PRZEGLĄD TECHNICZNYTYGODNIK POŚWIĘCONY SPRAWOM TECHNIKI I PRZEMYSŁU.

Wydawnictwa rok trzydziesty ósmy. _•_Przedpłata i

f Warnausie: rocznie . . • rub. 10 —półrocznie . . „ 5 —kwartalnie. . „ 2 5 O

Z pnesytltą: rocznie . . . „ 12 —półrocznie . . , 8 —kwartalnie. . „ 3 —

Cena niniojszogo numeru 30 kop.

Redaktor Stuntuliw Maniluk.

27.

K o m i t e t Bedalicyjny; Stanisław Ancayc, prof.; i i . Chorzowski, in/,.; P. Drzewiecki, int.;J. Eberhardt, inż.; S. Jakubowira, inż.; E. Korwin-Krukowski, ini,; S. KossutŁ, inż.; P. Kncaa-rzewaki, int.; S. Patschke, in*.; S. Pintański, inż.; A. Podworski, inŁ; A. Eothort, prof,; E. Sokal, inż.;

M. Thullie, prof.; S. Zieliński, inż.K o m i i y i r e d a k c y j n a d z i a ł u „ A r c h i t e k t u r a " : architekci: C. Domaniewski, J . Hourieh,

L. Pancznkiewioz, B. Eogóyski, H. Stifelman, S. Szyller, J. Wojciochowski.E o m i s y a r e d a k c y j n a d z i a ł u „Elo k t r o t e c h n i k u " : inżynierzy Z. Berson, A. Kuhn,

•• •' ' - -_• A. Olendzki, II. Poiaiyski, 8 ' W k i '

C e n n i k o g ł o s z e ń . Za jednorazoweogłoszenie na powierzchni całej atr. rb. 21),'I, sit. rb. 1t, za '/« otr. rb. 7, za ll,atr.rb. 4 , za Vi. »tr- '!>. 3 . Na str. tytułowej cenypodwdjno. Na str. ostatniej, na czerw, kartce,ora»aa str.pny tekście ceny o 5 0 % drodze.

Od ogłoszeń wielokrotnych odpowiednieustępstwo.

Warszawa, dnia 4 lipca 1912 r. Tom L.Biuro Redakcyi i Administracyi; Warszawa, Włodzimierska ND 3 (Gmach Stowarzyszenia Techników).

' Biuro Tledakcyi i Adninistracyi otwarte oi tO—12 rano i od 6—8 wieczorem.to przez schody główne budynku albo przez sień w podwórzu nawprost bramy Nk^Z,

Telefonu Ns 67-04.

Do niniejszego numeru dołącza się ogłoszenie o lampkach „Osram", firmy Deutsclie Q-asgliich.lichb Aktiengesellschaft w Berlinie.

Tow. Akc.

LOKOMOBfLE PRZEMYSŁOWENajnowsza konstrukeya. Precyzyjne wykpńozenie. Ekonomiczna praca.

Zakładów StlalcowsMcfiReprezentant Inf. WŁADYSŁAW WIŚŃIfiWSKl

Warszawa, Smolna 32, Telefon

ROHN, ZIELIŃSKI i S-WAĘSZAWA.

BUDOWAKominów

Fabrycznych

bez rusztowania:okrągłych i •wlelo-kątnych z fasono-wej i zwykłej cegły

(Podwyższanie,Prostowanie,Fugowanie,Wiązanie).

SPECYALNOŚĆod lat 17-u

Biura Technicznego

Jan Kempner"Inżynier,

WARSZAWA,Al. Jerozolimska 31

Pierwszorzędnereferencye

w Królestwiei Cesarstwie.

PRZEGLĄD TECHNICZNY., 4 lipca 1912.

JHN WORTMHN

RURY STALOWE BEZ SZWUgładko walcowane z najlepszego szwedzkiego materjału. W^

Okrągłe i Wszelkich Profili $t

„UMI1DSOROryginalny angielski czysto jedwabny pakunek do dławnic przy maszy-nach parowych oraz pompach powietrznych, gazowych, wodnych, soko-wych i innych. Znakomicie konserwuje trzony przy wyborowem uszczel-nieniu i odznacza się odpornością na działanie wszelkich alkalicznych,kwaśnych lub tłustych płynów, bez względu na ich temperaturą.

„OKCCniOhinfl do cylindrów pracujących parą przegrzaną, lub nasyconą, oraz do pomp powietrznych, gazowych i kompresorów. pynfl-ITlOh do łożysk przy elektromotorach i dynamomaszynach. hUBROh dowirówek tak stojących jak wiszących, oraz do łożysk i części maszynsilnie obciążonych, najwyższy punkt zapłonienia i najwyższy stopieńsmarownośd, jakie wogóle dotąd osiągnięto wykazują analizy porów-nawcze Centralnego haboratoryum Cukrownicznego w LDarszawie.

ODDZIAŁ KIJOWSKI

WITOLD DĄBROWSKILEWASZOWSKA 11,

dla fabryk łóżek, kotłów parowych, aparatów wyparnych i t. p. f/Ąj)f$

ORYGINALNE AMERYKAŃSKIE SMARY &$]

ARGOS" i „GLORIA" | p

.Nś 27. PKZEGLĄD TECHNICZNY. 695

WYRABIASPECJALNIE

WARSZAWAul. Nowogrodzka <$ 23,

Telefon 18 62.

Goldsobel

Biura PatentoweWarszawa,

Królewska 1C. Tel. 37Petersburg-,

Bolsżoj Kazaczij per. 4.Przedstawiciel w Łodzi:

Dr. BOL. HETMAN, Karola JSft 8.

Patenty na wynalazki, ochrona marek fabrycznych,modeli, etykiet, opakowań etc. w .kraju i zagranicą,wyrabianie prawa wyrobu i wwozu środków leczni-

czy on, spożywczych, i kosmetycznych i t. p.

I Fabryka Skór i Pasów do Maszyn

I J. SOŁECKIw Warszawie, ul. Wolność Nr B, tel . 10-OG.Firma istnieje od r. 1870.

Nagrodzona: 2 medalami wielkimi srebr-nymi i t złotym w "Warszawie,

oraz medalem srebrnym na wystawiev N.-Nowogr. 1SS36 r.

Poleca: skóry pasowe, surow-cowe, masfcrychtowe na man-szety i kubły do pomp, Juchto-we i inne. Specyalność: piisyskórzane, troki do pasów, linyskórzane. Zaopatruje w pasygjspecyalne odporne na wilgoć1"oraz zmiany atmosferyczne.

Cenniki i iiriiliki na źącfa ie gratis i franko.

INSTALACYE:oświetlenia elektrycznego,

& elektrycznego przenoszenia siły,elektrycznej wentylacyi,

WYKONYWA

BIURO TECHNICZNE

w W a r s z a w i e , Marszałkowska 118. Tul. 37-40. Adr. tel. Bezet.

Dostawa wszelkich artykułów elektrotechnicznych i technicznych. 444

do topienia złota, srebra, miedzi, mosiądzu 1 innych metali,do przeprowadzania prób topUwości stali, żelaza, szkła i t- p.,do przygotowywania i próbowania stopów.BAZOWE PIECE TYGLOWE

ora, GAZOWE APARATY DO WYTAPIANIA PANEWEKpolecają ZAKŁADY GAZOWE w Warszawie, Erywańska 3. 341

DEMONSTRACYA APARATÓW NA KAŻDE ŻĄDANIE OD Q. 9i DO 3^ P. P. W GMACHU ZARZĄDU ZAKŁADÓW GAZOWYCH, Erywańska 3.

:

\

ODDZIAŁ WARSZAWSKI

TOWARZYSTWA BUDOWY MŁYNÓW

„Antoni Erlanger i S-ka w Moskwie"Firma egzystuje od r. 1860.

Warszawa, AI. Jerozolimskie Ns 21. Tel. 158-79.

Specyalność budowy młynów walcowych automatycznych i gospodarskich,oraz sprzedaż maszyn, i przyrządów młyńskich własnych, fabryk.

Turbiny wodne, maszyny parowe, motory elektryczne, instaląeye i wszel-kie artykuły jakie wchodzą w zakres mtyno-budownietwa.

Jeneralne przedstawicielstwo poważnych zagranicznych fabryk B-ci BiiEerwSzwajcaryi, .Nemelka w Wiedniu, Bessera w Wi«dńiii i wiele innych.

Katalogi i oferty na żądanie. 31S

Bruksella & Buenos Aires 1910: 3 GRANDS PRIX.

MAGDEBURG=BUKAUP R Z E D S T A W I C I E L E :

ADOLF KIPMAN, Inżynier, Warszawa, Jasna 10.F. W. TUGEMANN, Łódź, Piotrkowska 122.

Lokomobile diapary przegrzanejz precyzyjnym rozdziałem pary n iewenty lowym.

Budowa oryginalna "Wolfa =====— — od 10—800 koni mech.Silniki parowe o najdokładniejszem wykończeniu i działaniu.

Ogólna moc wykonanych maszyn przeszło 8 0 0 OOO k. m.

59S FKZEGLĄD TECHN10ZJNTY. 4 lipca 1912.

•

T L E NDostawa tlenu sprężonego

i powietrza płynnego*

Maszyny i urządzeniado otrzymywania tlenu z powietrza skroplo*nego według własnej metody dystylacyjnej,

DOSTARCZA

Sauerstoff - Industrie AkfiengesellschaffBerlin NW. 23. Flotowstrasse 1.

388

.Na 27. PEZEGLĄD TECHNICZNY. 597

lut. Antoni Wowlokl i $-kaBIURO TECHNICZNE

Dąbrowa Górnicza (Fiotrk. gub.), ul. Stawkowska N: 10.Telefonu N: 264. ;!

Adres dla depesz: Inżynier Nowicki Dąbrowa.

Skład i dostawa wszelkich, artykułów technicz-nych (oleje, gwoździe, stal, pilniki, śruby, mutry, nity,rury, aparaty przeciwpożarowe, pasy etc.) i elektro-technicznych dla fabryk, hut i kopalń.

Reprezentacya pierwszorzędnych fabryk krajo-wych i zagranicznych.

Kosztorysy i oferty franco i gratis.130

Tokarnie Pociągowedo obróbki metali, konstruowane podług naj-nowszych niemiecko-amerykańskich modeli.

TOKARNIEtarczowe różnych rozmiarów.Fabryka posiada zawsze

I na składzie znaczną ilośći | gotowych precyzyjnie|i' wykończonych tokarń do

dyspozyeyi odbiorców.Cenniki 1 I lustrowane n a żądanie grat is i franco.

Fabryka Maszyn i Odlewnia Żelaza

AlfredKulno, Warszawska gub. 141

Kompletne Urządzenia Biurowe Amerykańskiego syst.. Akc. A. IM. L u t h e r

w

Maszyny do pisania I D E A Łz niezrównanie widoozasm pismem, oraz

Wielojęzyczne maszyny

POLYGLOTSpiszące jednocześnie bez zmiany alfabetu ła-

oinskiemi i rosyjskiemi literami—poleca

KAROL F. FIŚER Warszawa, Mazowiecka N§ 10. Telefon 1-44.

Towarzystwo Akcyjne Fabryki Maszyn i Odlewni

Orthwein, Karasiński i S-kaWarszawa, Złota 68.

Biuro reprezentacyi w Kijowie.

Maszyny parowe z wentylowym i szybrowym rozdziałem pary.

Lokomobile stałe. fi hgm^ ^ S z e n i a

Pokrzywnickiego.Silniki doT^ ... •

pinstalacye

tartaczne.*i 'i •

95

gazu ssanego z antracytu i koksu. ->#<C- spirytusowe stałe i przewoźne.

598 PRZEGLĄD TECHOTCZNY. 4 lipca 1912.

W Warszawie i Sosnowcu stale ok. 20O0 sztukkół na składzie.

Koło od 600 mm średnicy i wyżej.

FAIRBANKSAdwuczęściowe koła pasowe z blachy stalowej

powinny być zastosowane w każdym warsztacie.Na składzie w wielkościach, od 150 do 12B0 min średnicy.Na zamówienie do 2000 min średnicy i 21B mm grubości wału.Do nabycia w szerokościach do 1000 mm, wskutek czego unika się żmu-

dnego i kosztownego zestawienia kilku kół węższych, nieuchron-nego przy nabywaniu kół z innych podrzędnych fabryk.

Lekkie a trwałe. — Piasty do zmiany. — J&atwy montaż bez klinów. —Małe zużycie siły. — Cieńsze wały.— Bezpieczeństwo ruchu bez przerw,

a zatem

I M T znaczna oszczędność kosztów ruchu.Towarzystwo „AGEYA"

Warszawa, Marszałkowska Ni 149, telefon 91-32.Jen«iralne Przedstawicielstwo na Królestwo Polskie 144

The Fairbanfcs Company New-York.ul. Główna N9 20. SOSNOWIECKI SKŁAD Telefon 263.

CROSSLEY Bros L*L, ManchesterNAJWIĘKSZA ANGIELSKA FABRYKA MOTORÓW.

f f

MOTORY na gaz świetlny (miejski), gazolinę, naftę, ropę naftową, spirytus i t. d.MOTORY na gaz ssany z gazowniami pędzonemi antracytem, koksem, torfem, odpadkami drzewnymi, garbarskimi i t. d.MOTORY specyalnych typów do oświetlenia elektrycznego.

Jeneralny Przedstawicielna Królestwo" Polskie JÓZEF BREITKOPF

dawniej BREITKOPF i PRZANOWSKI.BIURO TECHNICZNE — Miodowa Nr. 16. Telefon 1-56. Adres telegr.: „Steflóz".

Szczegółowymi objaśnieniami, projektami oraz kosztorysami służę chętnie na każde żądanie.

A6 27. PRZEGLĄD TEOHNICZlfY. 599

TowarzystwoPrzemysłowo-

Leśne.Tartaki, parkietarnie,

fabryka fornierów klejonychw Orżewie, gub. Wołyńskiej.

Biuro Zarządu: Warszawa, Królewska 35, tal. 89-74.

Przyjmuje obstalunki na wyroby posadzkowe.

184 IPompy, sikawki,aparaty assenizacyjne

poleca najpierwsza krajowa fabryka (zał. 1842 r.).

Jl l i r f IIITZEI i S-kaBiuro w Warszawie, ni. Hr. Berga 2.

43 wyższe nagrody.

Towarzystwo Akcyjne

LANGENSIEPEN i S-kaAdres telegraf.

„ELKO".

Oddział Warszawskiul. B o d u ena. £ 6 .

Telefon226-38.

Sikawki pożarowe ręczne, Sikawki ogrodowe, Sikawki do polewania ulic, Hydropulty „Kostyl",Rekwizyty i narzędzia dla straży ogniowych, Beczki, Topory, Bosaki, Wiadra, Pochodnie,

Śrubunki, Kaski, Węże parciane, gumowe i skórzane.Maski „Kóniga" zabzpieczeające Organy oddechowe od szkodliwych gazów amoniakalnych,

wyparów siarczanych, azotu i t. p.Sikawki parowe „Ludwigsberg". 177-2

Otrzymano nagrody:Złoty medal Medjolan 1906 r.

Kazań 1909 „

„ Połtawa 1909 „

Jurjew 1909 „

Odesa 1910 „

„ Omsk . 1911 „

„ „ Carskie Sioło 1911 „

JÓZEF FRAGETod lat 80 istniejąca

Fabryka Wyrobów Platerowanychi Srebrnycb 84=ej próby

WARSZAWA — ~ * ~ ~ * '•M^m > - » > - Elektoralna M 16.Własne magazyny fabryczne znajdują się:

w WARSZAWIE: Wierzbowa JVa 8, dom dochodowy Teatrów Warszawskioli i Nalewki JV6 16, oraz w Petersburgu,Moskwie, Charkowie, Odesie, Tyflisie, Łodzi, Kijowie i Wilnie.

600 PRZEGLĄD TECHNICZNA. 4 lipca 1912.

r

IBIURO ARCHITEKTONICZNO * BUDOWLANE

ROGÓYSKI, B— HORN, RUPIEWICZWARSZAWA, KRÓLEWSKA Nr 5. — TELEFONU Nr. 13-82.

Całkowite przedsiębiorstwa budowlane lub tei oddzielne roboty mularskie, ciesielskie, stolarskie i t. p.Roboty ielazcbetonowe.

Projekty architektoniczne i budowlano^konstrukcyjne.Dozór techniczny i prowadzenie robót budowlanych.

IFABRYKA PAROWA STOLARSKO * CIESIELSKA — Ludna 6, Telefon 9-31.

WŁASNA PRACOWNIA RZEŹBIARSKO, SZTUKATORSKA. J

"i

<OO Oi1-4

Cflt*

WOPAL STBRNA.

Próchnicki i ReinbergBIURO ARCHITEKTON ICZNO'BUDOWLANB.

SPECYALNOŚĆ: _

PATENT. FUND. PALOWESYST. STERNA.

KONSTRUKCYE BETONOWE i ŻELBETOWEw WARSZAWIE, KALIKSTA 23. D

TELEFON: 221*81. ADR. TELEGR.: PEER. 446

pwmiiiiiB. Avenarius i S=

[w "Warszawie, Aleje Jerozolimskie 72«-

Przedstawiciele T-wa Akc. Zakładów Briańskich

L o k o m o t y w y , wagony i wagoniki dla dróg podjazdowych, i wązkotorowych, szyny, akcesorya dla tychżedróg, tarcze obrotowe, rozjazdy, złożenia osiowe, łożyska i t. p .

D ź w i g i i podnośniki dla wszelkich, celów, konstrukcye żelazne, mosty.K o t ł y p a r o w e różnych, systemów. M ł o t y transmisyjne*rpneumatyczne „Beche*". 97Silniki naftowe.

Surowiec odlewniczy i specyalny, rury wodociągowe i kanalizacyjne, drut walcowany.

' PAROWA FABRYKA LIN DRUCIANYCH

„Meyerhold & C2"w S o s n o w i c a c h , st. dr. żel. Warsz.-Wiedeńsk. . <

Wyrób wszelkiego rodzaju, średnic i konstrukcyi lin drucianych z drutów: patentowanego stalowego,z wytrzymałością od 100 do 250 klg. na mm2, martenowskiego, żelaznego i miedzianego.

Reprezentacye:Warszawa, Petersburg, Moskwa, Odessa, Rostów n/D., Baku, Groznyj.

Składy:Moskwa, Odessa, Baku, Groznyj, Juzowka.

JNŁ 2 7 . PRZEGLĄD TECHNICZNY. 601

I

WARSZTATY STOLARSKIE i MECHANICZNESosnowiec, dom własny.

PATENTOWANE:w Rosyi, Niemczech, Austryi, Węgrzech, Francyi, Wło-szech, Szwajcaryi, Anglii i Stanach Zjednoczonych Ame-

ryki Północnej

Okna Uniwersalne

Podłogo' Posadzkina wystawach r, 1909 nagrodzone zostały:

Petersburskiej Międzynarodowej:Wielkim Srebrnym Medatem,

Częstochowskiej Przemysłu i Rolnictwa:Wielkim Złotym Medalem.

I

Rysunki, opisy i cenniki na żądanie gratis i franco.

288

Towarzystwo Akcyjne

ELEKTROMECHANICZNEJ i TELEFONICZNEJ FABRYKI

N. C. HEISLER & C°PETERSBURG, Griaznaja ul. Ns 12.

Aparaty telelefoniczne wszystkich syste-m ó w ; miejskie, między-miastowe, wodonieprzepu-szczające dla okrętów i ko-palń; 'wszystkie apparatytelefoniczne, wyrabiane wnaszej fabryce, zaopatrzonesą mikrofonami z kapsułami.

Komutatory dla cen-tralnych fstacyi telefonicz-nych.

Nowe komutatoryłączne dla stopniowego po-większania stacyi od 30 do120 JWo i od 100 do 2700JSTsM! syst. „Multipl".

Rozmaite częścitelefoniczne: pioruno-chrony, dzwonki i t. p.

Elektryczne przy-rządy pomiarowe.

Aparaty telegraficzne: Baudot i Wheatstone.

Sygnalizacya elektryczna: okrętowa i kolejowa.266

IPDYPLOM U Z N A N I A (najwyisza nagroda) w CZĘSTOCHOWIE 1909.CM

O)

• • . - ; - •'

PĘDNIE(TRANSMISJE)!

