przedsi~biorstw - michalskig.ue.wroc.plmichalskig.ue.wroc.pl/[24SHORT].pdf · Elastycznosc...

Electronic copy available at: http://ssrn.com/abstract=1000763

Grzegorz Michalski

Krotkoterminowe zrodla finansowania malych i srednich

przedsi~biorstw

1. Wst~p

W lasciwy dobor zrodel finansowania, a krotkoterminowych zrodelw szczegolnosci, ma wPlyw na wartosc malego tub sredniego

przedsi~biorstwa dla jego wlasciciela. Poziom krotkoterminowych

zobowi!!,.zan automatycznych, takich jak zobowi!!,.zania wobec dostawcow (kre-

dyt kupiecki), pomniejsza poziom kapitalu obrotowego netto, a co za tym idzie,

przyczynia si~ do zmniejszenia zaangaZowania w nim srodkow finansowych

oraz do wzrostu przeplywow pieni~Znych. Rownoczesnie czasami mati i sredni

przedsi~biorcy (dalej MSP) wykorzystuj!!,. krotkoterminowe zobowi!!,.zania do

stalego finansowania dzialalnosci przedsi~biorstwa (traktuj!!,.c je jako stalyskladnik struktury kapitalowej). W takich przypadkach koszt niektorych krotko-terminowych Zrodel finansowania znajduje swoje odzwierciedlenie w koszcie

kapitalu, ktory w trakcie szacowania wartosci przedsi~biorstwa jest wykorzy-

stywany do dyskontowania oczekiwanych przeplywow pieni~znych.

Wraz ze spadkiem kosztu kapitalu, wzrasta ekonomiczna wartosc MSpl i od-wrotnie, wyzszemu kosztowi kapitalu towarzyszy nizsza wartosc zdyskontowa-

nych przeplywow pieni~znych. W spomniane zaleznosci przedstawia rysunek I.

0

I Dyskusja na temat ;wartosci MSP dla wlasciciela, z rozroinieniem na pozafinansowe czynniki

ksztaltuj!l.ce wartosc MSP oraz finansowe irodla tej wartosci, zawarta jest w pracy: G. Michalski,

Plynnoscfinansowa w maiych i srednich przedsi~biorstwach, WN PWN, Warszawa 2005, s. 21-

24.

Krotkoterminowe zrodla finansowania malych i srednich przedsiebiorstw (Short-Run Sources of Financing Small and Middle Enterprises in Polish), [in:] Przeksztalcenia rynku finansowego w Polsce, P. Karpus, J. Weclawski (ed.), Wydawnictwo UMCS, Lublin 2005, ISBN: 83-227-2473-X, t. 2, p. 171-184

Electronic copy available at: http://ssrn.com/abstract=1000763

172 Grzegorz Michalski

Rysunek 1. Wplyw zarz~dzania zobowi1j,Zaniami biez~cymi na wartosc MSP

wplywa na CF wplywa na k

ZARZI\DZANIE C~;;(;,!%;:':'1i:;,"'.!",; . ,(;;~'; . '""'C'CCKOSZT C' ",C' "",,"C c ,NALEZNOSCIAMI :" FINANSOWANIAc!r;~

(wplyw na CR, KS, KZ. (wartoscplynnosci) :'Ll KON) ;",+c

ZARZI\DZANIE

ZAPASAMI

(wplyw naKS. KZLlKON) WARTOSC wplywa na t

, . ZARZI\DZANIE MALEGO I SREDNIEGO

SRODKAMI PRZEDS~BIORSTWA ZAGROZENIE

PIENIijiNYMI EV - ~ -5!L- UTRAT ~

(wplyw na KS. KZ, LlKON) MSP - L."

( l+k ) ' PLYNNOSCI

,-I

~J' %c"j;t',':ZOBO~ANIAMf;"

"~Ii;"(~~ CLlY;!jj <,;,.:U

Oznaczenia: CF - przeplywY pieni~Zne; CR - przychody ze sprzedaZy; KS - koszty sta-

le; KZ - koszty zmienne; LlKON - przyrost kapitalu obrotowego netto; k - koszt kapitalu

finansuj~cego przedsi~biorstwo; t - okres Zycia przedsi~biorstwa.

Zr6dlo: G. Michalski, OF. cit., s. 170.

EV -~ CPr

MSP - .;:r ~

2. Krotkoterminowe zrodla finansowania

Krotkotenninowymi zrodlami finansowania nazywamy zobowi~zania, kto-

rych tennin uregulowania uplywa W cillgu jednego roku od momentu ich po-

wstania. W wypadku przedsi~biorstw, w ktorych cykl kapitalu obrotowego jestdluZszy od jednego roku, tennin uregulowania zobowillZan Die maze przekro-

czyc dlugosci tego cyklu!

Potrzeby finansowe zmieniaj~ si~ w zaleZnosci od skali aktywnosci przed-

si~biorstwa i wielkosci popytu na jego produkty. Jezeli potrze~y zwi~kszaj~ si~,

wowczas s~ finansowane cz~sciowo: wzrastaj~cymi zobowi~zaniami dlugoter-

minowymi i tzw. "spontanicznymi" zobowi~zaniami krotkotenninowymi.3

Przedsi~biorca ma mozliwosc pokrywania swoich zobowi~zan z wykorzys-taniem roznych strategii finansowych zarz~dzania skladnikami maj~tku obroto-

2 POT. w. D~bski, Zarzqdzaniejinansami, t. 2, CIM, Warszawa 1996, s. 34.; J. Czekaj, Z. Dre-

sler, Zarzqdzaniejinansami przedsi~biorstw - podstal-lJl teorii, PWN, Warszawa 2001, s. 162.

