Program rewitalizacji terenów pokopalnianych po „KWK ... · Aleksandra Stańczyk KHW S.A. Anna...

Program rewitalizacji terenów pokopalnianych po „KWK Mysłowice”

Urząd Miasta Mysłowice

Katowicki Holding Węglowy S. A.

Mysłowice 2013

2

Sygnatariusze porozumienia z dn. 28. 01. 2013 r. w sprawie powołania zespołu do opracowania

programu zagospodarowania terenów pokopalnianych:

Edward Lasok Prezydent Miasta Mysłowice

Roman Łój Prezes Zarządu KHW S.A.

Zespół do spraw zagospodarowania terenów pokopalnianych:

Przewodniczący:

Tomasz Szewczyk Rada Miasta Mysłowice

Zastępca Przewodniczącego:

Roman Waniek KHW S.A.

Członkowie Zespołu:

Janusz Cybula KHW S.A.

Paweł Ligenza KHW S.A.

Kinga Łaskawska KHW S.A.

Janusz Mąka UM Mysłowice

Tomasz Niezgódka UM Mysłowice

Ewa Przydział UM Mysłowice

Aleksandra Stańczyk KHW S.A.

Anna Szmyt UM Mysłowice

Współpraca:

Artur Jedynak UM Mysłowice

Marek Karuga KHW S.A.

Tadeusz Marcinek KHW S.A.

Redakcja Tomasz Szewczyk

Opracowanie map: Tomasz Niezgódka

Zdjęcia: Tomasz Szewczyk,

Zosia Szewczyk /fot nr 30/

3

Spis treści

Wstęp ...................................................................................................................................................... 7

1. Charakterystyka obszaru rewitalizacji poprzemysłowej. ................................................................ 8

1.1 Położenie terenów pokopalnianych. ....................................................................................... 8

1.2 Historia KWK Mysłowice.......................................................................................................... 9

1.3 Granice obszaru rewitalizacji terenów pokopalnianych. ...................................................... 10

1.4 Własność gruntów i budynków na terenie rewitalizowanym. .............................................. 13

1.4.1 Zakład Główny A i Zakład B. ........................................................................................... 13

1.4.2 Osadniki skały płonnej, mułów i wód dołowych. .......................................................... 13

1.4.3 Staw Hubertus III i tereny przyległe. ............................................................................. 13

1.4.4 Osiedle robotnicze i tereny przyległe. ........................................................................... 13

1.4.5 Tereny kolejowe ............................................................................................................ 14

1.5 Uwarunkowania architektoniczno przestrzenne................................................................... 14

1.5.1 Uwarunkowania techniczne .......................................................................................... 14

1.5.2 Uwarunkowania ochrony konserwatorskiej. ................................................................. 18

1.5.3 Uwarunkowania planistyczne. ....................................................................................... 34

1.6 Uwarunkowania gospodarcze. .............................................................................................. 37

1.6.1 Zatrudnienie w KWK Mysłowice i kooperacja firm zewnętrznych. .............................. 37

1.7 Uwarunkowania społeczne. .................................................................................................. 37

1.7.1 Poziom życia i standard mieszkań w osiedlu robotniczym na Piasku. ........................... 37

1.7.2 Struktura demograficzna. .............................................................................................. 39

1.7.3 Poziom bezrobocia. ....................................................................................................... 40

1.7.4 Pomoc MOPS. ................................................................................................................ 40

1.7.5 Kapitał społeczny. .......................................................................................................... 44

1.7.6 Przestępczość na terenie rewitalizowanym. ................................................................. 46

1.8 Uwarunkowania środowiskowe. ........................................................................................... 48

1.8.1 Osadniki na terenach wyrobiskowych piasku podsadzkowego. ................................... 48

4

1.8.2 Tereny zielone zespołu stawów Hubertus. .................................................................... 50

2. Analiza SWOT. ............................................................................................................................... 52

3. Nawiązanie do dokumentów strategicznych. ............................................................................... 54

3.1 Dokumenty szczebla krajowego. ........................................................................................... 54

3.1.1 Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia ................................................................... 54

3.1.2 Strategia Rozwoju Kraju 2007 – 2015 ............................................................................ 55

3.1.3 Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności. .. 56

3.1.4 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. .......................................... 57

3.2 Dokumenty szczebla wojewódzkiego .................................................................................... 58

3.2.1 Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020” .......................................... 58

3.2.2 Regionalny Program Województwa Śląskiego na lata 2007 – 2013.............................. 60

3.3 Dokumenty szczebla lokalnego ............................................................................................. 61

3.3.1 Strategia Zrównoważonego Rozwoju dla Miasta Mysłowice do roku 2020. ................. 61

3.3.2 Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego miasta Mysłowice. ....... 62

3.3.3 Miejski Program Rewitalizacji dla Miasta Mysłowice na lata 2008-2013. ..................... 62

4. Założenia rewitalizacji terenów pokopalnianych. ......................................................................... 63

4.1 Misja programu rewitalizacji. ................................................................................................ 63

4.2 Cele strategiczne. .................................................................................................................. 63

4.3 Kierunki działań. .................................................................................................................... 63

4.4 Cele operacyjne ..................................................................................................................... 63

4.5 Cele operacyjne i działania na terenie Zakładu A i Zakładu B. .............................................. 64

4.5.1 Działanie „Inwentaryzacja budynków, infrastruktury i instalacji na terenie kopalni”. 64

4.5.2 Działanie „Ład przestrzenny nową wartością terenów pokopalnianych”. ................... 64

4.5.3 Działanie „Nowe usługi na terenie starej kopalni”. ...................................................... 65

4.5.4 Działanie „Tereny kopalni otwarte dla mieszkańców”. ................................................. 65

4.5.5 Działanie „Integracja terenów pokopalnianych z układem komunikacyjnym miasta.” 65

4.5.6 Działanie „Rewaloryzacja architektury zabytkowej”. .................................................... 67

4.5.7 Działanie „Kopalnia miejscem spotkań mieszkańców”. ................................................ 67

5

4.6 Cele operacyjne i działania na terenach osadników i stawu Hubertus III. ........................... 67

4.6.1 Działanie „Rekultywacja osadników mułów, wód dołowych i skały płonnej”. .............. 67

4.6.2 Działanie „Odsolenie wód dołowych warunkiem poprawy środowiska”. ..................... 67

4.6.3 Działanie „Atrakcyjny teren inwestycyjny w dobrze skomunikowanym miejscu”. ....... 67

4.6.4 Działanie „Rekreacyjne tereny wokół zbiornika wód dołowych” .................................. 68

4.7 Cele operacyjne i działania na terenach zielonych – staw Hubertus III. ............................... 68

4.7.1 Działanie „Porządkowanie przestrzeni rekreacyjnej wokół stawu Hubertus III.” ......... 68

4.7.2 Działanie „Ochrona i rozwój siedlisk fauny” .................................................................. 68

4.7.3 Działanie „Rozwój bazy rekreacyjnej i sportowej.” ....................................................... 68

4.8 Cele operacyjne i działania na terenie osiedla robotniczego i terenach przyległych. ........... 69

4.8.1 Działanie „Kamienice przy ulicy Świerczyny wizytówką Piasku”. .................................. 69

4.8.2 Działanie „Standard mieszkań wyznacznikiem atrakcyjności osiedla”. ......................... 70

4.8.3 Działanie „Mój dom – mój plac.” ................................................................................... 70

4.8.4 Działanie „Młoda i aktywna społeczność”. .................................................................... 70

4.8.5 Działanie „Ciekawa oferta spędzania wolnego czasu.” ................................................. 70

4.8.6 Działanie „Moje sprawy w moich rękach.” .................................................................... 70

4.8.7 Działanie „Bezpieczny Piasek”. ...................................................................................... 71

4.9 Zestawienie działań w obszarze rewitalizowanym. ............................................................... 71

4.9.1 Sfera architektonicznoprzestrzenna .............................................................................. 71

4.9.2 Sfera gospodarcza ......................................................................................................... 71

4.9.3 Sfera społeczna .............................................................................................................. 71

4.9.4 Sfera środowiskowa ...................................................................................................... 72

4.10 Działania zintegrowane. ........................................................................................................ 72

4.10.1 Ramy czasowe, powiązanie i spójność działań. ............................................................. 72

4.10.2 Przenikanie się działań w sferze społecznej z pozostałymi działaniami. ....................... 75

5. System wdrażania. ......................................................................................................................... 77

5.1 Możliwości finansowania ...................................................................................................... 77

5.2 Formy zarządzania – Powiernik/Operator Rewitalizacji. ...................................................... 77

6

5.3 Współpraca i główni interesariusze programu rewitalizacji. ................................................ 78

6. Partycypacja społeczna. ................................................................................................................ 79

6.1 System konsultacji społecznych w poszczególnych podokresach procesu rewitalizacji. ...... 79

6.2 Operator konsultacji społecznych. ........................................................................................ 80

7. System monitorowania i ewaluacji procesu rewitalizacji. ............................................................ 80

8. Spis tabel. ...................................................................................................................................... 84

9. Spis rysunków. ............................................................................................................................... 84

10. Spis fotografii. ............................................................................................................................ 85

11. Załączniki. .................................................................................................................................. 86

7

Wstęp

Program rewitalizacji terenów pokopalnianych po KWK „Mysłowice” jest efektem pracy zespołu

powołanego przez Prezydenta Miasta Mysłowice – Edwarda Lasoka oraz Prezesa Zarządu KHW S.A. –

Romana Łoja, którzy 28 stycznia 2013 r. podpisali porozumienie w sprawie opracowania programu

zagospodarowania terenów pokopalnianych. Zarówno porozumienie, jak i wspólne opracowanie

niniejszego programu rewitalizacji, są w Mysłowicach działaniami bez precedensu. Fakt ten należy

podkreślić i wyrazić nadzieję na kontynuowanie współpracy.

Po raz pierwszy opracowano dokument, w którym wnikliwie przeanalizowano uwarunkowania

terenów po dawnej KWK „Mysłowice” w sferze architektonicznoprzestrzennej, gospodarczej,

społecznej i środowiskowej. Przeprowadzono analizę SWOT oraz sformułowano cele strategiczne,

cele operacyjne, kierunki działań i działania, mające zatrzymać postępującą degradację tego obszaru i

doprowadzić do jego długotrwałego i zrównoważonego rozwoju. Zaproponowano także system

wdrażania, monitoringu oraz zasady partycypacji społeczności w tym przedsięwzięciu.

Program rewitalizacji terenów pokopalnianych podsumowuje prace zaledwie wstępnego etapu

badań. Identyfikuje bariery i konieczne do wykonania zadania, które umożliwią metodyczną

kontynuacje zainicjowanego procesu. Wyznacza on także wskazania do dalszej współpracy.

Do momentu powołania operatora rewitalizacji, a następnie przeprowadzenia przez niego konsultacji

społecznych, wykonania inwentaryzacji, a potem w jej efekcie przygotowania kompleksu zadań oraz

sporządzenia planu finansowego - niniejszy program winien być traktowany jako dokument

początkowy wieloletniego planu odnowy. Dopiero włączenie, tak pogłębionego i doprecyzowanego

programu rewitalizacji terenów pokopalnianych, do zaktualizowanego i przyjętego uchwałą Rady

Miasta Mysłowice, miejskiego programu rewitalizacji, jest podstawą do współfinansowania jego

realizacji środkami zewnętrznymi . Taka procedura jest również gwarancją spójności działań

rewitalizacji miejskiej i poprzemysłowej.

W proces przygotowania i opracowania niniejszego programu rewitalizacji terenów

pokopalnianych włączyli się przedstawiciele Urzędu Miasta, Katowickiego Holdingu Węglowego S.A.,

jednostek miejskich, policji i organizacji pozarządowych. W imieniu członków Zespołu wyrażam

podziękowanie wszystkim zaangażowanym partnerom za pomoc i współpracę

Przewodniczący Zespołu

Tomasz Szewczyk

Mysłowice 31 maja 2013 r.

8

1. Charakterystyka obszaru rewitalizacji poprzemysłowej.

1.1 Położenie terenów pokopalnianych.

Położone w północnej części miasta poprzemysłowe tereny po Kopalni Węgla Kamiennego

„Mysłowice”, obejmujące Zakład Główny A, Zakład B, osadniki mułów, osadniki wód dołowych,

osadniki skały płonnej, staw Hubertus III oraz tereny zielone wokół niego – to obszar o łącznej

powierzchni około 105 ha. Wraz z XIX wieczną zabudową osiedla robotniczego, szpitalem brackim,

zespołem przedszkola i szkoły powszechnej, klubem sportowym i boiskiem, tworzą obszar

rewitalizacji pokopalnianej o całkowitej powierzchni około 125 ha.

Tereny bezpośrednio związane z działalnością wydobywczą ulokowane są po obu stronach

linii kolejowej relacji Kraków – Wrocław. Po wschodniej stronie kolei znajduje się Zakład Główny A, o

powierzchni ewidencyjnej: około 11 ha. To na tym terenie stoją historyczne zabudowania kopalni:

budynki maszyn wyciągowych, wieże wyciągowe, warsztaty mechaniczne, nadszybia, sortownia,

budynek dyrekcji. Zajmują one głównie południową część zakładu. W części centralnej znajdują się

Zakłady Energetyki Cieplnej SA, a na północy budynki magazynowe, budynek straży pożarnej oraz

place składowe. Wzdłuż linii kolejowej ciągnie się pas bocznic.

Zakład B położony jest na zachód od kolei. W przeważającej części jest on zajęty przez powierzchnie

składowe. W jego południowej części, w miejscu zlikwidowanego placu drzewnego przy dawnym

szybie „Franciszek”, zbudowano w 1973 r. płuczkę ziarnową, załadownię, wagę, stację i bocznicę

kolejową, a następnie osadnik wód zrzutowych i osadniki Dorra. Zakład B zajmuje powierzchnię

około 12 ha.

Osadniki skały płonnej, mułów i osadniki wód dołowych, staw Hubertus III wraz z otoczeniem,

znajdują się na północny wschód od Zakładu Głównego A i Zakładu B, w nieczynnych wyrobiskach

„Kopalni Piasku Podsadzkowego” (piaskowni nad rzeką Rawą). Teren ten od zachodu ograniczony

jest ulicą Świerczyny, od południa ulicą Obrzeżną Północną, od wschodu granicą miasta, linią kolei do

granicy działek KHW i wzdłuż nich do ul Obrzeżnej Północnej; od północy granicą miasta. Teren

osadników to powierzchnia około 82 ha.

Historyczna zabudowa osiedla robotniczego to obecnie część „Śląsko Dąbrowskiej Spółki

Mieszkaniowej”. Wielokondygnacjowe budynki mieszkalne ciągną się wzdłuż ulic: Świerczyny,

Sobieskiego, Gwarków, Stawowej i Boliny. Tworzą one dwa kwartały z wewnętrznymi placami. Na

obszarze przykopalnianego osiedla znajduje się 67 budynków mieszkalnych oraz Zespół Szkół

Sportowych przy ul. Gwarków 1 – dawna szkoła powszechna i przedszkole. Integralną częścią

historycznych terenów KWK Mysłowice jest także szpital Górnośląskiej Spółki Brackiej z lat 1846 –

1911 (obecnie przychodnia zdrowia przy ul. Świerczyny 1), oraz kolejny szpital bracki -

wybudowanych w latach 1900 – 1915 (obecnie Szpital nr 2, przy ul. Bytomskiej 39 - 41). Ostatnim

9

elementem narastającego przez dziesięciolecia założenia KWK „Mysłowice” jest boisko i klub

sportowy usytuowany w Parku Zamkowym. Stadion sportowy z boiskami do piłki nożnej i tenisa

ziemnego wybudowano w 1926 r. Opisywany teren zajmuje powierzchnię około 13 ha.

1.2 Historia KWK Mysłowice.

20 czerwca 1836 r. w Wyższym Urzędzie Górniczym w Brzegu zgłoszona została kopalnia

„Danzig”, której udziałowcami byli: właściciel mysłowickiego dominium – Aleksander Mieroszewski,

Loebel Danzig, Franciszek Winckler, Fryderyk Gawron i Antoni Kołodziejski.1 Nadanie kopalni

nastąpiło 29 kwietnia 1837 r. Trzy lata później - w 1840 r. udziałowcy ci otrzymali również nadania na

pole górnicze „Neue Danzig”. W latach 1845 – 1846 udziały w obu kopalniach wykupili: Franciszek

Winckler i administrator jego majątku – Fryderyk Grundmann. Kolejne zmiany właścicielskie

doprowadziły do połączenia obu kopalń w „Konsolidierte Myslowitzgrube” (9 grudnia 1865 r.).

Właścicielem zostało „Gwarectwo Mysłowice”, którego udziałowcami byli: Waleska von Thiele

Winckler oraz Franciszek Loebbeck. Konsekwentnie rozwijana i powiększana o nowe pola górnicze

mysłowicka kopalnia, mimo wahań koniunktury, zwiększała wydobycie i budowała nowe szyby

i pokłady. Główny okres rozbudowy zakładu przypadał na lata 80 XIX w. W latach 1872 – 83

wydrążono szyb „A” – Gustaw (polska nazwa to Jagiełło), szyb „B” – Louise (Sas), a w 1897 r. szyb „C”

– Kate (Łokietek). W latach 1885 – 1914 wybudowano płuczkę i sortownię. W 1889 r. „Kopalnię

Mysłowice” włączono do koncernu „Kattowitzer AG für Bergbau - und Eisenhüttenbetrieb”

założonego w tym roku przez Huberta von Thiele – Wincklera. ( w 1922 r. koncern przemianowanego

na „Katowicką Spółkę Akcyjną dla Górnictwa i Hutnictwa”) Kapitał zakładowy spółki – 16 mln. marek,

oraz ciągle zwiększający się stan posiadania, umożliwiały dalszy rozwój zakładu. W 1900 ukończono

montaż parowej maszyny wyciągowej szybu Łokietek, a w 1907 zainstalowano nową maszynę

wyciągową szybu Jagiełło. Od początku XX w. na terenie kopalni działała elektrownia, dzięki której

w 1913 r. zelektryfikowane były lokomotywy i pompy podziemne, wentylatory oraz urządzenia

podsadzkowe. Podsadzkę hydrauliczną (metodą Otto Fritscha) stosowano już od 1901 r., do której

piasek pozyskiwano z pradolin Rawy i Brynicy.

Koncern był również inwestorem osiedla robotniczego na Piasku, oraz szkoły powszechnej i

przedszkola przy ul. Gwarków, które zbudowano w 1903 r. Wiele wybudowanych przed II wojną

światową obiektów stoi do dziś stanowiąc jądro KWK „Mysłowice”, stając się ważnymi elementami

mysłowickiego dziedzictwa kulturowego.

1 Opracowano na podstawie: Jaros J., Sulik A., Kopalnia „Mysłowice”. Dwa wieki górnictwa. Katowice 1990.,

Sulik A., Historia Mysłowic do 1922 roku. Mysłowice 2007., Sulik A. Tom II. Historia Mysłowic 1922 – 1945. Mysłowice 2011.

10

W okresie powojennym kopalnia nadal była rozbudowywana i modernizowana. W 1969 r.

zmodernizowano urządzenie wyciągowe szybu Jagiełło. Wykonano wtedy nowy budynek maszyny

wyciągowej, wieżę wyciągową, przezbrojono szyb. W 1973 r. powstały nowe obiekty na terenie

Zakładu B, gdzie dotąd mieścił się plac drzewny. Postawiono budynek płuczki ziarnowej oraz

infrastrukturę ekspedycji węgla: bocznicę kolejową, budynki i taśmociągi załadowni, wagi, plac

składowy węgla. W 1975 wybudowano ciąg budynków przy ul. Świerczyny mieszczący: łaźnię,

cechownię, biuro, lampiarnię i kryty basen. Od 1978 r. wody dołowe odprowadzane są do osadników

w wyrobiskach „Kopalni Piasku Podsadzkowego”, położonych w rejonie ul. Świerczyny i Obrzeżnej

Północnej.

1.3 Granice obszaru rewitalizacji terenów pokopalnianych.

W „Miejskim Programie Rewitalizacji dla Miasta Mysłowice na lata 2008 – 2013” wyznaczono

tereny rewitalizacji miejskiej: RM 1 – RM 5, oraz tereny rewitalizacji poprzemysłowej RP1 i RP2.

Rysunek 1 Tereny rewitalizowane wg Miejskiego Programu Rewitalizacji 2008 – 2013.

Źródło: Miejski Program Rewitalizacji dla Miasta Mysłowice na lata 2008 – 2013.

11

RP1 – Obszar obejmujący teren zakładu byłej KWK „Mysłowice” ograniczony ulicami: Katowicką,

Bytomską, Świerczyny oraz Obrzeżną Północną oraz tereny położone dalej na północ pomiędzy

torami kolejowymi a ulicą Katowicką.

RP2 – Obszar obejmujący teren szybu Bończyk byłej KWK „Mysłowice” położony przy ulicy ks.

N.Bończyka.2

Tereny położone na północny wschód od obszaru RP1, na których znajdują się osadniki mułów i wód

dołowych, przeznaczono do perspektywicznego włączenia do programu rewitalizacji miejskiej.

Obecny program rewitalizacji terenów pokopalnianych po KWK „Mysłowice” zmienia tę

propozycję i obejmuje obszar w następujących granicach:

- granicę zachodnią wyznacza ulica Katowicka, Obrzeżna Północna – w kierunku wiaduktu

kolejowego, do ulicy Świerczyny, w ciągu tej ulicy do północnej granicy miasta.

- granicę północną wyznacza północna granica administracyjna Mysłowic.

- granica wschodnia biegnie wzdłuż wschodniej granicy miasta do linii kolejowej, następnie jej śladem

na zachód do granicy działek KHW na terenie osadników mułów, potem wzdłuż granicy działek w

kierunku ulicy Obrzeżnej Północnej. Śladem tej ulicy biegnie do ulicy Świerczyny, następnie śladem

ulicy Boliny do numeru 14, ulicą Gwarków obejmując zabudowę Zespołu Szkół Sportowych, teren

boiska i klubu sportowego Górnik 09, oraz zabudowania historyczne Szpitala nr 2.

- granicę południową wyznaczają ulice Stawowa (budynek nr 2) i Świerczyny (budynki 4 i 6) , wzdłuż

ulicy Bytomskiej (granica Zakładu Głównego A) do ulicy Katowickiej.3

Teren rewitalizacji pokopalnianej składa się z 5 następujących obszarów problemowych: obszar nr 1 -

Zakład Główny A, obszar nr 2 - Zakład B, obszar nr 3 - osadniki mułów, osadniki skały płonnej,

osadniki wód dołowych, obszar nr 4 - staw Hubertus III i tereny zielone wokół niego, obszar nr 5 -

przykopalniane osiedle robotnicze wraz ze szpitalem brackim i boiskiem sportowym.

Ta bardzo zróżnicowana, pod względem struktury, stopnia zainwestowania i funkcji przestrzeń, łączy

działalność kopalni „Mysłowice” w całym okresie jej działania. Nie ograniczała się ona tylko do

rozbudowywania infrastruktury ściśle związanej z działalnością wydobywczą, ale rozciągała się także

na otaczający teren i sferę społeczną – budowa osiedla mieszkalnego, szkoły powszechnej i

przedszkola, szpitala brackiego itd. Rozwój kopalni w zdecydowany sposób wpływał na rozwój tych

terenów. Ale doprowadził również do ich degradacji – hałdy, wydobywanie żwiru i piasku

podsadzkowego, osadniki mułów itd. Skutki działalności tak dużego zakładu pracy oraz jego

zamknięcia, w bardzo wyraźny sposób oddziałują na zamieszkującą ten obszar społeczność do chwili

obecnej.

2 Miejski Program Rewitalizacji dla Miasta Mysłowice na lata 2008 -2013. Mysłowice 2008., s.40.

3 W załączniku nr 1 mapa – Granice terenów rewitalizacji pokopalnianej i obszary problemowe.

12

Rysunek 2 Granice terenów rewitalizacji pokopalnianej i obszary problemowe.

