Pytania Na Teorie Prawa 2016

8/18/2019 Pytania Na Teorie Prawa 2016

1/21

1 Zasady prawa (czasem w ujęciu szkoły poznańskiej) x7

W polskiej kulturze prawnej dominującą pozycję zdobyła koncepcja zasad prawasformułowana przez S. Wronkowską, M. Zieliskie!o i Z. Ziembiskie!o "lata #$%&.'odkre(li) nale*y, *e koncepcja ta jedynie systematyzowała spos+b pojmowania

zasad przyjętyc w polskim prawoznawstwie.W (wietle tej koncepcji termin -zasada prawa u*ywany jest w dw+cznaczeniac / opisowym i dyrektywalnym. W znaczeniu opisowym to pewien wzorzec ukształtowania instytucji prawnej,zespołu instytucji, !ałęzi prawa czy całe!o systemu prawne!o. Mo*e tu codzi) owzorzec odtworzony z faktycznej re!ulacji prawnej bąd0 wzorzec, kt+ry wedleko!o( powinien by) zrealizowany przez ustawodawcę, np. zasada tr+jpodziałuwładzy, zasada pisemno(ci. W znaczeniu dyrektywalnym to normy postępowania, kt+re mają w stosunku doinnyc norm szcze!+lną, wyr+*nioną, nadrzędną pozycję i pełnią szcze!+lną rolę.

1zasady prawne / S23

4. Swoisto() zasad prawa pole!a na tym, *e odtwarzane są przede wszystkim zprzepis+w najwy*sze!o rzędu, 5onstytucji lub najwa*niejszyc ustaw, !ł+wniekodeks+w, ordynacji.

6. Zasady są najwy*sze ierarcicznie z punktu widzenia mocy prawnej, tzn.pozostałe normy systemu muszą by) z nimi z!odne i w przypadkuniez!odno(ci tre(ciowej normy z zasadą, norma traci moc lub nie mo*e by)stosowana.

7. Zasady prawa mają szcze!+lnie szeroki zakres zastosowania oraz normowania,np. zasada dobra dziecka, zasada in dubio pro reo.

8. Zasady pełnią szcze!+lną rolę w konstrukcji systemu prawne!o w tym senesie,

*e wyznaczają uporządkowanie zespoł+w norm prawnyc i są jakby -osiami,wok+ł kt+ryc !rupowane są normy prawne dotyczące danej materii,najwa*niejszymi są zasada wolno(ci um+w i autonomii woli. Zasady częstowyznaczają okre(lone cele do realizacji, zwłaszcza przez ustawodawcę,natomiast zwykłe normy wyznaczają obowiązek podjęcia okre(lonyc działa

jako (rodk+w do realizacji te!o celu. W rezultacie m+wi się niekiedy, *e zasadystosowane są niejako po(rednio, poprzez stosowanie norm wyznaczającycobowiązki instrumentalne konieczne dla realizacji warto(ci wyra*anej przezzasadę.

9. Szcze!+lną cecą zasad jest r+wnie* to, *e o ile w przypadku kolizji zasady zezwykłą normą zwykła norma traci moc, o tyle kolizja zasad prowadzi dodoprecyzowania ic, tak by przy zacowaniu obowiązywania kon:iktowyc

zasad, obydwie nadal obowiązywały.'odstawy mocy obowiązującej zasad

Zasady r+*nią się tym od zwykłyc norm, *e stosunkowo rzadziej formułowane sąw pełni i wyra0nie w tekstac prawnyc. 2ierzadko jest tak, *e tekst prawnystanowi tylko cząstkowe oparcie dla zasad prawa, *e wybrane fra!menty teksuuzasadniają przyjęcie i*, w systemie obowiązuje o!+lna zasada.2iekiedy tak*e podstawą obowiązywania zasad prawa są z!odne po!lądydoktryny, kt+re dla wykazania obowiązywania okre(lonej zasady się!a doar!ument+w aksjolo!icznyc, istorycznyc czy prakseolo!icznyc.;ola zasad przejawia się zar+wno w płaszczy0nie tworzenia prawa, !dzieporządkują one i kierunkują proces tworzenia prawa, zwłaszcza w wykładnisystemowej i funkcjonalnej, jak i w stosowaniu prawa, !dzie do zasad prawaodwołujemy się zwłaszcza przy czynieniu u*ytk+w z przyznanyc przezustawodawcę tzw. luz+w decyzyjnyc.

1


2/21

2 Prawo a moralność(w różnych aspektach) x4

I. Prawo a moralność

Stosunek prawa do moralno(ci rozwa*a) mo*na w kilku aspektac i w kilkupłaszczyznac<

4& codzi) mo*e o stosunki pojęciowe pomiędzy pojęciem prawa i pojęciemmoralno(ci,

6& o stosunki funkcjonalne, czyli wzajemne!o oddziaływania pomiędzy prawema moralno(cią,

W aspekcie pojęciowym codzi o to, jak mają się do siebie pojęcie prawa i pojęciemoralno(ci, przy czym stosunek tyc poję) rozpatrywa) mo*na w odniesieniu do zakresuoraz w odniesieniu do tre(ci. 'onadto, w ka*dym z tyc przypadk+w codzi) nam mo*e o

nazwę -prawo jak nazwę dla pewne!o systemu i odpowiednio -moralno() jako nazwędla pewne!o zespołu norm, bąd0 o -prawo jako normę prawną i -moralno() jako normęmoralną.

=e(li codzi o relację pojęciową pomiędzy pojęciem normy prawnej i pojęciem normymoralnej, to łatwo zauwa*y), *e zacodzi pomiędzy zakresami tyc nazw stosunekkrzy*owania. Są bowiem takie normy prawne, kt+re pokrywają się tre(ciowo z normamimoralnymi, są takie normy prawne, kt+re nie są normami moralnymi i odwrotnie. Wprzypadku stosunk+w między zakresami nazw -system prawny i -moralno() wydaje się,*e mo*na zaryzykowa) stwierdzenie, *e zakresy tyc nazw wykluczają się / nie mabowiem *adne!o takie!o systemu moralne!o, kt+ry byłby jednocze(nie systemem

prawnym. 2ie oznacza to oczywi(cie, *e nie ma takic element+w systemu prawne!o,kt+re nie są jednocze(nie elementami systemu moralne!o i odwrotnie.

W aspekcie por+wnania tre(ci nazw -prawo i -moralno() codzi o cecy, kt+reprzysłu!ują desy!natom tyc nazw. Z te!o punktu widzenia nale*y zauwa*y), *e<

4& odmienne są sposoby uzasadnienia obowiązywania norm prawnyc i normmoralnyc<

a. normy prawne uzasadniamy odwołując się do tak czy inaczej pojmowane!ouzasadnienia tetyczne!o,

b. normy moralne uzasadniamy odwołując się do tak czy inaczejpojmowane!o uzasadnienia aksjolo!iczne!o>

6& odmienny jest stopie formalizacji i instytucjonalizacji prawa i moralno(ci zar+wnoco do procesu tworzenia, jak i oddziaływania na społeczestwo<

a. formalizacja dotyczy procedury tworzenia i stosowania danyc norm,

b. instytucjonalizacja dotyczy te!o jaki podmiot rea!uje na przekraczanie ic>

=e*eli podmiotem tym jest dana społeczno() jako cało(), to mamy doczynienia z systemem niezinstytucjonalizowanym. =e*eli natomiast reakcje

2


3/21

na przekroczenie normy wymierza w imieniu społeczno(ci okre(lony or!an,to system ten jest zinstytucjonalizowany>

7& normy prawne i moralne r+*nią się co stopnia precyzji<

a. 2ormy prawne są i powinny by) jak najbardziej precyzyjne,

b. 2ormy moralne nie są precyzyjne, są formułowane w spos+b nieostry i zpunktu widzenia terminolo!ii teoretyczno?prawnej są to najczę(ciej nie tylenormy, co wypowiedzi normatywne niezupełne. W @lozo@i moralno(ciuwa*a się wręcz niekiedy, *e niedookre(lono() jest konstytutywną cecąnorm moralnyc>

8& problem zakresu podmiotowe!o<

a. 'rawo wyznacza obowiązki zar+wno ludziom "osobom @zycznym&, jak iinnym podmiotom prawa, w szcze!+lno(ci osobom prawnym.

b. Moralno() w pierwszym rzędzie wyznacza obowiązki i przewidujeodpowiedzialno() moralną pojedynczyc ludzi, czyli są moralne obowiązkizbiorowo(ci. 2iekiedy w @lozo@i moralno(ci przyjmuje się, *e ludzie mająokre(lone obowiązki moralne jako członkowie danej społeczno(ci i z te!otytułu ponoszą odpowiedzialno() moralną.

9& problem zakresu przedmiotowe!o<

a. 'owszecnie przyjmuje się, *e przedmiotem re!ulacji prawnej są jedynietzw. zacowania zewnętrzne. Arzeba jednak zauwa*y), *e stany psyciczneludzi uwz!lędniane są przez prawo jako determinanty kwali@kacjinormatywnej takic czy innyc zacowa zewnętrznyc.

b. 'rzedmiotem kwali@kacji moralnej są zar+wno zacowania zewnętrzne, jaki tzw. akty wewnętrzne, czyli prze*ycia psyciczne odnoszące się dosytuacji innyc os+b.

B& problem tzw. wielo(ci system+w prawnyc i moralnyc<

Aypowo do czas+w wsp+łczesnyc przyjmowano, *e tym co r+*ni prawo od moralno(ci jestto, *e o ile na danym terytorium mo*e obowiązywa) jeden tylko system prawny, o tylew społeczno(ci pastwowej mo*e jednocze(nie funkcjonowa) wiele r+*nyc moralno(ci.