3 A. Rutkowski, Analiza kosztow krotkoterminol-lJlch irodel jinansowania, "Controlling i Ra-

chunkowosc Zarz!ldcza" 1999, nr 2, s. 20.


Kr6tkotenninowe f.r6dla finansowania malych i srednich przedsi~biorstw 173

wego i zobowi!!:.Zaniami krotkotenninowymi. Jako irodla finansowania krotko-

tenninowych potrzeb przedsi~biorstwa, zazwyczaj wymienia si~:- krotkotenninowe kredyty bankowe (i inne po"zyczki krotkotenninowe),

- krotkotenninowe papiery dluzne (np. weksle),- zobowi!!:.Zania wobec dostawcow i inne zobowi~zania biez~ce (tZW. zobo-

wi~zania "automatyczne", nalez~ do nich: kredyt kupiecki, zobowi!!:.Zania

wobec budzetow, innych instytucji publicznoprawnych, wobec pracow-

nikow),

- inne krotkotenninowe zrodla finansowania (min. faktoring).

Male i srednie przedsi~biorstwa maj~ ograniczone mozliwosci emisji krotko-

tenninowych papierow dlumych, a wykorzystanie weksli (wlasnych), chociaz

ma miejsce, najcz~sciej towarzyszy innego rodzaju transakcjom, jako dodatkowe

ich zabezpieczenie. Wykorzystanie krotkotenninowych kredytow bankowych jest

takZe ograniczone i najcz~sciej banki s~ bardziej sklonne udzielac kredytow

wlascicielowi przedsi~biorstwa jako osobie fizycznej (tj. kredytow konsumpcyj-

nych w rachunku osobistym).4 Wynika to z dwoch powodow:- przedsi~biorca, kieruj~c wszystkie Wplywy ze sprzeda"zy na swoje osobi-

ste konto, jest traktowany przez bank jako klient 0 relatywnie wysokichwplywach i jako taki otrzymuje relatywnie wyzsze, niz gdyby byl oce-niany jako finna, limity kredytowe,

- bankowi bardzo trudno jest dokonac rzeczywistej oceny zdolnosci i wia- ""."

rygodnosci kredytowej malych i srednich przedsi~biorstw, dlatego prefe- '" ~

ruje ocen~ przedsi~biorcy jako osoby fizycznej.Maly i sredni przedsi~biorca, wykorzystuj~c tak rozne zrodla finansowania,

powinien starac si~ optymalizowac struktur~ zadluzenia przez minimalizacj~ kosz-

tow zwi~zanych z finansowaniem. Wybieraj~c okreslon~ metod~ finansowania

swoich krotkotenninowych potrzeb, powinien wzi~c pod uwag~ nast~uj~ce za-

gadnienia:

. Dost~nosc wybranego irodla finansowania, czyli mozliwosc zdobycia

kwot potrzebnych przedsi~biorstwu w okreslonych momentach przyszlo-

sci.

. Zwi~zany z tym zrodlem poziom ryzyka mierzony zmiennosci~ stopy

oprocentowania lub prawdopodobienstwem ewentualnej odmowy uzy-

skania finansowania.

. Efektywny koszt pozyskania kapitalu z tego irodla. Nale"zy przy tym pa-

mi~tac 0 uwzgl~dnieniu kosztow bezposrednich i alternatywnych. Dzialal-

nosc gospodarcza bazuj~ca calkowicie na kredycie kupieckim maze pro-

wadzic do ograniczenia wspolpracy do jednego dostawcy, ktory udzielaodroczenia splaty. Tego typu sytuacja maze ograniczac swobod~ podej-mowania decyzji dotycz~cej tego, kto b~dzie dostawc~ przedsi~biorstwa.

4 E. Balcerowicz, Mikroprzedsi~biorstwa; sytuacja ekonomiczna, finansowanie, wlaSciciele, CASE,

Warszawa 2002, s. 137.

I "',


174 Grzegorz Michalski .;

. Elastycznosc przedsi~biorstwa korzystaj~cego z danego irodla, wynikaj~ca

z istnienia, lub Die, mozliwosci przesuni~cia w czasie splat zobowi~, moz-liwosci pozyskania dodatkowych srodk6w oraz mozliwosci dopasowania

wybranego ir6dla do zmieniaj~cej si~ sytuacji. WaZne takZe jest nastawienie

wierzyciela w warunkach zmiennosci do dluZnik6w maj~cych klopoty.

3. Strategie finansowania aktywow biez~cych

Strategie finansowania aktyw6w biez~cych (~ng. alternative current asset

financing policies) s~ zbiorem kryteri6w i regul postl(powania podporz~dkowa-nych realizacji celli, jakim jest pomnazanie bogactwa wlasciciela MSP, kt6rymi

kieruje si~ zarz~dzaj~cy przedsi~biorstwem wlasciciel w trakcie podejmowaniadecyzji odnosz~cych si~ do zdobywania srodk6w na finansowanie biez~cych

i przyszlych potrzeb oraz okreslania sposob6w i kierunk6w wykorzystania tych

srodk6w, przy uwzgl~dnieniu znanych kieruj~cemu MSP szans, ograniczeni zwi~zk6w z otoczeniem.

