Psychologia Kryzysu 97 2003
description
Transcript of Psychologia Kryzysu 97 2003
Jak nie dać się zwariować czyli:
„okres załamania, przesilenia i potencjalnego przełomu w
funkcjonowaniu danego systemu społecznego lub politycznego”
www.encyklopedia.pwn.pl
społeczny
polityczny
rządowy
parlamentarny
gospodarczy (finansowy, walutowy)
„Sytuacja, w której pojawiają się poważne
zakłócenia na rynku finansowym. Objawiają się one
znacznym spadkiem cen aktywów oraz upadłością
wielu instytucji finansowych i niefinansowych”
Frederick S. Mishkin
„Sytuacja, w której znaczna grupa instytucji
finansowych posiada aktywa o wartości rynkowej
niższej od ich zobowiązań. Prowadzi to do runu lub
przesunięć w ich portfelach, upadku niektórych
instytucji finansowych oraz interwencji rządu.”
MFW
„Kryzys finansowy oznacza jednoczesne wystąpienie kryzysu kilku elementów systemu finansowego i na ogół związany jest z załamaniem się waluty danego kraj.”
Jan Rymarczyk
„Kryzys finansowy oznacza jednoczesne wystąpienie
kryzysu kilku elementów systemu finansowego i na ogół
związany jest z załamaniem się waluty danego kraju.”
• załamanie się danej waluty (kryzys walutowy) to inaczej spadek
zaufania inwestorów do danej waluty, co powoduje jej wyprzedaż –
ucieczkę kapitału zagranicę, co ostatecznie prowadzi do dewaluacji
waluty.
• kryzys bankowy – związany jest z niewypłacalnością i bankructwem
banków
• kryzys pieniężny w formie znacznego wzrostu stóp procentowych i
zmniejszenia rozmiarów pieniądza w obiegu,
• kryzysem giełdowym – gwałtowne i znaczne spadki papierów
wartościowych
WewnętrzneDo nich zalicza się błędy w polityce makroekonomicznej oraz słabości strukturalne i instytucjonalne krajów.
ZewnętrzGlobalizacja rynków finansowych prowadzi do zwiększania oddziaływania gospodarek poszczególnych krajów. Globalne czynniki, takie jak stopy procentowe, kursy walut, ceny są determinowane głównie przez najbardziej rozwinięte gospodarki, tym mniejszym zostaje tylko akceptacja i ciągłe dostosowanie się do warunków międzynarodowych
PsychologiczneOrientacja na działanie i reakcje innych – czyli „instynkt stadny”, optymistyczne i pesymistyczne nastawienie czy zjawisko „samospełniającej się przepowiedni”/ „spirala kryzysu”
kryzys wywołują czynniki wewnętrzne: ekspansywna polityka pieniężna
niebezpiecznie wysoki deficyt budżetowy
dodatkowa emisja pieniądza
inflacja
zmniejszenie się konkurencyjności eksportu
wzrost deficytu obrotów
Ostatecznie w celu zapewnienia stabilności rząd podejmuje
interwencje na rynku walutowym, prowadzące często do
dewaluacji waluty
Przykładem kryzysu drugiej generacji były wstrząsy w
państwach członkowskich przebywających w systemie ERM w
latach 1992 – 1993. Wprowadzone ograniczenia dewizowe
względem transakcji kapitałowych uniemożliwiały jednoczesne
prowadzenie polityki stałego kursu walutowego i polityki
pieniężnej ukierunkowanej na wewnętrzne potrzeby danej
gospodarki.
Zaczęto spekulować przeciwko walutom krajów, których
władze, albo nie wykazywały determinacji do obrony kursu albo
po prostu nie były do niej zdolne. Tak definiowany kryzys
dotknął m.in. Wielka Brytanię, Włochy, Hiszpanie, Irlandię, a
także Finlandię, Szwecję oraz Norwegię.
