich

funduszy strukturalnych, środków krajowych oraz środków gtfwłasnych jednostek samorządu

terytorialnego.

W myśl zapisów ustawy o samorządzie województwa, do jego głównych zadań

związanych z realizacją polityki rozwoju należy: tworzenie warunków rozwoju

gospodarczego, w tym kreowanie rynku pracy, utrzymanie i rozbudowa infrastruktury

społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim; pozyskiwanie i łączenie środków

finansowych - publicznych i prywatnych, w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności

publicznej; wspieranie i prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia

obywateli; racjonalne korzystaniu z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska

naturalnego, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju; wspieranie rozwoju nauki i

współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego oraz

innowacji; wspieranie rozwoju kultury oraz sprawowanie opieki nad dziedzictwem

kulturowym i jego racjonalnym wykorzystywaniem; promocja walorów i możliwości

rozwojowych województwa; wspieranie i prowadzenie działań na rzecz integracji społecznej i

przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Podstawowym narzędziem realizacji tej polityki

jest strategia rozwoju województwa. Strategia ta zawiera wymagane elementy, tj. diagnozę

sytuacji społeczno-gospodarczej województwa, opis celów strategicznych polityki rozwoju

województwa, kierunki działań podejmowanych przez samorząd województwa dla

osiągnięcia celów strategicznych polityki rozwoju województwa, listę projektów

infrastrukturalnych o szczególnym znaczeniu dla osiągnięcia celów strategicznych rozwoju

województwa oraz prognozę wysokości środków publicznych służących realizacji projektów.

Samorząd województwa w oparciu o strategię rozwoju regionu, prowadzi politykę rozwoju na

szczeblu województwa przede wszystkim przy pomocy programu operacyjnego.

Finansowanie działań rozwojowych, określanych w strategii województwa odbywa się

przy wykorzystaniu środków publicznych, jakie samorządy mają do dyspozycji. W myśl

ustawy o finansach publicznych, dysponowanie finansami publicznymi wiąże się z

gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem. Do środków

publicznych zalicza się: dochody publiczne; środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej,

inne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi, przychody budżetu

państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora

finansów publicznych.

8 | S t r o n a

2. Założenia dotyczące polityki spójności Unii Europejskiej na lata 2014-2020 oraz zasad jej finansowania

Ze względu na fakt, że rozwój regionalny w Polsce w dużej części finansowany jest

poprzez instrumenty europejskiej polityki spójności, przede wszystkim fundusze strukturalne,

bardzo istotne, z punktu widzenia polskich regionów, są założenia co do realizacji polityki

spójności Unii Europejskiej w okresie programowania 2014-2020.

Na dzień dzisiejszy, nie obowiązują jeszcze żadne ostatecznie zatwierdzone

dokumenty określające kształt polityki spójności po 2013 r., ale powstały już bardzo

konkretne propozycje. W październiku 2011 r. Komisja Europejska przedłożyła do

konsultacji tzw. pakiet legislacyjny polityki spójności na lata 2014-2020, zawierający

propozycje jej realizacji w tym okresie oraz zasady i reguły funkcjonowania funduszy

finansujących politykę spójności. Na podstawie dotychczasowych prac legislacyjnych oraz

wyników konsultacji krajów Unii Europejskiej i prac nad poprawkami, można z dużym

prawdopodobieństwem przyjąć, że polityka spójności realizowana w przyszłym okresie

programowania, będzie w dużym stopniu zbieżna z projektami Komisji Europejskiej, a

dokonywane poprawki nie zmienią zasadniczo przedstawionych przez nią założeń.

Pakiet legislacyjny składa się z projektów rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i

Rady, tj.:

- Rozporządzenia podstawowego, ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu

Społecznego (EFS), Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz

Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i

Rybołówstwa (EFRM),

- Rozporządzeń szczegółowych, dotyczących poszczególnych funduszy, tzn.

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu

Społecznego (EFS), Funduszu Spójności, Europejskiej Współpracy Terytorialnej (EWT),

- Innych rozporządzeń regulujących politykę spójności, w tym: dot. Europejskiego

Ugrupowania Współpracy Terytorialnej (EUWT), dot. Europejskiego Funduszu

Dostosowania do Globalizacji (EGF) oraz dot. Programu na rzecz przemian i innowacji

społecznych.

Propozycje co do realizacji polityki spójności w nowym okresie programowania, tj. w

latach 2014-2020 wskazują, że ewolucja tej polityki konsekwentnie podążać będzie w

9 | S t r o n a

kierunku podjętym już w poprzednim okresie programowania, tj. odchodzeniu od polityki

wyłącznie prowyrównawczej na rzecz polityki prokonkurencyjnej.

Taka tendencja rysowała się już w latach 2007-2013. W zmianie celów polityki

spójności widać wyraźnie tendencję do stopniowego przechodzenia od celów wyłącznie

prowyrównawczych na rzecz celów i działań związanych z wdrażaniem Strategii Lizbońskiej

z 2000 r. (zastąpionej później strategią Europa 2020). Uznano, że obok wspierania regionów

opóźnionych w rozwoju, powinno się równocześnie dążyć do wzmacniania innowacyjności i

konkurencyjności Unii w układzie globalnym.

Polityka spójności nakierowana jest na działania proefektywnościowe, to znaczy, że

preferuje rozwój takich dziedzin, które pobudzając rozwój gospodarek, zwiększając

równocześnie ich konkurencyjność. Jej celem są obecnie nie tylko działania dążące do

wyrównania poziomu rozwoju regionów, ale także związane z podnoszeniem ich poziomu

konkurencyjności i innowacyjności, co ma odbywać się poprzez poprawę warunków wzrostu

i zatrudnienia, dzięki zwiększaniu ilości i poprawie jakości miejsc pracy, inwestycjom w

kapitał rzeczowy i ludzki, rozwojowi innowacyjności i społeczeństwa opartego na wiedzy.

W planowanej na lata 2014-2020 polityce spójności, jeszcze bardziej akcentowane są

priorytety związane z podnoszeniem poziomu konkurencyjności Unii Europejskiej i

poszczególnych jej regionów. Celem strategii „Europa 2020”7, zastępującej wcześniej

obowiązującą Strategię Lizbońską jest osiągnięcie wzrostu gospodarczego, który ma być:

inteligentny − dzięki bardziej efektywnym inwestycjom w edukację, badania naukowe i

innowacje; zrównoważony − dzięki zdecydowanemu przesunięciu w kierunku gospodarki

niskoemisyjnej i konkurencyjnego przemysłu oraz sprzyjający włączeniu społecznemu - ze

szczególnym naciskiem na tworzenie nowych miejsc pracy i ograniczanie ubóstwa. W

dokumencie tym wskazano na pięć wiodących celów, dotyczących: zatrudnienia, edukacji i

innowacji, włączenia społecznego i ograniczenia ubóstwa oraz kwestii klimatu i energii.

Nakreślono w niej także siedem tzw. inicjatyw przewodnich, wspierających działania w

kluczowych obszarach, do których należą: innowacje, gospodarka cyfrowa, zatrudnienie,

młodzież, polityka przemysłowa, ubóstwo i oszczędne gospodarowanie zasobami.

Postanowienia dotyczące nowej polityki spójności podyktowane były zmieniającymi się

uwarunkowaniami gospodarowania, w tym kryzysem gospodarczym i poszukiwaniem

sposobów wyjścia z niego, aby Europa mogła wrócić na ścieżkę rozwoju. W tym celu planuje

się zintensyfikowanie działań na rzecz wzrostu i zatrudnienia.

7 Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu

społecznemu, Komunikat Komisji Europejskiej, 3.03.2010, Bruksela.

10 | S t r o n a

W nawiązaniu do powyższych przesłanek ustalono najważniejsze obszary

zainteresowania polityki spójności, które koncentrować się będą na zwiększaniu

innowacyjności, w tym także małych średnich przedsiębiorstw; promowaniu zatrudnienia i

integracji społecznej; usprawnienia transportu oraz zwiększania wydajności energetycznej i

wykorzystania odnawialnych źródeł energii8.

W tym celu opracowana została lista tzw. celów tematycznych, na działania w obrębie

których będzie udzielane wsparcie z funduszy unijnych. Lista jedenastu celów zawiera:

- wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji,

- zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjno-

komunikacyjnych,

- podnoszenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw,

- wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach,

- promowanie dostosowania do zmiany klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem,

- ochronę środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystywania zasobów,

- promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w

działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych,

- wspieranie zatrudnienia i mobilności pracowników,

- wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem,

- inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie,

- wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej.

Dla zwiększenia skoncentrowania tematycznego zaleca się, aby co najmniej 20 %

środków EFS było przeznaczonych na działania z zakresu włączenia społecznego i

zwalczania ubóstwa, skierowane do grup znajdujących się w najtrudniejszym położeniu,

żyjących na marginesie społeczeństwa.

Ambicją Komisji Europejskiej jest ułatwienie realizacji polityki spójności w

nadchodzącym okresie programowania poprzez koncentrację na mniejszej liczbie priorytetów

i uproszczenie zasad przyznawanej pomocy.

W stosunku do poprzedniego okresu programowania zmniejszono liczbę celów do

dwóch, a zadania polityki spójności zgrupowano pomiędzy (tab. 1):

8 informacje na podstawie Wniosku Komisji ws. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady

ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego

Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów

Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego objętych zakresem wspólnych ram

strategicznych oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,

Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności, oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr

1083/2006, KOM(2011) 615 wersja ostateczna, 2011/0276 (COD), 6.10.2011, Bruksela.

11 | S t r o n a

- Cel – Inwestycje w rozwój gospodarczy i wzrost zatrudnienia – wokół którego

skupione są prawie wszystkie wyróżnione wcześniej kategorie wsparcia, poza współpracą

terytorialną. Cel ten jest wiodący i skupia 96,9 % środków polityki spójności (tj. 364,3 mld

euro) i wykorzystuje środki EFRR, EFS i FS

- Cel – Europejska współpraca terytorialna – na który przeznacza się środki z EFRR

w wysokości 11,7 mld euro, co stanowi 3,1 % całości puli polityki spójności.

Tabela 1. Struktura polityki spójności

Źródło: Polityka spójności 2014-2020. Inwestycje w rozwój gospodarczy i wzrost zatrudnienia,

http://ec.europa.eu/inforegio.

Cele Fundusze Cele Kategoria regionów Fundusze

Konwergencja EFRR

Inwestycje w rozwój

gospodarczy i wzrost

zatrudnienia Regiony mniej rozwinięte EFRR

Konwergencja – faza

„phasing out” EFS Regiony w fazie przejściowej EFS

Konkurencyjność

regionalna i zatrudnienie -

faza „phasing in”

FS FS

Konkurencyjność

regionalna i zatrudnienie EFRR Regiony bardziej rozwinięte EFRR

EFS EFS

Europejska współpraca

terytorialna EFRR

Europejska współpraca

terytorialna EFRR

2007-2013 2014-2020

http://ec.europa.eu/inforegio

12 | S t r o n a

3. Identyfikacja źródeł finansowania i szacunkowa wysokość nakładów finansowych na realizację aktualizowanej Strategii rozwoju województwa podkarpackiego

W celu dokonania identyfikacji źródeł finansowania i szacunkowej wielkości

nakładów finansowych na realizację Strategii rozwoju województwa podkarpackiego,

określono nakłady jednostek samorządu terytorialnego na realizację strategii wynikające z

szacunku potencjału inwestycyjnego jednostek samorządu terytorialnego oraz nakłady na

realizację strategii z funduszy strukturalnych Unii Europejskich powiększone o wkład

środków publicznych i prywatnych współfinansujących projekty realizowane z

wykorzystaniem funduszy unijnych. Dokonano także identyfikacji pozostałych potencjalnych

źródeł finansowania strategii.

3.1. Nakłady jednostek samorządu terytorialnego na realizację strategii wynikające z szacunku ich potencjału inwestycyjnego

Omawiając źródła finansowania oraz nakłady finansowe na realizację Strategii

rozwoju województwa podkarpackiego należy na wstępie określić miejsce regionu w ramach

ogólnopolskich. Warto także, zwrócić na długoterminowy trend rozwojowy, który wydaje się

być bazą, a czasami granicą obu omawianych składowych budżetów JST.

Produkt krajowy brutto na mieszkańca jest powszechnie stosowanym miernikiem

rozwoju społeczno-gospodarczego. Na jego podstawie określono miejsce województwa

podkarpackiego w poszczególnych wariantach rozwojowych (tab.2.).

Tabela 2. PKB per capita w 2020 r. w województwie podkarpackim na tle innych regionów kraju – wg

różnych wariantów

Województwo Warianty

Utrwalający Kryzysu finansowego

Środkowy Polaryzacji Konwergencji

Dolnośląskie 2 3 2 2 2

Kujawsko-pomorskie 9 10 12 10 13

Lubelskie 16 16 11 16 14

Lubuskie 8 9 4 9 11

Łódzkie 6 5 7 6 6

Małopolskie 7 7 8 7 8

Mazowieckie 1 1 1 1 1

Opolskie 12 14 16 14 16

13 | S t r o n a

Podkarpackie 15 15 9 15 9

Podlaskie 14 13 15 13 7

Pomorskie 4 6 6 3 3

Śląskie 5 4 5 5 5

Świętokrzyskie 11 11 13 11 12

Warmińsko-mazurskie 13 12 14 12 15

Wielkopolskie 3 2 3 4 4

Zachodniopomorskie 10 8 10 8 10 Źródło: Trendy rozwojowe regionów, Geoprofit, Warszawa, 2009.

Istotne wnioski daje analiza pozycji województwa podkarpackiego w

poszczególnych wariantach (tab.3.) Dla każdego województwa obliczono średnią pozycję

zajmowaną we wszystkich wariantach i na tej podstawie stworzono nowy szereg

województw. Jednocześnie obliczono rozpiętość obszaru zajmowanego przez poszczególne

województwa we wszystkich wariantach. Subiektywnie przyjęto że: rozpiętość od 0 do 1

oznacza stabilna pozycję województwa; od 2 do 3 raczej stabilną pozycję województwa, od 4

do 5 raczej niestabilna pozycję województwa oraz powyżej 5 pozycję niestabilną.

Tabela 3. Ocena stabilności pozycji województwa podkarpackiego w różnych wariantach

Pozycja stabilna Pozycja raczej stabilna Pozycja raczej niestabilna Pozycja niestabilna

Województwo miejsce województwo miejsce województwo miejsce województwo miejsce

Mazowieckie 1 wielkopolskie 3 kujawsko-pomorskie 10 lubuskie 8

Dolnośląskie 2 pomorskie 4 opolskie 15 podlaskie 12

Śląskie 5 łodzkie 6 lubelskie 16 podkarpackie 13

Małopolskie 7 zachodniopomorskie 9

świętokrzyskie 11

warmińsko-mazurskie 14

Źródło: Trendy rozwojowe regionów, Geoprofit, Warszawa, 2009.

Według tak przyjętych kryteriów województwo podkarpackie znalazło się w grupie

województw niestabilnych. Zdecydowanie najlepiej wypada Podkarpacie w zakresie

prognozowanej wartości PKB w roku 2020 w wariancie środkowym i wariancie konwergencji

(miejsce 9), szczególnie w odniesieniu do pozostałych wariantów, gdzie region podkarpackie

niemalże zamyka ranking regionów (3 razy miejsce 15).

W przypadku województwa podkarpackiego modele prognozowania pozwalają na

zidentyfikowanie bardzo niewielu istotnych statystycznie wskaźników współwystępujących w

czasie ze wzrostem PKB. Wskaźnikami istotnymi dla wzrostu regionalnego PKB są: emisja

zanieczyszczeń na km2, nakłady na działalność badawczo-rozwojową na mieszkańca, linie

kolejowe na 100 km2 oraz liczba firm z udziałem zagranicznym na 1000 mieszkańców.

Warto podkreślić, że wymienione wskaźniki to najistotniejsze zmienne, które najsilniej

wpływają na wzrost PKB na jednego mieszkańca w regionie.

14 | S t r o n a

Wskazanie zjawisk korzystnych (szans) i niekorzystnych (zagrożeń) wynika z analizy

trendów. To na ich podstawie można stwierdzić, że: do zagrożeń regionu możemy zaliczyć

prognozowane niewielkie osłabienie pozycji zakresie liczby studentów szkół wyższych.

Natomiast wśród szans znalazły się: korzystna sytuacja demograficznej (zmniejszenie się

wskaźnika obciążenia demograficznego) oraz obniżenie się antropopresji środowiska

przyrodniczego (wzrost odsetka ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków).

Jak wynika z dokumentu „Ramy finansowe strategii rozwoju województw na lata

2007-2013” opublikowanego w 2006 r. w latach 2007 – 2013 JST z województwa

podkarpackiego miały dysponować środkami na nowe programy rozwojowe w wysokości

15.071,4 mln zł. Aż 64% tych środków miały stanowić transfery z Unii Europejskiej,

pozostałą część stanowi potencjał inwestycyjny podkarpackich samorządów. Wydatki na

dokończenie inwestycji rozpoczętych przed końcem 2006 r. zmniejszały potencjał

inwestycyjny o 15%. Jako podkreślano, inwestycje kontynuowane miały szczególnie silny

wpływ na ograniczenie potencjału inwestycyjnego (na realizację nowych programów

rozwojowych) w gminach miejskich oraz w pozostałych gminach. W gminach miejskich

jeszcze większe ograniczenie potencjału wynikało z konieczności spłaty zobowiązań

zaciągniętych do końca 2005 r. Spłaty zobowiązań z końca 2005 r. stanowiły także istotny

czynnik ograniczający potencjał inwestycyjny powiatów (tab.4).

Tabela 4. Środki na programy rozwojowe JST w województwie podkarpackim w latach 2007-2013.

Prognoza 2006 r.

Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2007-2013

Środki finansowe na 31XII2006 1368,5 x x x x x x 1368,5 Dochody ogółem 5449,2 5671,1 5940,1 6245,0 6580,5 6926,3 7294,9 44107,2 Wydatki bieżące 4743,2 4988,2 5260,8 5566,7 5910,1 6266,5 6628,2 39363,6 Inwestycje kontynuowane 194,0 182,8 164,9 119,9 97,8 95,7 95,7 950,8 Zakupy inwestycyjne 42,9 45,3 48,1 51,4 55,3 59,3 63,6 365,9 Potencjał własny (1+2-3-4-5) 1837,6 454,8 466,4 507,0 517,4 504,8 507,5 4795,5 Zobowiązania 120,0 79,2 417,6 24,1 20,7 6,0 18,6 686,2 Potencjał inwestycyjny (6+7) 1957,6 534,0 884,0 531,1 538,1 510,8 526,1 5481,8 Środki UE 416,1 739,5 1292,6 1732,7 1771,6 1799,6 1837,4 9589,6 Środki na programy rozwojowe (8+9) 2373,8 1273,5 2176,6 2263,8 2309,7 2310,5 2363,6 15071,4

Źródło: Ramy finansowe strategii rozwoju województw na lata 2007-2013, IBnGR,MRR, Warszawa, 2006.

W omawianym dokumencie stwierdzono, że w latach 2007-2013 największymi

środkami na nowe programy rozwojowe będą dysponowały gminy (aż 41% łącznych

środków) oraz województwo samorządowe. Bardzo istotne znaczenie będą miał też powiaty.

Co prawda powiaty miał być w znacznym stopniu obciążone wydatkami na dokończenie już

rozpoczętych inwestycji oraz spłatami zobowiązań, jednak dużą część ich wydatków miały

15 | S t r o n a

sfinansować transfery z Unii Europejskiej. Bardzo ograniczonymi środkami na nowe

programy rozwojowe dysponować miały miasta na prawach powiatu oraz pozostałe gminy

miejskie (tab.5).

Rozważając wielkość potencjału własnego oraz potencjału inwestycyjnego i środków

z Unii Europejskiej w kontekście programów rozwojowych na lata 2007-2013 w przeliczeniu

na 1 mieszkańca można stwierdzić, że mimo założonego wzrostu wielkości obu potencjałów i

dość optymistycznych wielkości środków unijnych główną barierą w dostępie do środków na

finansowanie programów rozwojowych są niskie dochody (tab.6).

Tabela 5. Składniki potencjału inwestycyjnego JST województwa podkarpackiego w latach 2007-2013

według rodzajów JST.

Prognoza 2006 r.

Wyszczególnienie

Jednostki samorządu terytorialnego

ogółem

gminy

powiaty województwo ogółem

Miasta na prawach powiatu

Pozostałe miejskie

Pozostałe gminy

Potencjał inwestycyjny 5481,8 3695,1 430,3 326,5 2938,4 562,3 1224,3

Potencjał własny 4795,5 3627,3 245,9 1271,1 2110,3 193,2 975,1

Wolne środki finansowe 1368,5 1265,8 -0,4 1090,1 176,0 71,0 31,7

Dochody 44107,2 33815,8 7490,1 5519,4 20806,3 7353,2 2938,2

Wydatki bieżące 39363,6 30324,5 7151,1 5122,3 18051,2 7142,0 1897,1

Inwestycje kontynuowane 950,8 889,4 49,0 170,5 669,8 39,9 21,4

Zakupy inwestycyjne 365,9 240,4 43,7 45,6 151,0 49,1 76,3

Spłata zobowiązań 1585,4 1428,5 199,0 1041,7 187,8 116,1 40,8

Nowe zobowiązania 2271,6 1496,4 383,4 97,1 1015,9 485,2 290,1 Źródło: Ramy finansowe strategii rozwoju województw na lata 2007-2013, IBnGR,MRR, Warszawa, 2006.

Tabela 6. Środki na programy rozwojowe w latach 2007-2013 w województwie podkarpackim

w przeliczeniu na 1 mieszkańca.

Prognoza 2006 r.

Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

2007-2013

zł

Środki na programy rozwojowe

123,9 154,4 266,5 278,6 289,9 299,3 313,7 1726,4

Środki z UE 49,6 88,2 154,1 206,5 211,1 214,4 218,9 1142,8

Potencjał inwestycyjny 74,3 66,2 112,4 72,1 78,8 84,9 94,8 583,6

Zobowiązania 18,5 15,8 53,8 7,1 7,3 6,9 9,6 118,8

Potencjał własny 55,8 50,5 58,7 65,0 71,6 78,0 85,2 464,8 Źródło: Ramy finansowe strategii rozwoju województw na lata 2007-2013, IBnGR,MRR, Warszawa, 2006.

Zaprezentowane powyżej ustalenia mające charakter prognozy nie zawsze znalazły

swoje odzwierciedlenie w ostatecznych danych (tab.7).

16 | S t r o n a

Tabela 7. Dochody i wydatki województwa podkarpackiego w latach 2007-2011 (w zł)

Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011

Dochody ogółem 543650099,73 698590565,16 1048121461,53 887015112,12 929774710,52

Wydatki bieżące x 436315389,46 646567062,59 542213426,73 547550040,23

Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL

3.1.1. Lata 2007-2011 (stan faktyczny) Potencjał inwestycyjny jednostek samorządu terytorialnego wskazuje ile środków

finansowych będą one mogły przeznaczyć z dochodów własnych oraz zobowiązań na

działania związane z rozwojem regionalnym i lokalnym, czyli na realizację założeń strategii

rozwoju województwa. Metodologia wyliczenia potencjału inwestycyjnego oraz niektóre

wskaźniki niezbędne do wyliczeń zostały zaczerpnięte z opracowania IBnGR (2006) „Ramy

finansowe strategii rozwoju województw 2007-2013”, przygotowanego na zlecenie

Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Jednak ze względu na zmianę sytuacji gospodarczej

oraz prognoz co do jej kształtowania w najbliższych latach zmieniono założenia

makroekonomiczne prognoz. Ponadto wyliczenia zostały oparte na danych Banku Danych

Lokalnych dotyczących wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego

województwa do roku 2011 (tab.8 - 15).

