Program Ochrony Środowiska MiG Choroszczchoroszcz.pl/files/program_os.pdf · Ogół...

Burmistrz Choroszczy

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY CHOROSZCZ na lata 2004 - 2012

Czerwiec 2004

Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Choroszcz

2

Wykonywany na zlecenie: BURMISTRZA CHOROSZCZY UL. DOMINIKAŃSKA 2 16-070 CHOROSZCZ Nadzór merytoryczny Artur Bergiel – inspektor KOMITET STERUJĄCY: Jerzy Ułanowicz – Burmistrz Choroszczy Wykonawca: Główni autorzy opracowania: Jarosław Danowski Konsultant. Jarosław Danowski Kol. Porosły 19B Małgorzata Maria Danowska 16-070 Choroszcz Sylwia Wityńska


3

Spis treści I. Wprowadzenie. .................................................................................................................................... 5

II. Charakterystyka środowiska przyrodniczego. .................................................................................... 6

II.1 Środowisko przyrodnicze ............................................................................................................. 6 II.1.a Warunki klimatyczne i krajobrazowe.................................................................................... 6 II.1.b Warunki glebowe i formy użytkowania. ............................................................................... 7 II.1.c Flora i fauna. ....................................................................................................................... 10

II.2 Obszary chronione...................................................................................................................... 12 II.2.a Parki narodowe Narwiański Park Narodowy ..................................................................... 12 II.2.b Obszary chronionego krajobrazu. ....................................................................................... 16 II.2.c Pozostałe formy ochrony przyrody. .................................................................................... 17 II.2.d Natura 2000 sieć projektowana........................................................................................... 21

II.3 Zagrożenia środowiska przyrodniczego. .................................................................................... 21 II.3.a Zagrożenia wód. .................................................................................................................. 22 II.3.b Zanieczyszczenie powierzchni ziemi. ................................................................................. 28 II.3.c Zanieczyszczenia powietrza. ............................................................................................... 38 II.3.d Inne zagrożenia środowiska przyrodniczego. ..................................................................... 45

III. Charakterystyka gminy.................................................................................................................... 51

III.1 Lokalizacja gminy w układzie przestrzennym. ......................................................................... 51 III.1.a Lokalizacja gminy.............................................................................................................. 51 III.1.b Układ przestrzenny. ........................................................................................................... 51

III.2 Ludność gminy.......................................................................................................................... 52 III.2.a System osadniczy............................................................................................................... 52 III.2.b Struktura ludności gminy................................................................................................... 53 III.2.c Prognoza demograficzna ludności gminy. ......................................................................... 54

III.3 Infrastruktura techniczna ochrony środowiska. ........................................................................ 56 III.3.a Zaopatrzenie w wodę. ........................................................................................................ 56 III.3.b Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków. ................................................................................ 58 III.3.c Składowiska odpadów. ...................................................................................................... 60

III.4 Układ komunikacyjny. .............................................................................................................. 62 III.5 Ogrzewnictwo ........................................................................................................................... 62 III.6 Podmioty gospodarcze. ............................................................................................................. 64

IV. Analiza SWOT. ............................................................................................................................... 66

IV.1 Czynniki wewnętrzne. .............................................................................................................. 66 IV.1.a. Mocne strony. ................................................................................................................... 66 IV.1.b. Słabe strony. ..................................................................................................................... 68

IV.2 Czynniki zewnętrzne................................................................................................................. 70 IV.2.a. Szanse. .............................................................................................................................. 70 IV.2.b. Zagrożenia. ....................................................................................................................... 71

V. Uwarunkowania realizacji programu ochrony środowiska. ............................................................. 72

V.1. Analiza stanu prawnego i kierunków zmian ............................................................................. 72 V.1.a. Prawodawstwo w zakresie ochrony środowiska. ............................................................... 74 V.1.b. Konwencje i porozumienia międzynarodowe.................................................................... 74 V.1.c. Programy sektorowe i regionalne ...................................................................................... 74

V.2. Założenia polityki ekologicznej województwa. ........................................................................ 75 V.2.a. Ponadregionalna polityka ochrony środowiska. ................................................................ 75 V.2.b. Program rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich............................................................. 76 V.2.c. Strategia rozwoju województwa podlaskiego. ................................................................... 76


4

VI. Misja i cele programu...................................................................................................................... 80

VI.1 Misja programu......................................................................................................................... 80 VI.2 Cele programu. ......................................................................................................................... 80

VII. Finanse. .......................................................................................................................................... 82

VII.1 Dochody i wydatki. ................................................................................................................. 82 VII.2 Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska........................................................................ 85

VIII Zamierzenia inwestycyjne. ............................................................................................................ 89