Klasycznym przykładem takiego modelu jest przykład Wielkiej
Brytanii i gry spekulacyjnej G. Sorosa
Przyczyny tego modelu wykraczają poza czynniki makroekonomiczne, a miały miejsce w latach 1997-98 w państwach Azji południowo-wschodniej czy w latach 1994-95 w Meksyku.
Punkt ciężkości leżał po stronie sektora finansowego, który nie był odpowiednio nadzorowany przez władze walutowe tych krajów.
Trochę psychologii, czyli:
„Zgromadzenie wielu ludzi skupionych blisko siebie,
związanych przelotnie silną więzią psychiczną, przejawiającą
się we wspólnym spontanicznym zachowaniu; narzucone przez
emocje działania nie są oceniane krytycznie”
www.encyklopedia.pwn.pl
Najbardziej uderzająca cecha w tłumie psychologicznym jest
następująca: bez względu na to, jakie jednostki tworzą tłum i
czy rodzaj ich zajęcia oraz sposób życia, ich charaktery i
poziom umysłowy będą jednakowe czy rozmaite, już dzięki
temu, że jednostki te potrafiły wytworzyć tłum,
posiadają one coś w rodzaju duszy zbiorowej.
Dusza ta każe im inaczej myśleć, działać i czuć, aniżeli działała,
myślała i czuła każda jednostka z osobna.
Potęga
Pierwszą przyczyną powstawanie specyficznych cech tłumu jest fakt,
że każda jednostka nabywa pewnego poczucia potęgi
Zaraźliwość
Należy ona do grupy zjawisk hipnotycznych, do tego stopnia potrafi
opanować jednostkę, że poświęci ona osobiste cele dla celów
wspólnych
Podatność na sugestie
jednostka w tłumie nabywa cech wręcz przeciwnych do tych, jakie
posiada każdy z nas z osobna, cecha ta wynika z wyżej wymienionej
Jednostka za hipnotyzowana ma sparaliżowaną działalność
mózgu, toteż staje się niewolnikiem wszystkich swych nie
świadomych działań, którymi hipnotyzer kieruje we dług swej
woli. Świadomość swego „ja" zupełnie zanika, zanika też wola i
rozsądek, uczucia zaś i myśli ulegają kierunkowi nadanemu
przez hipnotyzera.
Ulegając ciągle nieświadomości, poddając się wszel kiego rodzaju
sugestiom, cechując się gwałtownością uczuć, na które rozum nie ma
najmniejszego wpływu, nie posiadając ani odrobiny krytycyzmu, tłum
jest dlatego nadzwyczaj łatwowierny. Nie istnieją dlań rzeczy
nieprawdopodobne
Kiedy pewna liczba istot po łączy się w grupę, bez względu na
to, czy to będzie tłum ludzi, czy stado zwierząt, instynktownie
dążyć będą one do poddania się władzy jakiegoś autorytetu.
„Tłum bowiem, to stado niewolników, które nigdy nie obejdzie
się bez pana”
Robert Cialdini
przypadek odbytniczego zaaplikowania pacjentowi kropli
stosowanych do leczenia uszu
„Lekarz przepisał krople na prawe ucho pacjenta, zapisując w
skrócie R ear (R od right = prawy, ear = ucho), co pielęgniarka
odczytała jako Rear (po angielsku - tył) i posłusznie wpuściła
przepisaną liczbę kropli do odbytu pacjenta. Mimo że leczenie bólu
ucha odbytniczo podawanymi kroplami nie miało najmniejszego
sensu ani pielęgniarka, ani pacjent nie zaprotestowali.”
Robert Cialdini
Podobno człowiek pod osłoną anonimowości jest skłonny do
śmielszych i znacznie odbiegających od przyjętych norm działań.
Jednak badania przeprowadzone Adama Prolla i profesora
psychologii Mike'a Innesa przez na Murdoch University w Australii
wykazały, iż teoria łącząca anonimowość z wyzwoleniem spod
rygorów norm społecznych, jest tylko mitem.