SPRZĘGŁA [CIERNE, KOŁA ZĘBATE,KOŁA ROZPĘDOWE

c5

."3

WYGŁADZIARKI(KALANDRY)

i WALCE do nicłi,

lM&MB KOTŁY STBKdo ogrzewań wodnych i parowych.

Tow. Akc. JJOHN w Łodzi.B I U R A : W U 8 H E : Warszawa, Marszałkowska 63. Kijów, Puszkinska 12. Petersburg: SSSrtK Moskwa, Bojarski Dwór 8. H

602 PRZEGLĄD TECHNICZNY. 4 lipca 1912,

Medal srebrny Ministeryum Handlu i Przemysłuna Wystawie w Odesie r. 1910.

Rok założenia 1910.

TOWARZYSTWO AKCYJNE

„Carbo-Lumen"w LUBLINIE.

Faliryłacya W ę g l i do lamp łutowi elektrycznych.Węgle do prądu stałego i zmiennego Węgle do lamp trwałopalnych,Węgle do światła zabarwionego: jarząco-

białego, mleczno-białego, żółtego i czer-wonego,

Węgle z żyłą, metalową,Węgle do kinematografów i reflektorów,Węgle do elementów i do spawania.

349

Adres dla depesz: „Lublin Carbolumen".

f Tow. Akc. 1

wykonywa jako specyatnośai:

C h ł o d n i c e k o m i n o w e i tężniowate.Instalacye dla odciągania żelaza.P o m p y o d ś r o d k o w e o niskiem, średniemj i i wysokiem ciśnieniu dla wszelkich potrzeb.Kompletne instalacye dla huty kopalń i ga-i \ zowni.Chłodnic© intensywne z wodnym rozpylaczem.

Instulacyn {chłodnic kominowych, orp. Zschocko, wykonanarr Warszawie dla s tacyI elektrycznej tramwajów miejskich

o wydajności 1200 ni. sz. na godzinę.Przedstawiciel na Królestwo Polskie:

Inż. DeiniclWARSZAWA, Chmielna 57, tel. 157-05.

P a r y ż 19001870.

„GRAND PRK".1882.

!1896.15 pierwszych nagród.

Towarzystwo Akcyjne

Karola ScheibleraŁODZI.

Kapitał zakładowy 9,000,000 rb. •• 7,500 robotników.

355

Zakłady Towarzystwa s4 przędzalnie bawełny, 4 tkalnie towarów bawełnianych, farbiarnia,bielnik, drukarnia, wykończalnia i różne oddziały pomocnicze.

Wyroby:1 Przędza bawełniana wątkowa i osnowna, nitkowana, pończosznicza, gazowana i t. d.

Tkaniny bawełniane wszelkiego rodzaju w stanie surowym i bielonym, towary farbowane,"•>•• drukowane, żakardowe i t. d.

Ul \m A If I* J n » *-°d^' u 1 ' ^io^kowska JSS 11 i Piotrkowska M 39; Warszawa, TrębackaW/lnSI1R lK/łnflV A - 4 '- Moskwa, Warwarka dom Tow. „Jakor"; Charków, Rożdestwien-II IU UIIU UIVIU U J • s k a j a ^ Kużino-Suzdalskij rjad 66/67; Petersburg, Gościnny dwór M 65.

Przedstawiciele:.\ye. wszystkich znaczniejszych miastach Państwa jak również na Turcyęw Konstantynopolu.

MŚ! 27-. PKZEGLĄD TECHNICZNA. 603

•W]

Adres telegraficzny:

„URSUS"-Warszawa.Silniki 2 i 4-taMcwe: ropowe, naftowe, spirytusowe — prostota budowy, poaSuga zbyteczna,

hezwftnny ypydmiićii, oŁonorniczBOŹĆ działania.L o k o m o b i l e TOITIICZO — uznane za najpraktyczniejsze dla gospodarstw wiejskich.Silniki do pąsu miejskiego.U r z ą d z e n i a silnikowe o gazie ssanym z antracytu: najtańsze itćilo energii mecha-

P r z e s z ł o 2 , 0 0 0 s i l n i k ó w — w r u c l a i .ZŁOTE HSDALE na ustaUJci wystawacn: w uzestocnowle. flflessle, Carsciein Siole, Lwowie

i wiele innyct.,

T-wo"[Jdzialoww-Specyalnej Fabryki Armatur i Motorów „URSUS"Warszawa — Sienna 15.

Jeneralna Eeprezentacya^jia całą Boayę i Królestwo Polskie

ZOCHOWSKI i S-ka

HYDROFUGE „ K A S T O R "Najtańsza i najracyonalniejsza izolacja fundamentów.

Osuszanie murów wilgotnych i piwnic zalanych wodą.Wstrzymywanie zaskórnej wody w każdym wypadku.

WARSZAWA, Bracka 18, tel. 86-20, 67

Wtt

PODNOŚNIKI(LEWARY)

TOWARZYSTWO AKCYJNE

WŁ. GOSTYŃSKI i S ^WARSZAWA — MOKOTOWSKA NQ 3.

Telef. 14-84.

Okna ż e l a z n e dla fabryk, magazynów, kościołó-w.Okna w y s t a w o w e dla sklepów, ozdabiane karnesami żela-

znemi, mosiężnemi i miedzianemi.Żaluzje z b lachy f a l i s t e j wszelkich, systemów,- okiennice

kratowe składane.Bramy żelazne, drzwi, kraty, balkony, balustrady.Ogrodzenia, krzyże, nagrobki.Urządzenia stajenne.Wiązania dachowe, wieże, kopuły i t. p.Wagoniki dla kopalń, fabryk, tartaków.Schody żelazne.Meble żelazne.Kolejki wiszące dla rzeźni miejskich.

SPECYALNY ODDZIAŁ BUDOWY WAGONÓW TRAMWAJOWYCH i DLA DRÓG PODJAZDOWYCH

Główny Przedstawiciel: W ł a d y s ł a w G o s t y ń s k i , ui.wierzbowa3.Telefon 14-85.

ADRES TELEGRAFICZNY: TAGOS —WARSZAWA

B04 PRZEGLĄD TECHNICZNY. 4 lipca 1912.

1882Istnieją, od TOICTJ. ISIS.

Akcyjne Towarzystwo Przemysłowe 1 8 7°ZAKŁADÓW MECHANICZNYCH

„LILPOP, RAU i LOEWENSTEIN•w

Kapitał zakładowy 4,000,000 ruT>Li.1. Wagony towarowe i osobowe I I I i IV kl. dla Dróg Że-

laznych i kolejek dojazdowych, Wagony dla tramwajówkonnych i elektrycznych.

2. Wagony specyalne do przewozu mięsa, piwa, spirytusu,nafty, kwasów, amoniaku i t. p.

S. Zestawy kołowe, koła, osie, resory i wogóle części zapaso-we dla wagonów różnych typów.

4. Akcesorya relsowe, zwrotnice, krzywownice, tarcze obro-towe, semafory i t. p.Mosty kolejowe i wiązania, dachowe.fi.

6. Kompletne wodociągi dla stacyi dróg żelaznych i miast.7. Bury wodociągowe stojąco lane od I1/*" do 36" we-

wnętrzej średnicy i od 2-ch do 4-ch metrów długościoraz fasony.

8. Powózki, lawety, pociski dla Artyleryi i In,tęndentury.9. Maszyny parowe różnych systemów i wielkości.

10. Kotły parowe i inne wyroby kotlarskie, jak również arma-tury do nich. A

11. Kompletne instalacye zakładów do nasycania podkładówkolejowych.

12, Maszyny dla przemysłu ceramicznego z zastosowaniem najnowszych ulepszeń,

ZAMÓWIENIA PRZYJMUJE ZARZĄD109-

- D ca a

REPREZENTANCI TOWARZYSTWA: •..; •,,-.,w St.-Petersburgu: Inż. kolii. Teodozy Nosowicz, ul. Bassejnaja Nz 6, tel. 190-41 v •,-, '•'•''• •''

Inż. techttol.Gustaw Pełka, Plac teatralny, d. Metropol, tel. 184-74, 218-70 i 227-77.Inż. technol. Konstanty Zamieński, Mikołajewski plac N° 4, tel. 1-151 iInż. mech. Władysław Chfonuński, ul. Mokotowska Ne 50, tel. 25 00.

w Mosk»/e;w Kijowie:

w Królestwie i Warszawie: AKUESi; & LUEDTKE

BIURO TECHNICZNEi PRZEDSIĘBIORSTWO BUDOWLANĄ

Warszawa, JbeH&no Jtfr.

Granit s z w e d z k i i s z l ą z k i do robót ulicznych i celów budowlanych.,fISOLGURIT" najlepsza masa izolacyjna.Blacha nejsylbrowa, miedziana i mosiężna, miedź i mosiądz w sztabach, rury miedziane i mosiężne.Rury ż e l a z n e do komunikacyi gazowej, wodnej i parowej.Pokost Ryski i Olej Hartmana.Odwadniacze systemu Heintza i t. cl. -' '-•

APARATY FOTOGRAFICZNE do celów przemysłowych,MASZYNY DO PISANIA i

c1 -o-

•HmoXzozoX

OR

AZ

2cowz

ooco—1

%.

* *

coNrri

25

oRO

DZĄ

c>

•

••MMMMI

i

•\

i

najlepszych amerykańskich fabryk,7 J f ) t p P i ń r a l'al"'vki " l r ) E A L " lAlatBrmana w NEW-YORKUCIUI-ZJ I l u l a . p 0 cenach fabrycznych poleca:

WARSZAWA,Mazowiecka 6, tel. 54-96.

Biuro Architektoniczno-Budowlane

W. Czosnowski SynowieWarszawa, Moniuszki 3. Telefon 580.

CAŁKOWITE[ PRZEDSIĘBIORSTWA BUDOWLANE,^ roboty murarskie oddzielnie i inne.

Stropy płaskie ceglane syst. Bremera.

27. PRZEGLĄD TECHNICZNA. 605

r Spawane acetylenem:naczynia do nafty, benzyny, spirytusu, mleka i t. p.;

dzwony pneumatyczne do pomp;kominy, rury spawane z blachy, fasony i krzywki;garnki wydmuchowe, zbiorniki do ropy i wody, lampki

żarowe i t. p.Akcesorya do motorów spalinowych,

Reparacye części maszyn i aparatów lanych i kutych."F,A B[R Y K A

„COMPENSATOR" W. MACIEJEWSKI

i

Warszawa, Polna 36, tel. 18-72. 161 ł

FABRYKA SZCZOTEK i PENDZLIAleksandra Feista

w Warszawie. MAGAZYN: Senatorska 24, tel. 33-39. ,FABRYKA i KANTOR: Wolska 12, tel. 60-86.

Szczotki i Pendzle do celów technicznych podług modeli,rysunków lub starych, choćby zużytych egzemplarzy.

Fabryka konkuruje n ie c e n ą , l e c z dobrocią wyrobów. 361Jedenaście medali złotych i srebrnych wyłącznie z wystaw państwowych.

TO W. AKC.

WARSZAWA,Jerozolimska 43. TeL 54*86.

WROCŁAW.**•*»-»•*» v KATTOWICE (Szląsk górny).ODDZIAŁY: W | E D E Ń >

PETERSBURG.

Beton i żelazobeton w zastoso-waniu do wszelkich robót inży-

nieryjno - budowlanych.Budowle fabryczne.

Domy towarowe.Silosy.

Wieże ciśnień, zbiorniki;Instalacye dla zużytkowania siły wodnej.

Sztuczne fundamentowanie.Mosty.

Kanały i t. d.

Adres dla telegramów: „LEBAGES".

ZAKŁAD PRECYZYJNY ELEKTROTECHNICZNI) - MECHANICZNY

KUBICKI i PROCHNAUWARSZAWA — MOKOTÓW, Nowo-Aleksandryjska 18. Tel. 132-33.

133

Wykonywują': Nowe kolektory, przewijanie maszynelektrycznych, oraz wszelkie części do nich podług nadsyła-nych wzorów.

Wypobnia artykułów instalacyjno-elektrotechnicznych,oraz wszelkiego rodzaju śrub, śrubek i części fasonowych jakomasowy artykuł.

Przyjmują wszelkiego rodzaju roboty tokarskie. Wy-konanie dokładne i sumienne.

i.

PRZEGLĄD TECBCNICZNT. 4 lipca 1912.

„CYRKON"WARSZAWA

]Vr.Telefon JN? 6O-81.

m.in

IN. ŁEMPICKI1 »J—

w Sosnowcu.

RURYMiedziane i Mosiężne

CIĄGNIONE BEZ SZWUpatentowanym systemem Nicholsona

(udoskonalony system Mannesmann'a)

Towarzystwo Akcyjne Fabryk Metalowych

NORBLIN, Br. BUCH i T. WE1ERWarszawa, Żelazna 51.

e Zajady Urządzeń ElektrotechnicznychJasna 18/16, tel. 228-18.

Urządzenia instalacyi elektrotechnicznych w zastosowaniu do prze-mysłu rolnego. Oświetlenia budynków dworskich, młynów, tarta-ków, gorzelni, krochmalni i t. p. Sygnalizacye przeciwpożarowe,sygnałowe i alarmowe. Stacye telefoniczne. Dostawa materya-Jów. Heperacya maszyn i aparatów we własnych warsztatach.

137

G R A F I T Y w różnych gatunkachużywane: w odlewniach; do wyrobu tygli grafitowych,

?j prochu strzelniczego; w fabrykach ołówków, czernideł, farb,suchych ogniw elektrycznych i t. d.Bezpośredni przywóz z Cejlonu i innych krajów zamorskich. |

BONDI & PASCHELES. Hamburg, Kleine Reichenstrasse 18."

STUDNIE Artezyjskie i poszukiwania. =Przedsiębiorstwo głębokich wierceń i robót górniczych.

M. ŁEMPICKI i S^Sosno-wcu.

Biuro własne w WARSZAWIE, Włodzimierska 15, tel. 215-40. 475

PRZEGLĄD TECHNICZNYTom L.

TYGODNIK POŚWIĘCONY SPRAWOM TECHNIKI I PRZEMYSŁU.Warszawa, dnia 4 lipca 1912 r. 27.

TREŚĆ. Dąbkowski E. Tory tramwajów elektrycznych, miejskich, -w Warszawie [c. d.]. — Littauer J. Przemysł bawełniany w PaństwieRosyjskiem w okresie od r. 1900 do 1910.—Z towarzystw technicznych.—Kronika bieżąca.

Architektura. Ruch budowlany w Państwie Rosyjskiem.—Rnch budowlany i Rozmaitości.Z B-ma rysunkami w tekście.

Tory tramwajów elektrycznych miejskich w Warszawie.Podał Edward Dijbkowski, inż.

(Ciąg dalszy do str. 314 w Na 24 r. b.).

Ulice Warszawy, po których przeprowadzone są torytramwajowe, mają bardzo małe spadki podłużne, za wyjąt-kiem Nowego Zjazdu, którego spadki (w metrach), poczyna-jąc od Krakowskiego Przedmieścia w stronę mostu, są nastę-

0,03142 . 0,02624 0,036166 . ' 0,03782Pijące: o n i f . + xo n* i +89,46 ' 53,25

0,033886 , 0,0245671 a Qr7 "T"

264,120,0107095

15,6

, dalej most, oraz za13,87 ' 21,98 ' 7,47wyjątkiem nieeksploatowanej jeszcze ul. Książęcej, ze spad-i • j TO AI i J a i • ° < 0 4 6 3 i ° ' 0 3 5

karni od Placu Aleksandra do Smolnej —^r^ 1—c , R .

Teoretycznie należałoby układać obie szyny jednegotoru na prostej linii na jednym poziomie, gdyż wtedy obieszyny pracują jednakowo i jednakowo zużywają się. Wobecjednak wypukłej formy poprzecznych profilów ulic miasta,takie ułożenie jest niemożebne, należy więc, stosując się dotych. profili, układać szyny z pewnym spadkiem z szynyna szynę.

Na szerokich ulicach wynikająca stąd różnica w pozio-mie pomiędzy wewnętrzną i zewnętrzną szyną wynosi od10 do 2O°/oi co jeszcze jest dopuszczalne, natomiast na uli-cach węższych., gdzie szyny ułożone są, po bokach ulic, i spa-dek poprzeczny profilu ulicy (podłoża betonowego) znaczniesię zwiększa, dając różnice, dochodzące do kilku centy-metrów, utrzymanie takiego spadku staje się niemożliwe,gdyż tak znaczna różnica poziomu między szynami powodo-wałaby bezwarunkowo anormalne zużycie szyny zewnętrz-nej. W tych wypadkach stosowano jako masimum róż-nicę poziomu między szynami 3 cm. Skutkiem tegooczywiście musiała pod lewka mieć różną grubość pod każdąszyną.

Na łukach, dla nadania wozowi łagodniejszego przej-ścia, zastosowane zostało podwyższenie zewnętrznej szynytoru. Normy tego podwyższenia były obliczane według wzoruempirycznego: wysokość podniesienia jednej szyny względem, . . . Av2.1000 , .drugiej h= 1 O 7 p , gdzie

A — szerokość toru = 1525 mm,v — prędkość ruchu (od 8 do 10 km na godzinę)

na łuku,R — promień łuku w metrach.

Poniżej przytoczona jest tablica z rezultatami wyliczeńdla promieni od 18 do 120 metrów.

Prędkośćruchu w km

l>=8 km

Promień łuk t w m

Podniesienie zewn.v =10 km szyny wzglądem we-

wnętrznej w mm

18 20 22 25 30

67

42

60 55 48

38 35 31 26

35

22

40 50 60 70 80 90

40 34 30 24 20

18 15 13 11

17 15

10

18

100 120

12 10

Jak wykazuje praktyka, prędkość ruchu wynosi nałukach 8 km, dochodząc niekiedy do 10 Jem, tak, żewłaściwiej byłoby stosować skalę podniesenia, podaną dlaprędkości 10 km na godzinę;. nadmienić również należy,

, , Av2 1000 '\' . .. , . . . . . , . .że wzór n = — i c -_ p — przy małych prędkościach (8 do 10 Icm

1^7 żi

na godzinę) daje nieco zamałe rezultaty, co tem bardziej prze-mawia za wyborem podniesienia, obliczonego dla v == 10 kmna godzinę. Dla promienia więc 18 m należałoby stosowaćh==&7 mm. W rzeczywistości jednak wykonanie tak zna-cznego podniesienia byłoby, ze względu na poprzeczny profilulicy, niepożądane. To też zastosowano jako masimumpodniesienia 3 do 4 cm.

Jak to już zaznaczono na wstępie, sieć warszawska od-znacza się nadzwyczaj dużą liczbą łuków. O liczbie tej dająpojęcie niżej zamieszczone tablice, w których, zestawione sąłuki według ich promieni, oddzielnie dla rozjazdów (tabl. I)i oddzielnie dla zmian kierunku (tabl. II).

Tabl. 1. Łuki rozjazdowe. Tabl. II . Łuki nierozjazdowe.

Promień

w m

1516171819

20

2122

23—2526-2930—3940-49

50

51—100Razem

:§§° £?

226262426

1181347497524152869310

858314

2604110

8180

Ilość

łuków

17j14

20J56182L21

7311115

9154

10m poj.

: \ wyłącznie( wjazdy do

11 ronriz

Ogółem więc ułożono w łu-kach 18,24 km toru pojedyn-czego, t. j . blizko jedną czwar-tą całej długości torów.

Oczy wistem jest, iż przytak wielkiej ilości łuków do-bre zaprojektowanie i staran-ne wykonanie torów łukowychbyło rzeczą pierwszorzędnejwagi.

Poza oporem dodatkowym,jaki powodują łuki, powsta-je zawsze przy przejściu wo-zu z prostej na łuk pewnewstrząśnienie, tem silniejsze,im mniejszy jest promień łuku.Aby te, tak niemiłe dla podróż-nych, jak i szkodliwe dla wo-

Promień

w m

141516171819

20

21222324252630

3 0 - 3535— 4040— 49

505 1 - 7575 - 100

100—150150—199

200200—250

300400

400-450500

10001000—2000

Razem

-w

SJr*"rf

• 1 7

674827

28679

26887

146

28925

28052

120195250

90

1160570755335175500540

1020390260890490700

Ilość

łuków

2421

143

1336

1127

36

8176

204

336119

93415. .6625158023

. 1310060 m poj, toru

360 PRZEGLĄD TECHNICZNY. 1912

zów wstrząśnienia możliwie zmniejszyć, należałoby, przecho-dząc z prostej na łuk, zaczynać od możliwie dużych promie-ni i przechodzić dopiero stopniowo do promieni coraz mniej-szych. Teoretycznie rozwiązuje się to zadanie najlepiej przezzastosowanie lemniskaty, gdyż u tej krzywej promień zmie-nia się w odwrotnym stosunku do odległości od początku,licząc po cięciwie.