Wsp+łcze(nie istotnym problem jest okre(lenie relacji pomiędzy tzw. krajowym

porządkiem prawnym, a systemem prawnym Cnii Duropejskiej. W jednym ujęciu, naterenie danej społeczno(ci pastwowej pastwa członkowskie!o CD obowiązują dwasystemy "porządki& prawne / krajowy i system prawa Cnii Duropejskiej. 2atomiast wdru!im ujęciu, przyjmuje się, *e tak*e w pastwac członkowskic Cnii Duropejskiejobowiązuje tylko system prawny dane!o pastwa, tyle *e elementami te!o systemu sątak*e akty normatywne wydawane przez inne podmioty "pocodzące od innycpodmiot+w& ni* or!any dane!o pastwa.

;elacje funkcjonalne dotyczą oddziaływania moralno(ci na prawo i ewentualnie prawa na

moralno(). W tym zakresie od wiek+w przyjmowano, *e prawo powinno by) jako(powiązane z moralno(cią. 5lasycznym przejawem tej idei była sformułowana przezEeor!a =elinka idea prawa jako minimum moralno(ci. Fo) moralno() członk+w danej

3


4/21

społeczno(ci pastwowej mo*e się r+*ni), to prawo powinno zabezpiecza) realizację tycwarto(ci, kt+re są wsp+lne dla wszystkic członk+w dane!o społeczestwa.

Wsp+łcze(nie dyskusja o stosunku prawa i moralno(ci w tym aspekcie powiązana jestz pytaniem o to, w jakim stopniu prawo mo*e in!erowa) w sferę wolno(ci człowieka.Modelowo wyr+*nia się tutaj trzy stanowiska<

4& 2eutralno() prawa pole!ającą na tym, *e nie in!eruje ono w to, czy człowiekpodejmuje działania, kt+re w (wietle czyjej( moralno(ci oceniane są ne!atywnie, anawet bardzo ne!atywnie. Stanowisko to związane jest oczywi(cie zsubiektywizmem etycznym i liberalizmem.

6& 'aternalizm prawny pole!ający na tym, *e prawo croni nas przed skutkamidziała, kt+re byłyby szkodliwe dla nas samyc,

7& Moralizm prawny pole!ający na tym, *e prawo mo*e zabrania) działa, kt+re sąniez!odne z daną moralno(cią, co)by nie były one szkodliwe ani dla nas"działającyc&, ani dla innyc.

Gczywi(cie, mimo *e powszecnie dominuje stanowisko neutralno(ci moralnej prawa,w ka*dym systemie prawnym wskaza) mo*na elementy paternalizmu, a niekiedy nawetmoralizmu. W ka*dym jednak przypadku zwolennicy neutralno(ci prawa stają przedpytaniem jak daleko ma ona się!a). W skrajnym ujęciu nale*ałoby bowiem przyją), *eprawo nie powinno sankcjonowa) czyn+w, kt+re w (wietle moralno(ci danej osoby nie sąna!anne. Hby unikną) tej paradoksalnej konsekwencji systemy prawne sankcjonują takienaruszenie norm moralnyc, kt+re powoduje "wyrządza& krzywdę innym ludziom.

Wsp+łcze(nie w coraz większym stopniu zwraca się uwa!ę, *e system prawny zawsze wspos+b konieczny powiązany jest z przyjmowaną w danej społeczno(ci moralno(cią i nie

mo*na postawi) ostrej !ranicy pomiędzy normami prawnymi, a normami moralnymi. =estto widoczne zwłaszcza w systemie prawa an!losaskie!o, w kt+rym sądy orzekają nie napodstawie prawa pisane!o, lecz na podstawie precedens+w, kt+re mają odzwierciedla)re!uły szeroko pojmowanej moralno(ci, przyjmowanej w danej społeczno(ci.

2iezale*nie od te!o nale*y dostrzec, *e nawet przy przyjęciu pozytywistycznej wizjiprawa, w kt+rej podstawową doniosło() mają 0r+dła prawa pisane!o, zacodzi istotnyzwiązek pomiędzy prawem a moralno(cią. Związek ten przejawia się w procesie tworzeniaprawa, w procesie szeroko pojętej wykładni prawa oraz w procesie stosowania prawa.

W pierwszym aspekcie "co do procesu tworzenia prawa&, tre() prawa, a niekiedy tak*espos+b je!o tworzenia wyznaczone są przez po!lądy moralne dane!o społeczestwa /

przede wszystkim tej je!o czę(ci, kt+ra ma w danym momencie decydujący wpływ natre() ustaw. Wpływ na tre() prawa mają tak*e po!lądy moralne adresat+w norm,poniewa* prawodawcy muszą się z nimi liczy).

'o dru!ie, w procesie szeroko pojętej wykładni prawa, z odwołaniem do moralno(ci mamydo czynienia w wielu aspektac. Iotyczy to w szcze!+lno(ci wykładni funkcjonalnej, atak*e wykładni systemowej w jej aspekcie poziomym.

'o trzecie, do ocen odwołujemy się w tzw. wnioskowaniac aksjolo!icznyc. W procesiestosowania prawa odwołanie do ocen przejawia się uwz!lędnieniem ocen moralnyc. 'rzyz jednej strony / rozstrzy!nięciu o kwali@kacji stanu faktyczne!o je*eli terminy u*yte

przez ustawodawcę mają carakter nieostry, w szcze!+lno(ci ukrycie odnoszą się doaspektu aksjolo!iczne!o oraz w przypadku !dy ustawodawca pozostawia or!anowistosującemu prawo wyra0nie luz decyzji a jednocze(nie nakazuje mu uczyni) jak

4


5/21

najlepszy u*ytek z owyc luz+w decyzji ze wz!lędu na przypisywany ustawodawcysystem ocen.

W procesie stosowania prawa związek prawa i moralno(ci przejawia się w tym, *eodwołanie do ocen "zwłaszcza ocen moralnyc& stanowi uzasadnienie do te!o jakpostępowa) przy czynieniu u*ytku z luz+w decyzji pozostawionyc or!anowi stosującemuprawo w procesie stosowania prawa.

3 Wykładnia rozszerzająca i zwężająca x3II. Wykładnia rozszerzająca i zwężająca

Gdwołanie do wykładni pozajęzykowej pełni niekiedy taką funkcję, *e wręcz przełamuje jasne i oczywiste rezultaty wykładni językowej. Iotyczy to r+*nyc sytuacji, !dy jest tonie do po!odzenia.

Wykładnia rozszerzająca i zwę*ająca jest szcze!+lne!o rodzaju wykładnią pozajęzykową,do kt+rej odwołujemy się !dy przepisy są językowo jasne, tzn. wykładnia językowa daje jednoznaczny rezultat. =ednak*e są one pryncypialnie nieakceptowalne. Gwanieakceptowalno() dotyczy) mo*e te!o, *e normy otrzymane na !runcie wykładni językowej nakazują zacowania niemo*liwe, czyli prakseolo!icznie prawie niemo*liwe,bąd0 *e normy wyinterpretowane na podstawie wykładni językowej naruszałyby w spos+bra*ący podstawowe warto(ci, kt+re croni) ma system prawny. W+wczas dopuszczalne jest by wbrew językowemu, jednoznacznemu przepis+w rozszerzy) zakreswyinterpretowanyc norm "wykładnia rozszerzająca&, bąd0 zawęzi) w stosunku dorezultatu wykładni językowej, tak by niejako przywr+ci) J uratowa) zało*enie o

racjonalno(ci prawodawcy.

;+*nica pomiędzy wykładnią rozszerzającą i zwę*ającą, a wykładnią a simili i a contrariodotyczy przede wszystkim te!o, *e ta pierwsza odnosi się do sytuacji !dy przepisy są językowo jasne i pole!a na przełamaniu rezultatu wykładni językowej. Iopuszczalno()te!o rodzaju wykładni jest bardzo o!raniczana, !dy* jest ona zasadniczo wkroczeniem winterpretatora w sferę zastrze*oną dla ustawodawcy.

Ioktryna akademicka i sądowa dopuszcza odwołanie do wykładni rozszerzającej izwę*ającej w przypadku bardzo silne!o i bezsporne!o uzasadnienia aksjolo!iczne!o wtyc warto(ciac, kt+re mają by) szcze!+lnie cronione, np. warto(ciac konstytucyjnyc.W praktyce do wykładni rozszerzającej lub zwę*ającej docodzi zwykle ze wz!lędu na

precedensowe orzeczenia or!an+w sądowyc najwy*szej instancji.

W praktyce wykładnia rozszerzająca i zwę*ająca stosowana jest do sytuacji ewidentne!obłędu ustawodawcy lub takiej zmiany sytuacji faktycznej ure!ulowanej prawnie, kt+rejustawodawca nie tylko nie przewidział, ale nie m+!ł przewidzie). =ednak*e w doktrynieukształtowały się r+wnie* re!uły, kt+re wykluczają zastosowanie wykładni rozszerzającejlub zwę*ającej w okre(lonyc przypadkac, bez wz!lędu na to, *e prowadzi to dora*ące!o naruszenia systemu ocen przypisywanyc ustawodawcy. 'rzyjmuje się zatem,*e<

niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca i zwę*ająca w jasnej

językowo defnicji legalnej niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca czy zwę*ająca rzeis!wdo"yczącyc# raw, wolności czy kome"encji o$ywa"eli. G!+lnie to

5


6/21

taka, kt+rej rezultaty obcią*ałyby obywateli. ;e!uła ta jest w szcze!+lno(ciistotna w przypadku sytuacji publicznoprawnej obywatela, np. prawo karneczy prawo podatkowe.

2iedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca lub zwę*ająca rzeis!wkome"encyjnyc#, czyli przyznającyc kompetencje danemu podmiotowi"kompetencji się nie domniemuje&.

2iedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca rzeis!w%orm&ł&jącyc# wyją"ki "oczywi(cie jednoznacznyc językowo&.

2ie jest dopuszczalna rozszerzająca in"erre"acja rzeis!wrzejściowyc#, utrzymującyc w mocy tymczasowo akty wykonawcze doucylonej ustawy.