VIII.1 Zadania realizacyjne w ramach celów. .................................................................................. 89 VIII.2. Priorytety............................................................................................................................... 94 VIII.3 Zadania programu gminnego. ................................................................................................ 94

IX. Monitoring programu. ................................................................................................................... 103

IX.1. Mierniki stanu wyjściowego. ................................................................................................. 103 IX.2. Monitorowanie programu. ..................................................................................................... 105

Literatura wybrana. ............................................................................................................................. 108


5

I. Wprowadzenie.

„Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Choroszcz na lata 2004 – 2012” opracował Jarosław Danowski Konsultant wraz z zespołem. Podstawę prawną opracowania stanowi art.17 p.1 oraz art. 10 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2001.62.627 z dnia 20 czerwca 2001 r.) oraz umowa o dzieło zawarta w dniu 4 lutego 2004 roku zgodnie z przepisami ustawy o zamówieniach publicznych.

Przyjęto, iż Program musi być zgodny z ustaleniami zawartymi w strategii rozwoju kraju, województwa podlaskiego i powiatu białostockiego oraz miasta i gminy Choroszcz. Ponadto program musi uwzględniać dokumenty dotyczące rozwoju regionalnego, polityki ekologicznej państwa, postanowień Agendy 21, Narodowego Programu Przygotowania do Członkostwa.

Ustalono, że zawartość opracowania obejmować będzie opis stanu środowiska miasta i gminy Choroszcz, analizę SWOT, sformułowanie celów Programu, priorytetów, zadań realizacyjnych i harmonogramu ich realizacji, oraz zagadnienia związane z monitoringiem. Integralną częścią opracowanego programu jest „Gminny plan gospodarki odpadami”, stąd aktualny stan gospodarki odpadami został w niniejszym programie omówiony skrótowo. W opracowanym programie zamieszczono również zamierzenia inwestycyjne podmiotów działających na terenie gminy i miasta związane z ochroną środowiska w celu całościowego zbilansowania podejmowanych działań proekologicznych.

Prace nad opracowaniem programu zostały uspołecznione. Brali w nich udział przedstawiciele różnych instytucji i organizacji z terenu miasta i gminy. Przy jego opracowaniu oparto się na danych udostępnionych przez US w Białymstoku, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Białymstoku, Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego, Podlaski Urząd Wojewódzki w Białymstoku i przez inne instytucje nie wymienione z nazwy. Na potrzeby poniższego opracowania przeprowadzono również ankietę w formie elektronicznej o planowanych zamierzeniach proekologicznych.

Bardzo duże znaczenie przy opracowaniu programu miała ścisła współpraca Wykonawcy z Zamawiającym. Prace nad dokumentem opierały się na licznych konsultacjach i dyskusjach odbywanych w toku jego powstawania.


6

II. Charakterystyka środowiska przyrodniczego. Środowisko przyrodnicze otaczające człowieka decyduje o warunkach życia ludzi w nim

zamieszkałych. Zrównoważony rozwój gospodarczy i zachowanie w jak najbardziej pierwotnym stanie środowiska oraz rewitalizacja obszarów zniszczonych przez działalność gospodarczą człowieka są najważniejszymi celami realizowanej polityki ekologicznej. Zachowanie, w jak najbardziej zbliżonym do stanu naturalnego, środowiska przyrodniczego sprzyja utrzymaniu bioróżnorodności spotykanej na tym terenie przyrody ożywionej i nieożywionej.

Środowisko - to ogół elementów przyrodniczych ożywionych (świat zwierzęcy i roślinny) i nieożywionych (w szczególności powierzchnia Ziemi, łącznie z wodą, glebą, kopalinami i powietrzem), a także krajobraz, naturalny, bądź też użytkowany i zmieniany przez człowieka.

W węższym znaczeniu środowisko jest rozumiane jako zespół czynników abiotycznych i biotycznych, w którym żyje dany organizm (nisza ekologiczna, siedlisko). Wzajemność oddziaływania na siebie środowiska i żywego organizmu stwarza tzw. warunki środowiskowe. Dane środowisko (np. wodne, lądowe) może wpływać hamująco lub stymulująco na rozwój określonych gatunków.

II.1 Środowisko przyrodnicze

Środowisko przyrodnicze jest rozumiane jako miejsce życia i działalności człowieka. Jest ono polem wzajemnego oddziaływania na siebie człowieka i różnorodnych sił przyrody, podlega ono stale ewolucyjnym zmianom.