Tabela 8. Dochody województwa podkarpackiego w latach 2007-2011 [w zł]


wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 Dochody budżetów województw (bez środków pozyskanych z innych źródeł w tym nowego zadłużenia)

543650099,73 698590565,16 1048121461,53 887015112,12 929774710,52

Dotacje celowe z budżetu państwa

78293768,52 201789243,24

100186831,30 158234957,44 89709801,80

Dochody własne razem 178919319,03 245950964,85 237965048,48 173286621,11 241131295,73 Podatek dochodowy od osób fizycznych

28754028,00 33186528,00 29124666,00 28848682,00 33380105,00

Podatek dochodowy od osób prawnych

133820536,01 112624163,42 110812048,18 102154154,46 131158926,43

Dochody z majątku województwa

3466671,79 6147364,05 788408,47 2859167,89 4388698,19

Pozostałe dochody 12878083,23 93992909,38 97239925,83 39424616,76 72203566,11 Subwencje ogólne 188071845,00 247228707,00 299368052,00 332145522,00 293403400,00 Dochody majątkowe (bez dochodów ze sprzedaży majątku)

100636743,96

94672839,14

263458235,91

210019094,98

252518028,00

Wolne środki finansowe 1% dochodów

5436501,00 6985905,65 10481214,62 8870151,12 9297747,11

17 | S t r o n a

Tabela 9. Wydatki zmniejszające potencjał inwestycyjny województwa podkarpackiego

w latach 2007-2011 [zł]


Tabela 10. Dochody powiatów województwa podkarpackiego w latach 2007-2011 [w zł]


wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 całkowite wydatki bieżące 162435348,02 221832458,56 288253246,93 340637558,70 339996057,19 wynagrodzenia 66869777,71 86323404,67 100629477,09 110135847,24 122805622,93 składki na ubezpieczenia 12418888,74 14573809,30 16735531,03 17826406,52 19969118,53 pozostałe wydatki bieżące 83146681,57

120935244,59

170888238,81

212675304,94

197221315,73

Wydatki na obsługę długu publicznego (bez wypłat z tytułu gwarancji i poręczeń)

2042013,87 2048890,85 1008700,07 7170475,81 13588677,78

dotacje 182968011,67 209168272,91 353041441,23 183419272,51 180787933,19 Wartość nakładów inwestycyjnych

7028699,00

7883112,00

8534953,00 10288683,00 x

Koszty spłat zadłużenia sprzed 2008 roku - 1,5% dochodów 2008-2015

10422737,51

10422737,51 10422737,51 10422737,51 10422737,51

Średnioroczne nowe zadłużenie 9,87% dochodów wg IBnGR

5365826,40 68950888,78

103449588,25

87548391,57

91768763,93

wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 Dochody budżetów powiatów (bez środków pozyskanych z innych źródeł w tym nowego zadłużenia)

1105272620,23 1224103536,51 1475198038,76 1602409509,16 1671782286,97


237246775,08 301415074,17 325474438,59 348521148,95 321914681,68

Dochody własne razem 279501263,90 345436425,31 349649976,60 370715365,20 381996424,13 Podatek dochodowy od osób fizycznych

135125394,00 156505996,00 133076008,00 133360128,00 155573732,00


7553132,88 7541420,80 6853637,67 5664888,42 7724678,80


26395807,86 15691210,72 20392281,98 28301786,41 11652062,57

Pozostałe dochody 110426929,16 165697797,79 189328048,95 203388562,37 207045950,76 Subwencje ogólne 513820004,00 554123240,00 655517415,00 721934150,00 732554075,00 Dochody majątkowe (bez dochodów ze sprzedaży majątku)

97452916,79

120148159,95

233277233,68

274675095,34

302370961,64

Wolne środki finansowe 0,97 % dochodów

10721144,42

11873804,30

14309420,98

15543372,24

16216288,18

18 | S t r o n a

Tabela 11. Wydatki zmniejszające potencjał inwestycyjny powiatów

województwa podkarpackiego w latach 2007-2011 [w zł]


Tabela 12. Dochody gmin bez miast na prawach powiatu województwa podkarpackiego

w latach 2007-2011 [w zł]


wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 całkowite wydatki bieżące 928365660,27 1025450113,72 1172781069,96 1255341839,52 1269382607,78 wynagrodzenia 464994696,43 519642815,77 572041096,51 611315138,84 658084909,91 składki na ubezpieczenia 101741602,71 116260076,45 87430733,96 93081963,36 100235943,15 pozostałe wydatki bieżące 361629361,13

389547221,50

513309239,49

550944737,32

511061754,72

Wydatki na obsługę długu publicznego (bez wypłat z tytułu gwarancji i poręczeń)

8078101,45 9913690,46 8103057,77 10797323,33 16333833,11

dotacje 61140932,69 70149675,87 74426739,40 78269846,59 81691514,03 Wartość nakładów inwestycyjnych

7028699,00 7883112,00 8534953,00 10288683,00 x

Spłata zobowiązań sprzed 2008 roku 1,6% dochodów 2008-2015

22340074 ,00

22340074 ,00 22340074 ,00 22340074 ,00 22340074 ,00

wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 Dochody budżetów gmin (bez środków pozyskanych z innych źródeł w tym nowego zadłużenia)

3808948821,61 4111618483,52 4413460821,31 5157084279,60 5111779652,31


833104403,90 856085916,38 845248354,17 1149803237,96 981908374,32

Dochody własne razem 1333050795,32 1576430908,23 1579371778,30 1705610670,56 1821226156,87 Podatek rolny 52840715,67 65535470,42 67456307,42 53930801,32 57936912,11

Podatek od nieruchomości

406936516,56 413554508,30 436277779,85 470525750,66 521890721,89

Podatek od środków transportowych

25520181,07 25795889,44 26887101,84 28121852,29 31119510,22

Podatek od czynności cywilnoprawnych

30138629,67 32937854,36 29586579,50 28035643,03 27946528,28

Dochody z majątku 97468121,37 130440244,90 122965274,36 141284518,94 136701324,91 Udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych

476596869,00 556570924,00 476109635,00 479780551,00 562653373,00

Udział w podatku dochodowym od osób prawnych

36014442,87 36144717,97 32782924,82 27043832,73 37206931,94

Subwencje ogólne 1492888808,00 1646718569,00 1826459125,00 1912790191,00 1941665085,00

Wolne środki finansowe wg założeń IBnGR (4,81% dochodów)

183210438,32

197768849,06

212287465,51

248055753,85

245876601,28

19 | S t r o n a

Tabela 13. Wydatki zmniejszające potencjał inwestycyjny gmin bez miast na prawach powiatu



A - wydatki bieżące jednostek budżetowych ogółem

Tabela 14. Dochody miast na prawach powiatu województwa podkarpackiego

w latach 2007-2011 [w zł]


A-bez środków pozyskanych z innych źródeł w tym nowego zadłużenia

wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 Całkowite wydatki bieżące

2142674373,33A 3409774695,68 3655868540,29 4256197850,16 4205645056,86

Wydatki bieżące na wynagrodzenia

1212874546,67A 1333907985,23 1468433011,57 1613470980,67 1728189848,66

Wydatki bieżące na pochodne od wynagrodzeń

239268466,09A 236878238,04 255902278,88 282054365,32 300780825,40

Pozostałe wydatki bieżące

X 1838988472,41

1931533249,84

2360672504,17

2176674382,80

Świadczenia na rzecz osób fizycznych

780701138,35 764163795,20 762549276,70 1010919422,73 868015676,30

Obsługa długu publicznego (bez wypłat z tytułu gwarancji i poręczeń)

19937182,36 27644183,90 25301532,53 40793849,26 68259509,40

dotacje 185044670,70 212500763,06 235370957,61 249392501,66 246551797,06 Spłata zobowiązań sprzed 2008 roku 4,7% dochodów 2008-2015

229525469,00

229525469,00

229525469,00

229525469,00

229525469,00

wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 Dochody budżetów miast na prawach powiatu

A

1106235827,55 1265739203,08 1208183618,13 1471656088,34 1632570500,22


152530813,64 172474581,00 155455792,63 236409466,99 174092940,19

Dochody własne razem 513691666,26 680168462,76 571457181,99 593846869,98 697767842,48 Podatek rolny 1300628,00 1906310,75 2110391,65 1675984,76 1814172,28


124197895,83 128804593,24 132815311,48 149035095,93 158678301,43


8052190,88 8075124,47 9063233,87 8721144,41 8990378,15


27110711,44 24933503,93 15661878,46 12957745,15 15056327,51

Dochody z majątku 32721727,74 68908323,22 35539662,93 41622277,06 47947024,04 Udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych

223402553,00 256384540,00 245805420,00 237734345,00 270032713,00

Udział w podatku dochodowym od osób prawnych

24431069,82 22792845,08 24478956,27 23031032,21 27312143,26

Subwencje ogólne 369902948,00 404358452,00 464453675,00 508059491,00 525803072,00

Wolne środki finansowe wg założeń IBnGR (średnioroczny niedobór)

-57000,00

-57000,00

-57000,00

-57000,00

-57000,00

20 | S t r o n a

Tabela 15. Wydatki zmniejszające potencjał inwestycyjny miast na prawach powiatu



A - wydatki bieżące jednostek budżetowych ogółem

Sytuacja finansowa gmin i powiatów województwa podkarpackiego

Tabela 16. Wynik bieżący w gminach województwa podkarpackiego


Liczba gmin 156 156 156 156 156

gminy, w których dochody bieżące większe niż wydatki bieżące 150 153 153 156 156

gminy, w których dochody bieżące mniejsze niż wydatki bieżące 6 3 3 0 0 Źródło: Sytuacja finansowa gmin i powiatów województwa podkarpackiego w latach 2011-2015, WF,

Warszawa,2012

Tabela 17. Wynik bieżący w powiatach województwa podkarpackiego


Liczba powiatów 21 21 21 21 21

powiaty, w których dochody bieżące większe niż wydatki bieżące 21 20 20 20 21

powiaty, w których dochody bieżące mniejsze niż wydatki bieżące 0 1 1 1 0 Źródło: Sytuacja finansowa gmin i powiatów województwa podkarpackiego w latach 2011-2015, WF,

Warszawa,2012

Tabela 18. Wynik gmin województwa podkarpackiego


Liczba gmin z nadwyżką 42 54 140 147 146

Liczba gmin z deficytem 114 91 12 3 0

Liczba gmin z budżetem zrównoważonym 0 11 4 6 10 Źródło: Sytuacja finansowa gmin i powiatów województwa podkarpackiego w latach 2011-2015, WF,

Warszawa,2012

wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 Całkowite wydatki bieżące

609123271,82A 997350033,34 1094989611,98 1237624255,02 1247168691,29

Wydatki bieżące na wynagrodzenia

359297015,84A 408366939,51 446335111,02 482662280,69 572071450,61

Wydatki bieżące na pochodne od wynagrodzeń

66728301,11A 70680356,00 71364540,97 75824055,26 89671781,74


X 518302737,83

577289959,99

679137919,07

585425458,94


116486669,72 109235883,05 110667324,68 185997336,30 122558475,33

Obsługa długu publicznego (bez wypłat z tytułu gwarancji i poręczeń)

12665715,42 17769556,02 17671721,32 18495405,31 26669695,48

dotacje 133694385,82 153382039,84 171521259,62 183135427,90 119909773,61 Spłata zobowiązań sprzed 2008 roku 2,7% dochodów 2008-2015

38829537,00

38829537,00

38829537,00

38829537,00

38829537,00

21 | S t r o n a

Tabela 19. Wynik powiatów województwa podkarpackiego


Liczba powiatów z nadwyżką 10 4 21 21 21

Liczba powiatów z deficytem 11 14 0 0 0

Liczba powiatów z budżetem zrównoważonym 0 3 0 0 0 Źródło: Sytuacja finansowa gmin i powiatów województwa podkarpackiego w latach 2011-2015, WF,

Warszawa,2012

Mapa 1. Poziom zadłużenia samorządów gminnych w województwie podkarpackim

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie,

Zadłużenie gmin w województwie podkarpackim wykazuje znacznie zróżnicowanie

przestrzenne (mozaika przestrzenna). Oznacza to, że samo położenie jednostki tak pod

względem granic państwowych i wojewódzkich jak i odległość gminy od stolicy

województwa nie ma wpływu na poziom zadłużenia. To z kolei oznacza, że podstawowe

determinanty wpływające na poziom zadłużenia to determinanty wewnętrzne, wynikające

m.in. z potencjału społecznego i gospodarczego gminy. Na szczególną uwagę zasługuje tu

czynnik instytucjonalny, silnie związany z elementem ludzkim, który kreuje lokalną

rzeczywistość. Warto także nadmienić, że poziom zadłużenia jest też przejawem aktywności

społeczno-gospodarczej gminy. Zatem sam poziom zadłużenia, nie jest jednoznacznie

oceniany.

22 | S t r o n a

Mapa 1. Poziom zadłużenia samorządów powiatowych w województwie podkarpackim

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie,

Zadłużenie na poziomie powiatów, podobnie jak gmin wykazuje zróżnicowanie

przestrzenne. Wyższy poziom zadłużenia występuje w miast na prawach powiatu niższy w

powiatach ziemskich bezpośrednio sąsiadujących z dużymi miastami. Wyjątkiem jest miasto

Przemyśl. Jednak najwyższy poziom zadłużenia występuje w powiatach peryferyjnych

(bieszczadzki i leski) oraz powiatach wewnętrznych (przeworski i kolbuszowski).

Można zaryzykować stwierdzenie, że poziom zadłużenia powiatów w województwie

podkarpackim maleje z południowego-wschodu ku zachodowi .

3.1.2. Lata 2012-2020 (prognoza)

Przyjęte założenia do wieloletniej prognozy finansowej

Podstawą do oszacowania wartości przyjętych w aktualizowanej Wieloletniej

Prognozie Finansowej Województwa Podkarpackiego są:

- w latach 2012-2040 założenia makroekonomiczne, które zawarte zostały w „Wytycznych

dotyczących założeń makroekonomicznych na potrzeby wieloletnich prognoz finansowych

jednostek samorządu terytorialnego” – aktualizacja styczeń 2012 r., zalecanych przez

23 | S t r o n a

Ministerstwo Finansów i w Ustawie Budżetowej Państwa na 2012 r.

Do najważniejszych czynników makroekonomicznych mających wpływ na wielkość

dochodów z tego źródła należy zaliczyć:

- wzrost PKB,

- inflację,

- tempo wzrostu wynagrodzeń,

- wzrost zatrudnienia,

- planowane zmiany systemowe (ulgi, stawki podatkowe).

W Ustawie Budżetowej Państwa na 2012 r. oraz w „Wytycznych dotyczących założeń

makroekonomicznych na potrzeby wieloletnich prognoz finansowych jednostek samorządu

terytorialnego” założono, że sytuacja gospodarcza w kraju będzie się stopniowo poprawiać.

W okresie 2013-2014 PKB będzie kształtować się na poziomie 3,4% i 3,8%%. W kolejnych

latach 2015-2022 prognozy Ministerstwa Finansów wskazują, że realne tempo wzrostu PKB

zacznie się stopniowo obniżać i osiągnie średni poziom 3,1% w 2022 r.

Średnioroczna inflacja ma wynieść po 2,5% w latach 2012-2014. W latach 2015-2022

z jednej strony można przewidywać niższe tempo wzrostu popytu konsumpcyjnego i

inwestycyjnego sektora prywatnego, a z drugiej mocnego ograniczenia tempa wzrostu

spożycia przez sektor publiczny, ze względu na planowaną konsolidację i redukcję deficytu w

podsektorze rządowym i samorządowym.

Realny wzrost wynagrodzeń będzie umiarkowany, co wynika m. in. ze znacznego

ograniczenia ich wzrostu w jednostkach sfery budżetowej.

Na planowanie dochodów ogółem w latach 2012-2015 istotny wpływ mają wielkości

wynikające z realizacji programów unijnych kończących się w 2015 r.

Wydatki zostały zaplanowane zgodnie z wprowadzoną od 2011 r. zasadą

zrównoważonego budżetu bieżącego samorządu. Podstawą wydatków majątkowych są

obowiązujące przedsięwzięcia wieloletnie uchwalone przez Sejmik Województwa

Podkarpackiego.

W oparciu o powyższe informacje zaplanowano bezpieczny poziom zadłużenia

budżetu, który pozwala na spłatę zaciągniętych i planowanych do zaciągnięcia zobowiązań.

Wieloletnia Prognoza Finansowa opiera się na długoterminowej prognozie nadwyżki

operacyjnej, która obrazuje zdolność obsługi zobowiązań oraz możliwości samodzielnego

finansowania przedsięwzięć. Analiza ma stanowić pomoc przy podejmowaniu decyzji o

wielkości i okresie realizowanych przedsięwzięć oraz kształtowaniu przyszłych budżetów

24 | S t r o n a

jednostek samorządu terytorialnego (JST). Pojęcie prognozy nie jest jednoznacznie

zdefiniowane. Przyjęto, że prognoza powinna być:

- sformułowana z wykorzystaniem dorobku nauki,

- podnosząca się do określonego momentu czasu w przyszłości,

- podlegająca empirycznej weryfikacji,

- akceptowalna.

Budowa prognozy składa się z kilku etapów, przy czym można jednak wyodrębnić

następujące etapy postępowania, które powinny być wykonywane w odpowiedniej kolejności:

jednoznaczne zdefiniowanie problemu prognostycznego,

- zebranie danych historycznych,

- analiza danych historycznych,

- wybranie metody prognozowania,

- postawienie prognozy,

- ocena trafności prognozy.

W pracy wykorzystano dane dotyczące kształtowania się poszczególnych kategorii

dochodów i wydatków budżetowych z minimum czterech ostatnich lat oraz na postawie

aktualnego planu budżetu JST.

Podstawą budowy prognoz jest poprawnie przeprowadzona diagnoza badanej

rzeczywistości, czyli stwierdzenie przeszłego oraz faktycznego (teraźniejszego) stanu

prognozowanych zjawisk, dlatego też, każda z kategorii dochodów i wydatków została

przeanalizowana oddzielnie. Pierwszym etapem analizy było przedstawienie historycznych

danych. W kolejnym etapie porównywano dynamikę danych ze wskaźnikiem wzrostu

ogólnego poziomu cen. Starano się także znaleźć czynniki mogące mieć wpływ na

kształtowanie się wyodrębnionych kategorii dochodów i wydatków.

Z uwagi na niewielki materiał statystyczny, ograniczony małą liczbą obserwacji, nie

można zastosować żadnych metod ekonometrycznych. Z tej samej przyczyny w analizie nie

używa się żadnych średnich i innych miar statystycznych.

Czynniki mające wpływ na gospodarkę budżetową i finanse

Dochody jednostek samorządu terytorialnego w okresie analizy będą zależały od wielu

czynników, które można podzielić na dwie kategorie:

- czynniki wewnętrzne, na które jednostka ma wpływ,

- czynniki zewnętrzne, na które jednostka nie ma wpływu.

25 | S t r o n a

Do czynników wewnętrznych należy przede wszystkim polityka finansowa jednostki.

Czynniki zewnętrzne to przede wszystkim regulacje prawne obowiązujące samorządy. Są to

np.:

- ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego,

- ustawa o finansach publicznych (w szczególności limity zadłużenia oraz wydatków na

obsługę długu).

Od 2014 r. wejdzie w życie nowe ograniczenie poziomu zadłużenia JST (tzw.

indywidualny wskaźnik zadłużenia JST oparty na nadwyżce operacyjnej), które zastąpi

obecnie obowiązujący limit poziomu długu i wypłat na obsługę długu. Nowe ograniczenie nie

będzie jednak wolne od wad z uwagi na:

- brak zróżnicowania limitu w zależności od szczebla samorządu terytorialnego;

- brak możliwości finansowania przejściowego niedoboru;

- nieuwzględnianie w kalkulacji zobowiązań innych niż kredyt, pożyczka i emisja

papierów wartościowych, np. zobowiązań zaciąganych przez niezależne od JST osoby

prawne, które mogą obciążyć ich budżet (chodzi przede wszystkim o dług spółek

komunalnych i samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej);

- nieuwzględnienie bieżących kosztów obsługi długu w limicie wypłat na obsługę

długu.

Ponadto na ocenę możliwości zadłużania się przez samorządy wpływ będą miały dane

historyczne nieadekwatne do ich bieżącej sytuacji finansowej. Pamiętać przy tym należy, że

jeżeli JST przekroczy dopuszczalny limit zadłużenia, to nie może zaciągać kolejnych

zobowiązań i musi wdrożyć program naprawczy, dzięki któremu nastąpi poprawa jej sytuacji

finansowej.

Inne zewnętrzne czynniki mogące wpłynąć na sytuację finansową i gospodarczą to

lokalne potrzeby społeczne i uwarunkowania gospodarcze regionu. Istotnym czynnikiem o

charakterze zewnętrznym o ogromnym wpływie na finanse jednostki jest ogólna sytuacja

gospodarcza kraju.

Z analizy głównych źródeł dochodów i wydatków wynika, iż w dużej mierze

wielkości te zmieniają się pod wpływem inflacji.

Od 2010 r. uległ zmianie system przepływu środków w ramach finansowania

projektów unijnych. Zmiana systemu polegała na wyznaczeniu centralnego podmiotu

płatniczego (Bank Gospodarstwa Krajowego) do realizacji płatności dla beneficjentów

programów. Bank Gospodarstwa Krajowego dokonywał wszystkich płatności w programach

na rzecz wszystkich beneficjentów z rachunków otwartych w tym banku przez Ministra

26 | S t r o n a

Finansów - za wyjątkiem wydatków dokonywanych w ramach projektów Pomocy

Technicznej, dlatego też środków przeznaczonych na te płatności nie ma w budżecie

województwa. Tym samym budżet województwa, z którego w latach poprzednich

dokonywano wszystkich płatności dla beneficjentów programów operacyjnych, zmniejszył

się.

W okresie programowania 2007-2013, dla lat 2007-2010 wprowadzono zasadę n+3,

natomiast w latach 2011-2013 obowiązuje n+2. Oznacza to, że środki przyznane w ostatnim

roku realizacji tych programów można wydatkować do roku 2015, dlatego też po tym

terminie nie planuje się wpływu dochodów z tego źródła. Przy planowaniu dochodów z tego

źródła należy również wziąć pod uwagę fakt, że zgodnie z decyzją Komisji Europejskiej

Polska otrzyma z funduszy strukturalnych dodatkowe 663 mln EUR w latach 2011-2013.

Wynika to z wyższego, niż przewidywano w prognozie z 2005 r., wzrostu gospodarczego,

jaki Polska osiągnęła w latach 2007-2009.

Dochody ze sprzedaży majątku zgodnie z informacjami z departamentów

merytorycznych zaplanowane są wyłącznie do roku 2014.

Wydatki

Naczelną zasadą przyjętą przy konstruowaniu Wieloletniej Prognozy Finansowej jest

wynikająca z art. 242 ustawy o finansach zgodność planowanych wydatków bieżących z

dochodami bieżącymi, powiększonymi o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki,

o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 6. Wyszczególniono kwoty wydatków bieżących (w tym

na obsługę długu, gwarancje i poręczenia) i majątkowych budżetu samorządu województwa,

wynikających z limitów wydatków na planowane i realizowane przedsięwzięcia w ramach

Wieloletniej Prognozy Finansowej oraz kwoty wydatków na wynagrodzenia i składki od nich

naliczane oraz wydatki związane z funkcjonowaniem organów Województwa.

Brak wystarczających środków na wydatki inwestycyjne, zmusza województwo do

zaniechania realizacji przedsięwzięć i dokonywania cięć budżetu w tym zakresie.

Województwo w pierwszej kolejności musi zabezpieczyć środki na projekty realizowane przy

współudziale środków pochodzących z UE. Stąd do wykazu przedsięwzięć wieloletnich,

będącego załącznikiem do Prognozy dołączono listę rezerwową przedsięwzięć, które będą

realizowane w zależności od wielkości środków na wydatki inwestycyjne, jakimi

Województwo będzie dysponowało..

Wielkości budżetowe prezentowane w Wieloletniej Prognozie Finansowej

Województwa Podkarpackiego uwzględniają kwotę długu i etapy jej spłaty w poszczególnych

27 | S t r o n a

latach, objętych prognozą finansową oraz ustawowo określone wskaźniki poziomu zadłużenia

JST. Ujęto zarówno wskaźniki obowiązujące do końca 2013 r. na podstawie art. 169 i art. 170

starej ustawy o finansach publicznych z 2005 r., jak również mającą obowiązywać od roku

2014 relację, o której mowa w art. 243 ustawy o finansach stanowiącą nowy limit zadłużenia.