Sytuacje wyznaczone przez normy prawne (obowiązek, wolność, uprawnienie, roszczenie, prawo

podmiotowe, immunitet i przywilej) x3

'y"&acje wyznaczone rzez normy rawne "rozdział KL podręcznika&

'rawo co do obyczaj+w i reli!ii obowiązuje to co podręcznika.

I. 'y"&acje wyznaczone rzez normy rawne, czyli modalności rawne, można

dzielić na kilka soso$!w(

Modalno(ci podstawowe, dotyczące kwali@kacji postępowania adresata ze wz!lęduna daną normę oraz moralno(ci pocodnej dot. kwali@kacji innyc podmiot+w ni*adresat+w.

Modalno(ci proste, dotyczące kwali@kacji czyje!o( zacowania ze wz!lędu na jedną normę oraz modalno(ci zło*one, dotyczące kwali@kacji zacowania ze

wz!lędu na wiele norm.'odstawową zasadą carakterystyki pocodnyc sytuacji prawnyc jest to, *e konieczne jest traktowanie ic jako splot+w r+*nyc sytuacji prostyc.

II. Pods"awowe sy"&acje rawne(

4& Sytuacja obowiązku / pole!a na tym, *e wykonanie czynu F jest danemu podmiotowinakazane "obowiązek pozytywny& lub zakazane "obowiązek ne!atywny&. Szcze!+lnąodmianą obowiązku jest obowiązek instrumentalny. Mamy z nim do czynienia w+wczas,!dy dana norma nakłada na adresata obowiązek wykonania czynu F, i w takiej sytuacjiprzyjmuje się, *e adresat ma tak*e obowiązek uczynienia wszystkie!o co jest niezbędne

dla wykonania czynu F.5olejną szcze!+lną odmianą obowiązku są obowiązki autoreferencjalne. Aaki obowiązekdotyczy sytuacji, !dy norma prawna nakłada w warunkac W na adresata H obowiązekwykonania czynu F, a jednocze(nie o tym czy zi(ciły się warunki W, rozstrzy!a) maadresat tej normy / podmiot H, przy czym okre(lenie tyc warunk+w sformułowane jest zapomocą zwrot+w niedookre(lonyc "nieostryc&, zwłaszcza zabarwionyc ocennie.

6& Sytuacja wolno(ci / w podstawowym pole!a na tym, *e wykonanie czynu F nie jestpodmiotowi H przez normy dane!o systemu ani nakazane, ani zakazane "wolno()dwustronna&. Aak rozumianą wolno() odr+*ni) nale*y od indyferencji jako brakudoniosło(ci prawnej, kt+ra pole!a na tym *e czyje( zacowanie nie wywołuje

konsekwencji prawnyc. Wiele bowiem zacowa to zacowania dowolne, ale wywołujące

6


7/21

konsekwencje prawne "cocia* te* są zacowania dowolne, kt+re nie wywołująkonsekwencji prawnyc / np. drapanie się po !łowie&.

Szcze!+lną odmianą wolno(ci jest tzw. wolno() prawnie croniona. kt+ra pole!a na tym*e z jednej strony podejmowanie okre(lone!o działania bąd0 działa w pewnej sferze nie jest podmiotowi H ani nakazane, ani zakazane, a po dru!ie wszystkim innym ni* Hzakazane jest in!erowa) w sferę działa H, w szcze!+lno(ci wykonywa) te!o rodzajuczyn. 2p. Wła(ciciel mo*e, z wyłączeniem innyc, korzysta) z rzeczy. Wolno() prawniecroniona jest zatem stosunkowo prostą, zło*oną sytuacją prawną.

7& Sytuacja uprawnienia / ze wz!lędu na wielo() znacze słowa -prawo J uprawnieniemo*na m+wi) o trzec odmianac te!o rodzaju sytuacji.

W pierwszym znaczeniu zwrot -H ma prawo znaczy w sytuacji uprawnienia tyle

samo co wolno() dwustronna bąd0 prawnie croniona "uprawnienie jakosynonim wolno(ci&.

W dru!im znaczeniu -H ma prawo do F dotyczy sytuacji !dy jaki( inny podmiot ma obowiązek wykona) czyn F na rzecz H "uprawnienie H jako korelatobowiązku podmiotu &. Zacowanie na rzecz H nazywamy (wiadczeniem, aosobę na kt+rej rzecz zobowiązany wykonuje (wiadczenie nazywamyrecypientem (wiadczenia> typowo jest nim uprawniony, ale mo*e by) tak, *e ma obowiązek wobec H do wykonania (wiadczenia na rzecz F.

Zwrot -ma prawo dotyczy sytuacji kompetencji, czyli sytuacji w kt+rej H maprawo dokona) czynno() konwencjonalną F5 wtedy, !dy ma do te!okompetencję.

Ae trzy znaczenia słowa -prawo J uprawnienie nale*y dokładnie odr+*nia), co nie oznacza*e nie mo!ą one wsp+łwystępowa), np. !dy kto( ma prawo "w sensie kompetencji& dodokonania danej czynno(ci konwencjonalnej, a jednocze(nie ma prawo "w sensie wolno()&uczynienia u*ytku z tej czynno(ci.

8& Sytuacja roszczenia / termin -roszczenie u*ywany jest w dw+c znaczeniac<

;oszczenie materialne / !dy codzi o roszczenie materialne, sytuacjaroszczenia pole!a na tym, *e H ma roszczenie materialne wobec wtedy, !dyma on do zindywidualizowane i skonkretyzowane "cocia* nie zawszeaktualne& uprawnienie do okre(lone!o zacowania się wobec H.

;oszczenie procesowe / jest szcze!+lne!o rodzaju kompetencjąprzysłu!ującą danemu podmiotowi do czynno(ci konwencjonalnej zwr+ceniasię do or!anu pastwa z *ądaniem rozpatrzenia okre(lonej sprawy,rozstrzy!nięcia jej i ewentualne!o zmuszenia inne!o podmiotu dookre(lone!o zacowania na rzecz *ądające!o.

Związek między roszczeniem materialnym a roszczeniem procesowym pole!a na tym, *eroszczenie procesowe słu*y do zabezpieczenia roszcze materialnyc, cocia* oczywi(cieistnieją sytuację w kt+ryc roszczeniu materialnemu nie odpowiada roszczenieprocesowe.

9& Sytuacja przywileju / jest szcze!+lne!o rodzaju sytuacją uprawnienia. 'ole!a na tym,*e podmioty okre(lonej kate!orii uprawnione są do pewnyc (wiadcze na okre(lonyc

7


8/21

warunkac w okre(lonej wysoko(ci, a niekt+rzy uprzywilejowani uprawnieni są do tyc(wiadcze na korzystniejszyc warunkac.

B& Sytuacja immunitetu / najo!+lniej rzecz biorąc, sytuacja immunitetu dotyczy ucylenia,o!raniczenia lub zawieszenia kompetencji pastwa do reakcji na czyje( postępowaniebędące przekroczeniem norm prawnyc. W zale*no(ci od te!o immunitetu dzieli się min.na bezwz!lędne i wz!lędne.

#& Sytuacja prawa podmiotowe!o / szcze!+lnie zło*oną sytuacją jest sytuacja prawapodmiotowe!o. 'rawo podmiotowe stanowi funkcjonalnie powiązany zesp+ł wolno(ci, wtym wolno(ci prawnie cronionyc, uprawnie i wynikającyc z nic roszcze,kompetencji do czynno(ci konwencjonalnyc, kt+re słu*y) mają realizacji akceptowanycprzez dany system prawny interes+w danej osoby.

5. Pojęcie wieloznaczności w dyrektywach językowych x2

6. Wnioskowanie aksjologiczne ( oparte na konsekwencji ocen

prawodawcy) x2aksjolo!iczne są najsłabsze i wcale nie są powszecnie przyjmowane> są one oparte nakonsekwencji ocen prawodawcy. 2iby mają zapewni) sp+jno() aksjolo!iczną systemuprawa, ale tak naprawdę opierają się na tym jakie warto(ci interpretator przypisujeprawodawcy.

? aksjolo!iczne / wnioskowania oparte do konsekwencji ocen prawodawcy. Wnioskowaniaa fortiori / najmocniejsze w swoim rodzaju, dwa wzory<

a& H maiori ad minus / je(li na !runcie jakic( norm kto( ma większą kompetencję"uprawnienie, upowa*nienie&, to ma te* kompetencję itd. do cze!o( mniej "np. je(limo!ę kupi) litr spirytusu, to mo!ę kupi) i p+ł litra&

b& H minori ad maius / skoro obowiązuje norma zakazująca mniej, to obowiązujete* norma zakazująca cze!o( więcej "np. jak nie mo!ę wypi) kieliszka, to nie mo!ętym bardziej wypi) p+ł litra spirytusu&

Wnioskowania a fortiori / wariant / skoro , to tym bardziej więcej ni* "mniej ni* &.5omu jest nakazane czyni) więcej, temu nakazane jst czyni) mniej J je*eli zakazane jestnaruszeniem pewne!o dobra w stopniu mniejszym to nale*y przyją) za obowiązującąnormę zakazującą naruszanie te!o same!o dobra w większym stopniu. =est to tylkowariant a maiori ad minus albo a miniowi ad maiusN

We wnioskowaniac a fortiori trzeba wskaza) na czym pole!a -więcej czy -mniej oraztrzeba wykaza), *e nie obowiązuje norma zakazująca zacowania będące!o rezultatemte!o rozumowaniaN

II. )nalogia legis i analogia i&ris

a& Hnalo!ia le!is /

4.4 H simili / jest to rodzaj wnioskowania a simili. =est to szcze!+lny przypadekanalo!ii, cronolo!icznie stosujemy analo!ie le!is. =est rodzaje wnioskowania zpodobiestwa. 'ole!a na tym, *e na podstawie przepisu czy przepis+w wprost

8


9/21

odnoszące!o się do F odtwarza się normę odnoszącą się nie tylko d F, ale i dopodobne!o do nie!o I. Aradycyjnie ujmuje się analo!ię le!is jako metodęwnioskowania prawnicze!o na podstawie normy wyinterpretowanej z dane!oprzepisu, i znajdujące uzasadnienie aksjolo!iczne w okre(lonej ocenie przypisanejprawodawcy.

