projektu Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata...

Prognoza oddziaływania na środowisko

projektu Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022

Grabica, październik 2015

Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022

2

Adres:

PHIN Inwestycje Sp. z o.o., ul. Częstochowska 63, 93-121 Łódź

Kontakt:

Tel. 42 250 79 91/92

Fax. 42 250 79 94

[email protected]

www.phin.pl

Autor opracowania:

Agnieszka Chylak

mailto:[email protected]

http://www.phin.pl/


3

Spis treści

1. METODYKA SPORZĄDZENIA PROGNOZY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ........................................... 5

2. INFORMACJA O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU „PLANU ROZWOJU GMINY GRABICA NA LATA 2015-2022” ORAZ POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI...................................................................... 6

2.1. POWIAZANIE PROJEKTU Z INNYMI DOKUMENTAMI, ORAZ SPOSOBY, W JAKICH TE CELE I PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU ....................................10

2.1.1 Prawodawstwo Unii Europejskiej ............................................................................................................... 10

2.1.2 Dokumenty nadrzędne szczebla krajowego, wojewódzkiego i powiatowego .......................................... 10

3. ANALIZA I OCENA ISTNIEJĄCEGO STANU ŚRODOWISKA ............................................................................... 15

3.1. OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA ISTNIEJĄCEGO STANU ŚRODOWISKA ORAZ PROBLEMÓW W TYM ZAKRESIE .................................................................................................................................................................... 15

3.1.1 Położenie fizycznogeograficzne, geomorfologia......................................................................................... 15

3.1.2 Warunki klimatyczne ................................................................................................................................. 18

3.1.3 Hydrografia ................................................................................................................................................ 18

3.1.4 Budowa geologiczna, hydrologia i warunki glebowe ................................................................................ 19

3.1.5 Warunki przyrodniczo – krajobrazowe ...................................................................................................... 20

4. ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ODDZIAŁYWANIEM .. 22

4.1. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE .................................................................................................................... 22

4.2. WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE .................................................................................................. 24

4.3. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ................................................................................................................. 24

4.4. HAŁAS ............................................................................................................................................................ 25

4.5. PODSUMOWANIE ......................................................................................................................................... 25

5. OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA POTENCJALNYCH ZMIAN W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU .......................................................................................................................... 26

6. OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO 29

6.1. PODSUMOWANIE PRZEWIDYWANYCH ODDZIAŁYWAŃ NA POSZCZEGÓLNE ASPEKTY ........................ 54

6.2. PODSUMOWANIE PRZEWIDYWANYCH ODDZIAŁYWAŃ POSZCZEGÓLNYCH CELÓW ............................ 56

7. PRZEDSTAWIENIE ROZWIĄZAŃ MAJĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ WYNIKIEM REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU .................................................................................. 60

8. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKTOWANYM DOKUMENCIE WRAZ Z UZASADNIENIEM ICH WYBORU ORAZ OPIS METOD DOKONANIA OCENY PROWADZĄCEJ DO TEGO WYBORU, W TYM TAKŻE WSKAZANIE NAPOTKANYCH TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKU TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY ....................................................................................................61

9. INFORMACJE O PRZEWIDYWANYCH METODACH ANALIZY REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ..............................................................................................................................................................61

10. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO ...................... 63

11. STRESZCZENIE SPORZĄDZONE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ......................................................... 64

Spis rysunków

Rysunek 1 Wizja Gminy Grabica w 2022 roku ................................................................................................................ 7 Rysunek 2 Misja rozwoju Gminy Grabica ....................................................................................................................... 8 Rysunek 3 Cele i kierunki działań zapisane w Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020 ............................... 12 Rysunek 4 Cele strategiczne i cele operacyjne zapisane w Strategii Rozwoju Powiatu Piotrkowskiego na lata 2014-2020 ............................................................................................................................................................................. 14 Rysunek 3.1.1 Położenie gminy Grabica na tle województwa łódzkiego i powiatu piotrkowskiego ........................... 15 Rysunek 6 Liczba mieszkańców Gminy Grabica ........................................................................................................... 17 Rysunek 3.1.3 Lokalizacja najcenniejszych roślin i stanowisk cennych walorów przyrodniczych ................................ 21


4

Spis tabel

Tabela 1 Struktura celów Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015 - 2022 ......................................................... 9 Tabela 2 Wykaz sołectw i miejscowości gminy Grabica ...............................................................................................16 Tabela 4 Ocena stanu środowiska gminy Grabica wskazuje następujące problemy występujące w najważniejszych sektorach środowiska................................................................................................................................................. 25 Tabela 12 Przewidywane znaczące oddziaływania zagadnienia i aspekty środowiska* .............................................. 41 Tabela 14 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń projektu „Programu…” na różnorodność biologiczną, zwierzęta i rośliny ........................................................................................................... 54 Tabela 15 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń projektu „Programu …” na ludzi . 55 Tabela 16 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń projektu „Programu …” na powierzchnię ziemi i krajobraz ................................................................................................................................... 55 Tabela 17 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń projektu „Programu…” na klimat .................................................................................................................................................................................... 55 Tabela 18 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń projektu „Programu…” na zasoby naturalne .................................................................................................................................................................... 55 Tabela 19 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją projektu „Programu…” na zabytki. ......... 55 Tabela 20 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń projektu „Programu…” na dobra materialne .................................................................................................................................................................. 56 Tabela 21 Przewidywane znaczące oddziaływania celów strategicznych (w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne) na następujące aspekty środowiska .................................................................................. 58 Tabela 22 Przykładowy zestaw wskaźników do monitorowanie realizacji „Strategii…” .......................................... 62 Tabela 23 Ocena stanu środowiska gminy wskazuje następujące problemy występujące w poszczególnych sektorach środowiska................................................................................................................................................. 64


5

WSTĘP

Podstawą wykonania niniejszej Prognozy oddziaływania na środowisko projektu „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022” (zwanej w dalszej części opracowania „Prognozą…”) są przepisy Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz. 1235 z późn. zm.). Artykuł ten nakłada na organy administracji opracowujące projekty polityk, strategii, planów lub programów obowiązek przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji tych dokumentów. Związane jest to z przeniesieniem do prawodawstwa polskiego postanowień Dyrektywy 2001/42/WE z 27 czerwca 2001 roku w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko.

Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022” została przygotowana przez firmę PHIN Inwestycje Sp. z o.o. z Łodzi.

1. METODYKA SPORZĄDZENIA PROGNOZY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

Metodyka opracowania jak również treść Prognozy oddziaływania na środowisko postanowień projektu „Programu u Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022” zostały bezpośrednio podporządkowane zapisom wynikającym z Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz. 1235 z późn. zm.). Zgodnie z art. 51 ust. 2 przywołanego aktu prawnego, prognoza oddziaływania na środowisko (…) powinna:

zawierać informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami,

określać, analizować i oceniać istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu,

określać, analizować i oceniać stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym, znaczącym oddziaływaniem,

określać, analizować i oceniać istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów chronionych,

określać, analizować i oceniać cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym albo krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu,

określać, analizować i oceniać przewidywane znaczące oddziaływania na środowisko oraz zabytki, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe,

przedstawiać rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacje przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogące być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu,

przedstawiać rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru, w tym także wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy,

zawierać informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy,

zawierać informacje o przewidywanych metodach analizy realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania,

zawierać informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko,

zawierać streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym.

Treść niniejszej Prognozy oddziaływania na środowisko została także podporządkowana uzgodnieniu Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi nr PWIS.NSOZNS.9022.1.276.2015.AM z dnia 26 sierpnia 2015 roku oraz zakresowi i stopniowi szczegółowości prognozy uzgodnionemu przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Łodzi dokumentem nr WOOŚ-II.411.248.2015.AJ z dnia 26 sierpnia 2015 roku.


6

W celu przeprowadzenia szczegółowej analizy wpływu projektowanego dokument na środowisko wykorzystano materiały udostępnione przez Urząd Gminy Grabica, Starostwo Powiatowe w Piotrkowie Trybunalskim, Urząd Marszałkowski Łódzkiego oraz dane pozyskane od instytucji i przedsiębiorstw obsługujących Gminę Grabica, dane statystyczne umieszczone na stronach internetowych Głównego Urzędu Statycznego, dane literaturowe oraz opracowania własne. Dokumenty te uzupełniono dokumentacją wcześniej wykorzystaną w trakcie opracowywania projektu „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022”.

2. INFORMACJA O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU „PLANU ROZWOJU GMINY GRABICA NA LATA 2015-2022” ORAZ POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI

Projekt „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022” został opracowany zgodnie wieloma dokumentami opracowanymi we wcześniejszym czasie na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym.

Cele i zadania przedstawione w projekcie „Programu...” wpisują się w cele strategiczne zawarte w poniższych dokumentach:

Strategia Rozwoju Gminy Grabica,

Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT),

Strategia Europa 2020,

Strategia Rozwoju Kraju 2030,

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020,

Krajowy Program Reform,

Umowa Partnerstwa 2014-2020,

Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020,

Wojewódzka Strategia w Zakresie Polityki Społecznej na lata 2007-2020,

Regionalna Strategia Innowacji LORIS 2030,

Plan Przeciwdziałania depopulacji w województwie łódzkim,

Dokumenty strategiczne i planistyczne szczebla lokalnego i gminnego ( w tym Strategia Rozwoju Powiatu Piotrkowskiego na lata 2014-2020),

Dane dot. gminy dot. sytuacji społeczno-gospodarczej.

Projekt „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022” jest narzędziem kształtowania lokalnej polityki rozwoju. Dokument zawiera syntetyczny opis problemów wskazujący kierunki i obszary, na których w najbliższej perspektywie powinny skupiać się wysiłki Samorządu, w zakresie działań inwestycyjnych.

Projekt „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022” jest najważniejszym strategicznym dokumentem programowym gminy, określa obszary priorytetowe i średniookresowe i długookresowe cele, które umożliwią rozwój społeczno – gospodarczy jej obszaru. Cele, jakie stoją przed gminą zostały określone na podstawie analizy stanu obecnego oraz zestawienia silnych i słabych stron gminy, a także szans, jakie przed nią stoją oraz potencjalnych zagrożeń. Niniejszy Program powstał z inicjatywy władz lokalnych, dostrzegających potrzebę kompleksowego rozwoju gminy. est odpowiedzią na nieustannie zmieniające się wewnętrzne i zewnętrzne warunki gospodarowania oraz wzrost konkurencyjności otoczenia. Powstały dokument gwarantuje, że podejmowane działania wpisują się w wizję regionu i są z nią komplementarne, co z kolei ma znaczenie przy aplikowaniu o środki unijne.

Z uwagi na wieloaspektowość i wielopodmiotowość Programu do udziału w jego opracowaniu zaproszono przedstawicieli władz, radnych, pracowników Urzędu Gminy w Grabicy, mieszkańców gminy. W trakcie prac nad dokumentem zostały przeprowadzone konsultacje społeczne, które pomogły poznać opinie mieszkańców dotyczące obecnej sytuacji gminy oraz ich zdanie na temat przyszłych działań, jakie gmina powinna podjąć, by umożliwić jak największy rozwój społeczno – gospodarczy. Dzięki przeprowadzonym konsultacjom przyjęta polityka rozwoju gminy jest zgodna z oczekiwaniami społecznymi. Program powinien przyczynić się do wzrostu atrakcyjności życia społeczno-kulturalnego, zaktywizować społeczność lokalną oraz zwiększyć jej poczucie tożsamości z miejscem, które zamieszkują.

Najważniejszym celem „Programu…” jest jednak poprawa warunków życia mieszkańców. Opracowanie tego dokumentu pozytywnie wpłynie na planowanie rozwoju gminy, jak również ułatwi codzienną działalność i podejmowanie decyzji przez władze gminy. Plan Rozwoju stanowi ponadto cenne źródło informacji dla potencjalnych inwestorów o przyjętych i zakładanych przez gminę ścieżkach rozwoju.


7

Projekt „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022” pełni następujące funkcje:

ierunkową dla władz gminnych, środowisk naukowych i biznesowych, organizacji pozarządowych oraz innych instytucji, jak również dla wszystkich mieszkańców regionu;

oordynacyjną dla innych dokumentów programowych i planistycznych na poziomie gminnym

Informacyjną dla mieszkańców, inwestorów, partnerów, itp.;

Promocyjną w kontekście lokalnym, regionalnym, krajowym oraz ponadnarodowym.

Projekt „Programu…” wyraża także długoterminowe cele gminy Grabica, które odpowiadają generalnym kierunkom działań, w związku z tym obejmuje:

Diagnozę obecnej sytuacji społeczno-gospodarczej,

Identyfikację strategicznych obszarów rozwoju wraz z realizacją analizy SWOT dla każdego z nich,

Wskazanie spójności strategii z dokumentami z poziomu regionalnego, krajowego oraz unijnego,

Wskazanie głównych kierunków rozwoju, celów oraz działań niezbędnych do podjęcia.

Dane do opracowania projektu „Programu…” dla Gminy Grabica zaczerpnięto i pozyskano na podstawie:

weryfikacji osiągnięcia celów wskazanych w „Strategii Rozwoju Gminy Grabica” oraz „Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Wiejskiej Grabica na lata 2004 – 2013”,

analizy danych zastanych – dane statystyczne, dane udostępnione przez Urząd Gminy w Grabicy,

badania ankietowego wśród mieszkańców gminy oraz urzędników Urzędu Gminy,

wywiadów zogniskowanych z pracownikami Urzędu Gminy (FGI),

konsultacji społecznych w gminie.1

Wizja rozwoju Gminy Grabica jest stanem docelowym, który zostanie osiągnięty z wykorzystaniem możliwości i zasobów gminy w perspektywie do roku 2022. Wizja ukierunkowana jest prognostycznie, określa cel, do jakiego zmierza Gmina Grabica. Wskazuje ona zasadniczy kierunek podejmowanych działań.

Rysunek 1 Wizja Gminy Grabica w 2022 roku

projekt „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022”, PHIN Inwestycje 2015

1 Na podstawie projektu „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022”, PHIN Inwestycje 2015

Gmina Grabica jest miejscem przyjaznym i atrakcyjnym do życia, pracy oraz

rekreacji i wypoczynku dla mieszkańców.

Gmina Grabica to w 2022 r. gmina

wychodząca naprzeciw dążeniom lokalnej

społeczności

Czyste środowisko naturalne,

zróżnicowana oferta rekreacyjno -

turystyczna gminy przyciajągają

turystów

Rozwija się konkurencyjna

gospodarka lokalna z aktywnością zawodową mieszkańców, a także

nowe funkcje handlowe i usługowe

Sprawne zarządzanie publiczne, współpraca

samorządów, przedstawicieli sektora biznesu i organizacji

pozarządowych zapewniają wysoką

jakość i dostępność usług publicznych


8

Wykonaniu przyjętej wizji służy misja, czyli całościowe, generalne ujęcie działań, jakie muszą zostać podjęte w gminie, by założona wizja rozwoju została osiągnięta. Misja ma na celu ukierunkowanie podejmowanych działań tak, by przyniosły one oczekiwane efekty.

Misją strategiczną dla Gminy Grabica jest:

Rysunek 2 Misja rozwoju Gminy Grabica

Źródło: projekt „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022”, PHIN Inwestycje 2015

Z przyjętej w projekcie „Programu…” misji wynika, iż Gmina Grabica to obszar na którym należy rozwijać lokalną gospodarkę, tworzyć nowe miejsca pracy, które zapobiegać będą bezrobociu, a także migracjom zarobkowym ludności. Polityka prowadzona na terenie gminy będzie kładła nacisk na rozwój infrastruktury technicznej, komunalnej, tak by zaspokoić potrzeby bytowe jej mieszkańców. Zostaną zainicjowane działania pobudzające sferę społeczną oraz procesy gospodarcze. Wszystkie działania będą prowadzone zgodnie z zasadami ochrony środowiska, by nie dopuścić do zniszczenia walorów gminy. Wizja oraz misja gwarantują odpowiednie ukierunkowanie polityki programowania rozwoju na terenie gminy, natomiast szczegółowo zaplanowane działania i zadania stymulujące szeroko pojęty rozwój ujęte są na poziomie celów operacyjnych, przypisanych do celów strategicznych każdego obszaru problemowego.

Misja określa również rolę władz samorządowych w procesie rozwoju wspólnoty lokalnej. Zgodnie z misją, władze samorządowe pełnią rolę inicjatora dla realizacji przedsięwzięć zgodnych z projektem „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015 – 2022”, a podejmowanych przez różnych aktorów życia społecznego i gospodarczego – liderów lokalnych, organizacje pozarządowe, instytucje publiczne, przedsiębiorców, grupy nieformalne mieszkańców, itd.

Ponadto, władze samorządowe są także realizatorem własnych projektów (leżących w zadaniach własnych oraz we współpracy z innymi jednostkami samorządu terytorialnego), zmierzających do rozwoju Gminy Grabica, upowszechniania jej walorów, ułatwiania współpracy partnerów lokalnych i wdrażania innowacyjnych rozwiązań.

Obszary strategiczne, wyszczególnione w ramach projektu „Programu…” rozwoju, wynikają z przyjętej wizji rozwoju Gminy Grabica do 2022 roku i zdefiniowanych wyzwań rozwojowych. Ze względu na stwarzanie w perspektywie długookresowej największych możliwości wzrostu, uznane one zostały za priorytetowe. Wyodrębniono cztery obszary, które są względem siebie równoważne i uzupełniające się:

I. EDUKACJA I GOSPODARKA

II. KULTURA, TURYSTYKA, REKREACJA I OFERTA SPĘDZANIA WOLNEGO CZASU

III. USŁUGI PUBLICZNE (POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW)

IV. ZARZĄDZANIE ROZWOJEM GMINY2

2 projekt „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022”, PHIN Inwestycje 2015

Zintegrowana, kompleksowa, partnerska współpraca lokalnych i

ponadlokalnych partnerów społecznych,

gospodarczych, instytucjonalnych na rzecz zrównoważonego rozwoju

gminy

Zapewnienie mieszkańcom wysokiego poziomu

bezpieczeństwa, dostępu do odpowiedniej jakości usług

publicznych, możliwości kształcenia i

satysfakcjonującej pracy, atrakcyjnej oferty spędzania

czasu wolnego

Zaoferowanie turystom wysokiej jakości usług

turystycznych i rekreacyjnych, bazujących

na bogactwie lokalnego dziedzictwa przyrodniczego


9

Dla każdego z obszarów priorytetowych sformułowany został cel strategiczny (w perspektywie 2022 roku), z którego wynikają cele operacyjne. Dla ich urzeczywistnienia wyodrębniono natomiast kierunki interwencji – kluczowe zadania i projekty do realizacji. Należy je traktować jako pewną propozycję, otwartą listę przedsięwzięć w danym zakresie, określającą ogólne ramy koncentracji aktywności programowej, finansowej i organizacyjnej całej wspólnoty Gminy Grabica w perspektywie długofalowej.

Ponadto, dla zapewnienia kontroli nad stopniem realizacji poszczególnych celów niniejszego Programu Rozwoju stworzono listę rekomendowanych mierników. Mierniki te są użyteczne przede wszystkim w czasie dokonywania monitoringu realizacji oraz aktualizacji dokumentu. Lista mierników stanowi bazową propozycję, która podczas prowadzenia procesów monitorowania może być modyfikowana i uzupełniana.3

Tabela 1 Struktura celów Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015 - 2022

EDUKACJA I GOSPODARKA

KULTURA, TURYSTYKA, REKREACJA I OFERTA

SPĘDZANIA CZASU WOLNEGO

USŁUGI PUBLICZNE (POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA

MIESZKAŃCÓW)

ZARZĄDZANIE ROZWOJEM GMINY

Cel strategiczny: Silna i konkurencyjna gospodarka

lokalna, powiązana z efektywnym systemem edukacji i aktywnością

zawodową mieszkańców

Cel strategiczny: Silna kultura, wysoka atrakcyjność

turystyczna i rekreacyjna oparta na dziedzictwie

przyrodniczym i ofercie czasu wolnego

Cel strategiczny: Sprawny system usług publicznych, warunkujący wysoką jakość

życia mieszkańców

Cel strategiczny: Poprawa jakości zarządzania opartego na współpracy, partnerstwie i wykorzystywaniu zasobów

Cel operacyjny I.1. Efektywny system edukacji i wspierania

zatrudnienia

Cel operacyjny I.2. Wzmacnianie przedsiębiorczości wśród

mieszkańców

Cel operacyjny I.3.

Rozwój infrastruktury gospodarczej

Cel operacyjny I.4.

Poprawa sytuacji na lokalnym rynku pracy

Cel operacyjny II.1.

Wsparcie dla rozwoju turystyki i skuteczny system promocji

turystycznej


Rozwój oferty kulturalnej i rekreacyjno – sportowej


Wzmocnienie promocji i zwiększenie popytu na turystykę,

kulturę i rekreację

Cel operacyjny III.1.

Zwiększenie dostępności komunikacyjnej gminy


Rozwój infrastruktury technicznej i komunalnej


Poprawa bezpieczeństwa w zakresie społecznym i

zdrowotnym


Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego, wykorzystanie

ekologii do rozwoju gminy, OZE.

Cel operacyjny IV.1.

Sprawny system zarządzania, skuteczna promocja.


Rozwój współpracy terytorialnej


Wielofunkcyjny rozwój wsi

Źródło: projekt „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022”, PHIN Inwestycje 2015

3 projekt „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022”, PHIN Inwestycje 2015


10

2.1. Powiazanie projektu z innymi dokumentami, oraz sposoby, w jakich te cele i problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu

Analizując cele sformułowane w projekcie „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022” oprócz analizy ich wpływu na środowisko, należy dokonać odniesienia tych celów do kierunków działań określonych w dokumentach nadrzędnych oraz określonych na szczeblu regionu. Od komplementarności i zharmonizowania tych celów w znacznym stopniu zależy możliwość osiągnięcia sukcesu polityki ekologicznej Gminy.

2.1.1 Prawodawstwo Unii Europejskiej

Podpisując Traktat Akcesyjny Polska zgodziła się na respektowanie prawa wspólnotowego zgodnie z przyjętymi w Unii Europejskiej zasadami, a więc z pierwszeństwem przed prawem krajowym oraz z uwzględnieniem bezpośredniego obowiązywania wspólnotowych rozporządzeń.