Strategie takie s~ wypadkow~ rynkowych warunk6w i osobistych sklonnosciwlasciciela MSP (przede wszystkim sklonnosci do ponoszenia ryzyka). Na jej

podstawie MSP wyznacza odpowiedni~ struktur~ biez~cych aktyw6w i zr6dlaich finansowania. Mozliwe jest zastosowanie przez przedsi~biorc~ jednej

z trzech strategii finansowania aktywow biez~cych: agresywnej, umiarkowanej

lub konserwatywnej.Strategia agresywna finansowania aktyw6w biez~cych polega na tyro, ze

znaczna cz~sc stalego i calosc zmiennego zapotrzebowania przedsi~biorstwa na

zr6dla finansowania zwi~zane z aktywami biez~cymi pochodzi z finansowania

kr6tkoterminowego.

Rysunek 2. Agresywna strategia finansowania aktyw6w biez!!.cych w MSP

wartosc

w zlotych . .

aktywa blez(\.ce zmienna cz~sc/ aktywow

biez(\.cyh

stala cz~sc

aktyw 0 w~ / biez(\.cyh

/ i aktywafmansowanie trwale

dlugoterminowe

"Zr6dlo: G. Michalski, Finansowe strategie przedsi~biorstwa, Monografie i Opracowania . '

WSZiA, Opole 2004, s. 105.


Kr6tkotenninowe zr6dla finansowania malych i srednich przedsi~biorstw .J 75

Jest to widoczne na rysunku 2. Zmienne zapotrzebowanie na aktywa biez~ce

jest przedstawione przez najwyzej polozon~ lini~ falist~. Z kolei linia polo zona

nieco nizej reprezentuje poziom finansowania dlugoterminowego. Widoczne

jest, ze finansowanie dlugookresowe nie pokrywa nawet stalego zapotrzebowa-

ilia na aktywa obrotowe. Oznacza to, ze s~ one finansowane przez kapital krot-koterminowy. Zalet~ takiego rozwi~ania jest nizszy koszt finansowania ze-

wn~trznego wynikaj~cy z faktu, ze koszt finansowania krotkoterminowego jest

zazwyczaj nizszy od finansowania dlugookresowego. JednakZe takie rozwi~a-

nie wi~ze si~ z wyzszym poziomem ryzyka wynikaj~cego z faktu, iz w przypad-ku jakichkolwiek zmian poda:iy pieni~dza na rynku pieni~znym, stopy procen-

towe kredytu krotkoterminowego zmieniaj~ si~ gwaltowniej oraz maze dojsc do

tego, ze z powodu mniejszej podazy pieni~dza przedsi~biorstwo stosuj~ce agre-

sywn~ strategi~ finansowania aktywow biez~cych utraci mozliwosc dalszego

finansowania (poniewaz bank udzielaj~cy kredytu nie przedluzy umowy).

Z kolei strategia konserwatywna finansowania aktywow biez~cych polega na

tym, ze zarowno trwaly jak i zmienny stan aktywow biez~cych jest utrzymywa-

ny w oparciu 0 finansowanie dlugoterminowe.

Rysunek 3. Konserwatywna strategia finansowania aktyw6w biez!lcych w MSP

wartosc

w zlotych finansowanie

dlugotenninowe zmienna cz~sc

""'" aktyw6w

biei~cych

~ 1 . .aktyw b . . sta a cz~sc

.,...,...' a lez~ce ak . tywow

biei~cych

iaktywa

trwale

Zr6dlo: G. Michalski, Finansowe strategie przedsi~biorSh1'a, s. 106.

Strategi~ konserwatywn~ przedstawia rysunek 3. Zmienne zapotrzebowanie

; na aktywa biez~ce jest ilustrowane przez lini~ falist~. Z kolei linia przechodz~ca

~ stycznie do gornych wierzcholkow "fali" reprezentuje poziom finansowania

I dlugoterminowego. Widoczne jest, ze finansowanie dlugookresowe prawie caly

t czas przewyzsza zapotrzebowanie na aktywa biez~ce. W sytuacji, w ktorej fi-

... nansowanie dlugookresowe przewyzsza zapotrzebowanie na finansowanie ak-

tywow biez~cych (sytuacja taka jest na rysunku 3 ilustrowana przez to, ze linia

odpowiadaj~ca dlugoterminowemu finansowaniu znajduje si~ ponad lini~ falis~

przedstawiaj~c~ zapotrzebowanie na aktywa biez~ce, a wi~c prawie caly czas,

z wyj~tkiem momentow stycznosci dwoch linii), przedsi~biorstwo posiada nad-



wyzki srodkow pieni~znych, jakie moze przeznaczyc na krotkoterminowe inwe-

stycje finansowe. Strategia konserwatywna z racji tego, ze stosujl\.ce jl\. MSPnajcz~sciej jest krotkoterminowym inwestorem i rownoczesnie dlugotermino-wym wierzycielem, charakteryzuje si~ nizszym poziomem ryzyka i nizszymi

korzysciami zwil\.zanymi z finansowaniem. Niskie ryzyko wynika z faktu, ze

umowy dlugoterminowego kredytu Sl\. zawierane znacznie rzadziej niz umowy

kredytu krotkoterminowego. Nizsze korzysci ze stosowania tej strategii Sl\. efek-

tern wyzszego kosztu dlugoterminowego finansowania, ktory jest podstawowym

finansowaniem w tej strategii.