4.6 H contrario / o!raniczeniem pojmowanej jak wy*ej analo!ii le!is jestar!umentacja a contrario. 'ole!a na tym, *e je*eli w przepisie re!uluje sięzacowanie typu F, to nale*y uzna) za bezzasadne odtworzenie z te!o przepisunie tylko normy odnoszącej się do F, ale i do podobne!o I. 2a !runcie ocenprzypisywanyc prawodawcy nie ma podstaw do przyjęcia podobiestwa co doadresata, okoliczno(ci czy zacowania. 'rzyjmuje się *e ar!umentacja a contrario jest uwa*ana za dopuszczalną, !dy re!ulacja ma carakter zamknięty i zupełny"nie jest więc dopuszczalna !dy tre() przepisu nie wyczerpuje cało(ci re!ulacji, tj.!dy jest zwrot -w szcze!+lno(ci&.

6. Cwa*a się, *e jeden z wariant+w analo!ia le!is mo*e pole!a) na tym, *e uznaje

się za obowiązującą normę odnoszącą się do I, bo jest podobna do normyodnoszącej się do F. =est to dopuszczalne wtedy i tylko wtedy !dy dotyczyuzupełniania systemu prawa przez wypełnianie luk konstrukcyjnyc "brak re!ułkorzystania z przyznanej kompetencji czy uprawnienia&. ;y!oryzm wynika zprawotw+rcze!o carakteru te!o wykonania.

2ie wolno myli) analo!ii le!is z wykładnią rozszerzającąN Hnalo!ia le!is to zło*onyproces inferencyjny, a wykładnia rozszerzająca wią*e się z przełamaniem sensu językowe!o i wią*e się z odtworzeniem normy z przepisu.

b& Hnalo!ia iuris /

4.4 =est to jeszcze słabsze wnioskowanie aksjolo!iczne. rak jest tu jakiejkolwiek jednejnormy jako podstawy dalsze!o rozumowania.

2a podstawie wielu norm wyra0nie ustanowionyc w odniesieniu do jakiej( dziedzinyczyn+w ustala się jakie( ic domniemane uzasadnienie aksjolo!iczne czy celowo(ciowe, ana podstawie te!o uzasadnienia aksjolo!iczne!o ustala się obowiązywanie jakiej( normy,kt+ra nie została ustanowiona "ale ma uzasadnienie w tyc ocenac&.

Arudno(ci wią*ą się z adekwatnym zrekonstruowaniem aksjolo!icznyc podstaw dane!ozespołu norm. Hnalo!ie iuris nale*y stosowa) dopiero w+wczas, !dy brakuje podobnejre!ulacji, przez co nie ma mo*liwo(ci zastosowa) analo!ii le!is.

4,6 Wnioskowanie z zasad prawa jako szcze!+lna odmiana anlo!ii iuris.

Wnioskowanie indukcyjne / z szere!u norm jednostkowyc wyprowadzamy wnioseko!+lny. Mo*e by) zupełne lub niezupełne.

Wnioskowanie z zasad prawa pozyskanyc z tekst+w prawnyc Ouasi indukcyjne. Zasadyprawa jako normy wyeksponowane w przepisac z osobna lub normy uo!+lnione w drodzewnioskowania jak !dyby indukcyjne!o z innyc norm w całym systemie lub tylko !ałęziprawa.

III. *eas&m&jąc(

=e(li zasady są normami wyeksponowanymi w przepisac, to stosuje się do nic wynikanielo!iczne, instrumentalne lub analo!ię le!is.

9


10/21

=e(li zasady to normy uo!+lnione w drodze wnioskowania jak !dyby indukcyjne!o z innycnorm w całym systemie lub tylko !ałęzi prawa to stosuje się do nic analo!ię iuris.

Wnioskowania aksjolo!iczne są wysoce dyskusyjne pod wz!lędem ic zakresuzastosowania, zwłaszcza ze wz!lędu na sporno() odtworzenia zało*e aksjolo!icznyc.Iotyczy to w mniejszym stopniu prawa prywatne!o, a w większym stopniu prawapubliczne!o.

7. Wykładnia pozajęzykowa x2

+yrek"ywy wykładni ozajęzykowej.

Stosujemy ją zawsze aby sprawdzi) lub potwierdzi) rezultat wykładni językowej albo !dynie mamy jednoznaczno(ci językowej te!o co interpretujemy.

I. yy dyrek"yw ozajęzykowyc#(

systemowe funkcjonalne

Stosujemy je r+wnole!le, mimo *e cronolo!iczne p+0niej są dyrektywy funkcjonalne.5r+tko m+wiąc, dyrektywy funkcjonalne cronią pewne warto(ci, takie jak sp+jno()systemu prawa, a to wła(nie z tą sp+jno(cią wią*ą się dyrektywy systemowe. W wykładnipozajęzykowej dyrektywy systemowe i funkcjonalne pełnią taką samą rolę i mają takąsamą wa!ę / nie jest tak, *e systemowe są wa*niejsze poniewa* są cronolo!iczniepierwsze. 'o prostu tak przyjęło się je wymienia).

II. +yrek"ywy sys"emowe

Iyrektywy systemowe nale*y odr+*nia) argumentum a rubrica. Iyrektywy językowewią*ą się z systematycznym rozmieszczeniem przepis+w w tek(cie prawnym, co trzebaodr+*nia) od systemu norm.

Iyrektywy systemowe wykładni zmierzają do zapewnienia z!odno(ci interpretowane!ozwrotu z sensem norm ierarcicznie wy*szyc i z zasadami prawa.

→ Wykładnia systemowa pionowa / spo(r+d mo*liwyc znacze nale*y odrzuci) to,kt+re prowadzi do niez!odno(ci z normą ierarcicznie wy*szą "bierzemy poduwa!ę tak*e umowy międzynarodowe i prawo CD&.

2a mar!inesie doktor m+wi *e w lePie i komentarzac te* są błędy i mamywykorzystywa) swoją wiedze i krytyczne my(lenie.

→ Wykładania systemowa pozioma / nale*y odrzuci) tak*e znaczenie kt+reprowadziłoby do niez!odno(ci z zasadami prawa o szcze!+lnej doniosło(ci.2iez!odno() mo*e pole!a) na sprzeczno(ci "jedna norma zakazuje te!o, cze!odru!a nakazuje& w przeciwiestwie w tyc samyc okoliczno(ciac dwie lub więcejnorm nakazują realizację niedające!o się po!odzi) obowiązku.

Cwz!lędniamy tak*e niez!odno(ci prakseolo!iczne "zrealizowanie jednej normyniweczyłoby skutki, co)by czę(ciowo, innej normy&.

III. +yrek"ywy %&nkcjonalne wykładni

10


11/21

W jej ramac mamy dyrektywy celowo(ciowe, kt+re nawiązują do ratio iuris, czyli celucałe!o aktu normatywne!o, a w tyc ramac cel poszcze!+lnyc norm. Stosującdyrektywy funkcjonalne trzeba wskaza) 0r+dło danej dyrektywy "pokaza) skąd pocodziwarto() czy cel&, a samą dyrektywę sformułowa) precyzyjnie.

Iyrektywy funkcjonalne wykładni nakazują interpretowa) zwrot z!odnie z zało*eniem oracjonalno(ci prawodawcy / intelektualne i aksjolo!iczne. W aspekcie intelektualnymprzypisujemy prawodawcy wiedzę, w szcze!+lno(ci merytoryczną wiedzę z danejdziedziny "w tym zakresie ustalamy najnowszą, najpełniejszą wiedzę z danej dziedziny /wiedzę ekspercką& oraz dobrą wiedzę językową.

W aspekcie aksjolo!icznym przypisujemy prawodawcy sp+jny system apropobowanycspołecznie warto(ci, a więc prawodawcy w zasadzie przypisujemy takie warto(ci kt+re jeste(my w stanie zidenty@kowa) jako reprezentatywne dla danej wsp+lnoty społecznej.'atrz / wykład o racjonalnym prawodawcy.

Zmieniamy jasne znaczenie interpretowane!o zwrotu, by zapewni) sp+jno()

aksjolo!iczną "wykładnia zwę*ająca albo rozszerzająca&, w pewnyc jednak wypadkacmimo *e co do zasady dajemy pierwszestwo warto(ciom, nie wolno przełama) jasne!orezultatu wykładni językowej "znowu patrz wykład o racjonalnym prawodawcy /dyrek"ywy re%erencyjne, czyli dyrektywy m+wiące jak postąpi) w przypadkuuzyskania niez!odnyc ze sobą rezultat+w wykładni&.

L. Szcze!+lną odmianą wykładni pozajęzykowej jest wykładnia a simili i a contrario, czyli zpodobiestwa i z przeciwiestwa. Iotyczy ona sytuacji, !dy wykładnia językowa nie daje jednoznacznyc rezultat+w tak, i* wypowied0 normatywna wyinterpretowana z przepis+wprawa na !runcie wykładni językowej jest co do zakresu zastosowania lub zakresunormowania nieostra.

W takiej sytuacji odwołanie do wykładni a simili i a contrario dotyczy rozstrzy!nięcia, czy je*eli wyinterpretowali(my z przepis+w wypowied0 normatywną kt+ra niewątpliwieobejmuje swoim zakresem przypadki wewnątrz pasa nieostro(ci, powinna by) rozumianaw ten spos+b *e obejmuje ona swoim zakresem tak*e przypadki językowo wątpliwe.