Zgodnie z art. 227 ust. l ustawy o finansach wykazano szczegółowe wydatki w

podziale na środki bieżące i majątkowe, w tym krajowe i zagraniczne, do roku 2014 na

podstawie realizowanych zadań i przewidywanych do realizacji projektów.

Założenia na lata 2012-2013

W założeniach do sporządzenia prognozy dochodów Województwa Podkarpackiego

na lata 2012-2013 zastosowano procedurę uwzględniającą cykliczny rozwój gospodarek

rynkowych uzupełnioną metodą analizy eksperckiej. W ramach zastosowanej do celów

prognostycznych analizy uwzględniono działanie dwupoziomowej dźwigni finansowej,

powodowanej wykorzystaniem przez przedsiębiorców Podkarpacia unijnych środków

pomocowych. Uzyskanie dofinansowania przez mikro oraz małe i średnie przedsiębiorstwa

spowoduje wzrost zdolności kredytowej, a w następstwie uzyskanie kredytów z banków

komercyjnych (I poziom dźwigni finansowej). Spowoduje to także uruchomienie własnych

środków (II poziom dźwigni finansowej), które to środki w innym przypadku byłyby

niewystarczające dla rozpoczęcia planowanych projektów inwestycyjnych. Z drugiej strony

spowoduje to wzrost siły nabywczej na Podkarpaciu, a tym samym przełoży się to na wzrost

sprzedaży i dochodu do opodatkowania. Na tej podstawie z jednoczesnym uwzględnieniem

nakładających się efektów przewidywanego na te lata korzystnego cyklu koniunkturalnego, a

także korzystnego wpływu na koniunkturę gospodarczą EURO 2012 - jest prognozowany

wzrost dochodów podatkowych Województwa Podkarpackiego w latach 2012-2013: w 2012

roku CIT – 5,27%, PIT –6,25 %, w 2013 roku CIT– 5,95%, i PIT- 4,87%. Zwiększono

dochody z tytułu udziału w podatku PIT w 2012 roku na podstawie pisma Ministra

Finansów z dnia 23 marca 20012 r. dotyczącego podziału ostatecznej kwoty subwencji

ogólnej dla województw oraz planowanych udziałów w podatku PIT.

Dochody z tytułu podatków CIT i PIT w kolejnych latach województwo zweryfikuje

po zaprezentowaniu przez budżet państwa tych wielkości w Wieloletnim Planie Finansowym

Państwa.

W roku 2014 wzrost dochodów podatkowych CIT i PIT zaplanowano w wysokości

6,65%, w 2015 roku CIT i PIT wzrost o 6,82%, natomiast w roku 2016 zaplanowano spadek

dochodów z tytułu podatku od osób fizycznych PIT o 4,19% i wzrost dochodów CIT o

28 | S t r o n a

6,48%. W 2017 roku oszacowano wzrost dochodów na poziome wzrostu wskaźnika PKB i

utrzymano je na stałym poziomie w latach 2018-2019. Po tym okresie wzrost dochodów

oszacowano proporcjonalnie do wzrostu wskaźnika PKB.

Zastosowane w opracowaniu wskaźniki inflacji i dynamiki PKB, stanowiące podstawę

prognozowania poziomu dochodów i wydatków przyjęto według danych przedstawionych w

tabeli 20.

Tabela 20. Wskaźniki inflacji i PKB prognozowane na lata 2012 – 2013

Wyszczególnienie 2012 2013

Inflacja (%) 2,8 2,5

PKB (%) 2,5 3,4

Źródło: Wytyczne dotyczące założeń makroekonomicznych stosowania jednolitych wskaźników

makroekonomicznych będących podstawą oszacowania skutków finansowych projektowanych ustaw,

Aktualizacja, Ministerstwo Finansów, Warszawa, 2011 r.

Na tej podstawie z jednoczesnym uwzględnieniem nakładających się efektów

przewidywanego na te lata korzystnego cyklu koniunkturalnego, jest prognozowany wzrost

dochodów podatkowych Województwa Podkarpackiego w latach 2012-2013: w 2012 roku

CIT – 5,3%, PIT –6,3 %, w 2013 roku CIT– 6,0%, i PIT- 4,9%. Zwiększono dochody z

tytułu udziału w podatku PIT w 2012 roku na podstawie pisma Ministra Finansów z dnia 23

marca 20012 r. dotyczącego podziału ostatecznej kwoty subwencji ogólnej dla województw

oraz planowanych udziałów w podatku PIT.

Dochody z tytułu podatków CIT i PIT w kolejnych latach województwo zweryfikuje

po zaprezentowaniu przez budżet państwa tych wielkości w Wieloletnim Planie Finansowym

Państwa.

Do obliczenia wskaźnika zmiany wartości subwencji w roku 2012 przyjęto średnią

arytmetyczną zmian wartości otrzymanej subwencji ogólnej w okresie 2008-2011 r., która w

analizowanym okresie wyniosła +6,79% w relacji do średniej wartości wskaźnika wzrostu

gospodarczego (PKB) w analizowanym okresie t.j. 3,3%. W związku z faktem, iż wartość

subwencji określa się na podstawie danych z roku poprzedniego zakłada się, że w 2012 r.

wskaźnik zmiany wartości subwencji wyniesie +5,8%. Natomiast w roku 2013 +5,5%.

Założenia na lata 2014-2020

Na lata 2014-2020 przypada okres kolejnego programowania finansowego Unii

Europejskiej. Województwo Podkarpackie będzie nadal korzystało z dotacji unijnych.

29 | S t r o n a

W latach 2014-2015 przewiduje się dalszy spadek koniunktury gospodarczej

związanej z cyklem koniunkturalnym rozwoju gospodarki rynkowej. Do opracowania

przyjęto wzrost dochodów z tytułu podatku CIT i PIT w kolejnych latach o wskaźnika PKB.

W 2014 roku przewiduje się dochody ze sprzedaży składników majątkowych w kwocie

około 6,5 mln zł.

W roku 2014 wzrost dochodów podatkowych CIT i PIT zaplanowano w wysokości

6,7%, w 2015 roku CIT i PIT wzrost o 6,8%, natomiast w roku 2016 zaplanowano spadek

dochodów z tytułu podatku od osób fizycznych PIT o 4,2% i wzrost dochodów CIT o 6,5%.

W 2017 roku oszacowano wzrost dochodów na poziome wzrostu wskaźnika PKB i utrzymano

je na stałym poziomie w latach 2018-2019. Po tym okresie wzrost dochodów oszacowano

proporcjonalnie do wzrostu wskaźnika PKB.

Odnosząc powyższe założenia do wartości dochodów własnych województwa

podkarpackiego z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób prawnych i fizycznych

można przyjąć, że wzrost dochodów w tytułu podatków bezpośrednich będzie kształtował się

zgodnie z tendencjami przedstawionymi w tabeli 21.

Tabela 21 Dynamika dochodów z tytułu podatków bezpośrednich w województwie

podkarpackim w latach 2012-2020

Podatek 2012 2013 2014 2015 2016-2020

CIT +20,4% +18,0% +10,0% +5,0% +2,5%

PIT +9,9% +8,0% +7,0% +5,0% +2,5% Źródło: Opracowanie własne

Rozpatrując zagadnienie podatku PIT i CIT warto także wspomnieć o dyskusji jaka się

toczy wokół projektu nowej ustawy łączącej oba wymienione podatki.

Kalkulację subwencji oszacowano na podstawie danych historycznych budżetu

województwa oraz wartości wskaźnika dynamiki PKB dla Polski.

Zastosowane w opracowaniu wskaźniki inflacji i dynamiki PKB, stanowiące

podstawę prognozowania poziomu dochodów i wydatków przyjęto według tabeli 22.

Tabela 22. Wskaźniki inflacji i PKB prognozowane na lata 2014 - 2020

Źródło: Załącznik nr 6 do Uchwały Nr 172/11Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 21 listopada 2011

r., Wydział Analiz i Zarządzania Długiem, Departament Budżetu i Finansów, Urząd Marszałkowski

Województwa Mazowieckiego w Warszawie.

Wyszczególnienie 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Inflacja (%) 2,5 2,5 2,5 2,5 2,4 2,4 2,4 PKB (%) 3,9 4,0 3,7 3,5 3,4 3,3 3,2

30 | S t r o n a

Na podstawie przedstawionych danych zakłada się, że wskaźnik zmiany subwencji w

latach 2014-2020 wyniesie średniorocznie +5,55%.

Analiza możliwych ryzyk w czasie realizacji wieloletniej prognozy finansowej województwa

podkarpackiego na lata 2012-2020

W trakcie realizacji wieloletnich prognoz finansowych samorządów terytorialnych

należy uwzględnić możliwość wystąpienia zagrożeń utrudniających osiągnięcie zamierzonych

celów. Zagrożenia te stanowią ryzyka towarzyszące funkcjonowaniu jednostek samorządu

terytorialnego. Występują różne rodzaje ryzyk. Z głównych należy wymienić następujące:

Ryzyko istotnej zmiany politycznej w organach jednostek samorządu terytorialnego

Należy zwrócić uwagę, że radni Województwa, którzy wybierani są w wyborach

powszechnych, reprezentują różne poglądy oraz należą do różnych ugrupowań politycznych.

Dlatego też na decyzje podejmowane przez samorządy mogą wpływać proporcje ilościowe

składu radnych z poszczególnych ugrupowań politycznych będących w sejmikach

województw. Zważając jednak na ustawowe ograniczenia oraz uwarunkowania budżetowe –

można przyjąć, że tego typu ryzyko nie stanowi istotnego zagrożenia dla przebiegu realizacji

Wieloletniej Prognozy Finansowej.

Ryzyko instytucjonalne

Związane jest z możliwością wprowadzenia zmian regulacji prawnych i podatkowych,

mających bezpośredni wpływ na kształtowanie się poziomu dochodów jednostek samorządu

terytorialnego. Szacuje się, że istnieje wysokie prawdopodobieństwo zagrożenia z tytułu

ryzyka instytucjonalnego (prawnego) na przestrzeni lat 2012-2020.

Ryzyko niestabilności gospodarczej i politycznej

Wiąże się z możliwością pogorszenia ogólnej sytuacji gospodarczej kraju lub regionu,

wzrostu inflacji oraz bezrobocia. W rezultacie zjawiska te wpływają na dochody samorządów

terytorialnych, czerpane z podatków i opłat. Zagrożenie to jest związane z występowaniem

wahań koniunkturalnych w gospodarce rynkowej. Należy szacować, że występuje dość

wysoki poziom tego ryzyka w okresie objętym obecną prognozą, szczególnie uwzględniając

sytuację gospodarczą w niektórych krajach strefy EURO.

Ryzyko braku lub zmiany zakładanych źródeł finansowania

31 | S t r o n a

Występuje w przypadku finansowania długookresowych inwestycji środkami obcymi np. z

funduszy pomocowych. Jest to ryzyko dotyczące wszystkich krajów Unii Europejskiej i jest

ono uzależnione od ekonomicznej koniunktury w gospodarce światowej.

Ryzyko przeszacowania dochodów budżetu

Przygotowywanie budżetu od strony dochodów może opierać się na zbyt

optymistycznych założeniach (np. co do wpływów z tytułu sprzedaży mienia). W rezultacie

niższe wpływy przy ustalonych wyższych wydatkach skutkują powstaniem deficytu

budżetowego, co może doprowadzić do zaburzeń płynności. W zasadzie jest to ryzyko

operacyjne występujące we wszystkich organizacjach gospodarczych i samorządowych.

Ryzyko nie uzyskania przychodów z tytułu prywatyzacji

Może wystąpić w sytuacji pogorszenia sytuacji gospodarczej oraz niepozyskania

potencjalnych inwestorów.

Ryzyko nadzwyczajnego zwiększenia wydatków budżetu

Jednostki tworzą rezerwy na nieprzewidziane w budżecie wydatki. Może się okazać,

że wystąpi nieplanowany wzrost wydatków, przekraczający poziom utworzonej rezerwy (np.

związanych z klęską żywiołową). Wówczas pokrycie tych wydatków może nastąpić poprzez

zmniejszenie innych wydatków lub też zwiększenie zadłużenia.

Ryzyko kursowe

Występuje w przypadku jednostek, które zaciągnęły zobowiązania indeksowane do

walut obcych. Z tego powodu, przyjmując ostrożne założenia, dług województwa został

przeszacowany według zaleceń Ministerstwa Finansów.

Ryzyko zmiany stawek podatków pośrednich

Jednostki samorządu terytorialnego mogą ponosić ryzyko zwiększenia stawek

podatków pośrednich, w tym stawek podatku od towarów i usług. Na gruncie obowiązującego

stanu prawnego jednostki samorządu terytorialnego jako takie, co do zasady nie mają prawa

do pomniejszenia podatku należnego o podatek naliczony. Powoduje to, iż ponoszą one

ekonomiczny ciężar podatku od towarów i usług. Podwyższenie stawek podatku VAT może

skutkować wyższymi cenami, żądanymi przez dostawców i wykonawców w postępowaniach

o udzielenie zamówienia publicznego.

32 | S t r o n a

Ryzyko stóp procentowych

Obligacje, pożyczki i kredyty oprocentowane są według zmiennej stawki WIBOR LIBOR

lub EURIBOR, które zmieniają się zarówno w ciągu każdego roku, jak i w poszczególnych

latach. Na ustalenie wielkości stawek stóp procentowych pośredni wpływ ma poziom inflacji,

dlatego też należy brać pod uwagę ryzyko związane ze zmianami inflacyjnymi. Ten rodzaj

ryzyka powinien podlegać stałemu monitoringowi, w celu podejmowania odpowiednich

działań zapobiegawczych.

Prognoza na lata 2012-2020

W świetle powyższych założeń, prognoza na lata 2012-2020 przedstawiają poniższe

tabele i wykresy – (tab. 23 -31, rys. 1-8)

Jak przedstawiono na rys. 1, najważniejszą składową, która będzie decydować o

dochodach województwa podkarpackiego w latach 2012-2020 to dochody budżetu

województwa podkarpackiego (bez środków pozyskanych z innych źródeł w tym nowego

zadłużenia). Za korzystne należy także uznać dochody własne razem oraz podatek

dochodowy od osób prawnych. Natomiast na szczególną uwagę zasługuje znacznie mniejsza

dynamika wzrostu subwencji. Wielkość pozostałych składowych jest znacznie niższa, a ich

dynamika (poza dochodami majątkowymi i celowymi) nie powoduje wyraźnego wzrostu

(tab.23).

Za interesującą należy uznać sytuację przedstawioną na rys. 2, gdzie według prognozy

w 2017 r. całkowite wydatki bieżące przekroczą wielkość dotacji. W następnych latach

sytuacja będzie się pogłębiać. Warto wspomnieć, że to dwie najważniejsze składowe

wydatków zmniejszających potencjał inwestycyjny województwa podkarpackiego w latach

2012-2020. Za ważny sygnał należy także uznać, wzrost zwłaszcza po 2017 r. wydatków na

wynagrodzenia, które przekroczą pozostałe wydatki bieżące (tab.24).

Podobnie jak w przypadku województwa, również w przypadku dochodów powiatów

województwa podkarpackiego za dominującą składową należy uznać dochody budżetów

powiatów (bez środków pozyskanych z innych źródeł poza nowym zadłużeniem. W tym

jednak przypadku szacuje się znaczny wzrost subwencji ogólnych. Na uwagę zasługuje

również wyraźny, lecz umiarkowany wzrost dochodów własnych (rys.3. i tab.25.).

Prognozując wydatki zmniejszające potencjał inwestycyjny powiatów województwa

podkarpackiego na lata 2012-2020, na uwagę zasługują przede wszystkim szybko rosnące

33 | S t r o n a

Wydatki na wynagrodzenia, pozostałe wydatki bieżące oraz choć znacznie mniejszej skali

składki na ubezpieczenia (rys.4. i tab.26).

W prognozie dochodów gmin bez miast na prawach powiatu w województwie

podkarpackim na lata 2012-2020 na uwagę zasługuje proporcjonalny wzrost subwencji

ogólnych i dochodów własnych razem. Przy czym subwencje ogólne notują nieznacznie

wyższe wartości w całym analizowanym okresie. Ponadto zakłada się wyhamowanie

dynamiki dotacji celowych w budżetu państwa przy jednoczesnym wzroście podatku od

nieruchomości oraz udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych (rys.5. i tab.27).

Według przeprowadzonych szacunków dotyczących wydatków zmniejszających

potencjał inwestycyjny gmin bez miast na prawach powiatu całkowite wydatki bieżące będą

znacząco rosnąć zwłaszcza po 2016 r. Będzie to wynikać w dużej mierze ze wzrostu

wydatków na wynagrodzenia oraz świadczeń na rzecz osób fizycznych (rys.6. i tab.28).

Prognoza dochodów miast na prawach powiatu w województwie podkarpackim na lata

2012-2020 zakłada wyraźny wzrost dochodów własnych, które będą główną składową

dochodów omawianych. Ich wielkość w stosunku do subwencji ogólnych oraz udziału w

podatku dochodowym od osób fizycznych mimo ich wzrostu będzie się zwiększać. Na uwagę

zasługuje również zakładana zwiększająca się wielkość podatku od nieruchomości (rys.7. i

tab.29.).

Prognoza wydatków zmniejszających potencjał inwestycyjny miast na prawach

powiatów w województwie podkarpackim wyraźnie akcentuje wydatki na wynagrodzenia,

które znacząco determinują całą strukturę wydatków (rys.8. i tab. 30).

34 | S t r o n a

Rysunek 1. Prognoza dochodów województwa podkarpackiego na lata 2012-2020 [w zł]

0,00

200 000 000,00

400 000 000,00

600 000 000,00

800 000 000,00

1 000 000 000,00

1 200 000 000,00

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Dochody budżetu województwa podkarpackiego (bez środków pozyskanych z

innych źródeł w tym nowego zadłużenia)

Dochody własne razem

Subwencje ogólne


Dochody majątkowe (bez dochodów ze sprzedaży majątku)


Podatek dochodowy od osób fizycznych Wolne środki finansowe

Pozostałe dochody


Źródło: Opracowanie własne

35 | S t r o n a

Rysunek 2. Prognoza wydatków zmniejszających potencjał inwestycyjny województwa podkarpackiego na lata 2012-2020 [ w zł]

0,00

50 000 000,00

100 000 000,00

150 000 000,00

200 000 000,00

250 000 000,00

300 000 000,00

350 000 000,00

400 000 000,00

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Dotacje

Całkowite wydatki bieżące


Wynagrodzenia

Średnioroczne nowe zadłużenie

Koszty obsługi długu publicznego i spłat

Składki na ubezpieczenia

Zakupy inwestycyjne Koszty spłat zadłużenia

Inwestycje kontynuowane


36 | S t r o n a

Rysunek 3. Prognoza dochodów powiatów województwa podkarpackiego na lata 2012-2020 [ w zł]


0,00

200 000 000,00

400 000 000,00

600 000 000,00

800 000 000,00

1 000 000 000,00

1 200 000 000,00

1 400 000 000,00

1 600 000 000,00

1 800 000 000,00

2 000 000 000,00

2 200 000 000,00

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Dochody budżetów powiatów (bez środków pozyskanych z innych źródeł

poza nowym zadłużeniem)

Pozostałe dochody



Podatek dochodowy od osób fizycznych

Subwencje ogólne


Dochody z majątku województwa Wolne środki finansowe


37 | S t r o n a

Rysunek 4. Prognoza wydatków zmniejszających potencjał inwestycyjny powiatów województwa podkarpackiego na lata 2012-2020 [ w zł]


0,00

200 000 000,00

400 000 000,00

600 000 000,00

800 000 000,00

1 000 000 000,00

1 200 000 000,00

1 400 000 000,00

1 600 000 000,00

1 800 000 000,00

2 000 000 000,00

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020


Wynagrodzenia


Składki na ubezpieczenia

Obsługa długu publicznego Zakupy inwestycyjne

Spłata zobowiązań Inwestycje kontynuowane

Dotacje

38 | S t r o n a

Rysunek.5. Prognoza dochodów gmin bez miast na prawach powiatu w województwie podkarpackim na lata 2012-2020 [w zł]


0,00

1 000 000 000,00

2 000 000 000,00

3 000 000 000,00

4 000 000 000,00

5 000 000 000,00

6 000 000 000,00

7 000 000 000,00

8 000 000 000,00

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Dochody budżetów gmin (bez środków pozyskanych

z innych źródeł poza nowym zadłużeniem)


Subwencje ogólne



Udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych

Udziały w podatku dochodowy m od osób prawnych

Wolne środki finansowe

Dochody z majątku


Pozostałe dochody własne

Podatek rolny


Udziały w podatku dochodowy m od osób prawnych



39 | S t r o n a

Rysunek 6. Prognoza wydatków zmniejszających potencjał inwestycyjny gmin bez miast na prawach powiatu w województwie podkarpackim

na lata 2012-2020 [w zł]


0,00

500 000 000,00

1 000 000 000,00

1 500 000 000,00

2 000 000 000,00

2 500 000 000,00

3 000 000 000,00

3 500 000 000,00

4 000 000 000,00

4 500 000 000,00

5 000 000 000,00

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020


Wynagrodzenia



Obsługa długu publicznego

Składki na ubezpiecznia

Spłata zobowiązań Inwestycje kontynuowane

Zakupy inwestycyjne

Dotacje

40 | S t r o n a

Rysunek 7. Prognoza dochodów miast na prawach powiatu w województwie podkarpackim na lata 2012-2020 [w zł]


-300 000 000,00

-100 000 000,00

100 000 000,00

300 000 000,00

500 000 000,00

700 000 000,00

900 000 000,00

1 100 000 000,00

1 300 000 000,00

1 500 000 000,00

1 700 000 000,00

1 900 000 000,00

2 100 000 000,00

2 300 000 000,00

2 500 000 000,00

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Dochody budżetów miast na prawach powiatu (bez środków pozyskanych z innych źródeł poza nowym zadłużeniem)


Subwencje ogólne

Udziały w podatku dochodowy mod osób fizycznych Podatek od nieruchomości



Udziały w podatku dochodowym osób prawnych Wolne środki finansowe - niedobór

Pozostałe dochody własne

Podatek rolny

Podatek od środków transportowych Podatek od czynności cywilnoprawnych

Dochody z majątku


41 | S t r o n a

Rysunek 8. Prognoza wydatków zmniejszających potencjał inwestycyjny miast na prawach powiatów w województwie podkarpackim na lata 2012-2020 [w

zł]


0,00

200 000 000,00

400 000 000,00

600 000 000,00

800 000 000,00

1 000 000 000,00

1 200 000 000,00

1 400 000 000,00

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020


Wynagrodzenia

Pozostałe wydatki bieżące Świadczenia na rzecz osób fizycznych Dotacje

Obsługa długu publicznego Spłata zobowiązań

Inwestycje kontynuowane

Zakupy inwestycyjne

42 | S t r o n a

Tabela 23. Prognoza dochodów województwa podkarpackiego na lata 2012-2020 [w zł]

lata.