Środowisko przyrodnicze cechuje się silnym zróżnicowaniem będącym efektem występowania odmiennych cech komponentów w różnych miejscach kuli ziemskiej. Stąd potocznie wyróżnia się środowiska przyrodnicze: leśne, polarne, pustynne, górskie, a także rolnicze, miejskie, itp

II.1.a Warunki klimatyczne i krajobrazowe

Teren, który obejmuje miasto i gmina Choroszcz charakteryzuje się równinnym mało zróżnicowanym krajobrazem. Płaski teren, na którym znajdują się nieliczne wzniesienia nie przekraczające 150 m n. p. m. jest poprzecinany dolinami rzek tworzącymi tereny bagienne. Najwyżej położone tereny znajdują się w południowej części gminy, osiągające wysokość 148,2 m n. p. m. W okolicy Złotoryji znajdują się najniżej położone tereny 108,7 m n. p. m. Różnica wysokości na terenie gminy wynosi 39,5 m. Na krajobraz gminy duży wpływ wywierają kompleksy bagien, które znajdują się w dolinie Narwi. Wschodnia i południowa część gminy cechuje się występowaniem w krajobrazie pól uprawnych i lasów poprzecinanych gęstą siecią dróg i wsi wtopionych w teren.

Obecnie występująca rzeźba terenu została ukształtowana przez ostatnie zlodowacenie środkowopolskie. Lodowiec zanikając powierzchniowo nadbudowywał wysoczyznę moreną, a w obniżeniach podłoża pozostawały bryły martwego lodu. Wytapianie się największych brył dało początek dolinie Narwi kształtując w ten sposób krajobraz gminy. O wytopiskowej genezie doliny świadczy obecność na jej zboczach form pochodzenia glacjalnego: kemów, nisz i dolinek wytopiskowych. Zabagnienie doliny Narwi nastąpiło po zmianie koryta rzeki z meandrującego na wielokorytowe, które miało miejsce na przełomie okresu atlantyckiego oraz subborealnego (ok. 4500 lat temu).

Gmina jest położona w całości na Nizinie Pólnocnopodlaskiej i zgodnie z podziałem dokonanym przez J. Kondrackiego i A. Richlinga (Atlas Rzeczpospolitej Polskiej – red A. Najgrakowski, PAN 1994 r.) przynależy do obrębów dwóch mezaregionów: Wysoczyzny Białostockiej 843.33 (wschodnia część gminy) i Doliny Górnej Narwi 843.36 (północno-zachodni fragment gminy).

Nizina Północnopodlaska, na której jest położona gmina obejmuje północno-wschodnią Polskę i północno-zachodnią Białoruś. Jej powierzchnia w granicach administracyjnych Polski wynosi około 15,6 tys. km2. Nizina Pólnocnopodlaska cechuje się bardziej chłodnym – kontynentalnym klimatem od Nizin Środkowopolskich. Obszar ten stanowi także rubież geobotaniczną działu północnego stanowiącego część subborealnej strefy leśnej Europy Wschodniej.

Region ma charakter pofałdowanej równiny poprzeplatanej różnego rodzaju formami polodowcowymi z okresu zlodowacenia środkowopolskiego. Część północna niziny oddzielona dorzeczem Narwi ma, w odróżnieniu od części południowej, bardziej wyraźny charakter polodowcowy.


7

Granica północna Niziny Połnocnopodlaskiej została wyznaczona przez zasięg zlodowacenia bałtyckiego. Zachodnią granicę stanowi dolina Pisy, południową granicę stanowi dolina Bugu. Szerokie doliny rzeczne Narwi i Biebrzy podzieliły obszar na kilka wysoczyzn. W dnach dolin rzek i różnego rodzaju zagłębień terenu występują liczne tereny bagienne. Dużą część niziny pokrywają lasy.

Obszar miasta i gminy Choroszcz cechuje się elementami klimatu kontynentalnego umiarkowanego ciepłego i umiarkowanego wilgotnego. Nizina Pólnocnopodlaska cechuje się najniższymi temperaturami powietrza spośród wszystkich nizinnych obszarów Polski. W ramach podziału Polski północno-wschodniej na krainy klimatyczne obszar gminy Choroszcz znalazł się w obrębie krainy Wysoczyzna Północnopodlaska

Teren gminy, podobnie jak województwo podlaskie znajduje się w dominacji zachodniej cyrkulacji mas powietrza. Z kierunku zachodniego napływa około 36% mas powietrza, a z kierunku wschodniego około 29%. Z napływem mas powietrza wiąże się ciśnienie atmosferyczne. Pomiary ciśnienia prowadzone w Białymstoku oddają stan występujący na terenie gminy. Ciśnienie wynosiło średnio 997 hPa i wahało się w przedziale od 954 hPa do 1031 hPa.