Źródło: U.M. Mysłowice

13

1.4 Własność gruntów i budynków na terenie rewitalizowanym4.

1.4.1 Zakład Główny A i Zakład B.

Zakład Główny A obejmuje 73 działki o łącznej powierzchni ewidencyjnej około 11 ha.

Wszystkie działki są własnością Skarbu Państwa, a użytkownikiem wieczystym, ustanowionym na tych

działkach jest Katowicki Holding Węglowy S.A., oraz na jednej działce osoba prywatna. Wszystkie

działki mają ustanowione księgi wieczyste.5

Zakład B obejmuje 67 działek o łącznej powierzchni ewidencyjnej około 12 ha., w tym właścicielem

8 działek, o łącznej powierzchni ewidencyjnej 0,7 ha jest gmina - Miasto Mysłowice, a pozostałych 59

– Skarb Państwa. Na wszystkich działkach użytkownikiem wieczystym jest Katowicki Holding

Węglowy S.A. Wszystkie działki mają ustanowione księgi wieczyste.6

1.4.2 Osadniki skały płonnej, mułów i wód dołowych.

Osadniki mułowe KWK „Mysłowice” znajdują się na 25 działkach o łącznej powierzchni

ewidencyjnej około 23 ha. Osadniki wód dołowych położone są na 98 działkach o łącznej powierzchni

ewidencyjnej około 21 ha. Wszystkie działki są własnością Skarbu Państwa, a użytkownikiem

wieczystym, ustanowionym na tych działkach jest Katowicki Holding Węglowy S.A. Wszystkie działki

mają ustanowione księgi wieczyste. Trzeci obszar składowania odpadów pogórniczych (głównie skały

płonnej) obejmuje 98 działek, o łącznej powierzchni ewidencyjnej około 4 ha. Zlokalizowane są one

przy ul. B. Świerczyny, i nasypie kolejowym. Teren ten jest własnością gminy Miasto Mysłowice.7

1.4.3 Staw Hubertus III i tereny przyległe.

Staw Hubertus III jest częścią zespołu stawów Hubertus, składającego się ze stawów

Hubertus I, II, III, będących pierwotnie jednym zbiornikiem wodnym podzielonym groblami. W

Mysłowicach znajduje się południowa część powierzchni stawu Hubertus III (ok. 30%) ,

oddzielona od reszty stawu groblą biegnącą wzdłuż granicy miasta.8 Powierzchnia stawu wynosi

21,4 ha, a pojemność 480 000 m3.

1.4.4 Osiedle robotnicze i tereny przyległe.

Osiedle przykopalniane położone jest na południowy zachód od Zakładu Głównego A, przy ulicach: B.

Świerczyny, J.III Sobieskiego, Gwarków, Stawowej i Boliny. Dominuje zabudowa wielorodzinna,

4 Analiza stanu prawnego nieruchomości gruntowych oraz budynków – Ewa Przydział. U. M. Mysłowice –

Wydział Gospodarki Nieruchomościami. 5 W załączniku nr 2 mapa – Obszar problemowy nr 1 - Zakład Główny A

6 W załączniku nr 3 mapa – Obszar problemowy nr 2 - Zakład B

7 W załączniku nr 4 mapa – Obszar problemowy nr 3 – Osadniki mułów, wód dołowych oraz skały płonnej.

8 W załączniku nr 5 mapa – Obszar problemowy nr 4 – Staw Hubertus III i tereny przyległe

14

kilkukondygnacjowa. Budynki tworzą dwa duże, zwarte kwartały przedzielone ul. J.III Sobieskiego,

oraz zalążek trzeciego - dwa boki przy ul. Boliny i B. Świerczyny.

Na omawianym terenie znajduje się 67 budynków, z czego 52 należą do „Śląsko Dąbrowskiej Spółki

Mieszkaniowej”, utworzonej z zasobów mieszkaniowych dawnej KWK „Mysłowice”. Zasób gminny na

tym terenie to 3 budynki. Pozostałe należą do właścicieli prywatnych i wspólnot mieszkaniowych

Przy ul. Gwarków 1 znajduje się Zespół Szkół Sportowych do którego należą 4 budynki – dawna szkoła

powszechna, dawne przedszkole, budynek dawnej toalety oraz sala gimnastyczna z lat 70 XX w.9

1.4.5 Tereny kolejowe

Linia kolejowa relacji Kraków – Wrocław, biegnąca z południowego wschodu na północny

zachód, dzieli najstarsze tereny mysłowickiej kopalni niemal na 2 równe części. Po obu stronach

terenu zamkniętego PKP ciągną się bocznice kolejowe Zakładu Głównego A i Zakładu B. Na

południowy wschód od terenu kopalni – od wiaduktu nad ul. Bytomską do wiaduktu nad ul.

Krakowską, następnie w kierunku dworca kolejowego i dalej na tereny przedwojennej Centralnej

Targowicy, rozciągają się bocznice PKP

1.5 Uwarunkowania architektoniczno przestrzenne.

1.5.1 Uwarunkowania techniczne

Sukcesywna zabudowa terenów kopalni „Mysłowice” uwarunkowana była potrzebami

funkcjonującego zakładu wydobywczego, zmieniającą się koniunkturą na rynku węgla, zmianami

właścicielskimi, wydarzeniami historycznymi takimi jak wojny światowe, zmianą przynależności

państwowej tych obszarów oraz zmianą politycznego ustroju państwa polskiego. Uwarunkowania te

prowadziły do zmieniającej się dynamiki rozwoju kopalni, do bardzo zróżnicowanego

i nierównomiernego zagospodarowania omawianych terenów, do różnego stopnia ich degradacji, aż

w końcu do zamknięcia kopalni.

Zakład Główny A to teren gęsto zabudowany. Tutaj znajduje się 167 obiektów budowlanych,

które powstawały od lat 80 XIX w. do końca XX w.10 Ich wielkość, stan zachowania, pełnione funkcje

oraz wartość architektoniczna i historyczna są skrajnie różne. Od zupełnie małych i nieistotnych –

garaże, magazynki, aż po obiekty wielkie i o podstawowym znaczeniu – np. nadszybie szybu Łokietek,

płuczka ziarnowa, budynki ZEC S.A. Podobnie przedstawia się ich stan zachowania – od niemal

zupełnie zrujnowanych i nieużytkowanych, po pełniących do chwili obecnej swe funkcje i

o zadawalającym stanie technicznym. Na terenie Zakładu Głównego A znajdują się obiekty

9 W załączniku nr 6 mapa – Obszar problemowy nr 5 – Osiedle przykopalniane.

10 Zestawienie budynków Zakładu Głównego A zawiera załącznik nr 7.

15

zabytkowe, których wartość dla dziedzictwa kulturowego Mysłowic jest ważna, a konieczność ich

ochrony i rewaloryzacji jest bezdyskusyjna.

Zakład Główny B jest gęsto zabudowany w części południowej i niemal niezabudowany w

części północnej - teren bocznic i placów składowych. W zakładzie tym znajduje się 38 obiektów

budowlanych, powstałych w latach 70 XX w.11

Rysunek 3 Mapa Zakładu Głównego A i Zakładu B

Źródło: Katowicki Holding Węglowy S.A.

Teren Zakładu A obsługiwany jest 2 drogami wewnętrznymi relacji północ - południe,

niespełniającymi parametrów dróg publicznych, oraz 2 bramami wjazdowymi – bramą główną przy

ul. Bytomskiej, oraz bramą przy ul. Świerczyny, przez którą można dojechać drogą gruntową do

placów składowych przy bocznicy kolejowej i składowisk węgla przy ZEC S.A.

Podobnie trudno dostępny jest teren Zakładu B – tylko wjazdem od ul. Obrzeżnej Północnej.

Wjazd od ul. Bytomskiej został zamknięty z chwilą zaprzestania wydobycia i sprzedaży węgla.

11 Zestawienie budynków Zakładu B zawiera załącznik nr 8.

16

Zupełnie nieskomunikowane są osadniki mułów, skały płonnej oraz osadniki wód dołowych.

Przylegają one do ul. B. Świerczyny i Obrzeżnej Północnej, ale przez te tereny przebiega tylko jedna

utwardzona droga – ul. Szabelniana, łącząca Staw Hubertus III i osadnik wód dołowych z ul.

Sosnowiecką.

W Zakładzie Głównym A znajduje się, wyłączony z możliwości nowego zagospodarowania,

teren konieczny do obsługi działającego szybu Łokietek i do odprowadzania wód dołowych.

Obejmuje on następujące obiekty i ich otoczenie: nadszybie i wieżę wyciągową szybu Łokietek,

budynek maszyny wyciągowej szybu Łokietek, dawną elektrownię, rozdzielnię główną, nadszybie

i wieżę wyciągową szybu Sas.12 (Na mapie teren zaznaczony jest linią zieloną). W centralnej części

Zakładu Głównego A znajdują się również, wydzielone z terenów pokopalnianych Zakłady Energetyki

Cieplnej S.A. o łącznej powierzchni ok. 18.160 m2. (Na mapie obszar ZEC S.A. obwiedziony jest

niebieską linią).

Usytuowane na terenie Zakładu A i B sieci przesyłowe dostarczają energię elektryczną

i cieplną do obiektów kopalnianych, ale także do Osiedla Piasek i Osiedla Bończyk. Instalacje wodne

dostarczają wodę oraz odprowadzają wody dołowe i mułowe na tereny osadników, a także

dostarczają wodę z osadników do zbiornika p.poż . Nasycenie sieciami przesyłowymi na tym terenie

jest bardzo intensywne.

Fot. 1 Instalacja napowietrzna – kabel eSB i inne sieci w rejonie rozdzielni głównej.

Źródło: Foto T. S.

Prócz zidentyfikowanych sieci głównych funkcjonują również wewnętrzne sieci o mniejszym

znaczeniu, które zasilają poszczególne budynki. Prócz instalacji działających, znajdują się tu również

12 Teren wyłączony będzie do czasu przekierowania wód dołowych do szybu w Mysłowicach - Wesołej oraz do

momentu likwidacji szybu Łokietek i całkowitego zamknięcia Zakładu Wydobywczego.

17

sieci nieczynne – napowietrzne i podziemne, które dodatkowo komplikują ten układ. Brak

inwentaryzacji istniejących sieci przesyłowych uniemożliwia ich lokalizację.

Tabela 1 Główne, zidentyfikowane sieci przesyłowe wody na terenie Zakładu A i B.

Przebieg sieci wodnej Ilość i rodzaj sieci

Sortownia, bocznica kolejowa, osadniki wód mułowych

Rurociąg wód popłuczkowych średnica 300 mm.

Szyb Łokietek, bocznica kolejowa, osadnik wód dołowych

Rurociąg wód dołowych średnica 500 mm.

Osadnik wód dołowych, bocznica kolejowa, zbiornik p.poż.

Rurociąg p.poż.

średnica 200 mm.

Rozdzielnia Główna, łaźnia, basen, poszczególne obiekty

Rurociągi doprowadzające wodę

o średnicy 180 – 25 mm.

Źródło: Opracowanie własne

Tabela 2 Główne, zidentyfikowane sieci przesyłowe energii elektrycznej na terenie Zakładu A i B.

Przebieg sieci elektrycznej Ilość i rodzaj sieci

Rozdzielnia główna, wzdłuż budynku maszyny wyciągowej szybu Jagiełło, ul. Stawowa, GPZ M-ce

2 kable 6 kV

Rozdzielnia główna, sortownia /nadszybie szybu Łokietek/ kabel eSB

Sortownia w nadszybiu szybu Łokietek, chlorownia i zbiornik ppoż

kabel 380 V

Sortownia w nadszybiu szybu Łokietek, stacja transformatorowni

5 kabli 6 kV

2 kable 500 V

2 kable 400 V

Transformatorownia, ul. Boliny – zasilanie dzielnicy Piasek 4 kable 380 V

Rozdzielnia główna, dawna elektrownia, ciąg ul. Świerczyny, ul. Boliny – zasilanie dzielnicy Piasek

1 kabel 6 kV

1 kabel 500 V

Rozdzielnia Główna, Zakład B, ul. Katowicka – zasilanie osiedla Bończyk

1 kabel 6 kV

Rozdzielnia Główna, płuczka ziarnowa 1 kabel 6 kV

Sortownia, płuczka ziarnowa, warsztaty przy ul. Katowickiej 1 kabel 380 V

Niezidentyfikowane sieci elektryczne zasilające obiekty Zakładu Głównego A

brak danych

Źródło: Opracowanie własne

Na terenie Zakładu A i Zakładu B, wzdłuż torów kolei relacji Kraków – Wrocław, ulokowane są

bocznice kolejowe. W Zakładzie A bocznica 11 – torowa, o długości ok. 380 m. W Zakładzie B

bocznica 14 – torowa, o długości ok. 330 m. Tory obu bocznic w znacznej części są zdemontowane.

18

Fot. 2 Bocznica kolejowa Zakładu Głównego A.

Źródło: Foto T.S.

1.5.2 Uwarunkowania ochrony konserwatorskiej.

Obszar rewitalizacji pokopalnianej jest terenem bardzo istotnym dla dziedzictwa kulturowego

Mysłowic. Szczególnego znaczenia nabierają obiekty architektury przemysłowej, mieszkalnej,

kultowej i użyteczności publicznej znajdujące się na tym terenie, lub w bezpośrednim jego otoczeniu.

Na terenie bezpośrednio związanym z działalnością wydobywczą w Zakładzie Głównym A, znajduje

się 7 budynków, dla których ustala się zasady ochrony w miejscowym planie zagospodarowania

przestrzennego, i proponuje się je do umieszczenia w gminnym rejestrze zabytków nieruchomych.

Dla 3 pozostałych – magazyn główny, magazyn odzieżowy o raz dawna stajnia, nie przewiduje się

wpisu w rejestrze, ani nie ustala się zasad ochrony w mpzp. Obiekty zabytkowe rozmieszczone są

głównie w południowo wschodniej części zakładu, jedynie budynek dawnej stajni znajduje się w

północnej części zakładu. Każdy budynek posiada „Kartę ewidencyjną zabytku nieruchomego

wpisanego do rejestru zabytków”. Stan zachowania budynków jest różny – od obiektu użytkowanego

do chwili obecnej (budynek maszyny wyciągowej szybu Łokietek), po bardzo zniszczony budynek

maszyny wyciągowej szybu Jagiełło. Stan zachowania, cechy stylowe, materiał i konstrukcja, oraz inne

podstawowe dane zawarte są w kartach ewidencyjnych.

Opisywane obiekty zbudowane zostały w końcu XIX, i na przełomie XIX/XX w. oraz

w dwudziestoleciu międzywojennym XX w. Ich budowa związana jest z rozwojem górnictwa na tym

obszarze – przyłączania kolejnych pól wydobywczych oraz drążeniem nowych szybów i pokładów.

Najstarszym budynkiem na terenie zakładu A, jest dawna stajnia, która powstała ok. 1880 r.,

a najmłodszym – budynek rehabilitacji (dawna hala sportowa) z ok. 1926 r. Przestrzenie między

budynkami sukcesywnie zostały zabudowane, a one same były przebudowywane, obudowywane

19

i dostosowywane do zmieniających się funkcji. Stopniowo nawarstwiające się zabudowy oraz

instalacje niezbędne do funkcjonowania kopalni, zatarły pierwotny charakter budynków

i doprowadziły do nieładu architektonicznoprzestrzennego. Intensywna eksploatacja obiektów oraz

brak napraw i bieżących prac konserwatorskich, doprowadziły budynki do złego stanu. Zamknięcie

kopalni spowodowało dalszą degradację architektury zabytkowej i współczesnej.

Najcenniejsze oraz najstarsze obiekty zabytkowe kopalni „Mysłowice” znajdują się

w południowo wschodniej części Zakładu Głównego A. Tworzą one wyraźną i zwartą grupę, których

cechy stylowe, artykulacja elewacji, użyte formy i detale architektoniczne, wyróżniają te budynki z

otaczającej je zabudowy. Najwyraźniej odróżniają się budynki w stylu historyzującym, do których

należą: budynek maszyny wyciągowej szybu Jagiełło, dawna elektrownia, budynek biura, budynek

maszyny wyciągowej szybu Łokietek. Bardziej uproszczone i skromniejsze formy architektoniczne

reprezentują budynki rozdzielni, warsztatu mechanicznego oraz magazynu odzieży. Zdecydowanie

uproszczone formy architektoniczne reprezentują budynki powstałe na początku i w latach

dwudziestych XX wieku. Należą do nich magazyn główny nr 1, oraz dawna hala sportowa.

Usytuowane są one na wschód od budynków reprezentujących formy historyczne, wzdłuż głównej osi

zakładu biegnącej z południa na północ. Jedynie dawna stajnia, mimo iż powstała w latach 80 XIX w.,

znajduje się w pewnym oddaleniu od opisywanej grupy obiektów, w północnej części Zakładu A.

Fot. 3 Budynek warsztatu mechanicznego i maszyny wyciągowej szybu Jagiełło – widok z płd-wsch.


Z tego zwartego zespołu budynków, ze względu na usytuowanie na terenie Zakładu A, można

wydzielić dwie grupy zabytków.

20

Pierwszą tworzą obiekty znajdujące się w południowej części Zakładu A: budynek maszyny

wyciągowej szybu Jagiełło, warsztatu mechanicznego, oraz budynek rozdzielni głównej. Wraz

z usytuowanym przed nimi placem z zielenią urządzoną, fontanną i budynkiem dyrekcji, tworzą one

wnętrze urbanistyczne o dużych walorach ekspozycyjnych. Zamykają także oś widokową ulicy

Towarowej i Bytomskiej (od głównej bramy wjazdowej), oraz potencjalną oś widokową ulicy

Stawowej i Świerczyny, która może powstać po usunięciu blaszaka SKOKu i budynku cechowni.

Kolejna grupa zabytków znajduje się w centralnej części Zakładu A. Tworzy ją 6 budynków

oraz wieża wyciągowa szybu Łokietek. Znajdują się one po obu stronach głównej osi komunikacyjnej

kopalni, biegnącej z południa na północ ( hala sportowa, elektrownia, biuro i dwa magazyny).

Budynek maszyny wyciągowej szybu Łokietek oraz wieża wyciągowa tego szybu, tworzą oś ustawioną

prostopadle do opisanego wyżej układu południkowego.

Budynek maszyny wyciągowej szybu Jagiełło

Budynek starej maszyny wyciągowej szybu Jagiełło – zbudowany został ok. 1905 r. w stylu

historyzującym (eklektyczny – z elementami neoromańskimi i neogotyckimi), jest ceglany,

podpiwniczony, halowy. Dach na więźbie stalowej, z deskowaniem pełnym. Powierzchnia użytkowa:

ok. 547 m2 . Nr ewidencyjny działki: 553/17. Budynek przeznaczony jest do wpisu w gminną

ewidencję zabytków. Stan zachowania: zły – zawalony częściowo dach, brak jakiegokolwiek

zabezpieczenia przed negatywnymi skutkami warunków atmosferycznych, duże ubytki cegły licującej

elewację, ubytki tynku.

Fot. 4 Budynek maszyny wyciągowej szybu Jagiełło. Elewacja południowo wschodnia.

Źródło: Foto. T.S.

Budynek starej maszyny wyciągowej szybu Jagiełło to jeden z najciekawszych obiektów zespołu

zabudowy KWK Mysłowice. Jego walorami są: bryła z bogatym detalem architektonicznym,

21

stosunkowo niewielkie zmiany i ingerencje w starą substancję, zachowana oryginalna więźba

dachowa, elementy suwnicy, stalowe schody, ślusarka okienna i pierwotne podziały okienne.

Budynek doskonale organizuje główną przestrzeń południowej części Zakładu A i zamyka główną oś

widokową bramy wjazdowej od ul. Bytomskiej. Wraz z budynkiem warsztatu mechanicznego tworzy

pierzeję placu z alejkami i fontanną otoczoną zielenią.

Elewacja południowa i północna 7-osiowa, z ryzalitem w części centralnej. Ryzalit zaznaczony

jest zwieńczeniem zamkniętym łukiem odcinkowym i sterczynami w narożach. Przez całą wysokość

elewacji biegną lizeny przypominające płaskie przypory. Pasy lizen wyznaczają 7 pól ścian, w których

umieszczono duże, zwieńczone pełnymi łukami okna. Sięgają one 2/3 wysokości ścian. Nad nimi

umieszczono okna zamknięte łukami odcinkowymi. Pola okien górnych zaznaczono dodatkowo

wypełnieniem z żółtej cegły. Elewacja południowo – zachodnia 3-osiowa, zwieńczona trójkątnym

szczytem, przerwanym przez centralne pole ściany, zamknięte szczytem schodkowym. Artykulacja tej

ściany kontynuuje podziały elewacji płn. i płd. W miejscu okien blendy. Jedynie środkowe, górne okno

otwarte – dla liny maszyny wyciągowej. Na osi ściany wejście – prawdopodobnie wtórne. Pierwotnie

znajdowała się tu zamknięta łukiem odcinkowym blenda, lub otwór wejściowy z ceglanym,

łukowatym nadprożem.

Fot. 5 Szczyt elewacji północno – wschodniej.


Elewacja północno - wschodnia powtarza podziały elewacji zachodniej, z tą różnicą, że w miejscu

blend znajdują się okna. Nad oknem górnym środkowego ryzalitu umieszczono prostokątną tablicę,

obramowaną pasem tynku z palmetą. Naroża budynku zwieńczone są kamiennymi sterczynami.

22

Detal architektoniczny – obramienia okien, klińce łuków, kamieniarka, wypełnienia blend w lizenach

– wykonane są w tynku.

Budynek rozdzielni głównej

Zbudowany ok. 1912 r. w stylu historyzującym, z elementami nawiązującymi do secesji

(elewacja południowo zachodnia), ceglany, podpiwniczony, dwutraktowy. Dach na więźbie stalowej,

deskowany, częściowo żelbetowy na podciągach. Obiekt jest eksploatowany do chwili obecnej przez

KWK „Mysłowice – Wesoła”. Nr ewidencyjny działki: 552/17. Budynek przeznaczony jest do wpisu w

gminną ewidencję zabytków. Stan zachowania dostateczny, walory budynku zatarte licznymi

przebudowami oraz chaotycznie rozmieszczonymi instalacjami. Budynek w inwentarzu KWK

„Mysłowice” – nr inwentarzowy 101/22. Podlega okresowej - rocznej kontroli stanu technicznego.

Kontrola z 2012 r. określiła jego stan jako dobry, oraz względnie dobry, nadający się do dalszej

eksploatacji.13

Fot. 6 Budynek rozdzielni głównej. Elewacja południowo – zachodnia.


Szczególnie eksponowanymi elementami budynku są: elewacja wschodnia, tworząca wraz

z elewacją budynku maszyny wyciągowej szybu Jagiełło, pierzeję osi komunikacyjnej płn. – płd.

Elewacja południowa przylegająca do budynku maszyny wyciągowej szybu Jagiełło, jest częściowo

przysłonięta przez współczesną dobudówkę do elewacji zachodniej tego budynku. Po jej usunięciu

walory obu obiektów zostaną w sposób właściwy wyeksponowane.

13 Protokół nr 31/2012 z okresowej, rocznej kontroli stanu technicznego obiektu budowlanego z 30.11.2012 r.

23

Elewacje wschodnia i zachodnia 5-osiowe, elewacje północna i południowa 11-osiowe. Ściany

artykułowane są detalem wykonanym z cegły: lizeny, blendy, fryz, nadproża okien. Okna duże,

zajmujące powierzchnie od przyziemia do gzymsu, zamknięte półkoliście.

Elewacja południowo-zachodnia zamknięta jest płynną linią (prosto zakończony „ośli grzbiet”),

podkreśloną ceglanym fryzem.

