Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

download Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

of 45

Transcript of Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    1/45

    JENIEC KAUKAZU

    OPOWIE 1820 1821

    PRZEOY WODZIMIERZ SOBODNIK

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    2/45

    OFIAROWANIE

    M. M. RAJEWSKIEMU

    Z umiechem, druhu mj

    jedyny,

    Przyjmij dar muzy nie

    sptanej:

    Tobie powicam pieni liry

    mej wygnanej,

    Natchnionych wczasw mychgodziny.

    Kiedy ginem, prny

    pociechy, niewinny,

    I zasuchany w poszepty

    oszczerstwa,

    Gdy ostry sztylet zdradyzimnej

    I ciki sen mioci mnie

    umierca,

    To wtedy obok ciebie jam

    spokj odzyska,

    Serce me odetchno

    przyja nas zczyaI burza nad mym czoem

    gniew swj umierzya,

    Jam bogosawi bogw, majc

    cich przysta.

    W pospne, chmurne dni

    rozstaniaMe dwiki pene zadumania

    Kaukazu wspominay kras,

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    3/45

    Gdzie zaspiony Besztu 1,

    pustelnik surowy,

    Auw 2 z pl yznych wadca

    piciogowy,Nowym mi wwczas by

    Parnasem.

    Czy zapomn skaliste

    szczyty jego, pdem

    Mknce szumne strumienie,

    rwniny uwide

    I pustynie upalne, gdzie mi

    towarzyszy

    I dzieli ze mn duszy

    modziecze wraenia,

    Gdzie w grach si przemyka

    rozbj wojowniczy,

    A przy nim geniusz dzikiegonatchnienia

    Zaczai si wrd guchej

    ciszy?

    Dni miych sercu, dni radoci,

    By moe, ci wspomnienie

    wzruszyI w przeciwiestwach

    namitnoci

    Poznasz sny tobie znane,

    znany bl mioci

    I potajemny gos mej duszy.

    Rne mielimy drogi: w

    ramionach pokojuLedwo rozkwit, ty hardo

    ruszye do boju

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    4/45

    Za ojcem bohaterem, wybrany

    modzianie,

    Pod chmura strza

    wiszczcych naskrwawionym anie;

    Ojczyzna ci piecia jak lub

    ofiar

    I jak promie nadziei wiecznie

    ywy.

    Jam wczenie pozna smutek i

    niesuszn kar,

    Ja ofiara oszczerstwa i

    nieukw mciwych,

    Lecz z wolnoci dla serca

    czerpic pokrzepienie,

    Czekaem ja na dni askawsze,

    I szczcie mych przyjacizawsze

    Byo mi bogim pocieszeniem.

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    5/45

    CZ PIERWSZA

    W aule, gdy na progach swoich

    Sid Czerkiesi gr synowie,Wwczas niejeden z nich opowie

    O niszczycielskich krwawych bojach.

    Kady o krasie chyych koni

    I o rozkoszy dzikiej gada:

    O dniach minionych mwi oni,

    O nie odpartych swych napadach,

    O ksit grskich 3 przebiegoci,O szabel 4 bezlitosnych ciosach,

    O nieuchronnych strza celnoci,

    O zgliszczach si i o piknoci

    Pieszczonych branek czarnowosych.

    Tak pord ciszy gwarz oni:Lni ksiyc, toczc si w tumanie,

    I nagle zjawia si na koniu

    Przed nimi Czerkies. Na arkanie

    Drapienik szybko wlk modzieca,

    Woajc: Mam ruskiego jeca!"

    Na jego okrzyk au cay

    Zbieg si gromad rozwcieczon,Lecz jeniec chodny, oniemiay,

    Z gow okrutnie zeszpecon,

    Jak trup wydawa si zdrtwiay.

    Nie widzi nieprzyjaci twarzy,

    Grb ani krzykw ich nie syszy,

    Nad nim miertelny sen si wayI zimnym tchnieniem prchna dyszy.

    I dugo, dugo

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    6/45

    jeniec mody

    Lea bez czucia.

    Ju wesoe

    Poudnie skrzyosi pogod

    Nad

    umartwionym

    jego czoem.

    I budzi si w nim

    ycia tchnienie.

    Z ust jego jk si

    zerwa nagle.

    Ogrzany ciepym

    dnia promieniem,

    Nieszczsny,

    powsta z ziemi

    nagiej.Zamglonym

    wodzi wok

    wzrokiem...

    I widzi: pasmo

    gr wysokie

    Ogromem a dochmur si

    wznosi,

    Gniazdo

    zbjeckich hord

    sokole,

    Niczym

    czerkieskiej murwolnoci.

