Promieniowanie Jonizujące

i wpływ promieniowania jonizującego na organizmy żywe

Promieniowanie jonizujące jest wynikiem przemian jądrowych, a więc zmiany w układzie

nukleonów w jądrze, której to zmianie

towarzyszy zmiana układu energii. Nie każdy

izotop jest zdolny do takich przemian. Taką

cechę posiadają jedynie izotopy, o

nieodpowiedniej liczbie neutronów w jądrze.

Promieniowanie jonizujące występuje

tylko i wyłącznie w obecności źródła

promieniowania, którym może być izotop

promieniotwórczego pierwiastka lub

działająca lampa rentgenowska.

Najczęściej spotykane rodzaje promieniowania jonizującego:

Promieniowanie alfa – polegające na emitowaniu przez jądro atomowe cząsteczek. Cząsteczki te charakteryzują się duża zdolnością jonizacji, co powoduje znaczący wpływ na żywy organizm. Zasięg promieni a jest mały

Np.: w powietrzu kilka centymetrów.Promieniowanie beta – polega na emisji cząstek z jądra atomowego elektronów lub pozytonów. Zdolność cząsteczek beta do jonizacji jest

mniejsza niż cząstek alfa.Promieniowanie gamma – jest emitowanie przez wzbudzone jądro atomu

podczas zmiany stanu energetycznego. Jest to najbardziej przenikliwy rodzaj promieniowania jądrowego, chociaż jego właściwości jonizujące są najmniejsze. Najczęściej jest to pewien rodzaj niewidzialnego światła, czyli

fali elektromagnetycznej.Promieniowanie rentgenowskie – to promieniowanie

elektromagnetyczne o małej długości fali. Powstaje w lampach rentgenowskich przez bombardowanie tarczy metalowej strumieniem

prędkich elektronów, przyspieszonych w polu elektrycznym o odpowiedniej różnicy potencjałów.

Stała obecność promieniowania jonizującego w otoczeniu człowieka sprawia, że nieustannie oddziałuje ono na nasze ciało. Dawka promieniowania, jaką otrzymuje

ludzki organizm pochodzi w głównej mierze z promieniowania naturalnego, zwanego promieniowaniem tła, którego źródłem jest skorupa ziemska i kosmos.

Sztuczna promieniotwórczość odpowiada zaledwie za ok. 26% promieniowania na Ziemi. Jesteśmy zatem codziennie napromieniowywani, a rocznie ciało

przeciętnego Polaka otrzymuje średnią dawkę skuteczną ok. 3,5mSv (milisiwerta). Dawka ta pochodzi przede wszystkim ze źródeł naturalnych i jest średnią dawką

charakterystyczną dla naszego kraju.

Zjawisko to niekiedy powoduje wiele alergii.Odbiorniki telewizyjne i komputery, z których bardzo często używamy, transmitują promieniowanie jonizujące powietrze.

Bycie w pomieszczeniu ze zjonizowanym tlenem jest przyczyną bólów głowy i ogólnego zmęczenia. Nowoczesne ekrany komputerów w niewielkim stopniu jonizują powietrze.

Starsze modele powinny być zaopatrzone w ekrany ochronne. Telewizję powinno się oglądać z bezpiecznej odległości, a po wyłączeniu odbiornika wywietrzyć teren.

Telefony komórkowe zakłócają odbiór rozruszników serca. Dlatego osoby z rozrusznikami serca nie powinny być w

zasięgu pola magnetycznego wytwarzanego przez telefony komórkowe. Nadmierna ilość jonów dodatnich w powietrzu powoduje podniesienie ciśnienia tętniczego krwi, znikanie

czerwonych ciałek krwi.

Palaczom szkodzi nie tylko nikotyna czy dioksyny, ale także substancje radioaktywne zawarte w dymie papierosowym. Wypalając dwie paczki dziennie, w ciągu roku można otrzymać aż cztery razy większą dawkę promieniowania jonizującego niż ta, którą

otrzymali w ciągu dwóch lat od katastrofy w Czarnobylu mieszkańcy najbardziej zagrożonych

rejonów Polski.

Biologiczne skutki promieniowania jonizującego u ludzi można podzielić na dwie grupy:

• somatyczne - występujące bezpośrednio po napromieniowaniu całego ciała. Późniejsze skutki

takiego napromieniowania to białaczka, nowotwory złośliwe kości, skóry, zaćma, zaburzenia przewodu

pokarmowego, bezpłodność.• genetyczne - związane z mutacjami w obrębie

materiału genetycznego. Małe dawki promieniowania pochłonięte jednorazowo, dają obraz morfologiczny w postaci zmutowanych

organizmów dopiero w kolejnych pokoleniach. Z kolei duże dawki są najczęściej dawkami letalnymi.

W wyniku promieniowania może nastąpić: -uszkodzenie i zburzenie łańcuchów DNA, -zniszczenie składników błon komórkowych, -zaburzenie syntezy białka, -zmiana aktywności enzymów, -zaburzenie gospodarki elektrolitami.

Wielkość tych zmian zależy od: -wielkości dawki promieniowania, -rodzaju promieniowania i jego energii, -warunków napromieniowania, tj. szybkości i masy napromieniowanego człowieka, -wrażliwości tkanek na napromieniowanie

RadioterapiaJeden ze sposobów zwalczania tkanki rakowej metodą naświetlania jej

promieniowaniem jonizującym. Nowoczesne metody radioterapeutyczne są oparte o liniowe akceleratory elektronów i innych cząstek naładowanych.

oddalenie elektrowni jądrowych od granic polskich