Przewodnik turystyczny po gminie Ulanów

ULANÓW Ulanów to miasto w woj. podkarpackim, w powiecie

niżańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ulanów, położony u ujścia Tanwi do Sanu. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa tarnobrzeskiego.

Miasto jest ośrodkiem usługowym i turystyczno-wypoczynkowym. Funkcjonuje w nim drobny przemysł wikliniarski i chemiczny.

W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii lubelskiej, diecezji sandomierskiej, dekanatu Ulanów.

W odległości 3 km od miasta, przebiega droga krajowa nr 77.

HISTORIA Miasto założone przez Stanisława Ulinę Ulińskiego w 1616 r. w widłach Sanu i Tanwi. W XVII wieku

istnieją cechy kuśniersko-krawiecki i cech szewski. Na początku XVIII wieku powstaje tu cech retmański. Prawa miejskie od 1616 r. Sławę i bujny rozkwit od XVII do XIX wieku Ulanów zawdzięcza rozbudowanemu rzemiosłu szkutniczemu oraz silnemu ośrodkowi flisackiemu. U ujścia Tanwi do Sanu znajdowała się przystań rzeczna zwana „palem”, do której zawijały statki żeglugi śródlądowej. Przy „palu” w Ulanowie naprawiano statki. W latach wojen szwedzkich w XVII wieku Ulanów ucierpiał od najeźdźców. Podobnie zresztą w czasie wojen w następnym wieku, kiedy różne wojska łupiły miasto.

W połowie XIX wieku właścicielem Ulanowa wraz z przyległymi dobrami (Bieliniec, Wólka Bielińska, Bieliny, Glinianka i Dąbrowica) był Stanisław hr. Mniszek. Po jego śmierci w roku 1860 dobra te przypadły jego synowi, Alfonsowi hr. Mniszkowi (ur. 1828), żonatemu z Jadwigą z hr. Dunin-Borkowską. Od tej ostatniej zakupił je w 1892 roku Stefan Sękowski (1859-1910), żonaty z Karloliną ze Szlachtowskich (1866-1926). Po śmierci Stefana Sękowskiego Ulanów wraz z przyległymi wsiami nabył Witold ks. Czartoryski (1864-1945).

Zniszczenia z okresu I wojny światowej i emigracja części ludności miasta do Ameryki, spowodowało zmniejszenie liczby mieszkańców Ulanowa i utratę praw miejskich w 1934 r.

Ulanów odzyskał prawa miejskie w 1958 r. W 2009 w Ulanowie odbył się Międzynarodowy Zjazd Flisaków.

ULANÓW Z LOTU PTAKA

Znajdują się tutaj dwa zabytkowe drewniane kościoły: Kościół Parafialny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i św. Barbary z 1643 r. oraz kościół p.w. św.

Trójcy wzniesiony w XVll wieku, który 29 marca 2002 roku został całkowicie zniszczony przez pożar, odbudowany staraniem mieszkańców.

Urząd Gminy i Miasta Ulanów ma swoją siedzibę w rynku w zabytkowym budynku dawnej szkoły podstawowej.

U ujściu rzeki Tanew do Sanu znajduje się miejsce widokowe zwane Cypel. Stoi tam krzyż postawiony na pamiątkę Misji Parafialnych. W pobliżu

zobaczyć można domki flisackie, które przetrwały w niezmienionej formie do dzisiaj, pamiętające czasy przedwojenne.

Domki flisackie

Muzeum Flisactwa Polskiego

BazaFlisac

ka

Pomnik Jana Pawła ll Zabytkowy krzyż

Hotel „Galicja” Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy

Na skraju lasu  przy obecnej ul. T. Buli, w pobliżu szkoły położony jest cmentarz żydowski z 1700 roku. Jesienią 1942 r. na cmentarzu złożono zwłoki

kilkudziesięciu osób, rozstrzelanych podczas deportacji Żydów z Ulanowa. Znajduje się na nim 150 macew , w większości z XlX wieku.

WÓLKA TANEWSKA Wólka Tanewska leży w bliskim sąsiedztwie Ulanowa i

jest dużą wsią przysiółkową. Od Ulanowa oddziela ją rzeka Tanew, która kilkaset metrów dalej kończy swój bieg, zasilając wody Sanu.

Niedaleko mostu na Tanwi, na początku wsi stoi malownicza, murowana kapliczka. Ustawiona jest dość nietypowo, bokiem do drogi a frontem do Tanwi. W tympanonie widnieje wizerunek Matki Bożej Częstochowskiej co świadczy, że kapliczkę wzniesiono zwierzając Matce Bożej swój dobytek i życie, prosząc tym samym o ochronę przed wodami obydwóch rzek.

DĄBRÓWKA Dąbrówka to miejscowość, w której

mieszka około 600 osób. Znajduje się tutaj bardzo stary kościółek pod wezwaniem św. Onufrego, wybudowany w 1764 roku. Wcześniej był cerkwią, a z czasem przekształcił się w kościół katolicki.