    I wspomnia

    modzian sw

    niewol,

    Jak sen okropny,

    peen trwogi,I syszy:

    kajdanami

    brzky,

    Gdy wsta, zakute

    jego nogi...

    Wszystko mu

    rzeky straszne

    dwiki.

    Zmroczniaa mu

    przyroda. Bywaj,

    Wolnoci wita i

    szczliwa!

    On jecem.Za sakl 5

    jak martwy

    Leg pod

    kolczastym

    ogrodzeniem.

    Czerkieskiej niema przy nim

    warty,

    W aule pustka

    i milczenie.

    Pustynnych

    rwnin przed

    oczamiZielona pachta

    si rozwinie.

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    7/45

    Tam wzgrz si

    rozcigaj linie

    Jednostajnymi

    lnic szczytami.Wrd nich

    samotna droga

    znika

    W dali okrytej

    smutnym

    cieniem,

    I pier modego

    niewolnika

    Wezbraa

    mrocznym

    zamyleniem...

    Daleki trakt

    wiedzie do Rosji,Do kraju, gdzie

    pomienn

    modo

    Rozpocz

    dumnie, gdzie,

    beztroski,Niegdy upaja

    si pogod,

    Gdzie kocha

    miych swych

    przyjaci,

    Gdzie w ucisk

    grone bracierpienie

    I gdzie burzliwie

    yjc straci

    Reszt nadziei i

    upoje,

    I modych,lepszych dni

    wspomnienie

    Zamkn w

    uwidym sercu

    swojem.

    Do gbiwiat i ludzi

    zbada,

    Zna cen ycia w

    cigej zmianie,

    W sercach

    przyjaci jego zdrada,

    W snach o

    mioci

    obkanie.

    Nie chcc ofiar

    by przez lata

    Ludzkiej

    wrogoci

    dwulicowej,

    Dawno

    wzgardzonych

    uciech wiata

    I atwychoszczerstw, i

    obmowy,

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    8/45

    Zaprzaniec

    wiata, brat

    przyrody,

    Opuci wreszciekraj rodzony

    I zawdrowa w

    cudze strony

    Z widziadem

    szczcia i

    swobody.

    Wolnoci!

    Dzi jedynie

    ciebie

    W pustyni wiata

    szuka jeszcze.

    On czucia poddzami grzebie,

    Porzuci lir i sny

    wieszcze,

    Wsuchany tylko

    w pie

    natchnion

    Przez ciebie, w

    dwiki jej

    najczystsze,

    I wielbi dumne

    twe boyszcze

    Z modlitw, zwiar

    niezgaszon.

    Stao si... Nie

    masz ukojenia

    Ani nadziei dla

    na wiecie,I wy, ostatnie ju

    marzenia,

    I wy od niego

    precz idziecie.

    On niewolnikiem.

    NieprzytomnieOparszy gow

    na kamieniach

    Czeka, by dogas

    ycia pomie

    I pragnie

    grobowego

    cienia.

    Ju ganie soce za grami;

    Z dala dobiega gwar. Po trudzie

    Z pl do auu id ludzie,

    Rozwietlonymi lnic kosami.Przyszli. W lepiankach wiata pon.

    Z wolna niezgodny gwar ustanie,

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    9/45

    I wzia ziemi ocienion

    Spokojna rozkosz w posiadanie.

    Iskrzy si w dali grski strumyk,

    Lecc z urwiska pord gazw,W chmur przyodziay si cauny,

    Objte snem szczyty Kaukazu...

    Lecz czyje to niemiae kroki

    Wrd ciszy sennej i gbokiej

    W wietle ksiyca zabrzmi z naga?

    Ockn si modzian. Przed nim stanie

    Z niemym i tkliwym powitaniem

    W oczach Czerkieska moda, smaga.

    Patrzy na dziewcz, zadumany,

    I myli, e to sen kamany,

    Zmysw skcona rwnowaga.

    Ledwo ksiycem owietlona,

    Z umiechem czuym i agodnym,Pena litoci, klka, ona

    I jego ustom kumys chodny

    Podaje sw spokojn rk.

    Zapomnia o uzdrawiajcym

    Naczyniu - i jej mow pikn,

    I blask w renicach paajcyOn chonie dusz swoj smtn,

    I nie pojmuje obcej mowy,

    Lecz oczy tkliwe i rumieniec,

    Lecz gos jej czuy w chwili owej

    Powiada: yj ! - I oy jeniec.

    Zebrawszy reszt siy swojej,

    Miym rozkazom jej posuszny,Wsta, yciodajny dzban wysuszy,

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    10/45

    Drczcy ar pragnienia koi.

    Znw ociale jego gowa

    Opara si o szary kamie,

    Lecz ku Czerkiesce wcikierowa

    Zgase renice swe Rosjanin.