Iecydujące dla rozstrzy!nięcia jest tutaj to, czy objęcie przypadk+w z pasa nieostro(cizakresem wyinterpretowanej normy znajduje uzasadnienie aksjolo!iczne wprzypisywanyc ustawodawcy ocenac, kt+re le!ły u podstaw danej re!ulacji co doprzypadk+w niewątpliwyc. =e*eli tak będzie, nale*y a simili "z podobiestwa& ze wz!lęduna identyczne uzasadnienie aksjolo!iczne, wyinterpretowa) daną normę w ten spos+b, byobjęła ona tak*e przypadki językowo wątpliwe.

=e*eli natomiast objęcie przypadk+w językowo wątpliwyc wyinterpretowaną normą nieznajduje uzasadnienia w ocenac kt+re le!ły u podstaw danej re!ulacji co do przypadk+wniewątpliwyc, nale*y a contrario "z przeciwiestwa& zakres wyinterpretowanej normyokre(li) w ten spos+b, *e nie obejmuje on przypadk+w językowo wątpliwyc.

Wykładnia a simili i a contrario dotyczy sytuacji, !dy wykładnia językowa nie daje jednoznacznyc rezultat+w.

Wykładnia a simili nazywa bywa niekiedy wykładnią z analo!ii le!is "zwłaszcza Z.Ziembiski&, co Fzepi uwa*a za pewien błąd. Aakie uto*samienie terminolo!iczne"-wykładnia a simili czyli analo!ia le!is& jest błędne, !dy* analo!ia le!is nie jest

rodzajem wykładni w (cisłym te!o słowa znaczeniu, ale rodzajem wnioskowaniaprawnicze!o, obok analo!ii iuris.

11


12/21

II. Wykładnia rozszerzająca i zwężająca

Gdwołanie do wykładni pozajęzykowej pełni niekiedy taką funkcję, *e wręcz przełamuje jasne i oczywiste rezultaty wykładni językowej. Iotyczy to r+*nyc sytuacji, !dy jest tonie do po!odzenia.

Wykładnia rozszerzająca i zwę*ająca jest szcze!+lne!o rodzaju wykładnią pozajęzykową,do kt+rej odwołujemy się !dy przepisy są językowo jasne, tzn. wykładnia językowa daje jednoznaczny rezultat. =ednak*e są one pryncypialnie nieakceptowalne. Gwanieakceptowalno() dotyczy) mo*e te!o, *e normy otrzymane na !runcie wykładni językowej nakazują zacowania niemo*liwe, czyli prakseolo!icznie prawie niemo*liwe,bąd0 *e normy wyinterpretowane na podstawie wykładni językowej naruszałyby w spos+bra*ący podstawowe warto(ci, kt+re croni) ma system prawny. W+wczas dopuszczalne jest by wbrew językowemu, jednoznacznemu przepis+w rozszerzy) zakreswyinterpretowanyc norm "wykładnia rozszerzająca&, bąd0 zawęzi) w stosunku dorezultatu wykładni językowej, tak by niejako przywr+ci) J uratowa) zało*enie oracjonalno(ci prawodawcy.

;+*nica pomiędzy wykładnią rozszerzającą i zwę*ającą, a wykładnią a simili i a contrariodotyczy przede wszystkim te!o, *e ta pierwsza odnosi się do sytuacji !dy przepisy są językowo jasne i pole!a na przełamaniu rezultatu wykładni językowej. Iopuszczalno()te!o rodzaju wykładni jest bardzo o!raniczana, !dy* jest ona zasadniczo wkroczeniem winterpretatora w sferę zastrze*oną dla ustawodawcy.

Ioktryna akademicka i sądowa dopuszcza odwołanie do wykładni rozszerzającej izwę*ającej w przypadku bardzo silne!o i bezsporne!o uzasadnienia aksjolo!iczne!o wtyc warto(ciac, kt+re mają by) szcze!+lnie cronione, np. warto(ciac konstytucyjnyc.W praktyce do wykładni rozszerzającej lub zwę*ającej docodzi zwykle ze wz!lędu naprecedensowe orzeczenia or!an+w sądowyc najwy*szej instancji.

W praktyce wykładnia rozszerzająca i zwę*ająca stosowana jest do sytuacji ewidentne!obłędu ustawodawcy lub takiej zmiany sytuacji faktycznej ure!ulowanej prawnie, kt+rejustawodawca nie tylko nie przewidział, ale nie m+!ł przewidzie). =ednak*e w doktrynieukształtowały się r+wnie* re!uły, kt+re wykluczają zastosowanie wykładni rozszerzającejlub zwę*ającej w okre(lonyc przypadkac, bez wz!lędu na to, *e prowadzi to dora*ące!o naruszenia systemu ocen przypisywanyc ustawodawcy. 'rzyjmuje się zatem,*e<

niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca i zwę*ająca w jasnej językowo defnicji legalnej

niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca czy zwę*ająca rzeis!wdo"yczącyc# raw, wolności czy kome"encji o$ywa"eli. G!+lnie totaka, kt+rej rezultaty obcią*ałyby obywateli. ;e!uła ta jest w szcze!+lno(ciistotna w przypadku sytuacji publicznoprawnej obywatela, np. prawo karneczy prawo podatkowe.

2iedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca lub zwę*ająca rzeis!wkome"encyjnyc#, czyli przyznającyc kompetencje danemu podmiotowi"kompetencji się nie domniemuje&.

2iedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca rzeis!w%orm&ł&jącyc# wyją"ki "oczywi(cie jednoznacznyc językowo&.

2ie jest dopuszczalna rozszerzająca in"erre"acja rzeis!wrzejściowyc#, utrzymującyc w mocy tymczasowo akty wykonawcze doucylonej ustawy.

12


13/21

9. Doktryna Sprawiedliwości Johna Rawlsa-Zasady teorii sprawiedliwości

Rawlsa są oparte na wymyślonym tworze, zwanym przez niego pierwotnym położeniem,

znajdując się w którym jednostki ustalają strukturę społeczeństwa, którego są częścią !ierwotne

położenie spełnia tzw założenia "zasłony niewiedzy", czyli jednostki znajdujące się w nim nie

dysponują takimi in#ormacjami jak$ miejsce w społeczeństwie, status społeczny, majątek itd

%edług Rawlsa spełnienie tyc& założeń prowadziło'y do wprowadzenia zasad sprawiedliwyc&

dla wszystkic& (eżeli jednostka nie zdaje so'ie sprawy w jakiej pozycji skończy w ustalanym

przez sie'ie ładzie społecznym, prawdopodo'nie nie 'ędzie nadawała przywilejów jakiejkolwiek

grupie społecznej, a raczej skupi się na stworzeniu systemu sprawiedliwego dla wszystkic& )aki

system sprawiedliwy dla wszystkic& 'ędzie opierał się na dwóc& podstawowyc& zasadac&*

pierwsza to równe prawo do jak najszerszego całościowego systemu równych podstawowych

wolności a druga to Nierówności społeczne i ekonomiczne mają być tak ułożone aby: były z jaknajwikszą korzyścią dla najbardziej upośledzonych ! "asada dy#erencji $ i były związane z

dostpnością do urzdów i stanowisk dla wszystkich% w warunkach autentycznej równości szans

10. Dyrektywy określenia znaczenia wyrażenia w wykładni językowej. Aradycyjnie wyr+*nia się dyrektywy językowe oraz pozajęzykowe, dokonując następniepodziału tej ostatniej !rupy.

Iyrektywy językowe wskazują jak odtworzy) normy z przepis+w, biorąc pod uwa!ę jedynie językowe brzmienie przepis+w.

Aa !rupa dyrektyw nie jest jednorodna. Wyr+*nia się w(r+d nic takie, kt+re wskazują jakpostępowa) w procesie wykładni językowej "dyrektywy pra!matyczne&. 'o dru!iewyr+*niamy dyrektywy wskazujące, jak rozumie) poszcze!+lne wyrazy czy wyra*enia /taki carakter mają np. de@nicje ustawowe. W ramac dyrektyw językowyc, niekt+remają carakter szcze!+łowy w tym sensie, *e wskazują spos+b rozumienia okre(lone!opojedyncze!o wyrazu czy wyra*enia, inne mają carakter o!+lny w tym sensie, *ewskazują jak wybiera) między dopuszczalnymi sposobami wykładni językowej dane!oprzepisu.

W kulturze prawnej powszecnie przyjętej w 'olszy i Duropie, przyjmuje się *e dyrektywy

wykładni językowej są tą !rupą dyrektyw, kt+ra ma carakter pierwszorzędny. 'rzejawiasię to w dw+c aspektac<

a& 'o pierwsze, do dyrektyw językowyc odwołujemy się jako do pierwszyc w aspekcieczasowym, a dopiero potem do dyrektyw pozajęzykowyc / jest to pierwszestwocronolo!iczne.

b& 'o dru!ie, zmiana rezultatu wykładni osią!nięta za pomocą dyrektyw językowycwyma!a zasadniczo uzasadnienia / jest to pierwszestwo wa!i.

Szcze!+lną !rupą dyrektyw językowyc są takie dyrektywy, kt+re dotyczą te!o, jakieznaczenie nale*y przypisa) okre(lonemu wyrazowi "lub wyra*eniu zło*onemu&. Iyrektywy

te stosujemy przede wszystkim w fazie percepcyjnej. Wbrew powszecnie przyjmowanymdawniej po!lądom, punktem wyj(cia nie jest znaczenie wyraz+w "czy wyra*e& u*ytyc w

13

https://pl.wikipedia.org/wiki/Zasada_dyferencjihttps://pl.wikipedia.org/wiki/Zasada_dyferencji


14/21

tek(cie prawnym w języku potocznym, bowiem język potoczny nie jest odmianą językaetniczne!o, ale tzw. rejestrem. Zasadniczo tekst prawny formułowany jest w tej odmianie języka, kt+rą językoznawcy nazywają językiem o!+lnym "niekiedy powszecnym&. =ednak*e poniewa* język etniczny jest kon!lomeratem język+w, dla ustalenia znaczeniawyraz+w "czy wyra*e& u*ytyc w tek(cie prawnym, musimy niekiedy "a nawet często&

się!a) do innyc odmian języka. W koncepcji opracowanej w ramac derywacyjnejkoncepcji wykładni re!uły te układają się w sekwencje.