Dochody

budżetów

województw (bez środków

pozyskanych z

innych źródeł w tym nowego

zadłużenia)

Dotacje celowe z

budżetu

państwa

Dochody

własne razem

Podatek dochodowy

od osób

fizycznych

Podatek dochodowy

od osób

prawnych

Dochody z

majątku województwa

Pozostałe

dochody

Subwencje

ogólne

Dochody

majątkowe (bez

dochodów ze

sprzedaży majątku)

Wolne

środki

finansowe 1%

dochodów

2012 703 692 910,90 91503207,80 251302434,70 40381426,80 191195010,20 4057840,40 15668157,00 243089025,00 117798244,00 7036929,10

2013 744 697 393,70 94673794,00 270947554,10 43006219,50 207446586,10 4199864,80 16294884,00 257154864,00 121921182,00 7446973,90

2014 787 615 754,20 97954240,90 292174708,80 45801623,80 225079545,90 4346860,10 16946679,00 271298381,00 126188424,00 7876157,50

2015 833286748,60 101348355,40 315113583,00 48778729,30 244211307,30 4499000,20 17624546,00 286219792,00 130605018,00 8332867,50

2016 881576662,40 104860075,91 339773955,21 51949346,70 264969268,43 4656465,22 18329527,98 302371314,02 135176193,94 8815766,62

2017 932539863,06 108493477,53 366421569,16 55326054,23 287491656,23 4819441,51 19062709,10 319001736,26 139907360,73 9325398,66

2018 986598045,36 112252776,56 395143427,96 58922247,72 311928447,02 4988121,97 19825217,45 336774918,28 144804118,34 9865980,51

2019 1043702480,79 116142335,26 426100178,66 62752193,81 338442365,02 5162706,25 20618226,16 355538333,17 149872262,49 10437024,87

2020 1104121327,01 120166667,18 459509034,97 66831086,39 367209966,04 5343400,98 21442955,20 375220025,06 155117791,67 11041213,37


Tabela 24. Prognoza wydatków zmniejszających potencjał inwestycyjny województwa podkarpackiego na lata 2012-2020 [ w zł]

lata całkowite wydatki

bieżące

wynagrodzenia składki na

ubezpieczenia

pozostałe wydatki

bieżące

koszty obsługi

długu

publicznego i spłat

dotacje zakupy

inwestycyjne

inwestycje

kontynuowane

Koszty spłat

zadłużenia

Średnioroczne nowe

zadłużenie

2012 215 631 949,14 93 910 217,74 19 345 504,85 102 376 226,50 60 517 590,32 225 283 490,00 18 066 078,35 5 211 368,76 10 422 737,51 69 454 490,28

2013 227 856 441,87 100 014 381,90 20 602 962,67 107 239 097,30 64 043 975,85 235 984 456,00 18 066 078,35 5 211 368,76 10 422 737,51 73 501 632,75

2014 240 790 426,39 106 515 316,70 21 942 155,24 112 332 954,40 67 734 954,86 247 193 718,00 18 066 078,35 5 211 368,76 10 422 737,51 77 737 674,94

2015 254 475 977,41 113 438 812,30 23 368 395,33 117 668 769,80 71 662 660,38 258 935 419,00 18 066 078,35 5 211 368,76 10 422 737,51 82 245 402,09

2016 268 911 790,70 120 812 335,09 24 887 341,03 123 258 036,38 75 815 592,98 271 234 851,72 18 066 078,35 5 211 368,76 10 422 737,51 87 011 616,60

2017 284 185 938,07 128 665 136,87 26 505 018,19 129 112 793,13 80 198 428,24 284 118 507,04 18 066 078,35 5 211 368,76 10 422 737,51 92 041 684,51

2018 300 322 519,74 137 028 370,77 28 227 844,37 135 245 650,85 84 847 431,93 297 614 135,95 18 066 078,35 5 211 368,76 10 422 737,51 97 377 227,12

2019 317 369 944,44 145 935 214,86 30 062 654,26 141 669 819,28 89 758 413,38 311 750 807,51 18 066 078,35 5 211 368,76 10 422 737,51 103 013 434,91

2020 335 393 640,07 155 421 003,82 32 016 726,78 148 399 135,74 94 954 434,17 326 558 970,70 18 066 078,35 5 211 368,76 10 422 737,51 108 976 775,05


43 | S t r o n a

Tabela 25. Prognoza dochodów powiatów województwa podkarpackiego na lata 2012-2020 [ w zł]

Lata

Dochody

budżetów

województw (bez środków

pozyskanych z

innych źródeł w tym nowego

zadłużenia)

Dotacje celowe

z budżetu państwa

Dochody

własne razem

Podatek dochodowy od

osób

fizycznych

Podatek

dochodowy od osób prawnych

Dochody z

majątku województwa

Pozostałe

dochody

Subwencje

ogólne

Dochody

majątkowe (bez

dochodów ze sprzedaży

majątku)

Wolne środki

finansowe 1% dochodów

2012 1416188019,00 277274186,00 360713153,00 189766672,00 10791478,00 30897063,00 129257941,00 664129198,00 93468409,00 114071481,00

2013 1487074055,00 286881737,00 379570688,00 202101506,00 11708753,00 31978460,00 133781969,00 702557648,00 98146888,00 118063983,00

2014 1559720874,00 296822189,00 399504145,00 215238104,00 12703997,00 33097706,00 138464338,00 741198318,00 102941578,00 122196222,00

2015 1636123526,00 307107078,00 420579133,00 229228580,00 13783837,00 34256126,00 143310590,00 781964226,00 107984153,00 126473090,00

2016 1717034706,67 317748338,40 442616272,95 244128437,96 14955462,74 35455090,24 148326460,73 826090847,49 113324291,27 130899648,02

2017 1801029474,07 328758318,31 465913081,17 259996786,06 16226677,22 36696018,50 153517887,00 871525844,01 118867945,88 135481135,60

2018 1889674118,10 340149794,20 490408453,36 276896576,84 17605944,71 37980379,22 158891013,18 920082907,43 124718492,57 140222975,41

2019 1982619074,52 351935984,64 516162606,75 294894854,28 19102449,84 39309692,45 164452198,76 971345327,33 130852859,88 145130779,43

2020 2079903571,66 364130566,59 543315161,48 314063019,41 20726158,12 40685531,78 170208025,87 1025116517,99 137273636,78 150210356,68


Tabela 26. Prognoza wydatków zmniejszających potencjał inwestycyjny powiatów województwa podkarpackiego na lata 2012-2020 [ w zł]

Lata

całkowite

wydatki

bieżące


ubezpieczenia

pozostałe

wydatki

bieżące

Świadczenia na rzecz osób fiz.

Obsługa długu publicznego

Dotacje Spłata

zobowiązań Zakupy

inwestycyjne Inwestycje

kontynuowane

2012 1151431589,00 653026744,00 134523509,00 297511599,00 66369737,00 106214101,00 75281152,00 22340074,00 70809401,00 7539775,00

2013 1221068190,00 695473482,00 143267537,00 311643400,00 70683770,00 111530554,00 78857007,00 22340074,00 74353703,00 7539775,00

2014 1294983863,00 740679258,00 152579927,00 326446462,00 75278215,00 116979066,00 82602715,00 22340074,00 77986044,00 7539775,00

2015 1373445001,00 788823410,00 162497622,00 341952669,00 80171299,00 122709264,00 86526344,00 22340074,00 81806176,00 7539775,00

2016 1456546591,74 840096931,25 173059967,43 358195421,08 85382433,46 128777603,03 90636345,59 22340074,00 85851735,15 7539775,00

2017 1544756598,51 894703231,71 184308865,23 375209703,90 90932291,62 135077210,42 94941572,13 22340074,00 90051473,20 7539775,00

2018 1638287325,36 952858941,68 196288941,32 393032165,03 96842890,61 141725558,46 99451296,96 22340074,00 94483705,09 7539775,00

2019 1737458597,19 1014794772,60 209047722,45 411701193,22 103137678,51 148696430,37 104175233,78 22340074,00 99130952,78 7539775,00

2020 1842668914,22 1080756432,73 222635824,27 431257000,18 109841627,62 155992767,40 109123557,54 22340074,00 103995177,25 7539775,00


44 | S t r o n a

Tabela 27. Prognoza dochodów gmin bez miast na prawach powiatu w województwie podkarpackim na lata 2012-2020 [w zł]

Lata Dochody budżetów

gmin*

Dotacje

celowe z

budżetu państwa

Dochody własne

razem

Pozostałe dochody

własne

Podatek

rolny

Podatek od nieruchom

ości

Podatek

od środków

transporto

wych

Podatek

od czynności

cywilnopr

awnych

Dochody z

majątku

Udziały w

podatku dochodowy

m od osób

fizycznych

Udziały w podatku

dochodow

y m od osób

prawnych

Subwencje

ogólne

Średnioroczne nowe

zadłużenie

Dochody

majątkowe

(bez dochodów

ze


Wolne środki

finansowe

2012 4952300469

,00 973662743,

00 1811294882

,00 242900000,

00 64900000,

00 585700000,

00 31300000,

00 43100000,

00 114100000,

00 677800000,

00 51500000,

00 1929607720

,00 209482310,

00 237735124,

00 238205653,

00

2013 5223323021

,00 1007400157

,00 1928606568

,00 251400000,

00 67800000,

00 632300000,

00 32800000,

00 46700000,

00 118100000,

00 723700000,

00 55800000,

00 2041260443

,00 220946564,

00 246055853,

00 251241837,

00

2014 5507707236

,00 1042306572

,00 2057203088

,00 260200000,

00 70900000,

00 685700000,

00 34200000,

00 50700000,

00 122200000,

00 772700000,

00 60600000,

00 2153529767

,00 232976016,

00 254667808,

00 264920718,

00

2015 5809005882

,00 1078422495

,00 2195028302

,00 269300000,

00 74100000,

00 743600000,

00 35800000,

00 55000000,

00 126500000,

00 825000000,

00 65700000,

00 2271973905

,00 245720949,

00 263581181,

00 279413183,

00

2016 6126095270

,60 1115789834

,19 2339290343

,41 278725204,

08 77449563,

99 804579279,

35 37421734,

30 59652415,

48 130913160,

06 880863515,

73 71268573,

66 2400182497

,64 259133830,

00 272806522,

22 294665182,

29

2017 6460426835

,47 1154451951

,85 2495642480

,18 288477391,

35 80967966,

88 872523119,

60 39095655,

79 64736756,

85 135488869,

85 940494608,

80 77332785,

29 2532192535

,25 273276055,

18 282354750,

43 310746530,

79

2018 6813459239

,03 1194453712

,00 2661251074

,04 298570061,

17 84625179,

96 945135967,

33 40895677,

26 70220024,

38 140236049,

94 1004165197

,53 83864154,

70 2673273645

,20 288209325,

93 292237166,

48 327727389,

31

2019 7185340613

,68 1235841532

,93 2837637875

,85 309018138,

09 88460037,

34 1023795159

,37 42736617,

19 76182478,

97 145133015,

11 1072151966

,25 90986197,

50 2822215088

,97 303939907,

98 302465467,

21 345614883,

38

2020 7577733333

,86 1278663442

,00 3026619551

,01 319829838,

64 92467141,

54 1109623881

,78 44676268,

22 82655464,

60 150211920,

87 1144734094

,43 98699435,

49 2978445691

,59 320538120,

08 313051758,

41 364488973,

29

*bez środków pozyskanych z innych źródeł poza nowym zadłużeniem Źródło: Opracowanie własne

45 | S t r o n a

Tabela 28. Prognoza wydatków zmniejszających potencjał inwestycyjny gmin bez miast na prawach powiatu w województwie podkarpackim

na lata 2012-2020 [w zł]

Lata całkowite wydatki

bieżące


ubezpieczenia

pozostałe wydatki

bieżące

Świadczenia na

rzecz osób fiz.

Obsługa długu

publicznego Dotacje

Spłata

zobowiązań

Zakupy

inwestycyjne

Inwestycje

kontynuowane

2012 2749303505,00 1703330214,00 335556052,00 710417239,00 1096396854,00 559609953,00 227840423,00 229525469,00 37142254,00 156272660,00

2013 2915575931,00 1814046678,00 357367196,00 744162058,00 1167662649,00 590235501,00 238662843,00 229525469,00 39174923,00 156272660,00

2014 3092065531,00 1931959712,00 380596063,00 779509755,00 1243560721,00 622370918,00 249999329,00 229525469,00 41307804,00 156272660,00

2015 3279408369,00 2057537093,00 405334807,00 816536469,00 1324392168,00 656417665,00 261874297,00 229525469,00 43567544,00 156272660,00

2016 3477831226,00 2191277004,06 431681569,41 855321950,95 1410477658,51 692248766,11 274313326,58 229525469,00 45945713,96 156272660,00

2017 3688451478,23 2333710009,12 459740870,92 895949743,53 1502158706,27 730028233,39 287343210,07 229525469,00 48453200,39 156272660,00

2018 3911776030,28 2485401159,55 489624027,45 938507356,54 1599799022,03 769920895,14 300992012,74 229525469,00 51100943,22 156272660,00

2019 4148568526,38 2646952234,82 521449588,92 983086455,74 1703785958,19 811943490,87 315289133,88 229525469,00 53890053,05 156272660,00

2020 4399780469,23 2819004129,87 555343811,85 1029783062,44 1814532045,37 856283868,63 330265368,11 229525469,00 56832998,12 156272660,00


46 | S t r o n a

Tabela 29. Prognoza dochodów miast na prawach powiatu w województwie podkarpackim na lata 2012-2020 [w zł]

Lata Dochody budżetów

gmin

Dotacje

celowe z

budżetu państwa

Dochody własne

razem

Pozostałe dochody

własne

Podatek

rolny

Podatek od nieruchom

ości

Podatek

od środków

transporto

wych

Podatek

od czynności

cywilnopr

awnych

Dochody

z majątku

Udziały w

podatku dochodowy

m od osób

fizycznych

Udziały

w

podatku dochodo

wy m od

osób prawnych

Subwencje

ogólne

Średnioroczne nowe

zadłużenie

Dochody

majątkowe

(bez dochodów

ze


Wolne środki

finansowe

2012 1458578196,00

178265257,00

704740499,00

85000000,00

2000000,00

179000000,00

10000000,00

39000000,00

38000000,00

318000000,00

35000000,00

478111685,00

75846066,00

97460755,00

-57000,00

2013 1542638062,00

184442148,00

751547413,00

88000000,00

2000000,00

193000000,00

10000000,00

42000000,00

40000000,00

339000000,00

38000000,00

505776620,00

80217179,00

100871882,00

-57000,00

2014 1631441115,00

190833068,00

802611315,00

91000000,00

2000000,00

209000000,00

11000000,00

46000000,00

41000000,00

362000000,00

41000000,00

533594334,00

84834938,00

104402397,00

-57000,00

2015 1725809487,00

197445434,00

857365549,00

94000000,00

2000000,00

227000000,00

11000000,00

49000000,00

42000000,00

387000000,00

45000000,00

562942023,00

89742093,00

108056481,00

-57000,00

2016 1825213595,33

204286917,97

914964096,90

97261079,82

2000000,00

245285843,97

11536897,33

53216056,96

43626404,37

412906472,12

48704649,24

594709115,38

94911106,75

111838457,69

-57000,00

2017 1930536867,21

211365459,55

977257191,20

100522128,89

2000000,00

266015387,49

12100000,00

57479911,02

44703761,76

441171372,78

53001099,44

627418117,02

100387916,83

115752803,28

-57000,00

2018 2041969475,33

218689272,66

1043417850,55

103922724,73

2000000,00

288183995,42

12391775,64

61824201,73

46113368,93

471171359,40

57766780,02

662374718,47

106182412,31

119804151,37

-57000,00

2019 2159692248,45

226266855,71

1113985878,30

107467571,98

2000000,00

311968186,98

12996603,93

66960474,28

47574500,99

503068428,66

62692320,12

699278926,80

112303996,54

123997296,36

-57000,00

2020 2284334215,74

234107002,15

1189615982,23

111086978,90

2000000,00

338149691,63

13469520,67

72173278,49

48911722,49

537391335,07

68276022,47

737989218,41

118785378,72

128337201,49

-57000,00


47 | S t r o n a

Tabela 30. Prognoza wydatków zmniejszających potencjał inwestycyjny miast na prawach powiatów w województwie podkarpackim

na lata 2012-2020 [w zł]

Lata całkowite wydatki

bieżące wynagrodzenia

składki na ubezpieczenia

pozostałe wydatki bieżące

Świadczenia na rzecz osób fiz.

Obsluga długu publicznego

Dotacje Spłata

zobowiązań Zakupy

inwestycyjne Inwestycje

kontynuowane

2012 808147699,00 504587605,00 93711556,00 209848538,00 163590921,00 94807583,00 164614227,00 38829537,00 8459754,00 9347852,00

2013 857004950,00 537385799,00 99802807,00 219816343,00 174224331,00 100271474,00 172433403,00 38829537,00 8947301,00 9347852,00

2014 908863486,00 572315876,00 106289989,00 230257620,00 185548912,00 106043672,00 180623990,00 38829537,00 9462358,00 9347852,00

2015 963910104,00 609516408,00 113198839,00 241194857,00 197609592,00 112177617,00 189203629,00 38829537,00 10009695,00 9347852,00

2016 1022210859,15 649134974,36 120556763,19 252651612,78 210454215,27 118638883,63 198190801,70 38829537,00 10586238,28 9347852,00

2017 1084094375,95 691328747,77 128392952,93 264652564,82 224133739,36 125484896,51 207604864,70 38829537,00 11197113,06 9347852,00

2018 1149709205,32 736265116,32 136738495,11 277223561,71 238702432,73 132728016,31 217466095,64 38829537,00 11843422,11 9347852,00

2019 1219279544,89 784122348,82 145626497,16 290391681,17 254218090,79 140379996,45 227795735,33 38829537,00 12526213,72 9347852,00

2020 1293084920,52 835090301,51 155092219,69 304185286,31 270742266,93 148481724,62 238616032,64 38829537,00 13249136,94 9347852,00


48 | S t r o n a

Tabela 31. Potencjał inwestycyjny jednostek samorządu terytorialnego województwa podkarpackiego w latach 2012-2020


lata

Województwo Powiaty Gminy Miasta na prawach

powiatu Suma

Potencjał własny

Potencjał inwestycyjny

Potencjał własny


Potencjał własny


Potencjał własny


Potencjał własny


2012 186019364,03 245051116,80 98380409,00 169508744,00 363940473,00 343897314,00 209553160,00 246569689,00 857893406,03 1005026863,80

2013 200982047,17 264060942,41 91871715,00 167678529,00 366980351,00 358401446,00 220351752,00 261739394,00 880185865,17 1051880311,41

2014 216495365,84 283810303,27 82570989,00 163172493,00 367050990,00 370501537,00 231493844,00 277499245,00 897611188,84 1094983578,27

2015 233268112,00 305090776,58 72081120,00 157725199,00 366486363,00 382681843,00 243493998,00 294406554,00 915329593,00 1139904372,58

2016 251757623,19 328346502,28 61327347,62 152311564,89 365645028,59 395253389,59 256312737,91 312394307,66 935042737,31 1188305764,42

2017 271369221,88 352988168,88 48179695,71 144707567,59 362680760,15 406431346,33 269873729,47 331432109,30 952103407,21 1235559192,10

2018 292779686,92 379734176,53 34094962,10 136473380,67 359081423,62 417765280,55 284431968,94 351784844,25 970388041,58 1285757682,00

2019 315933522,01 408524219,41 18426568,91 126939354,79 354025025,97 428439464,95 299924523,99 373398983,53 988309640,88 1337302022,68

2020 340870240,20 439424277,74 726048,11 115659610,89 347302006,84 438314657,92 316470470,63 396426312,35 1005368765,78 1389824858,90

2012-2020

2309475183,24 3007030483,90 507658855,45 1334176443,83 3253192422,17 3541686279,34 2331906184,94 2845651439,09 8402232645,80 10728544646,16

2012-2020 mln

zl

2309 3007 5077 1334 3253 3541 2332 2846 8402 10729

49 | S t r o n a

Według prognozy długookresowej w całym analizowanym okresie 2012-2020

potencjał własny wszystkich jednostek samorządu terytorialnego województwa

podkarpackiego (województwo, powiaty, gminy) wzrośnie. Nie będzie to jednak wzrost duży.

Średnio wyniesie on 2,0% rocznie. Również potencjał inwestycyjny wszystkich jednostek

wzrośnie. Szacuje się, że średnioroczny wzrost potencjału inwestycyjnego wszystkich JST

województwa podkarpackiego wyniesie 4,1%, co na koniec analizowanego okresu da łączną

kwotę 10.729 mln zł (tab.31.).

W miastach na prawach powiatu wzrost obu omawianych potencjałów będzie znacznie

większy i wyniesie odpowiednio: dla potencjału własnego wzrost 5,3% rocznie, a dla

potencjału inwestycyjnego 6,1% rocznie.

Zakłada się, że znacznie gorsza sytuacja wystąpi w gminach, gdzie potencjał własny

będzie uległa uszczupleniu. Jak wynika z szacunków średnio każdego roku, potencjał własny

gmin będzie malał o 0,6%, jednocześnie przy możliwie wysokim potencjale inwestycyjnym,

bowiem będzie on średniorocznie przyrastał o 3,1%.

W powiatach województwa podkarpackiego zakłada się spadek zarówno potencjału

własnego jak i inwestycyjnego. Przy czym potencjał własny zanotuje gwałtowny i głęboki

spadek (średniorocznie ok.15,0%), natomiast wielkość potencjału inwestycyjny powiatów

będzie notował spadek dużo łagodniejszy na poziomie ok. 4,5% rocznie.

W skali województwa potencjał własny wyniesie średnio 7,9% natomiast potencjał

inwestycyjny 7,6%.

Na podstawie zaprezentowanych danych można stwierdzić, że według prognoz

dotyczących potencjału własnego i inwestycyjnego najtrudniejsza sytuacja nastąpi w

powiatach. Stosunkowo korzystną sytuację prognozuje się w gminach. Natomiast najlepsze

szacunki przypadają na miasta na prawach powiatu oraz województwa.

3.2. Środki na realizację strategii pochodzące z funduszy Unii Europejskiej

W perspektywie 2014-2020 polityka spójności nadal pozostanie jedną z

najważniejszych polityk Unii Europejskiej. W projekcie budżetu Unii Europejskiej na lata

2014-2020 założono przeznaczenie na realizację polityki spójności 376 mld euro, co stanowi

ok. 37 % jej całego planowanego budżetu. Dla porównania w okresie programowania 2007-

2013 budżet polityki spójności wynosił 308 mld euro (w cenach z 2004 r.).

50 | S t r o n a

Po proponowanym sposobie podziału środków widać, że planuje się większe

ukierunkowanie na wsparcie regionów, ponieważ większość dostępnych środków będzie

rozdysponowana w oparciu o potrzeby poszczególnych regionów. Przy czym regiony

europejskie podzielono na trzy kategorie według kryterium osiągniętego poziomu rozwoju,

mierzonego wartością PKB per capita, dla których obowiązywać będą odmienne ustalenia i

poziomy finansowania (tab. 32).

Tabela 32. Podział regionów europejskich na grupy o różnym poziomie wsparcia z funduszy polityki

spójności w latach 2014-2020.

* wg stanu w 2007 roku

Źródło: Wniosek Komisji ws. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiające wspólne

przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego,

Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz

Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego objętych zakresem wspólnych ram strategicznych oraz

ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego

Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności, oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1083/2006, KOM(2011)

615 wersja ostateczna, 2011/0276 (COD), 6.10.2011, Bruksela.

Do regionów słabiej rozwiniętych zaliczone zostaną te, w których wartość PKB na 1

mieszkańca jest mniejsza niż 75 % średniej dla wszystkich regionów Unii Europejskiej.

Maksymalny pułap współfinansowania przez fundusze europejskie realizowanych w nich

projektów może wynieść od 75% do 85%. Łączna liczba ludności zamieszkującej te regiony

wynosi 119,2 mln, co stanowi 23,9 % ogółu populacji Unii Europejskiej. W grupie regionów

mniej rozwiniętych znajdą się wszystkie poza mazowieckim regiony polskie, w tym także

województwo podkarpackie.

Wprowadzono, w porównaniu z poprzednim okresem, nową kategorię regionów w

fazie przejściowej, do których zaliczają się te, w których poziomo PKB per capita mieści się

pomiędzy 75 % a 90 % średniej UE-27. Ta nowa kategoria regionów, zawierająca

stosunkowo niewielką liczba regionów, obejmująca także najmniejsza liczbę mieszkańców

(72,4 mln, tj. 14,5 %), została wydzielona aby umożliwić regionom o średnim poziomie

rozwoju płynne przejście z kategorii regionu słabiej rozwiniętego do lepiej rozwiniętego.

Wyszczególnienie PKB na 1 mieszkańca*

Maksymalny wskaźnik

współfinansowania

projektów przez UE

Łączna liczba ludności

w grupie regionów (w

mln)

Regiony słabiej rozwinięte < 75 % średniej UE-27 75 % - 85 % 119,2

Regiony w fazie przejściowej 75 % - 90 % średniej UE-27 60% 72,4

Regiony lepiej rozwinięte > 90 % średniej UE-27 50% 307,1

51 | S t r o n a

Maksymalne dofinansowanie realizowanych w nich inwestycji zostało ustalone na poziomie

60 %. Do tej grupy zakwalifikowany został region mazowiecki.