    I dugo, dugo tu siedziaa,

    Pena zadumy u stp jego,

    Jakby wspczuciem niemym

    chciaa

    Pocieszy jeca markotnego.

    Mowa niechccy rozpoczta

    Nieraz jej usta rozchylaa:

    Ona wzdychaa i za smtna

    Raz po raz w oku jej byskaa.

    Za dniami biegy dni jakcienie.

    Wiziony w grach przy

    stadninie,

    Drczy si jeniec nasz codziennie.

    Pieczara, skd chd wilgny

    pynie,

    Podczas upau go ocienia.

    A gdy srebrzysty rg miesica

    Pospn gr opromienia,

    Cienist ciek stpajca

    Czerkieska o twarzyczce smagej

    Niesie mu wonny plaster pszczeli,

    Wino i kumys, niene jagyI skrycie z nim wieczerz dzieli;

    Czuymi patrzy na oczami,

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    11/45

    czc niejasn swoj mow

    Z rozmow oczu i z gestami;

    piewa mu pieni gr surowe,

    piewa mu Gruzji pieszczliwej,7

    Jego pamici niecierpliwej

    Mowy mu obcej dwik

    powica.

    Dzi po raz pierwszy ar mioci

    Poznaa dusza jej dziewczca.

    Ale ju dawno modo jeca

    Stracia pomie namitnoci.

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    12/45

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    13/45

    Elbrus w koronie wiecznej z lodu,

    Majestatyczny i surowy,

    Wrd lazurowej lni pogody.8

    Gdy w jeden pohuk z echemczuem

    Zleway si burz posy gromy,

    Jak czsto jeniec nad auem

    Na grze siedzia nieruchomy.

    U jego stp dymiy chmury,

    Nad stepem py polata bury,

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    14/45

    Ju jele, peen przeraenia,

    Wrd nagich ska szuka

    schronienia,

    Ory z urwiska wzlatywayI w niebie si nawoyway;

    Ttent tabunu, poryk stada

    Pogosy burzy zaguszay...

    Wtem deszcz ulewny z gradem

    pada

    Skro byskawice i chmur zway.

    Strcajc gazy prawiekowe,

    Falami ryjc wzgrza, z wyciem

    Potoki lay si deszczowe

    A jeniec, sam na grskim szczycie,

    Za piorunow chmur, czeka

    Na powrt soca. Nie sigaa

    Do niego tutaj burza wcieka,A gdy z bezsilnym wyciem gnaa,

    Jaka go rado ogarniaa!

    Europejczyka niesychanie

    Ten dziwny lud interesowa;

    Jeniec wnikliwie obserwowa

    Ich obyczaje, wychowanie.

    Polubi ycia ich prostot

    I dz boju, i gocinno,

    Ruchy swobodne i polotne,

    I si doni, i ng zwinno,

    I mg caymi godzinami

    Patrze, jak Czerkies w burceczarnej,

    W kosmatej czapie mknc stepami,

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    15/45

    Pustkowiem i przez gr obszary,

    Nisko przygity ku kowi,

    Majc w strzemionach zwinne nogi,

    Powierza si wiatronogowiI w czas do wojny si sposobi.

    Zachwyca si piknoci szaty

    Bojowej, prostej, niebogatej.

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    16/45

    Czerkies jest obwieszony broni,

    On ni si szczyci, on dba o ni.

    Zdobi go pancerz i rusznica,

    Kinda, kubaski uk, szablica,Wczasw i prac jego kochanka,

    Poza tym ujrzysz na nim arkan.

    Nic podczas marszw mu nie ciy

    I nic nie brzknie; pieszy, konny

    On wci tak samo dumny, mny,

    Tak samo jest niezwyciony,

    Postrach Kozakw prnych

    troski.

    Jego bogactwo ko chodziwy,

    Dzieci tabunu z grskiej wioski,

    Towarzysz wierny i cierpliwy.

    W pieczarze, w gszczu trawwysokim

    Wraz z nim si zwierz drapieny

    skrada

    I nagle niespodzianym skokiem

    Jak strzaa ku podrnym spada.

    I w mgnieniu oka cios potnyRozstrzyga o wyniku bitwy

    I ju do grskiej rozpadliny;

    Wlecze wdrowca arkan chwytny.

    W cwa si rozpdza rumak

    zwinny,

    Rozpomieniony przez odwag;

    Wszdzie mu droga: br, doliny,Bagnisko, krzaki, skay nagie.