Ze względu na to, iż w odniesieniu do zagadnień dotyczących ochrony środowiska na szczeblu wspólnotowym nie funkcjonuje jeden nadrzędny akt prawny, który regulowałby te kwestie, prognozie oddziaływania na środowisko projektu „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022” uwzględniono między innymi przepisy sprecyzowane w następujących dyrektywach:

a) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa,

b) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny wpływu wywieranego przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko,

c) Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory,

d) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy,

e) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko,

f) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/49/WE z dnia 25 czerwca 2002 r. odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku,

g) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. przewidująca udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniająca w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE.

2.1.2 Dokumenty nadrzędne szczebla krajowego, wojewódzkiego i powiatowego

Zadania i cele strategiczne zamieszczone projekcie Programu…” w odniesieniu do poszczególnych celów długoterminowych zapisanych w innych dokumentach zostały tak sformułowane, by w sposób bezpośredni nawiązywać do wymogów i wytycznych zawartych w szeregu dokumentów strategicznych opracowanych na szczeblu krajowym oraz wojewódzkim, obejmujących swoją tematyką szeroko rozumiane kwestie ochrony środowiska m.in. w kontekście planowania gospodarczego, przestrzennego i społecznego.

Wspólną cechą wszystkich scharakteryzowanych poniżej dokumentów (która w sposób bezpośredni została przeniesiona do projektu „Programu…”) jest dążenie do stworzenia warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska oraz wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju.

Zapisy umieszczone w analizowanym projekcie „Programu…” są zgodne z postanowieniami dokumentów strategicznych na szczeblu krajowym, wojewódzkim oraz powiatowym.

S R K 2020 (ŚSRK)

W Krajowej Strategii zawarto cele i działania, które są zbieżne z założeniami zawartymi w projekcie „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022”, główne z nich zestawiono poniżej:

Obszar strategiczny I. Sprawne i efektywne państwo

Cel I.1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem,

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32009L0147:PL:NOT

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32008L0050:PL:NOT


11

Cel I.2. Zapewnienie środków na działania rozwojowe,

Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela,

Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka

Cel II.2. Wzrost wydajności gospodarki,

Cel II.3. Zwiększenie innowacyjności gospodarki,

Cel II.4. Rozwój kapitału ludzkiego,

Cel II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych,

Cel II.6. ezpieczeństwo energetyczne i środowisko,

Cel II.7. Zwiększenie efektywności transportu,

Obszar strategiczny III. Spójność społeczna i terytorialna

Cel III.1. Integracja społeczna,

Cel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych.

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie

Założenia projektu „Programu…” obejmują szereg celów długoterminowych dotyczących zaspokojenia potrzeb mieszkańców i trwałego rozwoju Gminy Grabica przy wykorzystaniu jej wszystkich potencjałów. Cele wyszczególnione w rajowej Strategii zbieżne z celami analizowanego dokumentu to głównie:

Cel 1 Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów:

Cel 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji poza miastami wojewódzkimi,

Cel. 1.3. Budowa podstaw konkurencyjności województw,

Cel 2 – Budowa spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych:

Cel 2.2. Wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe,

Cel 2.3. Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze,

Cel 2.5. Zwiększanie dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich na obszarach o najniższej dostępności,

Cel 3 – Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie:

Cel 3.3. Przebudowa i wzmocnienie koordynacji w systemie wieloszczeblowego zarzadzania,

Cel 3.4. Wspomaganie budowy kapitału społecznego dla rozwoju regionalnego w oparciu o sieci współpracy między różnymi sektorami polityki regionalnej.

S R W ód Łód k 2020

Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020 jest jednym z najważniejszych dokumentów samorządu województwa określającym wizję rozwoju, cele oraz główne działania zmierzające do ich osiągnięcia. Strategiczna polityka rozwoju województwa łódzkiego do 2020 r. wskazana w zaktualizowanej Strategii jest odpowiedzią na wyzwania najbliższych lat pozwalającą na kształtowanie regionu nowoczesnego i atrakcyjnego gospodarczo oraz przyjaznego dla jego mieszkańców.

Działania rozwojowe będą ukierunkowane przede wszystkim na wspieranie konkurencyjności gospodarki regionalnej. Zakłada się, że podstawowym czynnikiem dynamizującym procesy gospodarcze będzie wykorzystanie potencjałów rozwoju opartych przede wszystkim na wiedzy i kapitale intelektualnym, dających podstawy do rozwoju w województwie nowoczesnych i inteligentnych technologii w kluczowych przemysłach regionu. Wsparcie rozwoju zdolności innowacyjnych regionu i procesów komercjalizacji wpłynie na zdolnośd do elastycznego, szybkiego dostosowywania się struktur gospodarczych do zmieniających się wymogów globalnego otoczenia, a także antycypowania przyszłych wyzwao rozwojowych.


12

Poprawa pozycji konkurencyjnej regionu wymaga rozwoju potencjału akademickiego i sektora +R oraz ukierunkowania na „inteligentne” specjalizacje regionalne. Rozwój regionu zdeterminowany jest jakością kapitału ludzkiego, kreatywnością i przedsiębiorczością mieszkaoców oraz podmiotów gospodarczych i społecznych w regionie. onieczne jest wzmacnianie powiązao sieciowych oraz środowiska przedsiębiorczości i innowacyjności w województwie.

udowanie spójności gospodarczej regionu realizowane będzie przez poniższe cele i strategiczne kierunki działań:

Rysunek 3 Cele i kierunki działań zapisane w Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020

Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego, Łódzkie 2020

Cele te będą spójne z założeniami Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022

P O Ś d k W ód Łód k 2012

W opracowanej w 2012 roku aktualizacji Programu Ochrony Środowiska zaproponowano cele nadrzędne i cele szczegółowe, z którymi spójny jest projekt analizowanej „Programu…”, są to głównie:

W zakresie ochrony zasobów naturalnych

ochrona zasobów przyrodniczych,

ochrona i zwiększanie zasobów leśnych,

ochrona gleb użytkowanych rolniczo,

raconalna eksploatacja kopalin i ochrona złóż,

rekultywacja terenów zdegradowanych,

zmniejszenie materiałochłonności produkcji.

W zakresie ochrony jakości powietrza

wdrażanie programów ochrony powietrza (POP),

opracowanie i wdrażanie Programów ograniczenia niskiej emisji (PONE) dla terenów wskazanych w POP,

przygotowania do wdrożenia dyrektywy IED przez zakłady przemysłowe (modernizacje istniejących technologii i wprowadzanie nowych, nowoczesnych urządzeń),


13

zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii,

prowadzenie działań energooszczędnych w mieszkalnictwie i budownictwie (rozwój sieci ciepłowniczych, termomodernizacje),

ograniczanie emisji ze środków transportu (modernizacja taboru, wykorzystanie paliw ekologicznych, remonty dróg).

W zakresie ochrony zasobów wód podziemnych i powierzchniowych oraz ochrona przed powodzią i suszą

racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi,

ochrona wód przed zanieczyszczeniami ze źródeł punktowych i obszarowych,

rozwój małej retencji wodnej,

odbudowa melioracji podstawowych i szczegółowych w celu przeciwdziałania skutkom suszy i powodzi.

W zakresie racjonalnej gospodarki odpadami

zapobieganie i minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów,

rozbudowa lub budowa Zakładów Zagospodarowania Odpadów (ZZO),

zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów

W zakresie oddziaływania hałasu

realizacja programu ochrony środowiska przed hałasem

W zakresie Oddziaływania pól elektromagnetycznych

edukacja ekologiczna nt. rzeczywistej skali zagrożenia emisją pól,

zachowanie stref bezpieczeństwa przy lokalizacji obiektów emitujących promieniowanie elektromagnetyczne.

W zakresie edukacji ekologicznej

prowadzenie edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju, dotyczącej wszystkich elementów środowiska.

W zakresie poważnych awarie

działania zapobiegające powstawaniu poważnych awarii w zakładach oraz w trakcie przewozu materiałów niebezpiecznych,

szybkie usuwanie skutków poważnych awarii.

Strategia Rozwoju Powiatu Piotrkowskiego na lata 2014-2020

W celu realizacji wizji i misji powiatu, zde niowany został katalog kluczowych, dla ich rozwoju, celów strategicznych i służących - ich osiągnięciu - celów operacyjnych. W sumie wypracowane zostały 3 cele strategiczne oraz przyporządkowane im 17 celów na poziomie operacyjnym. Zaprezentowano je w poniższej tabeli:


14

Rysunek 4 Cele strategiczne i cele operacyjne zapisane w Strategii Rozwoju Powiatu Piotrkowskiego na lata 2014-2020

Źródło: Strategia Rozwoju Powiatu Piotrkowskiego na lata 2014-2020

P O Środowiska dla Gminy Grabica na lata 2010-2012 p p k ą d 2016

Celem Programu ochrony środowiska dla gminy Grabica jest określenie polityki zrównoważonego rozwoju gminy, która ma z kolei stanowić realizację Polityki ekologicznej państwa w skali lokalnej.

Program ochrony środowiska wskazuje cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia zaplanowanych celów, w tym mechanizmy ekonomiczne i środki nansowe.

ako cel nadrzędny przyjęto cel:

„Poprawa warunków życia mieszkańców regionu przez poprawę jakości środowiska, likwidację zaniedbań w jego ochronie i racjonalne gospodarowanie jego zasobami“.

Główne cele wymienione do realizacji w latach 2010-2016 to:

Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych, w tym mała retencja,

Ochrona powietrza atmosferycznego,

Ochrona zasobów przyrodniczych,

Ochrona powierzchni ziemi,

Gospodarka odpadami,

Ochrona klimatu akustycznego.

Cele te zawierają się w celach zaproponowanych w projekcie „Programu Rozwoju Lokalnego Gminy Grabica na lata 2015-2022”.


15

3. ANALIZA I OCENA ISTNIEJĄCEGO STANU ŚRODOWISKA

3.1. Określenie, analiza i ocena istniejącego stanu środowiska oraz problemów w tym zakresie

Analiza stanu środowiska gminy Grabica dokonana została w innych obowiązujących dokumentów dotyczących rozwoju gospodarczego, społecznego i przestrzennego gminy, m.in. w „Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Grabica na lata 2010-2012 z perspektywą do 2016” oraz „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Grabica”.

W związku z tym niniejsza „Prognoza…” omawia jedynie wybrane zagadnienia dotyczące środowiska przyrodniczego mające ewidentny wpływ na cele i zadania zapisane w harmonogramie zamieszczonym w projekcie „Programie…”.

Duży nacisk położono w szczególności na problemy i zagrożenia środowiska przyrodniczego, kulturowego i zdrowia ludzi. Do przeprowadzenia analizy zostały wykorzystane dane zamieszczone w projekcie „Programu…”, przekazane przez Gminę Grabica, wykonane wcześniej badania i analizy oraz zgromadzone samodzielnie przez Wykonawcę, w tym również przygotowane w ostatnich latach opracowania, raporty i analizy.

3.1.1 Położenie fizycznogeograficzne, geomorfologia

Gmina Grabica położona jest w północno-zachodniej części powiatu piotrkowskiego. Gmina Grabica zajmuje terytorium 128 km², tym samym stanowi 8,93% powierzchni powiatu piotrkowskiego.

Gmina Grabica graniczy z następującymi jednostkami administracyjnymi:

od południa graniczy z gminą Wola Krzysztoporska należącą do powiatu piotrkowskiego,

od południowego-wschodu z miastem na prawach powiatu Piotrkowem Trybunalskim,

od wschodu z gminą Moszczenica należącą do powiatu piotrkowskiego,

od północy z gminą Dłutów należącą do powiatu pabianickiego oraz gminą Tuszyn należącą do powiatu Łódzkiego wschodniego,

od zachodu z gminą Drużbice należącą do powiatu bełchatowskiego.

Rysunek 3.1.1 Położenie gminy Grabica na tle województwa łódzkiego i powiatu piotrkowskiego

Źródło: opracowanie własne na podstawie nam zamieszczonych na www.osp.org.pl oraz www.wikipedia.org

http://www.osp.org.pl/


16

W skład gminy wchodzi 30 sołectw, które obejmują 44 miejscowości. Wykaz sołectw i miejscowości

zestawiono w tabeli poniżej.

Tabela 2 Wykaz sołectw i miejscowości gminy Grabica

Lp. Nazwa sołectwa Nazwa wsi

1 oryszów Horyszów

2 Brzoza Brzoza

Doły rzeskie

3 Cisowa Cisowa

4 Dziewuliny Dziewuliny Zosin

5 Grabica Grabica

6 Gutów Duży Gutów Duży Gutów ały

7 Kafar Kafar

8 Kamocin Kamocin

9 Kamocinek Kamocinek

10 Kobyłki Kobyłki

11 Krzepczów Krzepczów Nowy, Krzepczów Stary

12 Lubartów Lubanów Wola Kamocka

13 Lubonia Lubonia Dziwie, Lutosławice Szlacheckie

14 Lutosławice Rządowe Lutosławice Rządowe

15 ajków ajków olwark

16 ajków ajków

17 ajków aty ajków ały

18 Majdany Majdany, Bleszyn, Niwy Jutroszewskie

19 Olendry Olendry

20 Ostrów Ostrów

21 Papieże Papieże

22 Polesie Polesie ąkowiec

23 Rusociny Rusociny

24 Kol. Szydłów Kol. Szydłów

25 Szydłów Szydłów

26 Twardosławic Twardosławic

27 Zaborów Zaborów

28 ądło ądło

29 eronie eronie Kociołki aleniec

30 ychlin ychlin Władysławów Wola ykowska

Źródło: II zmiana Studium warunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Grabica, 2014


17

Odległość Grabicy do Piotrkowa Trybunalskiego wynosi 14 km, do ełchatowa 18 km, do Łodzi 33 km, a do Warszawy 140 km. W sąsiedztwie gminy Grabica znajdują się dwa duże ośrodki miejskie i zarazem przemysłowe.

W części południowo-wschodniej gminy przebiega trasa Warszawa - atowice, zaś w części wschodniej autostrada A-1, stąd gmina ma doskonałą dostępność komunikacyjną i dogodne połączenie praktycznie z całym krajem.

Obecnie podstawowym charakterem gminy jest rolnictwo i niewielkie zakłady usługowo- przemysłowe.

W morfologii terenu gminy wyróżnia się dwa typy ukształtowania powierzchni, których granicą jest linia działu wodnego Wisła - Odra (Pilica - Warta). Część wschodnią mniej zróżnicowaną morfologicznie tworzy obszar maksymalnego zasięgu zlodowacenia środkowopolskiego (morena denna) o wysokościach rzędu 195,3 - 211,0 m n.p.m. Część zachodnia to teren o bardziej urozmaiconej powierzchni z licznymi formami polodowcowymi: równiny sandrowe, kemy, moreny czołowe, tarasy pradolinne, które są pozostałością stadiału mazowiecko-podlaskiego zlodowacenia środkowopolskiego (tak zwanego lobu Widawki). Wysokości bezwzględne tej części obszaru zamykają się w granicach 201,7 - 236.1 m n.p.m. Ze strefą tą związane są wzgórza, pagórki moren czołowych i kemów występujących w pasie od Grabicy przez oryszów, rzepczów, Mzurki aż po orową Górę. To zróżnicowanie ma wpływ na inne cechy tego terenu, jak na przykład rozkład i jakość gleb wyższych klas bonitacyjnych oraz umiejscowienia i wielkości wyrobisk kopalin pospolitych eksploatowanych na potrzeby lokalne. W krajobrazie gminy widoczny jest pas wzniesień Majdany - Dziwie na północy, poprzez Grabicę, oryszów, rzepczów po obyłki na południu. Występuje tu największe wzniesienie 245m n.p.m. koło Boryszowa. Po stronie zachodniej dominuje typowa wysoczyzna morenowa porozcinana górnymi odcinkami stale i okresowo płynących cieków wpływających do Grabi i Widawki. Najniżej położony teren znajduje się w dolinie Małej Widawki - 195 m n.p.m. Różnica wysokości względnej dla gminy wynosi ok. 50 m. Wschodnią część gminy tworzy rozległa wysoczyzna polodowcowa nachylona ku wschodowi i porozcinana źródłowymi obszarami dopływów rzek Wolbórki i uciąży. Tutaj występują także wyraźnie zaznaczające się w krajobrazie południkowa zorientowane wzniesienia dochodzące do wysokości 224-245 m n.p.m., które ciągną się od okolic utosławic przez amocin do Szydłowa. Stanowią one dział wodny pomiędzy dorzeczem Warty i Pilicy. Cieki wodne na terenie gminy stanowią odcinki źródłowe i górne, stad konieczność ich ochrony przed zanieczyszczeniami i eutro zacją spowodowaną spływami nawozów z okolicznych pól.4

Gmina Grabica ma powierzchnię 127,64 km2, na koniec roku 2014 gmina Grabica liczyła 6134 mieszkańców, na 1 km przypadają 48 osób. iczba mieszkańców na przestrzeni ostatnich lat do 2008 miała tendencję spadkową, a od 2008 roku występuje coroczny wzrost liczby ludności. Dane te zestawiono na wykresie.

Rysunek 2 Liczba mieszkańców Gminy Grabica

Źródło: opracowanie własne na postawie danych G S

4 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Grabica, wyróżnienie projektowanej zmiany, 2015

6020

6040

6060

6080

6100

6120

6140

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

6114

6073 6072

6062

6071

6092

6100

6086

6127 6134


18

Na obszarze gminy według danych za 2014 rok zarejestrowanych jest około 430 podmiotów gospodarki narodowej, w tym 331 osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą.

Gmina Grabica wchodzi w skład Stowarzyszenia okalna Grupa Działania „ UD-U RAZEM”, które powstało, by aktywizować społeczności lokalne do wspólnego działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich i poprawy jakości życia mieszkańców. Impulsem do założenia stowarzyszenia była słaba integracja społeczna oraz niski poziom wykorzystywania posiadanych zasobów. Obecnie w skład grupy wchodzą 22 jednostki samorządu terytorialnego: ełchatów, ędków, udziszewice, Czarnocin, Dobryszyce, Gomunice, Gorzkowice, Grabica, Masłowice Moszczenica, amieńsk, odrąb, sawerów, Łęki Szlacheckie, Pabianice, Rozprza, Rzgów, Tuszyn, Ujazd, Wola rzysztoporska, Ręczno, powiat piotrkowski. Stowarzyszenie pozyskuje środki finansowe na rozwój gmin w ramach osi IV eader PROW na lata 2007-2013.

Istnienie zabytków architektury i budownictwa, doskonałe skomunikowanie z praktycznie całym krajem, stosunkowo dobry stan środowiska przyrodniczego (niezdegradowanego przez przemysł) stawiają nowe możliwości rozwoju typowo rolniczej gminy na różnorodnych formach działalności gospodarczo-usługowej, agroturystyce i szeroko rozumianej rekreacji.

3.1.2 Warunki klimatyczne

Najnowsza regionalizacja (W. Wiszniewskiego i W. Chełchowskiego) zalicza obszar gminy Grabica do regionu klimatycznego łódzko-wieluńskiego.

Charakterystyka klimatu:

średnia roczna temperatura powietrza 7,7 °C,

średnia temperatura dla stycznia - 3,0 °C,

średnia temperatura dla lipca + 18,2 °C,

średnia roczna suma opadów atmosferycznych 625 mm,

średnie zachmurzenie w skali od 0 do 8 - 5,

średnia prędkość wiatru w 2,5 m/s (na omawianym terenie dominują wiatry z kierunku zachodniego, północno i południowo-zachodniego,

pokrywa śnieżna utrzymuje się przez 52 dni w roku,

okres wegetacyjny trwa około 210 dni.

Niskie opady atmosferyczne powodują de cyt wody w okresie wegetacji roślin. Pod względem mikroklimatycznym obszar jest zróżnicowany zależnie od rzeźby terenu, zalesienia, układu dolin i zabudowy. Szczególnie korzystne warunki występują w obrębie kompleksów leśnych. Najmniej korzystne w dolinach cieków wodnych. Panują tu złe warunki wilgotnościowe oraz częste inwersje termiczne, złe przewietrzanie i zaleganie mgieł. Pozostałe tereny posiadają korzystne warunki bioklimatyczne. Szczególnie odnosi się to ekspozycji południowej. Tereny te są najbardziej preferowane pod lokalizację budownictwa mieszkaniowego oraz uprawę roślin. 5

3.1.3 Hydrografia

Wody powierzchniowe

Teren gminy położony jest w dorzeczach Pilicy i Warty, które rozdziela dział wodny pierwszego rzędu. Zachodnia i centralna część gminy położona jest w dorzeczu Warty (zlewnia Grabi), wschodnia w zasięgu dorzecza Pilicy (zlewnia uciąży i Wolbórki). Na terenie gminy biorą początek rzeki: Grabia w rejonie utosławic Szlacheckich i Dziwli, rzoza w rzepczowie i Wierzejka w Szydłowie. Monitoringiem jakości wód objęte są rzeki: uciąża i Grabia (punkt obserwacyjny: Grabica). Rzeki te prowadzą wody nie odpowiadające normom. Przekroczenia dotyczą między innymi azotu azotynowego, fosforu ogólnego i miana Coli. Na jakość wód rzeki Grabi mają wpływ ścieki z gospodarstw domowych, oraz spływy powierzchniowe z terenu pól. Istniejące zbiorniki wodne mają bardzo małe powierzchnie. Ich kompleksy występują w północno-zachodniej i południowo- wschodniej części gminy. Są to zbiorniki wodne po wyrobiskach gliny, stawy hodowlane i jeden zbiornik retencyjny. Z uwagi na wpływ Zagłębia ełchatowskiego i związane z nim istnienie leja depresji o zmieniającym się zasięgu, o okresach suszy zbiorniki te częściowo są pozbawione wody.