'unktem wyj(cia jest zawsze ustalenie, czy dla dane!o wyra*enia sformułowano wią*ącąde@nicję le!alną. =e*eli tak, nale*y przyją) znaczenie wyznaczone przez tę de@nicję.Gdrębną sprawą jest zakres związania de@nicją le!alną. 'owszecnie przyjmuje sięnastępujące wskaz+wki w tej kwestii<

de@nicja le!alna dane!o wyra*enia sformułowana w danej ustawie wią*e wcałym tek(cie tej ustawy>

de@nicja ta wią*e r+wnie* w aktac wykonawczyc do ustawy>

zasadniczo de@nicja sformułowana w jednej ustawie nie wią*e co do znaczeniadane!o wyra*enia, je*eli występuje ono tak*e w innej ustawieN Mo*e to znaczy)to samo, ale nie musi / więc codzi o to, *eby bezmy(lnie nie kopiowa), a nie, *enie mo*e się zdarzy), *e rozumiemy pod tym wyra*eniem to samo, co w tamtejustawie.

jednak*e je*eli de@nicja dane!o wyra*enia sformułowana została w kodeksie lubinnej ustawie podstawowej dla dane!o rodzaju spraw, wią*e ona w stosunku doowe!o wyra*enia tak*e w+wczas, !dy wyra*enie to występuje w innycustawac re!ulującyc sprawy dane!o rodzaju.

'o dru!ie je*eli brak jest de@nicji le!alnej, nale*y zwr+ci) uwa!ę, czy dla dane!o wyrazu"wyra*enia& wydana została wią*ąca interpretatora cudza decyzja interpretacyjna. 2ale*yzaznaczy), *e do wią*ącej interpretacji nie ma kompetencji or!an nadzoru. Wsp+łcze(nienie ma or!anu, kt+ry miałby kompetencje do wydawania powszecnie wią*ącyc decyzjiinterpretacyjnyc / miał je swe!o czasu A5.

Gbecnie jedynie niekt+re or!any mają kompetencję do wykładni zwrot+w ustawowyc,kt+ra to wykładnia jest wią*ąca w o!raniczonym zakresie. G!raniczenia te mo!ą mie)carakter podmiotowy, tzn. wią*ą tylko niekt+re podmioty "np. tylko sądy albo tylko jedensąd&, albo przedmiotowy, !dy or!an ma kompetencję do wykładni tylko dane!o rodzajuakt+w "np. Minister Qinans+w do przepis+w prawa podatkowe!o, 'astwowa 5omisja

Wyborcza do przepis+w prawa wyborcze!o&, a największe kompetencje ma S2 i 2SH, alerobi to w r+*nyc formac.

'o trzecie je*eli brak wią*ącej interpretatora decyzji interpretacyjnej, nale*y rozstrzy!ną)czy dany wyraz "wyra*enie& ma całkowicie jasne, jednoznaczne i powszecnie przyjęteznaczenie w języku prawniczym, u*ywane jako zwrot tekstu prawne!o "czy te* językaprawne!o, je*eli uznamy, *e taki istnieje&.

Iopiero je(li oka*e się, *e analizowany zwrot nie ma jedne!o, jasne!o i konsekwentnieprzyjmowane!o znaczenia w języku prawniczym jako zwrot języka prawne!o "czy tekstuprawne!o&, to nale*y zwr+ci) się do języka naturalne!o, w kt+rym sformułowany jestdany tekst, a więc się!amy do S='. =e*eli w tej sytuacji mamy ustali) jakie znaczenie ma

dany wyraz lub wyra*enie w języku etnicznym w kt+rym sformułowany jest dany tekstprawny, pamięta) trzeba, *e miarodajna jest tutaj nie wiedza, czy wręcz intuicja

14


15/21

znaczeniowa interpretatora "zwłaszcza sędzie!o&, ale wiedza o znaczeniu sł+w w danym języku z!romadzona w słownikac.

=e*eli ustalamy znaczenie dane!o wyra*enia na !runcie języka naturalne!o, toodwołujemy się przede wszystkim do języka o!+lne!o. 2iekiedy jednak dla niekt+rycwyra*e wskaza) mo*na szcze!+lne dyrektywy ustalania znaczenia. Aak np. dla sp+jnik+wbędącyc słownymi odpowiednikami funktor+w lo!icznyc bierzemy pod uwa!ę takieznaczenie, jakie tym sp+jnikom "funktorom& przypisuje lo!ika. Gczywi(cie to jestdyrektywa mo*liwa do ucylenia, bo ustawodawca mo*e 0le się tym posłu!iwa). Wstosunku do niekt+ryc termin+w, dla kt+ryc w spos+b trwały znaczenie dane!o terminuustalane jest przez doktrynę, nale*y przyją) takie znaczenie, jakie termin ten ma wustalonej doktrynie. Iotyczy to przede wszystkim tzw. zwrot+w prawnyc "np. własno()&,ale r+wnie* zwrot+w faktycznyc "np. czyn&.

=e*eli w słowniku dane!o języka interesujący nas zwrot ma wiele znacze, to niezale*nieod om+wionyc zabie!+w dokonujemy tzw. wstępnej selekcji znacze< odrzucamy"eliminujemy& arcaizmy, wul!aryzmy, wyra*enia dialektalne, re!ionalne. 2iekiedy,

zwłaszcza w aktac specjalistycznyc adresowanyc do specjalne!o krę!u odbiorc+wmusimy się liczy) ze znaczeniem, kt+re dany wyraz ma w specjalistycznej "np.zawodowej& odmianie dane!o języka.

=e*eli natomiast te wszystkie procesy nie doprowadzą do wyłonienia jedne!o znaczenia jako wła(ciwe!o, odwołujemy się do tzw. kontekstu językowe!o, kt+re mo*e namwskaza), jakie znaczenie dane!o wyrazu lub wyra*enia jest wła(ciwe.

Iokonując wykładni językowej w aspekcie systematycznym "tzw. wykładnia systemowaR&odwołujemy się do makrokontekstu w kt+rym u*yto dane!o wyra*enia, czyli miejscaowe!o wyra*enia w całym akcie prawnym w uwz!lędnieniem tytułu> mediakontekstu,czyli miejsca dane!o wyra*enia w jednostce redakcyjnej tekstu "tzw. argumentum adrubrica&> i mikrokontekstu, tzn. miejsca dane!o wyra*enia w danym przepisie i przepisacsąsiadującyc.

=e*eli wszystkie te zabie!i nie pozwolą na wyłonienie jedne!o znaczenia dane!owyra*enia jako wła(ciwe!o, odwołujemy się do wykładni pozajęzykowej.

11. Rozumienie zwrotu „ma prawo”7& Sytuacja uprawnienia / ze wz!lędu na wielo() znacze słowa -prawo J uprawnieniemo*na m+wi) o trzec odmianac te!o rodzaju sytuacji.

W pierwszym znaczeniu zwrot -H ma prawo znaczy w sytuacji uprawnienia tylesamo co wolno() dwustronna bąd0 prawnie croniona "uprawnienie jakosynonim wolno(ci&.

W dru!im znaczeniu -H ma prawo do F dotyczy sytuacji !dy jaki( inny podmiot ma obowiązek wykona) czyn F na rzecz H "uprawnienie H jako korelatobowiązku podmiotu &. Zacowanie na rzecz H nazywamy (wiadczeniem, aosobę na kt+rej rzecz zobowiązany wykonuje (wiadczenie nazywamyrecypientem (wiadczenia> typowo jest nim uprawniony, ale mo*e by) tak, *e ma obowiązek wobec H do wykonania (wiadczenia na rzecz F.

Zwrot -ma prawo dotyczy sytuacji kompetencji, czyli sytuacji w kt+rej H ma

prawo dokona) czynno() konwencjonalną F5 wtedy, !dy ma do te!okompetencję.

15


16/21

Ae trzy znaczenia słowa -prawo J uprawnienie nale*y dokładnie odr+*nia), co nie oznacza*e nie mo!ą one wsp+łwystępowa), np. !dy kto( ma prawo "w sensie kompetencji& dodokonania danej czynno(ci

konwencjonalnej, a jednocze(nie ma prawo "w sensie wolno()& uczynienia u*ytku z tejczynno(ci.

12. Rozczłonkowanie norm i etapy wykładni

Aradycyjnie wyr+*nia się dyrektywy językowe oraz pozajęzykowe, dokonując następniepodziału tej ostatniej !rupy.

Iyrektywy językowe wskazują jak odtworzy) normy z przepis+w, biorąc pod uwa!ę jedynie językowe brzmienie przepis+w.

Aa !rupa dyrektyw nie jest jednorodna. Wyr+*nia się w(r+d nic takie, kt+re wskazują jak

postępowa) w procesie wykładni językowej "dyrektywy pra!matyczne&. 'o dru!iewyr+*niamy dyrektywy wskazujące, jak rozumie) poszcze!+lne wyrazy czy wyra*enia /taki carakter mają np. de@nicje ustawowe. W ramac dyrektyw językowyc, niekt+remają carakter szcze!+łowy w tym sensie, *e wskazują spos+b rozumienia okre(lone!opojedyncze!o wyrazu czy wyra*enia, inne mają carakter o!+lny w tym sensie, *ewskazują jak wybiera) między dopuszczalnymi sposobami wykładni językowej dane!oprzepisu.