Budynek maszyny wyciągowej szybu Łokietek

Budynek maszyny wyciągowej szybu Łokietek – zbudowany w 1900 r., w stylu historyzującym

(eklektyczny – z elementami neoromańskimi), ceglany, podpiwniczony, halowy. Dach na więźbie

stalowej, deskowanie pełne. Powierzchnia użytkowa: ok. 510 m2 . Nr ewidencyjny działki: 665/106.

Budynek przeznaczony jest do wpisu w gminną ewidencję zabytków. Stan zachowania

zadowalający14. Budynek w inwentarzu KWK Mysłowice – nr inwentarzowy 101/21. Okresowa,

roczna kontrola stanu technicznego wykazała, że budynek nadaje się do dalszej eksploatacji, a jego

stan techniczny określono jako dobry15. Obiekt jest eksploatowany do chwili obecnej przez KWK

„Mysłowice – Wesoła”, zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem.

Fot. 7 Budynek maszyny wyciągowej szybu Łokietek. Elewacje południowa i zachodnia.


Elewacja południowa i północna – 6 osiowe, elewacje wschodnia i zachodnia – 3 osiowe. Ściany

wyraźnie artykułowane przyporami wydzielającymi pola ścian z dużymi, półkoliście zamkniętymi

oknami (w elewacji zachodniej blendy). W przyziemiu, poniżej gzymsu kordonowego, okna i blendy

14 Karta ewidencyjna zabytku … op. cit.


24

zamknięte łukiem odcinkowym. W elewacji wschodniej i zachodniej wyraźnie zaznaczona oś

środkowa. Nad blendą środkową umieszczona jest prostokątna, zwieńczona łukiem odcinkowym,

blenda z otworem na linę wyciągową. Dodatkowo pas ten akcentują przypory, które przerywają

gzyms i trójkątny szczyt. Ten środkowy pas zamknięty jest szczytem schodkowym. W elewacji

wschodniej w głównej osi znajdują się drzwi wejściowe, centralnie umieszczone okno zamknięte

łukiem pełnym, a nad nim okno okrągłe. W osiach bocznych, podobnie jak w elewacji zachodniej

znajdują się blendy. Datę budowy (1900) zaznaczono metalową apliką w szczycie elewacji

wschodniej.

Wieża wyciągowa szybu Łokietek.

Zbudowana ok. 1898r., konstrukcja stalowa, skręcana śrubami, nitowana i wtórnie spawana.

Nr ewidencyjny działki: 728/106. Budynek przeznaczony jest do wpisu w gminną ewidencję

zabytków. Stan zachowania zadowalający i średni. Wieża jest dominantą architektoniczną zespołu

budynków pokopalnianych i wraz z zabudowaniami nadszybia posiada duży potencjał możliwy do

wykorzystania przez nowe funkcje.

Fot. 8 Budynek nadszybia i wieża wyciągowa szybu Łokietek.


Budynek byłej elektrowni

Budynek byłej elektrowni – zbudowany ok. 1902 r., w stylu historyzującym (eklektyczny –

z elementami neoromańskimi), ceglany, częściowo podpiwniczony, halowy z parterową dobudówką.

25

Dach na więźbie stalowej, deskowanie pełne, w części budynku żelbetowy. Liczne przebudowy, oraz

instalacje wokół budynku zacierają pierwotne walory obiektu. Powierzchnia użytkowa: ok. 1251 m2 .

Nr ewidencyjny działki: 653/106. Budynek przeznaczony jest do wpisu w gminną ewidencję

zabytków. Stan zachowania fundamentów zadowalający, ścian zewnętrznych i wewnętrznych

średni, dachu zły. Obiekt jest nadal eksploatowany jako warsztat oddziału elektrycznego oraz

pomieszczenia biurowe. Budynek w inwentarzu KWK „Mysłowice” – nr inwentarzowy 104/843.

Okresowa, roczna kontrola stanu technicznego wykazała, że budynek nadaje się do dalszej

eksploatacji, stan techniczny określono jako dostateczny16. Obiekt jest powierzchniowo największym

w grupie zabytków znajdujących się w centralnej części zakładu. Formy architektoniczne silnie

nawiązują do budynku maszyny wyciągowej szybu Łokietek, tworząc z nim spójną całość. Jego

wschodnia elewacja, wraz z innymi, sąsiednimi budynkami, tworzy pierzeję głównego ciągu

komunikacyjnego zakładu, biegnącą w kierunku południkowym.

Fot. 9 Dawna elektrownia. Elewacja północno-wschodnia.


Elewacja północno – wschodnia 9-osiowa, dwukondygnacjowa. Powierzchnie ścian artykułują

wyraźne lizeny, gzyms kordonowy w przyziemiu oraz ceglany fryz wieńczący. W przyziemiu

prostokątne, zwieńczone łukami odcinkowymi okna i blendy. Nad gzymsem kordonowym duże,

półkoliście zamknięte okna, wypełniające 2/3 wysokości ścian. Nad nimi okna prostokątne, zamknięte

łukiem odcinkowym. W środku elewacji znajduje się lekko wysunięty, 3-osiowy ryzalit. Akcentują go

lizeny, środkowe – szersze od pozostałych, okno nad wejściem głównym. Ryzalit zwieńczony jest


26

wyraźnym szczytem schodkowym. Jego powierzchnię dekorują blendy oraz prostokątna płycina

w części centralnej.

Fot. 10 Dawna elektrownia. Elewacja północno – wschodnia, szczyt ryzalitu środkowego.


Fot. 11 Dawna elektrownia. Szczyt północno – zachodni.

Źródło: Foto. T.S. Elewacje północno -zachodnia i południowo-wschodnia 3-osiowe. Powtarzają podziały zastosowane

w elewacji północno-wschodniej.

Od zachodu dobudowany został ciąg pomieszczeń jedno i dwukondygnacjowych. Elewacja

artykułowana jest pilastrami, wydzielającymi płaszczyzny ścian z oknami zamkniętymi łukami

27

odcinkowymi. Oś główna podkreślona jest trójkątnym szczytem. Nad całością dominuje dach

z rzędami izolatorów, nad główną halą.

Fot. 12 Dawna elektrownia. Elewacja zachodnia.


Fot. 13 Dawna elektrownia. Elewacja południowa.

Źródło: Foto. T.S. Hala sportowa

Budynek rehabilitacji – dawna hala sportowa z zapleczem, zbudowana ok. 1926 r., w stylu

funkcjonalizmu, ceglany, dwukondygnacjowy, strop żelbetowy, dach deskowany na więźbie

z kratownicy stalowej. Usytuowany we wschodniej pierzei głównego ciągu komunikacyjnego zakładu.

28

Powierzchnia użytkowa: ok. 1065 m2 . Nr ewidencyjny działki: 577/106. Budynek przeznaczony jest

do wpisu w gminną ewidencję zabytków. Budynek w inwentarzu KWK „Mysłowice” – nr

inwentarzowy 106/883. Okresowa, roczna kontrola stanu technicznego wykazała, że budynek

nadaje się do dalszej eksploatacji, jedynie jego część wyłączona została z użytkowania.

Fot. 14 Hala sportowa. Elewacja wschodnia.


Budynek bardzo prosty w formie – leżący prostopadłościan nakryty dwuspadowym dachem,

z ryzalitem w elewacji północno - wschodniej, zwieńczonym trójkątnym szczytem. Elewacje północno

– wschodnia i południowo – zachodnia, 7-osiowe, o bardzo prostych, klarownych podziałach. Pasy

lizen biegnące przez całą wysokość ścian, tworzą powierzchnie z wielkimi, prostokątnymi oknami, w

dwóch kondygnacjach. W elewacji północno-wschodniej akcentem jest ryzalit klatki schodowej

umieszczony na osi budynku. Elewacje północno-zachodnia i południowo-wschodnia są 2-osiowe.

Ścianę tę dzieli na pół, lizena biegnąca od ziemi do pasa gzymsu wieńczącego, nad którym znajduje

się trójkątny szczyt z małym, kolistym oknem. Płaszczyzny ścian artykułują cztery prostokątne okna w

dwóch kondygnacjach. Większość okien została wtórnie zamurowana, przez co zatarty został

pierwotny – ażurowy charakter budynku. Dodatkowo charakter zaburza wtórnie zbudowana

przewiązka, łącząca halę sportową z budynkiem elektrowni.

29

Fot. 15 Hala sportowa. Elewacja północno – wschodnia.


Budynek dawnej hali sportowej, jest najmłodszym budynkiem zabytkowym w Zakładzie Głównym A.

Jest jednocześnie jedynym obiektem na terenie kopalni, który nie był związany bezpośrednio z

działalnością przemysłową.

Budynek biurowy

Budynek biurowy – zbudowany ok. 1880 r., w stylu historyzującym, ceglany, jedynie elewacja

zachodnia tynkowana, 4 – kondygnacjowy, pierwotnie 3 – kondygnacjowy. Stropy żelbetowe

(wtórne), dach drewniany konstrukcji krokwiowo – płatwiowy. Mocno przebudowany – dodano

jedną kondygnację, zmieniono całkowicie układ okien. Stan zachowania fundamentów określono jako

zadawalający, stan ścian i stropów jako zły. Powierzchnia użytkowa: ok. 623 m2 . Nr ewidencyjny

działki: 651/106. Budynek przeznaczony jest do wpisu w gminną ewidencję zabytków. Elewacja

wschodnia 6-osiowa, z wyraźnym ryzalitem, 4 kondygnacjowa. Liczne i sięgające głęboko w strukturę

budynku przebudowy, zaciemniają jego pierwotny wygląd. O jego pierwotnym kształcie świadczy

układ elewacji zachodniej, która mimo otynkowania ukazuje pierwotne formy elewacji wschodniej.

30

Fot. 16 Budynek biura. Elewacja zachodnia.


Fot. 17 Budynek biura. Elewacja wschodnia.


31

Podziały pionowe elewacji to lizeny, w górnej części przechodzące w sterczyny. Tworzą one 6-osiowy

układ, którego 4 osie rozczłonkowują ryzalit. Dwie osie części środkowej ryzalitu dodatkowo

zaakcentowane zostały trójkątnym szczytem. Podziały poziome tworzą gzymsy kordonowe, dzielące

ścianę na trzy części. W strefie środkowej znajdują się duże okna zamknięte pełnymi łukami. W części

górnej i dolnej prostokątne okna zamknięte są łukami odcinkowymi.

Podobnie jak przebudowano elewację północno – wschodnią, tak samo postąpiono z elewacjami

północną i południową. Pierwotnie były one jednoosiowe. W części środkowej było duże okno

zwieńczone łukiem pełnym. W części górnej znajdowała się prostokątna blenda zamknięta łukiem

odcinkowym. Ścianę wieńczy trójkątny szczyt.

Budynek magazynu odzieżowego

Zbudowany na przełomie XIX i XX w. w stylu funkcjonalizmu, ceglany, podpiwniczony,

2 kondygnacjowy. Budynek przebudowywany wraz ze zmianami funkcji. Nr ewidencyjny działki:

668/106. Powierzchnia użytkowa: ok. 387 m2 . Stan zachowania fundamentów określono jako

zadawalający, ścian jako zły. Bryła budynku bardzo prosta, nierozczłonkowana.

Fot. 18 Budynek magazynu odzieżowego - elewacja wschodnia.


Okna zamknięte łukami odcinkowymi, profilowanymi cegłami, oraz pasami glazurowanej, zielonej

cegły. Ściany szczytowe zamknięte są półkoliście i rozczłonkowane niewielkimi oknami.

Budynek magazynu głównego

Zbudowany ok. 1922 r., w stylu funkcjonalizmu, ceglany, 2 kondygnacjowy, podpiwniczony

z żelbetowymi stropami. Obiekt mocno przebudowany, stan zachowania zadowalający. Powierzchnia

użytkowa: ok. 1650 m2 Nr ewidencyjny działki: 649/106.

32

Fot. 19 Budynek magazynu głównego - elewacja zachodnia.


Bryła budynku prosta, 9-osiowa, nakryta dwuspadowym dachem. Ściany rozczłonkowane płaskimi

lizenami. Między nimi prostokątne okna w dwóch kondygnacjach, przedzielone sześciobocznymi

blendami. Mimo licznych przebudów, zachowały się pierwotne podziały i detale – np. okienne kraty.

Budynek komory ćwiczeń ratowniczych – dawna stajnia

Zbudowany ok. 1880 r., w stylu historyzującym, ceglany, 2 kondygnacjowy. Strop ceramiczny,

odcinkowy typu kleina, podparty dodatkowo żeliwną kolumną, dach deskowany na więźbie

drewnianej krokwiowo – płatowej. Przebudowany i obudowany wiatą. Stan zachowania budynku,

w karcie ewidencyjnej zabytku, określono jako zadawalający. Powierzchnia użytkowa: ok. 374 m2 .

Nr ewidencyjny działki: 638/106. Budynek usytuowany jest w północnej części zakładu w oddaleniu

od głównej grupy budynków zabytkowych, na przedłużeniu głównej osi komunikacyjnej zakładu.

Fot. 20 Dawna stajnia - elewacja południowa.


33

Budynek na planie litery L, 8-osiowy. W osi głównej elewacji południowej, brama wejściowa

z ceglanym nadprożem w formie łuku odcinkowego. W kondygnacji dolnej małe okna zamknięte

łukami odcinkowymi. W kondygnacji górnej – powyżej gzymsu kordonowego, rząd małych

prostokątnych okienek. W części zachodniej budynku znajduje się ustawiona poprzecznie, do

głównego ciągu bryła, której obrys przekracza obrys części zasadniczej. Zamknięta jest ona szczytem.

Do niej dostawiona jest wiata – od wschodu otwarta, od zachodu zamknięta murem z małymi

okienkami.

Fot. 21 Wiata stajni – elewacja wschodnia.


Budynek usytuowany jest w północnej części, na przedłużeniu głównej osi komunikacyjnej zakładu.

Tabela 3 Zestawienie obiektów proponowanych do gminnej ewidencji zabytków.

Obiekt Nr ewidencyjnydziałki

Pow. użytkowa

Czas powstania

Inwentarz nr

Budynek maszyny wyciągowej szybu Jagiełło

553/17

547 m2

1880

b.d.

Budynek rozdzielni głównej 552/17

b.d.

1912 101/22

Budynek maszyny wyciągowej szybu Łokietek

665/106

510 m2

1900

101/21

Wieża wyciągowa szybu Łokietek 665/106 1898 b.d.

Budynek byłej elektrowni 653/106 1251 m2 1902 104/843

Budynek rehabilitacji – dawna hala sportowa

577/106 1065 m2 1926 106/883.

Budynek biurowy 651/106 623 m2 1880 b.d.

34

Prócz budynków przeznaczonych do wpisu w gminną ewidencję zabytków , na obszarze

rewitalizacji pokopalnianej znajdują się również następujące obiekty wpisane do rejestru zabytków

województwa śląskiego:

Tabela 4 Obiekty wpisane do rejestru zabytków województwa śląskiego.

Obiekt Adres Czas

powstania Nr rejestru

Kościół pw. św. Krzyża Świerczyny 1 1810 A/802/67

Zespół budynków dawnej szkoły powszechnej nr IV i przedszkola

Boliny10/Gwarków 1 1903 A/1532/93

Budynek dawnego Szpitala Brackiego i willi mieszkalnej

Świerczyny 1 1856 i 1902

A/101/03

Zgodnie z Miejskim Programem Rewitalizacji dla Miasta Mysłowice na lata 2008 – 2013

„Planowane jest również objęcie ochroną konserwatorską w postaci stref ochrony konserwatorskiej

następujących obszarów:

- kopalnia „Mysłowice” /ok.2,4 ha/ - rejon szybów „Łokietek”, „Jagiełło”, „Sas”;

- zabudowa związana z kopalnią „Mysłowice” /ok. 4,8 ha – ul. Świerczyny – Boliny – płn.wsch. granice

zespołu budynków szkoły /nr rejestru zabytków A/1532/93/ i byłego cmentarza żydowskiego

ul. Stawowa;”17

Planowane jest ujęcie następujących zabudowań Szpitala nr 2 w Gminnej Ewidencji Zabytków

Nieruchomych:

- Pawilon chirurgiczny – ul. Bytomska 39

- Pawilon chorób wewnętrznych – ul. Bytomska 39

- Budynek anatomo - patologii – ul. Bytomska 39

- Budynek administracyjny – ul. Bytomska 41

1.5.3 Uwarunkowania planistyczne.

W „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta

Mysłowice”18 dla terenów pokopalnianych przyjęto następujące podstawowe kierunki

zagospodarowania:

Zakład Główny A - część północna - MWU: Tereny zabudowy mieszanej: mieszkaniowej

wielorodzinnej i usług rangi ogólnomiejskiej:

– zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna wraz z układem dróg dojazdowych i lokalnych,

– usługi publiczne, w tym o zasięgu ponadlokalnym, obiekty kultu religijnego,

17 Miejski Program Rewitalizacji dla Miasta Mysłowice na lata 2008 -2013. Mysłowice 2008., s. 11.

18 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Mysłowice przyjęto Uchwałą

Nr XXX/656/08 Rady Miasta Mysłowice z dnia 30 października 2008 r.

35

– usługi komercyjne dla mieszkańców,

– obiekty zbiorowego zamieszkania, za wyjątkiem zakładów karnych,

– zieleń ogólnodostępna, urządzenia sportowo-rekreacyjne, place zabaw itp., zieleń o funkcji

osłonowej,

Rysunek 4 „Studium uwarunkowań …” - tereny rewitalizacji pokopalnianej.


Zakład Główny A - część południowa: CH - Tereny centrów handlowych:

– intensywna zabudowa o mieszanych funkcjach usługowo-mieszkaniowych, z przewagą handlu

detalicznego i usług komercyjnych (głównie o zasięgu ogólnomiejskim) oraz inne działalności

gospodarcze prowadzone w obiektach typu biurowego, wraz z układem ulic lokalnych i dojazdowych,

a także tereny parkingów i garaży, w tym wielopoziomowych i podziemnych,

– obiekty służące celom publicznym,

– tereny placów, ciągów pieszych, zieleni urządzonej i innych przestrzeni publicznych.

Zakład B: Tereny centrów handlowych CH . (j.w.)

36

Osadniki mułowe, osadniki skały płonnej, osadniki wód dołowych: PU -Tereny produkcyjno –

usługowe:

– tereny zakładów produkcyjnych oraz usługowych obejmujących instalacje w rozumieniu ustawy

prawo ochrony środowiska, w tym zaliczające się do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać

na środowisko,

– tereny usług produkcyjnych, usług transportu i działalności pomocniczej (bazy, stacje paliw),

magazyny i składy,

– urządzenia i obiekty infrastruktury technicznej oraz gospodarki komunalnej, w tym odprowadzania

i oczyszczania ścieków oraz unieszkodliwiania odpadów (za wyjątkiem składowisk odpadów), a także

urządzenia służące ochronie środowiska i zdrowia ludzi,

– handel giełdowy,

– sprzedaż i naprawy pojazdów i maszyn,

– tereny dróg lokalnych i dojazdowych,

– tereny parkingów, garaży, w tym podziemnych, wielopoziomowych oraz w zespołach.

Przykopalniane osiedle robotnicze: MWU - Tereny zabudowy mieszanej: mieszkaniowej

wielorodzinnej i usług rangi ogólnomiejskiej. (j.w.)

Obecnie (od marca 2012 do października 2013) trwają prace nad opracowaniem miejscowych

planów zagospodarowania przestrzennego dla tych terenów. Przystąpiono do ich sporządzania na

mocy uchwał Rady Miasta:

1) Uchwały nr XXIV/423/12 z dnia 1 marca 2012r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia

miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Stary Ewald” w Mysłowicach.

2) Uchwały nr XXIV/422/12 z dnia 1 marca 2012r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia

miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Stare Miasto i Piasek Południowy”

w Mysłowicach.

3) Uchwały nr XXIV/425/12 z dnia 1 marca 2012 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia

miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Katowicka – Obrzeżna Północna”, „Bytomska

– Obrzeżna Północna – Świerczyny” w Mysłowicach obejmującego zmianę miejscowego planu

ogólnego zagospodarowania przestrzennego. Zmiana obejmuje następujące obszary:

A – rejon ulic Katowicka – Obrzeżna Północna,

B – rejon ulic Bytomska – Obrzeżna Północna – Świerczyny

W kwietniu 2013 r. przekazano projekty planów miejscowych, wraz z prognozą oddziaływania na

środowisko. Ukończenie prac planowane jest w październiku 2013 r.19

19 Na podstawie oprac. Anny Szmyt. U.M. Mysłowice – Wydział Architektury, Urbanistyki i Strategii.

37

1.6 Uwarunkowania gospodarcze.

1.6.1 Zatrudnienie w KWK Mysłowice i kooperacja firm zewnętrznych.

Likwidacja Kopalni „Mysłowice” miała negatywny wpływ na bardzo słabo rozwiniętą sferę

gospodarczą terenu osiedla przykopalnianego. Mimo iż znajdowało się ono w bezpośredniej bliskości

kopalni tylko 30 firm z tego terenu – na 178 z całego miasta, kooperowało z zakładem górniczym.

Były to przede wszystkim firmy mikro: głównie handlowe (sklepy) i usługowe. Likwidacja kopalni

zmniejszyła grono klientów. Nie wpłynęła bezpośrednio na poziom bezrobocia gdyż stan zatrudnienia

na koniec 2006 r. w KWK ”Mysłowice” wynosił 2338 osób, które z dniem 1 stycznia 2007r.

przeniesione zostały do następujących kopalń:

Tabela 5 Migracja pracowników po likwidacji KWK "Mysłowice".

Nazwa kopalni Ilość pracowników

KWK „Murcki” 16

KWK „Wesoła” 2286

KWK „Wieczorek” 6

KWK „Wujek” 11

KWK „Staszic” 15

Biuro Zarządu 4

Źródło: KHW S.A.

1.7 Uwarunkowania społeczne.

1.7.1 Poziom życia i standard mieszkań w osiedlu robotniczym na Piasku.

Integralną częścią kopalni „Mysłowice” jest XIX wieczne osiedle robotnicze, zajmujące teren

ograniczony ulicami: Świerczyny, Boliny, Gwarków, Stawową. Układ ten wzbogaca ul. Sobieskiego –

biegnąca od ul. Stawowej do ul. Boliny, pomiędzy ul. Gwarków i ul. Świerczyny. Dominuje zabudowa

zwarta, wielorodzinna, kilkukondygnacjowa – w zdecydowanej większości są to domy dwupiętrowe .

Budynki tworzą dwa, duże kwartały oraz zalążek trzeciego - dwa boki przy ul. Boliny i Świerczyny.

Kamienice w stylistyce historycznej – eklektycznej, klasycyzującej oraz modernizującej. Zdecydowanie

przeważają elewacje z czerwonej cegły z pasami cegły glazurowanej na zielono i brązowo, także

licowane cegłą żółtą, a nawet białą. Niektóre budynki są tynkowane. Fasady budynków tworzące

pierzeje ulic artykułowane są płytkimi ryzalitami akcentującymi główne osie budynków, pilastrami,

gzymsami, boniowaniem w przyziemiu. Detal architektoniczny – profilowane nadproża, szczyty,

38

konsole pokryte są tynkiem (imitacja kamienia), ale dominuje detal z kształtowanej cegły. Tworzą one

obramienia drzwi i okien, geometryczne wzory umieszczone na płaszczyznach ścian, profilują gzymsy

kordonowe i fryzy.

Elewacje budynków wychodzące na wewnętrzne podwórka są bardzo proste, ceglane, bez tynku i

detalu architektonicznego, rozczłonkowane kilkoma, płaskimi ryzalitami. Naroża kwartałów od ulicy

Boliny zaakcentowane zostały niewielkimi wieżyczkami.

Fot. 22 Kamienice przy ul. Gwarków.


Na omawianym terenie znajduje się 67 budynków, z czego 52 należy do „Śląsko Dąbrowskiej Spółki

Mieszkaniowej”, utworzonej z zasobów mieszkaniowych dawnej KWK „Mysłowice”. W budynkach

spółki mieszkaniowej znajduje się 568 lokali mieszkalnych, w tym 75 lokali socjalnych. Powierzchnia

mieszkań waha się od 33 do 55 m2 . Średnia ściągalność czynszów kształtuje się na poziomie 73%.