Równanie lemniskaty w układzie biegunowym jestr2 = a2 sin 2a i promień krzywizny p = -— —, przyczem pro-mień wektor jest styczny do krzywej w jej początku.Jeżeli oznaczymy parametr krzywej z warunku p — — ,to otrzymamy as — 3c; wstawiwszy, zamiast a2, jego znacze-nie 3c do wzoru lemniskaty, otrzymamy r 2 = 3c sin 2a,

a

albo r =K3c sin 2a, skąd p

P-tf jak widać z wzoru3r sin 2<x'

otrzyma znaczenie minimum przy a = 45°, a mianowicie~t I O

p = 1/ -=—; przy a=0 p =: co, winiarę powiększania kąta a od45° do 90°, krzywa zbliża się do początku; powiększając kąt adalej (od 0° do 360°), otrzymamy wszystkie punkty lemni-skaty, która zakreśli drogę w kształcie wydłużonej liczby 8.

Ta sama krzywa w układzie prostokątnym Dekartawyraża się: X — r cos a

Y=r sin a.Praktyczne zastosowanie tej krzywej, a właściwie jej

części od początku, podaje Thomas Arnall w dziele „Perma-nent Way for Tramways and Street Railways", wychodzącz następujących kombinacyi: wykreślmy linię krzywą, skła-

Rys. 12.

dającą się z szeregu łuków, stycznych jeden do drugiegoi o równych cięciwach. Dajmy na to, że na początku krzy-wej łukowi temu odpowiada centralny kąt a, który jednocze-śnie przyjmiemy za miarę powiększania się pozostałych,kątów centralnych, inaczej mówiąc:

«s = + ai = 3 ai-t. d.

Dalej oznaczmy długość równych cięciw naszych łu-ków przez a, wtedy promienie odnośnych łuków możemyoznaczyć jako f (R, a) z następujących równań:

a2 s i n - ^

a2 sin -J- i t. d.

Na zasadzie już oznaczonych promieni i kątów centralnych, od-powiadających danym promieniom, możemy teraz określići długości łuków odnośnych krzywych, odpowiadających ka-żdemu z wyliczonych promieni. Długości te są prawie równe(różnice są nadzwyczaj nieznaczne). Aby otrzymać długośćprzej ściowych krzywych do danych punktów, należy sumowaćpo porządku długości odnośnych łuków od początku krzywejdo danego punktu.

Bardzo łatwo wyliczają się również współrzędne dlapunktów krzywej, leżących na granicy łuków o różnych pro-mieniach, (rys. 12), a mianowicie:Xi = Ri sin a;

B2) sin ax -\- B2 sin (ax -\- a2);S2) sin 04 + (-K2 — Ą)) s ^ n ( a i ~H a2)(<xx -f- a2 -f- a8) i t. d. analogicznie.

- ±tx cos at,(Bt — i?a) cos ax — R2 cos (ax -\- a2);(R, — B») cos a, — (R,o — i?,) cos (a.

X2 =X, = B3 sin

= Rl

cos (ax

3 (a8) i t. d.,

l3 (x 2 | 8) ,

również łatwo wyliczyć współrzędne dla początku przejścio-wej krzywej; oznaczmy współrzędne początku przez Xi Ż i przez S kąt (obrotu), odpowiadający pełnej przejściowejkrzywej, wówczas S = 04 + a2 -|- a3 -j- <x4 i:

X = X+ — Bo sin (aj -f a2 + a3 4- a4) = X+ — J?o sin Sr = F 4 —Botl + oosCa, + a2 + a3 + a%)-\ = Yi~

— Bo (1 — cos S),Jak wskazuje wzór, I i F s ą zależne od X4 i F4,

a tem samem, od promienia Bv a także od Bo, to jest od pro-mienia centralnej części krzywej.

BRys. 14.

Najłagodniejszem jest przejście wozu po tak zbudowa-nej krzywej wtedy, gdy przednia i tylna oś wozu przecho-dzą równocześnie granice sąsiednich łuków przejściowejkrzywej. Osiągnąć to można przez odpowiedni wybór dłu-gości cięciwy łuków przejściowych. Jeżeli oznaczymy dłu-gość cięciwy przez a i odległość pomiędzy osiami wagonuprzez b, to osiągniemy wyżej wskazany rezultat jeśli a = b lub— -= liczbie całkowitej. O ile w danem mieście kursują wa-

JSEt 2 7 . FRZEG-LĄD TECHNICZNY. 361

gony z jednakową odległością pomiędzy osiami, to osiąg-nięcie powyższego jest prawie niewykonalne i wtedynajlepiej za normę przyjąć rozstawienie osi najwięk-szej liczby wozów. Krzywe, układane według powyż-szego opisu, dają dobre wyniki tak dla torów jaki dla bandaży kół, ale trudno je ściśle stosować przyważkich, ulicach, przecinających, się pod kątami ostry-mi, gdy promień, z konieczności sprowadza się już do mi-nimum, a przy zastosowaniu krzywych, przejściowych,minimum to należałoby jeszcze zmniejszyć.

W Warszawie, wobec trudnych, warunków miej-scowych, musiano poprzestać prawie wyłącznie na bu-dowie krzywych o trzech tylko promieniach, zaczynającod promienia nie mniejszego niż 50 m.

Zasada przejścia z prostej na łuk zapomoeą trzech,promieni zastosowana została również i do wszystkichłuków wjazdowych do remiz. Na rys. 13 pokazanyjest wjazd do największej naszej remizy Muranowskiej,położonej przy ul. Esplanadowej.

Na szkicu (rys. 14) pokazane jest przejście od kie-runku A do kierunku B linią krzywą o trzech promie-niach. Z prostej linii przechodzimy na krzywą o pro-mieniu 50 m, potem na krzywą środkową (minimum18 m), potem ponownie na krzywą, o promieniu 50 mi znowu na prostą linię w kierunku oznaczonym strzał-ką—>B. Długość przejściowej krzywej—>B o pro-mieniu 50 m waha się w granicach od 5 do 9 TO z ka-żdej strony krzywej środkowej. Dla dalszego ułatwie-nia przejścia wozów na łukach ostrych, użyto do budo-wy łuków o promieniu mniejszym niż 50 m szynyz rowkiem rozszerzonym (38 mm).

Dzięki zastosowaniu tych środków, przejście wo-zów w Warszawie nawet po łukach najostrzejszychjest na ogół bardzo łagodne i lekkie. Dowodzą te-go między innemi i wyniki pomiarów, przeprowadzo-nych przez inż. R.Podoskiego („Zużycie siły przy tram-wajach elektrycznych", Przegląd Techniczny, 1911,M 24 i 29). Z pomiarów tych wynika, iż opór dodat-kowy na łukach okazał się tak mały, iż żaden z em-pirycznie znanych wzorów do oznaczenia tego oporuzastosować się nie dał.

(D. n.)

Oś

362 -PRZEGLĄD TECHNICZNY. 1912

Przemysł bawełniany w Państwie Rosyjskiem w okresie od r. 1900 do 1910.Wielkością swej wytwórczości przerób bawełny w dal-

szym ciągu zajmuje pierwsze miejsce w rosyjskim przemyślewłókienniczym. W r. 1910 przemysł ten przedstawiał sięw sposób następujący:

W 159 przędzalniach bawełny, posiadających 8306 732wrzecion, przerobiono na przędzę 22086008 pud, 4 funtybawełny.

W 359 tkalniach, posiadających. 213 179 krosien, przy-gotowano z przędzy bawełnianej 17051976 pudów i 7 fantów surowych tkanin.

Liczba robotników, zatrudnionych w przędzalniach, wy-nosiła 145220, w tkalniach—254699; ogółem 399 919 ludzi.

Wielkość przemysłu w r. 1910 w poszczególnych gu-berniach Państwa widoczna jest z tablicy I.

Tab. I.

G-ubernie

MoskiewskaWłodzimierska .Piotrkowska. . . . . . .St.-PetersburskaJarosławska .KostromskaTwerska- ,Estlandzka_Riaza liskaSmoleńskaLiflandzkaW ai^za wsk&K a l i s k aT y f l i s k aC z e r n i ł i o w s k aT u l s k a . . . . . .K a ł u ź s k aS a r a t o w s k a . . . . . .B a k i ń s k a . . . . . . . .M o l i y l e w s k aT a m b o w s k a

O g ó ł e m . .

t a ^

£ 3 OJ*

*l33225118

312

423132111

—11

——

159

Liczbarobotni-

ków

36 94428 92720 31811048

7 66215 758

6 6666 3874 5802 91314721029

50119

5

—

766325——

14B 220

Liczba

tkalń

62102118

111

34626221

6_

—12

111

359

Liczbarobotni-

ków

58 80790 67626605

9 3612198

87 99812 5574 7525 3102 340

821300866

74046

650460192

254 699

Liczba

wrzecion

1910 0441 470 9521193 4211185 313

375 224672318403 988552 342202 676136785

65 95662 67219 090

840450

3824026161

——

8 306 372

Liczbakrosien

tkackich

48 79265 54530 82310 809

184830 644101446 2943 750L637

491480885

—

67772

861327200

213 179

Ilośó przerobionej baweł-ny w pudach.

rosyjskiej

3 3905112 398 215

759 562613 210926 777

1328 725635859340 595399 020330 939

3959012 32123 020

118495

20 81225 461

——

11239 734

zagranicz-nej

1 961 8361699 0063 056 1451 252 629

290 092672662491577850669176 585

33009202 7521.11 703

56 8492 513

_

33 32964 913

——

10 846 273

Ilośćprzerobionej

przędzyr T J

w pudach.

4 829 3403 657 8633 763 8841 678 9241082 60517630111016 8761085184

528 064318 482210 949106 686

65 2261940

495

—

47 31569 438

——

20216 283

Ilośówyproduko-

wanegotowaru

surowegow pudach

8 682 03651903862 905 619

884093149 299

2 223 464909 151429 503807 036145 815

56 90925 68073 610

_

—

29 2462 452

641721101512 737

17 061976

Odnośnie do liczb powyższych, jak również i niżej,pomieszczonych, należy przyjąć pod uwagę, że przy przędze-niu nizkich numerów przędzy na jednych i tych samych ma-szynach można prząść bawełnę i wełnę, tak samo na kro-snach tkackich można wyrabiać tkaniny bawełniane, a przyniewielkich zmianach i wełniane. Stąd niektóre fabrykiw gub. Piotrkowskiej i w środkowym okręgu Moskiewskim,zależnie od cen na tkaniny i materyały, przechodzą z bawełnyna wełnę i odwrotnie. Do przytoczonej statystyki włączonotylko te fabryki lub oddziały, które wyłącznie zajmowały sięprzerobem bawełny.

Przerób przędzy na -tkaniny odbywa się nie tylko nakrosnach mechanicznych, lecz i na ręcznych; prócz tegoprzędza bawełniana bywa używana (najczęściej jako osnowa)do f abrykacyi prawie wszystkich tkanin jedwabnych i wełnia-nych. Z tych więc powodów o wielkości i rozwoju przemy-słu bawełnianego można jedynie wnioskować, porównywającdane z przędzalnictwa.

W tablicy II-ej wykazana jest liczba wrzecion w ty-siącach za lata 1901, 1906 i 1910; r. 1906 został wybranydlatego, że z powodu wojny rosyjsko-japońskiej i rozpoczę-cia prawidłowego przewożenia wojska aż do chwili zawarciapokoju, komunikacya z Syberyą i Azyą Środkową była bardzoutrudniona, a co za tem idzie utrudniony był też przewóz to-warów. Okoliczność ta, rozumie się, wpłynęła zasadniczona stan przemysłu.

Tab. II.

A n g l i aN i e m c yl Y a n c y a . . .A u s t r y a . . .W ł o c h y . . . .S t a n y Z j e d n o c z o n eJ a p o n i aE o s y a -

1 9 0 1

ii*

1906

3g•f

4610081406 7003 5001940

20 20018336 864

498809 5006 7503 6003 547

25 25014517 444

378013601050

10016075050

117580

W

1,643,363,680,57

16,605,001,761,69

1910 r.

ag*53 39710 20071004 6434 200

28 34919488 306

•2 N

3517700350

1043663

3099437862

1,761,791,30

14,204,603,078,562,90

Z tablicy tej widać, że w okresie czasu od r. 1900 do1910 pierwsze miejsce, pod względem przyrostu liczby wrze-cion, zajmują Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, a na-stępnie Anglia, Włochy, Niemcy i Rosya. Ogólna liczba wrze-cion w r. 1910 była 133457169; na Rosyę zatem przypadało6,2#. W r. 1890 procent ten równał się 4%, a w r. 1899 — 6%.

Biorąc na uwagę, że w r. 1910 zapotrzebowanie na ba-wełnę we wszystkich państwach wynosiło 17 030511 bel (cię-żar beli = 14 pud.), widzimy, że w Rosyi stanowiło ono 10,1 JUzapotrzebowania wszechświatowego. To znaczne, stosunko-

• » • P 1 I I I I |

OS RAM

Lampki "Osram"bardzo trwałe

75 % oszczędnościna prądzie!

Dla stałego prąduDla zmiennego prądu90—139 Volt 140—260 Volt10—100 świec 16—100 świec

Nie psują się prawie wcale podczasprzewozu, przy zakładaniu i w użyciu.Jasne, białe światło.

Długa trwałość. Nowe modele armaturdo oświetlenia zewnętrznego i wewnę-trznego. Na żądanie cenniki i prospekty.

Deutsche GasgliihlichtAKtiengesellschaft

Abteilung "Osram", Berlin

Ważna Nowość!OsramLampa

: 0

spotęgowana od 200-1000 świec.Zamiast lamp łukowych

Najlepsza lampado oświetlenia fabryk, przędzalni, tkalni,wystaw sklepowych, sklepów, biur,dwor-ców kolejowych, ulic, płacy publicznych.

Bez węgli.Bez obsługi i reparacji.Małe koszta.

Najprostsze założenie.Spokojne białe światło.Długa trwałość.

Oszczędniejsza w użyciu od małejlampy łukowej.

Ządac Cenników i prospektów.

Deutsche Gasgluhlicht AktiengesellschaftAbteilung "Osram", Berlin

Przegląd Techniczny M 27. — i lipca 1912 r.

Stowarzyszenie Techników w Warszawiepodaje do wiadomości swych członków;

*. Felicyan Hołewiński, inż., dnia 17 czerwca 1912 r.Leon Nbwakowski, inż., dnia 17 czerwca 1912 roku — w Wilnie.

I. Koło b. Wychowawców Politechniki Lwowskiej."W sobotę d. 6 b. m, odbędzie się zebranie towarzyskie o godz. 81/2 wieczorem.

II. Komitet Biblioteczny.JD-irŹLTTIfc-Z" pełnią członkowie Komitetu tu panied&iutki, środy i piątki od godz. 7£

czorem, wypożyczając książki i czasopisma do domów.C Z T ' J - ' . fcs,;T-i!ISriA. otwarta codziennie od godziny lO1^ rano do 1 po północy.

wie-

Następujące n o w o ś c i w y d a w n i c z e (10 dzieł), nadesłane z księgarń miejscowych, są do prze j rzen iacodziennie.Beco de la Garza. Les nomogrammes de 1'Ingenieur. (5 rb. 60 k.).Neumann Fr. Die Zentrifugalpumpen. (5 rb.).Hiibl A. Dreifarbenphotographie. (4 rb.).Yalenta E. Die Photographie in natiirlichen Farben. (3 rb.).Ęder J- M. Die Photographie bei kunatlicheno Licht. (14 rb.).

Joseph D. Geschichte der Baukunst. (20 ib.).Pohlmann Ch. Neuere Roholmotoren. (4 rb. 50 kop.).Patsak B. Palast und Villa in Toscana. (20 rb.).Rohin F. Traite de Metalographie. (14 rb.).Les lampes a vapeur de mercure. (1 rb.).

III. Wydział pośrednictwa praey.Zajęcia, dla,:

186. Młodego, sumiennego i pracowitego technika budowlanego do dozorowania robót, odbierania materyałów na miejscu. Pensya70—90 rb. miesięcznie.

184. Energicznego inźyniera-specyalisty w melioracyi rolnej na wspólnika biura w mieście gubernialnem. Pożądany jest (leoz nie ko-nieozny) kapitał 2000 rb.

180. Technika budowlanego. Posada stała w Lublinie. Pensya 60 rb. miesięcz, będzie podwyższona odpowiednio do zdolności kandydata,178. Akwizytora-sprzedawcę, obeznanego z działem etektro-technicznym, znającego klientelę w Warszawie i Lodzi. Pierwszeństwo dla

inż.-elektrofcechników.176. Młodego technika z pewną znajomością, handlu i języka niemieckiego jako akwizytora do biura technicznego.172, Dyplomowanego inżyniera wydziału budowlanego do prowadzenia robót i akwizyoyi. Znajomość języka niemieckiego i praktyka

w ustrojach żelbetowych (żelazobetonowych) konieczna.164. Młodego technika, możl. obeznanego z ogrzewainictwem centr. Pensya 75 rb. mieś., mieszk. bezpł,, udział w prowizyi. Jest zaiiiiar

dopuszczenia pracownika do współki. " ' !- 'J162. Inż.-mechanika do zajęć biurowych, technicznych, sumiennego, któremu by w przyszłości powierzano zajęcie się roższerzeaięm

zbytu. Pensya początkowa 75 rb. miesięcznie.160. Technika-handlowca, obeznanego z buchalfceryą i akwizycya, do biura technicznego w mieście gub. na prowirieyi."159. Młodego technikaakwizytora do biura techn.-handlowego.158. Technika, spec. w dziale ogrzewalniutwa na prowineyi, z praktyką 3—4-letnią. Pensya 100 —120 rb. mieś., nadto 2-mies.

gratynkacya i 4 rb. dyety w razie wyjazdu. Objęcie posady pożądane jest jaknajspieszniej.156—7. Dwu techników biegłych w drenowaniu, osuszaniu i nawadnianiu gruntów. Pensye 1200—1500 rb. Posady do objęcia

w Mińsku gub. Wzór do deklaracyi jest do przejrzenia w Kancelaryi Stów. Techn.155. Konstruktora-inżyniera lub technika ze znajomością przynajmniej jednego z następ. działów: cukrownictwo, gorzelnictwo, kotły

parowe i do ogrzewania, konstrukcye żelazne, dźwigi (windy). Zajęcie w fabryce, w mieście gub. Królestwa.154. Pomocnika chemika w fabryce cementu na Wołyniu. Pensya 60 — 75 rb. miesięcznie.

Katalog Biblioteki Stowarzyszenia Techników^ Warszawie Wydanie 2 ie (1910 — 12).

F1 I 525 A. *)(PORZĄDEK CHRONOLOGICZNY).

2484.

2482.2483.

2516.•2462.2521.

2518.358.

2502.

2455.2092.2256.

1807/

2504.1812.

:2206.2082.

1789.2498.

1661.•2465.

Duhem P. Die Wandlungen der Mechanik u. d. mechani-schen Naturerklarung. Lipsk 1912.

Lobel L. La projection cinematographicme. Paryż 1912.„• La techniąue cinematographique. Projection. Fabrica-

tion des films. Paryż 1912.Newcomb S. Astronomia dla wszystkich. W-wa 1912.Patschke St. Zasady Termodynamiki. W-wa 1912.Van't Hoff. Die chemischen G-rundanlagen nach Menge, Mass

und Zeit. Brunświk 1912.Kramsztyk St. Wiadomości początkowe z Fizyki. W-wa 1912Witkowski A. Zasady Fizyki. W-wa 1897—1912.Auerbach T. Władczyni światła i jej cień. O energii

i entropii. W-wa 1911.Gleichen A. Die Optik in der Photographie. 8ztutgartl911.Laskowski. Zasady lotnictwa. W-wa 1911.Przemyski St. Recherches sur la vaDOrisation sous ł'influ-

1 ence d'un cpurant gazeux. Neuchatel 1911.Abramówski W. Lotnictwo współczesne. Latawce. (Aero-

plany); W-wa 1910.Arrhenłus S. Jak powstają światy. Łódź 1910.BattelU A., Occhlalini A., Chella S. La radioactmte

et Ja conStitution de la matiere: (Jenęwa—:Paryż 1910.Heilpern M.. Balony i aeroplany. W--W& 1910.Lelasseux L. i Mar.aue R. Aeroplan dla wszystkich...