W kulturze prawnej powszecnie przyjętej w 'olszy i Duropie, przyjmuje się *e dyrektywywykładni językowej są tą !rupą dyrektyw, kt+ra ma carakter pierwszorzędny. 'rzejawiasię to w dw+c aspektac<

a& 'o pierwsze, do dyrektyw językowyc odwołujemy się jako do pierwszyc w aspekcieczasowym, a dopiero potem do dyrektyw pozajęzykowyc / jest to pierwszestwocronolo!iczne.

b& 'o dru!ie, zmiana rezultatu wykładni osią!nięta za pomocą dyrektyw językowycwyma!a zasadniczo uzasadnienia / jest to pierwszestwo wa!i.

Szcze!+lną !rupą dyrektyw językowyc są takie dyrektywy, kt+re dotyczą te!o, jakieznaczenie nale*y przypisa) okre(lonemu wyrazowi "lub wyra*eniu zło*onemu&. Iyrektywyte stosujemy przede wszystkim w fazie percepcyjnej. Wbrew powszecnie przyjmowanymdawniej po!lądom, punktem wyj(cia nie jest znaczenie wyraz+w "czy wyra*e& u*ytyc w

tek(cie prawnym w języku potocznym, bowiem język potoczny nie jest odmianą językaetniczne!o, ale tzw. rejestrem. Zasadniczo tekst prawny formułowany jest w tej odmianie języka, kt+rą językoznawcy nazywają językiem o!+lnym "niekiedy powszecnym&. =ednak*e poniewa* język etniczny jest kon!lomeratem język+w, dla ustalenia znaczeniawyraz+w "czy wyra*e& u*ytyc w tek(cie prawnym, musimy niekiedy "a nawet często&się!a) do innyc odmian języka. W koncepcji opracowanej w ramac derywacyjnejkoncepcji wykładni re!uły te układają się w sekwencje.

'unktem wyj(cia jest zawsze ustalenie, czy dla dane!o wyra*enia sformułowano wią*ącąde@nicję le!alną. =e*eli tak, nale*y przyją) znaczenie wyznaczone przez tę de@nicję.Gdrębną sprawą jest zakres związania de@nicją le!alną. 'owszecnie przyjmuje się

następujące wskaz+wki w tej kwestii<

16


17/21

de@nicja le!alna dane!o wyra*enia sformułowana w danej ustawie wią*e wcałym tek(cie tej ustawy>

de@nicja ta wią*e r+wnie* w aktac wykonawczyc do ustawy>

zasadniczo de@nicja sformułowana w jednej ustawie nie wią*e co do znaczenia

dane!o wyra*enia, je*eli występuje ono tak*e w innej ustawieN Mo*e to znaczy)to samo, ale nie musi / więc codzi o to, *eby bezmy(lnie nie kopiowa), a nie, *enie mo*e się zdarzy), *e rozumiemy pod tym wyra*eniem to samo, co w tamtejustawie.

jednak*e je*eli de@nicja dane!o wyra*enia sformułowana została w kodeksie lubinnej ustawie podstawowej dla dane!o rodzaju spraw, wią*e ona w stosunku doowe!o wyra*enia tak*e w+wczas, !dy wyra*enie to występuje w innycustawac re!ulującyc sprawy dane!o rodzaju.

'o dru!ie je*eli brak jest de@nicji le!alnej, nale*y zwr+ci) uwa!ę, czy dla dane!o wyrazu

"wyra*enia& wydana została wią*ąca interpretatora cudza decyzja interpretacyjna. 2ale*yzaznaczy), *e do wią*ącej interpretacji nie ma kompetencji or!an nadzoru. Wsp+łcze(nienie ma or!anu, kt+ry miałby kompetencje do wydawania powszecnie wią*ącyc decyzjiinterpretacyjnyc / miał je swe!o czasu A5.

Gbecnie jedynie niekt+re or!any mają kompetencję do wykładni zwrot+w ustawowyc,kt+ra to wykładnia jest wią*ąca w o!raniczonym zakresie. G!raniczenia te mo!ą mie)carakter podmiotowy, tzn. wią*ą tylko niekt+re podmioty "np. tylko sądy albo tylko jedensąd&, albo przedmiotowy, !dy or!an ma kompetencję do wykładni tylko dane!o rodzajuakt+w "np. Minister Qinans+w do przepis+w prawa podatkowe!o, 'astwowa 5omisjaWyborcza do przepis+w prawa wyborcze!o&, a największe kompetencje ma S2 i 2SH, alerobi to w r+*nyc formac.

'o trzecie je*eli brak wią*ącej interpretatora decyzji interpretacyjnej, nale*y rozstrzy!ną)czy dany wyraz "wyra*enie& ma całkowicie jasne, jednoznaczne i powszecnie przyjęteznaczenie w języku prawniczym, u*ywane jako zwrot tekstu prawne!o "czy te* językaprawne!o, je*eli uznamy, *e taki istnieje&.

Iopiero je(li oka*e się, *e analizowany zwrot nie ma jedne!o, jasne!o i konsekwentnieprzyjmowane!o znaczenia w języku prawniczym jako zwrot języka prawne!o "czy tekstuprawne!o&, to nale*y zwr+ci) się do języka naturalne!o, w kt+rym sformułowany jestdany tekst, a więc się!amy do S='. =e*eli w tej sytuacji mamy ustali) jakie znaczenie madany wyraz lub wyra*enie w języku etnicznym w kt+rym sformułowany jest dany tekstprawny, pamięta) trzeba, *e miarodajna jest tutaj nie wiedza, czy wręcz intuicjaznaczeniowa interpretatora "zwłaszcza sędzie!o&, ale wiedza o znaczeniu sł+w w danym języku z!romadzona w słownikac.

2ajlepszy w! profesora jest słownik Ioroszewskie!o "47?tomowy&, ale jest dosy) staryoraz słownik prof. Aadeusza i Lreny Zbułk+w "R& -'raktyczny słownik języka polskie!o "7tom+w&. no ale poleca Stanisława Iubisza -Cniwersalny sjp oraz Hndrzej Markowski "L?tomowy&, prof. Crbaczyka "LLL?tomowy& itd. =e*eli ustalamy znaczenie dane!o wyra*eniana !runcie języka naturalne!o, to odwołujemy się przede wszystkim do języka o!+lne!o.2iekiedy jednak dla niekt+ryc wyra*e wskaza) mo*na szcze!+lne dyrektywy ustalania

znaczenia. Aak np. dla sp+jnik+w będącyc słownymi odpowiednikami funktor+wlo!icznyc bierzemy pod uwa!ę takie znaczenie, jakie tym sp+jnikom "funktorom&

17


18/21

przypisuje lo!ika. Gczywi(cie to jest dyrektywa mo*liwa do ucylenia, bo ustawodawcamo*e 0le się tym posłu!iwa). W stosunku do niekt+ryc termin+w, dla kt+ryc w spos+btrwały znaczenie dane!o terminu ustalane jest przez doktrynę, nale*y przyją) takieznaczenie, jakie termin ten ma w ustalonej doktrynie. Iotyczy to przede wszystkim tzw.zwrot+w prawnyc "np. własno()&, ale r+wnie* zwrot+w faktycznyc "np. czyn&.

=e*eli w słowniku dane!o języka interesujący nas zwrot ma wiele znacze, to niezale*nieod om+wionyc zabie!+w dokonujemy tzw. wstępnej selekcji znacze< odrzucamy"eliminujemy& arcaizmy, wul!aryzmy, wyra*enia dialektalne, re!ionalne. 2iekiedy,zwłaszcza w aktac specjalistycznyc adresowanyc do specjalne!o krę!u odbiorc+wmusimy się liczy) ze znaczeniem, kt+re dany wyraz ma w specjalistycznej "np.zawodowej& odmianie dane!o języka.

=e*eli natomiast te wszystkie procesy nie doprowadzą do wyłonienia jedne!o znaczenia jako wła(ciwe!o, odwołujemy się do tzw. kontekstu językowe!o, kt+re mo*e namwskaza), jakie znaczenie dane!o wyrazu lub wyra*enia jest wła(ciwe.

Iokonując wykładni językowej w aspekcie systematycznym "tzw. wykładnia systemowaR&odwołujemy się do makrokontekstu w kt+rym u*yto dane!o wyra*enia, czyli miejscaowe!o wyra*enia w całym akcie prawnym w uwz!lędnieniem tytułu> mediakontekstu,czyli miejsca dane!o wyra*enia w jednostce redakcyjnej tekstu "tzw. argumentum adrubrica&> i mikrokontekstu, tzn. miejsca dane!o wyra*enia w danym przepisie i przepisacsąsiadującyc.

=e*eli wszystkie te zabie!i nie pozwolą na wyłonienie jedne!o znaczenia dane!owyra*enia jako wła(ciwe!o, odwołujemy się do wykładni pozajęzykowej.

13. Norma kompetencyjna, rodzaje norm kompetencyjnych, sytuacje

normy kompetencyjnej w

systemie prawa.

I-. oncecja normy kome"encyjnej

W szkole jakiej(tam przyjmuje się, *e szcze!+lnym rodzajem norm są szcze!+lne normykompetencyjne. 'rzyjętym w tej szkole ujęciu norma kompetencyjna to norma ostrukturze< je*eli wystąpią warunki W i podmiot ' dokona czynno(ci konwencjonalnej F5,

to podmiot H ma obowiązek wykona) czynno() F.Specy@ką normy kompetencyjnej jest to, *e mowa w niej o dw+c podmiotac<

Podmio" P to podmiot kompetentny, czyli upowa*niony do dokonania czynno(cikonwencjonalnej F5.

Podmio" ) to podmiot podle!ły kompetencji. Hdresatem normy kompetencyjnej jest podmiot H, poniewa* norma wyznacza temu podmiotowi obowiązek reakcji naczynno() konwencjonalną podmiotu '.

Mo*na zatem powiedzie), *e norma kompetencyjna w tym ujęciu to norma nakładającana podmiot H obowiązek reakcji na czynno() konwencjonalną podmiotu '.