5 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Grabica, wyróżnienie projektowanej zmiany, 2015


19

Gmina posiada grunty w całości zmeliorowane, zaspokojenie potrzeb wynosi 95%. 6

3.1.4 Budowa geologiczna, hydrologia i warunki glebowe

Pod względem tektonicznym teren położony jest w południowo-wschodniej części niecki mogielińsko-łódzkiej zbudowanej z utworów kredowych. Podłoże niecki tworzą osady jury środkowej: mułowce, piaskowce, wapienie, margle oraz utwory górnojurajskie: wapnie i margle. reda dolna wykształcona jest w facji iłowcowo-mułowcowo-piaszczystej, kreda górna w facji węglanowej (wapienie, margle, opoki i gezy). Powierzchnia tych utworów nachylona jest generalnie na północny wschód. Osady trzeciorzędowe: mułki, iły oraz piaski o różnej granulacji występują w postaci płatów o miąższości 10 - 30 m. Utwory czwartorzędowe pokrywają całkowicie starsze podłoże. Ich miąższość wynosi od około 20 m na południowym zachodzie do 70 m w części centralnej. Plejstocen pozostawał tu osady zlodowaceń południowopolskich, środkowopolskich oraz północnopolskiego. Reprezentowane są one przez utwory akumulacji lodowcowej, wodnolodowcowej i rzecznej w postaci glin zwałowych, mułków zastoiskowych, piasków i żwirów moren czołowych, kemów, piasków i żwirów uwioglacjalnych oraz utworów tarasów rzecznych. Strop glin zlodowacenia południowopolskiego zalega na rzędnej 189-190 m n.p.m. na glinach tych leży horyzontalnie warstwa pospółek i żwirów interglacjału o miąższości 4 - 6 m. Zlodowacenie środkowopolskie zostawiło płaszcz osadów o bardzo zmiennej miąższości 8 - 38 m. Gliny tworzą tutaj ciągły poziom nachylony ku zachodowi, a we wschodniej części gminy przysypane są piaskami i mułkowatym materiałem interstadialnym oraz miejscami gliną stadium Warty. Działalność stadiału Warty zdecydowała o dzisiejszym charakterze rzeźby terenu gminy. Wyznaczają go wzniesienia w rejonie amocina i arolewa zbudowane z piasków żwirów i gliny zwałowej.

W wyniku deglacjacji powstały piaszczysto-żwirowe pagórki kemowe, W rejonie rzepczowa występuje zespół pagórków piaszczysto-żwirowych z gliną zwałową na powierzchni. Pagórek wOstrowie jest przykładem formy szczelinowej typu kemowego. Na rozległych obszarach występowania piasków wodnolodowcowych wytworzyły się lokalnie formy wydmowa np. pagórki w Dziewulinach.

udowa geologiczna gminy stwarza możliwości wykorzystania na cele praktyczne wielu surowców pochodzenia polodowcowego.7

Analizowany teren znajduje się w stre e występowania kruszyw pospolitych piasków i żwirów. Powierzchniowa eksploatacja kruszyw odbywa się i odbywała na sąsiednich działkach.

Ze względu na realizację budowy autostrad obecnie obserwuje się bardzo duże zapotrzebowanie na surowce mineralne (głównie piaski i żwiry) co jest przyczyną szybko zachodzących zmian w dokumentacji złóż. Udokumentowane złoża ulegają eksploatacji a duży popyt zachęca do udokumentowania kolejnych złóż w celu ich wydobywania i sprzedaży.

Teren opracowania obejmuje w części północnej obrębu oryszów teren i obszar górniczy „ OR SZ W IV”, który został wyznaczony na podstawie uproszczonej dokumentacji geologicznej kategorii C1 złoża kruszywa naturalnego „ oryszów IV. oncesję Starosty Piotrkowskiego na wydobycie kruszywa naturalnego ze złoża „ oryszów IV” wydano na czas określony do dnia 31 grudnia 2029 r. Zasób przewidziany do wydobycia to 304350 Mg. We wschodniej części obrębu oryszów występuje udokumentowane złoże kopalin „ oryszów VI”. est to złoże kruszywa naturalnego (piasku) kategorii C1 składającego sięz pól A i o łącznym zasobie 189217 Mg. W południowo-wschodniej części obrębu Rusocin występuje udokumentowane złoże kopalin „Rusocin”. est to złoże kruszywa naturalnego (piasku) kategorii C1 o zasobie 416801 Mg. 8

Użytkowe poziomy wodonośne występujące na terenie gminy związane są z piętrem czwartorzędowym i poziomem górnokredowym. Najważniejszym źródłem zaopatrzenia w wodę jest

czwartorzędowe piętro wodonośne związane z osadami piaszczystymi występującymi pod glinami zlodowacenia środkowopolskiego. Płytkie wody gruntowe występujące głównie w dolinach rzecznych, nie mają znaczenia użytkowego ze względu na małą miąższość (do kilku metrów) strefy zawodnionej. Są one zasilane bezpośrednio in ltracją wód opadowych i charakteryzują się dobrymi warunkami drenażu. Średnia głębokość zalegania głównego użytkowego poziomu wodonośnego w utworach czwartorzędu wynosi 15-30 m. Poziom górnokredowy związany jest z występowaniem osądów węglanowych. Zalega on na głębokości znacznie powyżej 50 m, jedynie w południowo- zachodniej części płycej - na głębokości rzędu 30-50 m. Zwierciadło wody ma charakter napięty. Warstwę napinającą tworzą gliny czwartorzędowo.

6 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Grabica, wyróżnienie projektowanej zmiany, 2015 7 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Grabica, wyróżnienie projektowanej zmiany, 2015

8 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy Grabica, 2014


20

Wodoprzewodność terenu wynosi tu około 4 m2/h do około 20 m2/h. Wody poziomu górnokredowego charakteryzują się dobrymi parametrami jakościowymi. Są to wody średniotwarde, o twardości w granicach średnio 4,6 - 6,8 m al/dm3. Aktualnie na terenie gminy eksploatowane są dwa ujęcia wody: Ostrów i Szydłów. Ujęcie w Szydłowie objęte jest wojewódzkim monitoringiem jakości wód podziemnych. Na obszarze gminy znajduje się fragment doInokredowego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) - Niecka Łódzka nr 401. Z uwagi na głębokie zaleganie poziom dolnokredowy nie jest ujmowany.

Grabica jest gminą o typowo rolniczym charakterze, 84% powierzchni stanowią użytki rolne, a lasy jedynie 9,5%. Zgodnie z regionalizacją glebowo-rolniczą omawiany teren leży w zasięgu dwóch regionów Moszczenickiego i Piotrkowskiego. Region Moszczenicki rozciąga się na północ od Piotrkowa Trybunalskiego i charakteryzuje się dużym udziałem gruntów ornych (około 70%), użytków zielonych (12%) i lasów około 18%. Jest to region z przewagą gleb typu pseudobielicowego i brunatnego, wytworzonych z glin piaszczystych, zaliczanych do kompleksu żytniego bardzo dobrego i pszennego dobrego. Teren leżący na południe od Piotrkowa Trybunalskiego znajduje się w zasięgu regionu Piotrkowskiego. Występują tu gleby wytworzone z glin i pyłów, a sporadycznie z piasków gliniastych na glinach. Są to w większości gleby pseudobielicowe, z niewielkim udziałem gleb brunatnych. Dominują gleby kompleksu pszennego dobrego i żytniego bardzo dobrego, z mniejszym udziałem kompleksu zbożowo-pastewnego mocnego, żytniego dobrego, żytniego słabego. Wstrukturze użytkowania rolniczego tego regionu grunty orne stanowią około 7.7% jego powierzchni, użytki zielone 13% i lasy około 10 %, Gmina Grabica posiada wybitnie korzystne warunki dla rolnictwa. Użytki rolne charakteryzują się wysoką jakością gleb. Przeważają grunty klasy IIIb i IVa.

Gleby klas I - IV są glebami w stosunku do których obowiązuje prawna ochrona przed zmianą użytkowania na inne cele niż rolnicze.

Łąki na gruntach organicznych wstępują w dolinie rzeki Grabi i innych mniejszych cieków.

Według opracowanej przez IUNG w Puławach w 1994 roku „Waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski według gmin” warunki przyrodnicze dla produkcji rolnej, w tym także jakość gleb w gminie są korzystne. Potwierdza to ogólny wskaźnik waloryzacji jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej, który dla gminy Grabica wynosi 68,7 pkt. przy wartości wskaźnika dla dawnego województwa piotrkowskiego - 58,4 pkt. i dla Polski 66,6 pkt. 9

3.1.5 Warunki przyrodniczo – krajobrazowe

Szata roślinna jest najbardziej zniekształconym elementem przyrodniczym analizowanego obszaru. lisko 90% powierzchni stanowi roślinność o charakterze antropogenicznym, związana z działalnością rolniczą, zbiorowiskami segetalnymi, ruderalnymi, itp. Nie stwierdzono tu występowania gatunków chronionych, rzadkich w skali kraju czy lokalnie. Tereny rolne, łąk i nieużytków obecnie stanowią większość powierzchni obszaru. Faunę reprezentują typowe gatunki związane z uprawami oraz związane z obecnością człowieka. Wśród ptaków wymienić można skowronka, trznadla, potrzeszcza, kopciuszka. Do gatunków ptaków korzystających z tego obszaru jako miejsce żerowania można zaliczyć myszołowa czy pustułkę. Wśród ssaków wymienić można mysz domową, polną, badylarkę, ryjówkę aksamitną. Podsumowując zasadniczo szata roślinna jak i fauna omawianego obszaru niczym nie wyróżnia się na tle okolicy czy regionu, reprezentowana jest głównie przez gatunki związane z gospodarką człowieka i siedliskami silnie przez niego zniekształconymi. Ze względu na charakter rolniczy oraz słabe gleby obszar ten można uznać za dość pod względem fauny jak i flory.

Obszar o dość jednolitym charakterze struktury przyrodniczej. Teren opracowania stanowią w przewadze grunty orne o wczesnym stadium sukcesji związanej z zaniechaniem upraw na tym terenie to stanowi charakterystyczny rolny krajobraz gminy. Niewielki fragment opracowania stanowi także roślinność o charakterze leśnym. Ponadto w tle obszarów objętych opracowaniem przebiega droga krajowa nr 12.10

Na terenie gminy znajdują się też parki wiejskie w miejscowościach:

Grabica o pow. ok. 1,1 ha

ociołki o pow. ok. 3,00 ha

Dziewuliny o pow. ok. 4,91

9 Program ochrony środowiska dla gminy Grabica na lata 2010 – 2012 z perspektywą do 2016 , 2010 10 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy Grabica, 2014


21

Występują także obszary zieleni przyrzecznej i śródpolnej. Stanowią je małe enklawy lasów i zadrzewień, które pozwalają zachować różnorodność biologiczną i stanowią urozmaicenie krajobrazu.

Rysunek 3.1.3 Lokalizacja najcenniejszych roślin i stanowisk cennych walorów przyrodniczych

Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Grabica, wyróżnienie projektowanej zmiany, 2015

W 1988 r. uchwałą w sprawie zatwierdzenia regionalnego planu zagospodarowania przestrzennego województw piotrkowskiego w pólnocno–zachodnia część gminy Grabica, wokolicach miejscowości ociołki został ustanowiony Tuszyńsko-Dłutowskim Obszar Chronionego rajobrazu. Cały obszar chroniony obejmował


22

lasy i tereny przyległe między Tuszynem, Dłutowem i Łaskiem. ednak obecnie ze względu na wygaśniecie ww. uchwały obszar ten nie jest objęty ochroną.

Według GUS w 2014 roku na terenie gminy ustanowionych jest 29 pomników przyrody, są to drzewa o charakterze pomnikowym.

Dla zachowania różnorodności krajobrazowej i kulturowej znaczenie ma także zachowanie starych, zabytkowych parków. Na terenie gminy Grabica sześć parków podworskich wpisanych jest do rejestru zabytków, są to:

Park zabytkowy w Brzozie (1905-1914 r) o pow. 1,51 ha,

Park zabytkowy w Rusocinach (koniec XIX w.) o pow. 1,19 ha,

Park zabytkowy w Szydłowie (ok. połowy XIX w.) o pow. 0,85 ha,

Park zabytkowy w Woli Bykowskiej (XIX w.) o pow. ok. 2,51 ha,

Park zabytkowy w Ostrowie (połowa XIX w.) o pow. 2,88 ha ,

Park zabytkowy w Dziwlach (początek XX w.) o pow. 1,51 ha 11

.

T ń k - Dł ki Obszar Chronionego Krajobrazu

Obszar gminy Grabica cechuje się mało zróżnicowanym ukształtowaniem powierzchni. Północno-wschodnie tereny gminy wchodzą w skład projektowanego Tuszyńsko-Dłutowskiego Obszaru Chronionego rajobrazu.

Tuszyńsko-Dłutowski OCH funkcjonuje jedynie na mocy prawa miejscowego. Został wyznaczony w regionalnym planie zagospodarowania przestrzennego województwa piotrkowskiego a przyjęty na mocy uchwały nr XXV/166/88 WRN w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 27 maja 1988 r. Obejmuje on niewielki teren w północno-zachodniej części gminy zawarty zasadniczo pomiędzy doliną Wolbórki a drogą wojewódzką nr 30146. Tuszyńsko-Dłutowski Obszar Chrononego rajobrazu został uwzględniony w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego przyjętego Uchwałą przez Sejmik Wojewódzki w czerwcu 2002 roku.

4. ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ODDZIAŁYWANIEM

4.1. Powietrze atmosferyczne

Na obszarze gminy Grabica nie ma punktów pomiarowych, najbliżej położony punkt zlokalizowany jest w odległości 15 km w Piotrkowie Trybunalskim przy ulicy rakowskiej Przedmieście 13. est to stacja kontenerowa badająca tło miejskie. Dalszy punkt w Parzniewicach na ujęciu wody w odległości 25 km.

W związku z tym stan powietrza na obszarze gminy Granica zostanie przedstawiony na podstawie danych ze stacji pomiarowych ulokowanych w Piotrkowie Trybunalskim i Parzniewicach. Niemniej jednak mimo, iż Grabica położona jest w sąsiedztwie Piotrkowa należy sądzić, iż stan powietrza jest znacznie lepszy niż na terenie miasta.

Dla wszystkich substancji podlegających ocenie, strefy zaliczono do jednej z poniższych klas:

klasa A - jeżeli stężenia zanieczyszczenia na jej terenie nie przekraczały odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych,

klasa B - jeżeli stężenia zanieczyszczenia na jej terenie przekraczały poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczały poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji,

klasa C - jeżeli stężenia zanieczyszczenia na jej terenie przekraczały poziomy dopuszczalne lub docelowe powiększone o margines tolerancji, w przypadku gdy ten margines jest określony,

klasa D1 - jeżeli stężenia ozonu w powietrzu na jej terenie nie przekraczały poziomu celu długoterminowego,

klasa D2 - jeżeli stężenia ozonu na jej terenie przekraczały poziom celu długoterminowego.

Wyniki badań klasy kacji wg parametrów dla stref oceny jakości powietrza dla strefy łódźkiej pod kątem ochrony zdrowia (SO2, NO2, CO, C6H6, O3, PM2,5, PM10, Pb, As, Ni, Cd, (a)P,) dały wyniki:

dla SO2 klasa A

11 Program ochrony środowiska dla gminy Grabica na lata 2010 – 2012 z perspektywą do 2016 , 2010


23

dla NO2 klasa A

dla benzenu klasa A

dla tlenku węgla klasa A

dla ozonu klasa A

(Symbol klasy dla obszaru strefy dla poziomu celu długoterminowego ozonu klasa D2)

dla PM2,5 klasa C

dla PM10 klasa C

dla As w pyle PM10 klasa A

dla Cd w pyle PM10 klasa A

dla Ni w pyle PM10 klasa A

dla Pb w pyle PM10 klasa A

dla B(a)P w pyle PM10 klasa C.12

W porównaniu z rokiem poprzednim powierzchnia obszarów przekroczeń zmniejszyła się.

W 2014r. podobnie jak w roku poprzednim nie wystąpiły przekroczenia poziomu docelowego ozonu ze względu na ochronę zdrowia. yło to związane z występowaniem niższych wartości temperatury, częstszymi opadami atmosferycznymi oraz zwiększonym zachmurzeniem w okresie wiosennym i letnim. W wyniku uśrednienia liczby dni z przekroczeniem maksymalnej dobowej, kroczącej średniej 8-godzinnej wartości stężenia ozonu z ostatnich 3 lat stwierdzono, że dla wszystkich stanowisk pomiarowych w województwie liczba ta jest niższa od dopuszczalnych 25 dni. W związku z powyższym w niniejszej ocenie rocznej, w ramach klasy kacja jakości powietrza dla ozonu wg kryteriów dla ochrony zdrowia ponownie nadano klasę A. Natomiast podobnie jak w roku ubiegłym stwierdzono przekroczenie poziomu celu długoterminowego stężenia ozonu, w wyniku czego nadano obu strefom oceny klasę D2. Przekroczenia występowały na obszarze prawie całego województwa. Ze względu na kryteria ochrony roślin przeprowadzona ocena podobnie jak w roku ubiegłym nie wykazała przekroczenia poziomu docelowego stężenia ozonu w powietrzu (wskaźnik AOT40). Przekroczony był jedynie poziom celu długoterminowego dla wskaźnika AOT40. Poziom wartości wskaźnika AOT40 w województwie od kilku lat utrzymuje się na poziomie poniżej docelowego. W wyniku uśrednienia wyników z ostatnich 5 lat obszar strefy łódzkiej zaklasyfikowano do klasy A. Dla pozostałych substancji w powietrzu (SO2 oraz NO ) ze względu na kryteria ochrony roślin podobnie jak w latach ubiegłych także nie stwierdzono potrzeby wykonania programu ochrony powietrza w stre e łódzkiej.13

O p k ń p d p p ł PM10

W Stre e łódzkiej przekroczenia poziomu dopuszczalnego wystąpiły w rzezinach, Tomaszowie Mazowieckim, Opocznie, Piotrkowie Trybunalskim, Radomsku, Zduńska Wola, Rawie Mazowieckiej.

Piotrków Trybunalski - wartość średniego rocznego stężenia pyłu PM10 sięgała w centrum miasta 44,8,0μg/m3 (tj. 112,0% Da). Wartość 36 maksimum stężenia 24-godzinnego sięgać mogła w centrum miasta 83μg/m3 (tj. 166% D24).

O p k ń p d (a)pirenu w pyle PM10

Piotrków Trybunalski – stężenie roczne (a)P w centrum miasta wyniosło 7,1 ng/m3 (tj. 710% Ddc). Obszar przekroczenia poziomu docelowego obejmował większą część miasta wykraczając poza jego granice i obejmując swym zasięgiem przygraniczne tereny gmin ościennych: Grabica, Wola rzysztoporska oraz wiejska część gminy wiejsko-miejskiej Sulejów, Moszczenica

Obszary przekroczeń rocznej wartości poziomu dopuszczalnego pyłu PM2,5

Piotrków Trybunalski – Wartość średniego rocznego stężenia pyłu PM2,5 sięgnęła w centrum miasta 32,6μg/m3 (tj. 125,4% Da+MT). Obszar przekroczenia rocznej wartości poziomu dopuszczalnego obejmował centrum miasta.14

Przyczynami stwierdzonych przekroczeń pyłu PM10 w punktach monitoringowych w pobliżu granic gminy były:

12 Roczna ocena jakości powietrza w województwie łódzkim w 2014 r., WIOŚ, 2015 13 Roczna ocena jakości powietrza w województwie łódzkim w 2014 r., WIOŚ, 2015 14 Roczna ocena jakości powietrza w województwie łódzkim w 2014 r., WIOŚ, 2015


24

niekorzystne warunki klimatyczne (S15),

oddziaływanie emisji z zakładów przemysłowych, ciepłowni elektrowni zlokalizowanych w pobliżu stacji (S3),

oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków (S5),

szczególne lokalne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń (S14).

Przyczynami stwierdzonych przekroczeń benzo(α)pirenu w punktach monitoringowych w pobliżu granic gminy są:

oddziaływanie emisji z zakładów przemysłowych, ciepłowni elektrowni zlokalizowanych w pobliżu stacji (S3),

oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków (S5),

szczególne lokalne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń (S14),

niekorzystne warunki klimatyczne (S15).

4.2. Wody powierzchniowe i podziemne

Podstawowym dokumentem określającym zasady racjonalnej polityki wodnej oraz wynikający z niej sposób gospodarowania wodami jest Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, zwana Ramową Dyrektywą Wodną (RDW). Ustalenia Dyrektywy zostały zaimplementowane do prawodawstwa polskiego głównie poprzez ustawę Prawo wodne (Dz. U Nr 145, poz. 951 z późń. zm.) oraz związane z nią akty wykonawcze. Art. 155a ustawy Prawo wodne określa obowiązek badań i oceny jakości wód powierzchniowych i podziemnych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. W ramach podsystemu monitoringu jakości wód powierzchniowych WIOŚ w Łodzi opracował program badań, w ramach którego są wykonane badania i ocena stanu rzek oraz badania i ocena potencjału ekologicznego i stanu chemicznego zbiorników zaporowych.

Zakres badań został opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 roku w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 258, poz.1550).

akość wód powierzchniowych w 2013 roku badano pod względem:

potencjału ekologicznego i stanu chemicznego rzek w punktach pomiarowo dokonano oceny rzek w punktach pomiarowo – kontrolnych monitoringu obszarów chronionych,

potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych dokonano oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych na obszarach chronionych.

Według „ omunikatu o stanie jakości wód powierzchniowych województwa łódzkiego badanych w 2014 r.” rzeka Grabia zaliczona została do IV klasy czystości wody złej jakości. Wskaźnikami decydującymi o jakości były parametry biogenne oraz mikrobiologiczne.

Ocena wód pod kątem ich przydatności do bytowania i migracji ryb w warunkach naturalnych wykazała, że są one w tym celu nieprzydatne. Główną przyczyną takiego stanu są zbyt wysokie stężenia wskaźników tlenowych ( ZT5) oraz biogenów (azotynów oraz fosforu ogólnego). Wskaźniki eutrofizacji wód zostały także przekroczone.