Wyniki tych badań dowodzą, że internetowe pogawędki, bo one
były przedmiotem analiz powielają zachowania społeczne ze
świata rzeczywistego. Internauci tak samo podlegają wpływom
autorytetów i naciskom ze strony grupy
Wg Daniela Krugera z University of Michigan, to, czy mężczyzna
ma niespłacony debet na karcie kredytowej, problemy z
kredytem bankowym i problemy z nadmiernym kupowaniem czy
życiem ponad stan, zależy od siły jego popędu seksualnego.
Naukowiec przetestował swoją hipotezę na grupie dorosłych
obojga płci w wieku od 18 do 45 lat. Odkrył, że tendencja do
konsumpcjonizmu finansowego jest powiązana z
doświadczeniami i planami seksualnymi, ale wyłącznie w
przypadku panów.
Dwadzieścia pięć procent mężczyzn, uznanych za skrajnych
konserwatystów finansowych, miało w ciągu ubiegłych 5 lat 3
partnerki i w ciągu kolejnych 5 lat planowało kontakty seksualne tylko z
jedną kobietą.
Ryzykanci ekonomiczni (2%) przyznawali się do 2-krotnie wyższych
liczb.
Kruger wierzy, że ewolucja przyczyniła się do kryzysu. Mężczyźni nie
uczestniczą już w walce na pięści, lecz w wyścigu na portfele.
Podkreślając swoją pozycję społeczną (czytaj: finansową), łatwo się
zapomnieć i tak zaczynają się problemy, także te na skalę globalną...
W jaki sposób podejmujemy decyzje?
Ceny rynkowe są ustalane bardziej na bazie emocji niż racjonalnego osądu
„Spędzamy zbyt dużo czasu, starając się pokonać rynek, a za mało poświęcamy go na zwalczanie naszych słabości.”
M. Pring, Psychologia inwestowania
„stan rynku, w którym cena dobra rażąco odbiega od jego rzeczywistej wartości. Są one następstwem podobnych oczekiwań licznych inwestorów, co do kształtowania się przyszłych cen”
pojawienie się:• nowej gałęzi przemysłu • nowej technologiiich przyszłe zyski są przeceniane a przedsięwzięcia z
nimi związane przyciągają nieproporcjonalnie duży kapitał (np „bańka internetowa” z 2000 roku),
zmiana systemu ekonomicznego wojna itp…
wszechobecny optymizm inwestorów wzrost cen akcji wzrost apetytu na szybki zysk coraz więcej i więcej inwestorów kupuje
akcje, co sukcesywnie zwiększa ich ceny itd.
Nadmierny optymizm zaczyna w pewnym momencie górować nad racjonalną i wiarygodną oceną wartości akcji.
napływ niedoświadczonych inwestorówludzie zaczynają kupować akcje często za oszczędności życia
optymizm podtrzymywany jest przez inwestorów instytucjonalnych, prasę specjalistyczną, a nawet rząd
ludzie zaczynają wykazywać mentalność tłumu inwestorami zaczyna kierować podświadomość,
rozumują w bardzo prosty sposób, działają impulsywnie podążając za trendem
większość inwestorów zdaje sobie sprawę, że nie ma żadnych fundamentalnych podstaw do tak wysokich wycen
załamanie ceny i „pęknięcia bąbla” panika – masowa wyprzedaż akcji po dużo
niższych cenach
cechą charakterystyczną bąbli jest ich masowy charakter, szum informacyjny i nieracjonalność
„Jeżeli reagujesz na nowości tak samo jak inni uczestnicy rynku, wówczas jesteś skazany na podobne pułapki. Ale jeżeli potrafisz wznieść się ponad tłum, opanować swoje emocje poprzez ścisłe przestrzeganie starannie opracowanego planu inwestycyjnego, wówczas masz o wiele większe szanse na sukces”
M. Pring, Psychologia inwestowania
boom kwiatowy z lat 30-tych XVII wieku - inaczej „tulipomania”
hossa w sektorze lotniczym - lata 20-te XX wieku• Seaboard Airlines (właściwa nazwa Seaboard Air
Line Railroad) „bańka internetowa” w 2000 roku
zarządzający funduszami inwestycyjnymi także działają nieracjonalnie
często podążają za tłumem drobnych inwestorówPrzyczyny: muszą osiągać stopy zwrotu nie gorsze niż ich
konkurencja ulegają presji inwestorów indywidualnych obawiają się odwrócenia się od nich części
klientów „niewiedza wielu”
„inwestorzy przywiązują dużo większą wagę do strat niż do zysków”
niewielki zysk może skłonić inwestorów do wycofania się z inwestycji (byleby dalej nie ryzykować)
nawet przy małych stratach są skłonni dużo zaryzykować, by się „odegrać”
Inwestorom ciężko jest pogodzić się z poniesioną stratą, a poniesione wcześniej koszty zmuszają ich do dalszych działań.