4. Kredyt kupiecki

Z pun~tu widzenia MSP korzystajl\.cego z kredytu kupieckiego jest on uwi-

doczniony jako zobowi!\.Zania wobec dostawcow. Powstajl\. one w momencieumozliwienia przez dostawc~ odroczenia platnosci za dostawy (surowcow, ma-

terialow, energii, paliwa, uslug obcych). Kredyt ten jest spontanicznym (tzn. au-tomatycznie powstajl\.cym zobowil\.zaniem - Die trzeba 0 Diego wyst«powac)

zrodlem finansowania majl\.tku obrotowego przedsi~biorstwa, poniewaz jego wiel-

kosc cz~sto wzrasta wraz z wielkoscil\. dokonywanych zakupow.

Kredyt kupiecki przewyzsza inne formy krotkoterminowego finansowania

zewn~trznego. Jest dost«pny zdecydowanej wi~kszosci nabywcow, ktorzy Sl\.

znani dostawcom i dokonujl\. zakupow wzgl~dnie regularnie. Kredyt kupiecki

jest zazwyczaj niedost«pny dla nowo wchodzl\.cych na rynek konkurentow, gdyz

z punktu widzenia kredytodawcy Sl\. oni obarczeni zbyt du:iym ryzykiem po-

wstania naleznosci niesci!\.galnych.5 Ponadto kredyt kupiecki jest udzielany zwy-kle w rachunku otwartym i Die wymaga specjalnych zabezpieczen.

5. Krotkoterminowe finansowanie bankowe

W miar~ wzrostu potrzeb finansowych MSP zwracajl\. si~ do wspolpracujl\.-cych z nimi bankow lub przedsi~biorstw 0 dodatkowe fundusze. Krotkotermi-

nowe pozyczki i kredyty bankowe s!\., z najcz~sciej stosowanych, drugim po

kredycie kupieckim zrodlem finansowania krotkoterminowego. Pozyczki oraz

finansowanie bankowe Die majl\. charakteru automatycznego. Jesli bank odrzuci

wniosek 0 kredyt bankowy, to moze to oznaczac dla MSP utrat~ atrakcyjnych

mozliwosci rozwoju tub nawet grozb~ powstania trudnosci finansowych.

Krotkoterminowe kredyty bankowe wyst~pujl\. w postaci kredytu w rachunku

biezl\.cym (czyli linii kredytowej) albo w formie kredytu obrotowego. Mogl\. one

5 R. A. Brealey, S. C. Myers, Podstawy finansow przedsi~biorstw, WN PWN, Warszawa 1999,

s.1192-1198.


Krotkoterminowe irodla finansowania maiych i srednich przedsi~biorstw 177

byc zabezpieczone lub niezabezpieczone. Zabezpieczeniem mog(1,. byc skladniki

maj(1,.tku obrotowego, np. zapasy, cesja naleznosci lub aktywa trwale.Z powodu duzego podobienstwa mi«.dzy poZyczk(1,. a kredytem (rozni(1,. si«.

zasadniczo jedynie tym, jakie podmioty maj(1,. uprawnienia do udzielania danej

formy finansowania, oraz tym, czy maj(1,. prawo domagac si«. informacji 0 prze-

znaczeniu srodkow6) zrodla te analizuje si«. najcz«.sciej rownoczesnie.

Kredyt w rachunku biez~cym polega na oddaniu do dyspozycji przez wie-

rzyciela srodkow pieni«.znych do okreslonej wysokosci. Podmiot bior(1,.cy kredyt

ponosi z tego tytulu szereg platnosci. Prowizja jest placona proporcjonalnie do

przyznanej kwoty, a odsetki naliczane s(1,. i splacane, gdy przedsi«.biorca korzy-stat z kredytu. Dla przedsi«.biorcow niepotrafi(1,.cych przewidziec biez(1,.cych po-

trzeb finansowych kredyt w takiej formie jest korzystny. Do zapewnienia plyn-

nosci w przypadku pojawienia si«. nieprzewidzianych trudnosci finansowych

sluz(1,. kwoty oddane do dyspozycji w linii kredytowej, poniewaZ w sposob poza-

bilansowy poprawiaj(1,. plynnosc przedsi«.biorcy. Dla banku kredyt ten stanowi

duze utrudnienie, dlatego ze musi on utrzymywac rezerwy tych srodkow, Die po-

siadaj(1,.c gwarancji, ze podmiot z nich skorzysta. Dlatego tez dost«.p do tego zro-dla maj(1,. przede wszystkim najlepsi klienci banku.

Stop«. procentow(1,. w umowie kredytowej ustala si«. na poziomie stalym lubzmiennym. Jesli wyst«puje na poziomie zmiennym, to okresla si«. w umowie

sposob okreslania oprocentowania, to znaczy zasady, wedlug ktorych b«.dzie si«.ona zmieniac.

Oprocz zabezpieczen i stopy procentowej w umowie kredytowej okresla si«.

rowniez kwot«. kredytu, terminy splaty, harmonogram obslugi kredytu w cz«.sci

odsetkowej i kapitalowej oraz inne istotne warunki, do ktorych zalicza si«.: kau-cje, prowizje, oplaty administracyjne, oplaty za przyj«.cie wniosku. Te inne is-

totne warunki prowadz(1,. do zmniejszenia kwoty netto pozyskiwanej przez kredy-

tobiorc«. (pozyczkobiorc«.).Koszt jedynie cz«.sciowo jest uzalezniony od poziomu odsetek, poniewaz na

ten koszt skladaj(1,. si«. takze inne obci(1,.zenia, takie jak: prowizje, oplaty admini-stracyjne, kaucje. Kolejn(1,. kwesti(1,.jest termin platnosci: czy platnosc za udziele-Die kredytu ponoszona jest na pocz(1,.tku okresu czy tez w innym terminie. Jesliplatnosc jest ponoszona na pocz(1,.tku okresu, to zmniejsza kwot«. netto poZyczki.Rownie waiDe jest ustalenie podstawy, od ktorej b«.d(1,. naliczane odsetki i pro-

WIZje.Umowy kredytowe zawiera si«. na podstawie nominalnych stop odsetek.