Najliczniejszą grupę i równocześnie skupiającą największą ilość ludności (tj. 307,1

mln, czyli 61,6 %) stanowią regiony lepiej rozwinięte, w których PKB na mieszkańca

przekracza 90 % średniej unijnej. Dostępne dla nich maksymalne współfinansowanie

projektów plasuje się na poziomie 50 % poniesionych kosztów inwestycji.

Wszystkie wyróżnione kategorie regionów będą korzystały ze wsparcia oferowanego

w ramach funduszy strukturalnych tj. Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

(EFRR) i Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) (tab.33).

Tabela 33. Planowany podział środków polityki spójności na lata 2014-2020.

*kwoty w cenach stałych z 2011 r.

Źródło: jak w tab. 32.

W ramach funduszy strukturalnych (tj. EFRR i EFS) wsparcie finansowe

przeznaczone na wszystkie kategorie regionów wyniesie 254,7 mld euro, tj. 67,7 % całości

środków polityki spójności. Przy czym największa część (162,6 mld euro) trafi do grupy

regionów najsłabiej rozwiniętych, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca daje kwotę

1364,1 euro, zaś do regionów o średnim poziomie rozwoju oraz najbardziej rozwiniętych –

odpowiednio 39,0 mld euro , tj. 538,7 euro na mieszkańca i 53,1 mld euro, czyli 172,9 euro

na mieszkańca. W finansowaniu regionów określony został minimalny udział EFS, który dla

regionów słabo rozwiniętych wytyczono na poziomie 25 %, dla średnio zaawansowanych w

rozwoju – 40 %, a dla najlepiej rozwiniętych – 50 %.

Zakłada się, że głównym instrumentem realizacji polityki spójności realizowanej w

regionach będzie Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Planowany dla niego budżet

udział w

całości

dofinansowan

wartość

wkładu (w

mld euro)

Fundusz Spójności 68,7 18,3 x x

Regiony mniej rozwinięte 162,6 43,2 25 40,7

Regiony w fazie przejściowej 39,0 10,4 40 15,6

Regiony bardziej rozwinięte 53,1 14,1 52 27,6

Europejska Współpraca Terytorialna 11,7 3,1 x x

Regiony najbardziej peryferyne i

obszary słabo zaludnione 0,9 0,2 x x

Instrument "Łącząc Europę" 40,0 10,6 x x

Razem 376 100,0 x 83,9

Wyszczególnienie

Mininalny wkład EFS

Wartość planowanych

środków (w mld euro)*

Udział w całości

finansowania polityki

spójności (w %)

52 | S t r o n a

wynosi 183,3 mld euro, tj. 48,75 % łącznej puli środków przeznaczonych na realizację

polityki spójności. W jego ramach zaplanowano współfinansowanie projektów

przyczyniających się do postępu w dwóch grupach działań: wspieranie zatrudnienia, badań i

rozwoju oraz innowacji poprzez wspieranie przedsiębiorstw oraz inwestowanie w

podstawową infrastrukturę (np. transportową, energetyczną, społeczną i zdrowotną). Będzie

finansował inwestycje ukierunkowane regionalnie, w ramach wszystkich trzech grup

regionów oraz regiony najbardziej peryferyjne, a także w większości Instrument „Łącząc

Europę” (1/4 tego instrumentu finansowana będzie przez środki Funduszu Spójności). Jego

celem jest wzmocnienie spójności regionów Unii Europejskiej przez zmniejszanie

dysproporcji rozwojowych między nimi oraz stymulowanie rozwoju regionalnego i

lokalnego. Przyczynia się do realizacji wszystkich celów tematycznych, dzięki

współfinansowaniu inwestycji w badania i rozwój, innowacje, działania związane ze zmianą

klimatu i ochroną środowiska, infrastrukturę telekomunikacyjną, energetyczną i transportową;

infrastrukturę zdrowotną, edukacyjną i społeczną oraz zrównoważony rozwój obszarów

miejskich9.

Propozycje Komisji Europejskiej na temat kształtu, poziomu finansowania a także

podziału środków polityki spójności w okresie 2014-2020 nie są jeszcze oficjalnie

zatwierdzone. Tym bardziej nie znane są także algorytmy podziału dostępnych środków

finansowych, przeprowadzonego na szczeblu krajowym w odniesieniu na poszczególne

programy operacyjne: krajowe i regionów. Z tego względu przedstawione poniżej prognozy

dotyczące dostępnych dla województwa podkarpackiego środków finansowych mają

charakter wyłącznie szacunkowy i należy zastrzec, że faktycznie dostępne kwoty będą mogły

nieco różnić się od założonych. Szczegółowe informacje na temat finansowania polityki

spójności będą znane zapewne dopiero pod koniec przyszłego roku, stąd też na dzień

dzisiejszy prognozy muszą z konieczności poprzestać na pewnych uogólnionych szacunkach.

Oszacowania dostępnych środków finansowych, pochodzących z funduszy

europejskich dokonano na postawie opisanych wcześniej założeń dotyczących zasad

finansowania polityki spójności w latach 2014-2020 oraz na podstawie dostępnych informacji

o niewykorzystanych jeszcze i dostępnych środkach przyznanych w ramach poprzedniego

okresu programowania, tj. 2007-2013. Dodatkowo oszacowano wkład publicznych środków

krajowych oraz środków prywatnych w inwestycje współfinansowane ze środków unijnych.

9 informacje na podstawie Wniosku Komisji Europejskiej ws. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady

w sprawie przepisów szczegółowych dotyczących Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i celu

„Inwestycje na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia” oraz w sprawie uchylenia rozporządzenia (WE) nr

1080/2006, KOM(2011) 614 wersja ostateczna, 2011/0275 (COD), 6.10.2011, Bruksela.

53 | S t r o n a

Przy założeniu, że kwoty na realizację polityki spójności, pozostaną takie jak w w/w

projektach rozporządzeń, dokonano szacunku wartości środków przypadających na

województwo podkarpackie. Województwo to zaliczane jest do grupy regionów słabiej

rozwiniętych, tj. takich, w których wskaźnik PKB na 1 mieszkańca jest niższy niż 75 %

średniej dla UE-27. Zatem uzyska wsparcie z puli funduszy strukturalny (EFRR oraz EFS),

przeznaczonych dla tej kategorii regionów, która na lata 2014-2020 w całości wynosi 162,6

mld euro. Zakłada się także, że w podziale środków funduszy strukturalnych pomiędzy

regiony słabiej rozwinięte i regiony w fazie przejściowej brane będą kryteria odnoszące się do

liczby ludności, zamożności regionu oraz stopy bezrobocia10

. Wobec nieznajomości

szczegółowych algorytmów podziału i wag przypisywanych poszczególnym kryteriom, w

najbardziej ostrożny sposób można oszacować przypadającą kwotę opierając się na liczbie

mieszkańców. Na tej podstawie, biorąc pod uwagę łączną kwotę przyznanych środków na

regiony w kategorii słabiej rozwiniętych i w fazie przejściowej oraz udział liczby ludności

regionów polskich w liczbie ludności regionów właściwych im kategorii można oszacować,

że łączne środki przyznane Polsce w ramach wspierania regionów z EFRR oraz EFS wyniosą

47 711 mln euro. W rachunki te nie wlicza się środków z Funduszu Spójności oraz środków

na realizację celu Współpraca terytorialna.

Ta kwota, na poziomie krajowym, zostanie rozdysponowana pomiędzy programy

krajowe i regionalne. Kolejnym utrudnieniem w określeniu dostępnej alokacji dla

województwa podkarpackiego jest to, że nie są znane zasady alokacji dostępnych środków

pomiędzy programy krajowe i poszczególne programy regionalne. Wobec braku tych zasad

przyjęto kolejne założenie, że algorytm podziału środków będzie podobny jak w poprzednim

okresie programowania. W takiej sytuacji województwo podkarpackie otrzymałoby kwotę

1 216,80 mln euro, czyli nieznacznie więcej, choć na porównywalnym poziomie, jak w

okresie 2007-2013, kiedy to w ramach realizacji RPO przyznano mu 1 136,31 mln euro

dofinansowania ze środków unijnych.

Przy czym należy wziąć pod uwagę, że wykorzystanie poszczególnych funduszy

europejskich jest ściśle obwarowane różnymi warunkami, co do celów jakie muszą być w ich

ramach realizowane a także co do udziałów kwot przeznaczonych na realizację wybranych

celów w ogólnej kwocie dostępnych środków.

Komisja Europejska w przedstawionych projektach rozporządzeń przyjęła założenie,

że w przypadku kategorii regionów mniej rozwiniętych, udział EFS w finansowaniu

10

w przypadku regionów lepiej rozwiniętych dodatkowo brany będzie pod uwagę wskaźnik zatrudnienia,

poziom wykształcenia i gęstość zaludnienia

54 | S t r o n a

projektów musi być zaplanowany na poziomie co najmniej 25 %, a zatem udział EFRR

postaje na poziomie co najwyżej 75 % środków. W przypadku województwa podkarpackiego

środki z EFRR musiałyby być przyznane w wysokości 912,6 mln euro, a z EFS 304,2 mln

euro. Zakładając, że minimalne wymagane dofinansowanie projektów z krajowych środków

publicznych wynosi 15 %, kwota tego dofinansowania do inwestycji realizowanych w ramach

EFRR i EFS wynosiłaby odpowiednio 161,05 mln euro i 53,68 mln euro, co daje łączną

kwotę dofinansowania z krajowych środków publicznych 214,73 mln euro. Przyjmując

kolejne założenie, można założyć, że publiczne środki krajowe w połowie pochodzić będą z

budżetu państwa, a w drugiej połowie z budżetów samorządowych województwa.

Na temat obowiązku dofinansowania projektów ze środków prywatnych nie ma

żadnych wskazań. W obecnie obowiązującym RPO województwa podkarpackiego także nie

ma założonej kwoty dofinansowania ze środków prywatnych. Wobec braku innych

wskazówek, biorąc pod uwagę że w ogólnych założeniach dotyczących polityki spójności

realizowanej w Polsce w latach 2007-2013 planowany udział prywatnych środków wynosił

5 % łącznej sumy finansowania wkładu unijnego i krajowego11

, można przyjąć ostrożną

prognozę dofinansowania funduszy województwa podkarpackiego ze środków prywatnych na

takim samym poziomie, tj. w wysokości 75,30 mln euro.

Łącznie zatem środki na realizację polityki spójności w województwie podkarpackim

w latach 2014-2020, pochodzące z funduszy strukturalnych UE i współfinansowania ze

środków publicznych i prywatnych wyniosłyby 1 506,8 mln euro (tab.34).

Tabela 34. Szacunkowe środki przyznane dla województwa podkarpackiego na realizację polityki

spójności w latach 2014-2020, na podstawie propozycji Komisji Europejskiej ws. podziału środków

funduszy strukturalnych pomiędzy regiony słabo rozwinięte (w mln euro) – wariant I

Źródło: obliczenia własne

11

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie.

Narodowa Strategia Spójności, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, maj 2007.

Europejski

Fundusz

Rozwoju

Regionalnego

Europejski

Fundusz

Społeczny

Europejski

Fundusz

Rozwoju

Regionalnego

Europejski

Fundusz

Społeczny

912,6 304,2 161,0 53,7 75,3 1506,8

Fundusze UE

Publiczne środki krajowe

współfinansujace fundusze UE

Środki prywatne

współfinansujac

e fundusze UE Razem

55 | S t r o n a

Przy zachowaniu większej ostrożności w szacunkach dotyczących środków unijnych

na realizację strategii rozwoju województwa podkarpackiego, można przyjąć także drugi

wariant, dotyczący wielkości dostępnych środków (tab. 35). Zakłada się w nim, że środki te w

latach 2014-2020 pozostaną na poziomie nie zmienionym w stosunku do okresu

programowania 2007-2013, tj. wynosić będą ok. 1 130 mln euro, w tym 847,5 mln euro z

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz 282,5 mln euro z Europejskiego

Funduszu Społecznego. W takiej sytuacji, dofinansowanie projektów ze strony publicznych

środków krajowych wynosiłoby 199,5 mln euro, natomiast ze środków prywatnych 66,5 mln

euro. Łącznie zatem środki na realizację polityki spójności w województwie podkarpackim w

latach 2014-2020, pochodzące z funduszy strukturalnych UE i współfinansowania ze środków

publicznych i prywatnych, w drugim, ostrożnym wariancie, wyniosłyby 1 396,0 mln euro.

Drugi wariant szacunku środków finansowych pochodzących z funduszy europejskich,

przeznaczonych na realizację polityki spójności, zakłada, że środki te ostatecznie mogą nie

być wyasygnowane w takiej wysokości, jak wynikałoby to z wstępnych propozycji zawartych

w pakiecie legislacyjnym, na który składają się projekty rozporządzeń Parlamentu

Europejskiego i Rady. W tym wariancie bierze się pod uwagę, że najbardziej rozwinięte kraje

Unii Europejskiej, tzw. płatnicy netto, są przeciwni zwiększaniu puli środków na realizację

polityki spójności w okresie programowania 2014-2020, w stosunku do okresu 2007-2013.

Może się zdarzyć, że kraje te zdołają przeforsować swoje racje, argumentując je trudnościami

finansowymi, będącymi skutkiem kryzysu finansowego i ekonomicznego, w wyniku którego

nastąpiło pogorszenie ich kondycji gospodarczej. Drugi wariant zatem może zostać

potraktowany jako wariant pesymistyczny, który powinien zostać uwzględniony ze względu

na niepewność co do ostatecznych ustaleń odnośnie przyszłej polityki spójności.

Tabela 35. Szacunkowe środki przyznane dla województwa podkarpackiego na realizację polityki

spójności w latach 2014-2020, na podstawie propozycji Komisji Europejskiej ws. podziału środków

funduszy strukturalnych pomiędzy regiony słabo rozwinięte (w mln euro) – wariant II

Źródło: obliczenia własne

Europejski

Fundusz

Rozwoju

Regionalnego

Europejski

Fundusz

Społeczny

Europejski

Fundusz

Rozwoju

Regionalnego

Europejski

Fundusz

Społeczny

847,5 282,5 149,6 49,9 66,5 1396,0

Fundusze UE


współfinansujace fundusze UE

Środki prywatne

współfinansujac

e fundusze UE Razem

56 | S t r o n a

Do wielkości środków pochodzących z funduszy europejskich należy doliczyć

ponadto kwoty niewykorzystane jeszcze w ramach wsparcia przyznanego dla regionu

podkarpackiego na realizację polityki spójności w latach 2007-2013. Jak wynika z

szacunkowego planu finansowego Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa

Podkarpackiego na lata 2007-201312

, na ten okres przewidziano dla regionu 1 198,8 mln euro

z funduszy europejskich, a wkład krajowy zaplanowano w wysokości 248,9 mln euro. Z

kolei z informacji Ministerstwa Rozwoju Regionalnego13

wynika, że poziom wykorzystania

alokacji dostępnej w ramach RPO Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, biorąc

pod uwagę wartość projektów, na które podpisano umowy o dofinansowanie, wyniósł 77,8 %

(stanu na koniec czerwca 2012 r.). Z tego wynika, że do wykorzystania pozostało 266,1 mln

euro z funduszy europejskich oraz 55,3 mln euro ze współfinansujących projekty środków

krajowych.

Oprócz dofinansowania ze środków Unii Europejskiej przyznanych w ramach

realizacji polityki spójności, województwo podkarpackie może także liczyć na wsparcie z

Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), w

ramach realizacji wspólnej polityki rolnej. Założenia co do przyszłej unijnej wspólnej polityki

rolnej, podobnie jak w przypadku polityki spójności, nie są jeszcze ostatecznie znane. Także

w tej kwestii szacunki dotyczące dostępnych źródeł finansowania z konieczności muszą być

oparte jedynie na pewnych propozycjach unijnych, udostępnianych w formie wstępnych

założeń i nie określających szczegółowych pułapów środków dla poszczególnych krajów i

regionów.

Wspólna Polityka Rolna ma zostać oparta na II filarach. Filar I ma obejmować

płatności bezpośrednie dla rolników, a także pomoc w przypadku szczególnych zakłóceń na

rynku. Filar II dotyczy rozwoju obszarów wiejskich14

. Na lata 2014-2020 wstępnie proponuje

się przyznanie na działania realizowane w I filarze 317,2 mld euro, a w II filarze 101,2 mld

euro. Uzupełnieniem do tych dwóch filarów ma być dodatkowa kwota w wysokości 17,1 mld

euro, z przeznaczeniem na: badania i innowacyjność (5,1 mld euro); bezpieczeństwo żywości

12

Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, Dokument przyjęty

przez Zarząd Województwa Podkarpackiego w dniu 10 stycznia 2012 roku w związku z decyzją nr K(2011)9881

Komisji Europejskiej z dnia 21 grudnia 2011 r. zmieniającą decyzję Komisji K(2007)4560 w sprawie

regionalnego programu operacyjnego dla regionu Podkarpackiego w ramach pomocy wspólnotowej z

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego objętego celem Konwergencji w regionie Podkarpackim 13

Wykorzystanie środków UE w ramach Strategii wykorzystania Funduszu Spójności na lata 2004-2006 oraz

Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013, lipiec 2012, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego,

Warszawa. 14

informacje na podstawie Wniosku Komisji Europejskiej ws. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i

Rady w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju

Obszarów Wiejskich (EFRROW), KOM(2011) 627, 2011/0282 (COD), 12.10.2011, Bruksela.

57 | S t r o n a

(2,5 mld euro); pomoc żywnościowa dla osób najbardziej potrzebujących (2,8 mld euro);

sytuacje kryzysowe w sektorze rolnym (3,9 mld euro) oraz dofinansowanie z Europejskiego

Funduszu Dostosowania do Globalizacji (2,8 mld euro)15

.

Przyszła unijna polityka rozwoju obszarów wiejskich podtrzymywać będzie jej

dotychczasowe długoterminowe cele strategiczne, tj. poprawę konkurencyjności rolnictwa,

zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi i działaniami na rzecz klimatu oraz

zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich.

Projekty rozporządzeń, określających zasady wsparcia rozwoju obszarów wiejskich w

latach 2014-2020 zawierają jedynie bardzo ogólne informacje. Nie ma także jeszcze

przygotowanych żadnych polskich dokumentów określających szczegółowo wysokość

dostępnych środków oraz propozycję ich podziału pomiędzy poszczególne województwa.

Wobec braku informacji na temat przewidywanego podziału środków na poszczególne kraje i

regiony, szacunki dla województwa podkarpackiego przeprowadzono, przy założeniu, że jego

udział w EFRROW będzie kształtował się na relatywnie podobnym poziomie jak w okresie

2007-2013.

W latach 2007-2013 ogólna sumy środków Unii Europejskiej z EFRROW na rzecz

rozwoju obszarów wiejskich wynosiła 96 mld euro. Polska otrzymała na realizację Programu

Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) kwotę w wysokości 13,4 mld euro. Natomiast

szacowane transfery środków z EFRROW przypadające dla województwa podkarpackiego w

latach 2007-2013 w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) wyniosły

684,02 mln euro16

.

Na lata 2014-2020 zakłada się wsparcie z EFRROW na rzecz rozwoju obszarów

wiejskich dla całej Unii Europejskiej na poziomie 96 mld euro. Szacunkowa pula środków

przypadająca dla województwa podkarpackiego z EFRROW w latach 2014-2020 wynosi

zatem 721,07 mln euro, przy założeniu podobnego algorytmu podziału środków, jak w

poprzednim okresie programowania. W ramach wspierania rozwoju obszarów wiejskich

regiony słabiej rozwinięte korzystać będą z wyższych stawek dofinansowania, które może

sięgać 85 %. Szacunkowa kwota dofinansowania ze środków publicznych

współfinansujących projekty realizowane w ramach EFRROW wyniesie zatem 127,24 mln

15

informacje na podstawie: Wniosku Komisji Europejskiej ws. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i

Rady w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej, KOM(2011) 628,

2011/0288 (COD), 12.10.2011, Bruksela. 16

Informacja na temat realizacji PROW 2007-2013, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 15 czerwca 2012,

Warszawa.

58 | S t r o n a

euro. Łączna kwota środków na wsparcie obszarów wiejskich oszacowana została na kwotę

848,32 mln euro.

Analogicznie jak w przypadku funduszy strukturalnych polityki spójności założono

równolegle II wariant, określony jako pesymistyczny, zakładający poziom wsparcia na rzecz

rozwoju obszarów wiejskich na poziomie porównywalnym do obowiązującego w okresie

2007-2013. W tym przypadku szacunki dla województwa podkarpackiego wyniosłyby 684,02

mln euro z EFRROW oraz 120,71 mln euro pochodzącego z wkładu krajowych środków

publicznych, co daje łącznie kwotę 804,73 mln euro.

3.3. Inne potencjalne źródła finansowania strategii rozwoju województwa

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 zakłada realizację tzw. „nowego

paradygmatu polityki regionalnej”17

. Najważniejsze jego założenia z punktu widzenia

regionów i prowadzonej w nich polityki rozwoju, sprowadzają się do:

- ukierunkowania polityki na wzmacnianie i wykorzystanie potencjałów

terytorialnych,

- realizacji systemu wieloszczeblowego zarządzania,

- większej decentralizacji polityki rozwoju, poprzez zwiększenie roli szczebla

regionalnego w wieloszczeblowym systemie zarządzania.

Terytorializacja, czyli ukierunkowanie na wzmacnianie i wykorzystanie potencjałów

terytorialnych, oznacza, że podejście do różnych typów terytoriów musi być zróżnicowane, a

interwencje muszą przejawiać się w bardziej selektywnych (skoncentrowanych) inwestycjach.

Zintegrowane podejście terytorialne (place-based approach), w odróżnieniu od podejścia

sektorowego, zakłada wielowymiarowość procesów rozwojowych. Postuluje zintegrowane

podejście do rozwoju danego terytorium, uwzględniające uwarunkowania społeczne,

gospodarcze i środowiskowe oraz powiązania międzysektorowe. Ma to doprowadzić do

lepszego wykorzystania endogenicznych zasobów terytorialnych. W związku z tym, polityka

regionalna musi być dostosowana do potrzeb i możliwości wynikających z wewnętrznego

potencjału regionów i odpowiadać na wyzwania wynikające z lokalnych uwarunkowań.

Zintegrowane podejście terytorialne wymaga także koordynacji różnych polityk publicznych,

które mają oddziaływanie terytorialne.

17

poniższe informacje na podstawie: Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta,

Obszary wiejskie, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 13 lipca 2010.

59 | S t r o n a

Do istotnych zmian należy założenie o wieloszczeblowym (wielopoziomowym)

zarządzaniu rozwojem. Wieloszczeblowe zarządzanie rozwojem oznacza rozdysponowanie

różnych zadań publicznych pomiędzy władze centralne oraz poszczególne jednostki

samorządu terytorialnego. Ponadto, przewiduje się włączenie większej ilości podmiotów w

realizację celów polityki ukierunkowanej terytorialnie, zarówno po stronie różnych

podmiotów krajowych jak i regionalnych oraz lokalnych.

W celu zapewnienia większej skuteczności i efektywności polityki regionalnej,

zakłada się model decentralizacji finansów publicznych, preferujący postępowanie w

kierunku przekazywania samorządom większych niż dotychczas kompetencji, a co za tym

idzie także środków finansowych. Oznacza to odejście od scentralizowanego modelu

sprawowania władzy (top-down), na rzecz wzmocnienia wielopoziomowego systemu

zarządzania (multi-level governance). Decentralizacja realizacji polityki rozwoju i co się z

tym wiąże decentralizacja finansów publicznych ma gwarantować zwiększenie roli

samorządów wojewódzkich, jako kluczowych podmiotów realizacji polityki regionalnej, w

wykorzystywaniu potencjału regionalnego i lokalnego i podejmowaniu decyzji o kierunkach

inwestycji. Równocześnie jednak ma nastąpić wzmocnienie partnerskiej współpracy

pomiędzy różnymi podmiotami. Partnerstwo i współpraca dotyczy podmiotów publicznych

(tj. instytucji krajowych, regionalnych, lokalnych) i niepublicznych. Wśród partnerów

niepublicznych wymienia się:

- przedstawicieli partnerów społeczno-gospodarczych,

- przedstawicieli stowarzyszeń i organizacji pozarządowych,

- przedstawicieli środowiska akademickiego (uczelni, instytutów badawczych i naukowych),

- podmioty prywatne.