W-wa 1910.Ostwald W. L'Enórgie, Paryż 191Q,Sporzyński K. (wedł. B. Karstena i J. JŁiej.b..era.). ^jzy-

ka do użytku szkół średnich. W-wa 1910.Armengaud jeune. Le probleme de I'avi9,tipn. Paryż1909.Arrhenius S. Theorien der Chemie. Lipsk 1909.,

1784, Brmxer L. Ewolucya materyi. Kraków 1909. _1660. Cantelou M. j^tude sur l'aviatjon. Paryż i Liegę 1909.1658. Claude G. i Ostwald W. Sehule d. Elektrizitat. Lipsk 1909.2505. Estlenne i Gallłe. Co należy wiedzieć o awjatyce. War-

szawa 1909.2495. Gregory R. i Slmons A. Podręcznik do ćwiczeń prak-

tycznych z Hzyki. W-wa 19091815. Kelvlti (Lord). ¥orl«sungen iib. Molekulardynamik und die

Theorie d. Lichts. Lipsk 1909.2522. Heilpern M.. Krótki Zarys Eizyki. W-wa 1909.2506. Kramsztyk St. Wybór pism. W-wa 1909.2507. Perry J, Bąk. W-wa 1909.1439. red, Winkellman A. Handbuch der Physik. Wyd. 2-e.

Lipsk 1905-9.1555. Berman 2VL. J. OTKpHTie TaTapaHOBa. Petersburg 1908.2493. Graetz L. Elektryczność. W-wa 1908. i2615. Poincarć H. Wartość nauki. W-wa 1908. >.;2523. Natanson Wł. Wiadomości z nauki Fizyki. Lwów 1908.1685. Silberstein L. j^lektrycznoió i magnetyzm. W-wa 1908..1632. Turpain A. La Telegr&phie sans fLl. Paryż 1908.1596. Van der Waals-Kohnjstamm. Lehrbuch i. Thermodyna-

mik. Lipsk-Amsterdam 1908. . ! ?;2503. Czopowski H. Wstęp do Termo dynamiki. W-wa 1907, ::1404. Jędrzej ewicż W. Kosmografia. W-wa 1907. :1547. Poincąrć H- La theorie de Maxwell et les oscillations

hertiriennea. La telegraphie sans fll. Paryż 1907. : :2499. Stewart-Baliowr. Fizyka. W-wa 1906.2525. Kucharzewski F. Nowsze poglądy na zasady Mechaniki.

Warszawa 1906. ' :'i'?,:21419. Niewenglowki P. Prścis d'ELeotricite. Paryż 1906.

&ON*H

i1I£lio

I'3

2

o15

S

9

N

*) Qb, Chemia. Czasopisma. Elektrotechnika. Encyklopedye. Mechanika.

Z TYGODNIA.(Irrformacye i pogłoski).

/lemia Kielecka. Właściciel, odlewni żelaznej w Sucliedniowie,p. Sztarke, zakłada szkołę, początkową, dla dzieci swoich pracow-ników.

Ziemia Lubelska. Specyalna komisy a opracowała ogólne prze-pisy, dotyczące urządzenia biologicznych filtrów w prywatnych nie-ruchomościach m. Lublina, przed wpuszczeniem ścieków do kanałówmiejskich.

— Grono ziemian pow. Lubartowskiego podjęło starania o utwo-rzenie w Lubartowie stacyi telefonicznej i połączenie jej z centralnąstacyą Lublin.

Ziemia Piotrkowska. Wydział techniczny rządu guborn. za-twierdził plany na 3-piętrową tkalnię mechanicznąTeodora Filistra,przy ul. Widzewskiej i Juliusza 28,

— Tow. eksploatacyi rzeźni łódzkiej uruchomiło na próbęw nowozbudowanej fabryce tego przedsiębiorstwa, przy ul. Hrabiow-skiej, maszyny do wyrobu wędlin, sprowadzone z Ameryki (SaintLouis), oraz maszyny do wyrobu lodu sztucznego. Nowa ta fabrykama zacząć funkcyonowaó z d. 1 lipca r. b.

— Szpital powiatowy św.' Aleksandra w Łodzi nie odpowiadanowoczesnym wymaganiom hygieny i techniki. Wobec tego radanadzorcza poruszyła na nowo myśl skasowania obecnego budynkuszpitalnego i wybudowania nowego gmachu pod miastem. Teraźniej-sze terytorynm szpitala zajmuje 47 tys. łokci kwadr. Rada nadzorczaspodziewa się znaleźć przedsiębiorcę odpowiedniego, któryby drogątranzakcyi przyjął na własność obecne terytorynm szpitalne, zobo-wiązując się natomiast wybudować własnym kosztem gmach nowegoszpitala powiatowego. Wynikłe z tego powodu pewne różnice w sza-cunku rada nadzorcza gotowaby dopłacić.

— Grono przemysłowców łódzkich, głównie branży bawełnia-nej, postanowiło otworzyć w centrum zachodniej Syberyi składy fa-bryczne i wysłać tam swoich przedstawicieli, obeznanych dobrze zezbytem wyrobów manufakturowych.

— Dzięki zabiegom prezydenta in. Piotrkowa inż. Rusockiego,dworzec kolejki Piotrków—Sulejów, dziś znajdujący się poza mia-stem, zostanie przeniesiony i nowo pobudowany w alei Aieksan-drowskiej.

— Tow. akc. sosnowickich fabryk rur i żelaza (dawniej Huld-szyński) otwiera kopalnię rudy żelaznej, którą prowadzić będzie szty-gar p. Kostecki.

- Zatwierdzono zostały plany p. Stau. Kraupemu na budowępiętrowego gmachu na powiększenie istniejącej fabryki i piętrowegokantoru przy ul. Aleja w Starym Sosnowca.

— Szklarnię sosnowiecką nabył od obecnego jej właścicielap. Lewek Sojka, obywatel z Myszkowa i właściciel cegielni.

— Sprawa oświetlenia Dąbrowy będzie przedmiotem obrad ze-brania gminnego w dniu 8 b. m.

Ziemia Radomska. Garbarnię Borkowakiego w Radomiu wy-dzierżawiło grono majstrów garbarskich. Wspólnicy w liczbie dzie-sięciu wnieśli udziały tysiącrublowe, zaś p. G-ierycz dał 12 tys, rubli.Robotę w garbarni od dni kilku wznowiono.

Ziemia Warszawska. Senat zatwierdził budowę szpitala miej-skiego w Mińsku Mazowieckim.

— Pp. Maurycy Spokorny i szamb. Wyszniegradzkij otrzymalizezwolenie na budowę kolejek podjazdowych elektrycznych na dy-stansie od Warszawy do Grodziska i od Warszawy do Otwocka.Wykonaniem projektu kolejek zajęli się inż. L. Dikman i K. Bohu-szewicz.

— Zarząd akcyjnego T-wa cukrowni „Brześć Kujawski" otrzy-mał konćesyę na przeprowadzenie kolejki wązkotorowej na przestrze-ni 16 wiorst, która przechodzić będzie przez wsie Falborz, RzadkaWola, Kro wice, Redecz Kałny, Redecz Krukowy, Żydowo do ŚwJer-czyna z trzema odnogami; pierwsza od wsi Redecz Kalny do Osięcinna przestrzeni 8'/2 wiorsty, druga również od wsi Redecz Kalny doosady Lubraniec—3 wiorsty i trzecia od Kruszyna do Sokołowa naprzestrzeni 4 wiorst,

Litwii, Ruś i Wołyń. Biuro techniczne, prowadzące roboty wo-dociągowo-kanalizacyjne w Wilnie, z powodu braku odpowiedniej licz-by cegły zwykłej, zdecydowało się do robót kanałowych na cegłę be-tonową.

—. Rada miejska Poniewieża na posiedzeniu swem z dnia B/18b. m. zdecydowała zawrzeć umowę na oświetlenie elektrycznościąulic miasta z W. W. Dmitrjewem, profesorem instytutu elektrotech-nicznego w Petersburgu. W ciągu roku koncesyonaryusz obowiązanyjest własnym kosztem na placu miejskim zbudować elektrownię o sile120 k. m., założyć kable na ulicach na przestrzeni 12 wiorst i oświe-tlić ulice 130 lampami o sile 100 i 50 świec. Miasto ma płacić po16 kop. za kilowat spożytej energii, a prywatni odbiorcy po 33 kop.—do oświetlenia i 16 cop-. - ao celów technicznych. Po 24 latach przed-siębiorstwo przechodzi na własność miasta.

•— Rada m. Mińska postanowiła pobudować dom mieszkalnydla pracowników elektrowni miejskiej kosztem 35 tys. rubli.

— Pożyczka 800 tys. rubli dla rozszerzenia elektrowni miejskiejw Wilnie będzie rozpatrywana w ministeryum spraw wewn. dopierow jesieni r. b.

— Dnia 8 (21) czerwca w Rydze odbył się zjazd organizatorówTowarzystwa budowy kolei żelaznej z Rygi przez Bausk do Ponie-wieża. Linia ta przetnie najayiniejsze okolice gubernii Kmiandzkiejna przestrzeni 67 wiorst i Kowieńskiej—75 wiorst. Taryfa przewo-zowa zmniejszy się od Rygi do Poniewieża o kop. 5 od puda orazkoszt ekspedycyi od Lipawy spadnie o kop. 2.7|, W tymże dniuw Radzie ministrów uchwalono przyjąć propozycyę organizatoróww sprawie organizacyi Towarzystwa "budowy projektowanej linii. Za-pisy na akcye tej linii przyjmuje paniewieskie T-wo wzajemnegokredytu. ;;

— Przy końcu r. 1914 upływa termin koncesyi Tow. tramwa-jów miejskich w Kijowie i miasto otrzymuje prawo wykupu przed-siębiorstwa, przyozem, według umowy, winno wypłacić T-wu 10-krotuąsumę średniego czystego dochodu z 5 lat ostatnich. Ze względu nazbliżający się termin wykupu, elektrotechnik miejski inż. Koniewiucobliczył przypuszczalną sumę, jaką miasto będzie musiało zapłacićTow. tramwajowemu. Suma przypuszczalnie wyniesńi przeszło "20milj, rubli.

— Roboty przy budowie toru dr. żel, Podolskiej od Snepctowkido Kamieńca postępują z należytą szybkością. Nasyp kolejowy jużna całej prawie długości linii jost ukończony. W toku są pertrak-tacye zarządów uowobudującaj się linii i Póln.-Zach. w sprawie pok

łączenia tych kolei w Szepefcówce i Ploskirowie.-- Departament rolnictwa przeznaczył na urządzonio w gul).

Podolskiej czterech suszarni owoców 8 tys, rubli. Suszarnie tił sąobecnie budowane w Winnicy, Pisarzówce (pow, Winnickiego), Boh-rynowcach (pow. Lityńsklogo) i Zwańczyku (pow. tTszyckiego). W Win-nicy budowana jest suszarnia rotacyjna, pozostałe trzy—zwykłegosystemu szafowego.

— Kosztem pow. ziomstwa Bałckiogo otwarta zostały w Bolio-polu i Hołowaniewsku ziemskio składy maszyn i narzędzi rolniczych,

— Na zgromadzeniu ziemskiem gub. Kijowskiej postanowionorozszerzyć szpital w, Byszowie, pow. Beniyezowskiego.

— Dr. Burczak złożył na ręce prezydenta m. Kijowa sprawo-zdanie z wycieczki swej w celu zapoznania się z zakładami do spa-lania śmieci, urządzouymi w Petersburgu i Carakiem Siole, Wedługp. B. w Kijowie trzeba będzie spalać około 800 tys. pud. śmieci aadobę. W tyrn celu trzeba będzie urządzić w różnych punktach mia-sta 8 zakłady do spalania, co kosztować będzie w przybliżeniu 800tys. rubli.

Cesarstwo. Zarząd miasta Stawropola (Kaukaz) zawarł umowęz firmą Siemens & Halske na urządzenie tramwajów miejskich, kosz-tem tJOO tys. rubli.

Zarząd dr. żel, Władykaukaskich projektuje budowę nowychwarsztatów kolejowych przy st. Władykaukaz.

— W Rosfcowle n. D. organizuje się Tow. cegielni udziałowej,— Zarząd m. Taganrogu na posledzeniaoh swoich roztrząsa

sprawę oświetlenia ulic elektrycznością i zaprowadzenia tramwajówz trakcyą elektryczną.

— Zarząd m. Nachiczewania n. D, rozpatruje sprawę urządze-nia kanalizacyi miejskiej.

— Zarząd m. Rostowa n. D. zdecydował rozszerzyć rzeźnięmiejską, przeznaczając na ten cel 665 tys. rubli.

— W Krasnojarsku, w samem śródmieściu, nad brzegiem Jeni-eeju, robotnik odkrył wypadkowo bogate podkłady złota rodzimego,

— Zarząd in. Tuły uzyskał pozwolenie na zaciągnięcie pożyczkiobligacyjnej w sumie 1134 tys. rubli na potrzeby miasta,

(< ulicy a. Rada miasta Lwowa zdecydowała na ostatniem po-siedzeniu budowę nowej szkoły ludowej, na ul, Zielonej, kosztem247 tys. koron.

— Z Krakowa donoszą, że austryackie ministeryum skarbu pro-jektuje znaczniejsze -wydatki na podniesienie wydajności galicyjskichkopalni soli. Między innemi w Wieliczce buduje się nowa elektrow-nia, próżniowe urządzenia solne kosztem około 4 milionów, oraz otwar-cie nowych sztolni we wschodniem polu wielickich kopalni. W Bochniprojektowana jest budowa nowej elektrowni i wykończenie szybówCampi i Trinitatis kosztem ll/3 miliona.

— Syndykat banków angielskich odkrył podobno na terenachinż. Skrochowskiego węgiel pierwszorzędnej wartości. Wiercenia do-konano w lesie Raczańskim, zaraz za Liszkami, tuż pod Krakowem.I znowu ogromne tereny, bo podobno przeszło 60 km'2, przejdąw oboe ręce.

— We Lwowie otwarto fabrykę konserw d-ra Janu. Ruckera.Fabryka, zbudowana i urządzona na wielką skalę, stoi na wysokościnowoczesnej techniki i organizacyi — i ma na celu wyrób konserwprzedewszystkiem dla wojska, a także do użytku prywatnego.

Wystawy 1 zjazdy. Pomiędzy 15 a 20 września r. b. odbyć sięma w Żytomierzu wołyńska wystawa rolnicza i przemysłu rolnego.

— Dnia 14 (27) czerwca r. b. odbyło się poświęcenie terenuprzyszłej wystawy w Kijowie, mającej się odbyć w r. 1918.

— Katalog wystawy architektonicznej w Krakowie wyszedłjuż z druku.

— Wyatawa miast, Organizowana w r. b. w Diisseldoriie, skła-dać się będzie z następujących działów: 1) budowa miast; 2) urządze-nia zdrowotne w miastach; 3) budowle municypalne (ratusz, szkoły,muzea); 4) szpitalnictwo; 5) przemysł. Otwarcie wystawy nastąpi1 lipca—i trwać będzie do końca października.

Konkursy, Komitet Tow, Zachęty Sztuk Pięknych w Kr. Pol-skiem ogłasza na r. 1913 o wakuj ącem stypendyum imienia Wład.Krąckiewicza dla młodych architektów polskich, w kwocie rb. 1250.Bliższych informacyi udziela kancelarya Towarzystwa. Rozstrzygnie-cie nastąpi dnia 10 maja r. 1913.

— Rektorat Szkoły politechnicznej we Lwowie ogłasza kon-kurs celem obsadzenia katedr; •

a) zwyczajnej katedry budowy maszyn IX-r-ib) nadzwyczajnej katedry budowy maszyn, używanych w rol-

nictwie i leśnictwie. Termin wnoszenia podań oznaczono 1-ezy paź-dziernika r. b. : i • r

Szczegółowych wyjaśnień udziela dziekan wydziału Budowymaszyn, prof. Z. Sochacki.

Nk 27. PRZEG-LĄD TECHNICZNY. 363

wo, zwiększenie zapotrzebowania na bawełnę w Rosyi przy- nicą wynosiło ogółem 127,6 bel na 1000 wrzecion, w Rosyipisać należy większej liczbie godzin pracy wrzeciona w tem zaś 190,5 bel.państwie, niż_ zagranicą. Tak np. w r. 1910 liczba godzin Wzrost przemysłu bawełnianego w Rosyi od r. 1890 dopracy w Rosyi równała się 4173, gdy zagranicą tylko 300O. r , 1910 j e s t przedstawiony na tablicy III-ej.W tymże roku średnie zapotrzebowanie na bawełnę zagrani-

Liczba wrzecionIlośó przędzy w pudachLiczba krosien tkackichIlość tkania surowych w pudach . .Zapotrzebowanie bawełny w pudach .

1890 r.

3 457 1167 394 418

871906 6711398 327 786

Tab.

1900 r.

B 645 5B914 605 388

161 30611 702 66616 006 536

III.Przyrost za 10

lat

3 188 4437 210 970

64 U65 0315277 67ri 750

Przyrost

v. 1900

9,29,47,77,59,2

1910 r.

8 306 37220 216 284

213 17917 051 97622 086 008

Przyrost za 10lat

1660 8135 610 896

62 5735 349 3106 079 472

Przyrostw % zar, 1910

4,87,67,28,07,3

Procent obliczany jest w stosunku do liczb z r. 1890.Z tablicy tej widać, że dla tkactwa zwiększenie się przyro-stu w ciągu drugiego dziesięciolecia zmieniło się nieznaczniew porównaniu z pierwszem. Zmiana liczb, odnoszących siędo przędzenia, nosi zupełnie odrębny charakter: ogólne zapo-trzebowanie na gotową bawełnę, jak również i na przędzęw drugiem dziesięcioleciu powiększało się znacznie powol-niej, aniżeli w pierwszem; szczególnie zaś powolnem (prawiepodwójnie) było powiększenie liczby wrzecion, głównie spo-wodowane zamianą wrzecion wózkowych na więcej przera-biające wrzeciona obrączkowe.

Jeżeli nie uwzględnimy nieznacznego przywozu i wywo-zu wyrobów bawełnianych, zapotrzebowanie tkanin baweł-nianych, w stosunku do ludności Państwa, przedstawi sięnastępująco:

Tab. IV.

ne o liczbie wrzecion i krosien tkackich, o ilości wyro-bionej w tych guberniach przędzy i tkanin surowych w sto-sunku procentowym, do ogólnych liczb w całem Państwie.

Tab. V.

Gubernie

Rok

Ludność Rosyi (w milio-nach)

Na każdego mieszkańcaprzypada tkanin,(w funtach) . . .

132

8,"

135

3,6

138

3,8

141

3,8

144

3,8

10 ; CO0 O01 Oi

146

8,4

149 152

3,7 3,8

157

3,9

160,7

4,0

164

3,1

Moskiewska. .Włodzimierska.Piotrkowska .Kostromska. .St.-PetersburskaJarosławskaEstlandzka . .Riazańska , ,Twerska . . .

Ogółem .