Stopy te dla kredytow 0 terminie splaty krotszym od roku rozni(1,. si«. od rzeczy-wistych stop procentowych znanych tez jako efektywne stopy procentowe. Rze-czywiste koszty pozyskania kredytu okreslane s(1,. przez efektywne (rzeczywiste)stopy procentowe. Jest to powod, dla ktorego maly i sredni przedsi«.biorca przed

6 G. Michalski, Leksykon zarzqdzaniafinansami, C.H. Beck, Warszawa 2004, s. 75-76.


178 . Grzegorz Michalski

zawarciem umowy powinien bardzo ostroznie szacowac efektywnosc kredytu

i za kazdym razem poznac efektywnll. stop~ odsetek.7

Wyst~ujll. rozne metody naliczania odsetek od kredytow krotkotermino-

wych. Mogll. byc one naliczane jako8 odsetki proste (ang. simple interest), zdys-

kontowane (ang. discounted interest), skumulowane (ang. add-on interest).

Odsetki proste. Przy kredycie z odsetkami prostymi kredytobiorca powi-

DieD dokonac zwrotu otrzymanej kwoty kredytu razem z odsetkami w z gory

ustalonym terminie.

Efektywna roczna stopa odsetek zalezy od nominalnej story odsetek oraz od

okresu wykorzystania kredytu. Nale.zy zwrocic uwag~ na to, ze im cz~stsza jest

kapitalizacja (cz~sto wynikajll.ca z krotszego okresu korzystania z kredytu), tym

wyzsza wartosc efektywnych stop rocznych.

Odsetki platne z gory. Przy kredycie ze zdyskontowanymi odsetkami do

dyspozycji przedsi~biorcy korzystajll.cego z kredytu stawiana jest kwota kredytu

pomniejszona 0 zdyskontowane odsetki. W terminie zwrotu kredytu powinien

on zwrocic jedynie zasadniczll. jego kwot~, pomniejszonll. juz 0 odsetki. Tego

rodzaju kredyty charakteryzujll. si~ WYZSZIl. od nominalnej, efektywnll. (rzeczywi-

st!l) stopll. odsetek.Saldo kompensujllce. Dodatkowll. komplikacjll. w szacowaniu rzeczywistej

stopy procentowej jest sytuacja, w ktorej udzielony jest kredyt z tak zwanym

saldem kompensacyjnym (bll.dz kompensujll.cym). Umowa takiego kredytu

zmniejsza swobodtt. kredytobiorcy w dysponowaniu caloscill. srodkow przyzna-

nych przez bank. Kredyt taki jest udzielany pod warunkiem, ze dluznik pozo-

stawi na swaim koncie w banku okreslonll. cz~sc przyznanego kredytu.9 Niniej-

sza kwota jest wlasnie saldem kompensujll.cym. Zll.danie przez wierzyciela pozo-

stawienia na koncie okreslonej cz~sci przyznanego kredytu skutkuje wzrostem

kosztow pozyskania srodkow finansowych. Do kosztow odsetek dochodzll. wte-

dy koszty zatrzymanych na koncie pienitt.dzy.

Kolejnym wariantem kredytu, przy ktorym bank wymaga od przedsi~bior-

stwa zaci!l.gajll.cego jll. pozostawienia na koncie salda kompensacyjnego, jest

wariant ze zdyskontowanymi odsetkami (tzn. platnymi z gory). W takim przy-

padku roznica mi~dzy nominalnll. a efektywnll. (rzeczywist!l) stopll. odsetek jest

jeszcze wi~ksza. Wynika to z faktu, ze kwota pozostawiona do dyspozycji kre-

dytobiorcy jest najmniejsza ze wszystkich do tej pory omowionych wariantow.

Istniejll.ce w praktyce sposoby naliczania odsetek oraz wymuszanie przez nie-

ktore banki utrzymywania tzw. saId kompensujll.cych powoduj~ ze istniejll. co

7 W. Pluta, Planowaniefinansowe w przedsi~biorstwie, wyd. 2, PWE, Warszawa 2003, s. 83.8 Szerzej id., Koszty obslugi krbtkoterminowych kredytbw bankowych, "Rachunkowosc" 1996,

nr4,s.187.9 S. A. Ross, R. W. Westerfield, B. D. Jordan, Finanse przedsi~biorstw, DW ABC, Krakow 1999,

s.628.