Zgodnie z zapisami Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego samorządy

wojewódzkie opracują Ramowe Zintegrowane Programy Regionalne (RZPR), zawierające

działania na rzecz rozwoju regionów, w tym także sposoby koordynowania na poziomie

regionalnym współpracy rożnych podmiotów publicznych.

Nowym instrumentem koordynacji działań ukierunkowanych regionalnie ma być

kontrakt terytorialny. Koncepcja kontraktu terytorialnego zakłada, że będzie on umową

pomiędzy władzami centralnymi a regionalnymi władzami samorządowymi, określającą

zakres koordynacji działań publicznych i interwencji różnych ministerstw i innych

podmiotów publicznych na poziomie regionalnym. Jest zatem podstawowym dokumentem

określającym wkład strony rządowej na realizację działań rozwojowych w regionach w

okresie po 2013 roku.

60 | S t r o n a

W nowej perspektywie finansowej na lata 2014-2020, kontrakty terytorialne mają

zapewnić większą koordynację polityki rozwoju realizowanej na szczeblu krajowym i

regionalnym, w strategicznych obszarach, co ma prowadzić do realizacji działań

uwzględniających zarówno priorytety strategii rozwoju województwa jak i krajowej polityki

rozwoju regionalnego. Kontrakt terytorialny zatem ma za zadanie ukierunkować

przedsięwzięcia poszczególnych regionów na priorytety ważne z punktu widzenia rozwoju

całego kraju. Dotyczy to działań, które nie mogą być realizowane wyłącznie na szczeblu

rządowym, ale wymagają także współpracy na szczeblu regionalnym. Przedmiotem

kontraktowania mogą być dwa rodzaje przedsięwzięć: wspólne lub komplementarne.

Wspólne realizowane są razem przez rząd i samorząd, z zastosowaniem montażu

finansowego. Komplementarne realizowane są przez każdą ze stron osobno, jednakże

wzajemnie się wzmacniają lub uzupełniają.

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego, nie określa jednak dokładnie zakresu

działań obejmowanych kontraktem, ograniczając się do dość ogólnikowego stwierdzenia, o

ich kluczowym znaczeniu dla rozwoju regionu z punktu widzenia rządu i władz

samorządowych. Brak też jest informacji, ani w tym, ani żadnym innym oficjalnym

dokumencie o zasadach finansowania kontraktów terytorialnych, w szczególności wysokości

udziału krajowego, nawet w wymiarze orientacyjnym. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

jest obecnie dopiero na etapie prowadzenia debat i konsultacji na temat systemu kontraktu

regionalnego.

Stan ustaleń odnośnie zasad finansowania realizacji kontraktu pozostaje na dzień

dzisiejszy na etapie zidentyfikowania źródeł. Mają składać się na nie:

- środki publiczne pozostające w dyspozycji MRR ( w tym pochodzące z UE i od

innych donatorów),

- środki pozostające w dyspozycji ministrów właściwych (w tym pochodzące z

funduszy UE),

- środki publiczne jednostek samorządu terytorialnego z obszaru danego

województwa,

- środki międzynarodowych instytucji finansowych,

- inne środki publiczne podmiotów przystępujących do kontraktu terytorialnego,

- środki prywatne.

Poza tym podana jest jedynie informacja o orientacyjnym udziale środków rządowych

w realizacji kontraktu, który ma wynieść nie więcej niż 60 %. Ostateczna wysokość środków

61 | S t r o n a

budżetu państwa przewidzianych na realizację kontraktów terytorialnych będzie znana

dopiero po uchwaleniu Wieloletniego Planu Finansowego Państwa.

Ekspertyzy, które zostały opracowane na zlecenie Ministerstwa Rozwoju

Regionalnego, także nie odnoszą się w zasadzie do sfery finansowania kontraktów

terytorialnych, z tej racji, że na obecnym etapie jest to niemożliwe. Autorzy ekspertyzy

wskazują jedynie na opcje finansowania publicznego w realizacji zadań kontraktów

terytorialnych, nie szacując ich wielkości. Do głównych źródeł zaliczają18

:

- środki budżetu państwa przekazywane w ramach realizacji założenia o terytorializacji,

- środki budżetu państwa wydatkowane w wypadku realizacji dużych inwestycji z poziomu

krajowego (autorzy jednak podkreślają, że takie przypadki mogą mieć jednak charakter

sporadyczny i nie należy traktować ich jako rozwiązanie systemowe),

- środki własne samorządu wojewódzkiego,

- środki własne powiatów i gmin

- środki europejskie.

Inni eksperci zauważają, że rola samorządu wojewódzkiego w bieżącym okresie

programowania wzrosła, jako że odpowiada on za dystrybucję istotnej części środków

wspólnotowych19

. Jednakże nie można mówić, że nastąpiła pełna decentralizacja finansów

publicznych w sytuacji, gdy poziom dochodów jednostek samorządu terytorialnego jest wciąż

zbyt niski w porównaniu z potrzebami rozwojowymi. Z tego względu samorządy nie mogą

podejmować wielu kluczowych inwestycji i muszą godzić się ze wzrostem deficytu i

rosnącym zadłużeniem. Autorzy w swoich rekomendacjach optują za dalszymi zmianami w

kierunku zwiększania puli dochodów własnych wszystkich szczebli samorządów

terytorialnych, głównie powiatowych i wojewódzkich.

Wobec przedstawionych powyżej okoliczności, nie jest możliwe dokonywanie

żadnych szacunków odnośnie kwot przekazywanych ze szczebla rządowego, będących do

dyspozycji województwa podkarpackiego w ramach przyszłego kontraktu terytorialnego, a

wszelkie spekulacje na ten temat byłyby nie poparte żadnymi wiarygodnymi przesłankami.

Oparcie się w tej kwestii o doświadczenia lat ubiegłych także jest nieuzasadnione.

Przedmiotem kontraktu regionalnego województwa podkarpackiego zawartego na okres

18

A. Regulski, J. Zawistowski, A. Żurawski, Kontrakty terytorialne jako instrument polityki rozwoju.

Optymalizacja kontraktów terytorialnych w kontekście wdrażania Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego

2010-2020, Instytut Badań Strukturalnych, Warszawa, ekspertyza przygotowana na zlecenie Ministerstwa

Rozwoju Regionalnego, s. 41-42. 19

Decentralizacja finansów publicznych w kontekście decentralizacji procesów rozwojowych i rola samorządów

w inwestowaniu w rozwój regionów, Ekspertyza Instytutu Badań Strukturalnych w Warszawie, zrealizowana na

zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.

62 | S t r o n a

2007-2013 było określanie zasad i warunków dofinansowania Regionalnego Programu

Operacyjnego Województwa Podkarpackiego, który z kolei ograniczał się w zasadzie do

dysponowania środkami funduszy strukturalnych Unii Europejskiej oraz środkami

publicznymi z budżetu krajowego i samorządowego, współfinansującymi projekty

realizowane w ramach pomocy unijnej. Kontrakty terytorialne natomiast mają pełnić

odmienne funkcje.

Odrębnym, potencjalnym źródłem finansowania strategii rozwoju województwa są

środki dostępne w ramach tzw. mechanizmów norweskich, czyli Norweskiego Mechanizmu

Finansowego oraz Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Mechanizmy te stworzone zostały przez Norwegię, Islandię i Lichtenstein, które przyznały

wsparcie finansowe dla wybranych państw Unii Europejskiej (tj. państw które stały się

członkami Unii w roku 2004 oraz 2007, a także Hiszpanii, Grecji i Portugalii). W zamian za

to państwa te mają dostęp do rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, mimo, że same nie są

jej członkami.

W latach 2009-2014 w ramach pierwszej edycji tych mechanizmów finansowych

Polska otrzymała 533,51 mln euro, co pozwoliło na zrealizowanie ponad 1400 projektów20

.

Wśród najważniejszych projektów realizowanych w tym okresie w województwie

podkarpackim należy wskazać:

- Utworzenie Skansenu archeologicznego "Karpacka Troja" w Trzcinicy przez

Muzeum Podkarpackie w Krośnie, przy wykorzystaniu 1 747,1 tys. euro dofinansowania w

ramach mechanizmów norweskich;

- Budowa kanalizacji sanitarnej i rozbudowa oczyszczalni ścieków w aglomeracji

Brzozów oraz kanalizacji wsi Humniska, realizowana przez gminę Brzozów, która otrzymała

na ten cel 1 470,4 tys. euro dofinansowania;

- Stworzenie Karpackiego Centrum Przedsiębiorczości przez Fundację Instytut

Karpacki, z wykorzystaniem 470, 8 tys. euro;

- Sfinansowanie projektu o nazwie Dom Karpacki - pobudzanie współpracy

transgranicznej regionów karpackich, którego beneficjentem była Fundacja Karpacka –

Polska, i której przyznano na ten cel 398,9 tys. euro.

W drugiej edycji przewidzianej na lata 2009-2014 przyznano Polsce środki na nieco

wyższym poziomie, tj. w wysokości 578,1 mln euro. Na dzień dzisiejszy darczyńcy

20

informacje Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, www.mrr.gov.pl

63 | S t r o n a

zatwierdzili cztery Programy Operacyjne, w ramach których odbędzie się współfinansowanie

projektów. Należą do nich:

- Rozwój miast poprzez wzmocnienie kompetencji jednostek samorządu

terytorialnego, dialog społeczny oraz współpracę z przedstawicielami społeczeństwa

obywatelskiego,

- Promowanie różnorodności kulturowej i artystycznej w ramach europejskiego

dziedzictwa kulturowego – w ramach którego ogłoszony został nabór na projekty w

dziedzinie edukacji artystycznej i kulturalnej, dziedzictwa kulturowego, muzyki i sztuk

scenicznych oraz sztuk plastycznych i wizualnych; program skierowany jest przede

wszystkim do jednostek samorządu terytorialnego, państwowych i samorządowych instytucji

kultury, instytucji filmowych, szkół i uczelni artystycznych, przy czym wymagana jest

współpraca przynajmniej z jednym partnerem pochodzącym z krajów darczyńców;

- Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy - obejmujący działania związane z:

współpracą pomiędzy instytucjami z Polski oraz państw-darczyńców; projektami

mobilnościowymi w szkolnictwie wyższym, promującymi wymianę studentów oraz

pracowników szkół wyższych; działaniami na rzecz poprawy nauczania i kształcenia w

polskich uczelniach;

- Norwesko-Polska Współpraca Badawcza – ukierunkowana na propagowanie

współpracy bilateralnej w zakresie popularyzacji i wsparcia badań naukowych z zakresu:

ochrony środowiska, zmian klimatycznych, zdrowia, nauk społecznych z uwzględnieniem

tematyki migracji, promowania równości płci oraz równowagi między życiem zawodowym a

prywatnym.

Można założyć, że województwo podkarpackie będzie beneficjentem mechanizmów

norweskich także w ich drugiej edycji. Przy założeniu, że kwoty dofinansowania z tych

mechanizmów będą nieco wyższe niż w pierwszej edycji można szacować, że województwo

podkarpackie będzie mogło liczyć na ok. 5 300 tys. euro, z przeznaczeniem głównie na

rozwój kultury i kapitału ludzkiego.

Dofinansowanie zadań rozwojowych możliwe jest też z międzynarodowych instytucji

finansowych jak np. Bank Światowy. Zapewnia on długoterminowe pożyczki o

preferencyjnym oprocentowaniu dla najbardziej potrzebujących krajów członkowskich oraz

przedsiębiorstw publicznych, które uzyskały gwarancje rządowe. Bank Światowy udziela

wsparcia na różnorodne cele, które obejmują inwestycje w zakresie edukacji, zdrowia,

administracji publicznej, infrastruktury, finansów i rozwoju sektora prywatnego, rolnictwa i

ochrony środowiska oraz gospodarowania zasobami naturalnymi. W tym przypadku jednak

64 | S t r o n a

także trudno wskazać, na jakiej wysokości środki województwo podkarpackie może liczyć ze

strony tej instytucji. Zależy to głównie od skuteczności starań samych zainteresowanych tym

podmiotów.

Podobnie, brak jest też podstaw do dokonywania szacunków odnoszących się do

wkładu podmiotów prywatnych. W Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego znajduje się

jedynie ogólne stwierdzenie, że środki prywatne, przekazywane na realizację celów

rozwojowych powinny odgrywać rosnącą rolę, a upowszechnianie mechanizmów i form

partnerstwa publiczno-prywatnego powinno mieć coraz większe znaczenie.

Określenie bezpośredniego udziału przedsiębiorstw prywatnych w realizacji strategii

rozwoju województwa podkarpackiego nie jest możliwe. Uczestnictwo podmiotów

prywatnych w procesach inwestycyjnych w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego lub w

jakiejkolwiek innej formie jest kwestią nie tyle ich możliwości co woli. Nie ma żadnych

wskazań w dokumentach legislacyjnych ani programowych odnośnie obowiązku

przedsiębiorstw prywatnych w partycypacji w realizacji działań rozwojowych, objętych

strategią regionów, oprócz ogólnikowych założeń, sprowadzających się do konstatacji, że

udział ten powinien być większy niż dotychczas. Zapewne przyczyną tego jest także fakt, że

narzucanie obligatoryjnych rozwiązań w tym zakresie byłoby postrzegane jako ograniczanie

swobody działalności przedsiębiorstw. W stosunku do podmiotów prywatnych stosowane są

raczej instrumenty o charakterze zachęt, np. w formie zwolnień podatkowych czy też

oferowania innego rodzaju przywilejów. Z tych względów w szacowaniu prywatnych

środków uczestniczących w realizacji strategii rozwoju województwa podkarpackiego

ograniczono się do kwot współfinansujących projekty realizowane w ramach wykorzystania

dostępnych funduszy europejskich, co zostało uwzględnione w rozdziale 3.2.

Można jedynie próbować oszacować ogólną wartość inwestycji dokonywanych przez

przedsiębiorstwa zlokalizowane w województwie podkarpackim. Działalność inwestycyjna

przedsiębiorstw niewątpliwie, w sposób pośredni przyczynia się do rozwoju regionu. Należy

jednak mieć na względzie, że szacowane nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw odnoszą się

do inwestycji, jakie podmioty gospodarcze dokonują w ramach własnych strategii rozwoju.

Niekonieczne wydatki te muszą być zgodne z priorytetami władz samorządowych

realizujących strategię rozwoju regionu. Chociaż, jak już wspomniano inwestycje

przedsiębiorstw i ich rozwój leży w interesie województwa. Zatem w celach informacyjnych,

dokonano obliczeń dotyczących szacunkowych przewidywanych nakładów inwestycyjnych

przedsiębiorstw, traktując je jako pośredni czynnik wpływający na realizację strategii

65 | S t r o n a

województwa podkarpackiego, jako że władze regionu nie mają bezpośredniego wpływu

zarówno na wysokość jak i na kierunki przeznaczania tych środków.

Obliczenia dotyczące przyszłych nakładów inwestycyjnych przedsiębiorstw w

województwie podkarpackim dokonano na podstawie statystyki REGEXPW, tj. w oparciu o

wykładniczy trend wzrostu dopasowany do znanych punktów danych, na bazie znanych

danych rzeczywistych z poprzednich lat. Szacowana wartość inwestycji przedsiębiorstw

prywatnych w województwie podkarpackim w latach 2012-2020 wynosi 18 565,6 mln euro.

(tab. 36).

Tabela 36. Nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw w województwie podkarpackim w latach

2005 -2020 (w tys. zł).

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

Jest to ponad trzykrotnie więcej niż przewidywane nakłady na realizację strategii

województwa, pochodzące ze wszystkich omówionych wcześniej źródeł, (tj. pochodzących z

europejskich funduszy strukturalnych, przeznaczonych na realizację polityki spójności,

publicznych i prywatnych środków krajowych współfinansujących projekty realizowane ze

środków unijnych, środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolny na rzecz

Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i publicznych środków krajowych

Lata

Przedsiębiorstwa

ogółem

Przedsiębiorstwa o

liczbie pracujących

poniżej 9 osób

Przedsiębiorstwa o


między 10 a 49 osób

Przedsiębiorstwa o


między 50 a 249

Przedsiębiorstwa o


powyżej 249 osób

2005 3 238 641 454 374 277 804 713 592 1 792 871

2006 3 521 498 571 059 313 726 866 969 1 769 744

2007 4 454 044 796 371 424 101 968 010 2 265 562

2008 5 076 644 862 470 460 595 1 003 084 2 750 495

2009 4 343 895 776 015 490 847 1 038 449 2 038 584

2010 5429644 1050407 606401 1190618 2582218

2011 5818733 1138639 696591 1245342 2738161

2012 6001737 1201548 770250 1327115 2702825

2013 6450957 1358229 897272 1441956 2753500

2014 7283503 1582859 1046155 1561501 3092987

2015 7616919 1689689 1180493 1655975 3090762

2016 8258900 1896848 1355749 1792249 3214054

2017 9048328 2143010 1569457 1931503 3404359

2018 9810391 2378284 1794621 2071529 3565957

2019 10570449 2627677 2053260 2225040 3664472

2020 11588209 2958478 2366181 2400124 3863426

Razem w latach 2012-

2020 (w tys.zł) 76629393 17836622 13033437 16406991 29352342

Razem w latach 2012-

2020 (w tys.euro)* 18565571 4321411 3157707 3975043 7111409

66 | S t r o n a

współfinansujących EFRROW, środków pochodzących z tzw. „mechanizmów norweskich”

oraz środków samorządów województwa, składających się na ich potencjał inwestycyjny).

Wobec ograniczonych możliwości finansowania strategii rozwoju województwa ze

źródeł publicznych, istotną kwestią jest zatem podjęcie polityki sprzyjającej zachęcaniu

przedsiębiorstw prywatnych do partycypacji w realizacji strategii i mobilizowanie środków

finansowych pochodzących ze źródeł prywatnych. Wprawdzie nie jest rzeczą prostą

zmotywowanie podmiotów prywatnych do uczestnictwa w działaniach rozwojowych w

regionie, jednakże władze samorządowe powinny dołożyć wszelkich starań, aby zachęcić

przedsiębiorstwa prywatne do współpracy w tym zakresie, a także do dokonywania inwestycji

w dziedzinach preferowanych w strategii rozwoju województwa, oczywiście w ramach

dostępnych instrumentów oddziaływania.

3.4. Łączna kwota środków finansowych na realizację Strategii rozwoju województwa podkarpackiego

Na podstawie przeprowadzonych szacunków określono orientacyjną wartość środków

dostępnych na finansowanie aktualizowanej Strategii rozwoju województwa podkarpackiego

(tab. 37, 38).

Na łączną kwotę szacowanych dostępnych środków składają się udziały pochodzące z

europejskich funduszy strukturalnych, przeznaczonych na realizację polityki spójności,

publicznych i prywatnych środków krajowych współfinansujących projekty realizowane ze

środków unijnych, środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolny na rzecz

Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i publicznych środków krajowych

współfinansujących EFRROW, środków pochodzących z tzw. „mechanizmów norweskich”

oraz środków samorządów województwa, składających się na ich potencjał inwestycyjny.

Łącznie wartość szacowanych dostępnych środków na realizację strategii rozwoju

województwa w latach 2012 – 2020 wynosi 5 281,2 mln euro, a w wariancie bardziej

ostrożnym (pesymistycznym) – 5 126,8 mln euro.

Przy dodatkowym uwzględnieniu przewidywanych nakładów inwestycyjnych

przedsiębiorstw prywatnych, które jak wskazano wcześniej pośrednio mają także wpływ na

realizację strategii rozwoju województwa, łącznie wartość szacowanych dostępnych środków

w województwie wynosi w pierwszym wariancie 23 846,8 .mln euro, a w drugim wariancie

23 692,4 mln euro (tab. 39,40).

67 | S t r o n a

Tabela 37. Szacunkowe środki na realizację aktualizowanej Strategii rozwoju województwa podkarpackiego (w mln euro) – wariant I

* dane na podstawie tabeli 31, przeliczone wg aktualnego kursu 1 euro = 4,1275 zł

Źródło: opracowanie własne

Tabela 38. Szacunkowe środki na realizację aktualizowanej Strategii rozwoju województwa podkarpackiego (w mln euro) – wariant II



Europejski

Fundusz

Rozwoju

Regionalnego

Europejski

Fundusz

Społeczny

Europejski

Fundusz

Rozwoju

Regionalnego

Europejski

Fundusz

Społeczny

912,6 304,2 161,0 53,7 75,3 321,4 721,1 127,2 2599,4 5,3 5281,2

Fundusze UE zaangażowane

w realizację polityki

spójności


współfinansujace fundusze

UE

Środki prywatne

współfinansujace

fundusze UE Razem

Potencjał

inwestycyjny

samorządów

województwa

podkarpackiego*

Fundusze

"mechanizmów

norweskich"

Europejski

Fundusz Rolny na

rzecz Rozwoju

Obszarów

Wiejskich

Publiczne środki

krajowe

współfinansujące

Europejski

Fundusz Rolny na

rzecz Rozwoju

Obszarów

Wiejskich

Niewykorzy-

stane środki na

realizację polityki

spójności na lata

2007-2013

Europejski

Fundusz

Rozwoju

Regionalnego

Europejski

Fundusz

Społeczny

Europejski

Fundusz

Rozwoju

Regionalnego

Europejski

Fundusz

Społeczny

847,5 282,5 149,6 49,9 66,5 321,4 684,0 120,7 2599,4 5,3 5126,8



spójności



UE

Środki prywatne

współfinansujace

fundusze UE

Potencjał

inwestycyjny

samorządów

województwa

podkarpackiego*

Europejski

Fundusz Rolny na

rzecz Rozwoju

Obszarów

Wiejskich

Publiczne środki

krajowe

współfinansujące

Europejski

Fundusz Rolny na

rzecz Rozwoju

Obszarów

Wiejskich

Fundusze

"mechanizmów

norweskich" Razem

Niewykorzy-

stane środki na


spójności na lata

2007-2013

68 | S t r o n a

Tabela 39. Szacunkowe środki na realizację aktualizowanej Strategii rozwoju województwa podkarpackiego z uwzględnieniem potencjału inwestycyjnego

przedsiębiorstw prywatnych (w mln euro) – wariant I



Tabela 40. Szacunkowe środki na realizację aktualizowanej Strategii rozwoju województwa podkarpackiego z uwzględnieniem potencjału inwestycyjnego

przedsiębiorstw prywatnych (w mln euro) – wariant II



Europejski

Fundusz

Rozwoju

Regionalnego

Europejski

Fundusz

Społeczny

Europejski

Fundusz

Rozwoju

Regionalnego

Europejski

Fundusz

Społeczny

912,6 304,2 161,0 53,7 75,3 321,4 721,1 127,2 2599,4 5,3 18565,6 23846,8



spójności



UE

Środki prywatne

współfinansujace

fundusze UE

Niewykorzy-

stane środki na


spójności na lata

2007-2013

Europejski

Fundusz Rolny na

rzecz Rozwoju

Obszarów

Wiejskich

Potencjał

inwestycyjny

samorządów

województwa

podkarpackiego*

Fundusze

"mechanizmów

norweskich"

Potencjał

inwestycyjny

przedsiębiorstw

prywatnych

Publiczne środki

krajowe

współfinansujące

Europejski

Fundusz Rolny na

rzecz Rozwoju

Obszarów

Wiejskich Razem

Europejski

Fundusz

Rozwoju

Regionalnego

Europejski

Fundusz

Społeczny

Europejski

Fundusz

Rozwoju

Regionalnego

Europejski

Fundusz

Społeczny

847,5 282,5 149,6 49,9 66,5 321,4 684,0 120,7 2599,4 5,3 18565,6 23692,4

Razem

Publiczne środki

krajowe

współfinansujące

Europejski

Fundusz Rolny na

rzecz Rozwoju

Obszarów

Wiejskich



spójności



UE

Środki prywatne

współfinansujace

fundusze UE

Niewykorzy-

stane środki na


spójności na lata

2007-2013

Potencjał

inwestycyjny

samorządów

województwa

podkarpackiego*

Fundusze

"mechanizmów

norweskich"

Potencjał

inwestycyjny

przedsiębiorstw

prywatnych

Europejski

Fundusz Rolny na

rzecz Rozwoju

Obszarów

Wiejskich

69 | S t r o n a

4. Propozycja podziału szacowanych nakładów finansowych na główne dziedziny działań strategicznych Strategii rozwoju województwa podkarpackiego

4.1. Dziedziny działań strategicznych strategii rozwoju województwa podkarpackiego

Strategia rozwoju województwa obejmuje długoterminowe cele, obejmujące okres do

2020 r. W związku z tym koniecznością są jej okresowe aktualizacje, przygotowywane w celu

dostosowania się do aktualnych wyzwań rozwojowych oraz wymogów zawartych w

dokumentach strategicznych, opracowywanych na szczeblu krajowym.