Wrzecion

25,016,0

6,00,8

24,00,7

11,0

4,10,6

22,8 23,0 27,0

90,2

18,214,65,2

7,02,95,4

17,7 20,4 21,414,48,1

15,0 14,35,4 4,5

6,72,44,9

Wyproduko-wano

przędzy

23,8 23,4

8,6

0,9

8,05,40,7

17,85,0

16,4 10,0

1,04,6

2,8

4,3

96,5 96,0 88,4 96,8 95,5 97,7

23,0 25,5 23,0 20,0 22,318,118,6

8,78,35,45,42,65,0

Krosientkackich

29,0 27,4 30,912,0 lB,e|l4,B12,010,3

1,92,40,66,5

12,414,06,51,01,62,15,5

5,10,92,51,84,8

Wyproduko-wanotkanin

31,015,0

21,629,0 30,418,9 17,0

2,10,56,8

97,6 97,5 98,4 98,198,8

12,0 11,5

9,3

1,1 1,21,32,14,7

14,44,90,92,51,86,3

W r. 1890 na jednego mieszkańca przypadało 2,3 funtasurowych tkanin bawełnianych, zapotrzebowanie więc na je-dnego mieszkańca w ciągu 20 lat zwiększyło się prawie dwarazy. Zapotrzebowanie w r. 1910 (4,1 f.) odpowiada w przy-bliżeniu 30 arsz. kw. zwykłego dwupudowego metkalu. Taknieznaczna liczba wskazuje, że zapotrzebowanie tkanin ba-wełnianych wewnątrz Państwa nie dosięgło jeszcze swychostatecznych granic.

Przerób bawełny ześrodkowuje się głównie w guber-niach: Moskiewskiej, Włodzimierskiej, Piotrkowskiej, Peters-burskiej, Kostromskiej, Estlandzkiej, Jarosławskiej, Twer-skiej i Rjazańskiej. W tablicy V-ej przytoczone są da-

Wzrost przemysłu przędzalniczego i tkackiego widocz-ny jest szczególnie w gub. Kostromskiej. Objaśnić to mo-żna wygodną komunikacyą wzdłuż Wołgi z Azyą Środko-wą i Kaukazem, skąd sprowadzana jest bawełna i nafta, jakrównież istniejącem od bardzo dawna tkactwem ręcznem,które obecnie zamieniane jest na wyrób mechaniczny.

Jeżeli przyjmiemy, że koszta budowy i urządzenia przę-dzalni wynoszą rb, 3B od wrzeciona, a koszt tkalni rb. 800od krosna, to w r. 1910 wartość wszystkich przędzalni wy-niesie ogółem 291 mil. rubli, a tkalni—171 milionów ru-bli. Zarobek robotników w ciągu roku, licząc średni zaro-bek jednego robotnika w Państwie na rb. 243 kop. 91, sta-nowić będzie 97 milionów rubli.

Stosunek wartości bawełny, przędzy i tkanin uwido-czniony jest na tablicy IV-ej:

Rok

Bawełna

Przędza

Tkaniny surowe

1900

192 072

233 680

259 807

1901

193 476

234 656

264 816

1902

206 964

252 864

282 485

Tab.

1903

234000

291708

321504

VI.

1904

237133

349 587

339 200

1905

200 196

272 754

287 960

1906

235 040

341208

371979

1907

272916

424104

433 170

1908

274963

4L8 088

449 629

1909

297836

386 840

412828

1910

353 376

464 968

494 508

rb.W r. 1890 wartość tychże wynosiła:

Bawełny 816l4tys.Przędzy 119603 „ „Tkanin surowych. . 146 762 „ „

Koszta, związana z założeniem przędzalni i tkalni, jakrównież i wszystkie niezbędne wkłady przy prowadzeniuprzedsiębiorstwa, stanowią zaledwie część kapitałów, włożo-nych w przemysł bawełniany. "W rzeczywistości nie sprze-daje się tkanin surowych, bez poddania ich uprzednio bieleniu,farbowaniu, drukowaniu i wykończaniu w oddziałach fa-

brycznycti, które nie są włączone do statystyki niniejszej.Prócz tego, jak już było zaznaczone wyżej, istnieją jeszczeręczne tkalnie i zakłady wyrobów dzianych, firankarskiehi koronkarskich, których ogólna wytwórcześó jest równieżdość znaczna.

"Wielkość przędzalni oznacza liczba wrzecion czynnych.Przy rozpatrywaniu danych z poszczególnych zakładów, naj-pierw rzuca się w oczy zwiększająca się w każdem z nichliczba wrzecion. Jeżeli zaś zauważamy zmniejszenie się licz-by wrzecion w tym lub innym zakładzie, to okoliczność ta

364 PRZEGLĄD TECHNICZNY. 1912

wynika z zamiany przędzarek wózkowych na przędzarkiobrączkowe. W r. 1890 liczba wrzecion obrączkowych stano-wiła 29$ liczby wrzecion wózkowych, w r. 1900—11% a w r.1910—122%, co tłómaczy się przeważająeemi zaletami tech-nicznemi przędzenia na przędzarkach obrączkowych i możli-wością, posługiwania się pracą kobiet, czego nie można za-stosować przy przędzeniu na przędzarkach wózkowych.

W tablicy VII-ej podana jest średnia liczba wrze-cion w tysiącach, przypadająca na jeden zakład, i liczba przę-dzalń w Państwie Rosyjskiem.

Tabl. VII.

Bok

56,8117

57,2120

56,0125

56,3127

55,6131

55,7132

55,1135

54,9137

53,5146

52,3154

52,2159

Liczba wrzecionLiczba fabryk .

Z tablicy tej widać, źe średnio wielkość przędzalniw Państwie zmniejsza się. Wniosek ten jest wręcz przeci-wny przytoczonemu powyżej, źe. prawie wszystkie przę-dzalnie wielkość swoją powiększyły; wytłómaczyć go mo-żna tem, że w ciągu omawianego czasu została założona zna-czna liczba przędzalń o niewielkiej liczbie wrzecion.

Idąc dalej w tym kierunku, ciekawem jest rozpatrzeniezakładów średniej wielkości w pięciu niżej przytoczonychguberniach (tabl. VIII).

Tabl. VIII.

Gubernie

Moskiewska . .Wiodzimierska .Piotrkowska . .St.-PetersburskaKostromska . .

56,160,632,462,149,4

57,562,832,064,051,9

62,6

58,0 58,964,3

30,4 29,965,0 65,450,452,8

58,664,329,568,249,7

59,765,828,863,250,5

60,566,728,163,651,2

59,468,128,164,652,9

59,064,826,965,246,0

67,3

66,3

58,6 57,966,9

23,7 23,4

69,252,5 56,0

W gub. Moskiewskiej, Włodzimierskiej, Petersburskieji Kostromskiej, gdzie liczba zakładów zwiększyła się nie-znacznie, średnia liczba wrzecion na zakład wzrosła, w szcze-gólności bardzo znacznie w trzech ostatnich guberniach.W gub. Piotrkowskiej zaś, gdzie w ciągu 10 .lat przybyło 21przędzalń, średnia liczba wrzecion na zakład zmniejszyła sięznacznie.

Średnia liczba godzin pracy jednego wrzeciona w prze-ciągu roku zależy od dni roboczych i od liczby godzin pracyw ciągu doby, bardzo różnych nie tylko w poszczególnychzakładach jednej i tej samej gubernii.

Największą liczbę dni roboczych w ciągu roku widzimyw gub. Piotrkowskiej i Petersburskiej (około 295); średnią—w Moskiewskiej i Włodzimierskiej (około 282), najmniejsząw Kostromskiej (mniej niż 280).

Co się tyczy liczby godzin pracy, to obecnie praktykujesię lO1^ godzin na dobę przy jednej zmianie i 10 godzin w so-boty, lub też 18 godzin na dobę przy dwóch zmianach i 14godzin w soboty. Przy posługiwaniu się pracą kobiet osta-tni układ pracy okazuje się najdogodniejszym.

Z tego to powodu w przędzalniach, przy zamianie przę-dzarek wózkowych na przędzarki obrączkowe, następuje przej-ście z jednej zmiany robotnikówna dwuzmianową 18-godzinnąpracę, co zauważamy np. w gub. Piotrkowskiej i Estlandzkiej.

Tablica IX wskazuje średnią ogólną liczbę wrzecion,przypadającą na robotnika w Państwie i w poszczególnychguberniach.

Tab. IX.

Gubernie

MoskiewskaWłodzimierskaPiotrkowskaSt,-Petersburska . . . .KostromskaJarosławska . :• . . .Estlandzka .Twerska

1900 |

544862

1014947

13080

1901 |

595064

1134848

12993

1902 |

595063

1164R49

12997

1903

535263

1144952

12986

1904 :|

1905 j

65 5fi5166

5262

116 11550 4951

13084

52130

78

1906 1

BR5059

1094651

13074

1907 |

546056964561

10467

1908 1

5150569843628269

1909 ,|

595058

11044498568

1910 :|

595959

1074R498762

W państwach, jak np. w Anglii, gdzie wprowadzonajest tylko praca na jedną, zmianę (06Y2 godzin na tydzień),liczba wrzecion, przypadająca na robotnika, może służyćza miarę intensywności pracy jednostki. Lecz tam, gdzieistnieje praca jednozmianowa i dwuzmianową, licssba wrze-cion w stosunku do robotnika, przy jednakowem natężeniupracy, w pierwszym wypadku będzie dwa razy mniejsza, ani-żeli w drugim; a zatem zmniejszenie liczby wrzecion w sto-sunku do robotnika może być zależne od przejścia na pra-cę dwuzmianową. Takie zmniejszenie daje się zauważyćw danym okresie czasu prawie we wszystkich poszczegól-nych guberniach Państwa, naj jaskrawiej zaś widoczne jestw guberniach Estlandzkiej i Twerskiej; w Petersburskiej pra-ca dwuzmianową miała miejsce w latach 1907 i 1908; dor. 1907 i obecnie stosowana jest przeważnie praca na jednązmianę.

Wytwórczość robotnika uzależnić można od ilości wy-robionej przędzy. Ponieważ jednak w jednym i tym samymczasie, w jednakowych warunkach technicznych pracy, przywytwarzaniu nizkich gatunków (numerów) przędzy otrzymu-jemy większą wagę tejże, niż przy wytwarzaniu wysokichgatunków, do dokładnego oznaczenia zatem wytwórczościpracy w przędzalni oprzeć się musimy na porównaniu liczbypudonumerów (iloczyn liczby pudów i numeru przędzy).W tablicy X-ej przytoczona jest liczba pudonumerów, przypadająca na jednego robotnika w ciągu roku.

0-ubernie

MoskiewskaWłodzimierska.P i o t r k o w s k a .St. PetersburskaK o s t r o m s k a . . . . . .Es t landzka . . . . .Jarosławska . . . .Twerska . . . . .

1900

' 3,4803,7052,9415,2013,5056,5543,9174,126

1901

3,6493,8083,0375,3803,4106,1633,9804,880

1902

3,8124,0653,2215,6473,4976,9524,0135,019

Tabl.

1903

3,6094,0323,3465,7383,6497,0124,1884,969

X.

1904

3,7994,1333,2605,9763,9927,1064,3045,183

1905

3,4633,7492,5904,7823,6916,6053,6103,588

1906

3,7863,8032,9055,0693,6096,1834,0933,730

1907

3,6653,8092,8294,7273,6994,8254,0938,786

1908

3,6638,7533,4065,0933,0926,1664,2244,059

1909

3,7793,7333,4045,2078,2195,6623,8203,922

1910

3,7653,9513,5144,9773,3365,9424,0364,022

Z tablicy tej widoczne jest stałe zwiększanie się pudo-numerów, przypadających na jednego robotnika, prawie wewszystkich guberniach od r. 1900 do 1904, zmniejszenie sięw r. 1905 i ponowne stałe zwiększanie się w latach następ-nych. Średnio w Państwie w ciągu pięciolecia 1900—1904przypadało na robotnika 3926 pudonumerów, a w ciągu na-stępnych pięciu lat, t. j . od r. 1906 do 1910—3809, t. j . o 3%mniej. Największa liczba pudonumerów na robotnika przy-

pada w gubernii Estlandzkiej, a następnie Petersburskiej.Stosunkowo mała liczba pudonumerów na robotnika przypa-da w gubernii Piotrkowskiej i Kostromskiej. Wytłómaczyóto można najprawdopodobniej prędkiem zwiększeniem sięliczby wrzecion i ześrodkowaniem przemysłu, w pierw-szej z gubernii—w Łodzi, w drugiej—w powiatach Kinieszy-ańskim i Nierechckim.

(D. n,) J. Littauer, inż. techn.

Nb 27. PRZEGLĄD TECHNICZNY. 365

Z TOWARZYSTW TECHNICZNYCH.Z Krakowskiego Towarzystwa Technicznego. (Odczy-

ty: inż. Henryka Schalla, inż. Jana JTischera, d-ra W. Przybylskiego.—Doroczne WaLne Zgromadzenie Towarzystwa. — Odczyty: radcyBocheńskiego, prof. Jana Uakowicza i prof. Henryka Miano wskiego),

Dnia 8 marca r. b. wygłosił w Towarzystwie inż. HenrykSchall, starszy komisarz kolei państw., odczyt na temat:

„Z dziedziny wyrobu szkieł optycznych do celów naukowych".Prelegent, ilustrując wykład bardzo licznymi obrazami, rzu-

canymi na ekran, przedstawił wszelkie fazy wyrobu szkieł optycz-nych, a zarazem omówił znaczenie kulturalne tej gałęzi przemysłu,opisując jako jej przykład fabrykę Zeissa w Jenie.

W dniach 14 i 15 marca r. b. wysłuchało Towarzystwo wy-kładu inż. Jana Fischera:

„Teorya źelazo-betonu".Przedstawiwszy historyę rozwoju konstrukcyi żelazno-beto-

nowych, omówił prelegent zapatrywania teoretyczne Bauschingerai Wayssa, a następnie zastanowił się obszernie nad badaniamiprof. Maksymiliana Thulliego. Przedstawił wyprowadzone przeztegoż wzory i porównał je ze wzorami pruskimi, wyjaśniając przy-czyny i znaczenie zachodzących pomiędzy nimi różnic. Wreszcie,zwrócił uwagę, że przy naprężeniach zmiennych, beton nic nie tracina wytrzymałości, o ile naprężenia te nie przekraczają, xj% tejże wy-trzymałości, co nader jest ważne dla kolejowych konstrukcyi że-lazno-b etono wy ch.

Wykład swój objaśniał inż. Fischer licznemi tablicami rysun-kowemi, przedstawi ającemi poszczególne konstrukcye żelazno- beto-nowe, jako też odnośne wzory, ustanowione reskryptem austryac-kiego Ministeryum Eobót Publicznych, z dn. 15 czerwca r. 1911.

Wieczór, dn. 22 marca, wypełnił w Towarzystwie odczytd-ra W. Przybylskiego:

„0 organizacyi i reorganizacyi kolei państwowych".Prelegent omówił historycznie rozwój dróg żelaznych austryac-

kich. Opisał sposób ich administrowania, jakoteż obecną, organi-zacyę. Przedstawił uproszczenia administracyjne, wprowadzonew czasie urzędowania ministrów: d-ra Głabińskiego i d-ra Forstera.Następnie zastanowił się nad potrzebnemi jeszcze zmianami i refor-mami, jak np. wprowadzenia inspektoratów ruchu, które w Bawa-ryi i w Prusach okazały się bardzo praktycznymi; odpowiedniejszypodział terytoryalny kolei; ustalenie naczelnego kierownictwa kole-jowego, przez ustanowienie w Ministeryum Dróg Żelaznych stano-wiska podsekretarza stanu, jak to jest na Węgrzech.

Przemówienie swoje prelegent zakończył wyrażeniem nadziei,że pod kierownictwem znanego z energii, wybitnych zdolności i za-wodowych wiadomości, teraźniejszego ministra, d-ra Forstera, re-organizacya kolei austryackich pójdzie w dobrym kierunku i prze-prowadzona będzie w duchu nowoczesnym.

Doroczne walne zgromadzenie Towarzystwa odbyło się dn. 2maja r. b. Po złożeniu czci pamięci zmarłych w ostatnim czasieczłonków Towarzystwa: Gustawa Flaszczyka, W. Oborskiego, d-raIgnacego Petelenza, d-raEdmunda Riela, insp. kolei Edwarda Uder-skiego, Stanisława Warzeszkiewicza, Piotra Zagórowskiego, jakoteż Szymona WeiDberga, oraz po odczytaniu i zatwierdzeniu pro-tokółów dorocznego walnego zgromadzenia, odbytego d. 9 majar. 1911 i nadzwyczajnego walnego zgromadzenia z dn. 19 wrześniatego samego roku, wysłuchano sprawozdania Komisyi lustracyjnejze skontra funduszów Towarzystwa, jako też ze skontra kasy wyda-wnictwa Architekt i w myśl wniosku referenta, inż. Jana Barań-skiego, udzielono absolutoryum Wydziałowi Towarzystwa jak nie-mniej skarbnikowi Towarzystwa i administratorowi Architekta,z uznaniem za gorliwą pracę i wzorowe prowadzenie ksiąg rachun-kowych.

Następnie rozwinęła się dłuższa, bardzo ożywiona dyskusya,nad sprawozdaniem Wydziału za r. 1911. Uchwał jednak żadnychnie powzięto.

P. Władysław Kaczmarski przedstawił 1 obszernie umotywo-wał budżet na r. 1912, który przyjęto jednomyślnie, preliminującw dziale: „budżet Krakowskiego Towarzystwa Technicznego" takw wydatkach, jak i w dochodach kwotę 10 857 koron 78 halerzy,w dziale zaś: „budżet administracyi domu Krakowskiego Towarzy-stwa Technicznego" kwotę 12 100 koron.

Po uchwaleniu budżetu przystąpiono do wyborów i obrano:

prezesem ponownie inż. Józefa Horoszkiewicza, a wiceprezesem,również ponownie, inż. Aleksandra Adelmanna.

Do Wydziału na lat dwa weszli pp.: inż. Leonard Freuden-son, inż. Kazimierz Gaj czak, inż. Stanisław Krawczyk, inż. JanKwiatkowsM, bud. Ludwik Regiec, budów. Władysław Spannbauer.

Do Komisyi lustracyjnej wybrani pp.: inż. Jan Barański, ar-chitekt Tadeusz Grabowski, inż. Stanisław Majewski, inż. JuliuszBolesław Morawski, bud. Onufry Eajmund Piekarski.

Do sądu Towarzystwa zaproszeni pp.: bud. Jan Izydor Ozer-wiński, inż. Józef Horoszkiewicz, arch. Władysław Kaczmarski,bud. Andrzej Kłeczek, arch. Eajmund Meus, inż. Leonard Nitsch,bud. Sławomir Odrzywolski, arch. Józef Pakies, bud. Ludwik Re-giec, Józef Sare, inż. Władysław Turski.

Następnie, po przemówieniach ponownie wybranych prezesai wiceprezesa, jako też pana Kaczmarskiego, który przedstawił po-wody, dla jakich nie mógł przyjąć nadal obowiązków członka Wy-działu, obrady zakończono i zgromadzenie zamknięto.

Według ustawy Towarzystwa wybiera się co roku tylko po-łowę, t. j . sześciu członków Wydziału, wskutek tego w skład Wy-działu wchodzą obecnie, prócz wyżej wymienionych sześciu nowo-obranych członków, panowie: Stanisław Bieliński, Feliks Bitschan,Henryk Dubeltowicz, Andrzej Krzemecki, Józef Skałka, EustachySmiałowski.

Nowy Wydział zorganizował się dn. 9 maja r. b., obierającsekretarzem p. Spannbauera, zastępcą sekretarza inż. Kwiatkow-skiego, skarbnikiem inż. Dubeltowicza, zastępcą skarbnika inż.Skałkę, bibliotekarzem inż. Bitschana, zastępcą bibliotekarza inż.lYeudensona, gospodarzem inż. Krawczyka.

Dn. 21 maja r. b., odbył się w Towarzystwie odczyt p. Bo-cheńskiego na temat:

„Porównawcze zestawienie produkcyi górniczej w Galicyi, Króle-stwie Polskiem i na Górnym Śląsku".

Prelegent, opisawszy, na podstawie map, stosunki geologicznewyżyny małopolskiej, skreślił krótki rys historyczny prastaregogórnictwa polskiego, które niegdyś kwitło i rozwijało się znakomi-cie koło Bytomia, Gór Tarnowskich, Siewierza, Sławkowa, Kielc,Olkusza, Trzebini, Nowej Góry. Następnie podał daty statystycz-ne obecnego stanu górnictwa na Śląsku, w Królestwie i w Kra-kowskiem, poczem obszerniej omówił rozwój kopalni czarnego wę-gla kamiennego w zagłębiu morawsko-śląsko-krakowskiem, orazwidoki na przyszłość, jakie przedstawiają potężne pokłady węglaw krakowskiej caęści zagłębia.