Rzeka Tanew, która przepływa obok, jest miejscem kąpieli i spływów kajakowych . Jadąc w kierunku górki (przysiółek Dąbrówki) spotykamy liczne stawy. Są one własnością ludzi mieszkających blisko tych zbiorników. Przyjeżdżają tu zapaleni wędkarze. Przy jednym z nich znajduje się dogodne miejsce na ognisko i wypoczynek. Obok stawów prowadzi malownicza trasa rowerowa. Wiedzie ona głównie przez las ku Wólce Tanewskiej.

ROZDÓŁ Rozdół jest to urokliwe miejsce znajdujące się w lesie należącym

do Glinianki. Płynie tam strumień, który podobno nigdy nie wysycha. Jest to świetne miejsce na zorganizowanie ogniska. Oprócz strumienia o pięknej przyrody możemy zobaczyć tam stary drewniany krzyż, który został poświęcony ludziom, którzy zginęli tam z rąk NKWD podczas ll Wojny Światowej. Rozdół na także, własną legendę brzmi ona następująco :

W miejscu w, którym teraz tryska źródełko stał mały kościół. Z biegiem czasu kościółek zatapiał się w bagnach, które stawały się coraz większe. Teraz nic nie zostało po świątyni zatopionej w miejscu dzisiejszego Rozdołu. Niektórzy ludzie do dziś twierdzą, że o północy słychać tam bijące dzwony.

KORYBUTKA

Korybutka to polnołąkowa enklawa za Bukowiną, którą na przełomie XVll i XVlll wieku władali potomkowie rodu Korybutów Wiśniowieckich. Z zachowanych przekazów wiemy, że ostatnią z nich była Anna, żona Michała Zamojskiego, którego grób znajduję się w kościele parafialnym w Bielinach.

Na Korybutce stał modrzewiowy dworek myśliwski. Ostatni właściciele tych ziem, Czartoryscy, oddali tę posiadłość w dzierżawę Żydom. Wybudowali oni stajnie, studoły i spichlerz. O dawnej świętości tefo terenu świadczą dziś resztki kasztanowej alei. Korybutka była miejscem postoju i popasu dla stad zwierząt pędzonych przez żołnierzy radzieckich z Niemiec do ZSRR zaraz po zakończonej ll wojnie światowej.

Jest to miłe miejsce, gdzie można spędzić czas z przyjaciółmi na łonie natury. Często organizowane są tam ogniska i wycieczki rowerowe. Korybutka zachwyca pięknem łąk i lasów.

BUKOWINA Bukowina to wieś położona w gminie Ulanów. Znajduje się tu Cmentarz

wojenny o powierzchni 600 m². To zabytkowy cmentarz założony w 1914 roku, usytuowany jest w północno-

wschodniej części miejscowości. Cmentarz miał kształt wydłużonego prostokąta. Początkowy układ mogił

został zatarty. Na cmentarzu pochowanych jest 96 żołnierzy poległych w latach 1914 i 1915 różnych narodowości.

Na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku, teren cmentarza został uporządkowany, a sam cmentarz został otoczony ogrodzony. Na cmentarzu postawiono duży drewniany krzyż. W roku 2004 został on zamieniony na metalowy, oraz postawiono pomnik z tablicą informującą z napisem „CMENTARZ WOJENNY żołnierzy wielu narodowości poległych w I wojnie światowej „

Na terenie cmentarz został także pochowany jeden żołnierz polski poległy we wrześniu 1939 roku.

BIELINY Bieliny to wieś szlachecka o tysiącletniej tradycji, która została wybudowana w okolicach rzeki San.

W jej pobliżu znajdują się takie wsie jak Bieliniec, Wólka Bielińska, Glinianka i Bukowina. Długosz- polski historyk podaje, że pierwszym właścicielem Bielin był dziedzic Jan Jugoszowski,

pieczętujący się herbem Habdank. Był on również w posiadaniu Bielińca, Glinianki i wielu innych pobliskich miejscowości. Posiadanie wsi przez Jugoszowskich przypadło na przełom XV i XVI wieku.

W latach 50.  XVIII w. właścicielką Bielin i Ulanowa została Elżbieta Anna Dulska, córka Michała Korybuta Wiśniowieckiego, żona ordynata Zamoyskiego, wojewodzina smoleńska. Ufundowała ona budowę okazałego, murowanego, barokowego kościoła w Bielinach.

W XIX w. doszło do kolejnej zmiany właściciela. Wieś znalazła się w posiadaniu hrabiów Mniszchów. Hrabia Alfons, jeden z braci Mniszchów, historyk, humanista, był fundatorem klasztoru Zgromadzenia Sióstr Dominikanek w Bielinach. Kolejną właścicielką była hrabina Jadwiga Mniszchowa, która w 1892 r. sprzedała wieś księciu Świerykieło i przeniosła się do Lwowa. Po nim Bielinami zarządzał dziedzic z Wojsławia Stefan Sękowski, od 1911 r. książę Smoliński, a następnie aż do1944 r. książę Witold Czartoryski. Liczni właściciele Bielin pozostawili tutaj trwałe ślady swego włodarstwa. Wybudowano kościół, klasztor, pałac (zwany dworkiem). W dziedzinie kultury należy zwrócić uwagę na bogaty zbiór dzieł bibliograficznych, zbiór obrazów, wystrój wnętrza pałacu, wokół którego znajdował się rozległy park z rzadkimi okazami drzew i krzewów (dziś zachowany fragmentarycznie). Poza tym wielowiekowy kontakt dworu z miejscową ludnością wnosił wzory i innowacje w szerzeniu kultury rolnej.