4.3. Ochrona powierzchni ziemi

Obowiązek prowadzenia monitoringu, obserwacji zmian i oceny jakości gleby oraz ziemi w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wynika z zapisów art. 26 ustawy – Prawo ochrony środowiska. ryteria oceny określone są na podstawie delegacji w art. 105 cytowanej ustawy, w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. z 2002 r. Nr 165, poz. 1359). Zakres badań „Monitoring chemizmu gleb ornych Polski określają trzyletnie Programy Państwowego Monitoringu Środowiska.

adania gleb na obszarze powiatu prowadzone są w oparciu o „Monitoring chemizmu gleb ornych Polski , który stanowi podsystem Państwowego Monitoringu Środowiska w zakresie jakości gleb i ziemi. W ramach Monitoringu oznaczane są parametry glebowe decydujące o ich jakości i zdolności do wypełniania funkcji produkcyjnych i środowiskowych (m.in. odczyn, zawartość materii organicznej, zasolenie, zawartość


25

pierwiastków śladowych i zanieczyszczeń organicznych i wiele innych). Zgromadzone w latach 1995-2010 dane pozwalają na ocenę zmian i identyfikację potencjalnych zagrożeń dla jakości i wielofunkcyjności gleb. Na przestrzeni 15 lat nie zaobserwowano niepokojących trendów akumulacji zanieczyszczeń w glebach.

W bliskiej odległości od Gminy Grabica na terenie powiatu piotrowickiego w ramach monitoringu przebadano 1 próbkę gleb z terenów użytkowanych rolniczo.

Wyniki badań wskazują na brak przekroczeń wartości kadmu i cynku oraz wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych WWA9. 15 Na podstawie wykonanych przez IUNG badań w latach 2010-2012 można przypuszczać, iż zawartości metali ciężkich i pierwiastków śladowych oraz w szczególności węglowodorów aromatycznych kwalifikują gleby gminy Grabica do wszelkich upraw.

4.4. Hałas

Na terenie gminy Grabica i w okolicy nie było prowadzonych przez WIOŚ żadnych badań hałasu. Problem zagrożenia emisją hałasu powinien być istotnym elementem planowania przestrzennego w opracowywaniu lub wprowadzaniu zmian do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

4.5. Podsumowanie

Na stan sanitarny powietrza atmosferycznego obszaru gminy ma wpływ lokalna emisja pyłów i gazów z indywidualnych kotłowni i zakładów produkcyjnych. ródłem emisji spalin i hałasu są także środki transportu, emisja taka koncentruje się w sąsiedztwie autostrady A1 i trasy Warszawa - Katowice.

W obszarach sąsiadujących z trasami komunikacyjnymi o dużym natężeniu ruchu oraz w dolinie rzeki Grabi przy szczególnie niekorzystnych warunkach atmosferycznych może wystąpić okresowe pogorszenie warunków aerosanitarnych, jednak generalnie na terenie gminy warunki pod tym względem są korzystne i od czasu zmniejszenia zagrożenia środowiska od strony przemysłu piotrkowskiego nie występują stany krytyczne.

Sąsiedztwo autostrady i trasy Warszawa - Katowice jest także źródłem zanieczyszczenia gleb (co zostanie wykazane w kolejnych badaniach 2013-2014).

Degradację wód powierzchniowych i gruntowych powodują niekontrolowane zrzuty ścieków i nieszczelne szamba (co spowodowane jest brakami w kanalizacji na terenie gminy).

Po analizie istniejącego stanu środowiska możliwe jest wskazanie problemów środowiskowych występujących w poszczególnych sektorach. Zidentyfikowane problemy zestawiono w tabeli poniżej.

Tabela 3 Ocena stanu środowiska gminy Grabica wskazuje następujące problemy występujące w najważniejszych sektorach środowiska

Powietrze atmosferyczne Wody powierzchniowe i podziemne

pogorszenie jakości powietrza ze względu na pył zawieszony oraz benzo(α)piren przy szlakach komunikacyjnych,

oddziaływanie emisji z zakładów przemysłowych, zlokalizowanych w pobliżu punktów pomiarowych (Piotrków Trybunalski)

oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków

brak obszarowych programów ograniczenia niskiej emisji

niski udział energii odnawialnej w ogólnym bilansie energetycznym

nieuporządkowana gospodarka wodno-ściekowa na części obszarów,

niski stopień oczyszczania ścieków,

niekontrolowanych zrzutów ścieków bytowych do rowów i cieków

brak uporządkowanej gospodarki wodami opadowymi, w szczególności na terenach wiejskich,

Źródło: opracowanie własne

15 Monitoring chemizmu gleb Polski, 2012


26

5. OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA POTENCJALNYCH ZMIAN W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU

Przewiduje się, że brak realizacji postanowień projektu „Programu…” spowodowałby następujące skutki:

pozytywne dla środowiska i mieszkańców:

o zmniejszenie zagrożenia spowodowanego intensyfikacją wykorzystania terenów polegającego na zagospodarowywaniu oraz penetracji nowych terenów,

o niepodejmowanie działań na rzecz rozwoju infrastruktury oraz aktywizacji gospodarczej miałoby pozytywne konsekwencje w postaci nie zwiększania emisji zanieczyszczeń powietrza oraz zanieczyszczeń wód.

negatywne dla środowiska i mieszkańców:

o brak zmodernizowanych placówek edukacyjnych,

o brak ciekawych zajęć pozalekcyjnych,

o mała ilość miejsc w przedszkolach,

o niskie kwalifikacje kadry edukacyjnej,

o brak wsparcia dla rozwoju przedsiębiorczości,

o brak wsparcia dla organizacji zrzeszających rolników,

o brak dokumentacji dotyczącej niskiej emisji,

o brak wsparcia dla lokalnych inicjatyw,

o brak wsparcia dla osób bezrobotnych,

o niska jakość infrastruktury okołoturystycznej,

o mało imprez bazujących na tradycjach i specyfice gminy Grabica,

o brak boisk, placów zabaw,

o mały dostęp mieszkańców do infrastruktury wod-kan,

o niska jakość dróg,

o brak promocji zdrowego trybu życia w tym aktywności i zdrowego odżywiania,

o niskie wykorzystanie odnawialnych źródeł energii,

o brak kursów doszkalających i podnoszących kwalifikacje.

Analiza powyższych skutków braku realizacji projektu „Programu…” prowadzi do wniosku, iż niezrealizowanie dokumentu wywołać może zarówno skutki pozytywne jak i negatywne. Niemniej na dziewiętnaście głównych i ogólnie sformułowanych skutków wymienionych powyżej, tylko dwa są pozytywne. Należy podkreślić, iż najważniejsze i najgłębsze skutki mogą wystąpić w sferze społecznej.

rak realizacji zaproponowanych działań odnoszących się bezpośrednio do społeczności gminy Grabica (wspomaganie rozwoju przedsiębiorczości, zapobieganie wykluczeniu społecznemu, przeciwdziałaniu bezrobociu, prowadzenie działań wspierających krzewienie tradycji regionalnych, wzrost aktywności fizycznej) może doprowadzić do ogólnego pogorszenia się stanu środowiska. Wynika to z faktu, iż wśród społeczeństw uboższych, gorzej wykształconych powszechnie akceptowane są postawy antyekologiczne (dewastacja zasobów przyrody, grabieże), a brak perspektyw na polepszenie lub zmianę sytuacji będzie tylko pogłębiać patologiczne zachowania.

Również brak realizacji wyznaczonych w projekcie „Programu…” działań dotyczących budowy infrastruktury technicznej może spowodować negatywne skutki dla środowiska objawiające się wzrostem zanieczyszczenia wód (brak sieci wodociągowej, sieci kanalizacji sanitarnej) i powietrza (niski stopień wykorzystania energii odnawialnej, wysoki wskaźnik zużycia energii, brak działań termomodernizacyjnych, zły stan dróg, niemodernizowana infrastruktura drogowa), a także zagrożenie powodziowe czy brak działań rekultywacyjnych.

Można przypuszczać, iż zaniechanie realizacji działań związanych z:

poprawą jakości infrastruktury drogowej gminy Grabica,

uzupełnieniem sieci wodociągowej,


27

uzupełnieniem sieci kanalizacyjnej,

tworzeniem sprawnego systemu gospodarowania odpadami,

zachowaniem środowiska przyrodniczego i rekultywacjami,

tworzeniem możliwości rozwoju przedsiębiorczości,

rozwojem turystyki i możliwości aktywnego spędzania wolnego czasu

p d k gminy Grabica ó d k ń ó , p d ó k d ó - ó p d ó k p k ł p d p k d d łk .

Działania negatywne występować będą w pierwszym etapie w czasie realizacji inwestycji (wodociągi, kanalizacja inwestycje drogowe, termomodernizacje czy rekultywacje), będą to oddziaływania krótkookresowe i nie długofalowe. Po zrealizowaniu inwestycji oddziaływania będą pozytywne w postaci zmniejszenia zrzutu nieoczyszczonych ścieków do rowów i potoków, zmniejszenia zanieczyszczeń emitowanych do powietrza w skutek płynniejszego ruchu pojazdów samochodowych, poprawy estetyki gminy zwiększenia wykorzystania naturalnych źródeł energii oraz poprawy walorów krajobrazowych gminy Grabica.

W zakresie inwestycji planowanych zapisami projektu „Programu…” są działania związane z podniesieniem atrakcyjności turystycznej gminy Grabica, działania te polegać będą na poprawie jakości i funkcjonalności istniejących szlaków turystycznych, rozwoju informacji oraz rozbudowy i unowocześnienia i dostosowania do aktualnych potrzeb i oczekiwań istniejącej infrastruktury turystycznej. Działania te polegać będą na:

rozwoju szlaków turystycznych,

wspieraniu rozwoju branży turystycznej,

tworzenie nowych produktów turystycznych w oparciu o tradycje kulinarne,

promowanie walorów folklorystycznych,

tworzenie kalendarza imprez we współpracy z sąsiednimi gminami.

Działania te zlokalizowane będą w miejscu już istniejącej infrastruktury jako jej uzupełnienie i unowocześnienie.

Rozwój przedsiębiorczości spowoduje, iż jej oddziaływanie na środowisko będzie mniejsze (pomijając poza przyrodnicze korzyści prestiżowe i marketingowe, wynikające z kreowania pozytywnego wizerunku gminy Grabica jako wsparcia przedsiębiorczości).

rak realizacji postanowień projektu „Programu…” w zakresie rozwoju potencjału ludzkiego, zmniejszenia bezrobocia i stworzenia korzystnych warunków do prowadzenia działalności gospodarczej przyczyni się do „odpływu” młodych ludzi w poszukiwaniu ciekawych kierunków kształcenia zawodowego, co związane jest z późniejszym osiedlaniem się młodych ludzi poza terenem gminy Grabica.

rak dbałości o potrzeby osób niepełnosprawnych oraz osób w trudnej sytuacji życiowej będzie przyczyniało się do ich dezintegracji zawodowej i pogłębianiu się ich poczucia bezradności i braku samodzielności.

Niskiej jakości oferta kulturalna dla mieszkańców i nieatrakcyjna infrastruktura turystyczna i sportowa nie przyciągnie zainteresowania mieszkańców gminy Grabica, ani turystów, co w konsekwencji będzie powodowało zubożenie kulturalne, sportowe i turystyczne terenu.

Reasumując, należy stwierdzić, iż korzystnym z punktu widzenia środowiska przyrodniczego i zdrowia ludzi jest wariant doprowadzenia do realizacji celów strategicznych zapisanych w projekcie „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lat 2015-2022”.

Istotnym elementem jest również presja społeczna na zagospodarowywanie coraz to nowych terenów oraz ogólna sytuacja społeczno-gospodarcza panująca w Polsce, która nie pozwoli na uniknięcie konfliktowych aspektów rozwoju poszczególnych sfer życia. Należy zatem wcześniej opracować takie plany działań w kwestii uzbrajania nowych terenów inwestycyjnych, budowy nowych dróg, budowy sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, czy rozwoju infrastruktury turystycznej, które umożliwią rozwój gospodarczy gminy Grabica przy jednoczesnym zachowaniu równowagi ekologicznej.

Istotnym elementem jest wyznaczenie dogodnych lokalizacji planowanych inwestycji, zarówno pod względem środowiskowym, przyrodniczym i społecznym, ma to ogromne znaczenie przede wszystkim dla inwestycji które zlokalizowane będą na nowych terenach niezainwestowanych wcześniej.


28

Należy zatem oczekiwać, że realizacja celów zapisanych w projekcie „Programu...” wraz z uwzględnieniem uwag zapisanych na końcu niniejszej Prognozy doprowadzi do ogólnej poprawy stanu środowiska przyrodniczego i zdrowia i jakości życia mieszkańców, a także poprawy warunków pracy i wypoczynku na obszarze gminy Grabica.

Brak realizacji zaproponowanych działań odnoszących się bezpośrednio do walorów ekologicznych gminy Grabica, takich jak rozbudowa sieci kanalizacji, uzupełnienie sieci wodociągowej, termomodernizacja budynków, modernizacje kotłowni, wymiana sieci ciepłowniczych przynoszących straty oraz budowa nowych odcinków, budowa przydomowych oczyszczalni ścieków, rozbudowa sieci gazowej, modernizacji dróg d p d ć d ó p d k p d k f k cia i zdrowia k ń ó .

Działania negatywne występować będą głównie w czasie realizacji inwestycji, będą to oddziaływania krótkookresowe i nie długofalowe, nie pozostawiające po sobie długotrwałych efektów. Po zrealizowaniu inwestycji oddziaływanie będą pozytywne w postaci braku zrzutu nieoczyszczonych ścieków do rowów i potoków, zmniejszeniem zanieczyszczeń emitowanych do powietrza w skutek płynniejszego ruchu pojazdów samochodowych, a także poprawą walorów krajobrazowych i turystycznych. Z drugiej strony istotnym jest poprawa dostępności komunikacyjnej regionu oraz ochrony środowiska, co będzie warunkować rozwój gospodarczy.

Reasumując, należy stwierdzić, iż korzystnym z punktu widzenia środowiska przyrodniczego i zdrowia ludzi jest wariant doprowadzenia do realizacji celów zapisanych w projekcie „Programie…”.

Realizacja tych działań może przyczynić się czasowo (w trakcie realizacji w/w inwestycji) do zwiększonej presji na środowisko. Planowanie tego rodzaju inwestycji poprzedzone jest zawsze ustaleniem zgodności tych działań z Planami Zagospodarowania Przestrzennego oraz Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Grabica.

W wyniku realizacji zdecydowanej większości zadań zaproponowanych z projekcie „Programie …” podkreśla się realne bardzo wysokie korzyści przede wszystkim ekologiczne, a także społeczne i gospodarcze.


29

6. OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO

Ocenie możliwych oddziaływań na środowisko poddano zadania inwestycyjne, jak i nieinwestycyjne ujęte do realizacji w ramach poszczególnych celów w projekcie „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lat 2015-2022”.

Jak wynika z przeprowadzonej w rozdziale 5 niniejszej prognozy analizy i oceny potencjalnych zmian w przypadku braku realizacji postanowień projektu „Programu…”, a także z analizy wariantowej zawartej w rozdziale 7 (wariant podstawowy oraz wariant 0), odstąpienie od realizacji zawartych w dokumencie rozwiązań w efekcie końcowym byłoby znacznie gorsze, szczególnie pod względem społecznymi i gospodarczym, niż wystąpienie ewentualnych oddziaływań środowiskowych.

Istotnym elementem jest fakt, iż w ramach projektu „Programu…” nie zaplanowano inwestycji, które w negatywny, długotrwały i nieodwracalny sposób będą negatywnie oddziaływać na środowisko. Oddziaływania wynikające z realizacji planowanych inwestycji będą czasowe, krótkotrwałe i będą występować tylko w czasie realizacji inwestycji. Po zakończeniu budowy sieci kanalizacji, termomodernizacji budynków czy modernizacji sieci ciepłowniczej negatywnych oddziaływań nie będzie, w wszystkie skutki realizacji inwestycji będą miał pozytywny środowiskowy charakter.

Mając powyższe na uwadze, w odniesieniu do zadań (sformułowanych w zakresie poszczególnych celów strategicznych) wymienionych w projekcie „Programie…”, scharakteryzowano typowe oddziaływania i ich ewentualne skutki dla środowiska związane z realizacją zadań mogących mieć wpływ na środowisko zadań.

Poniżej przeprowadzono analizę pod kątem przyrodniczym wszystkich kierunków działań zapisanych w projekcie „Programu…”.

OBSZAR 1. EDUKACJA I GOSPODARKA

Cel strategiczny: Silna i konkurencyjna gospodarka lokalna, powiązana z efektywnym systemem edukacji i aktywnością zawodową mieszkańców.

Cel operacyjny I.1. Efektywny system edukacji i wspierania zatrudnienia

Kierunki interwencji:

Modernizacja i rozwój infrastruktury służącej edukacji, doposażenie placówek edukacyjnych

Zadanie to nie przyczyni się do zubożenia walorów środowiskowych na terenie gminy Grabica oraz terenów okolicznych

Rozwój zajęć pozalekcyjnych w placówkach edukacyjnych – szczególnie w odniesieniu do kompetencji kluczowych, profilaktyki bezpieczeństwa, zdrowia, sportu

Realizacja tego zadania przyczyni się do poprawy jakości kształcenia dzieci i młodzieży, nie przyczyni się do zachwiania równowagi przyrodniczej i środowiskowej

Wzrost liczby miejsc w przedszkolach i punktach przedszkolnych

Realizacja tego zadania przyczyni się do szybszego powrotu do pracy matek po urlopach macierzyńskich i zmniejszenia późniejszego wykluczenia zawodowego

Promowanie programów autorskich, własnych oraz innowacji w systemie kształcenia

Realizacja tego zadania przyczyni się do poprawy jakości i zwiększenia atrakcyjności kształcenia

Doposażenie bibliotek

W wyniku realizacji tego zadania zwiększy się dostęp do nowoczesnej literatury i być może przyczyni się do zwiększenia zainteresowania dzieci i młodzieży czytelnictwem

Wdrożenie mechanizmów odkrywania, kształtowania i wspierania talentów, w tym wsparcie uzdolnionej młodzieży poprzez system stypendiów i nagród

Dzięki temu zadaniu możliwe będzie dalsze kształcenie uzdolnionych dzieci i młodzieży

Wsparcie edukacji ukierunkowanej na rozwój kompetencji kluczowych, w tym m.in. kreatywności, innowacyjności i przedsiębiorczości


30

W wyniku realizacji tego zadania możliwe będzie przygotowanie młodzieży do samodzielnego prowadzenia działalności gospodarczej

Podnoszenie kwalifikacji kadr edukacyjnych

Po realizacji tego kierunku działań zostaną podniesione kwalifikacje kadry nauczycielskiej, co przyczyni się do uatrakcyjnienia kształcenia i większego zainteresowania uczniów ciekawymi zajęciami

ształtowanie i promocja postaw związanych z uczeniem się przez całe życie

Dzięki temu zwiększone zostanie zainteresowanie młodych ludzi w kierunku dalszej edukacji i wzbudzona zostanie ambicja dalszego zdobywania wiedzy

Promocja i wsparcie uczestnictwa osób starszych w systemie kształcenia ustawicznego

W wyniku realizacji tego kierunku działań osoby starsze będą miały możliwość uczestnictwa w zajęciach, które rozwijają znajomości i poszerzają wiedzą a także dają możliwość wymiany doświadczeń

Współpraca z powiatem oraz lokalnymi przedsiębiorcami w zakresie nowych kierunków oraz nowoczesnych metod kształcenia zawodowego – kształcenie w miejscu pracy

Dzięki współpracy z innymi placówkami zostanie ułatwione dalsze kształcenia w połączeniu z pracą, dzięki czemu możliwa będzie praca i doszkalanie

Rozwój sieci szkół i wyposażenia bazy kształcenia zawodowego

Dzięki realizacji tego zadania możliwe będzie podniesienia jakości kształcenia

Rozwój kierunków kształcenia zawodowego, dostosowanych do rynku pracy

W wyniku realizacji tego rodzaju działań zmniejszy się bezrobocie i zwiększy się ilość osób odpowiednio przygotowanych do pracy w konkretnych zawodach na lokalnym rynku pracy

R k kó d ł ń d Celu operacyjnego „Efektywny system edukacji i wspierania zatrudnienia” p d p p f k d k ó p k ł k k d , d p p d ó d k G ó k .

Cel operacyjny I.2. Wzmocnienie przedsiębiorczości wśród mieszkańców


Rozwój oferty oraz poprawa dostępności instrumentów wspierania mikro i małej przedsiębiorczości

Dzięki realizacji tego kierunku zwiększy się przedsiębiorczość mieszkańców gminy i być może dzięki temu zmniejszy się bezrobocie i poprawi sytuacja gospodarcza

Rozwój oferty oraz poprawa dostępności instrumentów wsparcia dla rozwoju ekologicznego rolnictwa i przetwórstwa oraz marketingu wysokiej jakości produktów żywnościowych

W wyniku tych działań możliwe będzie usprawnienie rozwoju rolnictwa

ształcenie cech przedsiębiorczych wśród młodzieży, współpraca szkół z sektorem gospodarczym

Dzięki realizacji tego kierunku działań młodzież będzie bardziej przedsiębiorcza i być może przyczyni się to do zwiększenia zamożności mieszkańców, zmniejszenia bezrobocia i poprawy warunków życia mieszkańców

Współpraca z lokalnym biznesem w kreowaniu warunków do prowadzenia małej przedsiębiorczości

W wyniku tych działań poprawi się zamożność mieszkańców, zmniejszy się bezrobocie

Promocja działalności gospodarczej i społeczno-zawodowej np. rzemiosła (rozwój cechów)

Promocja zawsze przyczynia się do zwiększenia świadomości w tym przypadku do zwiększenia zainteresowania własną działalnością gospodarczą

Inicjowanie powstawania, wspieranie i promocja różnorodnych organizacji zrzeszających rolników

Wspieranie, inicjowanie i promocja powstawania organizacji wspomagających rolników przyczyni się do poprawy ich funkcjonowania i zwiększenia możliwości działania

Wsparcie i promocja tworzenia gospodarstw agroturystycznych oraz produkujących zdrową żywność


31

W wyniku tych działań możliwe będzie tworzenie i lepsza organizacja gospodarstw agroturystycznych, poprawa ich funkcjonowania, a dzięki temu zdrowy wypoczynek na łonie natury ze starymi naturalnymi metodami wytwarzania żywności

Wsparcie dla modernizacji produkcji rolnej

W wyniku wsparcia gospodarstw rolnych możliwe będzie ich sprawniejsze i bardziej dochodowe funkcjonowanie

Pomoc w tworzeniu rolniczych zrzeszeń gospodarczych, np. grup producenckich

W wyniku tworzenia rolniczych grup producenckich możliwe będzie sprawniejsze i bardziej dochodowe funkcjonowanie gospodarstw rolnych

Organizacja miejsc sprzedaży produktów lokalnych

Realizacja tego kierunku działań przyczyni się do zwiększenia możliwości zbytu produktów rolniczych.