Najniższa to 48%, najwyższa to 95%. 20

Zasób gminny na tym terenie to 43 mieszkania w 3 budynkach, w tym 17 lokali socjalnych. Średnia

powierzchnia mieszkania wynosi 43 m2, od 38 do 52 m2. Wszystkie mieszkania posiadają instalację

wodno – kanalizacyjną i elektryczną, nie posiadają instalacji gazowej, dominuje ogrzewanie piecowe.

Wiele mieszkań jest zadłużonych – zaległości czynszowe sięgają 16 – 44 miesięcy.21

Wyższy standard oraz większy metraż miały budynki przeznaczone dla pracowników dozoru, kadry

technicznej i kierowniczej kopalni. Były to kamienice wolno stające, otoczone zielenią, z mieszkaniami

ponad stumetrowymi – ul. Świerczyny 4, Świerczyny 6. Budynki te przebudowano tworząc mieszkania

o powierzchni dużo mniejszej, charakterystycznej dla całego osiedla.

20 Informacje opracowane na podstawie danych przekazanych przez ŚlDSM.

21 Informacje opracowane na podstawie danych przekazanych przez MZGK

39

Tabela 6 Mieszkania socjalne w osiedlu i Mysłowicach.

Problematyka Teren

rewitalizacji

Miasto

Mysłowice

Ilość mieszkań socjalnych 92 242

Mieszkania socjalne do ilości mieszkań ogółem 15% 0,9%

Mieszkania socjalne do ilości mieszkań socjalnych w Mysłowicach

38% 100%

Średnia powierzchnia mieszkania 44 m2 64 m2

Opracowanie własne na podstawie danych ŚlDSM, MZGK, „Raportu o stanie miasta Mysłowice 2006 – 2011”, „Polityki mieszkaniowej miasta Mysłowice 2012 – 2020”.

Stan techniczny budynków uznać należy za zły. Szczególnie zniszczone są klatki schodowe oraz

elewacje, spowodowane brakiem bieżących remontów i licznymi dewastacjami. Na omawianym

terenie znajduje się 1 niewielki plac zabaw dla dzieci – kilka urządzeń zabawowych. W osiedlu brakuje

miejsc zieleni urządzonej, mimo dużej powierzchni wewnątrz kwartałów. Silnie odczuwalny jest brak

parkingów.

1.7.2 Struktura demograficzna.

Osiedle Piasek, wśród „północnych” dzielnic Mysłowic, jest obszarem o niemal najmniejszej

gęstości zaludnienia. Jest jednocześnie osiedlem o bardzo dużym spadku/ubytku ilości

zamieszkujących tam osób. W latach 2006 – 2012 ubyło z tego terenu ok. 5,5% mieszkańców.

Prognoza GUS wskazuje, że tendencja spadkowa będzie się w Mysłowicach utrzymywać, by w 2035 r.

osiągnąć poziom 7%. 22

Tabela 7 Mieszkańcy w dzielnicach Mysłowic – stan obecny i tendencje.

Osiedle -

północna część

Mysłowic

Gęstość

zaludnienia -

ludność na km2

Ilość

mieszkańców

/ 2012 r./

Tendencja w latach

2006 – 2012

spadek/wzrost

Szopena –

Wielka Skotnica 15.998 6.377 - 6,4 %

Centrum 8.827 9.906 - 5,2 %

Stare Miasto 4.779 3.905 + 2,6 %

Bończyk –Tuwima 3.141 6.158 - 3 %

Brzęczkowice –Słupna 2.656 9.901 - 6 %

Piasek 1.713 3.978 - 5,5 %

Janów Miejski –Ćmok 1.279 9.070 - 5,4 %

Średnia miejska 2.826 49.295 - 4,7 %

Opracowanie własne na podstawie „Raportu o stanie miasta Mysłowice”

22 Raport o stanie miasta Mysłowice 2006 – 2011. U.M. Mysłowice, październik 2012 r., s. 16 – 17.

40

Piasek nie jest jednak dzielnicą „starzejącą się”, gdyż zamieszkujące ten obszar osoby w wieku

przedprodukcyjnym, stanowią 19,8 % tej społeczności (średnia dla miasta wynosi 19,1%). Osoby

w wieku poprodukcyjnym to 16,7 % mieszkańców osiedla (średnia dla miasta wynosi 18,6%). Wyższa

od średniej miejskiej (62,3%) jest ilość osób w wieku produkcyjnym, i wynosi ona 63,5 %

mieszkańców Piasku.23

1.7.3 Poziom bezrobocia.

Procentowy poziom bezrobocia w przykopalnianym osiedlu, w I kwartale 2013 r. wyniósł

5,28 %, czyli spośród 3293 osób bezrobotnych w Mysłowicach, 174 bezrobotnych zamieszkiwało

w tym właśnie osiedlu. W porównaniu z latami poprzednimi utrzymuje się niewielka tendencja

spadkowa. Dotyczy ona jednak przede wszystkim osób czasowo bezrobotnych. Ilość osób

długotrwale pozostających bez pracy jest stała, a nawet lekko rośnie. Długotrwałe bezrobocie jest

jedną z głównych przyczyn degradacji społecznej, wielu problemów socjalnych oraz bierności postaw

społecznych. Razem z innymi negatywnymi czynnikami może doprowadzić do spirali degradacji

i „dziedziczenia biedy.”

Tabela 8 Bezrobocie w osiedlu przykopalnianym.

Bezrobotni 2011 2012 2013 I kw.

Liczba bezrobotnych w mieście 2964 2896 3293

Stopa bezrobocia – dane GUS 10 % 9,8% b.d.

Liczba bezrobotnych – osiedle przykopalniane

182 172 174

Długotrwale bezrobotni Mężczyźni 18 20 20

Długotrwale bezrobotne Kobiety 42 42 45

Czasowo bezrobotni Mężczyźni 60 56 52

Czasowo bezrobotne Kobiety 62 54 57

Procentowy poziom bezrobocia w osiedlu przykopalnianym24

6,13 % 4,95 % 5,28 %

Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy.

1.7.4 Pomoc MOPS.

Główną instytucją gminną świadczącą pomoc rodzinom w trudnej sytuacji życiowej jest

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej. Nie przypadkowo jego siedziba znajduje się na granicy Osiedla

Piasek i Osiedla Stare Miasto, gdyż tutaj kumulują się problemy społeczne.

23 Na podstawie danych Wydziału Spraw Obywatelskich U.M. Mysłowice

24 Procentowy poziom bezrobocia to liczba bezrobotnych na tym terenie względem ogólnej liczby

bezrobotnych.

Rysunek 5 Przyczyny udzielania pomocy rodzinom w pos

Opracowanie własne na podstawie danych MOPS.

0

STARE MIASTO

BOŃCZYKA - TUWIMA

CENTRUM

PIASEK

JANÓW MIEJSKI - ĆMOK

SZOPENA - WIELKA SKOTNICA

BRZĘCZKOWICE - SŁUPNA

KOSZTOWY

DZIEĆKOWICE

BRZEZINKA

MORGI

WESOŁA

KRASOWY

LARYSZ - HAJDOWIZNA

BEZROBOCIE

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ

ALKOHOLIZM

Przyczyny udzielania pomocy rodzinom w poszczególnych osiedlach Mysłowic.


0 50 100 150 200

DŁUGOTRWAŁA CHOROBA

BEZRADNOŚĆ OPIEKUŃCZA I WYCHOWAWCZA

41

zczególnych osiedlach Mysłowic.

200 250

BEZRADNOŚĆ OPIEKUŃCZA I WYCHOWAWCZA

42

Tabela 9 Przyczyny udzielania pomocy rodzinom w poszczególnych osiedlach Mysłowic.

Dzielnice miasta Bezrobocie Długotrwała-choroba

Niepełnosprawność

Bezradność Alkoholizm

Larysz - Hajdowizna

1 3 3 0 0

Krasowy 8 19 11 3 1

Wesoła 40 50 21 31 8

Morgi 9 4 4 5 2

Brzezinka 98 70 78 40 1

Dziećkowice 8 1 9 1 1

Kosztowy 17 28 15 6 1

Brzęczkowice –Słupna

86 50 50 30 4

Szopena –Wielka Skotnica

89 48 53 29 10

Janów Miejski – Ćmok

23 38 33 16 8

Piasek 78 60 31 35 8

Centrum 219 169 150 88 9

Bończyka –Tuwima

10 30 14 2 3

Stare Miasto 144 136 113 47 39

Opracowanie własne na podstawie danych MOPS. Problemy, z powodu których przyznano rodzinom pomoc nie sumują się gdyż jedna rodzina może być objęta opieką ze względu na kilka zgłaszanych problemów.

W celu właściwej interpretacji danych zamieszczonych w tabeli i na wykresie, należy

porównać je z ilością mieszkańców poszczególnych osiedli. /Ilość osób mieszkających w Osiedlu

Piasek – 3.978 osób, stanowi 40,1% mieszkańców Osiedla Brzęczkowice – Słupna, 62,3%

mieszkańców Szopena – Wlk. Skotnicy, 44,2% mieszkańców Janowa Miejskiego i Ćmoku i 40,1%

mieszkańców Osiedla Centrum./

Osiedlami o największej kumulacji problemów są: Osiedle Centrum, Stare Miasto i Piasek.

Ilość rodzin zamieszkujących przykopalniane osiedle, objętych pomocą MOPS, jest niemal

stała i wynosi ok. 100 rodzin. Przybywa jednak rodzin długotrwale korzystających z pomocy.

Głównymi przyczynami przyznania pomocy są: bezrobocie, bezradność w sprawach opiekuńczo –

wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, długotrwała i ciężka choroba,

niepełnosprawność oraz ubóstwo. Ilość rodzin z tymi problemami jest duża i niemal niezmienna, co

wskazuje na utrwalanie się problemów i dysfunkcji, podobnie jak ma to miejsce w przypadku niemal

stałej ilości osób długotrwale pozostających bez pracy.

43

Tabela 10 Przyczyny udzielania pomocy rodzinom w osiedlu przykopalnianym.

Przyczyna udzielania pomocy przez MOPS na obszarze rewitalizacji pokopalnianej

2011 2012 2013 I kw.

Ilość rodzin 101 101 71

Z tego długotrwale korzystające z pomocy MOPS 82 95 62

Bezrobocie 50 65 33

Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego

39 35 37

Długotrwała lub ciężka choroba 33 33 27

Niepełnosprawność 27 33 27

Ubóstwo 25 25 12

Alkoholizm 8 5 5

Sytuacja kryzysowa 4 2 1


Jak w skali miasta terenami, na których kumulują się problemy społeczne są osiedla: Piasek,

Stare Miasto i Centrum, tak w Osiedlu Piasek terenem o szczególnym nasyceniu tymi problemami,

jest dawne przykopalniane osiedle robotnicze.

Na 78 rodzin wspomaganych przez MOPS ze względu na bezrobocie, 65 rodzin zamieszkuje dawne

osiedle robotnicze. Tutaj zamieszkuje 100 % rodzin objętych opieką z powodu bezradności

w sprawach opiekuńczo – wychowawczych oraz 100% wspomaganych z powodu niepełnosprawności.

Na 60 rodzin dotkniętych długotrwałą lub ciężką chorobą z Piasku, osiedle przykopalniane

zamieszkują 33 rodziny z tymi problemami. A z 8 rodzin mieszkających na Piasku i objętych pomocą

ze względu na chorobę alkoholową, 5 takich rodzin mieszka na omawianym terenie.

Tabela 11 Przyczyny udzielania pomocy rodzinom z terenu osiedla Piasek i osiedla przykopalnianego w 2012r.

Przyczyna udzielania pomocy przez MOPS w 2012 r Teren rewitalizacji

Dzielnica Piasek

Bezrobocie 65 78

Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego

35 35

Długotrwała lub ciężka choroba 33 60

Niepełnosprawność 31 31

Alkoholizm 5 8


44

Zgodnie z danymi zawartymi w Raporcie o stanie miasta (lata 2006 – 2011) udział osób

korzystających z pomocy społecznej w ludności ogółem w woj. śląskim wynosił 5,7 %, w Mysłowicach

4,5 %25, a na terenie rewitalizacji pokopalnianej ok. 6 %.

Tabela 12 Pomoc udzielona rodzinom z terenu osiedla przykopalnianego w relacji do pomocy mieszkańcom Mysłowic.

Rodziny objęte pomocą MOPS 2011 2012 2013 I kw.

Ilość rodzin objętych pomocą MOPS na terenie miasta Mysłowice

1658 1706 1095

Ilość rodzin objętych pomocą MOPS na obszarze rewitalizacji pokopalnianej

102 101 71

Procent rodzin z terenu rewitalizacji objętych pomocą MOPS do ogółu podopiecznych MOPS z terenu Mysłowic

6,1 5,9 6,5

Procentowy udział powierzchni osiedla przykopalnianego /3,5 ha/ w powierzchni miasta/6566,5 ha/

0,053%


1.7.5 Kapitał społeczny.

Na terenie przykopalnianego osiedla znajduje się Zespół Szkół Sportowych. Mieści się on

w budynkach wybudowanych w 1903 r. przez koncern „Kattowitzer AG für Bergbau - und

Eisenhüttenbetrieb”, do którego od 1889 r. należała kopalnia „Mysłowice”.

Fot. 23 Zespół Szkół Sportowych przy ul. Gwarków.


Działalność szkoły, prócz podstawowego celu edukacyjnego, spełnia również cele społeczne. Tutaj

dzieci i młodzież znajdują bogatą ofertę różnego rodzaju zajęć – przede wszystkim sportowych, ale

także kulturalnych. W szkole znajduje się jedyna na terenie Osiedla Piasek biblioteka, w zespole szkół

działają stowarzyszenia: Klub Olimpijczyka, Śląski Okręgowy Związek Pływacki, w budynku dawnej

toalety, na terenie Zespołu Szkół Sportowych ma swoją siedzibę Stowarzyszenie Trzeźwościowo –

25 Raport o Stanie Miasta Mysłowice 2006 – 2011. U.M. Mysłowice, październik 2012 r., s.27. Podane dane

dotyczą 2011 r.

45

Abstynenckie „Wsparcie”. Treningi i ćwiczenia sportowe odbywają się w bardzo małej, i o bardzo

niskim standardzie, sali sportowej na terenie szkoły, na kopalnianej pływalni oraz w zabytkowej hali

sportowej również na terenie kopalni. Mimo tak trudnej sytuacji lokalowej, osiągnięcia sportowe są

bardzo wysokie. To one w znacznej części decydują o wyborze tej szkoły, i sprawiają że połowa

uczniów zespołu szkół pochodzi spoza rejonu.

Tabela 13 Uczniowie Zespołu Szkół Sportowych – Mysłowice ul. Gwarków 1.

Szkoła Podstawowa Sportowa 2011 2012

Ilość uczniów w szkole 252 238

Ilość uczniów z rejonu /Osiedle Piasek/ 122 187 Opracowanie własne na podstawie danych ZSS.

Znaczna część absolwentów szkoły podstawowej kontynuuje naukę w gimnazjum. Około połowa

uczniów uczęszcza do gimnazjum spoza Osiedla Piasek.

Tabela 14 Uczniowie Gimnazjum w Zespole Szkół Sportowych – Mysłowice ul. Gwarków 1.

Gimnazjum Sportowe 2011 2012

Ilość uczniów w szkole 111 121

Uczniowie z Osiedla Piasek 65 66

Opracowanie własne na podstawie danych ZSS.

O wyborze szkoły decydują nie tyle efekty nauczania – egzaminy wypadają poniżej miejskiej

średniej, lecz przede wszystkim osiągnięcia sportowe, a także bogata oferta zajęć szkolnych

i pozalekcyjnych.26 Niższe wyniki w nauce na terenach przeznaczonych do rewitalizacji,

zdiagnozowano także w wielu innych miastach Polski.

Tabela 15 Efekty nauczania w Szkole Podstawowej Sportowej na tle Mysłowic.

Egzamin w Szkole Podstawowej 2011 2012

Wyniki egzaminu w Szkole Sportowej przy ZSS 21,1 [6,91

Średnie wyniki egzaminu w Mysłowicach 23,37 21,83

Wyniki maksymalne 40 40


Tabela 16 Efekty nauczania w Gimnazjum Sportowym w 2011 r.

Egzamin w Gimnazjum Sportowym 2011 r.

Gimnazjum Średnia miejska

Wynik maksymalny

Część matematyczno przyrodnicza -matematyka

18,20 22,56 50

Część humanistyczna 18,40 24,17 50

Język nowożytny – język angielski 26,74 29,34 40

Język nowożytny – język francuski 17,50 21,47 40


26 Działalność szkoły prezentuje strona internetowa : http://www.sportosporto.pl/

46

Tabela 17 Efekty nauczania w Gimnazjum Sportowym w 2012 r.

Egzamin w Gimnazjum Sportowym 2012 r. Gimnazjum Średnia miejska

Wynik maksymalny

Część humanistyczna – język polski 58,43 64,37 65

Część humanistyczna – historia i WOS 55,45 60,80 65

Część matematyczno przyrodnicza –matematyka

38,76 44,46 56

Część matematyczno przyrodnicza –przedmioty przyrodnicze

42,69 50,10 6

Język nowożytny – język angielski 59,25 62,93 80

Język nowożytny – język francuski 41,00 41,50 80


Na terenie osiedla przykopalnianego, prócz wymienionych wyżej, mają swoją siedzibę jeszcze

4 stowarzyszenia, działalność prowadzi Rada Osiedla – jednostka pomocnicza Rady Miasta. Silnym

ośrodkiem działalności społecznej jest parafia pw. Świętego Krzyża. Tutaj działa 9 grup parafialnych:

m.in. Ruch Światło Życie, Młodzieżowa świetlica parafialna „U świętej Faustyny”, Klub Seniora

i Zespół Charytatywny.

Jedyną zidentyfikowaną grupą nieformalną są kibice klubu GKS Katowice – tzw. GieKSiarze. Efekty ich

działalności widoczne są przede wszystkim na elewacjach domów.

Jednym z wyznaczników kapitału społecznego jest frekwencja wyborcza. Tutaj tradycyjnie

jest ona nieco niższa niż średnia w mieście. W wyborach 2011 r. wynosiła: w Zespole Szkół

Sportowych – 40,14%, w Przedszkolu Nr 8 - 39,27%. Frekwencja wyborcza na terenie miasta

osiągnęła poziom 51,55%.27

1.7.6 Przestępczość na terenie rewitalizowanym.

Osiedle Piasek nie należy do bezpiecznych osiedli w Mysłowicach. Precyzyjne określenie

poziomu przestępczości w poszczególnych osiedlach miasta i wzajemne ich porównanie nie jest

możliwe, gdyż dane gromadzone w Komendzie Miejskiej Policji, odnoszą się do rejonów

dzielnicowych. Ich przestrzenny podział nie pokrywa się jednak z podziałem miasta na osiedla.

Po przypisaniu przestępstw obszarom osiedli miasta, przybliżana kolejność osiedli - wg ilości

przestępstw popełnionych na ich obszarach, będzie następująca: Osiedle Centrum, Stare Miasto,

Brzęczkowice – Słupna, Piasek, Janów Miejski – Ćmok, Szopena – Wielka Skotnica. Według

procentowej ilości przestępstw przypadającej na 1 mieszkańca, Osiedle Piasek (ok. 4,5%) znajdzie się

za Starym Miastem (ok. 6,6%), a przed Centrum (ok. 2,8%) i Osiedlem Szopena – Wielka Skotnica (ok.

2,7%).

27 Wyniki głosowania w wyborach 2011 r. na podstawie: http://wybory2011.pkw.gov.pl/

47

Tabela 18 Przestępstwa w rejonach dzielnicowych w latach 2011 – 2012.

Rejony dzielnicowych 2011 2012

Piasek 169 167

Centrum 147 147

Stare Miasto 106 106

Rymera 159 157

Klachowiec 131 130

Wielka Skotnica 110 110

Bończyk 120 119

Różyckiego 98 98

Brzęczkowice, Janów, Ćmok 120 119

Brzęczkowice II 151 149

Brzezinka 73 73

Larysz Morgi Hajdowizna 60 60

Kosztowy 47 47

Krasowy 44 44

Wesoła 130 128

Razem 1633 1623 Opracowanie własne na podstawie danych KMP w Mysłowicach.

W Osiedlu Piasek dominują kradzieże i włamania do obiektów. Nie bez znaczenia jest fakt

lokalizacji na tym terenie targowiska miejskiego, giełdy samochodowej oraz nieczynnej kopalni –

miejsca pozyskiwania złomu przez „długotrwale bezrobotnych”, dla których proceder ten jest

głównym sposobem zarobkowania. Zdecydowanie niedoszacowane są przestępstwa zniszczenia

mienia, które nie zostają zgłaszane policji ze względu na częste ich występowanie oraz niewiarę osób

poszkodowanych w możliwość ujęcia przestępcy.

Tabela 19 Przestępstwa na terenie obszaru rewitalizacji pokopalnianej.

Kategorie przestępstwa 2011 2012

Zabójstwa 0 1

Rozboje 0 2

Bójki i pobicia 2 1

Włamania do obiektów 12 20

Włamania do pojazdów 4 9

Kradzieże 27 17

Kradzieże pojazdów 4 2

Inne przestępstwa 25 15

Zniszczenie mienia 5 3

Razem 79 70

Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Miejskiej Policji w Mysłowicach.

48

Na terenie osiedla przykopalnianego popełnianych jest ponad 4% mysłowickich przestępstw.

Niemal połowa takich zdarzeń popełnianych na Piasku, ma miejsce w osiedlu przykopalnianym

i koncentruje się przy ul. Świerczyny (43 przestępstwa w 2011r. i 32 w 2012 r.) i ul. Boliny. (17

w 2011r. i 14 w 2012r.)28

Tabela 20 Relacje między przestępczością w Mysłowicach i na terenie Piasku i osiedla przykopalnianego.

Badany obszar 2011 2012

Osiedle Piasek 169 167

Osiedle przykopalniane 79 70

Miasto Mysłowice 1633 1623

Przestępczość w osiedlu przykopalnianym do przestępczości w osiedlu Piasek

46,7% 43,1%

Przestępczość w osiedlu przykopalnianym do przestępczości w mieście

4,84% 4,31%

Przestępczość w osiedlu Piasek do przestępczości w mieście

10,35% 10,29%

Opracowanie własne na podstawie danych KMP w Mysłowicach.

1.8 Uwarunkowania środowiskowe.

1.8.1 Osadniki na terenach wyrobiskowych piasku podsadzkowego.

Gdy w 1901 r. Otto Fritsch w mysłowickiej kopalni, po raz pierwszy w świecie, zastosował

metodę podsadzki hydraulicznej do wypełniania pustek poeksploatacyjnych, rozpoczął się proces

pozyskiwania piasku z pradolin Rawy i Brynicy. Po zakończeniu pozyskiwania stamtąd tego materiału,

nieczynne wyrobiska po „Kopalni Piasku Podsadzkowego”, znajdujące się na północ od ulic

Świerczyny i Obrzeżnej Północnej, wykorzystano jako osadniki skały płonnej, mułów i wód dołowych.

Ten zdegradowany działalnością wydobywczą teren, można podzielić na trzy obszary: obszar

osadników mułowych, obszar osadników wód dołowych, obszar składowania skały płonnej.

Osadniki mułowe KWK „Mysłowice” obejmują obszar 8,2 ha. - teren działek 677/153,

678/156, 681/159, 682/162, 685/171, 686/174, 689/177, 690/180, 693/183, 697/190, 701/197,

811/140, 2031/192, 2166/223. Usytuowanych tam 6 osadników – nr 23 – 28 wypełniających dawne

wyrobisko kopalni piasku podsadzkowego.

28 Opracowanie na podstawie danych KMP w Mysłowicach.

49

Rysunek 6 Tereny osadników.