W założeniach do Aktualizacji Strategii rozwoju województwa podkarpackiego na lata

2007-202021

, przyjętych w czerwcu bieżącego roku, priorytety strategii zostały nieco

zmodyfikowane w stosunku do jej poprzedniej wersji. Nawiązują one do głównych tendencji

zmian podjętych w polityce krajowej i europejskiej, ewoluujących w kierunku większego

akcentowania konkurencyjności i innowacyjności. Równocześnie jednak cele te łączone są z

potrzebą nadrabiania dystansu w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego, jaki dzieli

województwo podkarpackie od innych regionów kraju i Unii Europejskiej, w oparciu o

wykorzystanie specyficznego, własnego potencjału rozwojowego. Założone działania

strategiczne zostały sformułowane w ramach czterech wiodących dziedzin, w obrębie których

wytyczono najważniejsze priorytety tematyczne (tab.41).

W założeniach do aktualizacji Strategii województwa podkarpackiego na lata 2007-

2020 zaproponowano koncentrację na mniejszej liczbie działań strategicznych (dawniej

obszarów strategicznych).

W pierwszej dziedzinie działań strategicznych – Konkurencyjna i innowacyjna

gospodarka ujęto priorytety, poprzez realizację których ma nastąpić rozwój innowacyjności,

jako warunku dynamicznego i trwałego, opartego na wiedzy rozwoju regionu. Stąd też jako

ważny priorytet wskazano rozwój nauki, badań i szkolnictwa wyższego. Równocześnie

rozwój ma odbywać się w oparciu o wykorzystanie wewnętrznego potencjału, stąd też

ważnym priorytetem jest przemysł, w zakresie którego województwo podkarpackie ma duży

potencjał. Jako kolejny priorytet uznano rozwój turystyki, dla której region posiada

21

Założenia do aktualizacji Strategii rozwoju województwa podkarpackiego na lata 2007-2020, Załącznik do

Uchwały Nr 144/3314/12 Zarządu Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie z dnia 6 czerwca 2012 r.

70 | S t r o n a

sprzyjające walory naturalne i kulturowe oraz konkurencyjne produkty turystyczne. Rozwój

tej dziedziny jest szansą na dywersyfikację gospodarki regionu, zwłaszcza na obszarach

wiejskich. Rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich jest kolejnym istotnym obszarem działań

ze względu na niekorzystną strukturę agrarną i strukturę zatrudnienia w tym dziale

gospodarki. Dla zrealizowania wszystkich zamierzonych celów niezbędne jest także

efektywnie działające instytucje otoczenia biznesu, co jest uwzględnione jako ostatni priorytet

tej grupy działań strategicznych.

Tabela 41. Dziedziny działań strategicznych i priorytety tematyczne strategii rozwoju województwa

podkarpackiego

Źródło: Założenia do aktualizacji Strategii rozwoju województwa podkarpackiego na lata 2007-2020, Załącznik

do Uchwały Nr 144/3314/12 Zarządu Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie z dnia 6 czerwca 2012 r.

Druga dziedzina działań strategicznych – Kapitał ludzki i społeczny koncentruje się na

podnoszeniu poziomu jakości kapitału ludzkiego, w szerokim rozumieniu. Podstawowym

działaniem w tym zakresie jest odpowiednia edukacja na wszystkich poziomach oraz

podnoszenie jakości kształcenia z uwzględnieniem potrzeb rynku pracy, co stanowi jeden z

priorytetów tej grupy. Kolejny priorytet odnosi się do kultury, rozumianej szeroko zarówno w

kontekście rozwijania kreatywności jednostek oraz ich więzi i współpracy, jak również w

kontekście upowszechniania dostępu do dóbr kultury. Istotną kwestią jest ponadto kreowanie

społeczeństwa obywatelskiego, poprzez wspieranie aktywności społecznej, kształcenie

liderów społecznych oraz upowszechnianie praktyki partnerstwa publiczno-prywatnego.

Ważną kwestią jest ponadto włączenie społeczne osób zagrożonych ubóstwem i

wykluczeniem. Ostatni priorytet dotyczy zdrowia publicznego, w ramach którego rozumie się

działania na rzecz lepszego dostępu systemu opieki zdrowotnej, dostosowania opieki

Dziedziny działań strategicznych Priorytety tematyczne

Przemysł

Nauka, badania i szkolnictwo wyższe

Turystyka

Rolnictwo

Instytucje otoczenia biznesu

Edukacja

Kultura i dziedzictwo kulturowe

Społeczeństwo obywatelskie

Włączenie społeczne

Zdrowie publiczne

Dostępność komunikacyjna

Dostępność technologii informacyjnych

Funkcje metropolitalne Rzeszowa

Funkcje obszarów wiejskich

Spójność przestrzenna i wzmacnianie funkcji ośrodków subregionalnych

Zapobieganie zagrożeniom

Ochrona środowiska

Bezpieczeństwo energetyczne (Dywersyfikacja źródeł energii)

Racjonalne wykorzystanie zasobów energetycznych

Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka

Kapitał ludzki i społeczny

Środowisko i energetyka

Sieć osadnicza

71 | S t r o n a

medycznej do potrzeb, zwłaszcza dla osób przewlekle chorych i starszych oraz promowanie

profilaktyki i zdrowego trybu życia.

Kolejna dziedzina działań strategicznych nosi nazwę Sieć osadnicza. Grupa ta

obejmuje priorytety nawiązujące do zwiększania dostępności komunikacyjnej, przez rozwój

infrastruktury transportowej oraz poprawę systemu transportu w kierunku jego większej

sprawności i polepszenia poziomu bezpieczeństwa na drogach. Potrzeba poprawy dostępności

komunikacyjnej wymusza także inwestycje w zakresie rozwoju infrastruktury transportu

kolejowego i lotniczego. Dostępność regionu w szerszym znaczeniu zależy także od rozwoju

technologii informacyjnych i sieci szerokopasmowego Internetu, które z kolei umożliwi

rozwój informatyzacji w usługach publicznych. Do tej grupy działań należą również

priorytety związane z rozwojem funkcji metropolitalnych Rzeszowa, jako głównego miasta

województwa, a poza tym także wzmacnianie funkcji ośrodków subregionalnych i

powiatowych oraz funkcji obszarów wiejskich.

Czwartą dziedziną działań strategicznych jest Środowisko i energetyka. Ponieważ

działalność w branży energetycznej oddziałuje na środowisko przyrodnicze, od efektywności i

racjonalności wykorzystywania zasobów zależy jakość środowiska przyrodniczego i

krajobrazu. Jednym z priorytetów jest także zachowanie bezpieczeństwa energetycznego,

wobec wzrastającego zapotrzebowania na źródła energii oraz różnego rodzaju paliw. Kolejną

ważną kwestią jest zapobieganie zagrożeniom ze strony czynników naturalnych, np.

powodziom, suszom czy osuwiskom, a także zagrożeniom spowodowanych działalnością

człowieka, niekorzystnie wpływającą na środowisko przyrodnicze.

72 | S t r o n a

4.2. Podział środków na poszczególne dziedziny działań strategicznych województwa podkarpackiego

Propozycja podziału środków finansowych, dostępnych dla województwa

podkarpackiego w latach 2012 - 2020 na poszczególne dziedziny strategiczne opracowana

została przy uwzględnieniu potrzeb regionu, możliwości wykorzystania jego potencjału,

dotychczasowe doświadczenia, założenia odnośnie przyszłej polityki regionalnej a także

konkretne wytyczne, co do preferowanych zasad podziału dostępnych środków finansowych,

formułowane na szczeblu unijnym i krajowym.

Komisja Europejska w propozycjach dotyczących przyszłej polityki spójności bardzo

wyraźnie określiła na jakie cele mogą być przeznaczane środki z funduszy strukturalnych.

Zakres wsparcia z EFRR obejmuje następujące priorytety inwestycyjne:22

- wzmacnianie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji,

- zwiększanie dostępu do technologii informatyczno-komunikacyjnych (TIK)23

, ich

wykorzystywania i jakości,

- zwiększanie konkurencyjności MŚP,

- wspieranie transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej we wszystkich

sektorach,

- promowanie dostosowania do zmiany klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania

ryzykiem,

- ochrona środowiska i promowanie efektywnego gospodarowania zasobami,

- promowanie transportu zorganizowanego z poszanowaniem zasady

zrównoważonego rozwoju i usuwanie niedoborów przepustowości w najważniejszych

infrastrukturach sieciowych,

- promowanie zatrudnienia i wspieranie mobilności pracowników,

- promowanie włączenia społecznego i walka z ubóstwem,

- inwestycje w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie poprzez rozwój

infrastruktury edukacyjnej i szkoleniowej,

22

informacje na podstawie Wniosku Komisji Europejskiej ws. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i

Rady w sprawie przepisów szczegółowych dotyczących Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i celu

„Inwestycje na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia” oraz w sprawie uchylenia rozporządzenia (WE) nr

1080/2006, KOM(2011) 614 wersja ostateczna, 2011/0275 (COD), 6.10.2011, Bruksela. 23

Wyjątek stanowią regiony bardziej rozwinięte w których z EFRR nie będą wspierane inwestycje w

infrastrukturę zapewniającą podstawowe usługi w dziedzinie środowiska, transportu oraz TIK.

73 | S t r o n a

- zwiększanie zdolności instytucjonalnej i skuteczności administracji publicznej

poprzez wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej

oraz służb publicznych związanych z wdrażaniem EFRR oraz wspieranie działań dotyczących

potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej wspieranych przez EFS.

Wykorzystanie środków EFRR obwarowano ponadto pewnymi warunkami, co do

podziału środków tego funduszu pomiędzy poszczególne projekty. Regiony słabiej rozwinięte

będą zobligowane do przeznaczenia co najmniej 50 % alokacji na projekty związane z:

- zwiększaniem efektywności energetycznej i odnawialnych źródłach energii,

- wspieraniem konkurencyjności MŚP,

- rozwojem innowacji.

(z czego co najmniej 6 % - na efektywność energetyczną i odnawialne źródła energii).

Przyszła polityka spójności kładzie ponadto duży nacisk na zrównoważony rozwój

obszarów miejskich, i w związku z tym obliguje wszystkie regiony do wykorzystania co

najmniej 5 % środków EFRR w tym obszarze.

Pozostałe 45 % pozostaje do dowolnego rozdysponowania.

Europejski Fundusz Społeczny ma na celu zmniejszenie liczby bezrobotnych,

zwłaszcza wśród osób młodych oraz zmniejszenie rozmiarów wykluczenia społecznego.

Cele realizacji projektów finansowanych przez EFS koncentrują się na czterech

zasadniczych aspektach:

- promowaniu zatrudnienia i mobilności zawodowej,

- inwestowaniu w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie,

- promowaniu włączenia społecznego i walka z ubóstwem,

- wzmacnianiu potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej.

Dla zwiększenia skoncentrowania tematycznego zaleca się, aby co najmniej 20 %

środków EFS było przeznaczonych na działania z zakresu włączenia społecznego i

zwalczania ubóstwa, skierowane do grup znajdujących się w najtrudniejszym położeniu,

żyjących na marginesie społeczeństwa.

W odniesieniu do dziedzin działań strategicznych i priorytetów tematycznych

województwa podkarpackiego, można uznać, że w realizację celu EFRR - Zwiększanie

efektywności energetycznej i odnawialne źródła energii, wpisują się priorytety województwa

podkarpackiego w obszarze Środowisko i energetyka (tj. Bezpieczeństwo energetyczne oraz

racjonalne wykorzystanie zasobów energetycznych). Ze wspieraniem konkurencyjności MŚP

i rozwojem innowacji wiążą się w zasadzie wszystkie priorytety dziedziny – Konkurencyjna i

innowacyjna gospodarka, zwłaszcza przemysł, rolnictwo, turystyka oraz otoczenie biznesu w

74 | S t r o n a

odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorstw. Rozwój innowacji wspierają przede

wszystkim działania w zakresie priorytetu - Nauka, badania i szkolnictwo wyższe, ale także z

wszystkich pozostałych priorytetów tej grupy, jako że tworzenie i wdrażanie innowacji ściśle

wiąże się z rozwojem podmiotów gospodarczych we wszystkich branżach gospodarki. Zaś

priorytety EFS znajdują przełożenie na 2 grupę działań strategicznych województwa

podkarpackiego, tj. Kapitał ludzki i społeczny.

Przy uwzględnieniu zmian w zakresie priorytetów przyszłej polityki spójności oraz

omówionych wcześniej warunków przedstawionych przez Komisję Europejską, dotyczących

podziału dostępnych środków finansowych, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

opracowało propozycje podziału dostępnych środków w układzie tematycznym24

. Przy czym

wytyczne Ministerstwa Rozwoju Regionalnego mają charakter wstępnej propozycji struktury

udziału poszczególnych celów w całości alokacji na lata 2014-2020. Główny akcent położono

na rozwój innowacyjności, edukacji i technologii cyfrowych. W związku z tym w stosunku do

obecnej alokacji środków europejskich (w latach 2007-2013), zaproponowano na kolejny

okres programowania (2014-2020) przeznaczenie znacznie większej części środków na

działania związane ze wspieraniem badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji,

tj. od 15,4 % do 19,0 % dostępnej alokacji (tab.42). Proponuje się także przeznaczenie

stosunkowo większego niż dotychczas wsparcia w obszarze wspierania przejścia na

gospodarkę niskoemisyjną (4,8 % - 9,3 % dostępnej alokacji) a także w dziedzinie wspierania

zatrudnienia i mobilności pracowników (4,4 % - 5,6 %) oraz wspierania włączania

społecznego i walki z ubóstwem (1,3 % - 1,5 %).

Porównywalny do obecnego okresu programowania udział alokacji przewiduje się

odnośnie celów dotyczących: wspierania rozwoju technologii informacyjno-

telekomunikacyjnych, podnoszenia konkurencyjności małych średnich przedsiębiorstw,

dostosowania do zmian klimatu oraz rozwoju edukacji. Natomiast mniejszy niż dotychczas

udział w alokacji zaproponowano w obszarze ochrony środowiska oraz promowania

zrównoważonego transportu. Mimo to jednak, na ten cel tematyczny (tj. Promowanie

zrównoważonego eksportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu

najważniejszych infrastruktur sieciowych), przewiduje się przeznaczenie największej części

(28,6 % - 32,3 %) dostępnych środków.

24

Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020 – uwarunkowania strategiczne, Ministerstwo Rozwoju

Regionalnego, Departament Koordynacji Polityki Strukturalnej, www.mrr.gov.pl.

75 | S t r o n a

Tabela 42. Propozycja Ministerstwa Rozwoju Regionalnego odnośnie podziału środków polityki

spójności na realizację poszczególnych celów

Źródło: Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020 – uwarunkowania strategiczne, Ministerstwo

Rozwoju Regionalnego, Departament Koordynacji Polityki Strukturalnej, www.mrr.gov.pl., s. 12.

W odniesieniu do dziedzin działań strategicznych i priorytetów tematycznych

województwa podkarpackiego, można przyjąć, że w pierwszej dziedzinie – Konkurencyjna i

innowacyjna gospodarka zawierają się cele tematyczne związane z wspieraniem badań

naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji oraz podnoszeniem konkurencyjności

MŚP, na które łącznie Ministerstwo Rozwoju Regionalnego proponuje przyznanie między

17,9 % a 23,0 % środków dostępnych w ramach dofinansowania unijnego. Druga dziedzina

działań strategicznych województwa podkarpackiego – Kapitał ludzki i społeczny, obejmuje

cele tematyczne odnoszące się do wspierania zatrudnienia i mobilności pracowników,

włączenia społecznego, walki z ubóstwem i inwestowania w szeroko pojętą edukację.

Sugestia Ministerstwa Rozwoju Regionalnego wskazuje na przyznanie na te cele od 19,2 %

do 23,3 % środków. Trzecia dziedzina działań strategicznych – Sieć osadnicza, obejmuje

zwiększenie dostępności technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz promowanie

Cele tematyczne w pakiecie legislacyjnym UE

Udział w alokacji w

latach 2007-2013

(w %)

Możliwy udział w

alokacji w latach

2014-2020 (w %)

Wspieranie badań naukowych, rozwoju

technologicznego i innowacji 13,7 15,4 - 19,0

Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania

i jakości technologii in formacyjno-

komunikacyjnych 5,3 4,7 - 6,2

Podnoszenie konkurencyjności MŚP, sektora

rolnego oraz sektora rybołówstwa i akwakultury 3,2 2,5 - 4,0

Wspieranie przejścia na gospodarkę

niskoemisyjną we wszystkich sektorach 2,0 4,8 - 9,3

Promowanie dostosowania do zmian klimatu,

zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem 1,4 1,3 - 2,0

Ochrona środowiska naturalnego i wspieranie

efektywności wykorzystania zasobów 13,6 9,9 - 12,4promowanie zrównoważonego transportu i

usuwanie niedoborów przepustowości w

działaniu najważniejszych infrastruktur

sieciowych 38,5 28,6 - 32,3

Wspieranie zatrudnienia i mobilności

pracowników 6,0 7,0 - 8,0

Wspieranie włączenia społecznego i walka z

ubóstwem 4,4 4,4 - 5,6

Inwestowanie w edukację, umiejętności i

uczenie się przez całe życie 8,1 6,5 - 8,2

Wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i

skuteczności administracji publicznej 0,7 1,3 - 1,5

76 | S t r o n a

zrównoważonego transportu. Na cele te założono od 33,3 % do 38,5 % alokacji. Ostatniej

dziedzinie działań strategicznych – Środowisko i energetyka, odpowiadają cele tematyczne

związane ze wspieraniem przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, dostosowaniem do zmian

klimatycznych, ochroną środowiska naturalnego i wspieraniem efektywności wykorzystania

zasobów, na co przewiduje się od 16,9 % do 23,7 % dostępnych środków.

Przy dokonaniu podziału środków na realizację strategii zwrócono także uwagę na

inne zalecenia Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, nawiązujące do celów zawartych w

Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego. Głoszą one, aby przy konstruowania zasad

finansowania polityki regionalnej w strategii rozwoju, dokonać takich szacunków podziału

dostępnych środków, aby 63 % było przeznaczonych na realizację celu 1 określonego w

Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego (KSRR) , 30 % odpowiadało priorytetom celu 2

KSRR, a 7 % wpisywało się w działania celu 3 KSRR25

.

Cele KSRR koncentrują się na następujących kwestiach:

- Cel 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów (Konkurencyjność),

- Cel 2. Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów

problemowych (Spójność) ,

- Cel 3. Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji

działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie (Sprawność).

Szczegółowy zestaw działań realizowanych w ramach wymienionych celów KSRR

zawarto w załączniku 1.

Cele 1 i 2 Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego są przekrojowymi celami

horyzontalnymi, które nie zamykają się na pojedynczych sekcjach gospodarki, ale dotykają

większości działów i sekcji.

Cel 1 KSRR, dotyczący zwiększania poziomu konkurencyjności realizowany jest w

zasadzie we wszystkich dziedzinach działań strategicznych strategii województwa

podkarpackiego. W dziedzinę Konkurencyjność i innowacyjna gospodarka wpisują się takie

priorytety celu 1 KSRR jak: wsparcie dla lokalizacji inwestycji zewnętrznych, zwiększanie

możliwości wprowadzania rozwiązań innowacyjnych przez przedsiębiorstwa i instytucje

regionalne czy wspieranie rozwoju instytucji otoczenia biznesu. Drugiej dziedziny – Kapitał

ludzki i społeczny, dotyczą zalecenia mówiące o rozwoju kapitału intelektualnego, w tym

kapitału ludzkiego społecznego. Priorytety trzeciej dziedziny – Sieć osadnicza odpowiadają

25

Aktualizacja strategii rozwoju województw z uwzględnieniem uwarunkowań krajowych i unijnych.

Przewodnik. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego , maj 2011, Warszawa.

77 | S t r o n a

takim działaniom jak: zwiększanie dostępności komunikacyjnej wewnątrz regionów,

wspomaganie funkcji metropolitalnych ośrodków wojewódzkich, wspieranie rozwoju i

znaczenia miast subregionalnych, rozwijanie potencjału rozwojowego i absorpcyjnego

obszarów wiejskich a także efektywne wykorzystywanie w procesach rozwojowych

potencjału specjalizacji terytorialnej. Zaś działania nawiązujące do priorytetów czwartej

dziedziny – Środowisko i energetyka, to: dywersyfikacja źródeł i efektywne wykorzystanie

energii oraz reagowanie na zagrożenia naturalne oraz wykorzystywanie walorów środowiska

przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego.

Cel 2 KSRR wiąże się z drugą i trzecią dziedziną działań strategicznych województwa

podkarpackiego. Do zadań obejmowanych przez dziedzinę - Kapitał ludzki i społeczny,

należy rozwój usług edukacyjnych i szkoleniowych, medycznych, komunikacyjnych,

komunalnych i kulturalnych. Zaś priorytetom dziedziny - Sieć osadnicza, odpowiadają

działania związane z restrukturyzacją i rewitalizacją miast i innych obszarów tracących

dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze, przezwyciężaniem niedogodności

związanych z położeniem obszarów przygranicznych, a także zwiększaniem dostępności

transportowej do ośrodków wojewódzkich na obszarach o najniższej dostępności.

Cel 3 KSRR skoncentrowany jest na poprawie jakości i sprawności zarządzania

rozwojem regionalnym, przez poprawę jakości kapitału ludzkiego i społecznego

zaangażowanego w administrowanie i zarządzanie, zatem w całości wpisuje się w drugą

dziedzinę działań strategicznych województwa podkarpackiego – Kapitał ludzki i społeczny.

Przy dokonywaniu podziału dostępnych środków finansowych na poszczególne

dziedziny strategiczne należy ponadto wziąć pod uwagę uwarunkowania wynikające z

bieżących i przyszłych tendencji gospodarczych. Procesy globalizacji, generujące coraz

większą konkurencję oraz tempo postępu techniki i technologii, stwarzają przesłanki do

przeznaczenia znaczącej części środków na wspieranie konkurencyjności i innowacyjności w

regionie. Równocześnie specyfika województwa i jego potrzeby związane z sytuacją

gospodarczą skłaniają do akcentowania także takich dziedzin jak przemysł, rolnictwo oraz

turystyka. Ponadto istotne jest uwzględnianie nakładów na rozwój infrastruktury, jako

podstawowego czynnika rozwoju, wobec zapóźnień regionie w tej dziedzinie.

Pomocne, w podjęciu decyzji o podziale dostępnych środków finansowych, wydają się

także wnioski wynikające z analizy sposobu finansowania działań rozwojowych

realizowanych w ramach obowiązującego Regionalnego Programu Operacyjnego

Województwa Podkarpackiego, ponieważ dostarczają one informacji na temat uznanych

78 | S t r o n a

obecnie za ważne aspektów rozwoju. Szacunkowy plan finansowy RPO WP obejmuje osiem

osi priorytetowych:

- Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka,

- Infrastruktura techniczna,

- Społeczeństwo informacyjne,

- Ochrona środowiska i zapobieganie zagrożeniom,

- Infrastruktura publiczna,

- Turystyka i kultura,

- Spójność wewnątrzregionalna,

- Pomoc techniczna.

Pierwszej dziedzinie działań strategicznych strategii rozwoju odpowiadają: pierwsza i

szósta (w części dotyczącej turystyki) oś zidentyfikowana w ramach programu operacyjnego,

na które przeznaczono 26,4 % środków na realizację działań programu. Druga dziedzina

działań strategicznych obejmuje zadania z zakresu trzeciej osi priorytetowej i szóstej (w

części dotyczącej kultury) na realizację które przewidziano 7,0 % środków. Trzeciej

dziedzinie działań strategicznych odpowiadają osie: druga, piąta i siódma, na które łącznie

przypada 50,3 % środków. Natomiast czwarta dziedzina działań strategicznych związana jest

z czwartą osią, skupiającą 13,9 % środków.