Kr6tkoterminowe zr6dla finansowania malych i srednich przedsi~biorstw 179

najrnniej cztery podstawowe warianty zaci~ania kr6tkoterminowych kredyt6w.R6Zni~ si~ one wysokosci~ koszt6w pozyskania srodk6w finansowych.1O

6. Faktoring

Opr6cz wczesniej wymienionego kredytu kupieckiego, kredyt6w i po"zyczek,MSP ma mozliwosc kr6tkoterminowego finansowania wynikaj~cego z korzys-

tania z faktoringu. Faktoring polega na tym, ze przedsi~biorstwo, dokonuj~c sprze-

da"zy na zasadach kredytu kupieckiego, Die oczekuje na sPlyw naleZnosci zasprzedane wyroby i/lub usrugi, lecz otrzymuje naleZne srodki finansowe wynika-j~ce ze sprzeda"zy od instytucji finansowej swiadcz~cej uslugi faktoringu. Po upiy-

wie terminu wymagalnosci instytucja finansowa odzyskuje srodki przekazane

przedsi~biorstwu poprzez sci~ni~cie naleZnosci od odbiorc6w. Wynagrodzeniem

dla instytucji swiadcz~cej uslugi faktoringu jest prowizja. Przedsi~biorstwo, doko-

nuj~ce sprzeda"zy na zasadach kredytu kupieckiego, kt6re korzysta z uslug fakto-ringu, nazywane jest faktorantem. Faktorant powinien decydowac si~ na korzy-stanie z uslug faktoringu jedynie wtedy, gdy korzystanie z tej usrugi wpiynie nawzrost wartosci przedsi~biorstwa dla jego wlaSciciela. Instytucja swiadcz~ca uslu-gi faktoringu nazywana jest faktorem. Rysunek 4 przedstawia schemat dzialani~

faktoringu w wypadku stosowania metody awansowej.

Rysunek 4. Mechanizm dzialania faktoringu - metoda awansowa

MSP - dostawca [2]

[faktorant] "

[Ia] [lb] Instytucja finansowa

[faktor]

~

~ Odbiorca korzystajllcy [3]

z kredytu kupieckiego

Oznaczenia: [I a] - male i srednie przedsi~biorstwo dokonuje sprzedaZy na zasadach kredytukupieckiego, przekazujllc odbiorcy produkty lub uslugi, [Ib] - informacje 0 transakcji przekazy-wane sIt faktorowi, [2] - faktor przekazuje faktorantowi r6wnowartosc okolo 80% naleznosci

bezposrednio po transakcji, a reszt~ (pomniejszonll 0 prowizjl;) w terminie p6zniejszym, [3] -

odbiorca przelewa naleznosc za zakupione produkty lub uslugi na konto faktora.

Zr6dlo: A. Skowronek-Mielczarek, Male i srednie przedsi~biorstwa. Zr6dlafinansowa-

nia, C.H Beck, Warszawa 2003, s. 98.

10 Szersze om6wienie koszt6w finansowania bankowego wraz z przykladami ich szacowania

znajduje si~ w pracy: W. Pluta, Koszty obs/ugi..., s. 190.

,

,

i

i


180 Grzegorz Michalski ""'

Najistotniejsz~ funkcj~ faktoringu jest finansowanie przedsi{(.biorstwa doko-

nuj~cego sprzedaZy na zasadach kredytu kupieckiego. Finansowanie faktorin-giem ma t{(. zalet{(., ze nawet jesli przedsi{(.biorstwo dokonuj~ce sprzedaZy swoichproduktow nie kwalifikuje si{(. do otrzymania kredytu bankowego, z powodu

zbyt niskiej wlasnej wiarygodnosci kredytowej i/lub braku zdolnosci kredyto-wej, to cz{(.sto mozliwe jest finansowanie w oparciu 0 faktoring. Faktor bowiem,

w pierwszym rz{(.dzie, nie ocenia przedsi{(.biorstwa dokonuj~cego sprzedazy, lecz

instytucje, ktore od niego nabywaj~ i to jakosc ich naleznosci jest podstaw~ do

udzielenia finansowania.

Istniej~ dwie podstawowe metody przelewu srodkow finansowych mi{(.dzy

faktorem a faktorantem: metoda awansowa i metoda dyskontowa.11 Metoda

awansowa polega na tym, ze bezposrednio po przedstawieniu kopii faktury do-

kumentuj~cej dokonanie sprzedaZy na zasadach kredytu kupieckiego faktorant

otrzymuje od faktora zaliczk{(. w wysokosci okolo 80% wartosci faktury. Sche-mat tej metody jest przedstawiony na rysunku 2. Druga metoda, dyskontowa,

rozni si{(. od awansowej tym, ze faktor nabywa naleznosci i natychmiast placi

calosc naleznosci pomniejszon~ 0 dyskonto wynikaj~ce z faktu, ze naleZnosciwplyn~ do niego pozniej oraz pomniejszon~ 0 prowizj{(. za uslugi swiadczone na

rzecz faktoranta.Glowna idea faktoringu pocz~tkowo zakladala realizowanie funkcji finan-

sowej. Obecnie jednak wymaga si{(., aby przedmiot faktoringu oprocz cesji na-leznosci uzupelniany byl takze co najmniej dwoma innymi uslugami dodatko-

wymi, gdyz w przeciwnym razie, w wypadku samej funkcji finansowej, powsta-je obowi~ek dokonania oplat skarbowych, poniewaz taki faktoring jest trakto- t

wallY jako cesja naleznosci12, mimo ze cesja nalemosci dokonywana bez fakto-

ringu rozni si{(. od faktoringu tym, ze przy cesji, cesjonariusz (np. bank, na ktory

przez przedsi{(.biorstwo naleZnosci zostaly scedowane) jest wlascicielem nalez-

nosci, ale ich sciqgni{(.cie nalezy do cedenta (przedsi{(.biorstwa, kt6re dokonalo

cesji), natomiast w wypadku faktoringu, najcz{(.sciej wlascicielem naleZnosci

i podmiotem odpowiedzialnym za ich sciqgni{(.cie jest faktor .13

Poza gl6wnymi korzysciami, takimi jak zmniejszenie zaangazowania srod-

kow w kapital obrotowy netto i ograniczenie koszt6w sciqgania naleznosci, sto-sowanie faktoringu wi(1:Ze si{(. z nast«puj~cymi niedogodnosciami 14:

- oprocentowanie, zblizone wysokosci~ do kredytu bankowego,

- prowizje przygotowawcze wielkosci od 0,1 do 3% limitu faktoringu,

II A. Skowronek-Mielczarek, Male i srednie przedsi~biorstwa. Zrodla finansowania, C.H. Beck,

Warszawa 2003, s. 99.12 Temat niefinansowych funkcji faktoringu oraz dokladniejsze omowienie jego typow zawiera:

J. Grzywacz, Factoring, Difin, Warszawa 2001, s.42-103 oraz A. Skowronek-Mielczarek, op. cit,rs.98-105.

13 S. A. Ross, R. W. Westerfield, B. D. Jordan, op. cit., s. 629. (

14 T. Slonski, Finansowanie dzialalnosci bieiqcej, [w:] W. Pluta [red], Finanse maiych isred- '

niGh przedsi~biorstw, PWE, Warszawa 2004, s. 186-189.

I

I

I

I

!


Kr6tkoterminowe zr6dla finansowania malych i srednich przedsi~biorstw 181

- prowizja za przej~cie ryzyka niewyplacalnosci odbiorcow na poziomie od

1 do 4%,

- prowizje administracyjne w wysokosci od 0,3 do 10% wartosci wierzy-

telnosci za swiadczenie uslug dodatkowych w zakresie ksi((.gowosci, in-kasa, okresowej oceny zdolnosci kredytowej dluznikow, monitorowania

dluznikow przedsi~biorstwa i doradctwa.

Ponadto powazne konsekwencje dla MSP maze miec oslabienie kontaktow

z klientami. Najcz~sciej, duzo cz~sciej w wypadku malych i srednich przedsi~-biorstw niz w wypadku du"zych firm, bezposrednia znajomosc klientow z jego

wlascicielem ma duze znaczenie. Przej~cie przez faktora wielu funkcji zwi~za-

nych z zarz~dzaniem naleZnosciami i sprzedaz~ na kredyt kupiecki oslabia t~

wi~z. Ponadto powstaje zagrozenie wynikaj~ce z problemu agencji oraz asyme-

trii informacji,Faktor, b~d~c instytucj~ finansow'l:, najcz~sciej duz'l:, maze byc powi~zany

kapitalowo z konkurencj~ malego i sredniego przedsi~biorstwa. St~d istnieje

zagrozenie (i silna pokusa) nieetycznych zachowan, ktore mog~ posluzyc prze-

kazywaniu danych klientow MSP do konkurencji tub wr~cz kradziez kontaktow

przez poinformowanie obslugiwanych odbiorcow, ze kolejne dostawy b~d~ re-

alizowane przez inne przedsi~biorstwo (powi~zane z faktorem),

W sytuacji gdy wszelkie kontakty z odbiorcami b~d'l:, na podstawie umowyfaktoringowej, obslugiwane przez faktora (ktory b~dzie dokonywal selekcji od-

biorcow mog~cych skorzystac z kredytu kupieckiego), mozliwe jest obnizenie

przychodow ze sprzeda"zy, wynikaj~ce ze zbyt rygorystycznej oceny klientow

malego i sredniego przedsi~biorstwa oraz braku dopasowania oferty do potrzeb

odbiorcow, ktore bytyby zidentyfikowane w wypadku tradycyjnych form kon-

taktu,

7. Podsumowanie

, W tabeli 1 przedstawiono porownanie omawianych w tym artykule zrodel

~ krotkoterminowego finansowania.

Tabela 1, Porownanie podstawowych krotkoterminowych Zrodel finansowania zewn\(.trz-nego dost((pnych malym i srednim przedsi~biorstwom

, .Zrodlo finansowama

Cecha

K ' tk t . fiK d t k .ki ro 0 ermmowe man- F kt .

re Y uplec .b k a ormg

sowame an oweSpelnienie stan- U dIu t .d d ' kr d K ' d . k mowa go ennl-

P , ar ow e yto- az orazowe wnlOS owa-

t tyrzyznawame h kr ' 1 h ' nowa, au oma czne

wyc 0 es onyc medn . .

0 awlame

przez dostawc~

,,:,yma~ane zabez- Brak Tak Brak

pieczema

ti,

i, Il :


,


Czas realizacji Kr6tki Zale'i;y od banku Stosunkowo kr6tki

Najcz~sciej mamiejsce synchroni- .

. tu Splata kredytu prawle zaw-zacJa momen .

. , sze negatywnle wplywa na .splaty zobowl!\.Zan " dk ' ... Wzrost pozlomu. . pozlom sro ow plem~z- ' dk ' ...

hWplyw na pozlom z oczeklwanym h d . b. two "ro ow plem~znyc

, ., . d nyc w prze Sl~ lors Ie, ku k .

srodkow plem~z- termmem sprze a- . d 1.':'. t . na s te zamlany. b ' Je na~e Jego s osowame I ., . ,

nych w MSP zy wyro ow goto- . k b na eznOSCI na gotow-

h Jest s utecznym sposo emkwyc wytworzo- . k . ly " ~.

h ak . na ZWI~ szeme p nnoscl

nyc z z UplO- .

h kr d t ku finansoweJ MSP. ' ;

nyc na e y -

piecki material6w.