Tablica pamiątkowa na początku miejscowości

Szlachecki Pałacyk

W centrum wsi znajduje się kościół p.w. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika, w 1997 podniesiony do rangi sanktuarium. Dzięki pomocy Kurii w Sandomierzu udało się w 1998 r. sprowadzić do sanktuarium relikwie św. Wojciecha z Gniezna. W tym samym czasie odnaleziono również relikwie św. Wojciecha, będące w posiadaniu

parafii od najdawniejszych czasów. Sanktuarium św. Wojciecha w Bielinach stało się miejscem modlitwy do Boga za wstawiennictwem wielu świętych i błogosławionych.

Bieliny słyną z kultu św. Wojciecha, który, jak mówią legendy, przechodził tędy i uratował ludzi od suszy. Znajduje się tutaj również Klasztor Sióstr Dominikanek .

TRASA ROWEROWA PO POŁUDNIOWEJ CZĘŚCI GMINY (OK. 26 KM)

1. Trasa rozpoczyna się przed budynkiem Zespołu Szkół w Ulanowie. Kierujemy się w stronę lasu. Mijamy po prawej stronie GCK, a za nim cmentarz żydowski. Jedziemy ok. 1200 m w kierunku Ośrodka Szkoleniowego – Wypoczynkowego „Tanew” Wjeżdżamy na teren ośrodka wypoczynkowego, mijając po prawej stronie hotele „Tanew” i „Galicja”

2. Następnie przez 1400 m jedziemy prosto ścieżkami wzdłuż rzeki Tanew. Mijając po lewej stronie most w Dąbrówce, kierujemy się ścieżkami w stronę Zwolaków. Dalej jedziemy prosto 2400 m przez Zwolaki i dojeżdżamy do skrzyżowania w pobliżu leśniczówki (do drogi krajowej 858)

3. Na skrzyżowaniu skręcamy w lewo. Jedziemy prosto wzdłuż lasu sosnowego, w stronę Dąbrowicy, pokonując 1400 m.

4. Następnie skręcając w prawo, przejeżdżamy polaną zwaną „Wielką Łąką”. Jedziemy drogą żwirową 2220 m.

5. Teraz skręcamy w lewo i jedziemy drogą asfaltową pod górkę 1600 m. Przy dużej sośnie rosnącej po lewej stronie drogi skręcamy w prawo, w leśną, piaszczystą drogę.

6. Po około 200 m dojeżdżamy do miejsca ze źródełkiem, zwanego „Rozdołem”. Możemy się tutaj zatrzymać na odpoczynek.7. Wyjeżdżając z „Rozdołu”, skręcamy w prawo i jedziemy 150 m szeroką leśną drogą do skrzyżowania . Po 800 m dojeżdżamy do krzyża i „Wielkiego Dębu” , gdzie skręcamy w prawo. 8. Pokonując około 1600 m, skręcając następnie w prawo, w trzecią z kolei leśna dróżkę. Wjeżdżamy w aleję kasztanową na tzw. Korybutce.9. Wyjeżdżamy tą samą drogą, która przyjechaliśmy i skręcamy w prawo na drogę do Bukowiny. Przejeżdżamy przez Bukowinę, pokonując łącznie 2800 m.10. Dojeżdżamy do wsi Bieliny. Jedziemy ulicami: Niwa i Parkowa. Zatrzymujemy się w parku.11. Po opuszczeniu parku, jedziemy 1400 m ulicą Świętego Wojciecha. Mijamy szkole podstawową, klasztor sióstr Dominikanek i Sanktuarium św. Wojciecha. Na wysokości cmentarza skręcamy w lewo, w żwirową drogę i kierujemy się w stronę tzw. „Wysokiego Lądu” ( skarpa z rozległym widokiem na San).12. Wracamy do głównej drogi w Bielinach, kierujemy się w lewo w stronę Ulanowa-2500m.13. Przed przystankiem w Wólce Bielińskiej skręcamy w prawo i jedziemy w kierunku Glinianki. (1926 m)14. Na rozwidleniu dróg wjeżdżamy w ulicę Ulanówską i kierujemy się w stronę Ulanowa.15. Dojeżdżając do drogi krajowej 858, skręcamy w lewo i dojeżdżamy do rynku w Ulanowie .( 1100 m) 16. Opuszczamy rynek, kierując się w ulicę Piłsudskiego. Na skrzyżowaniu, gdzie po lewej stornie widoczny jest kościół p.w. św. Trójcy, a po prawej umieszczony na postumencie krzyż, wjeżdżamy w ulicę T. Buli, którą docieramy do początkowej trasy.

Prezentację wykonała:

ALEKSANDRA WOŁOSZYN