R k kó d ł ń d Celu operacyjnego „Wzmocnienie przedsiębiorczości wśród mieszkańców” p d p p f k p d , d stopniu p d ó d k G ó okolicznych.

Cel operacyjny I.3. Rozwój infrastruktury gospodarczej


Opracowanie planu zagospodarowania przestrzennego

Przyczyni się do wyznaczenia terenów przeznaczonych na poszczególne funkcje gminy

Planowanie i tworzenie stref aktywności gospodarczej, w tym m.in. we współpracy z podmiotami komercyjnymi

Dzięki temu strefy aktywności gospodarczej nie będą kolidować z zabudową mieszkaniową

Współpraca w zakresie rozwoju inkubatorów przedsiębiorczości oraz innych form stowarzyszeniowych, w szczególności ukierunkowanych na przedsiębiorców lokalnych

Zwiększy się przedsiębiorczość lokalnych firm

Wzmacnianie potencjału oraz rozwój sieci instytucji otoczenia biznesu (rozwój ofert wsparcia dla biznesu)

Działanie to przyczyni się do rozwoju gospodarczego gminy i zwiększenia zamożności mieszkańców

Rozwój oferty inwestycyjnej oraz poprawa standardów obsługi inwestorów

W wyniku tych działań będzie możliwość rozwoju gospodarczego gminy i tym samym zwiększenia zamożności mieszkańców. Istnieje także niebezpieczeństwo zainwestowania nowych terenów niezagospodarowanych do tej pory, co wpłynie na zwiększenie ilości produkowanych odpadów, ścieków, zwiększenia ilości zużywanych zasobów. Działania te należy odpowiednio kompensować i ograniczać poprzez wydłużenie sieci kanalizacji, wodociągów, nowe trasy dla przewoźników odpadów, a także nasadzenie w miejsce wyciętych drzew nowej zieleni uzupełniającej i izolacyjnej dysharmonijne elementy architektury przemysłowej.

Utworzenie punktu informacyjnego dla przedsiębiorców

Punkt informacyjny przyczyni się do sprawniejszego obsługiwania przedsiębiorców w urzędach

Wspieranie lokalnych inicjatyw gospodarczych, m.in. poprzez wprowadzenie ulg i zachęt dla przedsiębiorców i osób planujących rozpocząć własną działalność gospodarczą

Działanie to przyczyni się do wzrostu gospodarczego gminy Grabica

Wsparcie rozwoju nowoczesnych technologii

Działanie to przyczyni się do wzrostu gospodarczego gminy Grabica z zastosowaniem nowych technik produkcji.

R k kó d ł ń d Celu operacyjnego „Rozwój infrastruktury gospodarczej” p d p d na terenie gminy. Istnieje k p ń ó p d d p , pł k


32

p d k dp dó , kó , k ó . D ł dp d k p ć ć p p dł k , d ą ó , d p ź kó dp dó , k d d p ł ą d k p ł .

Cel operacyjny I.4. Poprawa sytuacji na lokalnym rynku pracy


Współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie monitoringu i analizy lokalnego rynku pracy oraz struktury osób bezrobotnych

Działania te przyczynią się do lepszej kontroli ilości osób bezrobotnych

Rozwój systemu szkoleń i kursów zawodowych dla osób bezrobotnych oraz wymagających zmiany kwalifikacji

W wyniku tego działania możliwe będzie przekwalifikowanie zawodowe osób z trudnościami w znalezieniu pracy

Rozwój pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego

Realizacja tego kierunku zadań przyczyni się do zmniejszenia bezrobocia

Wspieranie szkoleń i doradztwa w zakresie przedsiębiorczości, w tym dotyczących zakładania i prowadzenia własnego biznesu

W wyniku takich działań zmniejszy się bezrobocie i łatwiej będzie założyć własną działalność gospodarczą

Rozwój oferty w zakresie usług dotyczących podnoszenia oraz zmiany kwalifikacji na różnych etapach życia – w powiązaniu z potrzebami lokalnego rynku pracy

W efekcie poszerzenia oferty dla szkoleń i podnoszenia kwalifikacji zawodowej zwiększy się na lokalnym rynku ilości lepiej wykwalifikowanych pracowników

Wspieranie instytucji realizujących programy kształcenia zawodowego

W wyniku lepszej, ciekawszej oferty instytucji realizujących programy kształcenia zawodowego więcej osób będzie mogło z niej skorzystać.

R k kó d ł ń d Celu operacyjnego „Poprawa sytuacji na lokalnym rynku pracy” p d , p d k f k d kł d ł d ł p d . T d ł d ł p d ą ą ć p p d k d d k p p dd ł d k . I k ł k p d , p ó ą d k k ń .

OBSZAR 2. KULTURA, TURYSTYKA, REKREACJA I OFERTA SPĘDZANIA CZASU WOLNEGO

Cel strategiczny: Silna kultura, wysoka atrakcyjność turystyczna i rekreacyjna oparta na dziedzictwie przyrodniczym i ofercie czasu wolnego

Cel operacyjny II.1. Wsparcie dla rozwoju turystyki i skuteczny system promocji turystycznej


Wsparcie dla rozwoju i modernizacji infrastruktury turystycznej i okołoturystycznej na terenie gminy

Owocem realizacji tego kierunku zadań będzie nowoczesna infrastruktura turystyczna oraz zmodernizowane istniejące zaplecze rekreacyjne

Rozwój szlaków turystycznych, m.in. pieszych (w tym dla potrzeb osób uprawiających nordic walking), rowerowych, konnych czy ścieżek edukacyjnych, kulturowych, poznawczych

Dzięki realizacji ego kierunku zwiększy się ilość osób spędzających aktywnie czas wolny

Wspieranie rozwoju branży usługowej, działającej na rzecz turystów i mieszkańców gminy, w tym m.in. wprowadzenie systemu ulg i zachęt dla przedsiębiorców


33

W wyniku realizacji tego kierunku zadań zwiększyć się oferta usługowa, gastronomiczna, noclegowa dla turystów, co także przyczyni się do rozwoju przedsiębiorczości mieszkańców

Rozwój, promocja oraz tworzenie nowych produktów turystycznych i kulturowych w oparciu o tradycje gminy i regionu, w tym o tradycje kulinarne

W rezultacie takich działań promowana będzie gmina, jej tradycyjne potrawy, rzemiosło i kultura

Skuteczny i profesjonalny system promocji walorów turystyczno-rekreacyjnych gminy oraz wsparcie promocyjne lokalnej oferty przemysłów czasu wolnego, w szczególności produktów turystycznych i wydarzeń kulturalnych, w tym folklorystycznych i twórczych

Dzięki takim i podobnym działaniom na teren gminy będzie przyjeżdżać większa ilość turystów, co zwiększy rozpoznawalność gminy w regionie, przyczyni się także do zwiększenia infrastruktury okołoturystycznej w tym usługowej

Rozwój informacji turystycznej, w szczególności rozwój Punktu informacji Turystycznej, w tym przygotowanie publikacji dot. walorów turystycznych gminy i poszczególnych sołectw

Uzyskiem takich działań będzie możliwość uzyskania szczegółowej i kompleksowej informacji nt bazy gastronomicznej, noclegowej oraz atrakcji turystycznych gminy Grabica i regionu.

Organizacja imprez o charakterze ponadlokalnym, bazujących na tradycji i specyfice gminy

Promocja gminy i regionu, a także miejsc atrakcyjnych turystycznie w trakcie imprez będzie bodźcem do odwiedzenia gminy Grabica – przyczyni się to do zwiększenia ilości turystów

Współpraca z mediami lokalnymi i regionalnymi w zakresie promocji gminy i poszczególnych sołectw

Promocja sołectw gminy Grabica, a także sąsiednich gmin przyłoży się do większej rozpoznawalności terenu w tym do większego zainteresowania turystycznego

Tworzenie kalendarza imprez we współpracy z sąsiednimi jednostkami samorządu terytorialnego

Działania takie będą powodem cyklicznego odwiedzania gminy i okolicznych terenów przez turystów

R k kó d ł ń d Celu operacyjnego „Wsparcie dla rozwoju turystyki i skuteczny system promocji turystycznej” p d p p k ó , stworzenie miejsc do aktywnego wypoczynku, k k , k p f k , d k ł co da efekt k p poprawy k ń ó .

R ó k ą k , f k k ć d d ł k p d . I k k k ó k d ą k , k p ó p ł p ł d d k f k ń ó .

Na etapie opracowywania niniejszej prognozy nie ma ustalonych sprecyzowanych p ó d ą infrastruktury turystycznej ani lokalizac d ł ń. N p p p p p ó d ą f k k d ł ń.

I ł k , p ó ą d k i m k ń .

Cel operacyjny II.2. Rozwój oferty kulturalnej i rekreacyjno – sportowej


Organizacja imprez o charakterze ponadlokalnym, bazujących na tradycji i specyfice gminy, a także wspieranie i kontynuacja inicjatyw lokalnych, wydarzeń kulturalnych, imprez sportowych organizowanych przez jednostki zewnętrzne

Organizacja imprez kulturalnych i sportowych przyczyni się do rozwoju kultury fizycznej i zwiększenia aktywnych form spędzania wolnego czasu

Wspieranie i rozwój inicjatyw społeczno-kulturalnych służących integracji mieszkańców gminy (m.in. miejscowości tematyczne, integracyjne ośrodki wsparcia – kluby samopomocy, GO , świetlice wiejskie)


34

Działania takie przyczynią się do większego zainteresowania miejscem zamieszkania jego tradycjami i kulturą, a także do wspólnego spędzania czasu i integracji grup społecznych

Przekształcenie biblioteki gminnej wraz z filiami w nowoczesne centra dostępu do wiedzy, kultury oraz ośrodki życia społecznego.

Działania te będą sprzyjać podniesieniu czytelnictwa wśród mieszkańców poprzez promocję książek i zapewnienie nowości wydawniczych

Rewitalizacja obiektów zabytkowych, w tym parków

Realizacje tych działań będzie powodować zwiększenie atrakcyjności gminy poprzez rewitalizację obiektów zabytkowych w tym parków

Rozwój infrastruktury sportowo-rekreacyjnej na terenie gminy(m.in. place zabaw, boiska wielofunkcyjne)

Działania te sprawią iż mieszkańcy, turyści, dzieci i dorośli będą więcej czasu spędzać na świeżym powietrzu aktywnie spędzając wolny czas

Wykorzystanie zaplecza sportowego na terenie gminy (hale sportowe, boiska sportowe) do pobudzenia aktywności sportowej dzieci i młodzieży. Rozwój sekcji sportowych i wyszukiwanie młodych talentów

Dzięki temu zwiększy się aktywność fizyczna, a co za tym idzie zdrowy tryb życia.

R k kó d ł ń d Celu operacyjnego „Rozwój oferty kulturalnej i rekreacyjno – sportowej” p d k k f d , ł d d ł .

I ł lokowanie k, p ó infrastruktury sportowej, w sp ó ą d k k ń .

Cel operacyjny II.3. Wzmocnienie promocji i zwiększenie popytu na turystykę, kulturę i rekreację


Współpraca z mediami lokalnymi i regionalnymi w zakresie promocji czasu wolnego, markowych produktów turystycznych i wydarzeń kulturalnych

Działania te przyczynią się do rozpowszechniania wiedzy o aktualnej ofercie turystycznej i kulturalnej

Rozwój informacji i wizualizacji turystycznej

Działania te będą powodem poszerzenia wiedzy o ofercie turystycznej

Inicjowanie i wspieranie działań mających na celu podnoszenie społecznej świadomości i wrażliwości w zakresie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego

Dzięki tym działaniom społeczeństwo stanie się świadome zamieszkiwanych terenów, ich walorów krajobrazowych kulturowych oraz dziedzictwa

Zwiększanie poziomu społecznego uczestnictwa w kulturze oraz aktywnych formach spędzania czasu wolnego poprzez promocję i zapewnienie dostępu do oferty turystycznej i wydarzeń kulturalnych

R k kó d ł ń d Celu operacyjnego „Wzmocnienie promocji i zwiększenie popytu na turystykę, kulturę i rekreację” p d p d k f k . W k d ł d ąp dd ł d k p d d k ń ó . W k dd ł p d p d dą ł k p .

OBSZAR 3. USŁUGI PUBLICZNE (POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW)

Cel strategiczny: Sprawny system usług publicznych, warunkujący wysoką jakość życia mieszkańców

Cel operacyjny III.1. Zwiększenie dostępności komunikacyjnej gminy


Rozwój i poprawa stanu gminnej infrastruktury drogowej (w tym budowa chodników, poboczy)


35

Realizacja tego kierunku przyczyni się do poprawy funkcjonalności dróg i chodników, co spowoduje zwiększenie bezpieczeństwa kierowców i pieszych a także zwiększenie atrakcyjności gminy

Tworzenie miejsc parkingowych, szczególnie przy obiektach użyteczności publicznej i obiektach turystycznych

Realizacja tego rodzaju działań przyczyni się do usprawnienia organizacji ruchu i parkowania co sprzyja poprawie bezpieczeństwa

ikwidacja barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych, w tym m.in. zagospodarowanie terenów wokół budynków użyteczności publicznej – przystosowanie otoczenia, podjazdów do potrzeb niepełnosprawnych

Takie działania poprawiają komfort życia i funkcjonowania w społeczeństwie osób niepełnosprawnych i powodują zmniejszanie barier i wykluczenia społecznego

Współpraca w zakresie dostosowania rozkładu jazdy komunikacji publicznej do potrzeb mieszkańców i turystów

W wyniku takich działań zwiększy się wykorzystanie komunikacji publicznej, a mniejszy się wykorzystanie samochodów prywatnych, co spowoduje zmniejszenie niskiej emisji komunikacyjnej

Zmniejszenie „obszarów wykluczonych cyfrowo” w gminie poprzez inicjowanie działań związanych z poprawą dostępności do sieci szerokopasmowej i sieci teleinformatycznej

W wyniku takich działań mieszkańcy gminy będą mieli dostęp do nowoczesnych technologii i do informacji

R k kó d ł ń czonych do Celu operacyjnego „Zwiększenie dostępności komunikacyjnej gminy” p d k d p k k d k ń ó ó . P p pł ć , k p ń p k ó . I k p p k ć p d k pł d d k k f k k p . W k k ó d ł ń k k , d , d d ó , d kó dą p ć d k k , d d k ń ó p p ł . N d k dą ą p ą p k ń ó d dł f dd ł ń.

Cel operacyjny III.2. Rozwój infrastruktury technicznej i komunalnej


Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej

W trakcie realizacji działań będą występować czasowe utrudnienia i czasowe negatywne oddziaływania, jednak po zakończeniu prac oddziaływanie dwufalowe i ciągłe będzie tylko pozytywne w postaci zmniejszenia zrzutu surowych ścieków do potoków i rowów oraz przedostawania się ścieków przez nieszczelne zbiorniki bezodpływowe do gleby

Realizacja programów obejmujących budowę przydomowych oczyszczalni ścieków

W trakcie realizacji działań będą występować czasowe utrudnienia i czasowe negatywne oddziaływania, jednak po zakończeniu prac oddziaływanie dwufalowe i ciągłe będzie tylko pozytywne w postaci zmniejszenia zrzutu surowych ścieków do potoków i rowów oraz przedostawania się ścieków przez nieszczelne zbiorniki bezodpływowe do gleby

Budowa nowych odcinków sieci wodociągowej

W trakcie realizacji działań będą występować czasowe utrudnienia i czasowe negatywne oddziaływania, jednak po zakończeniu prac oddziaływanie dwufalowe i ciągłe będzie tylko pozytywne w postaci dostarczenia mieszkańcom dobrej jakości wody do picia

Przebudowa starych odcinków sieci wodociągowej oraz odcinków zawierających azbest

W trakcie realizacji działań będą występować czasowe utrudnienia i czasowe negatywne oddziaływania, jednak po zakończeniu prac oddziaływanie dwufalowe i ciągłe będzie tylko pozytywne w postaci dostarczenia mieszkańcom dobrej jakości wody do picia

Rozbudowa sieci gazociągowej


36

W trakcie realizacji działań będą występować czasowe utrudnienia i czasowe negatywne oddziaływania, w postaci hałasu, pylenia oraz niszczenia zieleni jednak po zakończeniu prac oddziaływanie dwufalowe i ciągłe będzie tylko pozytywne w postaci możliwości dostarczenia mieszkańcom gazu między innymi do ogrzewania mieszkań, co spowoduje zmniejszenie niskiej emisji

Modernizacja kotłowni w zakresie wymiany źródeł grzewczych na nowoczesne i ekologiczne

W trakcie realizacji działań będą występować czasowe utrudnienia dla mieszkańców, jednak po zakończeniu prac oddziaływanie dwufalowe i ciągłe będzie tylko pozytywne w postaci zmniejszenia ilości spalanych paliw i użycia lepszej jakości paliw, co spowoduje zmniejszenie niskiej emisji

Wymiana sieci ciepłowniczych przynoszących straty ciepła

W trakcie realizacji działań będą występować czasowe utrudnienia jednak po zakończeniu prac oddziaływanie dwufalowe i ciągłe będzie tylko pozytywne w postaci mniejszych strat ciepła, co spowoduje zmniejszenie niskiej emisji

Budowa nowych systemów ciepłowniczych

W trakcie realizacji działań będą występować czasowe utrudnienia i czasowe negatywne oddziaływania w postaci hałasu, pylenia oraz niszczenia zieleni, jednak po zakończeniu prac oddziaływanie dwufalowe i ciągłe będzie tylko pozytywne w postaci braku spalania paliw do ogrzewania domów i mieszkań, co spowoduje zmniejszenie niskiej emisji

Przebudowa i rozwój systemu oświetlenia ulicznego

Działania takie przyczynią się do zmniejszenia zużycia energii poprzez zastosowania energooszczędnych opraw oświetleniowych oraz poprawę bezpieczeństwa pieszych.

R k kó d ł ń d Celu operacyjnego „Rozwój infrastruktury technicznej i komunalnej” p d p p p ł k ą f k . D k p d k f k ń ó , p p k ć d , p p k ć ód p p d k p k komunalna.

W k k ó d ł ń k k d k , d ą ó pł ą ó dą p ć d d k ń ó p p k p k, k p , k pó niszczenia zieleni. N d k dą ą , p k ń p ó d p p ą p k ń ó d dł f dd ł ń.

W k dd ł ą f k k d ł ń dą ł p charakter.

Cel operacyjny III.3. Poprawa bezpieczeństwa w zakresie społecznym i zdrowotnym


Poszerzanie monitoringu w miejscach publicznych

Dzięki tym działaniom zwiększy się bezpieczeństwo mieszkańców i turystów

Wspieranie policji oraz straży pożarnej w zakresie doposażania sprzętowego

W wyniku tych działań możliwa będzie w razie potrzeby sprawna i szybka reakcja policji oraz straży pożarnej

Wspieranie OSP w zakresie modernizacji strażnic

Efektem realizacji tego zadania będzie poprawa komfortu pracy i poprawa estetyki gminy Grabica

Prewencja, edukacja i profilaktyka wśród dzieci i młodzieży – bezpieczeństwo na drodze, unikanie zagrożeń, pierwsza pomoc

Po realizacji takich działań zwiększy się świadomość dzieci i młodzieży w zakresie bezpieczeństwa na drogach i poboczach

Doskonalenie bazy infrastrukturalnej, wyposażenia oraz standardu obsługi w Gminnym Ośrodku Zdrowia


37

Dzięki takim zadaniom możliwe będzie spotkanie ze specjalistą i wykonania badań medycznych na terenie gminy bez konieczności dalekich dojazdów

ształtowanie i promocja postaw, aktywna edukacja na rzecz zdrowego i aktywnego stylu życia

W wyniku takich i podobnych działań kształtowane będą w dzieciach i młodzieży nawyki zdrowego żywienia i aktywności ruchowej

Organizowanie i wspieranie akcji oraz programów profilaktycznych, badań i konsultacji medycznych dla mieszkańców gminy

Dzięki organizacji podobnych akcji możliwa będzie profilaktyka zdrowotna w celu wykrywania wielu chorób

Organizowanie i wspieranie akcji informacyjno-uświadamiających dot. bezpieczeństwa w zakresie zdrowotnym i społecznym

Efektem takich działań będzie poprawa bezpieczeństwa w zakresie zdrowotnym i społecznym

Organizowanie i wspieranie funkcjonowania świetlic socjoterapeutycznych

Po realizacji takich działań możliwe będą spotkania z psychologami i osobami z podobnymi problemami w celu nauki życia w społeczeństwie i radzenia sobie w trudnych sytuacjach

Wspieranie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, w tym wykorzystanie mechanizmu ekonomii społecznej

W wyniku takich działań możliwy będzie powrót do społeczeństwa osób wykluczonych społecznie

Działania dostosowawcze w ramach polityki społecznej w kontekście starzenia się społeczeństwa (adaptacja działań do zmieniających się potrzeb społecznych, rozszerzenie oferty dla osób starszych)

Dzięki organizowaniu takich działań możliwe będzie miłe spędzanie czasu także przez osoby starsze

Wsparcie i aktywizacja osób niepełnosprawnych, w tym wyrównywanie szans w dostępie do edukacji oraz rynku pracy, a także likwidacja barier architektonicznych

W wyniku realizacji tego kierunku likwidowane będą bariery zarówno architektoniczne jak i wyrównywane szanse osób niepełnosprawnych

Prowadzenie działań z zakresu profilaktyki uzależnień, w tym wśród dzieci i młodzieży

Efektem realizacji takich zajęć młodzież i dzieci będą miały świadomość zagrożenia jakim są uzależnienia, a spotkania z osobami po wyjściu z nałogów będą cennymi doświadczeniami

Wspieranie działań w zakresie rozwoju poradnictwa związanego z uzależnieniami – punkty konsultacyjne, grupy samopomocowe

Dzięki stworzeniu możliwości skorzystania z pomocy specjalisty lub grupy wsparcia osoby uzależnione będą miały łatwiejszą drogę w kierunku wyjścia z nałogów

Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie

W wyniku takich działań polegających na okresowych kontrolach rodzin zagrożonych przemocą możliwe będzie zapobieganie dalszym aktom przemocy rodzinnej.