Dokonując propozycji podziału środków pochodzących z Europejskiego Funduszu

Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz środków

współfinansujących działania finansowane w ramach tego funduszu, wykorzystano wnioski

wynikające z analizy sposobu finansowania działań rozwojowych realizowanych w ramach

obowiązującego w latach 2007-2013 Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW).

Środki objęte tym programem są wydatkowane na działania realizowane w ramach czterech

osi. Na oś 1 – Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego przeznaczono 42,7 %

dostępnych Śródków. Udział osi 2 – Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich

wynosi 30,9 %. Na oś 3 – Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki

wiejskiej przyznano 10,3 % środków, a na oś 4 – Leader, przekazano 4,6 %. Dodatkowo

1,5 % środków przeznaczono na Pomoc techniczną. Można przyjąć, że oś 1 PROW

odpowiada pierwszej dziedzinie działań strategicznych wyznaczonych w strategii rozwoju

województwa podkarpackiego, oś 2 wpisuje się w działania czwartej dziedziny działań

strategicznych, oś 3 odpowiada zadaniom z zakresu trzeciej dziedziny działań strategicznych,

natomiast oś 4 wpisuje się w zadania z zakresu drugiej dziedziny działań strategicznych.

79 | S t r o n a

Biorąc pod uwagę przedstawione powyżej przesłanki, wynikające z konkretnych

wytycznych unijnych i krajowych, co do podziału środków finansowych na poszczególne

działania rozwojowe regionu a także warunków rozwoju, potrzeb oraz możliwości

wynikających z potencjału endogenicznego regionu podkarpackiego, dokonano propozycji

podziału środków na realizację strategii rozwoju, dostępnych w latach 2012-2020 (tab.43,

44). Zgodnie z nią, środki dostępne z funduszy Unii Europejskiej na realizację polityki

spójności oraz środki krajowe współfinansujące projekty finansowane z tych funduszy

rozdysponowano pomiędzy poszczególne dziedziny działań strategicznych w następujących

proporcjach:

- Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka – 22 %

- Kapitał ludzki i społeczny – 25 %

- Sieć osadnicza – 34 %

- Środowisko i energetyka – 19 %

Następnie dokonano podziału pozostałych źródeł finansowania strategii, aby

zwiększyć udział dziedziny działań strategicznych – Konkurencyjna i innowacyjna

gospodarka, ze względu na wagę działań związanych z rozwojem innowacji i

konkurencyjności; a także zwiększyć udział dziedziny działań strategicznych – Sieć

osadnicza, z uwagi na duże potrzeby regionu na działania realizowane w jej ramach, przede

wszystkim związane z wzmacnianiem infrastruktury i polepszaniem dostępności

komunikacyjnej.

Ostatecznie zatem proponowany podział środków na poszczególne dziedziny działań

strategicznych przedstawia się następująco:

- Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka – 23 %

- Kapitał ludzki i społeczny – 21 %

- Sieć osadnicza – 37 %

- Środowisko i energetyka – 19 %.

Podział środków, przy uwzględnieniu potencjału inwestycyjnego przedsiębiorstw

prywatnych przedstawiono w tab. 45,46.

80 | S t r o n a

Tabela 43. Podział środków na finansowanie poszczególnych dziedzin działań strategicznych Strategii rozwoju województwa podkarpackiego (w mln euro) –

wariant I


Europejski

Fundusz

Rozwoju

Regionalnego

Europejski

Fundusz

Społeczny

Europejski

Fundusz

Rozwoju

Regionalnego

Europejski

Fundusz

Społeczny

Konkurencyjna i innowacyjna

gospodarka 1214,7 23,0 267,7 0,0 47,2 0,0 16,6 70,7 22,0 310,6 54,8 447,1 0,0

Kapitał ludzki i społeczny 1109,1 21,0 0,0 304,2 0,0 53,7 18,8 80,4 25,0 35,9 6,3 605,1 4,7

Sieć osadnicza 1954,1 37,0 413,7 0,0 73,0 0,0 25,6 109,3 34,0 149,1 26,3 1156,5 0,6

Środowisko i energetyka 1003,4 19,0 231,2 0,0 40,8 0,0 14,3 61,1 19,0 225,5 39,8 390,8 0,0

RAZEM 5281,2 100,0 912,6 304,2 161,0 53,7 75,3 321,4 100,0 721,1 127,2 2599,4 5,3

Środki na wsparcie rozwoju

obszarów wiejskich

Europejski

Fundusz Rolny

na rzecz

Rozwoju

Obszarów

Wiejskich

Publiczne środki

krajowe

współfinansujac

e Europejski

Fundusz Rolny

na rzecz

Rozwoju

Obszarów

Wiejskich

w tym:

Środki

prywatne

współfinans

ujace

fundusze

UE

Fundusze UE



UE Niewykorzy-

stane środki na

realizację

polityki

spójności na lata

2007-2013

Udział

poszczególnych

dziedzin w całości

finansowania

(w %)

Łączna kwota

środków Dziedziny działań strategicznych

Funusze UE i środki współfinansujące projekty z funduszy UE przeznaczonych na

realizację polityki spójności

Udział

poszczególnych


finansowania ze

środków funduszy

unijnych i

współfinansujacych

środki unijne w

ramach realizacji

polityki spójności

(w %)

Potencjał

inwestycyjny

jednostek

samorządu

terytorialnego

województwa

podkarpackiego

"Mechanizmy

norweskie"

81 | S t r o n a

Tabela 44. Podział środków na finansowanie poszczególnych dziedzin działań strategicznych Strategii rozwoju województwa podkarpackiego (w mln euro) –

wariant II


EFRR EFS EFRR EFS


gospodarka 1171,3 23,0 248,6 0,0 43,9 0,0 14,4 70,7 22,0 294,6 52,0 447,1 0,0

Kapitał ludzki i społeczny 1078,9 21,0 0,0 282,5 0,0 49,9 16,3 80,4 25,0 34,0 6,0 605,1 4,7

Sieć osadnicza 1907,3 37,0 384,2 0,0 67,7 0,0 22,6 109,3 34,0 141,4 25,0 1156,5 0,6

Środowisko i energetyka 969,4 19,0 214,7 0,0 38,0 0,0 13,2 61,1 19,0 213,9 37,7 390,8 0,0

RAZEM 5126,8 100,0 847,5 282,5 149,6 49,9 66,5 321,4 100,0 684,0 120,7 2599,4 5,3


obszarów wiejskich

Europejski

Fundusz Rolny

na rzecz

Rozwoju

Obszarów

Wiejskich

Publiczne środki

krajowe

współfinansujac

e Europejski

Fundusz Rolny

na rzecz

Rozwoju

Obszarów

WiejskichDziedziny działań strategicznych

Łączna kwota

środków

Udział

poszczególnych


finansowania

(w %)

w tym:

Funusze UE i środki współfinansujące projekty z funduszy UE

Udział

poszczególnych


finansowania ze

środków funduszy

unijnych i


środki unijne (w

%)

Potencjał

inwestycyjny

jednostek

samorządu

terytorialnego

województwa

podkarpackiego

"Mechanizmy

norweskie"

Fundusze UE



UE Środki

prywatne

współfinans

ujace

fundusze

UE

Niewykorzy-

stane środki na

realizację

polityki

spójności na lata

2007-2013

82 | S t r o n a

Tabela 45. Podział środków na finansowanie poszczególnych dziedzin działań strategicznych Strategii rozwoju województwa podkarpackiego, z

uwzględnieniem potencjału inwestycyjnego przedsiębiorstw prywatnych (w mln euro) – wariant I


Europejski

Fundusz

Rozwoju

Regionalnego

Europejski

Fundusz

Społeczny

Europejski

Fundusz

Rozwoju

Regionalnego

Europejski

Fundusz

Społeczny


gospodarka 5484,8 23,0 267,7 0,0 47,2 0,0 16,6 70,7 22,0 310,6 54,8 447,1 0,0 4270,1

Kapitał ludzki i społeczny 5007,8 21,0 0 304,2 0,0 53,7 18,8 80,4 25,0 35,9 6,3 605,1 4,7 3898,8

Sieć osadnicza 8823,3 37,0 413,7 0,0 73,0 0,0 25,6 109,3 34,0 149,1 26,3 1156,5 0,6 6869,3

Środowisko i energetyka 4530,9 19,0 231,2 0,0 40,8 0,0 14,3 61,1 19,0 225,5 39,8 390,8 0,0 3527,5

RAZEM 23846,8 100,0 912,6 304,2 161,0 53,7 75,3 321,4 100,0 721,1 127,2 2599,4 5,3 18565,6

w tym:

Dziedziny działań strategicznych

Łączna kwota

środków

Udział

poszczególnych


finansowania

(w %)

Funusze UE i środki współfinansujące projekty z funduszy UE przeznaczonych na

realizację polityki spójności

Udział

poszczególnych


finansowania ze

środków funduszy

unijnych i


środki unijne w

ramach realizacji

polityki spójności

(w %)


obszarów wiejskich

Potencjał

inwestycyjny

jednostek

samorządu

terytorialnego

województwa

podkarpackiego

"Mechanizmy

norweskie"

Fundusze UE



UE Środki

prywatne

współfinans

ujace

fundusze

UE

Niewykorzy-

stane środki na

realizację

polityki

spójności na lata

2007-2013

Europejski

Fundusz Rolny

na rzecz

Rozwoju

Obszarów

Wiejskich

Potencjał

inwestycyjny

przedsiębiorstw

prywatnych

Publiczne środki

krajowe

współfinansujac

e Europejski

Fundusz Rolny

na rzecz

Rozwoju

Obszarów

Wiejskich

83 | S t r o n a

Tabela 46. Podział środków na finansowanie poszczególnych dziedzin działań strategicznych Strategii rozwoju województwa podkarpackiego, z

uwzględnieniem potencjału inwestycyjnego przedsiębiorstw prywatnych (w mln euro) – wariant II


EFRR EFS EFRR EFS


gospodarka 5441,4 23,0 248,6 0,0 43,9 0,0 14,4 70,7 22,0 294,6 52,0 447,1 0,0 4270,1

Kapitał ludzki i społeczny 4977,7 21,0 0,0 282,5 0,0 49,9 16,3 80,4 25,0 34,0 6,0 605,1 4,7 3898,8

Sieć osadnicza 8776,5 37,0 384,2 0,0 67,7 0,0 22,6 109,3 34,0 141,4 25,0 1156,5 0,6 6869,3

Środowisko i energetyka 4496,9 19,0 214,7 0,0 38,0 0,0 13,2 61,1 19,0 213,9 37,7 390,8 0,0 3527,5

RAZEM 23692,4 100,0 847,5 282,5 149,6 49,9 66,5 321,4 100,0 684,0 120,7 2599,4 5,3 18565,6

Dziedziny działań strategicznych

Łączna kwota

środków

Udział

poszczególnych


finansowania

(w %)

Funusze UE i środki współfinansujące projekty z funduszy UE

Udział

poszczególnych


finansowania ze

środków funduszy

unijnych i


środki unijne (w

%)


obszarów wiejskich

Potencjał

inwestycyjny

jednostek

samorządu

terytorialnego

województwa

podkarpackiego

"Mechanizmy

norweskie"

w tym:

Fundusze UE



UE Środki

prywatne

współfinans

ujace

fundusze

UE

Niewykorzy-

stane środki na

realizację

polityki

spójności na lata

2007-2013

Europejski

Fundusz Rolny

na rzecz

Rozwoju

Obszarów

Wiejskich

Publiczne środki

krajowe

współfinansujac

e Europejski

Fundusz Rolny

na rzecz

Rozwoju

Obszarów

Wiejskich

Potencjał

inwestycyjny

przedsiębiorstw

prywatnych

84 | S t r o n a

Wnioski

Założenia dotyczące prowadzenia polityki rozwoju regionalnego podlegają

modyfikacjom wraz ze zmieniającymi uwarunkowaniami regionalnymi, krajowymi i

globalnymi. Wobec nasilających się procesów globalizacji, a co za tym idzie także

zwiększającej się konkurencji globalnej oraz szybkiego postępu w nauce i technologii,

obecnie priorytetem staje się budowanie gospodarki opartej na wiedzy. Oznacza to

konieczność zwiększanie ich innowacyjności i konkurencyjności, co ma odbywać się poprzez

poprawę warunków wzrostu i zatrudnienia, dzięki zwiększaniu ilości i poprawie jakości

miejsc pracy, inwestycjom w kapitał rzeczowy i ludzki, rozwojowi innowacyjności i

społeczeństwa opartego na wiedzy, usprawnieniu transportu, zwiększaniu wydajności

energetycznej i wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii. Takie rekomendacje zawierają

dokumenty programowe, tworzone na szczeblu krajowym i na poziomie Unii Europejskiej. W

dokumentach krajowych, w zakładanym do realizacji „nowym paradygmacie polityki

regionalnej” podkreśla się ponadto zwiększające się znaczenie samorządów regionalnych w

stymulowaniu procesów rozwojowych, z czym wiążą się założenia o zintensyfikowaniu

procesu decentralizacji w odniesieniu do realizacji polityki rozwoju regionalnego.

Skuteczna realizacja polityki rozwoju wiąże się nieodzownie z możliwościami

finansowymi samorządów regionalnych. Niestety na dzień dzisiejszy istnieje duża

niepewność, co do dostępności środków finansowych w długim horyzoncie czasowym, bo aż

do 2020 roku. Utrudnieniem w konstruowaniu prognoz finansowych jest także brak

wiążących informacji dotyczących możliwości finansowych po 2013 roku, ponieważ

większość planowanych, normujących tę kwestię dokumentów legislacyjnych nie została

jeszcze skonstruowana. Z tych względów w przedstawionej propozycji dotyczącej ram

finansowych aktualizowanej Strategii województwa podkarpackiego na lata 2007 – 2020, z

konieczności oparto na orientacyjnych szacunkach.

Kalkulację dostępnych środków na realizację strategii rozwoju dokonano w oparciu o

przewidywane środki pochodzące z europejskich funduszy strukturalnych, publiczne i

prywatne środki krajowe współfinansujące projekty realizowane ze środków unijnych, środki

pochodzące z tzw. „mechanizmów norweskich” oraz środki samorządów województwa,

składających się na ich potencjał inwestycyjny.

W okresie programowania 2014-2020 Polska nadal pozostanie jednym z głównych

beneficjentów polityki spójności Unii Europejskiej. Stanowi to bardzo korzystne

85 | S t r o n a

uwarunkowanie dla województwa podkarpackiego, jako jednego z najsłabiej rozwiniętych

regionów kraju i daje szansę na znaczne przyspieszenie procesów rozwoju.

W szacowaniu środków dostępnych na realizację strategii województwa

podkarpackiego oraz w planowaniu podziału dostępnych środków należy wziąć pod uwagę

założenia odnośnie przyszłej polityki regionalnej, a także uwzględnić wytyczne, co do

preferowanych zasad podziału dostępnych środków finansowych, formułowane na szczeblu

unijnym i krajowym. Mimo tych istniejących wskazówek, województwo podkarpackie

powinno dokonać starań, aby możliwie dużą część dostępnych środków finansowych

spożytkować na własne cele, wynikające ze specyfiki jego gospodarki oraz potrzeb. Z tego

powodu, przy uwzględnianiu słusznych założeń o potrzebie rozwoju innowacyjnej

gospodarki, mających pewien uniwersalny dla wszystkich regionów charakter, proponuje się

przeznaczenie możliwie dużej części środków finansowych na rozwój ważnych z punktu

widzenia regionu podkarpackiego dziedzin gospodarki. Należy do nich na pewno rozwój

infrastruktury, jako podstawowego czynnika wzrostu, wobec zapóźnień regionu w tej

dziedzinie. Potencjał rozwojowy województwa wiąże się także w rozwojem przemysłu,

odnośnie którego istnieją w regionie głęboko sięgające tradycje. Ważną kwestią jest

aktywizowanie obszarów wiejskich wobec znacznego udziału ludności wiejskiej w liczbie

ludności regionu. Wiąże się to m.in. z działaniami na rzecz dywersyfikacji źródeł utrzymania

ludności wiejskiej i umożliwienia jej czerpania dochodów także z działalności pozarolniczej.

Dużą szansą dla regionu jest rozwój turystyki, wobec sprzyjających warunków

przyrodniczych i krajobrazowych. Wymaga to jednak poniesienia znacznych inwestycji na

szeroko rozumianą infrastrukturę turystyki.

Wobec ograniczonych możliwości finansowania strategii rozwoju województwa ze

źródeł publicznych, istotną kwestią jest mobilizowanie środków finansowych pochodzących

ze źródeł prywatnych. Wprawdzie nie jest rzeczą prostą zmotywowanie podmiotów

prywatnych do uczestnictwa w działaniach rozwojowych w regionie, jednakże władze

samorządowe powinny dołożyć wszelkich starań, aby zachęcić przedsiębiorstwa prywatne do

współpracy w tym zakresie, oczywiście w ramach dostępnych środków oddziaływania.

86 | S t r o n a

Załącznik 1. Cele Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-202026.

1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów

1.1. wzmacnianie funkcji metropolitalnych ośrodków wojewódzkich i integracja ich obszarów

funkcjonalnych

1.1.1. Warszawa – stolicy państwa

1.1.2. Pozostałych ośrodków wojewódzkich

1.2. Tworzenie warunków do rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji

poza miastami wojewódzkimi

1.2.1. Zwiększanie dostępności komunikacyjnej wewnątrz regionów

1.2.2. Wspieranie rozwoju i znaczenia miast subregionalnych

1.2.3. Rozwijanie potencjału rozwojowego i absorpcyjnego obszarów wiejskich

1.2.4. Efektywne wykorzystanie w procesach rozwojowych potencjału specjalizacji terytorialnej

1.3. Budowa podstaw konkurencyjności województw – działania tematyczne

1.3.1. Rozwój kapitału intelektualnego, w tym kapitału ludzkiego i społecznego

1.3.2. Wsparcie dla lokalizacji inwestycji zewnętrznych, w tym w szczególności zagranicznych

1.3.3. Zwiększanie możliwości wprowadzania rozwiązań innowacyjnych przez przedsiębiorstwa i

instytucje regionalne

1.3.4. Wspieranie rozwoju instytucji otoczenia biznesu

1.3.5. Dywersyfikacja źródeł i efektywne wykorzystanie energii oraz reagowanie na zagrożenia

naturalne

1.3.6. Wykorzystywanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa

kulturowego

1.3.7. Współpraca międzynarodowa

2. Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych

2.1. Wzmacnianie spójności w układzie krajowym

2.2. Wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańca do dóbr i usług

warunkujących możliwości rozwojowe

2.2.1. Usługi edukacyjne i szkoleniowe

2.2.2. Usługi medyczne

2.2.3. Usługi komunikacyjne

2.2.4. Usługi komunalne i związane z ochroną środowiska

2.2.5. Usługi kulturalne

2.3. Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje

społeczno-gospodarcze

2.4. Przezwyciężanie niedogodności związanych z położeniem obszarów przygranicznych, szczególnie

wzdłuż zewnętrznych granic UE

2.5. Zwiększanie dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich na obszarach o najniższej

dostępności

3. Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych

ukierunkowanych terytorialnie

3.1. Wzmocnienie strategicznego wymiaru polityki regionalnej

3.2. Poprawa jakości zarządzania politykami publicznymi, w tym ich właściwe ukierunkowanie

terytorialne

3.3. Przebudowa i wzmocnienie koordynacji w systemie wieloszczeblowego zarządzania

3.4. Wspomaganie budowy kapitału społecznego dla rozwoju regionalnego w oparciu o sieci

współpracy miedzy różnymi aktorami polityki regionalnej

26

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie, Ministerstwo

Rozwoju Regionalnego, 13 lipca 2010.

87 | S t r o n a

Bibliografia:

Aktualizacja strategii rozwoju województw z uwzględnieniem uwarunkowań krajowych i

unijnych. Przewodnik. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego , maj 2011, Warszawa.

Decentralizacja finansów publicznych w kontekście decentralizacji procesów rozwojowych i

rola samorządów w inwestowaniu w rozwój regionów, Ekspertyza Instytutu Badań

Strukturalnych w Warszawie, zrealizowana na zlecenie Ministerstwa Rozwoju

Regionalnego.

Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego

włączeniu społecznemu, Komunikat Komisji Europejskiej, 3.03.2010, Bruksela.

Informacja na temat realizacji PROW 2007-2013, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 15

czerwca 2012, Warszawa.

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020. Regiony, Miasta, Obszary wiejskie,

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 13 lipca 2010.

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 wspierające wzrost gospodarczy i

zatrudnienie. Narodowa Strategia Spójności, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego,

Warszawa, maj 2007.

Polityka spójności 2014-2020. Inwestycje w rozwój gospodarczy i wzrost zatrudnienia,

http://ec.europa.eu/inforegio.

Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020 – uwarunkowania strategiczne,

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Departament Koordynacji Polityki

Strukturalnej, www.mrr.gov.pl.

Ramy finansowe strategii rozwoju województw na lata 2007-2013, IBnGR,MRR, Warszawa,

2006.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013,

Dokument przyjęty przez Zarząd Województwa Podkarpackiego w dniu 10 stycznia

2012 roku w związku z decyzją nr K(2011)9881 Komisji Europejskiej z dnia 21

grudnia 2011 r. zmieniającą decyzję Komisji K(2007)4560 w sprawie regionalnego

programu operacyjnego dla regionu Podkarpackiego w ramach pomocy wspólnotowej

z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego objętego celem Konwergencji w

regionie Podkarpackim.

Regulski A., Zawistowski J., Żurawski A., Kontrakty terytorialne jako instrument polityki

rozwoju. Optymalizacja kontraktów terytorialnych w kontekście wdrażania Krajowej

Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020, Instytut Badań Strukturalnych,

Warszawa, ekspertyza przygotowana na zlecenie Ministerstwa Rozwoju

Regionalnego.

Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa,

listopad 2006.

Sytuacja finansowa gmin i powiatów województwa podkarpackiego w latach 2011-2015, WF,

Warszawa,2012.

Trendy rozwojowe regionów, Geoprofit, Warszawa, 2009.

Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie wojewódzkim, Dz. U. z 1998 r., Nr 91 poz.

576, z późn. zm.

http://ec.europa.eu/inforegio

http://www.mrr.gov.pl/

88 | S t r o n a

Ustawa z dnia 6 grudnia 2006r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, Dz. U. z 2006 r.

Nr 227 poz. 1658, z poźn. zm.

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz.

1240.

Wniosek Komisji Europejskiej ws. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady

ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju

Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności,

Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz

Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego objętych zakresem wspólnych ram

strategicznych oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu

Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności,

oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1083/2006, KOM(2011) 615 wersja

ostateczna, 2011/0276 (COD), 6.10.2011, Bruksela.

Wniosku Komisji Europejskiej ws. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w

sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej,

KOM(2011) 628, 2011/0288 (COD), 12.10.2011, Bruksela.

Wniosek Komisji Europejskiej ws. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w

sprawie przepisów szczegółowych dotyczących Europejskiego Funduszu Rozwoju

Regionalnego i celu „Inwestycje na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia” oraz

w sprawie uchylenia rozporządzenia (WE) nr 1080/2006, KOM(2011) 614 wersja

ostateczna, 2011/0275 (COD), 6.10.2011, Bruksela.

Wniosek Komisji Europejskiej ws. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w

sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na

rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), KOM(2011) 627, 2011/0282

(COD), 12.10.2011, Bruksela.

Wykorzystanie środków UE w ramach Strategii wykorzystania Funduszu Spójności na lata

2004-2006 oraz Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013, lipiec

2012, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.

Wytyczne dotyczące założeń makroekonomicznych stosowania jednolitych wskaźników

makroekonomicznych będących podstawą oszacowania skutków finansowych

projektowanych ustaw, Aktualizacja, Ministerstwo Finansów, Warszawa, 2011 r.

Założenia do aktualizacji Strategii rozwoju województwa podkarpackiego na lata 2007-2020,

Załącznik do Uchwały Nr 144/3314/12 Zarządu Województwa Podkarpackiego w

Rzeszowie z dnia 6 czerwca 2012 r.

Ramy finansowe zaktualizowanej Strategii rozwoju...

Documents

Transcript of Ramy finansowe zaktualizowanej Strategii rozwoju...