W (wietle koncepcji szkoły poznasko?szczeciskiej, podmiotem upowa*nionym dodokonania czynno(ci konwencjonalnej mo*e by) ka*dy podmiot prawa, zar+wno zwykły

18


19/21

obywatel, jak i or!an pastwa. 'odobnie podmiotem podle!łym kompetencji tak*e mo*eby) ka*dy podmiot prawa / zar+wno obywatel, jak i or!an władzy publicznej> bywa zatemtak, *e norma kompetencyjna nakłada na obywatela obowiązek reakcji na czynno()konwencjonalną or!anu władzy "tak jest najczę(ciej w prawie publicznym&, ale bywa te*tak, *e norma kompetencyjna nakłada na or!an pastwa obowiązek reakcji na czynno()

konwencjonalną obywatela.ywa tak*e tak, *e norma kompetencyjna wyznacza obywatelowi "obywatelom&obowiązek reakcji na czynno() konwencjonalną inne!o obywatela "obywateli& lub J albowyznacza jednemu or!anowi władzy obowiązek reakcji na czynno() konwencjonalnąinne!o or!anu władzy, np. obowiązek reakcji parlamentu na inicjatywę prezydenta.

Szkoła poznasko?szczeciska przeciwstawia się w tym zakresie dosy) powszecnejtendencji do zawę*ania pojęcia kompetencji prawnej i normy kompetencyjnej do działaor!an+w władzy publicznej. W ujęciu szkoły bowiem kompetencje do czynno(cikonwencjonalnyc doniosłyc prawnie mo!ą mie)

zar+wno carakter publicznoprawny, jak i prywatnoprawny.

14. Sposoby rozumienia zupełności systemu prawa i rodzaje luk oraz

sposoby ich usuwania ZC'DT2GUF SVSADMC ';HW2DEG

Wym+! zupełno(ci systemu prawne!o, co) przyjmowany jest dosy) powszecnie,pojmowany jest wielorako.

W jednym znaczeniu m+wi się o z&ełności kwalifkacyjnej sys"em&.

Gznacza to, *e dla ka*de!o systemu powinno by) tak, i* dla dowolne!o postępowaniamo*na bez wątpliwo(ci orzec, i* jest ono nakazane, zakazane bąd0 obustronniedozwolone.'owszecnie przyjmuje się, *e zupełno() kwali@kacyjną systemu uzyskujemy przezzało*enie, i* zacowania, o kt+ryc normy /nie rzeisy0 milczą, czyli niezakazane aninakazane jest dozwolone. Zało*enie to znajduje, z jednej strony, uzasadnienieaksjolo!iczne w postulacie naturalnej wolno(ci człowieka, a z dru!iej uzasadnienielo!iczne w tym, *e przyjęcie, i* czyn, o kt+rym normy milczą, jest zakazany, prowadzi dosprzeczno(ci, "poniewa* zakazany byłby czyn oraz je!o zaniecanie&.

Zasada, i* to, co nie jest zakazane ani nakazane jest obustronnie dozwolone dotyczy wspos+b oczywisty czynno(ci psyco@zycznyc. W przypadku czynno(ci konwencjonalnycdoniosłyc prawnie, pamięta) trzeba, *e pierwotnym warunkiem ic wa*ne!o dokonania jest to, i* dany podmiot posiada kompetencję do dokonania czynno(ci, a dopiero w+wczaspowstaje pytanie czy czynno() ta jest dozwolona.

Gd systemu prawne!o wyma!a się, *eby je!o koncecja 1r!deł rawa była zamkniętaw tym sensie, *e na podstawie tej koncepcji mo*na dla ka*dej normy sformułowanej wdanym języku prawnym, bez wątpliwo(ci rozstrzy!ną) czy obowiązuje ona w systemie czyte* nie.

W trzecim znaczeniu postuluje się, by system prawny był zupełny w tym sensie, aby był

wolny od l&k. W związku z wieloznaczno(cią te!o terminu, postulat zupełno(ci, jakowolno(ci od luk mo*e by) r+*nie pojmowany.

19


20/21

a& 2&ka aksjologiczna pole!a na tym, *e w (wietle czyic( ocen okre(lonepostępowanie powinno by) w pewien spos+b ure!ulowane, a jesture!ulowane odmiennie bąd0 w o!+le.

b& Szcze!+lną luką jest l&ka rakseologiczna. Wedłu! niekt+ryc jestodrębną luką "tak S. Fzepita&, a wedłu! innyc odmianą luki aksjolo!icznej.'ole!a na tym, *e normy dane!o systemu najwy*szej ran!i wyznaczają,zwłaszcza dla or!an+w pastwa, obowiązek realizacji okre(lonyc warto(ci,

jednak*e brak w systemie prawnym norm nakłada na odpowiedniepodmioty obowiązek podjęcia działa prakseolo!icznyc koniecznyc dlarealizacji tyc warto(ci.

c& 2&ka logiczna dotyczy sytuacji, *e okre(lone zacowanie jest w danymsystemie jednocze(nie nakazane i zakazane, przy czym wskazana kolizjanorm jest nieusuwalna w odwołaniu do dyrektyw kolizyjnyc. uka lo!iczna

jest w istocie luką w katalo!u dyrektyw kolizyjnyc, kt+ra nie pozwala nausunięcie norm kolizyjnyc w danym przypadku

d& 2&ka kons"r&kcyjna dotyczy sytuacji, w kt+rej w systemie prawnymprzewidziana jest okre(lona czynno() konwencjonalna doniosła prawnie,

dla kt+rej normy wskazują okre(lone konsekwencje, jednocze(nie brak wsystemie re!uł dokonania owej czynno(ci konwencjonalnej. Aradycyjnie, w przypadku luk konstrukcyjnyc przyjmowano, *e ic usuwanienale*y do wyłącznej kompetencji ustawodawcy. W ostatnic latac jednak, zewz!lędu na du*ą ilo() luk w orzecznictwie zarysowała się tendencja, by luki tezapełnia) w procesie interpretacji poprzez

swois"e roz&mowanie per analogiam, kt+re pole!ałoby na tym, *e je*eliprzepisy prawne nie przewidują jak dokona) czynno(ci konwencjonalnej Fk4,co) przewidują konsekwencje dokonania danej czynno(ci, to do sposobudokonania tej czynno(ci nale*y zastosowa) re!uły dokonania czynno(ci Fk6 podobnej do Fk4, kt+re ustawodawca wyra0nie sformułował "np. S2? do wybor+w

związk+w sp+łdzielni stosuje się przepisy o wyborze or!an+w sp+łdzielni&.

15. Normy i ich podziałGd normy postępowania wyma!a się z jednej strony by posiadała okre(loneelementy tre(ciowe "wskazanie adresata, okoliczno(ci i obowiązkowe!opostępowania&, za( z dru!iej / by była wypowiedzią jednoznaczną. Gdr+*nia się wtym zakresie jednoznaczno() językową niezale*ną od kontekstu i sytuacyjną

pole!ającą na tym, *e co) dana wypowied0 w oderwaniu od kontekstu mo!łabyby) r+*nie rozumiana, kontekst przesądza o wyborze jedne!o zało*enia jakwła(ciwe. Aypolo!ii norm na indywidualne i !eneralne nie nale*y myli) z podziałem norm na o!+lne,

jednostkowe i puste. 5ryterium pierwsze!o podziału jest spos+b wskazaniaadresata. 2atomiast kryterium dru!ie!o? ilo() adresat+w w danym momencie.2iekiedy jednak w języku prawnym i prawniczym uto*samia się terminy "a niepojęciaN& norma o!+lna i norma !eneralna.

W semantyce norm odr+*nia się normy autonomiczne i eteronomiczne,przy czym odr+*nienie to ma wiele znacze " auto nomos – własne re!uły,

normy&. G!+lnie m+wiąc normy autonomiczne to takie, w kt+ryc adresat i

20


21/21

normodawca to jedna i ta sama osoba, a eteronomiczne to takie, w kt+rycadresat i normodawca to r+*ne osoby.

Szcze!+lna kate!orią norm są normy celowe /celowościowe0. G ilezwykłe normy "zacowania, postępowania& wyznaczają obowiązek okre(lone!ozacowania swoimi tre(ci, o tyle normy celowe wskazują na obowiązek realizacjiokre(lone!o celu, przy czym dla realizacji te!o celu niezbędne jest, na !runcieokre(lonej wiedzy, podjęcie okre(lonyc działa, kt+re nie są jednak opisane wtre(ci normy. 2ormy celowe odr+*ni) nale*y od dyrektyw celowo(ciowyc.

'rzeciwstawienie norm konkretnyc i abstrakcyjnyc rozumiane jest w tenspos+b, *e dotyczy norm wyznaczającyc obowiązki aktualne i normwyznaczającyc obowiązki potencjalne.1 nie istnieją normy zezwalające, istnieją przepisy zezwalające3

Wbrew powszecnie przyjętym koncepcją odr+*nienie norm zakazującyc inakazującyc nie jest odr+*nieniem rodzaj+w norm, a odr+*nieniem soso$&wysłowienia normy.

Ze wz!lędu na carakterystykę ludzkic czyn+w ka*da norma ma niejako dwiestrony.

=e*eli nakazuje wykona) czyn F to jednocze(nie domy(lnie zakazuje zaniecaniawykonania te!o czynu. =e*eli natomiast zakazuje wykonania czynu F, to

jednocze(nie domy(lnie nakazuje !o nie wykonywa), zanieca) wykonania.

16. Motywacje wobec prawa

. 4zynniki wyznaczające rzes"rzeganie rawa

2ajo!+lniej, w(r+d czynnik+w wyznaczającyc przestrze!anie prawa wyr+*nia sięznajomo() prawa oraz motywację wobec prawa do okre(lone!o postępowania.W ramac motywacji wskazuje się, i* przestrze!anie prawa wyznacza obecnaprzed sankcją aprobata tre(ci prawa, a niekiedy pewne nawyki postępowania czysytuacja społeczna.

21

Pytania Na Teorie Prawa 2016

Documents

Transcript of Pytania Na Teorie Prawa 2016