Zachmurzenie średnie roczne na terenie gminy w 2002 r. wyniosło 5,0 (w skali 8-stopniowej). Największe średnie zachmurzenie występuje od listopada do lutego, a najmniejsze od maja do września. Na terenie gminy odnotowuje się średnio w roku około 160 dni pochmurnych i około 30 dni pogodnych. Odnotowane usłonecznienie w 2002 r wyniosło 1868 h/rok, a w 2001 r. 1638 h./rok. Województwo i gmina Choroszcz pod względem usłonecznienia są porównywalne do terenów nadmorskich i pogórza. W miesiącach od listopada do stycznia wyniosło ono średnio 1,2 h, a w okresie od maja do sierpnia 7,3 h. Średnio w skali roku docierało około 3512 MJ/m2 energii słonecznej. Na miesiące grudzień-styczeń przypadało 6%-7% energii całkowitej, na miesiące letnie: czerwiec-sierpień przypadało 47% całkowitej energii docierającej. W ciągu roku średnio notuje się 50-60 dni mroźnych i od 110 do 138 dni z przymrozkami.

Tabela 1 Średnie miesięczne temperatury powietrza i ilości opadów atmosferycznych. Miesiące Lata I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Temperatura w oC 1996-2000 -3,4 -1,0 1,0 8,2 12,9 16,8 17,2 16,7 11,7 7,8 2,1 -2,32000 -2,1 1,3 2,4 11,5 13,8 16,8 16,1 16,6 10,3 10,2 5,7 1,02001 -1,1 -1,9 1,5 8,3 13,2 14,4 20,9 18,0 11,9 9,9 1,9 -5,82002 -1,9 2,9 3,8 8,3 16,0 16,6 20,5 19,7 12,1 8,3 2,8 -8,0

Opady w mililitrach 1996-2000 19 32 37 54 61 57 79 56 44 41 41 302000 34 25 48 32 9 36 88 56 30 8 63 312001 28 14 24 44 64 44 96 63 108 42 24 222002 46 57 33 11 19 72 54 24 28 118 28 12Źródło Rocznik statystyczny województwa podlaskiego 2003 tab. 6 s.59, tab.7 s. 60 US Białystok.

Wielkość opadów na terenie gminy jest zróżnicowana w zależności od roku. W 2002 roku

roczna suma opadów wyniosła 498 mm. a w 2001 roku 573 mm. Na przestrzeni lat 1996-2000 średnioroczna suma opadów wyniosła 551 mm. Najwięcej opadów przypada na miesiące letnie (od maja do sierpnia). Stanowią one średnio na przestrzeni lat 2000-2002 40% wszystkich opadów rocznych.

Średnia roczna prędkość wiatru na terenie gminy wyniosła 2,4 m/s w 2002 roku. Na sierpień przypada najwyższa średnia wartość wiatru, a w marcu jest notowana najniższa. W terenie dominują wiatry wiejące z kierunku południowo-zachodniego.

Ogół przedstawionych czynników opisujących klimat miasta i gminy Choroszcz powoduje, że warunki te są charakterystyczne dla klimatu kontynentalnego cechującego się długą zimą i krótkim przedwiośniem. Warunki klimatyczne kształtują faunę i florę występującą na terenie gminy.

II.1.b Warunki glebowe i formy użytkowania.

Morfologia gleb miasta i gminy Choroszcz została ukształtowana bezpośrednio przez zlodowacenia. Podłoże krystaliczne (tak zwane podczwartorzędowe) zalega na głębokości około 800 m i reprezentują je zespoły skał osadowych. Pokrywa osadów polodowcowych sięga około 200 m.

a 7

Warunki klimatyczne Mapa 1 Temperatura powietrza

Opady atmosferyczne Wiatry Zachmurzenie

Wykonał Jarosław Danowski Gmina Choroszcz

6,6o

6,8o Temperatura Izotermy roczne

510

510 Opady Izohety

150 Liczba dni pochmurnych

160

6,8 6,8 Średnie roczne zachmurzenie w skali 0-10

30

30 Liczba dni pogodnych

Wiatr Prędkość wiatru

Wiatr Częstotliwość

498

510

6,6


8

Są to głównie piaski i zwiry osadzone przez odpływające w kierunku północnym wody topniejącego lodowca (z okresu zlodowacenia środkowopolskiego), a także gliny moreny czołowej ciągnącej się w południowej części gminy W obniżeniach między pasami moren występują wypełnienia piaszczyste (tworzące miejscami formacje wydmowe), wirowe oraz obszary intensywnej depozycji organogenicznej (torfy). Proces osadzania się tego typu osadów jest charakterystyczny dla dolin większych i mniejszych rzek występujących na omawianym terenie.