„Cztery osadniki (23 – 26) były wypełnione mułami węglowymi, będącymi pozostałością po procesie

wzbogacania węgla. Z uwagi na stosunkowo dużą wartość opałową tych mułów, zostały one w

znacznej części wybrane i wykorzystane do produkcji mieszanek węglowych. Jedynie w osadniku 24

znajduje się około 20 tys. ton mułów […]. Dwa pozostałe osadniki stanowią zbiorniki wody

nadosadowej.”29 Dotychczas całkowicie zlikwidowano osadniki nr 25 i 26, częściowo osadnik nr 24.

Materiał, którym wypełniano osadniki to niekontrolowany nasyp kamienno-żużlowy, okruchy

piaskowca, łupku, węgla, piasku gliniastego i gliny. Średnia miąższość nasypu wynosi 8 m. Osadniki nr

27 i 28 stanowią zbiorniki wody nadosadowej.

Obecnie prowadzone są prace rekultywacyjne na całym obszarze pola mułowego. Przyjęto

warstwową metodę formowania nasypu. Warstwa wierzchnia zostanie obsiana trawą,

a ukształtowanie całego terenu ma nawiązywać do rzędnych terenu przylegającego. 30 Działania te

mają umożliwić gospodarcze wykorzystanie tego obszaru – budowę obiektów kubaturowych

i powierzchniowych takich jak: hale produkcyjne, magazynowe, drogi, place manewrowe, parkingi

itp.

29 Biuro usług inżynierskich ATem. Projekt budowlany likwidacji osadników mułowych w Mysłowicach przy

ul. Świerczyny. Inwestor KHW S.A. marzec 2009r. s. 5. 30

Biuro usług inżynierskich ATem. Aneks nr 2 do Projektu budowlanego likwidacji osadników mułowych w Mysłowicach przy ul. Świerczyny opracowanego w marcu 2009r. Inwestor KHW S.A. marzec 2012 r.

50

Fot. 24 Rekultywacja osadników mułów.


Osadnik wód dołowych obejmuje obszar o powierzchni 21 ha – teren 98 działek, położony

między linią kolejową na południu i rzeką Brynicą na północy. Tworzy go zbiornik Hubertus IV,

o powierzchni 6,7 ha i pojemności 140.000 m3. Jest on również nazywany „Stawem solnym”

z uwagi na silne zasolenie spowodowane zrzutem do stawu słonych wód dołowych z KWK

Mysłowice. Ze zbiornika czerpana jest woda do celów p. poż. Rurociąg o średnicy 200 mm. biegnie

od zbiornika do budynku chlorowni i zbiornika p. poż. znajdującego się przy bocznicy kolejowej na

terenie Zakładu Głównego A.

Otoczenie stawu Hubertus IV stanowi dobre siedlisko dla gatunków halofitycznych m.in. ze

zbiorowisk śródlądowych słonych łąk, pastwisk i szuwarów Glauco – Puccinellietalia. Tak specyficzne

warunki siedliskowe na tym obszarze determinuje 5-krotnie wyższa niż w innych zbiornikach

mineralizacja wody, wynosząca 2,5 g/l .31

Trzeci obszar składowania odpadów pogórniczych obejmuje działkę nr 1872/223 o łącznej

powierzchni około 4 ha zlokalizowaną przy ul. B. Świerczyny, i nasypie kolejowym. Teren jest

własnością gminy Miasto Mysłowice. Wyrobiska po czerpaniu piasku podsadzkowego wypełnione

zostały łupkiem przywęglowym z domieszkami pyłu, miału węglowego, materiałów budowlanych

i śmieci. Miąższość warstwy nasypowej jest nieregularna i waha się od 3 do 7 m. Grunt rodzimy jest

sypki, średniozagęszczony, o dobrych parametrach wytrzymałościowych. Dokumentacja

geotechniczna sporządzona została dla działki nr 1872/22332 .

1.8.2 Tereny zielone zespołu stawów Hubertus.

Kompleks stawów Hubertus położony jest w północnej części miasta, w widłach Brynicy

i Rawy. Stanowi on część zespołu zbiorników wodnych znajdujących się również na ternie miast

Katowice i Sosnowiec. Powstał on w wyniku wypełnienia wodą dawnych wyrobisk górniczych, z

31 Na podstawie materiałów Wydziału Ochrony Środowiska U.M. Mysłowice.

32 Geodruk. Laboratorium Geologiczno – Drogowe. Dokumentacja geotechniczna określająca warunki

gruntowo – wodne panujące w podłożu gruntowym w obrębie działki budowlanej zlokalizowanych przy ulicy Świerczyny w Mysłowicach województwo śląskie. Zleceniodawca Urząd Miasta Mysłowice. Październik 2008 r.

51

których eksploatowano piasek m.in. do kopalni „Mysłowice”. Cały obszar zajmuje powierzchnię

ok. 200 ha, z czego ok. 34 ha znajduje się na terenie Mysłowic. Średnia wysokość terenu wynosi

247 m n.p.m., a jego deniwelacje sięgają 6 m. Łączna powierzchnia wszystkich akwenów na tym

obszarze wynosi ok. 100 ha, z czego 34,7 ha zajmuje największy zbiornik – staw Morawa. Pozostałe

większe zbiorniki wodne to: Borki, Morawa, Hubertus I, Hubertus II oraz północna część stawu

Hubertus III . Znajdują się na terenie Katowic. W 2000 roku zostały one objęte ochroną prawną

jako Zespół Przyrodniczo Krajobrazowy „Szopienice – Borki”. Ponadto na tym obszarze znajduje się

kilkanaście mniejszych, płytkich i zarastających zbiorników o powierzchni nie przekraczającej 1 ha.

Na terenie miasta Mysłowice zlokalizowana jest południowa część stawu Hubertus III oraz

Hubertus IV.

Fot. 25 Staw Hubertus III.


Otoczenie stawu Hubertus III stanowi doskonałe siedlisko dla ptaków wodnych i szuwarowych

takich jak: perkoz dwuczuby, łabędź niemy, kaczka krzyżówka, głowienka, czernica, wodnik,

kokoszka wodna, łyska, trzciniak, trzciniaczek, potrzos czy mewa śmieszka. Teren kompleksu

stawów Hubertus stanowi doskonałe miejsce dla bytowania wielu przedstawicieli bezkręgowców.

W wodach występują m.in. Zatoczek rogowy i pospolity oraz Błotniarka stawowa. Brzegi zbiorników

stanowią siedliska licznych gat. ważek takich jak: Tężnica wytworna, Nimfa stawowa i Siagnica

sina. W wodach stawów żyje kilkanaście gatunków ryb, w tym: płoć wzdręga, okoń, szczupak,

leszcz, karaś, co sprawia, że stawy Hubertus są bardzo atrakcyjnym wędkarsko akwenem na

terenie aglomeracji śląskiej. Tereny wokół stawów stanowią również schronienie dla

przedstawicieli wielu gat. ssaków, m.in. jeża europejskiego, łasicy, ryjówki aksamitnej oraz

piżmaka amerykańskiego. Ze względu na wysokie walory przyrodnicze oraz krajobrazowe teren

kompleksu stawów Hubertus stanowi obszar bardzo cenny przyrodniczo w skali miasta. Cały

kompleks winien być poddany szczegółowej, całorocznej waloryzacji przyrodniczej, w celu

określenia m.in. składu gatunkowego flory i fauny na tym obszarze. Kompleks stawów Hubertus

posiada również duży potencjał rekreacyjny jako miejsce wypoczynku dla mieszkańców miasta.

52

2. Analiza SWOT.

Tabela 21 Analiza SWOT.

Mocne strony Słabe strony

Czytelne i proste stosunki właścicielskie. Bardzo dobre położenie geograficzne w pobliżu stolicy Metropolii Silesia. Bliskość głównych ciągów komunikacyjnych kolejowych i kołowych, o znaczeniu lokalnym, regionalnym i krajowym. Bliskość terenów zielonych i rekreacyjnych. Opracowywane mpzp dla tych terenów. Duże poparcie społeczne dla rewitalizacji terenów pokopalnianych. Zaangażowanie obecnego użytkownika w procesy rewitalizacji tych terenów. Prowadzona rekultywacja osadników mułów Istnienie poprzemysłowych obiektów zabytkowych./Dziedzictwo kulturowe./ Tereny będące w obszarze zainteresowania konserwatorskiego oraz zabytkowe, które można przeprofilować pod działalność biznesową. Silna urbanizacja-położenie w centrum miasta. Dobra sieć drogowa/płaski teren/przemysłowa ,,tradycja miejsca”. Dostępność wszystkich mediów. Duża powierzchnia terenów przemysłowych do nowego wykorzystania. Duża i zróżnicowana liczba połączeń miejskiej komunikacji publicznej. Struktura demograficzna mieszkańców – „młoda społeczność.”

Degradacja poprzemysłowa terenów. Konieczność przeprowadzenia rekultywacji znacznych terenów. Zły stan zachowania obiektów. Tereny zamknięte – brak integracji z otaczającym układem komunikacyjnym. Duże nasycenie nieużytkowanymi sieciami. Nieład architektoniczno-przestrzenny. Wysokie koszty utrzymywania terenów w obecnym stanie. Położenie w śródmieściu ograniczające możliwości wyboru profilu działalności. Utrudniony dojazd ze względu na ruch miejski. Tereny będące w obszarze zainteresowania konserwatorskiego. Bezrobocie(tendencja- pogłębienie) i problemy społeczne. Zdegradowana infrastruktura drogowa oraz bariery architektoniczne – wiadukty kolejowe. Przestarzała infrastruktura techniczna (w tym budynki). Występowanie zanieczyszczeń związanych z przemysłem. Brak miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla całego obszaru.

53

Szanse Zagrożenia

Bardzo dobre położenie geograficzne w pobliżu skrzyżowania ważnych szlaków komunikacji drogowej i kolejowej o znaczeniu europejskim i krajowym. Możliwość zwiększenia potencjału przez budowę nowych połączeń kolejowych i drogowych/budowa DTŚ, modernizacja linii kolejowych. Możliwość dofinansowania środkami europejskimi/perspektywa finansowa 2014-2020. Możliwość korzystania z preferencyjnych kredytów(mechanizmy finansowe np. JESSICA). Rozszerzenie listy podmiotów upoważnionych do aplikowania o środki UE. Poprawa stanu infrastruktury drogowej umożliwiająca sprawniejszy dojazd. Budowa autostrady DTŚ. Modernizacja linii kolejowych. Rozbudowa ścieżek rowerowych. Rozwój przewozów multimodalnych. Budowa nowego centrum handlowo-usługowego. Budowa nowego centrum przesiadkowego. Duża ilość terenów ,,mieszkaniowych”.

Zaniechanie działań rewitalizacyjnych - dalsza degradacja substancji. Duża ilość zdegradowanych terenów poprzemysłowych w regionie (brownfields). Duża ilość możliwych do zainwestowania w regionie terenów zielonych (greenfields). Duża konkurencja miast, trudność nawiązywania współpracy lokalnej. Zmniejszająca się ilość inwestorów. Brak uregulowań prawnych dotyczących rewitalizacji. Tendencja mieszkańców do opuszczania miasta (ograniczenie liczby wykwalifikowanych pracowników). Niepraktyczne prawo dotyczące partnerstwa publiczno-prywatnego. Budowa nowego centrum handlowo – usługowego.

Analiza SWOT przeprowadzona została w oparciu o badane uwarunkowania terenów

poprzemysłowych, uwarunkowania zewnętrzne – lokalne oraz regionalne. Badano stan istniejący,

lecz także wzięto pod uwagę planowane inwestycje. Wśród zagrożeń wskazano zaniechanie działań

rewitalizacyjnych oraz skutek tego zaniechania – mocne strony omawianych terenów mogą stać się

ich słabymi stronami. Także istnienie na analizowanym terenie obiektów zabytkowych uznano za ich

mocną stronę, ale jednocześnie jako słabość wskazano na pewne ograniczenia związane z wymogami

konserwatorskimi, ograniczającymi swobodę dysponowania tymi obiektami.

54

3. Nawiązanie do dokumentów strategicznych. 33

3.1 Dokumenty szczebla krajowego.

3.1.1 Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (Narodowa Strategia Spójności) to dokument

strategiczny opracowany przez Rząd Polski określający krajowe priorytety, na które zostały

przeznaczane środki unijne i krajowe w latach 2007-2013. Dokument, zaakceptowany przez Radę

Ministrów w dniu 1 sierpnia 2006r., określa działania o charakterze rozwojowym, jakie Rząd

zamierzał podjąć w latach 2007-2013 w zakresie promowania trwałego rozwoju gospodarczego,

wzrostu konkurencyjności oraz wzrostu zatrudnienia.

Głównym celem strategicznym NSRO jest „tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności

gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz

zwiększenie spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej”. Cel strategiczny będzie osiągany

poprzez realizację celów szczegółowych, nawiązujących do i wynikających z wyzwań Strategii

Lizbońskiej, Strategicznych Wytycznych Wspólnoty oraz wniosków wynikających z analizy słabych

i mocnych stron polskiej gospodarki, a także stojących przed nią szans i zagrożeń, tj.:

1. poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów

partnerstwa,

2. poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej,

3. budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe

znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski,

4. podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora

wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług,

5. wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej,

gospodarczej i przestrzennej,

6. wyrównanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich.

Cel 3 przyczyni się m.in. do modernizacji i powstania nowych obiektów infrastrukturalnych.

Cel 5 przyczyni się m.in. do przeciwdziałania marginalizacji i peryferyzacji obszarów problemowych.

Zintegrowane oddziaływanie polityki przestrzennej, regionalnej i polityk sektorowych musi być

ukierunkowane, obok standardowych działań związanych z budową siły konkurencyjnej

poszczególnych regionów, na przyśpieszaniu zmian strukturalnych, kluczowych z punktu widzenia

niskiej atrakcyjności poszczególnych gospodarek regionalnych.

33 Opracowanie: Artur Jedynak – U.M. Mysłowice. Zespół Funduszy Europejskich.

55

W zakresie rewitalizacji miast Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia stawiają za cel

przywrócenie ładu przestrzennego i ożywienie gospodarcze starej, zabytkowej zabudowy,

humanizację osiedli z wielkiej płyty oraz działania restrukturyzacyjne na terenach poprzemysłowych i

powojskowych, dających się stosunkowo szybko przystosować do nowych funkcji miejskich.

Rewitalizacja obszarów miejskich, jako działanie techniczne połączona będzie z działaniami

gospodarczymi i społecznymi prowadzonymi w zniszczonych budynkach położonych na obszarach

zagrożonych wykluczeniem społecznym. Szczególny nacisk położony ma być jednakże na rewitalizację

obiektów o dużym znaczeniu kulturowym, zabytkowym i historycznym, noszących znamiona

dziedzictwa narodowego. Pomoc dla obszarów poprzemysłowych i powojskowych ma polegać z kolei

na odbudowie i modernizacji infrastruktury komunalnej i transportowej oraz jej funkcjonalnej

integracji, poprawie stanu środowiska przyrodniczego, w tym rekultywacji odłogów poprzemysłowych,

usuwaniu zanieczyszczeń glebowych oraz ograniczaniu zagrożeń, przywracaniu terenów do stanu

umożliwiającego ich nowe zagospodarowanie.

Przedmiotowy dokument wpisuje się w Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata

2007-2013, ponieważ poprzez działania rewitalizacyjne przyczyni się do poprawy infrastruktury

transportowej co wpłynie pozytywnie na wzrost konkurencyjności regionu, w tym Miasta Mysłowice.

NSRO będzie realizowana przy pomocy Programów Operacyjnych (PO), zarządzanych przez

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego oraz Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO),

zarządzanych przez Samorządy poszczególnych województw.

3.1.2 Strategia Rozwoju Kraju 2007 – 2015

Strategia Rozwoju Kraju jest nadrzędnym, wieloletnim dokumentem strategicznym

programującym rozwój społeczno – gospodarczy kraju i stanowiącym punkt odniesienia zarówno dla

innych strategii i programów rządowych, jak i opracowywanych przez jednostki samorządu

terytorialnego. Głównym celem strategii jest podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców

Polski. Przez podniesienie jakości życia rozumiemy istotną poprawę stanu i wzrost poczucia

bezpieczeństwa wśród obywateli, możliwość korzystania z funkcjonalnej i łatwo dostępnej

infrastruktury technicznej i społecznej, życie w czystym, zdrowym i sprzyjającym środowisku

przyrodniczym, uczestnictwo w życiu demokratycznym, uczestnictwo w kulturze i turystyce,

przynależność do zintegrowanej, pomocnej wspólnoty lokalnej, umożliwiającej lepszą harmonizację

życia rodzinnego i zawodowego oraz aktywność w ramach społeczeństwa obywatelskiego.

Zgodnie z powyższym przedsięwzięcie polegające na rewitalizacji terenów pokopalnianych

po byłej KWK Mysłowice wraz z infrastrukturą towarzyszącą, jest zgodny z następującym priorytetem

Strategii Rozwoju Kraju: Cel I.1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem, Punkt I.1.5.

Zapewnienie ładu przestrzennego; Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko, Punkt II.6.4.

56

Poprawa stanu środowiska; Cel II.7. Zwiększenie efektywności transportu, Punkt II.7.2. Modernizacja i

rozbudowa połączeń transportowych oraz Punkt II.7.3. Udrożnienie obszarów miejskich; Cel III.3.

Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla

rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych, Punkt III.3.1. Tworzenie warunków

instytucjonalnych, prawnych i finansowych dla realizacji działań rozwojowych w regionach.

Podnoszenie poziomu życia mieszkańców oznacza, poza inwestycjami w infrastrukturę

techniczną, również konieczność zapewniania wystarczającego dostępu do edukacji, usług

zdrowotnych, opiekuńczych i socjalnych, usług związanych z administracją i wymiarem

sprawiedliwości, a także infrastruktury do wykorzystania czasu wolnego. Infrastruktura usług

społecznych, rozumiana zarówno jako infrastruktura fizyczna, jak i jakość świadczonych usług, służy

kształtowaniu jakości kapitału ludzkiego.

3.1.3 Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności.

Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju – Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności jest,

zgodnie z przepisami ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U.

z 2009 r. Nr 84, poz. 712, z późn. zm.) (art. 9 ust. 1) – dokumentem określającym główne trendy,

wyzwania i scenariusze rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego

zagospodarowania kraju, z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, obejmującym okres co

najmniej 15 lat. Stanowi najszerszy i najbardziej ogólny element nowego systemu zarządzania

rozwojem kraju, którego założenia zostały określone w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach

prowadzenia polityki rozwoju kraju oraz przyjętym przez Radę Ministrów dnia 27 kwietnia 2009 r.

dokumencie Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski. Uzupełnieniem ramy strategicznej

rozwoju Polski do 2030 roku jest Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju przyjęta przez

Radę Ministrów w dniu 16 marca 2012 r.

Projekt Rewitalizacji terenów pokopalnianych po byłej KWK Mysłowice wraz z infrastrukturą

towarzyszącą wpisuje się w cele Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju w zakresie Celu 8 –

Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju dla rozwijania i pełnego

wykorzystania potencjałów regionalnych oraz Celu 9 – Zwiększenie dostępności terytorialnej Polski

poprzez utworzenie zrównoważonego, spójnego i przyjaznego użytkownikom systemu

transportowego.

Kierunek interwencji- Rewitalizacja obszarów problemowych w miastach

• Przeciwdziałanie narastaniu niekorzystnych zjawisk na obszarach problemowych w miastach, a więc

zdegradowanych dzielnic śródmiejskich, blokowisk, terenów poprzemysłowych, powojskowych

i pokolejowych, a także innych obszarów miast, gdzie koncentrują się negatywne zjawiska społeczne,

57

poprzez m.in. inwestycje w transport oraz podniesienie jakości dostarczanych usług publicznych (np.

usługi kulturalne) na tych obszarach.

• Opracowanie programów przeciwdziałających wykluczeniu społecznemu na obszarach

problemowych miast, a więc m.in. systemy stypendialne dla pobierających naukę, podnoszenie

poziomu merytorycznego placówek edukacyjnych, wspieranie programów współpracy

międzypokoleniowej i między różnymi grupami społecznymi, a także zapewnienie infrastruktury

i oferty czasu wolnego dla młodzieży.

• Lepsze dopasowanie systemu pomocy społecznej i pośrednictwa pracy do specyfiki miejskich

obszarów problemowych.

• Utworzenie instrumentów organizacyjnych i finansowych wspierających proces rewitalizacji m.in.

poprzez ustanowienie przepisów dotyczących rewitalizacji, w szczególności nadanie temu procesowi

statusu zadania publicznego, co w efekcie umożliwi zlecanie zadań publicznych w zakresie

rewitalizacji np. obszarów miejskich.

• Wspieranie wykorzystania zasobów lokalnych (przyrodniczych, rolniczych, kulturowych) na

obszarach wiejskich oraz wspieranie lokalnej przedsiębiorczości.

3.1.4 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030.

Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK 2030) jest najważniejszym

krajowym dokumentem strategicznym dotyczącym zagospodarowania przestrzennego kraju.

Została opracowana zgodnie z zapisami ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

z 27 marca 2003 roku. Zgodnie z wymogami ustawowymi określono także wynikające z KPZK 2030

ustalenia i zalecenia dla przygotowywania planów zagospodarowania przestrzennego województw.

W dokumencie przedstawiono wizję zagospodarowania przestrzennego kraju w perspektywie

najbliższych dwudziestu lat, określono cele i kierunki polityki zagospodarowania kraju służące jej

urzeczywistnieniu oraz wskazano zasady oraz mechanizmy koordynacji i wdrażania publicznych

polityk rozwojowych mających istotny wpływ terytorialny. Tym samym KPZK 2030 ma wiele cech

strategii ogólnorozwojowej, łącząc elementy zagospodarowania przestrzennego z czynnikami

rozwoju społeczno-gospodarczego.

Projekt będący przedmiotem niniejszego opracowania wpisuje się w cele polityki przestrzennego

zagospodarowania kraju tj.:

1. Cel 2. Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez

promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników

rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego

wszystkich terytoriów.

58

2. Cel 3. Poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez

rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej.

3. Cel 6. Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego.

3.2 Dokumenty szczebla wojewódzkiego

3.2.1 Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020”

Zgodność przedsięwzięcia ze strategią rozwoju danego regionu jest jednym z podstawowych

kryteriów rozpatrywania kwestii dofinansowania projektu ze źródeł RPO. Województwo Śląskie od 25

września 2000r. posiadało strategię długofalowego i trwałego rozwoju na lata 2000-2015. Dokument

ten z racji przygotowania do okresu programowania 2007-2013 został zaktualizowany i dnia 4 lipca

2005r. został przyjęta przez Sejmik Województwa Śląskiego – Strategia na lata 2000-2020. Sejmik

Województwa Śląskiego uchwałą III/47/1/2010 na posiedzeniu w dniu 17 lutego 2010 roku przyjął

Strategię Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020”, stanowiącą aktualizację Strategii Rozwoju

Województwa Śląskiego na lata 2000-2020. Sformułowana w Strategii „Śląskie 2020” wizja rozwoju

podkreśla konieczność podniesienia jakości usług publicznych, rozwój gospodarczy regionu,

a jednocześnie stanowi kontynuację już realizowanych kierunków rozwoju województwa. Zakłada

się, że województwo śląskie w roku 2020 będzie „regionem zapewniającym dostęp do usług

publicznych o wysokim standardzie, o nowoczesnej i zaawansowanej technologicznie gospodarce

oraz istotnym partnerem w procesie rozwoju Europy”.

Na podstawie nakreślonej wizji rozwoju o horyzoncie do roku 2020 wyznaczono cele

strategiczne, następnie określono kierunki działań i przedsięwzięcia.