    Za nim si krwawe lady wlok,

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    17/45

    Rozlega si w pustyni ttent,

    Przed jedcem siwy szumi potok

    I ju porwany wd odmtem,Na kamieniste dno rzucony,

    Wdrowiec yka nurt zmcony,

    I mdlejc o zagad prosi,

    I ju j widzi, ale miao

    Potny ko leccy strza

    Na brzeg pienisty go wynosi

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    18/45

    Lub, pochwyciwszy pie

    rogaty,

    Przez burz w nurt strcony rzeki,

    Gdy wzgrze cie okryje lekki,Bezksiycowej nocy szaty,

    Gazie stare i wiekowe

    Korzenie Czerkies wnet obarczy

    Ciarem burki swej bojowej,

    Pancerza, szabli, hemu, tarczy,

    Koczanu, uku i w spieniony

    Nurt rzeki, ktra gronie warczy,

    Skoczy milczcy, nieznuony.

    Noc gucha. Ryk burzliwej fali;

    Potny prd go coraz dalej

    Niesie wzdu brzegw

    wyludnionych,

    Tam gdzie z kurhanw patrzystromych

    W pospny nurt kozacza warta,

    Na drzewcach kopii swoich

    wsparta,

    A obok, w mgle czerniejc, znika

    Bro pyncego rozbjnika.O czym zaduma si, Kozaku?

    Czy o minionej dawno bitwie,

    Czy o miertelnym swym biwaku,

    Czy o chwalebnej wojsk modlitwie

    Lub o ojczynie?... nie

    zdradziecki!

    egnajcie mi, stanice moje,Ojczysta chato, pikne dziewki

    I wy, cichego Donu zdroje!

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    19/45

    Do brzegw przybi wrg ukryty,

    Strzaa z koczanu wyrzucona

    wisna Kozak pad,

    przeszyty,Run z kurhanu i ju kona.

    A gdy w rodziny krgu

    zgodnej,

    W starym ojcowskim swym

    siedlisku,

    Czerkies spoczywa w niepogodI tl si wgle w popielisku;

    I gdy z wiernego konia zsidzie

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    20/45

    Wdrowiec, w grach zapniony,

    Do sakli wejdzie i znuony

    Niemiao przy ognisku sidzie,

    Wwczas uprzejmie samgospodarz

    Wstanie z witaniem i z

    umiechem

    Gociowi w czarze wonnej poda

    Wystay czychir 9 serc

    pociech.

    Pod mokr burk w sakli dymnej

    Wdrowiec snem pogodnym

    zanie.

    A kiedy wit zaponie janiej,

    egna noclegu dach gocinny.10

    Bywao, w jasny dzieBajranu 11

    Modziecy tumnie si zlatuj

    I gry kolejne nastpuj:

    Pki skrzydlatych strza z

    koczanu

    Bior, puszczaj je z ciciwy,

    W obokach przeszywajc ory,

    To nagle hufiec ich niesforny

    Szeregiem lotnym, niecierpliwym

    Na dany znak ze wzgrza spada,

    Jak anie ziemi poraajc,

    Rwnin pyem okrywajc,

    Z tupotem biegnie ich gromada.Lecz pokj nudny bywa czsto

    Dla serc, co polubione wojnom,

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    21/45

    I nieraz mci okruciestwo

    Spoczynek ich i gr swawoln.

    Niekiedy gronie bysn szable,

    I podczas uczty ich hulaszczejW proch lec gowy jecw nagle,

    A dzieci tum radonie klaszcze.

    Lecz na zabaw krwi

    zbroczon

    Patrzy Rosjanin obojtnie. On

    dawniej dz mierci pon

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    22/45

    I sawy gr lubi namitnie.

    Niewolnik czci nieubaganej,

    Bliskiej zagadzie stawi czoo,

    O mier nie dbajc ni o ranyMnie spotyka zgubny ow.

    By moe, w dumach pogrony,

    Wspomina o minionej uczcie,

    Gdy, przyjacimi otoczony,

    W ich gronie biesiadowa

    hucznie...

    Czy to minionych dni nietrwaych,

    Dni, co nadziej oszukay,

    aowa czy te na surowej

    Prostoty patrza gry najpustsze

    I obyczaje ich ludowe,

    Dzikie, jak w wiernym widzia

    lustrze -W takim milczeniu sw niedol

    Tai i odruch serca swego,

    e na wysokim jego czole

    Zmian adne oczy nie dostrzeg.

    Beztrosce i odwadze jego

    Czerkiesi groni si dziwiliI szczdzc mody wiek w swym

    jecu,

    Mwili szeptem o modziecu

    I bardzo z niego dumni byli.

    CZ DRUGA

    Ty je poznaa, gr dziewico,

    Porywy serca, ycia sodycz.Mioci tchna twa renica,

    Wyrazem szczcia i pogody.

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    23/45

    Gdy twj kochanek w nocnym

    mroku

    Darzy ci niemym caowaniem,

    Ponca dz i kochaniem,

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    24/45

    Ty nie widziaa wiata wok.