Na obszarze gminy występuje cała gama gleb powstałych w procesie glebotwórczym z utworów polodowcowych: Gmina Choroszcz posiada średnio korzystne warunki do rozwoju produkcji rolnej; 31,3% gleb użytkowanych rolniczo jest wytworzonych z piasków gliniastych naglinowych, 27,4% to gleby organiczne, 25,5% powierzchni zajmują gleby najsłabsze, wytworzone z piasków luźnych i słabogliniastych całkowitych. Pozostałe gleby zajmują niewielki obszar. Wśród gruntów rolnych dominują gleby klas IV a i IV b. Wśród użytków zielonych przeważają łąki i pastwiska klasy IV – dominują gleby kompleksów żytnio – ziemniaczanych. Największy udział w powierzchni gruntów ornych (73,8%) mają gleby bardzo lekkie zawierające do 15% części spławialnych w masie glebowej poziomu orno – próchnicznego.

Zawartość próchnicy w glebach na terenie gminy Choroszcz waha się w granicach 1,17% w kompleksie żytnim słabym zajmującym 24,3% powierzchni gruntów ornych; 1,26% w kompleksie żytnim dobrym zajmującym 18,7% powierzchni gruntów ornych; 1,29% w kompleksie żytnim bardzo dobrym zajmującym 18,9% powierzchni gruntów ornych. Są to kompleksy dominujące w strukturze gminy i wynika z tego, że gleby są mało zasobne w ten składnik. Jedynie w kompleksie pszennym dobrym zajmującym około 8,8% powierzchni gruntów ornych występuje dobrze wykształcony poziom orno – próchniczy o miąższościnie mniejszej niż 25 cm i zawartości próchnicy średnio 1,31%. Najlepsze użytki zielone zajmują w gminie 18 ha powierzchni i występują w m. Choroszcz. Pozostałe gleby pod użytkami zielonymi są bardzo zróżnicowane.

Biorąc za podstawę badania Okręgowej Stacji Chemiczno – Rolniczej w Białymstoku oraz analizy profilów glebowych wykonanych podczas redakcji map glebowo – rolniczych terenu gminy Choroszcz około 24% gleb użytków rolnych wymaga koniecznie wapnowania, na około 21% gleb potrzebne jest wapnowanie i na około 19% gleb wskazane jest wapnowanie. W pozostałym zakresie gruntów wapnowanie można ograniczyć. Zestawienia wyników badań gleb wykazują, że zawartość fosforu bardzo niska występuje na około 6,7% badanej powierzchni, niska na około 24,2%, średnia na 30,3%, wysoka na 19,7%, bardzo wysoka na 19,1%. Zawartość potasu bardzo niska występuje na 12,4% badanej powierzchni, niska na 26,3 %, średnia na 30,3%, wysoka na 15 %, bardzo wysoka na 16 %. Zawartość magnezu bardzo niska występuje na 10,3% badanej powierzchni, niska na 22,8%, średnia na 31,7%, wysoka na 21%, bardzo wysoka na 14,2%.

Obok podstawowych składników pokarmowych dla prawidłowego rozwoju roślin konieczne są mikroelementy, głównie: mangan, miedź, bor, molibden, cynk. Brak jest aktualnych badań w tym zakresie. Analiza profilów glebowych wykonywanych podczas redakcji map glebowo – rolniczych wykazywała, iż na terenie gminy Choroszcz najbardziej wymagane jest uzupełnienie gleb w molibden i miedź. Określenie szczegółowych dawek nawożenia i konieczności wapnowania powinno jednak być oparte na aktualnych badaniach gleby wykonywanych przez Okręgową Stację Chemiczno – Rolniczą.

Określenie zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi ze względu na brak kompleksowych badań jest utrudnione, jednak z uwagi na brak zakładów przemysłowych powodujących skażenie należy domniemywać, iż jest ono minimalne. Istnieje natomiast zagrożenie w rejonie drogi krajowej Warszawa – Białystok zanieczyszczenia gruntów związkami ołowiu.

Procentowy udział poszczególnych klas bonitacyjnych na terenie gminy przedstawia się następująco:

• grunty orne klasa III a – 9%, III b – 22%, IV a – 25%, IV b – 30%, V – 12%, VI- 2%, • użytki zielone - klasa III – 3,17%, IV – 49,01%, V – 35,82%, VI – 12%.

Dominują gleby brunatne wyługowane – 38,9%, pseudobielicowe – 17%, murszaste i murszowo – mineralne – 12,5%, czarne ziemie niedokształcone – 9,4%, czarne ziemie właściwe – 2,5 %, brunatne właściwe – 2,5 %, mułowo–torfowe i torfowe – 14,6%.