Odczyt p. Bocheńskiego wywołał ożywioną dyskusyę, którązakończył prelegent szeregiem uzupełnień i wyjaśnień.

Na tem samem posiedzeniu inż. Szempliński wniósł, ażebydawniejszy wniosek inż. Stanisława Gabryela Żeleńskiego o rozpi-saniu konkursu na architektoniczne ozdobienie mostu FranciszkaJózefa na Wiśle pod Krakowem rozszerzyć żądaniem rozpisaniakonkursu na cały most, tak pod względem konstrukcyjnym, jaki architektonicznym. Po dłuższej dyskusyi wniosek p. Szemplid-skiego uchwalono, upoważniając Wydział do przedłożenia Ministe-ryum Robót Publicznych odpowiedniego podania.

Dn, 24 maja r. 1912 mówił prof. Jan Rakowicz:„ 0 szerokości dawnych ulic krakowskich i ulicy Szewskiej".

Przypomniawszy nowoczesne zasady regulacyi miast, orazilustrując swoje wywody planami Kolonii, jako też Wrocławia,oświadczył się prof, Rakowicz za rozszerzeniem ulicy Szewskiejz 12,50 na 14 m, motywując swoje zapatrywanie względami naożywiony ruch w tej ulicy, na znajdujące się w niej tory tramwa-jowe, oraz na jej zdrowotność i potrzebę dostarczenia stojącymprzy niej domom, większej ilości powietrza i światła.

Odczyt prof. Rakowicza wywołał bardzo długą i ożywionądyakusyę, która zajęła resztę wieczoru w dn. 24 maja, jako też wie-czór 28 tegoż miesiąca.

W dyskusyi tej poparł wywody prelegenta inż. Kłeczek, na-tomiast inni mówcy sprzeciwiali się rozszerzeniu ulicy Szewskiej,twierdząc, że rozszerzenie to byłoby zbyt małe, ażeby mogło przy-nieść donioślejsze korzyści pod względem ułatwienia ruchu i pole-pszenia stosunków zdrowotnych, w tej ulicy, natomiast zaś byłobyprecedensem, który mógłby spowodować dążenie do przebudowy-wania innych ulic śródmieścia i pozbawienia Krakowa cech staro-żytnych, które stanowią właśnie jego urok i wygląd estetyczny.

PRZEGLĄD TECHNICZNY. 1912

Na początku dyskusyi wniósł inżynier Stanisław Gabryel Że-leński, ażeby Towarzystwo przyłączyło się do memoryałów: Towa-rzystwa Miłośników miasta Krakowa, jako też Towarzystwa upięk-szenia miasta i okolicy, wniesionych do Rady miasta i oświadczy-ło się przeciw rozszerzeniu ulicy Szewskiej. Wniosek ten, po ukoń-czeniu dyskusyi, w myśl piopozycyi arch. Kaczmarskiego, odesłanodo Koła Architektów, jako do Komisyi Towarzystwa, w celu rozpa-trzenia i przedstawienia odpowiednich wniosków Wydziałowi To-warzystwa.

Dn. 4 czerwca r. b. inż, Henryk Mianowski, prof. krakow-skiej wyższej Szkoły przemysłowej, wygłosił odczyt p. t.:

„Bank przemysłowy, a przemysł krajowy."Prelegent rozpatrzył szczegółowo dotychczasową, działalność

galicyjskiego Banku przemysłowego i poddał ją obszernej a suro-wej krytyce.

Nad poglądami inż. Mianowsldego rozwinęła się długa i bar-dzo ożywiona dyskusya, która zajęła jeszcze i drugi wieczór dn. 11czerwca, nie spowodowała jednak uchwalenia żadnych wniosków.

_E. Śm,, inż.

Z Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu. Posie-dzenie wydziału technicznego Towarz. Przyj. Nauk d. 4-go czerw-ca zagaił prezes wydziału dyr. H. Suchowiak. Po przeczytaniu pro-tokółu z ostatniego posiedzenia, przyjęto jako nowego członka inż.Degórskiego. Następnie zakomunikował prezes, że Zarząd T. P. N.zatwierdził rozdział wydziału przyrodniczo-technicznego, tak, żeobecnie istnieje osobny wydział techniczny obok przyrodniczego.Jako nowy członek zgłosił się inż. Bronisław Brukwicki z Rakowa,którego wybór nastąpi na przyszłem posiedzeniu.

Następnie arch. Michałowski wygłosił odczyt:„Budownictwo lat ostatnich w Poznaniu i jego estetyka".

Prelegent zaznacza na wstąpię, że budownictwo w Poznaniuznajduje się na stopniu dość nizkim, że poczyna się jednakże bu-dzić' pewne zamiłowanie do piękna w sztuce, nie mniej w architek-turze, czego dowodem kilka najnowszych budowli; stwierdza napozór znaczny tylko postęp, który byłby rzeczywistym postępem,gdyby strona estetyczna dorastała wymaganiom tegoczesnym.

Poznań nabrał dzisiaj charakteru wielkomiejskiego przez sze-reg nowych gmachów monumentalnych, mianowicie rządowych,którym prelegent poświęca swe uwagi. Charakteryzuje trudne nie-raz stanowisko architekta w działalności artystycznej różnie za-leżnej, mianowicie od techniki i strony praktycznej, oraz stwierdza,że architektura jest sztuka, najmniej osobistą..

Prelegent rozpoczyna od dzielnicy zamkowej, nad którą zatrzy-muje się najdłużej, uważa przedewszystkiem styl zamku, jako prze-dawniony romantyk, za chybiony, który niszczy wyraz tradycyjne-

go miasta, a z drugiej strony przeciwstawia się hamująco dążeniomnowoczesnym odradzającej się architektury.

Gorzej jeszcze wypadły w ścisłym związku z zamkiem pobu-dowana masztalarnia i garaż. Trudno tu odnaleźć myśl i smakkompozycyjny. Powstała przykra luka pomiędzy zamkiem a gma-chem kolonizacyjnym z widokiem na banalne domy czynszowe po-budowane przy ulicy Wałowej.

Następnie prelegent podnosi wartość artystyczną akademii: jestto gmach niepospolity, umiejętnie ustawiony na osi ulicy św. Marcina,

Pomiędzy zamkiem a akademią, na dalszy dystans, wznosi sięteatr nowy niemiecki z klasycznym frontonem w stylu empirowym,0 wielkiej powadze, umiejętnie zamykający przedni plac. Szkodatylko, że przez dobudowanie z boku kawiarni za mało poważnej1 nie dostrojonej do całości, powstaje z pewnych punktów obserwa-cyjnych dysnarmonia.

Dalej oznacza prelegent położenie gmachu kolonizacyjnegoB olbrzymią kopułą jako fatalne, ponieważ swym ogromem zasłaniawszelki widok na teatr widzowi, przybywającemu od ul. Pawła.W tym wypadku należałoby gmach kolonizacyjny cofnąć i stworzyćplac mniejszy, przy którymby teatr uwydatnił się odpowiednio.Samą kopułę, należałoby zastąpić architekturą mniej monstrualną.

Prelegent przedkłada nam równocześnie własne pomysłyi projekty z rozwiązaniem »amku i jego otoczenia, w dalszem stre-szczeniu przechodzi prelegent do starszej części miasta i wymieniaprzedewszystkiem Muzeum imienia Mielżyńskich, którego fasadęzalicza do najlepszych w Poznaniu, dalej barokowy gmach sąduokręgowego, który w sytuacyi swej mniej efektownie został wyzy-skany pod względem estetycznym.

Z pośród budynków na placu Wilhelmowskim, wysuwa sięna pierwszy plan gmach Banku Wschodniego, z wielkim, należyciekoronującym dachem miedzianym, cokolwiek przesadnym w swejmonotonnośoi, gdyż winienby być.obniżony od strony ulicy Lipowej.

Kolejno poświęcił referent szereg trafnych uwag gmachowiUnionu, Bankowi Włościańskiemu, staremu teatrowi niemieckiemu,fasadzie taż obok Domu Przemysłowego, dalej Hotelowi JPrancuz-kiemu i nowemu domowi towarowemu na tle kościoła po-Francisz-kańskiego.

Na zakończenie rozróżnia prelegent z budynków rynkowychobok innych, przedewszystkiem gmach Banku Przemysłowców,który, pomimo swego przeładowania, godnie charakteryzuje siłę apo-łeczno-kulturalną tej instytucyi.

Poświęciwszy kilka uwag ratuszowi, którego restauracya, po-mimo małych niepotrzebnych inowacyi, dokonywa się z wielkimpietyzmem, przychodzi prelegent do przekonania, że architektura,pomimo wszystko, dźwiga się i czyni postępy, mianowicie dziękiarchitektom prywatnym. M. P.

KRONIKA. BIEŻĄCA.Farba sygnalizująca grzanie się łożysk. Towarz. Aleksander

Sauer w Duisburga, wyrabia od pewnego czasu farbę efkalin, któraprzy stosunkowo niewieikiem ogrzaniu zmienia swą barwę. Przy 50'i poniżej, efkalin jost jasno-czerwony, przy 70°—brunatny, a przy 85°ciemno-brunatny, przechodzący w czarny. Temperatury te odpowia-dają początków emu grzaniu się łożysk. ]Jarba nie zawiera kwasów,ani zasad, przylega mocno do metalu, zabezpiecza od rdzy i nie podle-ga działaniu smarów.

Łożyska, pomalowane tą farbą, sygnalizują, grzanie się w po-szczególnych punktach. Jaskrawy kolor farby jest; przytem zdalekawidoczny.

Nowy sposób cynkowania blachy żelaznej. Zwykły sposób cyn-kowania blachy żelaznej polega na oczyszczeniu powierzclmi żelazakwasem solnym i na zanurzeniu blachy w kąpiel z roztopionym cyn-kiem. Atoli badania mikrofotograficzne wykazują,, że cyna bardzo po-wierzchownie łączy się z żelazem i obie warstwy z łatwością, rozróż-nić się dają, gdyż tylko przylegają,. Według informacyi czasopismaIron Age, Lohmann udoskonalił tę manipulacyę w ten sposób: Blachężelazną, zanurza najpierw w kwasie siarczanyia, dla zniszczenia tlen-ków i wogóle dla oczyszczenia powierzchni, następnie zanurzają w roz-twór soli rtęciowej': tworzy się przytem na powierzchni żelaza amal-gamat. Wówczas przenosi blachę do kąpieli roztopionego cynku,przyczem rtęć się, ulatnia, a warstwa cynku wprost przenika wgłąbżelaza, tak, że miejsca połączenia obu metaJi niepodobna rozróżnić.Mikrofotografia potwierdza to w zupełności.

Zwalczanie dymu. Między 23 kwietnia i 4 maja r. b., w Lon-dynie odbyła się wystawa i kongres w sprawie środków do zwal-czania dymu, który stał się klęską miast fabrycznych. Lord WilliamHamsay wystąpił z oryginalną bardzo propozycyą. Proponuje onmianowicie, aby węgla, jako takiego, nie wydobywać na powierzchnięziemi, lecz pod ziemią przekształcać na gazy palne na wzór genera-

torów; w tym celu wystarczy wywiercić dwa wązkie otwory: przezjeden z nich należy wtłaczać powietrze i parę wodną, przez drugi wy-chodzić będą gazy palne, które zapomocą spooyalnej pompy wtłaczaćmożna do przewodów rurowych i rozprowadzać do każdego punktu,stosownie do życzenia, lub żądania. Sposób wspomniany był szerokoomawiany najpierw na zjeździe, następnie w prasie zarówno ogólnej,jak i specyalnej, zwłaszcza wobec strajku górników. Część przeważnaspecyalistów odrzuciła ją jako utopię, znalazł się jednak zwolennik,który zwrócił uwagę na pewną kopalnię małą, znajdującą się w NowejWalii południowej; pali się ona jnż od kilku lat, mimo, że nikt tampowietrza nie doprowadza. Wobec tego projekt Ramsaya, przy któ-rym doprowadzanie powietrza byłoby stale regulowane, zasługujew każdym razie na głębsze zastanowienie.

Połączenie dworca północnego z południowym w Brukseli. Jakwiadomo, dwa wielkie dworce osobowe w Brukseli łączą się ze sobąwzajemnie tylko liniami obwodowemi o bardzo dużych promieniach,brak im natomiast połączenia bezpośredniego, tak, że pasażerowiezmuszeni są przejeżdżać przez miasto tramwajami lub samojazdami.Obecnie postanowiono przeprowadzić przez środek miasta linię kole-jową, długości 3 km. Na długości 1800 in linia ta będzie podziem-ną; w środku miasta stanie nowy dworzec, na którym zatrzymywaćsię będą wszystkie pociągi.

Tor poczwórny wejdzie w tunel podziemny przy dworcu pół-nocnym i ogrodzie botanicznym, ominie z boku kościół Św. Gudulii zakończy się przy zbiegu ulic de la Montagne ł Marche aux-Herbes,gdzie ma stanąć dworzec główny. Koszta budowy linii wyniosą, we-dług kosztorysu, 100 mil. fr. W zeszycie czasopisma Z. V. D. I. z d. 27kwietnia podane są plany budowy nowego dworca.

M 27 PRZEGLĄD TECHNICZNY. 367

ARCHITEKTURA.Ruch budowlany w Państwie Rosyjskiem.

W ostatnich czasach dość często zjawiały się dorywczewiadomości o wzmocnieniu działalności budowlanejoraz o zwiększeniu popytu na robotników i materya-ły budowlane, co z kolei rzeczy, podniosło ceny je-

dnych i drugich i miejscami doprowadziło do dotkliwego ichbraku.

Ponieważ wiadomościte zaczęły powtarzać sięcoraz częściej, lecz jedno-cześnie, skutkiem swej po-bieżności, były niedostatecz-ne do oświetlenia rzeczywi-stego stanu przemysłu bu-dowlanego w całkowitej je-go objętości, przeto wyda-wało się zupełnie na czasieprzeprowadzenie zbadaniakwestyi, czy wzmiankowa-ne ożywienie działalnościbudowlanej nie jest zjawi-skiem tylko przypadkowemi ponadto właściwem tylkoniektórym oddzielnym mia-stom, w których były potemu jakiekolwiek sprzyja-jące warunki, czy też maono ogólny charakter i dajesię zauważyć na mniejszychlub większych przestrze-niach Cesarstwa.

W tym też celu zosta-ła przez redakcyę „Torgo-wo-Promyszlennoj G-azety"utworzona w jesieni r. z.ankieta pośród miejskich iziemskich organów samo-rządnych, a także pośródarchitektów, inżynierów,przedsiębiorców i biur bu-dowlanych, która miała daćmateryał do oświetlenia sta-nu działalności budowlanejw ogólności.

Otrzymane drogą po-wyżSEej ankiety dane, w bar-dzo wielkiej ilości, potwier-dziły, że działalność budo-wlana w latach ostatnich,ogólnie biorąc, ożywiła sięniewątpliwie, w szczególno-ści zaś w większych mia-stach, gdzie dała się zauwa-żyć nawet gorączka budo-wlana. Ożywienie nastąpiłojednak tylko przed dwomalub trzema laty, po zastojuw ciągu całego szeregu latpoprzednich, skutkiem przy-czyn, ciążących wogóle nadrosyjskiem życiem przemy-słowem. W ten sposóbwzmożenie się działalnościbudowlanej wypadło jedno-cześnie z podniesieniem sięogólnem przemysłu.

O ożywieniu działalno-ści budowlanej świadczą za-równo liczby wzniesionych

w ciągu każdego z ostatnich pięcioleci budowli, jako teżi odpowiedzi na postawione w ankiecie pytanie, czy daje sięzauważyć osłabienie czy też ożywienie tej działalności pod-czas lat ostatnich. Liczba wykonanych budowli powiększasię, poczynając od r. 1908 z każdym rokiem. Następnie dla 3/3

MA1L IDEAŁ HOME EXH1B1TION

Z konkursu londyńskiego na dom „idealny" (do str. 337 w Nr. 25).

1DESIGN FOR, A MOVSBTO COST <£llOO

Arch. A. Morris-Edwards.

Jbuth Elarono/i. Lon <$ Nor/f i CIavatlCin .

Z konkursu londyńskiego na dom „idealny" (do str. 337 w Nr. 25). Arch. R. Scott Cockrill.

368 PRZEGLĄD TECHNICZNY. 1912

•wszystkich, miast, z których otrzymano odpowiedzi na wspo-miane pytanie, odpowiedzi te stanowczo potwierdzają, żew działalności budowlanej zauważa się ożywienie; dla 14,4%miast stan uważa się za normalny, to jest, iż niema żadnegoożywienia, lecz natomiast niema też i upadku działalności bu-dowlanej. Tylko w pozostałych miastach, które tworzą ra-zem 18,6% ogólnej liczby miast, z których otrzymano odno-śne dane, zauważono ciche osłabienie tej działalności.

Pośród przyczyn, jakie wywołały ożywienie działalno-ści budowlanej, na pierwszem miejscu stoi, rozumie się, po-większenie się ludności w miastach, a co za tom. idzie i popy-tu na mieszkania. Przytem na powiększenie liczby mieszkań-ców miast wpłynęła zaobserwowana podczas lat ostatnichucieczka ze wsi, szczególnie po ostatnich rozruchach agrar-nych w latach 1905 i 1906. Do stałych mieszkańców miastprzybyli zarówno chłopi, jak i obywatele wiejscy. Ostatnizlikwidowali w przeważnej ilości wypadków swe stosunkiz posiadłościami ziemskiemi i zaczęli umieszczać wolne ka-pitały w nieruchomościach miejskich. Chłopów zaś sprowa-dziły do miast poszukiwania zarobków, które też i znajdo-wali, dzięki wzmocnionym popytom na siły robocze, podwpływem podniesienia się przemysłu.

Ożywieniu działalności budowlanej współdziałał w znacz-nym stopniu rozwój handlu i przemysłu, skutkiem polepszo-nych konjunktur, a także dwa ostatnie lata urodzajne. Dalejprzeprowadzenie kolei również silnie wpłynęło na ożywieniedziałalności budowlanej w miastach, leżących na ich szlakach,i przytem nie tylko już urzeczywistnione przyprowadzeniekolei, lecz często i nadzieje lub pogłoski o ich przeprowadzeniu.

W końcu na ożywienie działalności budowlanej wpły-nął też pomyślny w tych warunkach stan rynku pieniężnego,wyrażający się w obfitości gotowizny. W bankach nagroma-dziło się bardzo dużo wolnej gotówki; skutkiem czego zaczę-ły one obniżać odsetki od wkładów i zmusiły pizez to kapi-talistów do szukania innej lokaty dla swych pieniędzy. Po-nadto na wiosnę r. 1911 na giełdach notowano niezwykłąhausse'ę papierów procentowych, co z kolei ułatwiało uwol-nienie niezbędnych do prowadzenia robót budowlanych ka-pitałów, bowiem moment do zrealizowania papierów procen-towych okazał się bardzo pomyślnym. Obok tego posiadaniedomu czynszowego stało się w większych miastach rzecząbardzo dochodową, dzięki zwiększonemu zapotrzebowaniu namieszkania i inne ubikacye, ponieważ zabezpieczało dobryprocent od włożonego kapitału.

Nie mały wpływ na ożywienie działalności budowlanejwykazało też wzmożone w ostatnich czasach rządowe i spo-łeczne budownictwo, wywołane, między innemi, potrzebą bu-dynków szkolnych dla wprowadzenia oświaty ludowej wrazze wzmożonem wznoszeniem koszar dla wojska, przeniesio-nych na nowe postoje.

Na osłabienie działalności budowlanej w tych miastach,w których sygnalizowano to zjawisko, wpłynęły niekorzystnewarunki życia ekonomicznego tych miast, wywołane upad-kiem przemysłu i handlu oraz nizkim poziomem zamożnościludności, a także osłabienie przyrostu ludności i związanez tem mniejsze zapotrzebowanie lokalów mieszkalnych. Po-ważną przeszkodą dla robót budowlanych było podrożeniemateryałów budowlanych i siły roboczej, co dało się odczućsilnie w ostatnich czasach.-

Rzeczywiście, przeważna większość otrzymanych od-powiedzi konstatuje powiększenie zarobków robotników bu-dowlanych w większej lub mniejszej mierze w ostatnich la-tach. I tak, ze zbadanych pod tym względem 193 miast,tylko w 33 płaca nie uległa dostrzegalnym zmianom podczasostatniego pięciolecia.