    Mwia: ,,Chopcze mj

    najdroszy,:

    Rozwesel smutne swoje oczy,Z gow na mej piersi modej,

    Zapomnij kraj swj i swobod.

    W pustyni z tob jam gotowa

    Ukry si, wadco mojej duszy!

    Miuj mnie, dotd nie caowa

    Nikt oczu moich, wiedz, kochany,

    I do samotnej mej onicy

    Nie skrada si wrd nocnej

    guszy

    Czerkies modzieczy, smagolicy;

    Dano mi imi okrutnicy,

    W urodzie swej nieubaganej,

    Ja wiem, e los mnie czekasmutny,

    Bo ojciec mj i brat okrutny

    Chc niemiemu wbrew mej woli

    Sprzeda mnie do obcego sioa,

    Lecz albo ich ubaga zdoam

    Lub jad i kinda mnie wyzwoli!Niezrozumiae, dziwne siy

    Rzucaj mnie w twoje ramiona;

    Kocham ci, niewolniku miy,

    Dusza ma tob upojona..."

    Lecz na dziewczyn

    rozponion

    Z politowaniem niemym patrzy.Suchajc sw mioci, ton

    W zadumie gorzkiej i w rozpaczy.

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    25/45

    I on zatraca si. Oyy

    W nim dni minionych

    wspominania.

    Raz nie powstrzyma si od kania,Jak grad zy z oczu si stoczyy,

    Jak ow al na sercu lea

    Mioci beznadziejnej, smutnej.

    I oto si arliwie zwierzy

    Dziewczynie z mki swej okrutnej:

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    26/45

    Zapomnij o mnie,

    urodziwa,

    Jam niewart uczu twych

    pomiennychWic nie tra ze mn dni

    bezcennych,

    Innego oblubieca wzywaj!

    Niech on tw mio rozpomieni,

    A nie ja z dusz tchnc chodem;

    On bdzie wierny, on oceni

    Twe mie oczy, tw urod,

    arliwe pocaunki twoje,

    I pomie sw penych tkliwoci;

    Bez czuych pragnie, bez upoje

    Widn, ofiara namitnoci.

    Widzisz mioci nieszczliwej

    lad, burzy ducha lad straszliwy;Porzu mnie, ale wspczuj mojej

    Niedoli, co mnie smutkiem poi!

    O, czemu wczeniej moim oczom,

    Nieszczsna, ty si nie zjawia,

    Gdym jeszcze wierzy snom

    uroczym,Kiedy nadzieja mnie ywia!

    Za pno! Ja dla szczcia

    zgasem,

    Widmo nadziei odleciao,

    Jam odwyk od mioci jasnej,

    Serce dla uczu skamieniao...

    Jak ciko martwym moimustom i

    Caunkom odpowiada ywym

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    27/45

    I z, co lni w twym oku tkliwym,

    T z umiechem wita pustym!

    Ponn zazdroci jam nkany;

    Z dusz zwarzon tchnieniemzimnem,

    W czuych objciach ukochanej

    Jak ciko myle mi o innej!...

    Gdy tak powoli i tak tkliwie

    Ty pijesz moje caowania

    I dla ci chwila miowania

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    28/45

    Beztrosko mija, ja si ywi

    zami wrd ciszy i bolenie

    Rozdarty, prny wszelkiej siy

    I roztargniony, jakby we nie,Ja widz obraz wiecznie miy;

    Ku niemu d, jego wzywam,

    Milcz, nie widz, a gdy z arem

    Ja skaniam si ku tobie, tkliwa,

    To w mylach obejmuj mar.

    Nad ni w pustyni zy me lej

    I wszdzie ona za mn chodzi,

    I smutek, rozpacz, beznadziej

    W sierocej duszy mojej rodzi.

    Wic zostaw mi elazo okw,

    Samotno marze w noc

    bezsenn,

    Wspomnienia, zy, al i niepokj:Bo wspczu ty nie moesz ze

    mn

    Syszaa szczere me wyznanie.

    egnaj... Daj do na

    poegnanie.

    Mio niewiasty nader pocha,Nie zamie jej rozka trudna;

    Przeminie mio, wrci nuda,

    A pikna znowu si zakocha."

    Dziewczyna, rozchylajc

    wargi,

    kaa bez ez. Jej pene skargi,

    Zamglone oczy wyraayWyrzut milczcy i niemiay.

    Jak cie poblada, czoo koni.

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    29/45

    W silnej ukochanego doni

    Jej zimna spoczywaa rka.