Teren gminy nie jest zasobny w kopaliny. Spotyka się jedynie żwiry, piaski i glinkę które mogą być wykorzystane do produkcji elementów budowlanych. Zgodnie z „Mapą geologiczną Polski” w skali 1:200 000 i „Mapą utworów powierzchniowych” w skali 1:50 000 arkusze: 299 Knyszyn (IG,


9

1971 r.), 338 Choroszcz (IG, 1971 r.) i 339 Białystok (IG, 1969 r.) teren gminy cechuje się mozaikową budową geologiczną płytkiego podłoża (poniżej profilu glebowego). Generalnie występują tutaj:

• piaski i żwiry wodnolodowcowe, lodowcowe – w rejonie północno-wschodnim gminy (Klepacze, Czaplino), południowym (Mińce, Gajowniki, Zaczerlany), centralnym (Szyszkowizna, Śliwno, Rogowo), zachodnim (Konowały) oraz w północnej części gminy (Babino, kolonia Babino),

• gliny zwałowe stadiału północno-mazowieckiego – występują w rejonie wschodnim gminy (Łyski, Krupniki, Kleosin, Sienkiewicze, Barszczewo), środkowym (Choroszcz, Zastawie, Ruszczany) i południowo-zachodnim (Śliwno, rejon Izbiszcz i Kruszewa),

• muły, piaski i żwiry rzeczne – występują w dolinie rzek Narwi, Horodnianki i Czaplianki oraz innych cieków wodnych,

• torfy – występują głównie w dolinie rzeki Narwi i w dolinach innych rzek przepływających.

Na terenie gminy występują surowce budowlane, głównie piaski, żwiry, iły i gliny. Surowce ilaste ceramiki budowlanej były już eksploatowane przed rokiem 1914 ze złóż cegielni Złotoria i Kozowszczyna (w Turczynie). Zasoby tej ostatniej wyczerpane zostały w 1965 r. Prace poszukiwawcze prowadzone w sąsiedztwie i w cegielni Złotoria pozwoliły w 1978 r na okonturowanie trzech oddzielnych pól górniczych o łącznej powierzchni 87 550 m2. Według oceny Przedsiębiorstwa Geologicznego w Warszawie (opracowanie z 1992 r) zasoby bilansowe przy planowanym rocznym wydobyciu w ilości 16 000 m3 zabezpieczają produkcję cegielni do 2008 r. Materiały geologiczno – kartograficzne wskazują, że na terenie gminy Choroszcz brak jest szans na odkrycie większego złoża surowców ilastych ceramiki budowlanej.

Złoża kruszywa występują w formie soczew i gniazd o ograniczonym zasięgu pionowym i poziomym. W złożach występują zwykle piaski kwarcowo–skaleniowe, drobnoziarniste lub średnioziarniste, prawie zawsze z domieszką frakcji żwirowej. Jako surowiec budowlany piaski mogą być przydatne po uprzednim uszlachetnieniu. Złoże takich piasków (przydatne do produkcji cegły wapienno–piaskowej) okonturowano w 1991r w rejonie Czaplino–Barszczewo. Składa się ono z trzech oddzielnych soczew zajmując łączną powierzchnię 257 960 m2. Złoża kruszywa grubego – (pospółki, żwiru) o stosunkowo niskiej jakości do celów budowlanych występują w okolicach: wsi Złotoria na północ od cegielni, wsi Żółtki (Góra Niwczana), pomiędzy Choroszczą a Kolonią Ruszczany, na lewym brzegu rz. Horodnianka na wschód od Choroszczy, pomiędzy osadą Zastawie III a wsią Barszczewo, pomiędzy wsią Kruszewo i Kolonią Kruszewo, na południe od wsi Pańki, na północ od wsi Kościuki i na południe od wsi Zaczerlany. Na podstawie udzielonych koncesji użytkowane są złoża w Jeronikach, Kościukach, Zaczerlanach i Żółtkach.

Na terenie gminy jest dobrze udokumentowanych 6 złóż kruszywa naturalnego oraz 1 złoże surowców ilastych (iłu), na które udzielono właścicielom poszczególnych gruntów koncesji na eksploatację zgodnie z „Ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze” tych złóż:

• złoże surowców ilastych „Złotoria” na działkach (część działek) 526/2,4,5; 527/1,4; 528/1; 529/1,2,11; 530/1 na gruntach wsi Złotoria (decyzja Wojewody Białostockiego nr OŚ,IV-7551/48/96 z dnia 9.12.1996 r. udzielono koncesji na eksploatację do dnia 31.12.2028 r.)

• złoże kruszywa naturalnego „Jeroniki” na gruntach wsi Jeroniki (decyzja Wojewody Białostockiego nr OŚ.IV-7551/17/93/98 z dnia 12.10.1998 r. udzielono koncesji na eksploatację do dnia 15.10.2004 r.)