W ramach znowelizowanej strategii określono 3 priorytety dziedzinowe:

� Priorytet A Województwo śląskie regionem nowej gospodarki kreującym i skutecznie

absorbującym technologie

� Priorytet B Województwo śląskie regionem o powszechnej dostępności do regionalnych

usług publicznych o wysokim standardzie

� Priorytet C Województwo śląskie znaczącym partnerem kreacji kultury, nauki i przestrzeni

europejskiej

W obrębie wyznaczonych priorytetów cele strategiczne:

� Priorytet A:

o A.1: Wysoki poziom wykształcenia i umiejętności mieszkańców

o A.2: Rozwinięta infrastruktura nowej gospodarki

o A.3: Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka

59

� Priorytet B:

o B.1: Zdrowy i bezpieczny mieszkaniec województwa

o B.2: Wysoka jakość środowiska naturalnego

o B.3: Atrakcyjne warunki zamieszkania i wysoka jakość przestrzeni

� Priorytet C:

o C.1: Duże znaczenie metropolii, miast i regionu w przestrzeni europejskiej

o C.2: Wysoka pozycja regionu w procesie kreowania rozwoju Europy

o C.3: Silny ośrodek nauki i kultury

Przedmiotowa inwestycja jest zgodna z omawianym dokumentem na poziomie następujących

priorytetów oraz celów:

� Priorytet B: Województwo śląskie regionem o powszechnej dostępności do regionalnych

usług publicznych o wysokim standardzie:

o Cel strategiczny B.3: Atrakcyjne warunki zamieszkania i wysoka jakość przestrzeni.

Projekt będący przedmiotem niniejszego opracowania wpisuje się w założenia znowelizowanej

Strategii Rozwoju Województwa i przyczynia się tym samym do osiągnięcia zakładanych w

ramach ww. dokumentu celów strategicznych.

Znaczna część miast i ich centra posiadają tereny w znaczny sposób przekształcone przez

wieloletnie kształtowanie przestrzeni związane z produkcją przemysłową. Z tego też względu

działania władz publicznych w zakresie kształtowania tych przestrzeni powinny być skierowane na

nadawanie nowych funkcji tym obszarom. Działania te powinny obejmować modernizację struktury

urbanistycznej oraz stworzenie warunków do wypoczynku i rekreacji.

Inwestycja pn. „Rewitalizacja terenów pokopalnianych po byłej KWK Mysłowice wraz z

infrastrukturą towarzyszącą” wiąże się z poprawą zagospodarowania terenu po byłej KWK Mysłowice

wraz z nadaniem mu nowych funkcji transportowych, społecznych, kulturalnych, gospodarczych.

Projekt ma na celu rozwój przyjaznych dla środowiska systemów transportu miejskiego oraz

promowanie mobilności miejskiej zgodnej z zasadami zrównoważonego transportu poprzez

usprawnienie funkcjonowania systemu transportu i znaczący wzrost wykorzystania w podróżach

niskoemisyjnych środków transportu publicznego.

Zakres przedsięwzięcia będzie związany z ulokowaniem na terenie po byłej Kopalni "Mysłowice"

funkcji komunikacyjnych zgodnych z zasadami zrównoważonego transportu, które zostaną

szczegółowo określone w Projekcie Zagospodarowania Terenów Pokopalnianych i Programie

Rewitalizacji dla Terenów Poprzemysłowych.

W związku z powyższym przedmiotowa inwestycja realizowana w Mysłowicach jest zgodna z celami

Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020”.

60

3.2.2 Regionalny Program Województwa Śląskiego na lata 2007 – 2013.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 (RPO) stanowi

najistotniejszy instrument polityki regionalnej województwa w okresie programowania 2007-2013,

spajający większość zadań realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz inne

jednostki publiczne i prywatne w ramach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Realizuje on

zapisy zawarte w Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000 – 2020, przyjętej przez

Sejmik Województwa Śląskiego dnia 4 lipca 2005 roku.

Celem głównym „Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata

2007 – 2013” jest „stymulowanie dynamicznego rozwoju, przy wzmocnieniu spójności społecznej,

gospodarczej i przestrzennej regionu”.

Rozwój należy tu rozumieć bardzo szeroko, jako proces zachodzący na wielu komplementarnych

płaszczyznach, w tym:

� gospodarczej: wzrost gospodarczy i zwiększenie zatrudnienia, rozwój technologiczny

i innowacje, restrukturyzacja i dywersyfikacja działalności gospodarczej,

� społecznej: poprawa jakości życia mieszkańców, wzbogacenie tożsamości kulturowej

i procesy integracyjne, rozwój usług i zasobów społecznych, wzrost mobilności zawodowej

i społecznej,

� środowiskowej: zmniejszenie obciążeń i polepszenie jakości środowiska przyrodniczego,

zachowanie bioróżnorodności,

� infra-techniczej: podnoszenie jakości, rozbudowa i racjonalne gospodarowanie zasobami

infrastruktury technicznej.

Prezentowany projekt jest zgodny z celami i założeniami VI Osi Priorytetowej „Zrównoważony

rozwój miast” Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013,

którego głównym celem jest Wzrost konkurencyjności przestrzeni miejskiej województwa. W ramach

działania przewidziane jest wsparcie dla obszarów zdegradowanych, przede wszystkim: powstałych w

wyniku przemian rynkowych terenów poprzemysłowych oraz niszczejących i tracących atrakcyjność,

centrów i dzielnic miast podlegających procesowi suburbanizacji. Główny nacisk położony jest na

podnoszenie wartości substancji miejskiej i nadawanie jej funkcji gospodarczych, edukacyjnych,

turystycznych, rekreacyjnych, społecznych i kulturalnych, co wynika z lokalizacji na terenie objętym

programem rewitalizacji.

Projekt realizuje cel operacyjny, jakim jest wielofunkcyjne wykorzystanie obszarów

zdegradowanych, wskazanego priorytetu, a tym samym bezpośrednio wpisuje się w Działanie VI.2

niniejszego priorytetu jakimi jest: Rewitalizacja obszarów zdegradowanych.

61

Poprzez realizacje przedmiotowego projektu nastąpi poprawa funkcjonalna i estetyczna przestrzeni

miejskiej oraz stworzenie mechanizmu zachęt do inwestowania w nowe i istniejące obiekty w

okolicach obszaru rewitalizowanego. Przedmiotowe przedsięwzięcie ma przyczynić się do odnowy

zdegradowanego obszaru miejskiego, poprawy tkanki społecznej dzielnicy i miasta, a także poprawy

ładu urbanistycznego. Będzie elementem budowania spójności gospodarczej, społecznej oraz

środowiskowej, a więc rozwoju zrównoważonego w Mysłowicach.

� Rewitalizacja terenów pokopalnianych po byłej KWK Mysłowice wraz z infrastrukturą

towarzyszącą w Mysłowicach wpisuje się w założenia Działania VI.2, Poddziałania 6.2.1.

Ponadto, niniejszy projekt zgodny jest z zapisami RPO WSL, ponieważ:

� zgodny jest z przykładowymi rodzajami projektów przedstawionymi w Poddziałaniu 6.2.1,

� Beneficjentem jest Gmina Miasto Mysłowice, co jest zgodne z dopuszczalnym typem

Beneficjentów, którzy mogą ubiegać się o dofinansowanie ze środków unijnych w ramach

Poddziałania 6.2.1,

� przedmiotowa inwestycja realizowana będzie na terenie województwa śląskiego, w mieście

na prawach powiatu,

� realizacja takiej inwestycji przyczyni się do osiągnięcia przedstawionych w niniejszym

opracowaniu celów, które wykazują spójność i odpowiadają głównym kierunkom polityki

wyznaczonym w nadrzędnych, strategicznych dokumentach na poziomie lokalnym,

regionalnym, krajowym, jak i wspólnoty, określonych dla okresu programowania 2007-2013,

w tym w Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego - Śląskie 2020,

� realizuje preferencje i wymogi wskazane w opisie Osi Priorytetowej VI., w tym Działania 6.2,

Poddziałania 6.2.1. na etapie wdrażania Programu.

3.3 Dokumenty szczebla lokalnego

3.3.1 Strategia Zrównoważonego Rozwoju dla Miasta Mysłowice do roku 2020.

Strategia Zrównoważonego Rozwoju dla Miasta Mysłowice do roku 2020 jest dokumentem,

który wytycza długofalowe cele i kierunki rozwoju miasta, mając na uwadze szeroko rozumiany stan

rozwoju miasta, istniejące i przewidywane problemy rozwojowe, aspiracje społeczności lokalnej,

sytuację rozwojową miasta oraz który określa społecznie uzgodnione działania służące osiąganiu tych

celów. Misja rozwojowa Mysłowic jest wyrazem świadomości, ze rozwój miasta jest nierozerwalnie

związany z rozwojem Aglomeracji Katowickiej, wskazując jednocześnie na szansę, jaką jest dla

Mysłowic ich położenie, tradycje i dobre połączenie komunikacyjne z otoczeniem.

W dokumencie opracowano szereg celów, które nakierowane są na rozwój miasta, przy czym

przedmiotowa inwestycja jest zgodna z następującymi:

� Rewitalizacja starych dzielnic oraz poprawa funkcjonalności centrum miasta

62

� Stworzenie warunków sprzyjających rozwojowi społecznemu miasta i jego mieszkańców oraz

eliminacja obszarów marginalizacji i wykluczenia społecznego

� Skuteczna ochrona środowiska przyrodniczego i kulturowego

Tereny po byłej KWK Mysłowice objęte są przedmiotowym projektem znajduje się w centrum Miasta

Mysłowice. W wyniku realizacji inwestycji poprawie ulegnie zdegradowany wizerunek terenów

pokopalnianych. Rewitalizacja obszaru zlokalizowanego w centrum miasta będzie miała znaczny

wpływ na właściwy rozwój społeczny wszystkich mieszkańców oddziałując również na sferę

gospodarczą. W związku z powyższym przedmiotowy projekt jest zgodny z wymienionymi powyżej

celami Strategii Zrównoważonego Rozwoju dla Miasta Mysłowice do roku 2020.

3.3.2 Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego miasta Mysłowice.

Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego miasta Mysłowice obejmuje

obszar przeznaczony do rewitalizacji w ramach niniejszej inwestycji. Działania w ramach Programu

Rewitalizacji realizują politykę przestrzenną Mysłowic, a założone działania rewitalizacyjne są zgodne

z wyznaczonymi w dokumencie kierunkami zmian struktury przestrzennej:

� Porządkowanie struktury zagospodarowania przestrzennego miasta

� Krystalizacja struktury przestrzennej

� Integracja przestrzenna i społeczna miasta

� Ład przestrzenny i jakość środowiska

3.3.3 Miejski Program Rewitalizacji dla Miasta Mysłowice na lata 2008-2013.

Miejski Program Rewitalizacji dla Miasta Mysłowice na lata 2008-2013 został przyjęty Uchwałą

nr XXV/538/08 Rady Miasta Mysłowice dnia 29 maja 2008r. Przedmiotowy projekt zgodny jest

z zapisami tego dokumentu odnoszącymi się do obszaru objętego rewitalizacją. Wpisany jest wprost

w dokument jako przedsięwzięcie przewidziane do realizacji w ramach rewitalizacji zdegradowanych

obszarów miejskich. Aby osiągnąć cel główny nacisk jest położony na zadania związane z poprawą

bezpieczeństwa, jakości i dostępności usług socjalnych, zwiększenia atrakcyjności terenów

rekreacyjnych.

Projekt spójny jest z założeniami dokumentu, a szczególnie z celem ogólnym, jakim jest:

„przywrócenie ładu przestrzeni publicznej oraz podnoszenie wartości substancji miejskiej poprzez

nadawanie i przywracanie jej funkcji gospodarczych, edukacyjnych, turystycznych, kulturalnych

rekreacyjnych i społecznych z jednoczesnym nadaniem jej wysokich parametrów jakościowych

i estetycznych”.34

34 Miejski Program Rewitalizacji dla Miasta Mysłowice na lata 2008 – 2013. Mysłowice 2008 r., s. 38.

63

4. Założenia rewitalizacji terenów pokopalnianych.

4.1 Misja programu rewitalizacji.

Efektywne zagospodarowanie terenów zdegradowanych przemysłem, odnowa substancji

mieszkaniowej i przestrzeni publicznych, pod nowe funkcje gospodarcze, kulturalne, mieszkaniowe i

rekreacyjne, gdzie mieszkańcy aktywnie uczestniczą w procesie ich rewitalizacji.

4.2 Cele strategiczne.

1. Ożywienie gospodarcze terenów poprzemysłowych oraz ich integracja z miastem.

2. Zachowanie dziedzictwa kulturowego i podniesienie walorów środowiskowych.

3. Włączenie zdegradowanych społecznie i zagrożonych marginalizacją grup mieszkańców

pokopalnianego osiedla w nurt życia społeczności Mysłowic.

4.3 Kierunki działań.

Osiągnięcie zamierzonych celów strategicznych zostanie umożliwione przez podjęcie działań,

które wyznaczone są przez następujące kierunki:

1 Kierunek działań : „Porządkowanie przestrzeni”.

2 Kierunek działań : „Pobudzanie aktywności społeczno – gospodarczej.”

3 Kierunek działań : „Integracja zamiast wykluczenia”.

4 Kierunek działań : „Dziedzictwo kulturowe i środowiskowe naszą dumą”

5 Kierunek działań : „Nowa jakość życia w miejscu pracy i zamieszkiwania

4.4 Cele operacyjne

Tabela 22 Cele operacyjne - zestawienie

Cel operacyjny Teren Teren Teren Teren

Integracja dawnej kopalni z miastem

Otwarcie terenów kopalni na miasto

Porządkowanie przestrzeni i wprowadzanie ładu przestrzennego

Rewaloryzacja zabytków

Wprowadzanie nowych funkcji

Aktywizacja gospodarcza i społeczna

Zachowanie i waloryzacja środowiska naturalnego

Rozwój terenów rekreacyjnych

Rozwój bazy sportowej i rekreacyjnej

Podniesienie jakości życia mieszkańców

Zmiana struktury demograficznej mieszkańców

64

Zmiana wizerunku terenów zdegradowanych

Włączenie grup zmarginalizowanych lub zagrożonych marginalizacją

Zakład Główny A Teren osadników i staw Hubertus III

Zakład B Przykopalniane osiedle

4.5 Cele operacyjne i działania na terenie Zakładu A i Zakładu B.

Cele operacyjne prac na terenie Zakładu A i Zakładu B mają doprowadzić do: integracji

dawnej kopalni z otaczającym układem komunikacyjnym, a także miejską zabudową mieszkalną i

usługową; otwarcia zamkniętych dotąd terenów na miasto; uporządkowania przestrzeni i

wprowadzenie ładu przestrzennego; rewaloryzacji zabytkowej architektury, włączenia dawnych i

współczesnych zabudowań, nie będących w ewidencji obiektów zabytkowych, a posiadających walory

historyczne, architektoniczne czy artystyczne, do programu rewitalizacji tego terenu; wprowadzenia

nowych funkcji do zachowanych budynków oraz na uwolnione tereny.

4.5.1 Działanie „Inwentaryzacja budynków, infrastruktury i instalacji na terenie kopalni”.

Jest działaniem o kluczowym znaczeniu. Obejmie inwentaryzację dokumentacji technicznej

obiektów i infrastruktury, a także ich spis z natury. Przeprowadzenie tego działania warunkuje

rozpoczęcie dalszych prac.

4.5.2 Działanie „Ład przestrzenny nową wartością terenów pokopalnianych”.

Doprowadzi do uporządkowania terenów Zakładu A i Zakładu B. Polegać będzie na usunięciu

zbędnych, nieużywanych instalacji takich jak przewody elektryczne, rury, przenośniki taśmowe,

podwieszane łączniki komunikacyjne i torowiska. Obejmie także budynki w złym stanie technicznym,

nie nadające się do zaadaptowania do nowych funkcji, oraz te, których chaotyczne rozmieszczenie

wprowadza nieład architektoniczny. Wkomponuje tereny pozostałych zakładów produkcyjnych (ZEC

SA, KHW SA) w strefę zabudowy śródmiejskiej o wyższych walorach architektonicznych. Działanie to

ma również doprowadzić do wyeksponowania zabytkowych budynków oraz obiektów

wartościowych. Polegać ma także na porządkowaniu, zieleni i wprowadzeniu przestrzeni publicznych.

W Zakładzie B przewiduje się zerowanie terenu. Działanie to musi być poprzedzone gruntowną

inwentaryzacją budynków i instalacji, oraz koncepcją nowego zagospodarowania terenu.

65

Fot. 26 Instalacje wokół budynku rozdzielni głównej.


4.5.3 Działanie „Nowe usługi na terenie starej kopalni”.

Polega ono na lokowaniu na terenie kopalnianym Zakładu A i Zakładu B usług i handlu,

których odbiorcami będą mieszkańcy bliższych i dalszych okolic miasta. Integralną częścią tego

działania winna być koncepcja nowego zagospodarowania tych terenów wyznaczająca nowe ich

funkcje. Na terenie Zakładu A – funkcji centrotwórczych, w zabytkowych wnętrzach preferowane są

usługi publiczne, hotelarskie, gastronomiczne, kulturalne oraz inne np. rzemiosło. Na terenie Zakładu

B lokowane winny być zakłady o ponadlokalnym, regionalnym zasięgu.

4.5.4 Działanie „Tereny kopalni otwarte dla mieszkańców”.

Działanie doprowadzi do włączenia terenów w strefę śródmiejską, wytworzenia nowych

przestrzeni publicznych, do likwidacji barier utrudniających dostęp do tego terenu oraz swobodną

komunikację pieszą i rowerową. Ma ono także na celu wyeksponowanie wartości historycznych i

architektonicznych dawnej zabudowy oraz stworzenie atrakcyjnych dla mieszkańców miejsc spotkań i

odpoczynku. Realizowany winien być sukcesywnie, w trakcie rewaloryzowania i porządkowania

poszczególnych przestrzeni. Punktem wyjścia powinno być opracowanie programu oczyszczania

terenu z niemożliwych do adaptacji budynków i zbędnych sieci, oraz likwidowania barier

architektonicznych i niepotrzebnych ogrodzeń.

4.5.5 Działanie „Integracja terenów pokopalnianych z układem komunikacyjnym miasta.”

Ma ono doprowadzić do budowy dróg łączących układ komunikacyjny miasta z terenem

kopalni.

66

Fot. 27 Brama wjazdowa kopalni.


Głównym ciągiem komunikacyjnym w Zakładzie A winna być droga publiczna, będąca

przedłużeniem ul. Towarowej. Powinna biec od skrzyżowania z ul. Bytomską, przez okolice

kopalnianej bramy wjazdowej w kierunku północnym z włączeniem do ulicy Świerczyny.

Fot. 28 Ulica Boliny w kierunku kopalni.


Układ ten dodatkowo powinien być wspomagany przedłużeniem ul. Stawowej i ul. Boliny.

Wewnętrzny układ komunikacyjny Zakładu A, będzie oparty o już istniejący układ dróg

wewnętrznych. Główną osią komunikacyjną Zakładu B, winna być droga publiczna w układzie

południkowym, łącząca rondo na skrzyżowaniu ulic Katowickiej i Bytomskiej, z ulicą Obrzeżną

Północną. Droga ta powinna krzyżować się z drogą w układzie równoleżnikowym – biegnącą od ronda

w ulicy Katowickiej (przy stacji benzynowej Schell) w kierunku wschodnim.

67

4.5.6 Działanie „Rewaloryzacja architektury zabytkowej”.

Doprowadzi do zatrzymania procesu degradacji obiektów, przez ich zabezpieczenie,

następnie do stabilizacji budynków, uzupełnienia ubytków, odnowienia elewacji obiektów zgodnie z

dokumentacją historyczną, oraz ich adaptacji do nowych funkcji i współczesnych standardów.

Zakłada również rozbudowę obiektów zabytkowych oraz budowę nowych budynków w

bezpośrednim sąsiedztwie budynków dawnych, jednak z zachowaniem dominującej roli obiektów

zabytkowych.

4.5.7 Działanie „Kopalnia miejscem spotkań mieszkańców”.

Ma wypromować teren Zakładu A i Zakładu B, jako miejsce kojarzone z nowymi funkcjami,

np. biurową, kulturalną, gastronomiczną, wypoczynkową, handlem detalicznym, a także miejscem

spotkań w uporządkowanej i zrewaloryzowanej przestrzeni publicznej. Promocja w mediach tego

obszaru winna być prowadzona w trakcie wszystkich etapów realizacji programu rewitalizacji.

4.6 Cele operacyjne i działania na terenach osadników i stawu Hubertus III.

Cele operacyjne na terenach osadników mają doprowadzić do: przywrócenia tym terenom

funkcji gospodarczych i środowiskowych; lokowania tam nowych działalności gospodarczych;

aktywizacji istniejących tam firm i do powstania nowych; pozytywnego wpływu na rynek pracy, oraz

powstania atrakcyjnych terenów rekreacyjnych.

4.6.1 Działanie „Rekultywacja osadników mułów, wód dołowych i skały płonnej”.

Dawne wyrobiska po kopalni piasku podsadzkowego wypełnione zostały mułami i skałą

płonną. Rekultywacja jest działaniem o podstawowym znaczeniu gdyż doprowadzi do możliwości

ekonomicznego wykorzystania tych terenów. Obecnie prowadzona rekultywacja osadników wód

mułowych będzie zakończona w 2015 roku. Rekultywacja składowiska skały płonnej zwiększy

potencjał omawianego obszaru przez możliwość zabudowania terenów, które obecnie są terenami

zdegradowanymi i niebudowlanymi.

4.6.2 Działanie „Odsolenie wód dołowych warunkiem poprawy środowiska”.

Działanie ma poprawić jakość odprowadzanych przez kopalnię wód dołowych przez budowę

stacji uzdatniania wody. Dzięki temu woda pobierana z osadnika i będzie mogła być wykorzystana

także do celów przemysłowych i p.poż. na terenie nowych działalności gospodarczych.

4.6.3 Działanie „Atrakcyjny teren inwestycyjny w dobrze skomunikowanym miejscu”.

Jest to system zachęt, ulg i działań promocyjnych mający doprowadzić do ulokowania się na

zrekultywowanym (osadniki ), wyzerowanym (Zakład B) i zrewitalizowanym (Zakład A) terenie

68

nowych firm. Promocja terenów osadników mułów, winna być przede wszystkim skierowana do

inwestorów branży samochodowej i transportowe, , w tym transportu multimodalnego. Lokowanie

takich działalności może pozytywnie wpłynąć na rozwój firm już działających w rejonie ul. Obrzeżnej

Północnej. Promocja terenu Zakładu B ma na celu pozyskanie inwestorów z branży handlowej i

usługowej o ponadlokalnym charakterze. Promocja Zakładu Głównego A akcentować powinna

wartości zabytkowe obiektów, dziedzictwo kulturowe tego terenu, i skierowana winna być do

inwestorów, których działalność będzie je respektować. Działanie ma również promować walory

środowiskowe terenów wokół stawów Hubertus.

4.6.4 Działanie „Rekreacyjne tereny wokół zbiornika wód dołowych”

Działanie ma doprowadzić do rekultywacji terenów otaczających osadnik wód dołowych, do

uporządkowania zieleni, wprowadzenia nowych nasadzeń oraz budowę systemu ścieżek spacerowych

i rowerowych, jako dróg dojścia do terenu rekreacyjnego wokół zbiornika Hubertus III. Połączenie

tych terenów, biegnącymi wzdłuż Przemszy, ścieżkami rowerowymi i spacerowymi, z Osiedlem

Piasek, Parkiem Zamkowym, Promenadą, oraz Trójkątem Trzech Cesarzy znacznie wzbogaci ofertę

aktywnego spędzania wolnego czasu przez mieszkańców miasta Mysłowice i miast sąsiednich.

4.7 Cele operacyjne i działania na terenach zielonych – staw Hubertus III.

Cele operacyjne na terenach otaczających zbiornik Hubertus III mają doprowadzić do

uporządkowania przestrzeni, skomunikowaniem jej oraz podniesienia jej walorów rekreacyjnych i

środowiskowych.