    Wreszcie mioci caa mka

    Wybucha w jej pospnej mowie:Ach, Rosjaninie, nie wiem,

    czemu

    Ja zaufawszy sercu twemu,

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    30/45

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    31/45

    I jako dymny gasn ogie

    W dolinie tej opustoszaej.

    Z dala od brzegw upragnionych

    Czeka mnie w stepach zgon surowyI tu na kociach

    mych

    wzgardzonych

    Rdz si okryj

    me okowy..."

    Ju z wolna

    gwiazdy nocy

    gasy;

    W przejrzystej dali

    nienojasny

    Gr ogrom ju si

    zarysowa.

    Spuciwszy oczy,chylc gowy,

    Oni rozstali si

    bez sowa.

    I jeniec sam;

    od pory owej

    Pospny po aulechodzi.

    Zorza w upalnej

    wysokoci

    Nowymi dniami

    co dzie wschodzi,

    Co dzie za noc

    noc odchodzi;Prno ni jeniec o

    wolnoci.

    Czy sarna

    pord krzakw

    przemknie,

    Czy te kozica

    mignie chya,

    Wzburzony

    kajdanami

    brzknie,

    Czeka, czy

    Kozak si nie

    zblia,

    Nocny

    kaukaskich wsiburzyciel,

    Odwany

    jecw

    wybawiciel.

    Woa... na

    prno; tylkorzeka

    Bijc o brzeg

    falami pluszcze

    I zwierz,

    zwszywszy

    lad czowieka,

    Strwoony,zmyka w

    mroczn

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    32/45

    puszcz.

    Pewnego

    dnia wrd

    grskiej ciszyRosjanin zew

    bojowy syszy:

    Marsz,do

    tabunu!" Biegn,

    lec;

    Czerniej burki,

    zbroje wiec,

    Wr ogniem konie

    osiodane

    I brzcz uzdy ich

    miedziane.

    Ju do najazdu au

    gotw.Synowie wojny

    optani

    Runli z wzgrz

    na ksztat potokw

    I dziko pdz nad

    Kubaniem,By gwatem wsie

    odziera z danin.

    W aule

    spokj. Przed

    saklami

    Psy pi nasocu, chat

    stranicy.

    Biega z rzekimi

    okrzykami

    Gromadka

    dziatwy

    smagolicej.

    Starcy, rozsiedli

    si wygodnie.

    Smuy si fajek

    dymek siny.

    Starcom

    piewaj piedziewczyny,

    Modniej serca

    dziadw od niej.

    PIE

    CZERKIESKA

    1Hucz burzliwej

    rzeki fale,

    Noc w grach

    tchnie

    milczeniem

    martwym,

    Zasn juKozak, ociale

    Na kopii swej

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    33/45

    stalowej wsparty.

    Nie pij, Kozacze!

    Niedaleko

    Czeczeniec bkasi.za rzek.

    2

    Kozak po rzece w

    cznie pynie,

    Po dnie skalistym

    wlokc sieci.

    Kozacze, zginiesz

    w tej gbinie,

    Utoniesz jak

    malekie dzieci,

    Gdy kpi si

    znuone spiek:

    Czeczeniec bkasi za rzek.

    3

    Na brzegu

    upragnionej

    wodyBogactwem

    szczyc si

    stanice,

    Wesoe tacz

    korowody.

    pieszcie,

    piewaczki

    piknolice,

    Pod murw

    skryjcie si

    opiek:

    Czeczeniec

    bka si zarzek.

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    34/45

    Tak brzmiaa dziewczt pie.

    Rosjanin

    ni o ucieczce, lecz kajdany

    Cikie skuwaj niewolnika,A pod nim rzeka bystra, dzika...

    Tymczasem szczyty ska

    zmroczniay,

    pi ziemia stepu zmierzchajca

    I na auu chatach biaych

    Migocze blady blask miesica.

    Umilky orw pne krzyki,

    Jelenie drzemi nad wodami,

    Tabunw ttent w guszy dzikiej

    Grzmi powtrzony wwozami.

    Wtem syszy kroki, i zasona

    Dziewczyny mignie uchylona,

    I oto blada, zasmucona Ku niemu si zbliya ona.

    Jej pikne usta sw szukaj,

    renice pon gorzkim alem,

    A gstych wosw czarne fale

    Na rami i na pier spywaj.

    W jednej jej rce byszczy pia,A w drugiej kinda lni stalowy;

    Zdawao si gotowa bya

    Na skryt walk, czyn bojowy.

    Podnisszy wzrok na

    Rosjanina:

    Uciekaj! rzeka gr

    dziewczyna. Czerkiesw dzi nie spotkasz

    wok.

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    35/45

    piesz si, bo szkoda nocnych

    godzin.

    We kinda, piesz si, czas

    uchodzi!Twych ladw nikt nie dojrzy w

    mroku."