• złoże kruszywa naturalnego „Zaczerlany” na działkach nr 214/5,11,26 na gruntach wsi Zaczerlany (decyzja Wojewody Białostockiego nr OŚ.IV-7551/63/93/98 z dnia 21.10.1998 r. udzielono koncesji na eksploatację do dnia 30.11.2003 r.)

• złoże kruszywa naturalnego „Żółtki” na gruntach wsi Żółtki na działce nr 822/1 (decyzja Starosty Powiatu Białostockiego nr RL.V.7551/1/99 z dnia 16.06.1999 r. udzielono koncesji na eksploatację do dnia 31.05.2007 r.)

• złoże kruszywa naturalnego „Kościuki” na gruntach wsi Kościuki na działce nr 53/1 i 63 (decyzja Wojewody Podlaskiego nr ROŚ.IV-7412/II/75/00 z dnia 17.04.2000 r. udzielono koncesji na eksploatację do dnia 30.06.2018 r.)


10

• złoże kruszywa naturalnego „Żółtki II” na działkach nr 891-894 i 900/5 na gruntach wsi Żółtki II (decyzja Wojewody Podlaskiego nr ROŚ.IV-7412/II/82/00 z dnia 19.11.2000 r. udzielono koncesji na eksploatację do dnia 31.12.2010 r.)

Na terenie gminy występują duże złoża torfu, które można wykorzystać jako surowiec energetyczny lub rolniczo – ogrodniczy (nawóz, ściółka). Z uwagi jednak, iż złoża te występują w większości w granicach Narwiańskiego Parku Narodowego lub w jego otulinie – objęte są zakazem eksploatacji.

Opierając się na danych Urzędu Statystycznego w Białymstoku za 2002 rok można stwierdzić, że powierzchnia miasta i gminy Choroszcz wynosi 16 350 ha, co stanowi 0,8% powierzchni województwa i 5,5% powierzchni powiatu białostockiego. W strukturze powierzchni dominują użytki rolne (59,2%) i lasy (17,6%). Kierunki użytkowania powierzchni szczegółowo przedstawia tabela poniżej. Tabela 2 Kierunki wykorzystania powierzchni gminy Choroszcz według stanu ewidencyjnego. Kierunki wykorzystania Powierzchnia w

ha Udział %

powierzchni Miasto w ha Wieś w ha

Ogółem 16350 100,00% 1679 14671Użytki rolne 9674 59,17% 722 8952

grunty orne 5929 36,26% 487 5443sady 136 0,83% 23 112łąki 2405 14,71% 161 2244pastwiska 1205 7,37% 52 1153

Lasy i grunty leśne oraz zadrzewienia i zakrzewienia

2875 17,58% 317 2558

Pozostałe grunty 3801 23,25% 640 3161Źródło Urząd Statystyczny w Białymstoku, Rocznik Statystyczny województwa podlaskiego 2003, tabela 2/195 s. 337.

II.1.c Flora i fauna.

Obszar gminy Choroszcz cechuje się wyjątkowymi walorami przyrodniczymi. Teren ten przynależy do tzw. „Zielonych Płuc Polski" - północno-wschodniego fragmentu kraju o najmniej zmienionym i zanieczyszczonym środowisku naturalnym. Szata roślinna na terenie gminy jest zróżnicowana. Na obszarze gminy można wyróżnić dwa dominujące ekosystemy. Pierwszy jest związany z dorzeczem Narwi i występującymi licznymi rozgałęzieniami odnogami. Kompleks ten cechuje się bogatym środowiskiem naturalnym mało zmienionym przez człowieka. Obecnie jest objęty ochroną w ramach Narwiańskiego Parku Narodowego. Drugi tworzy kompleks wyżej położonych terenów znajdujących się w południowej i wschodniej części gminy zmienionych przez człowieka w dużym stopniu w wyniku prowadzonej przez niego działalności gospodarczej i osadnictwa.