R k kó d ł ń d Celu operacyjnego „Poprawa bezpieczeństwa w zakresie społecznym i zdrowotnym” p d p p stanu zdrowia i be p ń k ń ó . D ł dą ł k p k ó kk . W k d ł ń p k ń k dd ł d k .

Cel operacyjny III.4. Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego, wykorzystanie ekologii do rozwoju gminy, OZE


Wsparcie wykorzystania odnawialnych źródeł energii (w tym m.in. fotowoltaika i kolektory słoneczne)

W wyniku takich działań zmniejszy się ilość spalanych paliw na cele ogrzania ciepłej wody użytkowej, dzięki temu zmniejszy się zjawisko niskiej emisji

Optymalizacja kosztów energii poprzez organizowanie grupowych (z innymi samorządami) zakupów energii

W wyniku takich działań możliwe będzie uzyskanie niższej ceny za energie elektryczną


38

Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej i obiektów zamieszkania zbiorowego

Dzięki realizacji takich zadań możliwe będzie zmniejszenie ilości spalanych paliw na cele grzewcze, a tym samy ograniczenie niskiej emisji komunalnej. Istotna jest także poprawa estetyki gminy

Program gospodarki niskoemisyjnej

PGN przyczyni się do uzyskania aktualnych danych dotyczących emisji dwutlenku węgla, a także poprzez realizację działań będzie wiadomo jak zmieni się jakość powietrza. PGN da także szansę na pozyskanie środków finansowych na realizację planowanych działań

Sprawny i efektywny system gospodarki odpadami (w tym utylizacja i recykling)

W wyniku poprawy funkcjonowania gospodarki odpadami poprawi się stan wód powierzchniowych i gleb oraz zmniejszy się zjawisko spalania odpadów i porzucania odpadów w rowach i zagajnikach.

Zapobieganie i przeciwdziałanie skutkom klęsk żywiołowych (powodzie, susze, osuwiska, itp.) – właściwe zagospodarowanie przestrzeni, systemy monitoringu i wczesnego ostrzegania

Po realizacji takich planów możliwe będzie wcześniejsze ostrzeganie mieszkańców przed nawalnymi deszczami, powodziami czy innymi klęskami

Zachowanie środowiska przyrodniczego oraz działania rekultywacyjne

Efektem działań rekultywacyjnych będzie poprawa estetyki gminy, a także zachowanie i odtworzenie krajobrazu sprzed eksploatacji z jednoczesnym zachowaniem lub odtworzeniem przyrody

Edukacja ekologiczna i promocja postaw ekologicznych.

Dzięki takim działaniom wykształca się postawy proekologiczne w młodzieży i w dzieciach od najmłodszych lat w dzieciach.

R k kó d ł ń d Celu operacyjnego „Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego, wykorzystanie ekologii do rozwoju gminy, OZE” p d p p k d k ó p , k p ń k ń ó d k k d ł d . D ł dą ł k łó p k ó kk . W k d ł ń p k ń k dd ł d k . D ł ą z termomodernizacjami ą ą ć d k p kó p ł d ó . W ą k d p d p d k ą k ć k p ą p ą p d ąć d ł k p .

OBSZAR 4. ZARZĄDZANIE ROZWOJEM GMINY


Cel operacyjny IV.1. Sprawny system zarządzania, skuteczna promocja


Wdrażanie nowoczesnych instrumentów zarządzania publicznego

Działania te przyczynią się do usprawnienia załatwiania spraw urzędowych

Opracowanie systemu doskonalenia kadr samorządowych (wzmocnienie potencjał administracji)

Działania te przyczynią się do usprawnienia załatwiania spraw urzędowych

Oparcie rozwoju gminy o zasady planowania i zarządzania strategicznego

W wyniku planowania strategicznego będzie można realizować inwestycje w kolejności wagi i ekonomii

Promowanie systemu wartości etycznych wśród pracowników samorządowych, przejrzystość pracy urzędu (w załatwianiu spraw i w dostępie do informacji publicznej)

Działania te przyczynią się do łatwiejszego załatwiania spraw urzędowych

Rozwój usług elektronicznych e-administracja

W wyniku wdrożenia e-administracji załatwianie spraw urzędowych będzie szybsze i sprawniejsze


39

udowa i promocja marki gminy, ze szczególnym uwzględnieniem promocji walorów turystycznych i produktów lokalnych

W wyniku tego rodzaju działań gmina Grabica będzie bardziej rozpoznawalna w regionie pod względem turystycznym

Likwidacja barier architektonicznych w budynkach użyteczności publicznej

Dzięki takim działaniom łatwiejsze będzie załatwienie spraw urzędowych przez osoby niepełnosprawne, nie będzie zjawiska wykluczenia tych osób

Uspójnienie działań promocyjnych poprzez powołanie zespołu ds. promocji, opracowanie strategii/programu promocji gminy

Dzięki temu wytworzy się realny z terminami i konkretnymi datami plan strategiczny do zrealizowania.

R k kó d ł ń d Celu operacyjnego „Sprawny system zarządzania, skuteczna promocja” p d p p f k adm ąd U d G Grabica, d p p d ó d k G ó k .

Cel operacyjny IV.2. Rozwój współpracy terytorialnej


Współpraca z innymi jednostkami samorządu terytorialnego - wspólne projekty w nowej perspektywie finansowej Unii Europejskiej

Działania takie poprawią wizerunek i funkcjonowanie gminy, a także przyczynia się do efektywniejszego pozyskiwania środków finansowych

Aktywny udział różnego rodzaju sieciach współpracy: krajowych i międzynarodowych

Działania takie poprawią współpracę z innymi samorządami w kraju i za granicą

Współpraca z samorządami z kraju i z zagranicy w zakresie promocji turystycznej, w tym m.in. wspólne organizowanie wystaw, mających na celu promowanie produktów lokalnych oraz zdobywanie i wymianę doświadczeń

Działania takie usprawnię i polepszą jakość promocji gminy w skali krajowej i zagranicznej

Sprawny i efektywny system informacji wewnątrzgminnej

W wyniku takich działań poprawi się dostęp do informacji mieszkańców w zakresie planowanych i realizowanych działań gminy.

R k kó d ł ń d Celu operacyjnego „Rozwój współpracy terytorialnej” przyczyni d p półp G G d k ąd k , d ł d p p ą d ó G ó k .

Cel operacyjny IV.3. Wielofunkcyjny rozwój wsi


Aktywizacja gospodarcza terenów wiejskich w zakresie wspierania zatrudnienia w działalności rolniczej i okołorolniczej opartej na zwiększeniu towarowości i wydajności, poprzez:

o Promocję instrumentów wsparcia dla rozwoju ekologicznego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego;

o Wsparcie marketingu wysokiej jakości produktów żywności regionalnej

Działania takie przyczynią się do poprawy funkcjonowania i zwiększenia dochodowości gospodarstw rolnych

Rozwój systemu doradztwa i wsparcia pośredniego dla przedsiębiorczości opartej na rolnictwie, w tym umożliwienie rolnikom udziału w szkoleniach specjalistycznych


40

W wyniki większego dostępu do szkoleń zwiększy się wiedza i fachowość rolników, co przyczyni się do poprawy jakości gospodarowania

Wspomaganie działań dotyczących podnoszenia kwalifikacji sektora rolnego, dostosowania gospodarstw rolnych do zmian technologicznych i rynkowych w celu zwiększenia konkurencyjności produkcji rolnej gospodarstw

Działania takie przyczynią się do podnoszenia kwalifikacji i dzięki temu lepszego gospodarowania z zastosowaniem nowych technik w zgodnie z zasadami ochrony wód, gleb i powietrza

Wspieranie rozwoju działalności pozarolniczej na terenach wiejskich, m.in. poprzez:

o Tworzenie warunków dla rozwoju usług, handlu, rzemiosła i rękodzielnictwa;

o Organizację kursów i szkoleń służących zdobywaniu przez mieszkańców gminy nowych kwalifikacji w zawodach nierolniczych

Efektem takich działań będzie możliwość doszkolenia lub przekwalifikowania zawodowego rolników, którzy chcą rozwijać się w kierunku usług, rzemiosła i rękodzieła.

R k kó d ł ń d Celu operacyjnego „Wielofunkcyjny rozwój wsi” p d podnoszenia kwalifikacji rolniczy d k f k ł ł kó p p d d d d d k .

D ł p ą d ó G ó k .


41

Tabela 4 Przewidywane znaczące oddziaływania zagadnienia i aspekty środowiska*

Zadania zapisane w projekcie „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022”

Przewidywane znaczące oddziaływania (w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne) na następujące zagadnienia i aspekty środowiska

ob

szar

y N

atu

ra

200

0

różnorodność

biologiczną

lud

zi

zwierzęta

rośliny

wodę

po

wie

trze

powierzchnię

ziem

i

kraj

ob

raz

klim

at

Zaso

by

nat

ura

lne

zab

ytki

Do

bra

m

ater

ialn

e

OBSZAR 1 EDUKACJA I GOSPODARKA

Cel strategiczny: Silna i konkurencyjna gospodarka lokalna, powiązana z efektywnym systemem edukacji i aktywnością zawodową mieszkańców


odernizacja i rozwój infrastruktury służącej edukacji, doposażenie placówek

edukacyjnych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Rozwój zajęć pozalekcyjnych w placówkach edukacyjnych – szczególnie w odniesieniu do kompetencji kluczowych, profilaktyki

bezpieczeństwa, zdrowia, sportu

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wzrost liczby miejsc w przedszkolach i punktach przedszkolnych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Promowanie programów autorskich, własnych oraz innowacji w systemie

kształcenia

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Doposażenie bibliotek 2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wdrożenie mechanizmów odkrywania, kształtowania i wspierania talentów, w tym wsparcie uzdolnionej młodzieży poprzez

system stypendiów i nagród

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wsparcie edukacji ukierunkowanej na rozwój kompetencji kluczowych, w tym m.in.

kreatywności, innowacyjności i przedsiębiorczości

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Podnoszenie kwalifikacji kadr edukacyjnych 2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +


42



ob

szar

y N

atu

ra

200

0

różnorodność

biologiczną

lud

zi

zwierzęta

rośliny

wodę

po

wie

trze

powierzchnię

ziem

i

kraj

ob

raz

klim

at

Zaso

by

nat

ura

lne

zab

ytki

Do

bra

m

ater

ialn

e

Kształtowanie i promocja postaw związanych z uczeniem się przez całe życie

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Promocja i wsparcie uczestnictwa osób starszych w systemie kształcenia

ustawicznego

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Współpraca z powiatem oraz lokalnymi przedsiębiorcami w zakresie nowych kierunków oraz nowoczesnych metod

kształcenia zawodowego – kształcenie w miejscu pracy

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Rozwój sieci szkół i wyposażenia bazy kształcenia zawodowego

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Rozwój kierunków kształcenia zawodowego, dostosowanych do rynku pracy

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Cel operacyjny I.2. Wzmocnienie przedsiębiorczości wśród mieszkańców

Rozwój oferty oraz poprawa dostępności instrumentów wspierania mikro i małej

przedsiębiorczości

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Rozwój oferty oraz poprawa dostępności instrumentów wsparcia dla rozwoju

ekologicznego rolnictwa i przetwórstwa oraz marketingu wysokiej jakości produktów

żywnościowych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Kształcenie cech przedsiębiorczych wśród młodzieży, współpraca szkół z sektorem

gospodarczym

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Współpraca z lokalnym biznesem w kreowaniu warunków do prowadzenia małej

przedsiębiorczości

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +


43



ob

szar

y N

atu

ra

200

0

różnorodność

biologiczną

lud

zi

zwierzęta

rośliny

wodę

po

wie

trze

powierzchnię

ziem

i

kraj

ob

raz

klim

at

Zaso

by

nat

ura

lne

zab

ytki

Do

bra

m

ater

ialn

e

Promocja działalności gospodarczej i społeczno-zawodowej np. rzemiosła (rozwój

cechów)

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Inicjowanie powstawania, wspieranie i promocja różnorodnych organizacji

zrzeszających rolników

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wsparcie i promocja tworzenia gospodarstw agroturystycznych oraz produkujących

zdrową żywność

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wsparcie dla modernizacji produkcji rolnej 2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Pomoc w tworzeniu rolniczych zrzeszeń gospodarczych, np. grup producenckich

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Organizacja miejsc sprzedaży produktów lokalnych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +


Opracowanie planu zagospodarowania przestrzennego

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Planowanie i tworzenie stref aktywności gospodarczej, w tym m.in. we współpracy z

podmiotami komercyjnymi

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Współpraca w zakresie rozwoju inkubatorów przedsiębiorczości oraz innych form stowarzyszeniowych, w szczególności ukierunkowanych na przedsiębiorców

lokalnych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wzmacnianie potencjału oraz rozwój sieci instytucji otoczenia biznesu (rozwój ofert

wsparcia dla biznesu)

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +


44



ob

szar

y N

atu

ra

200

0

różnorodność

biologiczną

lud

zi

zwierzęta

rośliny

wodę

po

wie

trze

powierzchnię

ziem

i

kraj

ob

raz

klim

at

Zaso

by

nat

ura

lne

zab

ytki

Do

bra

m

ater

ialn

e

Rozwój oferty inwestycyjnej oraz poprawa standardów obsługi inwestorów

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Utworzenie punktu informacyjnego dla przedsiębiorców

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wspieranie lokalnych inicjatyw gospodarczych, m.in. poprzez wprowadzenie

ulg i zachęt dla przedsiębiorców i osób planujących rozpocząć własną działalność

gospodarczą

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wsparcie rozwoju nowoczesnych technologii 2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Cel operacyjny I.4. Poprawa sytuacji na lokalnym rynku pracy

Współpraca z Powiatowym rzędem Pracy w zakresie monitoringu i analizy lokalnego

rynku pracy oraz struktury osób bezrobotnych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Rozwój systemu szkoleń i kursów zawodowych dla osób bezrobotnych oraz

wymagających zmiany kwalifikacji

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Rozwój pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wspieranie szkoleń i doradztwa w zakresie przedsiębiorczości, w tym dotyczących

zakładania i prowadzenia własnego biznesu

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Rozwój oferty w zakresie usług dotyczących podnoszenia oraz zmiany kwalifikacji na różnych etapach życia – w powiązaniu z

potrzebami lokalnego rynku pracy

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wspieranie instytucji realizujących programy 2015- 0 + + + + + + + + + + + +


45



ob

szar

y N

atu

ra

200

0

różnorodność

biologiczną

lud

zi

zwierzęta

rośliny

wodę

po

wie

trze

powierzchnię

ziem

i

kraj

ob

raz

klim

at

Zaso

by

nat

ura

lne

zab

ytki

Do

bra

m

ater

ialn

e

kształcenia zawodowego 2022

OBSZAR 2. KULTURA, TURYSTYKA, REKREACJA I OFERTA SPĘDZANIA CZASU WOLNEGO

Cel strategiczny: Silna kultura, wysoka atrakcyjność turystyczna i rekreacyjna oparta na dziedzictwie przyrodniczym i ofercie czasu wolnego

Cel operacyjny II.1. Wsparcie dla rozwoju turystyki i skuteczny system promocji turystycznej

Wsparcie dla rozwoju i modernizacji infrastruktury turystycznej i

okołoturystycznej na terenie gminy

2015-2022

0 +/- + +/- + + + +/- +- + + + +

Rozwój szlaków turystycznych, m.in. pieszych (w tym dla potrzeb osób uprawiających

nordic walking), rowerowych, konnych czy ścieżek edukacyjnych, kulturowych,

poznawczych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wspieranie rozwoju branży usługowej, działającej na rzecz turystów i mieszkańców gminy, w tym m.in. wprowadzenie systemu

ulg i zachęt dla przedsiębiorców

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Rozwój, promocja oraz tworzenie nowych produktów turystycznych i kulturowych w oparciu o tradycje gminy i regionu, w tym o

tradycje kulinarne

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Skuteczny i profesjonalny system promocji walorów turystyczno-rekreacyjnych gminy oraz wsparcie promocyjne lokalnej oferty

przemysłów czasu wolnego, w szczególności produktów turystycznych i wydarzeń

kulturalnych, w tym folklorystycznych i twórczych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Rozwój informacji turystycznej, w szczególności rozwój Punktu informacji

Turystycznej, w tym przygotowanie publikacji

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +


46



ob

szar

y N

atu

ra

200

0

różnorodność

biologiczną

lud

zi

zwierzęta

rośliny

wodę

po

wie

trze

powierzchnię

ziem

i

kraj

ob

raz

klim

at

Zaso

by

nat

ura

lne

zab

ytki

Do

bra

m

ater

ialn

e

dot. walorów turystycznych gminy i poszczególnych sołectw

Organizacja imprez o charakterze ponadlokalnym, bazujących na tradycji i

specyfice gminy

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Współpraca z mediami lokalnymi i regionalnymi w zakresie promocji gminy i

poszczególnych sołectw

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Tworzenie kalendarza imprez we współpracy z sąsiednimi jednostkami samorządu

terytorialnego

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Cel operacyjny II.2. Rozwój oferty kulturalnej i rekreacyjno – sportowej

Organizacja imprez o charakterze ponadlokalnym, bazujących na tradycji i specyfice gminy, a także wspieranie i

kontynuacja inicjatyw lokalnych, wydarzeń kulturalnych\i imprez sportowych

organizowanych przez jednostki zewnętrzne

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wspieranie i rozwój inicjatyw społeczno-kulturalnych służących integracji

mieszkańców gminy (m.in. miejscowości tematyczne, integracyjne ośrodki wsparcia – kluby samopomocy, GOK, świetlice wiejskie)

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Przekształcenie biblioteki gminnej wraz z filiami w nowoczesne centra dostępu do

wiedzy, kultury oraz ośrodki życia społecznego. Podniesienie czytelnictwa wśród

mieszkańców poprzez promocję książki i zapewnienie nowości wydawniczych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Rewitalizacja obiektów zabytkowych, w tym parków

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +


47



ob

szar

y N

atu

ra

200

0

różnorodność

biologiczną

lud

zi

zwierzęta

rośliny

wodę

po

wie

trze

powierzchnię

ziem

i

kraj

ob

raz

klim

at

Zaso

by

nat

ura

lne

zab

ytki

Do

bra

m

ater

ialn

e

Rozwój infrastruktury sportowo-rekreacyjnej na terenie gminy(m.in. place zabaw, boiska

wielofunkcyjne)

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wykorzystanie zaplecza sportowego na terenie gminy (hale sportowe, boiska sportowe) do pobudzenia aktywności

sportowej dzieci i młodzieży. Rozwój sekcji sportowych

i wyszukiwanie młodych talentów

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Cel operacyjny II.3. Wzmocnienie promocji i zwiększenie popytu na turystykę, kulturę i rekreację

Współpraca z mediami lokalnymi i regionalnymi w zakresie promocji czasu

wolnego, markowych produktów turystycznych i wydarzeń kulturalnych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Rozwój informacji i wizualizacji turystycznej 2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Inicjowanie i wspieranie działań mających na celu podnoszenie społecznej świadomości

i wrażliwości w zakresie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Zwiększanie poziomu społecznego uczestnictwa w kulturze oraz aktywnych formach spędzania czasu wolnego poprzez promocję i zapewnienie dostępu do oferty

turystycznej i wydarzeń kulturalnych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

OBSZAR 3. USŁUGI PUBLICZNE (POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW)

Cel strategiczny: Sprawny system usług publicznych, warunkujący wysoką jakość życia mieszkańców

Cel operacyjny III.1. Zwiększenie dostępności komunikacyjnej gminy

Rozwój i poprawa stanu gminnej infrastruktury drogowej (w tym budowa

2015- 0 + +/- +- +/- + + +/- + + + + +


48



ob

szar

y N

atu

ra

200

0

różnorodność

biologiczną

lud

zi

zwierzęta

rośliny

wodę

po

wie

trze

powierzchnię

ziem

i

kraj

ob

raz

klim

at

Zaso

by

nat

ura

lne

zab

ytki

Do

bra

m

ater

ialn

e

chodników, poboczy) 2022

Tworzenie miejsc parkingowych, szczególnie przy obiektach użyteczności publicznej

i obiektach turystycznych

2015-2022

0 + + +/- +/- + + + + + + + +

Likwidacja barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych, w tym m.in.

zagospodarowanie terenów wokół budynków użyteczności publicznej – przystosowanie

otoczenia, podjazdów do potrzeb niepełnosprawnych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Współpraca w zakresie dostosowania rozkładu jazdy komunikacji publicznej do

potrzeb mieszkańców i turystów

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Zmniejszenie „obszarów wykluczonych cyfrowo” w gminie poprzez inicjowanie

działań związanych z poprawą dostępności do sieci szerokopasmowej i sieci

teleinformatycznej

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Cel operacyjny III.2. Rozwój infrastruktury technicznej i komunalnej

Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej; 2015-2022

0 + + +/- +/- +/- + +/- + + + + +

Realizacja programów obejmujących budowę przydomowych oczyszczalni ścieków;

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

udowa nowych odcinków sieci wodociągowej

2015-2022

0 + + +/- + + + +/- + + + + +

Przebudowa starych odcinków sieci wodociągowej oraz odcinków zawierających

azbest

2015-2022

0 + + +/- +/- + +/- +/- + + + + +

Rozbudowa sieci gazociągowej 2015-2022

0 + + +/- +/- + +/- +/- + + + + +


49



ob

szar

y N

atu

ra

200

0

różnorodność

biologiczną

lud

zi

zwierzęta

rośliny

wodę

po

wie

trze

powierzchnię

ziem

i

kraj

ob

raz

klim

at

Zaso

by

nat

ura

lne

zab

ytki

Do

bra

m

ater

ialn

e

odernizacja kotłowni w zakresie wymiany źródeł grzewczych na nowoczesne i

ekologiczne

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wymiana sieci ciepłowniczych przynoszących straty ciepła