    I drc rk pi chwyta,

    I do stp jego si schylia.

    Pod pi jej elazo zgrzyta,

    za mimowolna wzrok zamia.

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    36/45

    I acuch grzmi

    przepiowany.

    Ty jeste wolny, mj

    kochany! Mwi dziewczyna wic

    uciekaj!"

    Jej wzrok, mioci

    obkany,

    Wyraa bl. Wichura

    wcieka,

    wiszczc, jej szat

    pokbia.

    Rosjanin jkn: Moja mia,

    Jam twj a do grobowej

    deski.

    Porzumy straszny kraj

    czerkieski,Chod ze mn..." O, nie,

    Rosjaninie!

    Bo sodycz ycia, ktr

    znaam,

    Bo rado, ktra upajaa,

    Mina i lad po niejginie.

    Prawda to? Inn miowae!

    Odszukaj j i nadal kochaj.

    O, skde we mnie taka

    ao?

    O, za czym tskni, po czym

    szlocham?egnaj! Zapomnij moj

    mk.

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    37/45

    Przez mio

    pobogosawiony,

    egnaj! Nim rzucisz nasze

    strony,Po raz ostatni... daj mi rk!"

    Wycign do

    Czerkieski donie,

    Wskrzeszonym sercem lecc

    do niej,

    I pocaunek poegnania

    By jako piecz miowania.

    I rami w rami, zasmuceni,

    Zeszli nad rzek. Ju

    Rosjanin

    W szumnej zanurza si

    otchani

    I pynie ju, i fale pieni.Dopyn ku ssiednim

    skaom

    I czepia si ich rk mia...

    Wtem fale gucho

    zaszumiay

    I jk rozlega si daleki...Na dziki brzeg wychodzi z

    rzeki

    I patrzy wstecz... Brzegi

    janiay,

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    38/45

    Okryte niegiem piany

    biaej;

    Lecz nie ma ju Czerkieski

    modejAni pod gr, ni u wody...

    Martwota... Tylko brzegi

    pice

    Owiewa lekki wiew

    wietrzyka

    I strumienisty krg ju

    znika

    W wodach pluszczcych

    pod miesicem.

    I wszystko, wszystko

    poj. Potem

    Ogarn poegnalnym

    wzrokiemBezludny au z szarym

    potem,

    Pola, gdzie stado pas,

    wysokie

    Urwiska, gdzie wlk swe

    okowy,Strumie, nad ktrym

    nieraz spocz,

    Gdy Czerkies wadca

    gr surowy,

    piewa swobody pie

    ochocz.

    Rzednia na niebie mrokgboki,

    Ju schodzi wit na ciemn

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    39/45

    ziemi,

    Budzi si dzie.

    Spiesznymi kroki

    Szed ciek wyzwolonyjeniec;

    Oto ju przed nim

    pobyskuj

    Bagnety Rosjan w mgie

    oparze

    I na kurhanach si zwouj

    Kozakw czuwajce strae.

    EPILOG

    Tak muza, lekka snw

    kochanka,

    Do granic Azji docieraa

    I dziki kwiat Kaukazu

    rwaa,By wple go do swojego

    wianka.

    Tam j urzeka strj surowy

    Plemion wyrosych w

    krwawych bojach

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    40/45

    I nieraz u mnie w szacie

    nowej

    Gocia czarodziejka moja.

    Wok auwspustoszonych

    Samotna pia si po

    skaach

    I w pieni dziew

    osieroconych

    W zadumie tam si

    wsuchiwaa.

    Gwar bitnych stanic by jej

    miy,

    Kozakw miaych

    cwaowanie,

    Kurhany ciche i mogiy,

    Tabunw ttent i parskanie.Bogini pieni i powieci,

    Bogini rozpamitywania,

    By moe odda wam i

    streci

    Kaukazu gronych gr

    podania.Wypiewa dzikie to

    ustronie,

    Mcisawa 12 pojedynek

    dawny

    I na Gruzinek mciwych

    onie

    Zagad Rosjan; i czassawny,

    Niedawn por t

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    41/45

    wypiewam,

    Kiedy zwszywszy proch

    bojowy

    Nad Kaukaz paajcygniewem

    Unis si orze nasz

    dwugowy;

    Gdy na Tereku osiwiaym

    Pierwsze pioruny dzia

    zagrzmiay

    I werble ruskich tarabanw,

    I gdy z zapaem w pole

    chway

    Odwanoczoy szed

    Cycjanow;

    Ciebie chc piewa,

    Kotlarewski,Biczu Kaukazu! Gdy po

    gazach

    Podobny burzy szed

    niebieskiej

    Twj marsz jak czarna by

    zarazaI niszczy ludy... Dzi,

    niezbrojny,

    Rzucie szabl pomsty

    krwawej,

    Nie ciesz ciebie gromy

    wojny,

    Nudzi ci spokj. W ranachsawy

    Bezczynne pdzisz dzisiaj

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    42/45

    ycie,

    W dolinie czcisz domowe

    sioo...