Z drugiej strony, kierują się przeświadczeniem, iż dopóki nie wycofają się z inwestycji nie muszą przyznawać się do poniesionych strat…
inwestorzy, którzy bardzo często sprawdzają swój portfel traktują inwestowanie jako zbiór wielu jednorazowych posunięć
im inwestorzy rzadziej analizują swój portfel, tym bardziej rośnie ich skłonność do ryzyka
Psychologiczny aspekt krótkowzrocznej awersji do ryzyka jest charakterystyczny tak dla inwestorów indywidualnych, jak i instytucjonalnych.
Inteligentny inwestor często kupuje akcje podczas bessy po okazyjnej cenie, gdyż wie, że w długiej perspektywie ich wartość wzrośnie, choć w krótkiej prawdopodobnie straci, bo nigdy nie wiadomo czy trafiło się już na największy dołek
„Nie myśl o akcjach krótkoterminowo.Pomyśl o spółce w kategoriach długoterminowych.”
W. Buffett
przesadne zaufanie do własnych umiejętności, które są podsycane przypadkowymi zyskami
inwestorzy tworzą sobie przeświadczenie, że są wyjątkowi i znaleźli magiczny sposób na osiąganie zysków
wiara tego rodzaju czasami rzeczywiście przeradza się w samospełniającą się przepowiednię
Wynika z kombinacji nadmiernej pewności siebie i pragnienia osiągnięcia zysków w jak najkrótszym czasie.
Podejście takie prowadzi do większych stresów i braku obiektywizmu
dwie główne formy:
obawa przed stratą
obawa, by nie przegapić okazji
Wszyscy boimy się stracić
Niepokojące wiadomości stymulują strach
Uczucie strachu jest zaraźliwe
Strach przed wiecznym spadkiem
Zachowywanie w pamięci swoich poprzednich
obaw
występuje po ostrej zwyżce cen niekiedy nawet pomimo prawidłowego
przewidzenia przyszłego trendu, inwestorzy nie decydują się na zakup
osoby te odczuwają niezwykle silną potrzebę wejścia na rynek
decyzja podjęta zbyt późno może zaskutkować stratami
„Kupuje się część konkretnej spółki, a nie tylko coś, co wyobraża rzeczywiste przedsiębiorstwo.”
„Kiedy już wybierzesz właściwą spółkę, możesz pozwolić na to, aby inni martwili się o giełdę.”
W. Buffett
www.encyklopedia.pwn.pl
F.S. Mishkin: The economics of money, banking and financial
markets. HarperCollins, 1995,
V. Sundarajan, T.J.T. Balino: Banking crises: cases and issues. IMF,
Washington, 1991
J. Rymarczyk: Stabilizacja i kryzysy na globalnych rynkach
finansowych
R. Cialdini: Wywieranie wpływu na ludzi
S. Walter, S. Cookie: Wywieranie wpływu przez grupy, GWP, 2007