Wysokość powiększenia płacy jest bardzo różnoro-dna dla poszczególnych miast. W jednych płaca powięk-szyła się o 5—10%, w innych zaś wzrosła o połowę, a nawetdwukrotnie. Z przyczyn, które wpłynęły na powiększeniepłacy, na pierwszem miejscu, sądząc z częstotliwości wskazańw przysłanych odpowiedziach, stoi podrożenie życia; cenywszystkich artykułów żywności znacznie wzrosły, mieszka-nia podrożały, poprzednie zarobki nie mogły wystarczyć nazaspokojenie najżywotniejszych potrzeb robotników. Na-stępnie, rozumie się, płaca robotnika wzrosła pod wpływemzwiększonego popytu na siły robooze, wywołanego wzmoże-niem działalności budowlanej. "W niektórych miastach powięk-szenie robocizny wywołane zostało zapotrzebowaniem robot-ników do budowy kolei żelaznych.

"Wreszcie na dalekim Wschodzie na wysokość zarob-ków pracowników budowlanych wpłynął bardzo znacznieodpływ chińczyków, którzy do roku zeszłego stanowili głó-wny kontyngens robotników budowlanych oraz zamiana ichprzez rosyjskich, których trzeba sprowadzać z Rosyi euro-pejskiej.

(D. n.) Wawel.

RUCH BUDOWLANY I ROZMAITOŚCI.Posiedzenie Arek. Wjdz. Tow. Opieki nad Zabytkami

przeszłości d. 18 do 25 czerwca r. b.Posiedzenie z d. 18 czerwca r. b. 1) Omawiano sprawę po-

dziękowaDia kierownikom technicznym robót restauracyjnych przydomu Towarzystwa, pp. W. Marconiemu i J . Wojciechowskiemu,w uczczeniu niepospolitych zasług i ofiary z ich pracy. Uchwalonoprzedstawić Zarządowi odpowiednie wnioski.

2) Lublin, JBrama Krakowska. Pp. Wiśniowski i Skórewiczprzedstawili sprawozdanie z delegacyi, przyczem uchwalono roz-patrzyć sprawę koniecznych robót restauracyjnych na następnemposiedzeniu.

Kazimierz nj W. P. Skórewicz przedstawia chylący się doupadku stan zabytków kazimierzowskich, a zwłaszcza kamienicyrenesansowej przy ul. Senatorskiej, spichrzów i zamku królewskie-go. Po dłuższej dyskusyi uchwalono zwrócić się do p. J . Witkiewi-cza o zajęcie się akcyą ratunkową, oraz przedstawić zarządowi od-powiednie wnioski.

4) Na skutek zapytania p. Niewiadomskiego, uchwalono po-wierzyć komisyi, złożonej z pp. Jakimowicza, Polkowskiego i Śli-wickiego, ułożenie regulaminu w sprawie wypożyczania osobom,pracującym na polu naukowem, zbiorów fotograficznych i rysunko-wych Towarzystwa.

5) Pabjanice. Pałac biskupów krakowskich. Omawianoszczegółowo sprawy, związane z robotami restauracyjnetni pałacu,poruszone przez kierownika robót, p. Wiśniowskiego.

6) Kamienica przy ul. Krzywe-Kolo JS|o 14. Omawiano kwe-styę prawa własności do parceli przed murami miejskimi, przy-czem uproszono p. Straszaka o zreferowanie tej sprawy na podsta-wie źródłowych danych na następnem posiedzeniu.

Dn, 25 czerwca r. b. 1) Lublin. Brama Krakowska. Odczy-tano referat p. Wiśniowskiego z delegacyi wraz z programem nie-zbędnych robót restauracyjnych. Po dłuższej dyskusyi uchwalonozwrócić się do magistratu m. Lublina z prośba, o odbicie tynkówi przeprowadzenie robót konserwatorskich.

2) Pabjanice,. Omawiano sprawy bieżące, związane z robota-mi restauracyjnemi pałacu biskupów.

3) Warszawa. Kościół po-bernardyński. P. Kuder zwróciłsię do Wydziału z prośbą o zejście komisyi w sprawie odnowieniapolichromii i ołtarzy. Uchwalono zebrać sie. w kościele d. 3 lipcar. b. o godzinie 1 w południe.

4) Warszawa. Domki rogatkowe. Ze względu. na postano-wione przez magistrat przeniesienie rogatek, zajęto się,. sprawąistniejących budynków rogatkowych i uchwalono zwrócić się domagistratu po uprzedniem zbadaniu kwestyi. .

5) Omawiano sprawy robót konserwatorskich, prowadzonychprzez Towarzystwo w Czersku, Wojciechowie, Iłży i Raciążku.

6) Na skutek komunikatu p. Szyllera, omawiano szczegóły ro-bót restauracyjnych przy domu Baryczków. J, K.

Wydawca Feliks Kucliarzewski. Redaktor odp. Stanisław Maudak.Druk Rubieszewskiego i Wrotnowskiego, Włodzimierska JMa 3 (Gmach Stowarzyszenia Techników).'

PRZEGLĄD TECHNICZNY. 607

FOTOLITOGRAFIANajdoskonalszy sposób reprodukcyi rysunków technicznych i budowlanych.

POZATEM POLECAMY:Papiery ś w i a t ł o c z u ł e , kalki, papiery rysunkowe.Wyświetlanie kopii negatywnych (niebieskich), pozytywnych i ne-

grograficznych przy świetle elektrycznem.

W. Skiba i A. WyporekWarszawa, Marszałkowska 71 — tel. NQ 35-66.

Zastępca w Łodzi: R. LANDAU, Konstantynowska 30.

CD

&

E[Q

5=

DOM HANDLOWY

Ożarowski i Dobrski31, Olim.Ieln.a,

Telefony Jsfs JMs 4Q-89, 349-89.

Hurtowe składy wszelkich, materyałów do:

Kanalizacyi, Wodociągów, Ogrzewaniamianowicie rur, a r m a t u r , w a n i e n porcelanowo-emaliowanych Malcowskich, angiel-

g * * — * d r i M Fajansowi »acayń «*.„*, u m y w a l a i i t. ,

SCHARLEY (Śląsk Pruski).337

r U f y O W a l n C z bardzo twardemi wymiennemi pochwamiwewnątrznemi z żelaza, walcowanego do przewodów poziomych i pochyłych.

w k ł & d k i ochronne do przewodów pionowych, niemieckichi zagranicznych.

S t a l t w a r d a , marki SFK (patentowana) na łuki i redukcye. C e n y n a i ą d anie.

Najnowsze Silniki Spalinowe I T Q T F f { "oryginalne angielskie yyMJm\j JL JLiJLm

wyiobu fabryki R. A. Lister & Co. Ltd Dursleyznajdują, zastosowanie do wszelkich potrzeb drobnego przemysłu i rolnictwa; łatwe

w obsłudze, pracujące bardzo ekonomicznie, nie są zastąpione przez żadne inne.

Wyłączny Reprezentant na Królestwo Polskie

ROMAN ŁEBKO W8KI,Katalogi ilustrowane na żądanie franco. 363

G08 P11ZEGLĄ.D IECHMJ.GŁNY. •i lipca 1912.

TOWARZYSTWO

AGEYACENTRALA w SOSNOWCU, Główna Jft 20, tel. 263,ODDZIAŁ w WARSZAWIE, Marszałkowska 149, tel. 9 1 - 3 1

Falrbanksa koła pasowe z blachy •tulowol- Nls-7.r>)wiMiin pod względem wytrzymałotcl, lekkoicl,

i wykonania I rozmaitych wymiarów.Najłatwiejszy montaż baz klinów.

Przedstawicielstwo i Składj

The FAIRBANKS COMPANYNEW-YORK, HAMBURG.

Oryginalne Fairbanksa dwuczęściowe koła piisuwtz blachy stal owej.

Oryginalne Fairbanksa armatury.Oryginalne ITairbanksa motory.Oryginalne Fairbanksa wciągi.Oryginalne Fairbanksa sprzęgła.Oryginalne Fairbanksa narzędzia.Oryginalne łączniki do rur dla wyroklego ciśnienia „Dart" loiyeka

uszczelniające z bronzu, kalisto-szlifowane.Oryginalne smarownice Stauffera marki „Łańcuch* tłoczone z blachy

stalowej.Maszyny do obróbki metali i drzewa, wiertarki, tokarnio, pompy,

wentylatory.

Tarcze szmerglowa i płótno, karborund. i elektritowe, azlinerkk

Tygle grafitowe, grafit w kawałkach i mielony.

Wyroby gumowe, azbestowe techniczne, linoleum.

Artykuły budowlane. Żelazo, cement, belki żelazne i t. JI,

Falrbnnkia najloptza motory n« niftf, benzyn; t gaz,U wzslfdu aa małł uilywuilt paliwa i kasztAur laaUUcyf Prosta

I »ulidu« ktnitrukcya.

Falrbankn wentyle nlsznhzozalnt. DłagoleV•la gwaranoya, momentalna zamiana patanl

grzybka uutuelnlaląotga.

SO* ekonomii •»}, Artykuły ielazno-galanteryjne dla składów żeiaza.

Sprzedaż hurtowa I detaliczna.

WARSZAWSKIE

Towarzystwo Ubezpieczeń od Ogniazałoione w r. 1870,

Kapitały gwarancyjne przeszło 4 OOOIOOO rubli.

Przez lat 39 wypłacono odszkodowań pogorzo/owych przeszło

0 O OOO OOO rubli.

Dyrekcya w Warszawie, Krakowskie-Przedmteście 7.REPREZENTAOYE I AGENTURY GtŁOWNE:

•w Petersburgu, Moskwie, Wilnie, Kijowie, Żytomierzu, Odesie,Charkowie, Rydze, Libawie, Bewlu 1 Łodzi,

ve wfizyKtkioli wainiejHaycłi niastaoh Casaratwaji Królontwn.

Prezes Towarzystwa Leopold baron Kronenbery.intoosami Towarzystwa Andrzej Swictocbowski. 99

Specyalna Frezownia Kół Zębatych

JÓZEFA BERNAT Warszawa, Krak. Przedni. 20/22Telefony 31-49 i 117-85.

Frezuje koła zębateCZOŁOWE,

ŚLIMAKOWE,SPIRALNE,

[do"!1000 mm średnicy.Precyzyjnie i pospiesznie wykonywana specyalnych amerykańskich maszy-nach, z własnych, i powierzonych ma-

teryałów. 209PRZYSTĘPNEII

Towarzystwo Akcyjne Handlowo-Przemysłowe

„Ł. J. BORKOWSKI"ZARZĄD s Warszawa, Mazowiecka II

Dąbrowa Górnicza, Łódź, Lublin, Częstochowa, Radom, Moskwa, Dźwlńsk

POLECA W WIELKIM WYBORZE:Żelazo, blachy, gwoździe, śruby, łopaty, rury. Belki i korytka. Węgiel, koks, antracyt.

Artykuły t e c h n i c z n e : armatury, stal, metale, maszynki pomocnicze: wiertarnie, tokarnie, imadła, kowadła,pasy transmisyjne skórzane i z sierści wielbłądziej, pakunki wszelkiego rodzaju i t. p.

Cenniki na żądanie gratis i franco. 174

JVS 27.

Towarzystwo Górnicze,; Odlewów Żelaznych,Stalowych, Emaliowanych, Warsztatów Mecha-

nicznych i Kopalń Węgla

609

p. ZAWIERCIE, stid. i. W:-W.w

(transmisye) najnow-szych typów, koła pasowe, linowei zamachowe do 81/, metra średnicyo dowolnej ilości lin, do 1500 pudów

• wagi w jednej sztuce.

Wyłączne prawo wyrobu na Króle-stwo i Cesarstwo patentowanegoSprzęgła Ciernego syst. B e n i i ' a W r" 1 9 0 1 z a i n s t a l - 5PrzC9« Benn'a na 2528 k. p.do 2000 k. p., o którego wartości W r. 1902 zainstal. sprzęg. Benn'a na 7827 ik. p„świadczy najlepiej zestawienie na- w r_ 1 9 0 3 ż a i n s t a i • B e h n V n a 12988"k. P :

stepujące: 1 ( W

r ^ . , - ,: r *W ,r, 1904 zainstal. sprzęg. Benn'a na 29861 k. p.

;W r. 1905 zainstal. sprzęg. Benna na 37082 k. p:

W r. 1906 zainstal. sprzęg. Benn'a na 52546 k. p.

W r.19O7 zainstal. sprzęg. Benna na 60591 k. p.

Wobec zjawiających, się falsyfi-katów należy przy nabywaniu„SIDEROSTENU" zwracaćbaczną, uwagę na naszą, markęfabryczną, zatwierdzoną przezMinisteryum Handlu i Przemysłu.

1n PATENTOWANA FARBA,

ochraniająca żelazo oćUrdzy, usuwająca istnie-jącą rdzę; nakłada się bez uprzedniego grunto-wania. „SIDEROSTEN" stanowi najtańszą czar-

• ną farbę dla żelaza.

BROSZURY i PRÓBY WYSYŁA SIĘ NA ŻĄDANIE BEZPŁATNIE.

. WYŁĄCZNI REPREZENTANCI:

Towarzystwo Firmowo -Komandytowe

Słrauman i S-Uaw Warszawie, ulica Rysia JM 3.

Tele fonu JNfe 145.

Adres dla depesz: „METALUCUS", — Warszawa,

k

Towarzystwo Akcyjne

i Ludwika Geyeraw ŁODZI

wyrabia przędzę bawełnianą,

tkaniny bawełniane białe, far-

bowane i drukowane, płótna

introligatorskie.

72

PRZEGLĄD TECHNICZNĄ 4 lipca 1912.

Nagrodzona medalem złotym

Warszawska fabryka Zaluzyi Drewnianych

E. RADYWarszawa, Rymarska B. Telefon 1B9-GG.

POLECA:

Najnowszej konstrukcyi z a l u z y e ro lowe (bez-pieczeństwa) trwalsze, mocniejsze i praktycz-niejsze od żelaznych.

Zaluzye s z t a b k o w e do każdych okien miesz-kalnych., werand i balkonów.

P a r a w a n i ki (ścianki) rolowe i markizy po cenach.umiarkowanych..

Szczególną uwagę zwracam Sz. P. P.'na. zaluzye rolowe bezpieczeństwa, dobroeiąji praktyeznością przewyższają okiennice,dają możność regulowania światła, przy ichobsłudze -wewnątrz pokoju i mimo powyż-szych zalet cena ich nie przewyższa okiennic.

Katalogi na żądanie wysyłam gratis. 328.

Silniki /spalinowe

CLIMAX"od 1 do 100 H. P.

wybitni© ekonomiczne, b. uproszczonej konstrukcyi, ogólnln dostępneJ.j w cenie.

[1 DostaTsra" k r ó t k o t e r m i n o w a !Instalacje elektryczno do samorodnego spawania (szwejso-wania) wszelkiego rodzaju artykułów metalowych, masowych.

1! M i n i m a l n y łcoszt i czas s p a w a n i a ! !Aparaty do lutowania, przy pomocy prądu elek-

trycznego.M a s z y n y do -wyrobu artykułów z drutu: gwoździ, szrub,

nitów, łańcuchów, galanteryi drucianej i t. p.T o k a r n i e pociągowe, rewolwerowe oraz automaty; he-

blarki, strugarki, wiertarnie, prasy i t. p. oraz maszynydo celów specynlnycli.J

Pał. Odszlamiaczc „PEBFEKT" sysf. Hotchkiss\do kotłów parowychwszelkich systemów.

Referencye pierwszorzędne.

Dostawa tytułem próby.

Prospekt/ ną żądanie.

Biuro techniczno-handlowe

T-WO AKC. WARSZAW. BIURA.- Budowlanego

I. PIANKOBIURO ZARZĄDU: Warszawa, Marszałkowska 81. Telef. 33-09.

Warszawa, Zielna 41, iel. 123-97.

rn n maszyn do spawania 1 lutowania przy pomocyi a / i prądu elektryoznep oraz wykonywanie prób.

DZIAŁ 1. Przedsiębiorstwo robót budowlanych,Entrepryzy jeneralne.

DZIAŁ II- Szkice, projekty, plany, dozór tech-niczny, prowadzenie robót sposobem gospo-darczym, sporządzanie i sprawdzanie koszto-rysów i raphunków na roboty budowlane etc.

DRUKARNIA i FABRYKA KOPERTWARSZAWA, ORDYNACKA 6, te l . 6-75.

KATALOGI, CENNIKI, PROSPEKTY, KOPERTY.

NAJLEPSZE WYKONANIE. 24S

6070 OO

olejachmarachoszczędności "

- • . oaiągf , si^ przy użyciu

amerykańskiego grafitu płatkowego Dixona,WYŁĄCZNA SPRZEDAŻ Ryszard Bo lnie, Warszawa

I SKŁAD W FIRMIE Adr. tel. „BONUS". Długa 50.

ALFRED WAHLPRZEDSIĘBIORSTWO ROBÓT BUDOWLANYCH

Chłodna 39, telefon 63-69,

WYKONYWA ROBOTY NIULARSK1E.Całkowite Przedsiębiorstwa

Budowlane. 392,.

27. PKZBGLĄD TECENICZJNY. 611'

'••'i-'-'^systemu inżyniera

LOUIS PRATParyż, 29, rue de FArcade.

• . . * ' i • : , " • ' " *

> , . ; • - . •

~ ~ ~ * ; - , f ^

Zalety zasadnicze:Znaczne zwiększenie wydajności kotłów. -;

Możność" stosowania paliwa o gatunku poślednim.Działanie bez żadnej przerwy.Zużycie siły minimalne.

; • Poważna oszczędność w paliwie. 3 3 8

Bezd37mnośó spalania prawie zupełna.Wykonanych instalacyl do r. 1912 n a 711000 koni par.

Przedstawiciele na Państwo; Rosyjskie

Tadeusz Nowiński i S-ka,•i "., Warszawa, Mokotowska 68, tel. 66-90...

PATENTYna wynalazki, marki fabryczne i modele

Furowicz, Dr. Goldman i S -Warszawa, Jerozolimska 35, tel. 120-26.

PRZEDSTAWICIEL w PETERSBURGU.

376

Automobile słpnej światowej marki

20 HP. 24/30 HP. 30 HP. i 50/60 HP.Konstrukcya specyalhie mocna. Wykonanie pod gwa-

rancyą. Ceny przystępne.Generalne zastępstwo na Królestwo i Gaticyę

Inżynier Jul. Madeyski,Nowogrodzka 44/17. Tclcf. 263-65.

331

ANI SMAROWAĆANI DOGLĄDAĆ

ŁOŻYSK TRANSMISYJNYCH i MASZYNOWYCHpo zastosowaniu p a t e n t o - w a n e g o

Diamond CALYPSOL

Herman Meyer; lir. Berga

PETERSBURGB. Koniuszennaja 29.

2. .

CHARKÓWPl. Teatralny 7. I

612 PRZEGLĄD TECHNICZNY. 4 lipca 1912.

C. SKORYNAWARSZAWA-PRAGA

Olszowa 14, telefon N-r 259

FABRYKA MASZYNKAMIEŃ^ MŁYŃSKICH

BUDOWA MŁYNÓW.WSZELKIE ARTYKUŁY MŁYŃSKIE,

TURBINY, TRANSMISJE i t. p.

* J TOWARZYSTWO HANDLU METALAMI **

KOBRTNEK i DEKLERKANTOR. iSMADKYMARSKA. N » 2 ADR-TEL.METAŁLIAMCC

TCL.SKi.A3U 77lłTEL.KANTORU3566

jalco to:

BLACHĘ miedzianą, mosiężną, ołowianą, cyn-kową, cynkowaną, aluminiową, bimetalową,czarną ang., nejzylbrową, niklowaną'i t. p.

RURY miedziane, mosiężne, ołowiane i t. p.DRUT miedziany, mosiężny, bimetalowy, alu-

miniowy, nejzylbrowy i t. p.PRĘTY (sztangi) miedziane, mosiężne i t. p.CYNĘ w bl. i pręt., OŁÓW, CYNK, MIEDŹ,

ALUMINIUM, ANTYMON, N I K I E L ,ROTGUS, SZMELC wszelaki i t. p. B

oraz nabywa ' 1 6 1

Stare Metale, popioły, odpadki i t p.