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    43/45

    Lecz oto Wschd rozpocznie wycie!...

    Schyl nien gow, grski szczycie!

    Kaukazie, dryj: idzie Jermoow!

    Umilky ju wojenne wrzaski,

    Pod mieczem Rosji Wschd si chyli.Dumni synowie gr kaukaskich,

    Wycie ginli i walczyli;

    Was nasza krew nie ocalia

    Ani zaczarowane tarcze,

    Ni gry, ani konie dziarskie,

    Ni dzika wolno sercu mia!Jak ongi lud Batyja bitny,

    Kaukaz pradziadw zdradzi miaych,

    Niepomny zewu chciwej bitwy,

    Odrzuci precz bojowe strzay.

    Do waszych skalnych gniazd podrny

    Podjedzie wreszcie bez bojani

    I wie o dawnej waszej kani

    W podaniach mrocznych si powtrzy.

    PRZYPISY PUSZKINA

    1 Besztu albo waciwiej Besztau, gra na

    Kaukazie, odlega o 40 wiorst od

    Grieorgijewska. Znana w naszej historii.

    2 Au, nazwa wsi u ludw kaukaskich.3 Uzdie, naczelnik wzgldnie ksi.

    [Dotyczy tekstu rosyjskiego.]

    * Szaszka, czerkieska szabla. [Dotyczy

    tekstu rosyjskiego.]

    5 Sakla, chata.

    ' Kumys, napj z mleka kobylego;

    powszechnie znany wrd grskich i

    koczowniczych ludw Azji. Do

    przyjemny w smaku, napj ten uchodzi za

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    44/45

    bardzo zdrowy.

    7 Pikny klimat Gruzji nie wynagradza

    temu uroczemu krajowi jego wszystkich

    nieszcz, ktre stale go nawiedzaj.

    Pieni gruziskie s melodyjne i w wik-szoci tskne. Opiewaj chwilowe sukcesy

    ora kaukaskiego, mier naszych

    bohaterw: Bakunina i Cycjanowa, zdrady,

    zabjstwa niekiedy mio i szczcie.

    Dierawin w swej piknej odzie do

    hrabiego ukowa pierwszy opisa dzikprzyrod Kaukazu:

    O mody wodzu, ty w pochodzie

    Przeszede Kaukaz z hufcem wojsk,

    Widziae groz, czar natury:

    Jak pdz z grzbietw strasznych gr W

    bezdenn przepa rzeki gniewne;

    Jak niegi tocz si z ich cz I grzmi,

    nietknite cae wieki;

    Jak sarny, chylc rogi w d, Spokojnie

    patrz w przepa mglist, Gdzie bysk si

    rodzi, grzmotu huk.

    Ty widzia tam, jak w czas pogody

    Promienie soca w lodach skrz, rdwodnych strug igraj, wiec, Widokiem

    pysznym cieszc wzrok; Jak wok

    prszc py tczowy, Przejrzysty na

    wskro, ponie deszcz;

    Jak bursztynowo-sina skaa, Zawisa,

    patrzy w ciemny br;

    A tam purpur, zotem zorza Weseli wzrok,

    rozjarza las.

    ukowski w posaniu do gen. Wojejkowa

  • 7/22/2019 Puszkin Aleksander - Jeniec Kaukazu

    45/45

    rwnie kilkadziesit przelicznych

    wierszy powici Kaukazowi.

    9 Czichir, czerwone wino gruziskie.

    10 Czerkiesi, jak i inne pierwotne ludy, s

    w stosunku do nas niezwykle gocinni.Go jest dla nich osob wit. Zdradzi

    go lub nie udzieli mu pomocy to wg ich

    poj najwiksza haba. Kunak (tj.

    przyjaciel, znajomy) odpowiada yciem za

    wasze bezpieczestwo i z nim moecie

    dotrze do samego wntrza grkabardyskich.

    11 Bajran albo Bajram, wito pierwszego

    dnia misnego

    Ramazan, post u muzumanw.

    12 Mcisaw, syn w. Wodzimierza,

    przezwany Udaym, ksi udzielny

    Tmutarakana (wyspa Tama). Walczy z

    Kosogami (najprawdopodobniej

    dzisiejszymi Czerkiesami) i w pojedynku

    zwyciy ich ksicia Rediedi. (Zob.

    Historia Pastwa Rosyjskiego. Tom II)

    Przeoya Helena Cieszewska