Drozszy nil kredyt

Rynkowa wartosc bankowy i obejmuje:

plynnosci powi~k- odsetki faktoringo-

szona 0 prowizj~ Bezplatny w okresie skonta, we, marZ~ faktorin-, banku i premi~ za oral drozszy (altematywny gow~ z tytulu wyko-

Koszt pozyskama ryzyko zwi~zane koszt) od kredytu bankowe- nywania dodatko-

z dzialalnosci~ i ty- go w okresie bez skonta. wych czynnosci,pem MSP zaci~- prowizj~ operacyjn~

gaj~cego kredyt, oraz prowizj~ przy-

gotowawcz~.

Zr6dlo: A, Skowronek-Mie1czarek, op. cit., s. 158,

Z tabe1i 1 wynika, ze koszt finansowania za pomoc~ faktoringu jest najwyz-

szy, jednakze w wypadku, gdy odbiorcami malego i sredniego przedsit(.biorcy s~

duze i wiarygodne podmioty, faktoring jest 0 wiele bardziej dostt(.pny, niz kredyt

udzielany na podstawie kondycji MSP,

Odpowiednie dobranie Zrodel finansowania ma kluczowe znaczenie dla osta-

tecznego poziomu rynkowej wartosci plynnosci dostt(.pnej dla MSP (Vm - MSP

na rysunkach 4 i 5), MSP charakteryzuj~ sit(. wyzej polozon~ krzyw~ wewnt(.trz-

nej wartosci plynnosci15 (Vi-MSP na rysunkach 4 i 5) oraz wyzszym poziomemrynkowej wartosci plynnosci (Vm - MSP), Konsekwencj~ tego faktu jest inny

optymalny poziom plynnosci w MSP (CM na rysunkach 4 i 5) niz w duZych

przedsit(.biorstwach (CD na rysunkach 4 i 5). Wyzszy poziom rynkowej wartosciplynnosci dla MSP (Vm-MSP na rysunkach 4 i 5) niz dla analogicznych duZych

firm (Vm-DF na rysunkach 4 i 5) wynika z tego, ze instytucje finansuj~ce MSPwymagaj~ oprocentowania wyzszego 0 premit(. za ryzyko.

15 Szersze rozwazania na temat ksztaltu i polozenia krzywej wewn~trznej wartosci plynnosci

i wynikaj~cych st~d konsekwencji zawarte s~ w pracy: G. Michalski, Wewn~trzna wartosc piynno-sci, CeDeWu, Warszawa 2004.


Krotkotenninowe frodla finansowania malych i srednich przedsi~biorstw 183

Rysunek 4. Optymalny poziom plynnosci w MSP wynikaj~cy z kosztu zrodel finansowa-nia. Sytuacja z CM > CD

wartos

piynnos

Vm-MS

Vm-D

p

F

CD CM poziom

prynDosci

Oznaczenia: Vi - MSP - wewn~trzna wartosc {>lynnosci w MSP, Vi - OF - wewn~trzna wartosc

plynnosci w duZyrn przedsi~biorstwie, Vrn - MSP - rynkowa wartosc plynnosci w MSP, Vrn - OF

- rynkowa wartosc plynnosci w duzyrn przedsi~biorstwie, CM - optyrnalny poziorn plynnosci

w MSP, CO - optyrnalny poziorn plynnosci w duZyrn przedsi~biorstwie.

Zrodlo: opracowanie wlasne.

Rysunek 5. Optymalny poziom plynnosci w MSP wynikajllCY z kosztu ?;rodel finansowa-

nia. Sytuacja z CM < CD

wartosc

piynnosci

Vm-MSP

Vm-DF

l

CM CD poziom.

plynnOSCI

Oznaczenia: Vi-MSP - wewn~trzna wartosc plynnosci w MSP, Vi-OF - wewn~trzna wartosc

plynnosci w duiyrn przedsi~biorstwie, Vrn-MSP - rynkowa wartosc plynnosci w MSP, Vrn-OF -

rynkowa wartosc plynnosci w duZyrn przedsi~biorstwie, CM - optyrnalny poziorn plynnosci

w MSP, CO - optymalny poziorn plynnosci w duZyrn przedsi~biorstwie.

Zrodlo: opracowanie wlasne.

i

~


--i


W zaleznosci od tego, jak uksztaltuje si~ rynkowa wartosc plynnosci dla

MSP (rowna co do wartosci wypadkowemu kosztowi irodel finansowania MSP),moze miec miejsce jedna z dwoch sytuacji. Albo optymalny poziom plynnosci .

w MSP b~dzie relatywnie wyzszy niz w wi~kszych przedsi~biorstwach, albo b~- !

dzie nizszy. i

Jak widac z porownania rysunkow 4 i 5, jesli koszty zrodel finansowania na

rynku s~ wysokie - MSP zazwyczaj b~dzie charakteryzowalo si~ wyzszym op-tymalnym poziomem plynnosci niz jego duze odpowiedniki. Jesli sytuacja b~- 1

dzie sprzyjala obnizeniu kosztow finansowania, a co za tym idzie, rynkowa war- i

tosc plynnosci b~dzie nizsza dla MSP i dla duZych finn, cz~sciej b«:dzie wyst~- j

I

powala sytuacja odwrotna. ,:

I

i

1

!

!.

!

[

I

rI

f


przedsi~biorstw - michalskig.ue.wroc.plmichalskig.ue.wroc.pl/[24SHORT].pdf · Elastycznosc...

Documents

Transcript of przedsi~biorstw - michalskig.ue.wroc.plmichalskig.ue.wroc.pl/[24SHORT].pdf · Elastycznosc...