Dachówkę Marsylskątrwałą, ładną i tanią

z kryciem lub bez — polecaKAZIMIERZ SOMMER, Inż.

Sadowa Ni 12, tel. 24-00. 307-*

rOdlewnia Żelaza i Emaliernia

st. Skarżysko, dr. żel. Nadwiślańska.

Odłowy do onrznwań cśntralnyoh:Rtxry żebrowe, Elementy,

Radjatory.Odlewy do kanalizacyi I wodociągów:

Rury i Fasony ciężkie i lek-kie, Rezerwoarki, Pompokry-

ty, Włazy i t. p.

Odlewy umaliawaiiu:Naczynia kuchenne, Zlewy,Klozety, Pisuary, Syfony.

Rnszta hartowane.Odlewy maszynowe I różna:

•Piece do wanien i ogrzewal-ne, 5

Z••

' Warszawa, Patertburg, Moikwa, Odotsa, Kilów, Ryga, Roittw n/D.• Charkiw, Ekatorynoiław, Wilno, I lomnl, Samtów I Irkuok. 1

Aparaty Asenizacyjnedo wywożenia nieczystości na pola i pompy do nich najlepiej nabyć można w fabryce

St. Trębicki i S*Cenniki

WARSZAWA,Sienna 39,

• 380 ,

ZŁOTE MEDALE.

Petersburg 1908. Częstochowa 1909.

Akcyjne Towarzystwo

iiiZarząd w Warszawie

Włocłzimierska JMfc 1S.

Częstochowa 1909. Odessa 1910.

Zakłady Towarzystwa w Ząbkowicach

chlorek wapnasodę kaustyczną

ług sodowy

wyrabiają,:

Karbidwęgle do lamp

łukowych.

.Ni 27 PRZEGLĄD TECHNICZNA. 613

KOLEJKI W4ZKOTOROWESzyny, Akcesorya, Zwrotnice, Tarcze obrotowe, Wagoniki

wywrotowe, Platformy, Złożenia osiowe i t, p. ,poleca

J—' -i—' -<ŁJ J- -Cii- 3 Ł J W -ctk. A tZ3 ^-J ^A- \ / V S5 -E^_ U. 7,-3.1,.-;«.

TOWARZYSTW AKCYJNYCH\99 •• # ? *„iirtwr Koppel

Królewska J\5 39.

Katalogi i kosztorysy gratis i franco.

.Projektowaniei

Budowa.

Kupno i Wynajem,

Maszyny parowe, Kotły parowe systemu „Diirr"Urządzenia tartaczne i wszelkie maszyny do.obróbki

drzewa — a fabryki

Tow, Akc, „Ryszard Pole" w Rydze.DOSTAWA MOTORÓW GAZOWYCH, NAFTOWYCH i BENZYNOWYCH.

Urządzenia do wytwarzania gaza ssanego.

TEKTURĘ ASFALTOWĄznanej dobroci i trwałości,

Roboty Asfaltowe,wylewanie chodników, dziedzińców, bram, tarasów, izolacyę

fundamentów,

Krycie dachów Tekturą Asfaltowąna Usfcwy, na gładko (bez listew) i podwójną warstwa,

(dachy klejone),

Wyborową smołę gazowąi specyalny LAK A S F A L T O W Y do smarowania dachów,

poleca:

i Fabryka Tektur

SPORNEGO.Inżyniera

Biuro Przedsiębiorstwa'w Warszawie,ul ica S o l e c JV§ 5 8 "(blisko Tamki)."

|Telefonu W |

FABRYKA

MIŁOSNAZARZĄD: WARSZAWA

NOWOSENATORSKA 8.TELEFON 8688 i 524.

Inż.=cer. Józef CieszewskiBIURO TECHNICZNE DLA PRZEMYSŁU. CERAMICZNEGO.!.

Budowa cegielni. • Fabryk cenrientu i wapna.Kontrola fabryk. Maszyny szwedzkie i krajowe.

, Nowosenatorska 8,

telefon 86-88 i 5-24.

614 PRZEGKLĄD TECHNICZNY. 4 lipca 1912.

TOWARZYSTWO

NOWOROSSYJSKIEFabryki i kopalnie znajdują się w JUZOWCE, gub. Ekaterynosławskiej,

w pobliżu stacyi JUZOWO dr. żel. Ekaterynińskiej.Adres dla listów:

pocitowa J U Z O W K A , guli, Kalerjnosfawdioj.Adres dla depesz;

ZAWODSKAJA lub JUZOWKA.

REPREZENTACYA W WARSZAWIE:

HERMAN METERWARSZAWA, UL. HR. BERGA Jfe 2.

Adres dla depesz: "Waisza-wa — Hermeyei.O

Reprezentanci w innych miejscowościach:W Petersburgu Komitet St.-Petersburski Towa-

rzystwa Noworosyjskiego, St.-Pe-tersburg, ul. Pocztamska JV6 13.

A (iniri dla depeoz: St.-Petersburg-Elektrlk.

„ Moskwi* Akcyjne Towarzystwo „Gustaw

„ Kijowie Dom Handlowy Inżynier Huszczo,Łoziński i S-ka, Kreszczatik 2B.

W Charkowie Inżynier Górniczy A. "W. Rut-czenko, Sumska il\B 39.

„ Rostowie n/D. N. A. G-ordon.„ Baka Filia Akcyjnego Towarzystwa

„G-ustaw List".„ Wilnie Feliks Dessler., Aleksandrowskn Bracia Ch. i R. Moznaim.„ Rydze J. A. Herskind.„ Odessie J. L. Halbreich, Policejskaja M 35.

Dla miejscowości położonych nad brzegami morza Czarnego i Azowskiego:Dom Handlowy de Martono i S-ka w Marjupolu.

Dla miejscowości położonych nad Wołgą: Dom Handlowy A. R Landsberg wMoskwie.

Zakłady Noworosyjskiego Towarzystwa dostarczają:Węgiel, koks, surowiec odlewniczy, hematytowy, martenowski ; zwierciadlany, ferro-mangan, ferrosilicium, silikoszpigel, cegłę ogniotrwałą, szyny stalowe wszelkich typówdla dróg żelaznych i tramwajów, szyny dla kopalń, belki żelazne wszelkich, wymiarów,stal resorową i fasonową, bloki stalowe w surowym stanie lub przewalcowane, żelazosortowe oraz fasonowe, blachy żelazne i stalowe, blacha dachowa, blachy grube dlabudowy pancerników i t. d. Odlewy stalowe i żelazne, wały kute, kowadła, mosty ko-lejowe, wiązania dachowe, kafary do szybów, zbiorniki i wszelkie koustrukeye żelazne.

27. PRZEGLĄD TECHNICZNY. 615

HENSCHEL & SOHN, CasseLLokomotywy T^t /?

' l ozajow dla drógżelaznych normalnych i podjazdowych,oraz dla tramwajów.

Lokomotywy il.a p,rzcdsif* / biorców robot

publicznych — w wielkim wyborze, donatychmiastowej dostawy.

LokomotywyTramwaje parowe*Prasy do muter

(systemu Kettlera) nie dające odpadków.

Henschel & Sohn, Oddz* Henrichshutte O Hattingen^RuhrFABRYKA STALI i ŻELAZA — WIELKA ODLEWNIA,

Blachy wszelkich rodzajów, koła do lokomotyw, odlewy stalowe i częścijjkute do 50 t wagidla lokomotyw, statków i maszyn.

Telefony*.497 i 286.

Przedstawiciel dla Warszawy i Królestwa

DANIEL KRAUSHAR[j .'-WARSZAWA, 22 Źórawia.

Adres telegr.:.„Niel".

POMPTTURBINOWE

W.E.T.S.DLA WSZELKIEJ ILOŚCI CIECZY.

Wysokość tłoczenia do 300 metr*Duży współczynnik 2 poiytkowy,

3B8

Prosta budowa*f

WARSZAWSKIE ELEKTR.FABRYKA MASZYN i APARATÓW

WARSZAWA* ZŁOTA 65*ADRES TELEGR- WETS-WARSZAWA.

SIRIUS

TELEF. 6 8^2 5.

616 PRZEGLĄD TEOHNICZJNY. 4 lipca 1912.

TOWARZYSTWO HANDLOWE

Kr. Sl Leddchowski i P"Warszawa, Nowosienna tel. 72-35.

„Metal Deploye".1 Wy łączne prawo wyrobuna Cesarstwo iKrólestwolJednolitą siatłę wyraWamy w 25-ciaróżnych wymiarach oczek od 10-ciudo 150 mm, z blachy grubości od

Żelbetonowe konstrukcye z wkładką z Jednolitej Siatki zy-skują na wytrzymałości wskutek równomiernego rozkładaniasię sił obciążających, dzięki jednolitości naszej siatki, znako-mitej spójności z betonem i praktycznie jednakowej rozsze-rzalności. ' •*.. .• ' ' ,

Tynk na S i a t c e Jednolitej jest trwały, nlepękający i w zupełrności zabezpiecza od ognia; a przytem jest tani i łatwy dowykonania. Do tynków speoyalnle wyrabiamy siatkę z otwo-rami 10 mm, w arkuszach 1,60 X 1)66 mtr., którą zawszeposiadamy na składzie.

Jednolita Siatka pozatem jest wybornym materyałem do wszel-kiego rodzaju ogrodzeń: wind, balustrad, balkonów, ogrodów,maszyn i t. p.

Zalety Jednolitej Siatki, na wszyBtkicli wezechświato-wycli Wystawach zwróciły powszechnąuwagę, w tlowiiii czego odznaczoną została n a j w y ż s z e m l n a g r o d a m i .

Wszelkie roboty z zastosowaniem naszej siatki przyjmujemy, *8 1

na które kosztorysy I projekty wysyłamy na pierwsze żądanie.

Oszczędne, estetyczne oświetleniekościołów, dworów, parków, podwórz, ulic, dworców kolejowych

przystani, fabryk i t. p.

za pomocą lamp naftowo-żarowych

Tow. „LA WlSUNCTOr w Brukselli.Oświetlanie jasne, tanie, efektowne.

Poważna Oszczędność Opału

wykonywa

PALENISKA MECHANICZNEJ SAMO WRZUTOWE

w Warszawie.

- Z A L E T Y :Samoczynne i równo'

mierne zarzucanie opału naruszty bez otwierania drzwi'czek.

Kompletne spalanie beznadmiaru powietrza.

Natychmiastowa reguła'cya ilości zarzucanego pali'wa w zaleiności od zapo'trzebowania pary.

Łatwa i prosta obsługa.-

Wszystkie organy ruchuna zewnątrz paleniska, nieulegają więc zużyciu.

Oszczędność na opale

doINSTALACYA WYKONANA W REKTYFIKACYI WARSZAWSKIEJ.

2o •

94

.Na 27. PBZEQT,Air> TECHNICZNI!. 617

Spis firm, ogłoszonych w numerze 27 Przeglądu Technicznego*«r. Str.

„A.geyau Tow. Akć. w ca. 598„Ageya" Tow. Akc, Sosnowice . . . . 608Asfaltowe Warsz. Przedsięb. w m.' . . 613Avenarius B. i S-ka w m 600Bernat JÓzef w m. , . , 608Bokae Ryszard w m. 610Bondi & Paschelea, Hamburg . . . . 606Borman B. i A. Lubiński w m. . . . 616Borman, Szwede i S-ka, Tow. Akc. w m. 616Borkowski Ł. J . w m 608Breitkopf Józef w m 598Braum.an i S-ka w m 609Bran Krzysztof i Syn w m 617Brygiewicz W., M. Zacker i S-ka w m. 595Carbo-Lumen, Tow. Akc, Lublin . . 602Chrzanowski J. A. w m 618Centralne Biuro Nowości Tecłmicz. w m. 594Czosnowski W. i Synowie w m. . . 604Elektrotechn. Urządź. Warsz. Zakł. w m. 606Elektryczne Warsz. Tow. „Sinus" w m. 615„Elektryczność" Tow. Akc. w m. . . 612Erlanger Antoni i S-ka -w m. . . . 595Eeist Aleksander w m 605Fiser Karol F. w m 697Fitzner W. i K. Gamper, Tow. Akc,

Sosnowice 596Eraenkel D. w m 595Fraget Józef w m. 599Eurowicz, Dr. Goldman i S-ka w m. . 6 1 1Galewskl i Dau w m 610Gazowe Zakłady w m. . . . . . . 595Geisler B-cia, Okolski i Patschke w m. 618Geyer Ludwik Tow. Akc, Łódź . . . 609Godlewski T. i S-ka w m 618Goldsobel Dr. J . A. w m 595

Goldberg Daniel (Zschocke, WerkeKaiserslauten) w m. 602

Gostyński Wł. i S-ka Tow. Akc. w m. 603Hassfeld Leon S. w m 617Henschel i Syn (Kransnar Daniel) w m. 615Heisler N. O. & Co., Petersburg . . . 601John J., Tow. Akc, Łódź 601Kempner Jan w m 693Kłobukowski Dr. W. P. w m. . . . 612Kobryner & Dekler w m 612Kon Daniel w m 610„Koppel Artur", Tow. Akc. w m. . . 618Kubicki i Procłmau w m 605Kuksz & Luedke w m 604Lampki Osram, Berlin Załącz.Langensiepen i S-ka, Tow. Akc. w m. 599Ledóchowski hr. St. w m 616Lilpop, Rau & Loewenstein w m. . . 604Lolat-Żelbet, Tow. Akc. w m. . . . 605Łebkowski Roman w m 607Łernpicki M. i S-ka w Sosnowcu. . . 606Maciejewski W . w m 605Madeyski Juliusz w m 611Meyer Herman w m. . . . . . . . 611Meyerhold & Co., Sosnowiec . . . . 600Miernicki St. w m 617„Miłosna" (J. Cieszewski) w m. . . . 613Mrokowski Stefan, Sosnowiec . . . . 601Miiller G. A. w m 605Neuman Ernest w m . 604Norblin, Bracia .Buch i T. Werner w m. 606Nowicki Antoni i S-ka, Dąbrowa Górn. 597Nowiński Tadeusz w m 611Noworosyjskie Tow., Jnzowka. . . . 614Ożarowski i Dobrski w m 607

str.Orfchwein, Karasiński i S-ka, Tow. Akc.

w m . 5 9 7Patzer Aleksander i Syn w m. . . . 617Pianko I. w m 610Pietraszkiewicz St. w m 606„Poręba", Tow. Akc, Zawiercie . . . 609„Promień" (Z. Korycki) w m . . . 618Próchnicki i Reinberg w m 600Przemysłowo-Leśne Tow. w m. . . . 599Rady E. w m 610Rohn., Zieliński i S-ka w m 593Rogóyski, Bcia Horn i Rupiewicz w m. 600Sauerstoff-Industrie A. &., Berlin . . 596Schęibler Karol, Tow. Akc, Łódź . . 602Skiba W. i A. Wyporek w m. . . . 607Skoryna C. w m. . . . . . . . . 612Sołecki J.- w m 595Sonamer Kazimierz w m 612Stephan, Frolich <S5Kliipfel, Scharley

(Śląsk Pruski) . 607Szczepański J . w m 618Szumowski Aleksander w m 617Trębicki St. i S-ka w m 612Troetzer J . i S-ka w m 599Ubezpieczeń od Ognia Warsz. Tow. w m. 608„Ursus" Spec. Eabr. Armatur i Moto-

rów w m. 603Vaedke Alfred, Kutno 597Wahl Alfred w m 610Wiśniewski Wł. (Zakł. Malcowskie) wm.Witwicki Jan, Kamienna 612Wolf R., Magdeburg 595Wortman J a n w m . 594Woysław Z. i I. Przeździecki w m. . 606Żochowski i S-ka w m 603

ODLEWNIA ŻELAZA

Aleksander Patzer i Syn•w. T77"a,rs!z;a/wie, L e s z m o Ifc-Tr. ©2. Telef. ±3-T<3

poleca odlewy: zwyczajne lane, lano-kute, h a r t g u s o w e , koła pasowe formowane maszy-nowo, windki różnych systemów do lamp łukowych. 114

FABRYKA ELEKTROTECHNICZNA =

WARSZAWA, Niecała 9. Tel. 17-44.

Oświetlenie elektryczne. =Instalacya telefonów. Pio-runochrony. Dzwonki elek-tryczne. Dostawa wszelkichartykułów elektrycznych.

Wszelkie budynki z drzewa mo-żna zabezpieczyć od pożaru i wil-goci Farbą azbestową ognio-trwałą przeciwgnilną — fabryki

„Natalia" 411

LEONA S. HASSFELDAw Warszawie, Włodzimieraka 4.

ARTYKUŁÓW i PAPIERÓW

UJNce

<

«£

RYSUNKOWYCH

4 iO

- *>vos

-NIRDUSfRlftHcLflBORE.

ST. M1ERNICKI81, Marszałkowska 81

TELEFON 12-60

1

70

H

O>03

sm*;

/?t//?F ŻELAZNEgazowe, k o t ł o w e , ogrzewalne i t. d. i t. d.

wyrobu hut krajowych.

ŁĄCZNIKI DO RUR LANO KUTE, znanej fabryki P O S T A ,

- listniejącej od 1753 roku M"".V

polecają: reprezentanci fabryki Fos ta

KRZYSZTOF BRUN i SYN »™7^Z.CENNIKI rja żądar)ie frariko i gratis. 279

618 PRZEGLĄD TECHNICZNY. 4 lipca 1912,

m

og

aut

jo =»o EL

rn o

Jw rn2 oS ffl

ri

offi

„KitsoiT, „ideał" i „Royal"Z ciśnieniem lub bez ciśnienia.Z koszulkami do góry lub na dół.

, Minimalne zużycie nafty.Prosta konstrukcya.

Łatwa obsługa.N i z k l e c e n y .

Wyłączne przedstawicielstwo i główny^składna Królestwo Polskie oraz gubernie:Kowieńską,; Mińską,, Mohylewską, Wo-łyńską, Kijowską,, Podolską, Bessa-

. — - — rabską i .Chersońską — -=-^=

„PROniEN"INSTALAOYE OŚWIETLEŃ i BIURO TECHNICZNE

J. Naimski i Z. KoryekiWłaściciel firmy inż. ZYGMUNT KORYGKI

Warazawa, Trębacka 2 (rdg Krak. Przedm.)

Telefon iNa 13-65. 186

Warszawska Fabryka Maszyn i Odlewnia

inżyniera I. A. C h r z a n o w s k i e g oZARZĄD: Hoża 25, tel. 57-82.

Buduje jako specyalność: •—•PRASY hydraul iczne dla olejarni. 129P o s t a w y w a l c o w e dla młynów dwu i czterowałowe

ż 'wałami do 350 mm średnicy i 1500 mm długości.Biuro wykonywa całkowite urządzenia

MŁYNÓW, TARTAKÓW i OLEJARNI.

DZIAŁ I.FABRYKA MASZYN.

WALCE SZOSOWE.Maszyny do budowy i kon-

serwacji dróg.GAZOWNIE.Kompresory.Materjały do urządzeń sil-

nikowych.OBRABIARKI do METALI.Aparaty dezynfekcyjne.

DZIAŁ II.

BIURO TECHNICZNE.

O g r z e w a n i a c e n t r a l n ewszelkich systemów.

WENTYLACJA.SUSZARNIE.

Towarzystwo Akcyjne Fabryki Maszyn

BRACIA GEISLER, OKOLSKI i PATSCHKEWarszawa, Leszno 114. - Telef.s Ogólny21-98, • Zarządu 7-34.Adres telegr.: „BRAGOP Warszawa". Klucze tel.: „Lieber" i „Engineering" 319

DZIAŁ

ODLEWNIA.

DZIAŁ; IV.

KOTLARNIA.

Żbiornfki: • : :.:'•;;•:Kotły ogrzewalne.Konstrukcje żelazne

i i p!. . - • ' - : • >

Odlewy żelaznewszelkiego rodzaju

Drutami* Robieumkiogo i "Wrotnowkiego, W i n a m , Włotórnierek. 3/5 (gmacŁ.Stow. Tecl,n.),Itelefon 14 6 7 . - Wydawca F«Uk. Kuoh« 2 e w .k l . R e d a k t a ^ i ^ a T s t . i n U I . W b > « t