4.7.1 Działanie „Porządkowanie przestrzeni rekreacyjnej wokół stawu Hubertus III.”

Działanie polegające na usunięci z terenu zbędnych instalacji, likwidacji dzikich wysypisk oraz

porządkowaniu zieleni – wycięciu samosiejek, zakomponowaniu nowych grup i soliterów. Konieczna

jest także budowa systemu komunikacji spacerowej – pieszej i rowerowej, oraz przebudowa drogi

dojazdowej. System komunikacyjny powinien połączyć te tereny z obszarem sąsiednim i miastem.

4.7.2 Działanie „Ochrona i rozwój siedlisk fauny”

Działanie polegające na identyfikacji i inwentaryzacji flory i siedlisk fauny oraz ochronie tych

miejsc. Nasadzenia odpowiedniej roślinności oraz takie przeprowadzenie układu komunikacyjnego,

by ochronić te miejsca przed zbytnią ingerencją, ma doprowadzić do ich rozwoju. Działanie to

obejmie także zaangażowanie dzieci i młodzieży w dokarmianie lokalnej fauny w czasie zimy.

4.7.3 Działanie „Rozwój bazy rekreacyjnej i sportowej.”

Celem tego działania będzie stworzenie miejsca rekreacji i wypoczynku sobotnio –

niedzielnego dla mieszkańców okolicznych osiedli – głównie z Sosnowca i Mysłowic. Uporządkowane i

69

odnowione powinny zostać urządzenia sportowe i zabawowe. Także na nowo powinna być

zorganizowana plaża i jej bezpośrednie otoczenie.

4.8 Cele operacyjne i działania na terenie osiedla robotniczego i terenach przyległych.

Cele operacyjne działań rewitalizacyjnych prowadzonych na terenie przykopalnianego osiedla

robotniczego mają doprowadzić do podniesienia jakości życia jego mieszkańców, zmienić strukturę

demograficzną, oraz wizerunek osiedla, zaktywizować postawy mieszkańców, oraz włączyć ich w

nurt życia miasta.

4.8.1 Działanie „Kamienice przy ulicy Świerczyny wizytówką Piasku”.

Wschodnia pierzeja ulicy Świerczyny, zabudowana jest kamienicami, o dużych w skali

Mysłowic, wartościach architektonicznych. Ich stan zachowania jest zły - elewacje mają liczne

uszkodzenia, ubytki, pokryte są rysunkami, napisami i wieloletnią warstwą brudu.

Fot. 29 Ulica Świerczyny.


Działanie ma na celu odnowienie części wspólnych kamienic takich jak: bramy, klatki schodowe i

elewacje. Polegać ma na usunięciu wtórnych ingerencji, oczyszczeniu powierzchni ścian i detalu,

uzupełnieniu ubytków, odnowienie zachowanej, oryginalnej stolarki drzwiowej i bram.

Zabezpieczeniu powinny podlegać odnowione elewacje, substancjami umożliwiającymi łatwe

usuwanie grafitti.

70

4.8.2 Działanie „Standard mieszkań wyznacznikiem atrakcyjności osiedla”.

Działanie mające doprowadzić do podniesienia standardu mieszkań, przez sukcesywną

zamianę ogrzewania węglowego na sieciowe, remonty zwalnianych mieszkań, remonty klatek

schodowych. W ramach tego działania powinny być wypracowane systemowe rozwiązanie ulg

finansowych dla mieszkańców, którzy we własnym zakresie ulepszają substancję mieszkaniową.

/Program Małych Ulepszeń/.

4.8.3 Działanie „Mój dom – mój plac.”

Zespół działań, których efektem będzie zwiększenie poczucia tożsamości lokalnej. Działania

głównie w sferze społecznej mające zaangażować mieszkańców w prace projektowe, a następnie

współudział w uporządkowaniu i przekształceniach przestrzeni podwórek (nasadzenia drzew,

krzewów i trawników, instalacja urządzeń zabawowych, ławek itp.).Działania te mają zapobiec

późniejszym dewastacjom i zniszczeniom przestrzeni, które są przekształcone, oswojone i uznawane

przez mieszkańców za własne. Mają także zintegrować mieszkańców.

4.8.4 Działanie „Młoda i aktywna społeczność”.

Działanie mające najpierw zatrzymać, a następnie przerwać tendencję zwiększania ilości

mieszkań socjalnych na terenie przykopalnianego osiedla. Po uzyskaniu efektów działań w sferze

gospodarczej i społecznej, standard zwalnianych mieszkań socjalnych winien być systematycznie

podnoszony, a następnie mieszkania te wynajmowane głównie młodym najemcom, którzy akceptują

niewielki metraż tych mieszkań. Efektem tych działań będzie zmiana struktury demograficznej

mieszkańców osiedla, zwiększenie aktywności gospodarczej mieszkańców oraz zmniejszenie ilości

osób bezrobotnych i zależnych od pomocy MOPS.

4.8.5 Działanie „Ciekawa oferta spędzania wolnego czasu.”

Działanie polegające na budowie zaplecza sportowego i rekreacyjnego na terenie osiedla:

ścieżek rowerowych i spacerowych łączących osiedle z terenami rekreacyjnymi wokół stawu

Hubertus III i z Parkiem Zamkowym; budowie sali sportowej wraz z zapleczem przy Zespole Szkół

Sportowych; remoncie pomieszczeń zaplecza, drogi dojazdowej i parkingu przy klubie sportowym

Górnik 09; budowie boisk, urządzeń sportowych i zabawowych na terenie osiedla; rozbudowie,

remoncie lub budowie nowej pływalni oraz Muzeum Miasta na terenie Zakładu Głównego A.

4.8.6 Działanie „Moje sprawy w moich rękach.”

Działania zmierzające do zwiększenia aktywności zawodowej mieszkańców osiedla, przez

wprowadzenie klauzul społecznych do postępowań przetargowych na terenie rewitalizowanym,

przygotowywanie mieszkańców do tworzenia podmiotów ekonomii społecznej, prowadzenie szkoleń

71

zawodowych w specjalnościach, które będą poszukiwane przez firmy lokujące się na terenie

rewitalizowanym. Działanie ma również doprowadzić do stworzenia systemu zachęt i zapomóg dla

osób mieszkających na terenie rewitalizowanym i rozpoczynających działalność gospodarczą.

Ważnym elementem będzie także wypracowanie działań promocyjnych zmieniających wizerunek

przykopalnianego osiedla i nastawienie Mysłowiczan do Osiedla Piasek.

4.8.7 Działanie „Bezpieczny Piasek”.

To zespół działań głównie prewencyjnych, takich jak eliminacja miejsc nieoświetlonych,

zrujnowanych budynków, nieuporządkowanej zieleni, montaż monitoringu. To także działania

uświadamiające mieszkańców jak ustrzec się przed napaścią i kradzieżami, jak zabezpieczyć swoje

mienie oraz jak reagować na wykroczenia i przestępstwa. Działania te obejmą wypracowanie

systemu działań operacyjnych policji i straży miejskiej zmierzających do minimalizowania zagrożeń i

zwiększenia bezpieczeństwa na terenie rewitalizowanym.

4.9 Zestawienie działań w obszarze rewitalizowanym.

W celu przeprowadzenia rewitalizacji na terenie pokopalnianym, należy w sposób

skoordynowany przeprowadzić działania w sferach: architektonicznoprzestrzennej , gospodarczej,

społecznej i środowiskowej.

4.9.1 Sfera architektonicznoprzestrzenna

Działanie 4.5.1. „Inwentaryzacja budynków, infrastruktury i instalacji na terenie kopalni.”

Działanie 4.5.2. „Ład przestrzenny nową wartością terenów pokopalnianych.”

Działanie 4.5.4. „Tereny kopalni otwarte dla mieszkańców.”

Działanie 4.5.5. „Integracja terenów pokopalnianych z układem komunikacyjnym miasta.”

Działanie 4.5.6. „Rewaloryzacja architektury zabytkowej.”

Działanie 4.8.1. „Kamienice przy ulicy Świerczyny wizytówką Piasku.”

Działanie 4.8.2. „Standard mieszkań wyznacznikiem atrakcyjności osiedla.”

Działanie 4.8.3. „Mój dom – mój plac.”

Działanie 4.8.5. „Ciekawa oferta spędzania wolnego czasu.”

4.9.2 Sfera gospodarcza

Działanie 4.5.3. „Nowe usługi na terenie starej kopalni.”

Działanie 4.6.3. „Atrakcyjny teren inwestycyjny w dobrze skomunikowanym miejscu.”

Działanie 4.8.6. „Moje sprawy w moich rękach.”

4.9.3 Sfera społeczna

Działanie 4.5.4. „Tereny kopalni otwarte dla mieszkańców.”

72

Działanie 4.5.7. „Kopalnia miejscem spotkań mieszkańców.”

Działanie 4.8.2. „Standard mieszkań wyznacznikiem atrakcyjności osiedla.”

Działanie 4.8.3. „Mój dom – mój plac.”

Działanie 4.8.4. „Młoda i aktywna społeczność.”

Działanie 4.8.5. „Moje sprawy w moich rękach.”

Działanie 4.8.7. „Bezpieczny Piasek.”

Działanie 4.6.4. „Rekreacyjne tereny wokół zbiornika wód dołowych.”

Działanie 4.7.1. „Porządkowanie przestrzeni rekreacyjnej wokół stawu Hubertus III.”

Działanie 4.7.3. „Rozwój bazy rekreacyjnej i sportowej.”

4.9.4 Sfera środowiskowa

Działanie 4.6.1. „Rekultywacja osadników mułów, wód dołowych i skały płonnej.”

Działanie 4.6.2. „Odsolenie wód dołowych warunkiem poprawy środowiska.”

Działanie 4.7.2. „Ochrona i rozwój siedlisk fauny.”

Działanie 4.7.3. „Rozwój bazy rekreacyjnej i sportowej.”

4.10 Działania zintegrowane.

4.10.1 Ramy czasowe, powiązanie i spójność działań.

Ze względu na strukturę obszaru pokopalnianego, działania rewitalizacyjne mogą być

prowadzone równolegle i niemal niezależnie od siebie na 5 obszarach problemowych: w Zakładzie

Głównym A, w Zakładzie B, na terenie osadników i stawu Hubertus III oraz w przykopalnianym

osiedlu. Jednak winny być one zintegrowane. Ich właściwe skoordynowanie, wzajemne przenikanie

oraz oddziaływanie na siebie, doprowadzi do maksymalizacji pozytywnych skutków działań, efektu

synergii przestrzennej i efektu skali.

Zaproponowane działania zostały podzielone na etapy. Etap I obejmuje lata 2013 – 2015,etap II

obejmuje lata 2015 – 2017, etap III to lata 2017 – 2020, a etap IV od roku 2020 do 2024 . Wykonanie

jednego etapu na danym obszarze, warunkuje rozpoczęcie prac etapu następnego. Postęp działań

wieloetapowych lub prowadzonych przez wszystkie okresy uzależniony jest od postępu działań z nimi

spójnych.

Na terenach Zakładu Głównego A i Zakładu B, pierwszym etapem prac jest Działanie 4.5.1.

„Inwentaryzacja budynków, infrastruktury i instalacji na terenie kopalni”. W poszczególnych

zakładach prace te mogą być wykonywane niezależnie od siebie, a późniejsze ukończenie działań w

jednym z zakładów, nie zahamuje rozpoczęcia realizacji etapu II, na terenie zakładu, który ukończył

etap I. W pierwszym etapie winny być wykonane prace rekultywacyjne na terenie osadników

mułowych – działanie 4.6.1. „Rekultywacja osadników mułów, wód dołowych i skały płonnej”. W tym

73

etapie przewiduje się również wykonywanie środowiskowych prac inwentaryzacyjnych (4.7.2.

„Ochrona i rozwój siedlisk fauny.”) , a także prac porządkujących przestrzeń na terenach

rekreacyjnych – działanie 4.7.1. „Porządkowanie przestrzeni rekreacyjnej wokół stawu Hubertus III.”

Jednak bez wykonania inwentaryzacji, niemożliwe jest podjęcie prac porządkujących przestrzeń na

terenach zielonych, w Zakładzie A, a tym bardziej zerowanie terenu Zakładu B. W harmonogramie

czasowym prace porządkujące i inwestycyjne, na terenie osadników mułowych i w Zakładzie B,

zdecydowanie wyprzedzać będą takie prace w Zakładzie A. Spowodowane jest to dużym nasyceniem

infrastruktury, budynków oraz pracujących i niezidentyfikowanych sieci w Zakładzie Głównym A. Ich

inwentaryzacja może trwać nawet dwa etapy prac. Od pierwszego etapu powinny ruszyć prace na

obszarze przykopalnianego osiedla. Działania: 4.8.3. „Mój dom – mój plac.”- przez dwa etapy, oraz

przez cały okres rewitalizowania tych terenów działania: 4.8.2. „Standard mieszkań wyznacznikiem

atrakcyjności osiedla”, 4.8.4. „Młoda i aktywna społeczność”, 4.8.5. „Ciekawa oferta spędzania

wolnego czasu”, 4.8.6. „Moje sprawy w moich rękach” oraz działanie 4.8.7. „Bezpieczny Piasek”.

Działania w sferze społecznej , ze swej natury są działaniami wieloletnimi i winny wyprzedzać prace w

sferze architektonicznoprzestrzennej czy gospodarczej. A ich właściwe przeprowadzenie jest

warunkiem akceptacji zmian przez społeczność lokalną oraz trwałości i sukcesu rewitalizacji.

Przez wszystkie etapy powinny być prowadzone także działania promocyjne skierowane do

społeczności lokalnej i na rynki zewnętrzne.(działanie4.6.3.„Atrakcyjny teren inwestycyjny w dobrze

skomunikowanym miejscu”.

Etap II rewitalizacji terenów pokopalnianych, obejmujący lata 2015 – 2017, to kontynuacja

inwentaryzacji w Zakładzie Głównym A oraz rozpoczęcie zerowania terenu w Zakładzie B. – czyli

działania 4.4.2.„Ład przestrzenny nową wartością terenów pokopalnianych”. Działanie to, na terenie

Zakładu B, może być wykonywane równocześnie z budową nowego układu komunikacyjnego na tym

obszarze - 4.4.5. „Integracja terenów kopalnianych z układem komunikacyjnym miasta.” W tym

etapie winno się opracować strategię i rozpocząć promocję tych terenów i prowadzić ją do końca

programu rewitalizacji terenów pokopalnianych – działanie 4.5.7. „Kopalnia miejscem spotkań

mieszkańców”.

Po zakończeniu rekultywacji osadników mułowych i zainicjowaniu lokowania się tam nowych

przedsiębiorstw, winno być rozpoczęte działanie 4.6.2.„ Odsolenie wód dołowych warunkiem

poprawy środowiska”, oraz działanie 4.6.4. „Rekreacyjne tereny wokół zbiornika wód dołowych”

(przewidziane także w etapie III). Równoczesne podjęcie sukcesywnych prac trójetapowego

działania: 4.7.3. „Rozwój bazy rekreacyjnej i sportowej” pozwoli zagospodarować znaczną część

dotąd zdegradowanych terenów po wyrobiskach piasku podsadzkowego.

74

Tabela 23 Etapy prac i działania rewitalizacyjne.

Działania

Etap

I

Etap

II

Etap

III

Etap

IV

4.5.1. „Inwentaryzacja budynków, infrastruktury i instalacji […] kopalni”.

4.5.1. „Inwentaryzacja budynków, infrastruktury i instalacji […] kopalni”.

4.5.2. „Ład przestrzenny nową wartością terenów pokopalnianych”.

4.5.2. „Ład przestrzenny nową wartością terenów pokopalnianych”.

4.5.3. „Nowe usługi na terenie starej kopalni”.

4.5.3. „Nowe usługi na terenie starej kopalni”.

4.5.4. „Tereny kopalni otwarte dla mieszkańców”.

4.5.5. „Integracja terenów […] z układem komunikacyjnym miasta.”

4.5.6. „Rewaloryzacja architektury zabytkowej”.

4.5.7. „Kopalnia miejscem spotkań mieszkańców”.

4.4.7. „Kopalnia miejscem spotkań mieszkańców”.

4.6.1. „Rekultywacja osadników mułów, wód dołowych i skały płonnej”.

4.6.2. „Odsolenie wód dołowych warunkiem poprawy środowiska”.

4.6.3.„Atrakcyjny teren […] w dobrze skomunikowanym miejscu”.



4.6.4. „Rekreacyjne tereny wokół zbiornika wód dołowych”

4.7.1. „Porządkowanie przestrzeni […]wokół stawu Hubertus III.”

4.7.2. „Ochrona i rozwój siedlisk fauny.”

4.7.3. „Rozwój bazy rekreacyjnej i sportowej.”

4.8.1. „Kamienice przy ulicy Świerczyny wizytówką Piasku”.

4.8.2. „Standard mieszkań wyznacznikiem atrakcyjności osiedla”.

4.8.3. „Mój dom – mój plac.”

4.8.4. „Młoda i aktywna społeczność”.

4.8.5. „Ciekawa oferta spędzania wolnego czasu.”

4.8.6. „Moje sprawy w moich rękach”.

4.8.7. „Bezpieczny Piasek”.

Zakład Główny A Teren osadników i staw Hubertus III

Zakład B Przykopalniane osiedle

75

Etap III obejmujący lata 2017 – 2020 to czas inicjacji rozwoju nowych funkcji, budowy firm i

działalności na wyzerowanym i dobrze skomunikowanym terenie Zakładu B - działanie 4.5.3. „Nowe

usługi na terenie starej kopalni”. To także okres zasadniczej części działania 4.5.2. „Ład przestrzenny

nową wartością terenów pokopalnianych” w Zakładzie Głównym A, oraz czas wprowadzania w tym

zakładzie dwuetapowych działań mających gruntownie zmienić funkcję i wizerunek tego miejsca –

działania: 4.5.6. „Rewaloryzacja architektury zabytkowej”, 4.5.5. „Integracja terenów kopalnianych z

układem komunikacyjnym miasta” oraz 4.5.3. „Nowe usługi na terenie starej kopalni”. W miarę

postępu wymienionych prac, sukcesywnie winno być wprowadzane działanie 4.5.4. „Tereny kopalni

otwarte dla mieszkańców”. W tych latach przewidziane zostało także rozpoczęcie dwuetapowych

działań, mających zmienić wizerunek głównej ulicy osiedla mieszkaniowego – 4.8.1. „Kamienice przy

ulicy Świerczyny wizytówką Piasku”, poprzedzonych prowadzonymi programami społecznymi.

W IV etapie przewiduje się kontynuację i finalizację zaproponowanych działań. Etap ten obejmuje

lata 2020 – 2024.

4.10.2 Przenikanie się działań w sferze społecznej z pozostałymi działaniami.

Działania w sferze społecznej winny wyprzedzać prace w sferze gospodarczej oraz

architektonicznoprzestrzennej i środowiskowej, by umożliwić akceptację i dostosowanie się

społeczności z terenów rewitalizowanych do przeprowadzanych zmian. Powinny być one

prowadzone w sposób zintegrowany, przy czym istotne jest włączenie mieszkańców w cały proces

dokonywanych przemian.

Podstawowym działaniem w sferze społecznej, powiązanym ze sferą gospodarczą, jest działanie

4.7.6. „Moje sprawy w moich rękach”. Jego realizacja wymaga współpracy Operatora Rewitalizacji,

Powiatowego Urzędu Pracy, Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej i organizacji pozarządowych

zaangażowanych w proces rewitalizacji. Działanie to rozpoczyna się w momencie przygotowywania

dokumentacji przetargowej na prace w obszarze rewitalizowanym. Umieszczanie klauzul społecznych

w specyfikacjach istotnych warunków zamówienia, przygotowywanie mieszkańców do tworzenia

podmiotów ekonomii społecznej, system szkoleń zawodowych, promocja spółdzielni socjalnych, ulgi

i pomoc dla rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej, to podstawowe elementy

ograniczania bezrobocia. Umożliwią one wykonywanie prac na terenie rewitalizowanym przez osoby i

firmy z tego terenu. Szkolenia zawodowe powinny być prowadzone z odpowiednim wyprzedzeniem, i

w specjalnościach, które będą preferowane przez firmy lokujące się na terenach pokopalnianych.

Ze sferą gospodarczą mocno powiązane są też działania: 4.7.4. „Młoda i aktywna społeczność” oraz

4.7.5. „Ciekawa oferta spędzania wolnego czasu” prowadzone w serze architektonicznoprzestrzennej

76

i społecznej. Celem tych działań jest zmiana struktury demograficznej osiedla, pozytywne zmiany na

tutejszym rynku pracy , aktywizacja gospodarcza mieszkańców tej części miasta oraz zatrzymanie a

następnie odwrócenie spirali degradacji społecznej mieszkańców przykopalnianego osiedla. Mają one

także doprowadzić do zmiany nastawienia młodych Mysłowiczan do Osiedla Piasek, zatrzymać

odpływ mieszkańców z tego osiedla, a następnie zwiększyć chęć osiedlenia się na tym terenie.

Równie ważnymi przedsięwzięciami w sferze społecznej, wyprzedzającymi prace inwestycyjne, są

działania: 4.7.3. „Mój dom – mój plac.” oraz 4.4.7. „Kopalnia miejscem spotkań mieszkańców”. Przez

włączenie mieszkańców w prace projektowe, a następnie współdziałanie z nimi w przekształceniach

przestrzeni, zwiększy się identyfikację mieszkańców z tym terenem. Akceptacja dokonywanych zmian

i utożsamianie się z nowym otoczeniem zapobiegnie dewastacjom i zniszczeniom , po realizacji

działań: 4.7.1. „Kamienice przy ulicy Świerczyny wizytówką Piasku”, 4.4.6. „Rewaloryzacja

architektury zabytkowej”, 4.7.2. „Standard mieszkań wyznacznikiem atrakcyjności osiedla”, 4.5.4.

„Rekreacyjne tereny wokół zbiornika wód dołowych”, 4.6.3. „Rozwój bazy rekreacyjnej i sportowej.”

77

5. System wdrażania.

5.1 Możliwości finansowania

Pierwszy etap prac rewitalizacyjnych finansowany będzie ze środków budżetowych miasta,

środków zewnętrznych, oraz mechanizmów komercyjnych. Ciężar finansowania w początkowej fazie

procesu rewitalizacyjnego zwykle ponosi samorząd, który w miarę pojawiania się efektów tych

działań, stopniowo się wycofuje, na rzecz innych uczestników. Funduszami zewnętrznymi są środki

Unii Europejskiej – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Europejski Fundusz Społeczny.

Środowiskowe prace inwentaryzacyjne, działania 4.7.1. „Porządkowanie przestrzeni rekreacyjnej

wokół stawu Hubertus III”, 4.7.2. „Ochrona i rozwój siedlisk fauny”, 4.6.1. „Rekultywacja osadników

mułów, wód dołowych i skały płonnej” współfinansowane mogą być z Norweskiego Mechanizmu

Finansowego, Szwajcarsko – Polskiego Programu Współpracy, Narodowego Funduszu Ochrony

Środowiska i Gospodarki Wodnej, Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego, a

w przypadku lokowania się tam inwestorów prywatnych, również z Inicjatywy JESSICA.

Finansowanie konsultacji społecznych wspomóc może Szwajcarsko – Polski Program Współpracy,

Norweski Mechanizm Finansowy.

Działania społeczne realizowane na terenie osiedla przykopalnianego finansowane będą głównie z

Europejskiego Funduszu Społecznego – PO Kapitał Ludzki pozyskiwane na konkretne projekty przez

operatora rewitalizacji oraz działające na tych terenach organizacje pozarządowe. W realizacji

programów społecznych finansowanie ich oparte może być także o Państwowy Fundusz Osób

Niepełnosprawnych.

Dodatkowym źródłem finansowania prac rewitalizacyjnych może być dochód z naliczonej renty

planistycznej z tytułu uchwalenia mpzp oraz system zachęt i zwolnień od podatków lokalnych dla

uczestników programu rewitalizacji.