2015-2022

0 + + +/- +/- + + +/- + + + + +

udowa nowych systemów ciepłowniczych 2015-2022

0 + + +/- +/- + + +/- + + + + +

Przebudowa i rozwój systemu oświetlenia ulicznego

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Cel operacyjny III.3. Poprawa bezpieczeństwa w zakresie społecznym i zdrowotnym

Poszerzanie monitoringu w miejscach publicznych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wspieranie policji oraz straży pożarnej w zakresie doposażania sprzętowego

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wspieranie OSP w zakresie modernizacji strażnic

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Prewencja, edukacja i profilaktyka wśród dzieci i młodzieży – bezpieczeństwo na

drodze, unikanie zagrożeń, pierwsza pomoc

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Doskonalenie bazy infrastrukturalnej, wyposażenia oraz standardu obsługi w

Gminnym Ośrodku Zdrowia

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Kształtowanie i promocja postaw, aktywna edukacja na rzecz zdrowego i aktywnego

stylu życia

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Organizowanie i wspieranie akcji oraz programów profilaktycznych, badań i

konsultacji medycznych dla mieszkańców gminy

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +


50



ob

szar

y N

atu

ra

200

0

różnorodność

biologiczną

lud

zi

zwierzęta

rośliny

wodę

po

wie

trze

powierzchnię

ziem

i

kraj

ob

raz

klim

at

Zaso

by

nat

ura

lne

zab

ytki

Do

bra

m

ater

ialn

e

Organizowanie i wspieranie akcji informacyjno-uświadamiających dot.

bezpieczeństwa w zakresie zdrowotnym i społecznym

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Organizowanie i wspieranie funkcjonowania świetlic socjoterapeutycznych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wspieranie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, w tym wykorzystanie mechanizmu ekonomii społecznej

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Działania dostosowawcze w ramach polityki społecznej w kontekście starzenia się społeczeństwa (adaptacja działań do zmieniających się potrzeb społecznych, rozszerzenie oferty dla osób starszych)

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wsparcie i aktywizacja osób niepełnosprawnych, w tym wyrównywanie szans w dostępie do edukacji oraz rynku

pracy, a także likwidacja barier architektonicznych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Prowadzenie działań z zakresu profilaktyki uzależnień, w tym wśród dzieci i młodzieży

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wspieranie działań w zakresie rozwoju poradnictwa związanego z uzależnieniami –

punkty konsultacyjne, grupy samopomocowe

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie 2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Cel operacyjny III.4. Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego, wykorzystanie ekologii do rozwoju gminy, OZE

Wsparcie wykorzystania odnawialnych źródeł energii (w tym m.in. fotowoltaika i kolektory

słoneczne)

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +


51



ob

szar

y N

atu

ra

200

0

różnorodność

biologiczną

lud

zi

zwierzęta

rośliny

wodę

po

wie

trze

powierzchnię

ziem

i

kraj

ob

raz

klim

at

Zaso

by

nat

ura

lne

zab

ytki

Do

bra

m

ater

ialn

e

Optymalizacja kosztów energii poprzez organizowanie grupowych (z innymi

samorządami) zakupów energii

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej i obiektów zamieszkania

zbiorowego

2015-2022

0 + + +/- + + + + + + + + +

Program gospodarki niskoemisyjnej 2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Sprawny i efektywny system gospodarki odpadami (w tym utylizacja i recykling)

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Zapobieganie i przeciwdziałanie skutkom klęsk żywiołowych (powodzie, susze,

osuwiska, itp.) – właściwe zagospodarowanie przestrzeni, systemy monitoringu i

wczesnego ostrzegania

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Zachowanie środowiska przyrodniczego oraz działania rekultywacyjne

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Edukacja ekologiczna i promocja postaw ekologicznych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

OBSZAR 4. ZARZĄDZANIE ROZWOJEM GMINY


Cel operacyjny IV.1. Sprawny system zarządzania, skuteczna promocja

Wdrażanie nowoczesnych instrumentów zarządzania publicznego

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Opracowanie systemu doskonalenia kadr samorządowych (wzmocnienie potencjał

administracji)

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Oparcie rozwoju gminy o zasady planowania i 2015- 0 + + + + + + + + + + + +


52



ob

szar

y N

atu

ra

200

0

różnorodność

biologiczną

lud

zi

zwierzęta

rośliny

wodę

po

wie

trze

powierzchnię

ziem

i

kraj

ob

raz

klim

at

Zaso

by

nat

ura

lne

zab

ytki

Do

bra

m

ater

ialn

e

zarządzania strategicznego 2022

Promowanie systemu wartości etycznych wśród pracowników samorządowych,

przejrzystość pracy urzędu (w załatwianiu spraw i w dostępie do informacji publicznej)

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Rozwój usług elektronicznych e-administracja 2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Budowa i promocja marki gminy, ze szczególnym uwzględnieniem promocji walorów turystycznych i produktów

lokalnych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Likwidacja barier architektonicznych w budynkach użyteczności publicznej

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

spójnienie działań promocyjnych poprzez powołanie zespołu ds. promocji, opracowanie

strategii/programu promocji gminy

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +


Współpraca z innymi jednostkami samorządu terytorialnego - wspólne projekty w nowej perspektywie finansowej Unii Europejskiej

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Aktywny udział różnego rodzaju sieciach współpracy: krajowych i międzynarodowych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Współpraca z samorządami z kraju i z zagranicy w zakresie promocji turystycznej, w tym m.in. wspólne organizowanie wystaw, mających na celu promowanie produktów lokalnych oraz zdobywanie i wymianę

doświadczeń

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Sprawny i efektywny system informacji wewnątrzgminnej

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +


53



ob

szar

y N

atu

ra

200

0

różnorodność

biologiczną

lud

zi

zwierzęta

rośliny

wodę

po

wie

trze

powierzchnię

ziem

i

kraj

ob

raz

klim

at

Zaso

by

nat

ura

lne

zab

ytki

Do

bra

m

ater

ialn

e


Aktywizacja gospodarcza terenów wiejskich w zakresie wspierania zatrudnienia w

działalności rolniczej i okołorolniczej opartej na zwiększeniu towarowości i wydajności

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Rozwój systemu doradztwa i wsparcia pośredniego dla przedsiębiorczości opartej na

rolnictwie, w tym umożliwienie rolnikom udziału w szkoleniach specjalistycznych

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wspomaganie działań dotyczących podnoszenia kwalifikacji sektora rolnego,

dostosowania gospodarstw rolnych do zmian technologicznych i rynkowych w celu

zwiększenia konkurencyjności produkcji rolnej gospodarstw

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +

Wspieranie rozwoju działalności pozarolniczej na terenach wiejskich

2015-2022

0 + + + + + + + + + + + +


Oznaczenia:

(+) - realizacja celu spowoduje pozytywne oddziaływania i skutki w zakresie analizowanego zagadnienia,

(-) - realizacja celu spowoduje negatywne oddziaływania i skutki w zakresie analizowanego zagadnienia,

(0) - realizacja celu nie wpływa w sposób zauważalny na analizowane zagadnienie,

(+/-) - realizacja celu może spowodować zarówno pozytywne, jak i negatywne oddziaływania i skutki w zakresie analizowanego zagadnienia, zwłaszcza w trakcie realizacji inwestycji

(N) – brak możliwości jednoznacznego określenia spodziewanego oddziaływania i skutków – są one zależne od wyboru szczegółowych rozwiązań lub innych niemożliwych obecnie do przewidzenia i uwzględnienia w symulacji, uwarunkowań,


54

6.1. Podsumowanie przewidywanych oddziaływań na poszczególne aspekty

Reasumując powyższe rozważania należy stwierdzić, że generalnie realizacja zaproponowanych w projekcie „Programu…” celów i kierunków działań wpłynie korzystnie na stan poszczególnych segmentów środowiska przyrodniczego i w efekcie końcowym przyczyni się do poprawy ich jakości. Nie oznacza to jednak, że w trakcie realizacji dokumentu nie wystąpią czasowo negatywne oddziaływania na środowisko o różnym natężeniu. Należy jednak pamiętać, że mają one charakter przejściowy a ich ewentualne negatywne wpływy są rekompensowane wskutek osiągnięcia wymiernego efektu ekologicznego i społecznego.

Z najbardziej niekorzystnymi skutkami środowiskowymi związane będą przede wszystkim inwestycje z zakresu infrastruktury techniczno – inżynieryjnej, których negatywne oddziaływanie będzie dotyczyć zarówno fazy budowy jak i eksploatacji. Dotyczy to przede wszystkim przedsięwzięć realizowanych w sektorze wód (m.in. budowa wodociągów i kanalizacji) oraz powietrza atmosferycznego i hałasu (modernizacja dróg) oraz ochrony zwierząt (termomodernizacje).

Należy w tym miejscu podkreślić, że o ile ujemne skutki środowiskowe występujące w fazie realizacji inwestycji raczej nie będą miały trwałego charakteru, o tyle w fazie eksploatacji tych inwestycji należy spodziewać się trwałych zmian w środowisku dotyczących:

✔ przekształceń krajobrazu (drogi),

✔ wpływu na jakość powietrza i klimat akustyczny (rozbudowa infrastruktury drogowej, infrastruktura turystyczna),

✔ zmiany warunków hydrologicznych oraz hydrogeologicznych (budowa nowych dróg, budowa kanalizacji),

✔ przerwania ciągłości struktur przyrodniczych oraz zmiany szlaków migracji zwierząt (budowa nowych dróg, budowa

chodników, modernizacja dróg, sieci kanalizacji i wodociągów).

Ostatecznie należy jednak podkreślić, że realizacja projektu „Programu… z całą pewnością będzie wpływać na zmniejszenie negatywnego oddziaływania na środowisko głównie poprzez:

✔ poprawę jakości wód powierzchniowych i podziemnych, poprzez budowę sieci kanalizacji sanitarnej

✔ poprawę jakości powietrza atmosferycznego wskutek ograniczania emisji gazowych i pyłowych pochodzących z

sektora komunalnego i komunikacyjnego związanych z tzw. niską emisją

✔ zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii (montaż solarów, ogniw fotowoltaicznych)

✔ wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców gminy

Tabela 5 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń projektu „Programu…” na różnorodność biologiczną, zwierzęta i rośliny

✔

wszelkie działania inwestycyjne wiążące się z przekształceniami przestrzeni wpływają na analizowane zagadnienia – wiążą się ze zmianą charakteru użytkowania terenu, zmianą charakteru powierzchni biologicznie czynnej, z

podziałami terenu i osłabianiem jego odporności na antropopresję, z tworzeniem barier przestrzennych, z wyparciem pewnych gatunków i/lub wprowadzaniem w ich miejsce nowych, z wprowadzaniem nowego charakteru roślinności w

związku z urządzaniem terenów zielonych, zieleni ozdobnej, zieleni izolacyjnej, itp. Zdecydowana większość opisanych zmian ma charakter negatywny, ale nie jest to regułą i każdorazowo indywidualna ocena poszczególnych

przedsięwzięć, może być odmienna,

✔

projekt „Programu …” przewiduje szereg działań o charakterze informacyjnym i edukacyjnym. Zadania o takim charakterze wiążą się zawsze także z poprawą świadomości ekologicznej ludności i podejmowaniu działań na rzecz

ochrony środowiska.

W tym aspekcie ustalenia projektu „Programu …” należy uznać za wpływające pośrednio i w długim okresie, w sposób pozytywny na bioróżnorodność, świat zwierząt i świat roślin.


55

Tabela 6 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń projektu „Programu …” na ludzi

✔ poprawą warunków zamieszkania (w tym stan przestrzeni publicznych, jakość infrastruktury technicznej,

dostępność infrastruktury społecznej),

✔ poprawą świadomości ekologicznej (w tym oszczędzanie wody i prądu, dbałość o ład i porządek),

✔ poprawę warunków codziennego życia (poprawa jakości sieci drogowej, zwiększony dostęp do sieci kanalizacji

sanitarnej, wodociągów uporządkowanie gospodarki odpadami),

✔ Zwiększenie możliwości spędzania wolnego czasu (trasy rowerowe, ścieżki dydaktyczne, tereny rekreacyjne,

oznakowane szlaki turystyczne).

✔ Zmniejszenie zagrożenie powodziowego (monitoring, zwiększenie świadomości mieszkańców)

Tabela 7 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń projektu „Programu …” na powierzchnię ziemi i krajobraz

✔

w większości działania zawarte w projekcie „Programie…” dotyczą przestrzenni obszarów już zagospodarowanych, pełniących określone funkcje, a realizacja zapisów zadań ma na celu ich uzupełnienie. W związku z tym oddziaływanie negatywne na powierzchnię ziemi i krajobraz jest w większym stopniu

pozytywne niż negatywne,

✔ oddziaływanie na krajobraz może mieć miejsce w sytuacji budowy infrastruktury turystycznej, nowych dróg,

gdzie krajobraz zmianie ulegnie

Tabela 8 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń projektu „Programu…” na klimat

✔ rozwój ruchu komunikacyjnego nie przyczyni się do zmniejszenia globalnej presji na zmiany klimatyczne, jednak

udrażnianie ruchu samochodowego zmniejszy negatywne oddziaływanie,

✔ nie przewiduje się znaczących oddziaływań w zakresie rozwoju turystyki który ma mieć łagodny charakter

uwzględniający walory przyrodniczo-krajobrazowe.

Tabela 9 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń projektu „Programu…” na zasoby naturalne

✔

projekt „Programu…” zawiera szereg zapisów dotyczących budowy i modernizacji infrastruktury technicznej, w tym infrastruktury ochrony środowiska (kanalizacji, wodociągów), co w znacznym stopniu ogranicza oddziaływanie negatywne poszczególnych celów na zasoby naturalne, jakimi są złoża wód podziemnych

wykorzystywanych jako woda pitna dla mieszkańców

✔ oddziaływanie realizacji poszczególnych celów na zasoby naturalne jest stosunkowo niewielkie i zazwyczaj nie

będzie miało istotnego wpływu na te zasoby.

Tabela 10 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją projektu „Programu…” na zabytki.

✔ rozwój turystyki i działania informacyjne mogą przyczynić się do zwiększenia liczby turystów. oże to mieć

negatywne skutki w postaci zwiększonego ruchu samochodowego, zwiększonej ilości odpadów pozostawionych przez turystów, a także większego hałasu spowodowanego zwiększeniem się ilości atrakcji

✔

Oddziaływanie to ma także pozytywny efekt zwiększa się przedsiębiorczość mieszkańców, a tym samym zamożność. W wyniku tego z pewnością będą realizowane prace renowacyjne na kolejnych zabytkowych obiektach, w związku z tym będzie to trwałe i korzystne oddziaływanie mające wpływ na podniesienie

atrakcyjności gminy.


56

Tabela 11 Przewidywane znaczące oddziaływania związane z realizacją ustaleń projektu „Programu…” na dobra materialne

✔ projekt „Programu…” nie zawiera ustaleń, które prowadziłyby do dających się przewidzieć istotnych strat w

zakresie wartości i jakości dóbr materialnych,

✔ realizacja ustaleń projektu „Programu…” będzie się wiązał z poprawą jakości i wartości przestrzeni publicznych

(estetyzacja, modernizacja, remonty, termomodernizacje budynków, realizacja nowych lub poprawa stanu istniejących terenów),

✔ realizacja ustaleń projektu „Programu…” będzie się wiązała z poprawą sytuacji materialnej mieszkańców, co

będzie sprzyjać konsumpcji i poprawie standardu zamieszkania

✔ realizacja postanowień projektu „Programu…” przyczyni się do ochrony dóbr materialnych poprzez ochronę

przeciwpowodziową

6.2. Podsumowanie przewidywanych oddziaływań poszczególnych celów

W tabeli przedstawiono syntetyczne – ogólne oceny możliwego oddziaływania realizacji poszczególnych celów długoterminowych rozwoju gminy Grabica na różne elementy środowiska. Dla 14 celów operacyjnych przeanalizowano możliwy ich wpływ na 13 aspektów środowiska – wystawiono zgeneralizowane oceny.

Przeprowadzona wieloaspektowa analiza oddziaływań na różne elementy środowiska wskazuje, że realizacja uogólnionych celów rozwoju gminy Grabica powodować będzie głównie pozytywne oddziaływania. Szczególni pozytywne oddziaływania wystąpią w sferze społecznej i gospodarczej. Wszystkie negatywne oddziaływania wymienione wcześniej będą niewielkie i czasowe w trakcie realizacji inwestycji. Oddziaływania po zakończeniu realizacji zadań będą głównie pozytywne i to w sensie zarówno środowiskowym i społecznym.

Stwierdzenie, iż dany cel nie będzie w sposób zauważalny oddziaływał na środowisko wynika z prawdopodobnego oddziaływania podobnych projektów. Postępowanie takie wynika z braku informacji dotyczących rodzaju konkretnych działań do realizacji oraz ich lokalizacji.

W zdecydowanej większości kierunków działań planowanych do realizacji przez gminę Grabica oceniono, iż realizacja zamierzonych celów nie wpłynie w sposób zauważalny na środowisko. Tak duża liczba ocen pozytywnych wynika w dużej mierze ze specyfiki planowanych zamierzeń rozwojowych – spośród 14 celów operacyjnych, tylko dwa w sposób ewidentny i inwazyjny wkraczają w środowisko są to cele dotyczące budowy dróg i sieci kanalizacji sanitarnej oraz wodociągów. Wszystkie te działania przyczyniać się będą do oddziaływania negatywnego głównie w tracie realizacji inwestycji. Po zakończeniu działań inwestycyjnych ich oddziaływania będą korzystane w postaci poprawy jakości wód powierzchniowych oraz poprawy jakości powietrza z powodu upłynnienia ruchu.

okalizacja każdej z inwestycji ma niebagatelne znaczenie, gdyż nieprawidłowa lokalizacja drogi czy infrastruktury turystycznej będzie negatywnie oddziaływać także po zakończeniu realizacji inwestycji.

Tylko właściwa lokalizacja inwestycji będzie minimalizować ryzyko negatywnych oddziaływań.

Na etapie opracowania niniejszej prognozy planowane działania nie mają sprecyzowanych lokalizacji i przebiegu.

W związku z tym, aby maksymalnie ograniczyć ryzyko negatywnego oddziaływania należy prawidłowo dobrać lokalizację tych działań w zgodzie z Wojewódzkim Planem Zagospodarowania Przestrzennego, Planami Zagospodarowania Przestrzennego sołectw gminy Grabica oraz Studium Uwarunkowań i ierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Grabica16, oraz innymi dokumentami takimi jak warunki korzystania z wód oraz plany ochrony przeciwpowodziowej i plany ryzyka powodzi. Istotna jest także zgodność inwestycji z aktami prawnymi, opiniami i wytycznymi organów nadzorujących inwestycje ekologiczne.

Realizacja celów zapisanych w projekcie „Programu…” nie będzie miała istotnego wpływu na funkcjonowanie korytarzy ekologicznych oraz na ostoje przyrody.

jedenaście celów spośród czternastu ma natomiast typowy charakter projektów miękkich – związanych z zaspokojeniem potrzeb socjalnych mieszkańców, stymulowaniem rozwoju gospodarczego, oraz poprawą

16

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Grabica, wyróżnienie projektowanej zmiany, 2015


57

jakości administracji samorządowej, a więc nie mają bezpośredniego (a nawet istotnego pośredniego) wpływu na przestrzeń i środowisko.

W sytuacjach kiedy oddziaływanie może być negatywne (w sytuacji niewłaściwej lokalizacji) lub czasowo odwracalnie negatywne ( w czasie realizacji inwestycji), a po zrealizowaniu inwestycji ulokowanej prawidłowo oddziaływanie będzie zdecydowanie pozytywne podstawiono ocena +/- czyli określono że inwestycja może przynieść skutki negatywne w czasie realizacji inwestycji oraz pozytywne po jej zakończeniu.

Pozostałe cele będą miały zdecydowany charakter pro środowiskowy, wynika, to z istoty i założeń analizowanego projektu „Programu…”.


58

Tabela 12 Przewidywane znaczące oddziaływania celów strategicznych (w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne) na następujące aspekty środowiska

Oznaczenie domen

przewidywane znaczące oddziaływania (w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne) na następujące zagadnienia i aspekty środowiska

Ob

szar

y N

atu

ra

200

0

różnorodność

biologiczną

lud

zi

zwierzęta

rośliny

wodę

po

wie

trze

powierzchnię

ziem

i

kraj

ob

raz

klim

at

zaso

by

n

atu

raln

e

zab

ytki

do

bra

m

ater

ialn

e


0 + + + + + + + + + + + +

Cel operacyjny I.2. Wzmocnienie

przedsiębiorczości wśród mieszkańców

0 + + + + + + + + + + + +


0 + + + + + + + + + + + +

Cel operacyjny I.4. Poprawa sytuacji na lokalnym rynku

pracy 0 + + + + + + + + + + + +

Cel operacyjny II.1. Wsparcie dla rozwoju turystyki i skuteczny

system promocji turystycznej

0 + + +/- +/- + + +/- +/- + + + +

Cel operacyjny II.2. Rozwój oferty kulturalnej i

rekreacyjno – sportowej 0 + + + + + + + + + + + +

Cel operacyjny II.3. Wzmocnienie promocji i zwiększenie popytu na turystykę, kulturę i

rekreację

0 + + + + + + + + + + + +

Cel operacyjny III.1. Zwiększenie dostępności

komunikacyjnej gminy 0 +- + +/- +/- + + +- + + + + +


59

Oznaczenie domen

przewidywane znaczące oddziaływania (w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne) na następujące zagadnienia i aspekty środowiska

Ob

szar

y N

atu

ra

200

0

różnorodność

biologiczną

lud

zi

zwierzęta

rośliny

wodę

po

wie

trze

powierzchnię

ziem

i

kraj

ob

raz

klim

at

zaso

by

n

atu

raln

e

zab

ytki

do

bra

m

ater

ialn

e

Cel operacyjny III.2. Rozwój infrastruktury technicznej i

komunalnej 0 + + +/- +/- +/- + +/- + + + + +

Cel operacyjny III.3. Poprawa bezpieczeństwa w

zakresie społecznym i zdrowotnym

0 + + + + + + + + + + + +

Cel operacyjny III.4. Poprawa bezpieczeństwa

ekologicznego, wykorzystanie ekologii do

rozwoju gminy, OZE

0 + + +/- + + + + + + + + +

Cel operacyjny IV.1. Sprawny system

zarządzania, skuteczna promocja

0 + + + + + + + + + + + +


0 + + + + + + + + + + + +


0 + + + + + + + + + + + +

Źródło: Opracowanie własne

Oznaczenia:

(+) - realizacja celu spowoduje pozytywne oddziaływania i skutki w zakresie analizowanego zagadnienia

(-) - realizacja celu spowoduje negatywne oddziaływania i skutki w zakresie analizowanego zagadnienia

(0) - realizacja celu nie wpływa w sposób zauważalny na analizowane zagadnienie

(+/-) - realizacja celu może spowodować zarówno pozytywne, jak i negatywne oddziaływania i skutki w zakresie analizowanego zagadnienia – szczególnie w trakcie realizacji inwestycji

(N) – brak możliwości jednoznacznego określenia spodziewanego oddziaływania i skutków – są one zależne od wyboru szczegółowych rozwiązań lub innych niemożliwych obecnie do przewidzenia i uwzględnienia w symulacji, uwarunkowań.


60

7. PRZEDSTAWIENIE ROZWIĄZAŃ MAJĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ WYNIKIEM REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU

Do przedsięwzięć realizowanych w ramach projektu „Programu…” które mogą negatywnie oddziaływać na środowisko należą przede wszystkim na etapie budowy inwestycje w zakresie infrastruktury komunalnej: wodociągi, kanalizacja, sieć drogowa, , a także w fazie realizacji i eksploatacji drogi i niewłaściwie ulokowana infrastruktura turystyczna, parkingi.

Istotnym elementem jest racjonalny ó k k d p d , p k ł p p k ł ń d k ć d p d k

uwa k ń.

Ponadto prawidłowy projekt, uwzględniający potrzeby ochrony środowiska, zarówno na etapie budowy jak i w fazie eksploatacji inwestycji pozwoli także ograniczyć te oddziaływania.

Do ogólnych działań ograniczających oddziaływanie należą:

w czasie realizacji inwestycji prawidłowe zabezpieczenie techniczne sprzętu i placu budowy, w tym zwłaszcza w miejscach styku z ekosystemami szczególnie wrażliwymi na zmiany warunków siedliskowych;

stosowanie odpowiednich technologii, materiałów i rozwiązań konstrukcyjnych;

dostosowanie terminów prac do terminów rozrodu zwierząt,

maskowanie elementów dysharmonijnych dla krajobrazu.

Realizacja nowej infrastruktury transportu drogowego nie może zagrażać trwałości układów przyrodniczych i ciągłości funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Realizując inwestycje drogowe należy ograniczać presje na tereny wrażliwe, unikać tworzenia barier dla funkcjonowania przyrody. Istotne jest zachowanie drożności korytarzy ekologicznych oraz utrzymanie głównych szlaków migracji zwierząt. Zapewnienie przepustów lub kładek dla zwierząt w poprzek drogi, pozwoli utrzymać te szlaki migracyjne. Aby ograniczyć oddziaływanie drogi, jako źródła emisji hałasu i spalin należy w projekcie uwzględnić możliwość budowy zielonych ekranów z drzew i krzewów oraz takie rozwiązania, które poprawią płynność ruchu np. wydzielenie pasa awaryjnego, wydzielenie pasów do skrętu w rejonie skrzyżowań, budowa zatok w rejonie przystanków komunikacji, budowa przestrzeni parkingowych, odpowiednia geometria łuków. Ponadto nasadzenia wzdłuż drogi mogą ograniczyć rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń.

Przy realizacji zadań w zakresie termomodernizacji należy planować prace poza okresami lęgowymi ptaków chronionych, przy realizacji inwestycji związanych z zapobieganiem powodziom i utrzymaniem odpowiedniego stanu rzek i potoków należy tak planować zakres prac budowlanych, aby w możliwie najwyższym stopniu zapewnić ochronę gleb, siedlisk, naturalnego ukształtowania terenu i stosunków wodnych.

W przypadku gdy całkowite uniknięcie danego oddziaływania jest niemożliwe i istnieje niebezpieczeństwo nieodwracalnego zniszczenia szczególnie cennych elementów przyrody, konieczne jest podjęcie odpowiednio wcześniej działań kompensacyjnych. Należy m.in. zapewnić odtworzenie zniszczonych siedlisk w miejscach zastępczych, sztuczne zasilanie osłabionych populacji; tworzenie alternatywnych połączeń przyrodniczych i różnorodnych tras migracji zwierząt.

Mając na uwadze duży zasięg oraz w większości przypadków nieodwracalny charakter przekształceń środowiska podczas realizacji analizowanych inwestycji, zaleca się dokładne rozważanie lokalizacji inwestycji, a także zastosowanie przyjaznych dla środowiska oraz wysokiej klasy rozwiązań technicznych.


61

8. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKTOWANYM DOKUMENCIE WRAZ Z UZASADNIENIEM ICH WYBORU ORAZ OPIS METOD DOKONANIA OCENY PROWADZĄCEJ DO TEGO WYBORU, W TYM TAKŻE WSKAZANIE NAPOTKANYCH TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKU TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY

Większość proponowanych do realizacji przedsięwzięć w ramach projektu „Programu…” ma pozytywny wpływ na środowisko i proponowanie w tym zakresie rozwiązań alternatywnych nie ma uzasadnienia. Ponadto brak jest możliwości precyzyjnego określenia działań alternatywnych dla wskazanych działań.

Skutki środowiskowe podejmowanych działań silnie zależą od lokalnej chłonności środowiska lub od występowania w rejonie realizacji przedsięwzięcia tzw. obszarów wrażliwych, dlatego przy remontach i przebudowie dróg, działaniach termomodernizacyjnych, montażu urządzeń wykorzystujących odnawialne źródła energii należy rozważać warianty alternatywne tak, aby wybrać ten, który w najmniejszym stopniu będzie negatywnie oddziaływać na środowisko.

ako warianty alternatywne przedsięwzięcia można rozważać:

warianty lokalizacji,

warianty konstrukcyjne i technologiczne,

warianty organizacyjne

wariant niezrealizowania inwestycji tzw. wariant „0”.

Wariant „0” nie oznacza, że nic się nie zmieni, ponieważ brak realizacji inwestycji może także powodować konsekwencje środowiskowe. Niemniej jednak w sytuacjach braku możliwości realizacji pewnych rodzajów zadań biorąc wszystkie „za” i ”przeciw” możliwa jest rezygnacja z niektórych działań zapisanych w projekcie „Programu…”.

W przypadku pozostałych zaproponowanych działań, wpływających korzystnie na środowisko, zaproponowanie rozwiązań alternatywnych jest nieuzasadnione.

W trakcie opracowywania niniejszej „Prognozy…” nie natrafiono na trudności wynikające z niedostatku techniki lub luk we współczesnej wiedzy.

9. INFORMACJE O PRZEWIDYWANYCH METODACH ANALIZY REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU

Aby w przyszłości istniała możliwość obiektywnej weryfikacji i modyfikacji celów oraz zadań proponowanych w ramach projektu „Programu…” konieczne jest prowadzenie monitoringu, który dostarczy danych niezbędnych do realizacji tych działań.

Monitoring ten, ze względu na częstotliwość gromadzenia, a w szczególności udostępniania danych powinien być prowadzony w cyklu rocznym, a sprawozdania z jego realizacji, łącznie ze sprawozdaniami z postępów wykonania, powinny być udostępniane, zgodnie z wymogami ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz. 1235 z późn. zm.), co najmniej w cyklu dwuletnim.

Monitoring ten obejmuje dwa podstawowe rodzaje kontrolowania zmian, które najogólniej można określić jako:

monitoring ilościowy;

monitoring jakościowy.

Ujęcie ilościowe obrazuje prognozę zmian konkretnych wielkości (wskaźników). Nie do wszystkich elementów środowiska da się przypisać wskaźniki, jak również dostępne dane są zbyt ubogie, aby dokonać prognozy ilościowej w niektórych elementach środowiska. Do prognozowania zmian wskaźników w przyszłości wykorzystano informacje o dynamice zmian tych wskaźników w przeszłości, nakładów w okresach poprzednich i planowanych do poniesienia oraz wymogi UE.


62

Prognoza optymistyczna powstała przy założeniu, że wszystkie wymogi UE w zakresie ochrony przyrody i środowiska zostaną spełnione oraz zostanie wydatkowanych 100% nakładów zaplanowanych na realizację postanowień projektu „Programu…”

Prognoza realistyczna to taka, w której uwzględniono dotychczasowe tempo zmian wskaźników oraz środków jakie poniesiono na realizację postanowień dotychczasowej wersji „Programu…”

Prognoza pesymistyczna powstała przy założeniu, że nie uda się wydatkować 100% zaplanowanych nakładów na realizację postanowień projektu „Programu…” a dotychczasowe tempo zmian wskaźników zostanie osłabione.

Ujęcie jakościowe dla elementów projektu „Programu…” dla których nie można prognozować określonych wskaźników lub jest to utrudnione, wykorzystano ocenę jakościową, która stanowi jednocześnie uzupełnienie do oceny ilościowej.

istę tą można ewentualnie w przyszłości uzupełnić o pojedyncze nowe wskaźniki dotyczące wykonania postanowień projektu „Programu…”

Tabela 13 Przykładowy zestaw wskaźników do monitorowanie realizacji „Programu…”

Zadanie monitorowane Wskaźnik Zmiana

Poprawa dostępności szlaków turystycznych Ilość postawionych znaków tablic

informacyjnych

wzrost/spadek w stosunku do poprzedniego okresu

monitorowanego

wzrost/spadek w stosunku do poprzedniego okresu

monitorowanego

udowa ścieżek rowerowych Ilość i długość nowych ścieżek

rowerowych

udowa parkingów Ilość nowych miejsc parkingowych

Budowa boisk sportowych Ilość wybudowanych boisk

udowa nowych odcinków dróg

Remonty i modernizacje dróg gminnych

Ilość zbudowanych odcinków /długość nowych dróg

Ilość zmodernizowanych odcinków/długość zmodernizowanych

dróg

Zwiększenie dostępu do Internetu Ilość mieszkańców

Organizacja zajęć pozaszkolnych dla dzieci i młodzieży Ilość zorganizowanych zajęć/na rok

Dokończenie budowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej

Ilość zbudowanych wodociągów – w km

Długość zbudowanej sieci kanalizacyjnej – w km

udowa mikroczyszczalni ścieków Ilość nowych przydomowych oczyszczalni

ścieków

Budowa nowoczesnej sieci monitoringu wizyjnego tak/nie

Zakup nowoczesnego sprzętu ratowniczo-gaśniczego tak/nie

Koszty poniesione

Termomodernizacja budynków gminnych Ilość zmodernizowanych budynków

Przebudowa oświetlenia ulicznego Ilość zmodernizowanych punktów

Pomoc osobom wykluczonym społecznie Ilość osób korzystających z porad na rok

Likwidacja barier architektonicznych tak/nie

Cykl szkoleń i doradztwa dla osób zainteresowanych otwieraniem działalności gospodarczej

Ilość osób, które skorzystały ze szkoleń

Ilość działań edukacyjnych, szkoleniowych dla rolników Ilość osób, które skorzystały ze szkoleń

Ilość akcji promocyjnych walorów turystycznych gminy Ilość działań/akcji

Promocja folkloru, tradycji i rzemiosła Ilość działań/akcji

Poprawa funkcjonowania administracji samorządowej tak/nie

Koszty poniesione


63

Zapobieganie wykluczeniu społecznemu osób uzależnionych

Ilość osób korzystających z porad na rok

Zapobieganie przemocy rodzinnej Ilość osób korzystających z porad na rok


10. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO

Obowiązek rozważania możliwości transgranicznego oddziaływania na środowisko zadań i przedsięwzięć planowanych w projekcie „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022” wynika z Konwencji o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym, sporządzonej w Espoo dnia 25 lutego 1991 roku.

W konwencji jako oddziaływanie transgraniczne określono jakiekolwiek oddziaływanie, niemające wyłącznie charakteru globalnego, na terenie podlegającym jurysdykcji strony, spowodowane planowaną działalnością, której fizyczna przyczyna jest w całości lub częściowo położona na terenie podlegającym jurysdykcji innej strony. W załączniku 1 i załączniku 3 ww. konwencji określono działalności i dodatkowe kryteria, które wskazują na możliwość wystąpienia transgranicznego oddziaływania. Specjalnej analizie powinny podlegać inwestycje zlokalizowane blisko granic, a także te realizowane dalej, ale ze względu na rozmiar przedsięwzięcia mogące powodować znaczące emisje lub zmiany w środowisku.

Zaproponowane w ramach projektu „Programu…” działania w zakresie celów w zakresie różnych dziedzin środowiskowych i społecznych nie rodzą żadnych konsekwencji dla ewentualnych skutków środowiskowych, których charakter mógłby posiadać znaczenie transgraniczne.

Skala przedsięwzięć zaproponowanych do realizacji w ramach projektu „Programu …” ma charakter gminny i ewentualne negatywne oddziaływanie tych przedsięwzięć będzie miało zasięg lokalny.

Na etapie opracowywania niniejszej prognozy według stanu wiedzy na chwilę obecną stwierdzono, że realizacja projektu „Programu …” nie wskazuje na możliwość negatywnego stałego transgranicznego oddziaływania na środowisko, mogącego objąć terytorium innych państw.


64

11. STRESZCZENIE SPORZĄDZONE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM

Podstawą wykonania niniejszej Prognozy oddziaływania na środowisko projektu „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022” były przepisy ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 poz. 1235 z późn. zm.)

Nadrzędnym celem przedmiotowego dokumentu była analiza potencjalnych skutków, zarówno pozytywnych jak i negatywnych, jakie mogą wystąpić w środowisku w związku z realizacją zadań sformułowanych w projekcie „Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata 2015-2022”

Należy w tym miejscu zaznaczyć także, że przedmiotem analizy w aspekcie oddziaływań negatywnych było nie tylko wskazanie możliwości ich wystąpienia, ale również sformułowanie zaleceń mających na celu ich ograniczenie bądź wręcz zapobieżenie im.

W kontekście powyższego punktem wyjścia dla opracowania niniejszej „Prognozy…” była analiza stanu aktualnego środowiska przyrodniczego na obszarze gminy Grabica oraz wskazanie najważniejszych problemów w tym zakresie.

Analizy stanu aktualnego dokonano w oparciu o informacje uzyskane od Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Głównego Urzędu Statystycznego ( ank Danych Regionalnych), na podstawie danych uzyskanych z Gminy. Rokiem bazowym dla prowadzonych analiz był rok 2013 i 2014 oraz, w przypadku braku wiarygodnych informacji, korzystano także z danych za rok 2011 i 2012.

Tabela 14 Ocena stanu środowiska gminy wskazuje następujące problemy występujące w poszczególnych sektorach środowiska

Powietrze atmosferyczne Wody powierzchniowe i podziemne

pogorszenie jakości powietrza ze względu na pył zawieszony oraz benzo(α)piren przy szlakach komunikacyjnych,

oddziaływanie emisji z zakładów przemysłowych, zlokalizowanych w pobliżu punktów pomiarowych (Piotrków Trybunalski)

oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków

brak obszarowych programów ograniczenia niskiej emisji

niski udział energii odnawialnej w ogólnym bilansie energetycznym

nieuporządkowana gospodarka wodno-ściekowa na części obszarów,

niski stopień oczyszczania ścieków,

niekontrolowanych zrzutów ścieków bytowych do rowów i cieków

brak uporządkowanej gospodarki wodami opadowymi, w szczególności na terenach wiejskich,

Przy tak przeprowadzonej ocenie możliwe było generalne określenie potencjalnych niekorzystnych skutków środowiskowych związanych z realizacja poszczególnych zadań. Ponadto oceny tej dokonano przede wszystkim pod katem oddziaływania na środowisko w fazie eksploatacji, zakładając, że uciążliwości występujące w fazie budowy z reguły mają charakter przejściowy.

Przewiduje się, że brak realizacji postanowień projektu „Programu…” spowodowałby następujące skutki:

pozytywne dla środowiska i mieszkańców:

o zmniejszenie zagrożenia spowodowanego intensyfikacją wykorzystania terenów polegającego na zagospodarowywaniu oraz penetracji nowych terenów,

o niepodejmowanie działań na rzecz rozwoju infrastruktury oraz aktywizacji gospodarczej miałoby pozytywne konsekwencje w postaci nie zwiększania emisji zanieczyszczeń powietrza oraz zanieczyszczeń wód.

negatywne dla środowiska i mieszkańców:

o brak zmodernizowanych placówek edukacyjnych,

o brak ciekawych zajęć pozalekcyjnych,


65

o mała ilość miejsc w przedszkolach,

o niskie kwalifikacje kadry edukacyjnej,

o brak wsparcia dla rozwoju przedsiębiorczości,

o brak wsparcia dla organizacji zrzeszających rolników,

o brak dokumentacji dotyczącej niskiej emisji,

o brak wsparcia dla lokalnych inicjatyw,

o brak wsparcia dla osób bezrobotnych,

o niska jakość infrastruktury okołoturystycznej,

o mało imprez bazujących na tradycjach i specyfice gminy Grabica,

o brak boisk, placów zabaw,

o mały dostęp mieszkańców do infrastruktury wod-kan,

o niska jakość dróg,

o brak promocji zdrowego trybu życia w tym aktywności i zdrowego odżywiania,

o niskie wykorzystanie odnawialnych źródeł energii,

o brak kursów doszkalających i podnoszących kwalifikacje.

Realizacja żadnego z proponowanych zadań nie pociągnie za sobą stałego negatywnego transgranicznego oddziaływania na środowisko.

Realizacja większości celów zapisanych w projekcie „Programu…” nie będzie miała wpływu na funkcjonowanie korytarzy ekologicznych oraz na ostoje przyrody.

Negatywne oddziaływanie na środowisko niektórych przedsięwzięć można w pierwszej kolejności minimalizować poprzez wybór najbardziej racjonalnej ich lokalizacji zapewniającej zarówno wymierny efekt ekologiczny jak i społeczno – ekonomiczny, czyli innymi słowy – równowagę przyrodniczą. Należy ocenić wagę bezpieczeństwa ludzi i mienia oraz wagę przyrodniczą i zaplanować działania, które będą równoważyć te cele.

Warunkiem wyboru najbardziej optymalnej lokalizacji jest analiza przepisów prawnych z zakresu ochrony zasobów przyrodniczych, dokumentów strategicznych oraz aktów prawa miejscowego (Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego, Wojewódzki Plan Zagospodarowania Przestrzennego, Studium Uwarunkowań i ierunków zagospodarowania Przestrzennego Gminy Grabica).

Większość proponowanych do realizacji przedsięwzięć ma pozytywny wpływ na środowisko proponowanie rozwiązań alternatywnych innych niż lokalizacyjne nie ma uzasadnienia.

W przypadku gdy zaplanowane zadania pozainwestycyjne nie zostaną wdrożone prowadzić to będzie do pogłębiania się problemów społecznych, związanych z wykluczeniem, niskiej świadomości ekologicznej, braku profilaktyki zdrowotnej, a także niskim rozwojem przedsiębiorczości i słabą jakością usług samorządowych

W przypadku, gdy zaplanowane zadania inwestycyjne nie zostaną wdrożone prowadzić to będzie do pogorszenia stanu wód powierzchniowych i podziemnych, jakości powietrza, stanu dróg poziomu edukacji ekologicznej, co negatywnie wpływać będzie na komfort życia i zdrowie mieszkańców.

Przeprowadzona analiza i ocena wszystkich celów zapisanych z projekcie „Programu…” pozwala na stwierdzenie, iż generalnie realizacja zapisów i postanowień projektu analizowanego dokumentu doprowadzi do:

1. większego dostępu do infrastruktury rekreacyjnej i turystycznej,

2. zwiększenia bezpieczeństwa mieszkańców – dzięki monitoringowi, lepszemu wyposażeniu OSP i budowie chodników,

3. poprawy bezpieczeństwa na drogach, zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza – dzięki remontom i modernizacjom dróg gminnych,

4. ograniczenia niskiej emisji dzięki wymianom kotłów oraz działaniom termomodernizacyjnym,

5. poprawy estetyki gminy dzięki termomodernizacji obiektów i uporządkowaniu gospodarki odpadami,

6. zwiększenia świadomości ekologicznej mieszkańców w tym dzieci i młodzieży,

7. zwiększenia wiedzy dzieci, młodzieży oraz turystów o lokalnych tradycjach i regionalnej kuchni,


66

8. zwiększenia dostępności do dobrej jakości wody do picia ze względu na rozbudowę sieci wodociągowej,

9. zmniejszenia zagrożenia dla wód i gleby z powodu ograniczenia zrzutu do rzek i potoków surowych ścieków,

10. poprawy jakości środowiska, zachowania różnorodności biologicznej oraz dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego – dzięki poprawie funkcjonalności istniejącej infrastruktury turystycznej (istniejące szlaki turystyczne, ścieżki rowerowe),

11. poprawy bilansu energetycznego na korzyść odnawialnych źródeł energii – dzięki solarom i ogniwom fotowoltaicznym, a także dzięki Programowi Gospodarki Niskoemisyjnej,

12. poprawy warunków zdrowia, życia i pracy mieszkańców gminy oraz turystów wypoczywających na jej terenie,

13. stworzenia warunków do realizacji zajęć pozalekcyjnych, oraz wykorzystani pustostanów na cele kulturalne, edukacyjne oraz socjalne,

14. poprawy jakości i zwiększenie ilości działań profilaktycznym usług medycznych,

15. poprawy udzielanych świadczeń dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym,

16. poprawy warunków pracy i edukacji – dzięki remontom placówek oświatowych,

17. wzrostu poziomu wiedzy ekologicznej mieszkańców gminy,

18. dokształcaniu rolników i wzrostu ich zamożności poprzez zdobywanie dodatkowych umiejętności kursom zawodowym i poszerzaniu wiedzy.

projektu Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata...

Documents

Transcript of projektu Programu Rozwoju Gminy Grabica na lata...