5.2 Formy zarządzania – Powiernik/Operator Rewitalizacji.

Program rewitalizacji terenów pokopalnianych jest ogólnym planem działań. Jest wspólnym

dokumentem Urzędu Miasta Mysłowice oraz Katowickiego Holdingu Węglowego S.A.

przygotowanym w celu rozpoczęcia procesu odnowy zdegradowanych terenów pokopalnianych.

Kolejnym krokiem w tych działaniach będzie zawarcie umowy między UM Mysłowice i KHW S.A.

oraz powołanie podmiotu, do realizacji tego programu.

Do przeprowadzenia procesu rewitalizacji terenów pokopalnianych powołany zostanie

podmiot operacyjny – spółka prawa handlowego. Podmiot ten będzie operatorem/powiernikiem

rewitalizacji.

78

Operator/powiernik rewitalizacji będzie wykonywał zadania na własną odpowiedzialność,

lecz w imieniu i w interesie gminy, oraz porozumienia gminy z innymi podmiotami np. (KHW S.A.,

ŚlDSM, inne podmioty). Podstawą wykonywania zadań przez operatora/powiernika rewitalizacji

będzie umowa zawarta pomiędzy nim a gminą. Umowa taka powinna określać: zadania operatora/

powiernika rewitalizacji, zakres pełnomocnictw oraz wynagrodzenie. Operator/powiernik

rewitalizacji musi spełniać następujące wymogi zapisane w umowie: musi być niezależny od

interesariuszy, na rzecz których wykonuje prace; musi być niezależny od podmiotów, którym zleca do

wykonania jakiekolwiek prace; wykaże, że posiada odpowiednie wykształcenia lub praktykę do

wykonania powierzonych mu zadań; corocznie podda się audytowi wykonywanemu przez firmę

zewnętrzną. Majątek operatora/powiernika będzie odrębny od majątku powierzonego mu, w celu

wykonywania zadań rewitalizacyjnych.

Zadania wykonywane przez operatora/powiernika będą zgodne z powierzonym mu do realizacji

programem rewitalizacji. Będą polegać na zarządzaniu i koordynowaniu procesu rewitalizacji, na

wypracowaniu i realizowaniu metody współpracy z interesariuszami prymarnymi i sekundarnymi35;

na przygotowaniu planistycznym – scalaniem i nowym podziale określonych w umowie terenów; na

opracowaniu koncepcji nowego zagospodarowania; wykonywaniu niezbędnych, zgodnych z

programem rewitalizacji prac – zerowaniu terenu, a następnie sprzedaży podmiotom

zainteresowanym (model francuski) lub doprowadzeniu inwestycji „pod klucz” – a następnie

sprzedaży lub dzierżawie (model niemiecki). Będą obejmować prace w sferze

architektonicznoprzestrzennej, gospodarczej, środowiskowej, a także społecznej.

5.3 Współpraca i główni interesariusze programu rewitalizacji.

Jednym z głównych zadań operatora/powiernika rewitalizacji będzie wypracowanie metod

współpracy, a następnie współpraca z interesariuszami programu. Współpraca taka będzie polegała

przede wszystkim na poznawaniu opinii, wniosków i uwag wypracowywanych w procesie

partycypacji społecznej, a następnie wprowadzaniu rozwiązań, na etapie budowy koncepcji,

projektowania i realizacji zadań. Interesariuszami prymarnymi na terenie rewitalizacji pokopalnianej

są: Katowicki Holding Węglowy S.A., Urząd Miasta Mysłowice, Zakłady Energetyki Cieplnej S.A., Śląsko

Dąbrowska Spółka Mieszkaniowa Sp. z o.o., prywatni właściciele nieruchomości i firm z rejonu

przykopalnianego osiedla, Miejski Zarząd Gospodarki Komunalnej, Zespół Szkół Sportowych, Miejski

Ośrodek Pomocy Społecznej, społeczność lokalna i Rada Osiedla Piasek, Parafia św. Krzyża,

35 Interesariusze to osoby, grupy osób, organizacje, podmioty gospodarcze, które mogą mieć bezpośredni lub

pośredni wpływ na realizację działań oraz mogą podlegać wpływowi tych działań. Interesariusze prymarni w sposób bezpośredni odczują efekt danego działania, sekundarni skutki działań odczują w sposób pośredni.

79

organizacje pozarządowe. Interesariuszami takimi staną się również inwestorzy, którzy w trakcie

realizacji programu rewitalizacji będą lokować swoje firmy na tym terenie.

Operator/powiernik rewitalizacji ma również współpracować z interesariuszami sekundarnymi, do

których należą właściciele firm w rejonie ul. Obrzeżnej Północnej i Katowickiej, wspólnoty

mieszkaniowe, właściciele nieruchomości oraz mieszkańcy Osiedla Piasek, Bończyka – Tuwima, Stare

Miasto.

6. Partycypacja społeczna.

Program rewitalizacji winien być przygotowany zgodnie z zasadami partycypacji społecznej.

Dlatego przed włączeniem niniejszego programu do mysłowickiego Lokalnego Programu Rewitalizacji

i przed podjęciem stosownej uchwały przez Radę Miasta Mysłowice, winien być on skonsultowany z

interesariuszami. Operator/powiernik rewitalizacji winien rozpatrzyć uwagi, a następnie po

społecznych uzgodnieniach uwzględnić je w programie - działaniach i zadaniach.

6.1 System konsultacji społecznych w poszczególnych podokresach procesu rewitalizacji.

Partycypacja społeczna w procesie budowania i realizacji programu rewitalizacji terenów

pokopalnianych, będzie się opierać o działania projektu „Aktywowani - edukacja obywatelska

organizacji pozarządowych w zakresie rozwoju aktywności na rzecz rewitalizacji społecznej”36.

Fot. 30 Spotkanie sieciujące projektu "Aktywowani..."

Źródło: Z.S.

Efekty pracy zespołu planistycznego oraz konsultacji społecznych prowadzonych w ramach

tego projektu, włączone zostaną w niniejszy dokument. Operator/powiernik rewitalizacji winien

36 Projekt finansowany jest w ramach Szwajcarsko – Polskiego Programu Współpracy.

80

aktywnie włączyć się w prace Stowarzyszenia CIS, będącego liderem tego projektu, w celu

przeprowadzenia konsultacji niniejszego programu rewitalizacji oraz jego promocji w lokalnej

społeczności.

Współudział społeczności lokalnej w planowaniu i realizacji działań rewitalizacyjnych powinien mieć

miejsce we wszystkich etapach procesu

6.2 Operator konsultacji społecznych.

Operatorem konsultacji społecznej powinna być organizacja pozarządowa działająca na terenach

rewitalizowanych. Wspólnie z operatorem/powiernikiem rewitalizacji oraz interesariuszami,

wypracuje ona system i procedury partycypacyjne. Wskazane jest również by ta sama organizacja

przeprowadziła cały proces konsultacji społecznych.

7. System monitorowania i ewaluacji procesu rewitalizacji.

Operator rewitalizacji zobowiązany jest do systematycznego zbierania i analizowania ilościowych

i jakościowych danych z realizacji zadań. Gromadzone i analizowane informacje winny obejmować

zakres rzeczowy i finansowy, w celu opracowywania sprawozdań, na potrzeby kontroli, zarządzania

jakością i zmianą, na potrzeby ewaluacji oraz zarządzania partycypacją. Monitoring rzeczowy,

finansowy i monitoring ryzyk obejmie:

- postęp prac, (monitoring rzeczowy)

- realizację budżetu, (monitoring finansowy)

- zmieniające się uwarunkowania zewnętrzne, (monitoring widnokręgu).37

Monitoring rzeczowy obejmujący przede wszystkim postęp rac i terminowość ich wykonywania

będzie prowadzony w oparciu o wskaźniki rezultatu i produktu.

37 W. Jarczewski, J. Jeżak. System monitorowania rewitalizacji. Kraków 2010, s. 108.

81

Tabela 24 Zestawienie proponowanych wskaźników produktu i rezultatu w odniesieniu do działań.38

Lp. Działanie Wskaźnik produktu Wskaźnik rezultatu

1

4.5.1 Działanie „Inwentaryzacja budynków, infrastruktury i instalacji na terenie kopalni”.

1. Długość zinwentaryzowanych sieci: m.b. 2. Powierzchnia zinwentaryzowanych

terenów: ha 3. Liczba zinwentaryzowanych obiektów na

terenie rewitalizowanym: szt. 4. Liczba dokumentacji technicznej objętej

inwentaryzacją: szt.

1. Powierzchnia obszaru zdiagnozowanego dla celów rewitalizacji w wyniku inwentaryzacji: ha

2

4.5.2 Działanie „Ład przestrzenny nową wartością terenów pokopalnianych”.

1. Powierzchnia wyzerowanych/uporządkowanych terenów: ha

2. Liczba usuniętych/wyburzonych obiektów: szt.

3. Liczba zmodernizowanych budynków/obiektów: szt.

1. Liczba osób korzystających z uporządkowanej infrastruktury: os./rok

3 4.5.3 Działanie „Nowe usługi na terenie starej kopalni”.

1. Liczba nowych funkcji/usług ulokowanych na wyzerowanym/uporządkowanym terenie: szt.

2. Liczba nowych obiektów usługowych: szt. 3. Liczba zaadaptowanych/istniejących

obiektów na usługi: szt. 4. Liczba firm ulokowanych w

nowych/zaadaptowanych /istniejących obiektach: szt.

1. Liczba firm ulokowanych w nowych/zaadaptowanych /istniejących obiektach: szt.

4

4.5.4 Działanie „Tereny kopalni otwarte dla mieszkańców”.

1. Liczba zlikwidowanych barier przestrzennych utrudniających dostęp do terenu: szt.

2. Długość utworzonych ciągów pieszych i rowerowych: m.b.

3. Powierzchnia przestrzeni publicznej otwartej dla mieszkańców: ha

1. Liczba osób korzystających z udostępnionej przestrzeni publicznej: os./rok

5

4.5.5 Działanie „Integracja terenów pokopalnianych z układem komunikacyjnym miasta.”

1. Długość wybudowanych dróg: m.b. 2. Długość zmodernizowanych odcinków

dróg: m.b.

1. Natężenie ruchu na wybudowanych/zmodernizowanych obcinkach dróg: szt./h 2. Powierzchnia skomunikowanych terenów w wyniku budowy/modernizacji dróg: ha

6

4.5.6 Działanie „Rewaloryzacja architektury zabytkowej”.

1. Powierzchnia elewacji poddanej renowacji: m²

2. Kubatura wyremontowanych obiektów bud.: m³

3. Ilość odnowionych obiektów bud.: szt.

1. Liczba osób korzystających z obiektów: os./rok

7 4.5.7 Działanie „Kopalnia miejscem spotkań mieszkańców”.

1. Liczba działań promocyjnych podjętych w celu promocji terenu: szt.

1. Liczba osób korzystających z funkcji terenów/obiektów zrewitalizowanych: os./rok

8

4.6.1.Działanie „Rekultywacja osadników mułów, wód dołowych i skały płonnej”.

1. Powierzchnia zrekultywowanych terenów: ha

1. Liczba nowych usług ulokowanych na zrekultywowanym terenie: szt.

9 4.6.2 Działanie „Odsolenie wód dołowych warunkiem poprawy środowiska”.

1. Ilość wybudowanych obiektów: szt.

1. Ilość uzdatnionej wody: m³

38 Oprac. A. Jedynak, J. Mąka. U.M. Mysłowice

82

10

4.6.3 Działanie „Atrakcyjny teren inwestycyjny w dobrze skomunikowanym miejscu”.

1. Ilość działań promocyjnych: szt. 2. Ilość programów pomocowych: szt.

1. Liczba nowych funkcji/usług: szt. 2. Liczba nowo otwartych przedsiębiorstw: szt.

11

4.6.4 Działanie „Rekreacyjne tereny wokół zbiornika wód dołowych”

1. Powierzchnia zrekultywowanych/uporządkowanych terenów z przeznaczeniem na cele rekreacyjne: ha

2. Długość ciągów pieszych i rowerowych: m.b.

1. Liczba imprez rekreacyjnych: szt. 2. Liczba osób korzystających z udostępnionych przestrzeni publicznych: os./rok

12

4.7.1 Działanie „Porządkowanie przestrzeni rekreacyjnej wokół stawu Hubertus III.”




13 4.7.2 Działanie „Ochrona i rozwój siedlisk fauny”

1. Ilość zinwentaryzowanych siedlisk: szt.

1. Ilość gatunków objętych ochroną: szt.

14 4.7.3 Działanie „Rozwój bazy rekreacyjnej i sportowej.”

1. Liczba zainstalowanych/zmodernizowanych obiektów infrastruktury rekreacyjnej: szt.




15

4.8.1 Działanie „Kamienice przy ulicy Świerczyny wizytówką Piasku”.

1. Ilość odnowionych kamienic: sz.t

1. Powierzchnia zrewitalizowanego terenu: ha

16 4.8.2 Działanie „Standard mieszkań wyznacznikiem atrakcyjności osiedla”.

1. Ilość lokali, w których podniesiono standard: szt.

1. Ilość zlikwidowanych lokali socjalnych: szt./rok

17 4.8.3 Działanie „Mój dom – mój plac.”

1. Ilość działań podjętych przez mieszkańców: szt.

1. Wzrost poziomu zadowolenia mieszkańców: os./rok 2.

18

4.8.4 Działanie „Młoda i aktywna społeczność”.

1. Ilość lokali, w których podniesiono standard: szt.

1. Ilość zlikwidowanych lokali socjalnych: szt./rok 2. Liczba mieszkańców poniżej 35 roku życia: os.

19

4.8.5 Działanie „Ciekawa oferta spędzania wolnego czasu.”

1. Ilość wybudowanych/zmodernizowanych obiektów rekreacyjnych: szt.

1. Liczba imprez/zajęć rekreacyjnych: szt./rok 2. Liczba osób korzystających z wybudowanych/zmodernizowanych obiektów rekreacyjnych: os./rok

20 4.8.6 Działanie „Moje sprawy w moich rękach.”

1. Ilość działań promocyjnych: szt. 2. Ilość programów szkoleniowych: szt.

1. Ilość osób objętych programami szkoleniowymi/promocyjnymi: os./rok

21

4.8.7 Działanie „Bezpieczny Piasek”.

1. Ilość zainstalowanego sprzętu monitorującego: szt.

2. Powierzchnia terenu objętego monitoringiem: ha

1. Ilość popełnionych przestępstw: szt./rok

Po wykonaniu inwentaryzacji Zakładu A i B, inwentaryzacji środowiskowej oraz

przygotowaniu przez organizację pozarządową programu rewitalizacji społecznej,

operator/powiernik rewitalizacji opracuje zadania i projekty umożliwiające realizację działań, celów i

83

misji niniejszego programu. Dokona również ewaluacji ex ante rozszerzonego o zadania i projekty

programu rewitalizacji terenów pokopalnianych. Operator/powiernik rewitalizacji opracuje narzędzia

i system monitoringu, dzięki którym dane dostarczane przez uczestników procesu rewitalizacji

opracowywane będą wg tych samych schematów, tabel, zestawień itp. System monitorowania musi

być jednolity, i opracowany tak, by możliwe było tworzenie dokumentów i sprawozdań o różnym

stopniu szczegółowości.

Coroczny raport z realizacji programu, operator/powiernik rewitalizacji zobowiązany jest składać

w określonym terminie wobec rady nadzorczej oraz organu stanowiącego i kontrolnego gminy

Miasto Mysłowice jakim jest Rada Miasta Mysłowice. Raport taki winien obejmować postęp prac

(raport rzeczowy), sprawozdanie z realizacji budżetu (raport finansowy) oraz analizę

nieprzewidzianych wydarzeń i ich wpływ na realizację procesu rewitalizacji (raport widnokręgu).

Aktualizacja programu rewitalizacji terenów pokopalnianych winna być przeprowadzana nie rzadziej

niż co 2 lata, a jeżeli realizacja programu tego wymaga, to częściej. Gruntownej analizie i ocenie

stopnia realizacji, program musi być poddany przed rozpoczęciem i po zakończeniu każdego etapu,

na poszczególnych obszarach problemowych.

Po zakończeniu programu rewitalizacji operator opracuje raport końcowy, który razem z raportami

bieżącymi, raportami rocznymi oraz innymi danymi gromadzonymi przez system monitorowania,

przekazane zostaną Urzędowi Miasta Mysłowice w celu opracowania ewaluacji ex post. Jej

przedmiotem będą następujące kryteria: skuteczności, wydajności, użyteczności oraz trwałości.

Raport roczny, raport końcowy oraz ewaluacja ex post będą upublicznione w sposób wypracowany

przez operatora w trakcie konsultacji społecznych programu rewitalizacji.

84

8. Spis tabel.

Tabela 1 Główne, zidentyfikowane sieci przesyłowe wody na terenie Zakładu A i B. ......................... 17

Tabela 2 Główne, zidentyfikowane sieci przesyłowe energii elektrycznej na terenie Zakładu A i B. .. 17

Tabela 3 Zestawienie obiektów proponowanych do gminnej ewidencji zabytków. ............................. 33

Tabela 4 Obiekty wpisane do rejestru zabytków województwa śląskiego. .......................................... 34

Tabela 5 Migracja pracowników po likwidacji KWK "Mysłowice". ........................................................ 37

Tabela 6 Mieszkania socjalne w osiedlu i Mysłowicach. ...................................................................... 39

Tabela 7 Mieszkańcy w dzielnicach Mysłowic – stan obecny i tendencje............................................. 39

Tabela 8 Bezrobocie w osiedlu przykopalnianym. ................................................................................ 40

Tabela 9 Przyczyny udzielania pomocy rodzinom w poszczególnych osiedlach Mysłowic. .................. 42

Tabela 10 Przyczyny udzielania pomocy rodzinom w osiedlu przykopalnianym. ................................. 43

Tabela 11 Przyczyny udzielania pomocy rodzinom z terenu osiedla Piasek i osiedla przykopalnianego

w 2012r. ................................................................................................................................................. 43

Tabela 12 Pomoc udzielona rodzinom z terenu osiedla przykopalnianego w relacji do pomocy

mieszkańcom Mysłowic. ........................................................................................................................ 44

Tabela 13 Uczniowie Zespołu Szkół Sportowych – Mysłowice ul. Gwarków 1. .................................... 45

Tabela 14 Uczniowie Gimnazjum w Zespole Szkół Sportowych – Mysłowice ul. Gwarków 1. ............. 45

Tabela 15 Efekty nauczania w Szkole Podstawowej Sportowej na tle Mysłowic. ................................. 45

Tabela 16 Efekty nauczania w Gimnazjum Sportowym w 2011 r. ........................................................ 45

Tabela 17 Efekty nauczania w Gimnazjum Sportowym w 2012 r. ........................................................ 46

Tabela 18 Przestępstwa w rejonach dzielnicowych w latach 2011 – 2012. .......................................... 47

Tabela 19 Przestępstwa na terenie obszaru rewitalizacji pokopalnianej. ............................................ 47

Tabela 20 Relacje między przestępczością w Mysłowicach i na terenie Piasku i osiedla

przykopalnianego. ................................................................................................................................. 48

Tabela 21 Analiza SWOT. ....................................................................................................................... 52

Tabela 22 Cele operacyjne - zestawienie ............................................................................................. 63

Tabela 23 Etapy prac i działania rewitalizacyjne. .................................................................................. 74

Tabela 24 Zestawienie proponowanych wskaźników produktu i rezultatu w odniesieniu do działań. 81

9. Spis rysunków.

Rysunek 1 Tereny rewitalizowane wg Miejskiego Programu Rewitalizacji 2008 – 2013. ..................... 10

Rysunek 2 Granice terenów rewitalizacji pokopalnianej i obszary problemowe. ................................. 12

Rysunek 3 Mapa Zakładu Głównego A i Zakładu B ................................................................................ 15

Rysunek 4 „Studium uwarunkowań …” - tereny rewitalizacji pokopalnianej. ...................................... 35

85

Rysunek 5 Przyczyny udzielania pomocy rodzinom w poszczególnych osiedlach Mysłowic. ............... 41

Rysunek 6 Tereny osadników. .............................................................................................................. 49

10. Spis fotografii.

Fot. 1 Instalacja napowietrzna – kabel eSB i inne sieci w rejonie rozdzielni głównej. .......................... 16

Fot. 2 Bocznica kolejowa Zakładu Głównego A. .................................................................................... 18

Fot. 3 Budynek warsztatu mechanicznego i maszyny wyciągowej szybu Jagiełło – widok z płd-wsch. 19

Fot. 4 Budynek maszyny wyciągowej szybu Jagiełło. Elewacja południowo wschodnia....................... 20

Fot. 5 Szczyt elewacji północno – wschodniej. ...................................................................................... 21

Fot. 6 Budynek rozdzielni głównej. Elewacja południowo – zachodnia. ............................................... 22

Fot. 7 Budynek maszyny wyciągowej szybu Łokietek. Elewacje południowa i zachodnia. ................... 23

Fot. 8 Budynek nadszybia i wieża wyciągowa szybu Łokietek............................................................... 24

Fot. 9 Dawna elektrownia. Elewacja północno-wschodnia. .................................................................. 25

Fot. 10 Dawna elektrownia. Elewacja północno – wschodnia, szczyt ryzalitu środkowego. ................ 26

Fot. 11 Dawna elektrownia. Szczyt północno – zachodni. .................................................................... 26

Fot. 12 Dawna elektrownia. Elewacja zachodnia. ................................................................................. 27

Fot. 13 Dawna elektrownia. Elewacja południowa. .............................................................................. 27

Fot. 14 Hala sportowa. Elewacja wschodnia. ........................................................................................ 28

Fot. 15 Hala sportowa. Elewacja północno – wschodnia. ..................................................................... 29

Fot. 16 Budynek biura. Elewacja zachodnia. ......................................................................................... 30

Fot. 17 Budynek biura. Elewacja wschodnia. ........................................................................................ 30

Fot. 18 Budynek magazynu odzieżowego - elewacja wschodnia. ......................................................... 31

Fot. 19 Budynek magazynu głównego - elewacja zachodnia. ............................................................... 32

Fot. 20 Dawna stajnia - elewacja południowa. ...................................................................................... 32

Fot. 21 Wiata stajni – elewacja wschodnia. .......................................................................................... 33

Fot. 22 Kamienice przy ul. Gwarków. .................................................................................................... 38

Fot. 23 Zespół Szkół Sportowych przy ul. Gwarków. ............................................................................. 44

Fot. 24 Rekultywacja osadników mułów. .............................................................................................. 50

Fot. 25 Staw Hubertus III. ...................................................................................................................... 51

Fot. 26 Instalacje wokół budynku rozdzielni głównej. .......................................................................... 65

Fot. 27 Brama wjazdowa kopalni. ......................................................................................................... 66

Fot. 28 Ulica Boliny w kierunku kopalni. ............................................................................................... 66

Fot. 29 Ulica Świerczyny. ....................................................................................................................... 69

Fot. 30 Spotkanie sieciujące projektu "Aktywowani..." ........................................................................ 79

86

11. Załączniki.

Załącznik nr 1 „Obszary problemowe i granice obszaru rewitalizacji pokopalnianej.”

Załącznik nr 2 „Działki i budynki Zakładu Głównego A.”

Załącznik nr 3 „Działki i budynki Zakładu B.”

Załącznik nr 4 „Osadniki mułów, skały płonnej i wód dołowych.”

Załącznik nr 5 „Staw Hubertus III i tereny przyległe.”

Załącznik nr 6 „Osiedle mieszkaniowe.”

Załącznik nr 7 „Zestawienie obiektów Zakładu Głównego A.”

Załącznik nr 8 „Zestawienie obiektów Zakładu B”

Program rewitalizacji terenów pokopalnianych po „KWK ... · Aleksandra Stańczyk KHW S.A. Anna...

Documents

Transcript of Program rewitalizacji terenów pokopalnianych po „KWK ... · Aleksandra Stańczyk KHW S.A. Anna...