Flora na terenie gminy jest zróżnicowana. Na terenach sąsiadujących z miastem Białystok i wzdłuż drogi krajowej Warszawa-Białystok i drogi powiatowej Białystok-Kruszewo rozwinęło się osadnictwo ludzkie, które zmieniło szatę roślinną tych terenów, dostosowało ją do swoich potrzeb. Roślinność tych terenów charakteryzuje się wprowadzeniem przez człowieka licznych gatunków roślin, w tym i drzew wykorzystanych w celach gospodarczych. Na tym obszarze ulokowały się także gospodarstwa rolne prowadzące intensywną produkcję roślinną i zwierzęcą. Obszar ten charakteryzuje się szachownicą pól i różnorodnością upraw roślinnych na nich prowadzonych. Znajdują się tu również liczne sady prowadzące przemysłową produkcję owoców. Liczne zadrzewienia śródpolne i małe kompleksy leśne sprzyjają występowaniu na tym terenie drobnej zwierzyny dziko żyjącej. Znajduje się tu również założenie ogrodowo-pałacowe leżące na obrzeżach strefy ochronnej Narwiańskiego Parku Narodowego. Główną oś tego parku wytyczał czterystumetrowy kanał na planie krzyża zakończony sztucznie usypanym wzgórzem. Ogród w pobliżu parku będący pierwotnie w stylu francuskim przechodził stopniowo w nieuporządkowaną gęstwinę lasu. Od roku 1840 nastąpiły w parku zmiany po powstaniu na tym terenie zakładów włókienniczych Christiana Augusta Moesa – zasypano część kanałów, dokonano nowych nasadzeń drzew, uporządkowano teren. Stan ten utrzymał się do czasów współczesnych i w przyjętych opracowaniach planu zagospodarowania przestrzennego wskazano na konieczność utrzymania ochrony konserwatorskiej tych terenów. Tereny zieleni


11

ogólnodostępnej i osiedlowej w mieście Choroszcz stanowią 5,4 ha, czyli 0,3% powierzchni miasta. Spośród terenów zielonych 4 ha to tereny zieleni osiedlowej. Na jednego mieszkańca przypada średnio 10,7 m2 terenów zielonych.

Druga część gminy, różniąca się charakterem od pierwszej, obejmuje tereny bagienno-łąkowe oraz liczne zadrzewienia znajdujące się w dolinie Narwi stanowiącej teren Narwiańskiego Parku Narodowego i jego otulinę. Teren ten charakteryzuje się gęstą siecią odnóg i starorzeczy Narwi ciągnących się od Izbiszcz aż po Ruszczany. Składają się one na rzekę Narew płynącą licznymi korytami, zalewającej olbrzymie tereny przy wiosennych roztopach. Taki układ stosunków wodnych wynika z faktu, że rzeka przecina tu kilka ciągów wyniesień morenowych z okresu zlodowacenia środkowopolskiego. Wzniesienia te biegną poprzecznie w stosunku do osi doliny, czego efektem jest zwrot biegu rzeki z zachodniego pod Izbiszczami na wschodni pod Pańkami i Rogowem tak, aby pod Żółtkami Narew zmieniła bieg na północny. W dnie doliny występują przełomy z progami hamujące przepływ wód, jak również baseny z dnem znacznie obniżonym w porównaniu do rozdzielających je porogów. Baseny te są miejscem gromadzenia się namułów rzecznych i gruntowych, co jest przyczyną zabagnienia i akumulacji torfu.

Na terenie obejmującym bagienną dolinę Narwi występuje 46 zespołów roślinnych, w tym najbardziej rozpowszechnione są szuwary i roślinność wodna – 33 zespoły. W szacie roślinnej można wyróżnić następujące typy roślinności: wodna, szuwarowa, łąkowa, zarośla wierzbowe. Roślinność wodna występuje w całym systemie koryt i starorzeczy (rzęsa wodna, rdestnica pływająca, grzybień biały, grążel żółty), roślinność szuwarowa zajmuje podtapiane obrzeża koryt rzecznych i starorzeczy oraz większość zabagnionego dna doliny (kropidło wodne, strzałka wodna, pałki), roślinność łąkowa występuje na obrzeżach dna doliny (turzyca pospolita, prosowa, życica trwała, grzebienica pospolita), zarośla wierzbowe na obrzeżach koryt rzecznych i starorzeczny (wierzby trójpręcikowe i wiciowe). Roślinność psamofilna- rozwijająca się na miejscach piaszczystych, wysepkach mineralnych (sporek wiosenny). Roślinność kserotermiczna porasta strome nasłonecznione zbocza wysepek i wyniesień morenowych (przetacznik, tymotka). Roślinność krzewiasta występuje na obrzeżach koryt i starorzeczy (łoza). Nieliczne lasy występujące w obrębie dna doliny tworzą olsy i łęgi oraz na terenach otaczających dolinę bory sosnowe, mieszane, grądy. Wśród roślinności bagiennej występuje 13 gatunków chronionych, takich jak: kosaciec syberyjski, grążel żółty i drobny, storczyk krwisty i szerokolistny, wielosił błękitny, goździk pyszny, widłak jałowcowaty, goździsty i spłaszczony, podkolan biały, arnika górska, pomocnik baldaszkowaty.

Fauna na terenie gminy cechuje się występowaniem licznych gatunków ptaków charakterystycznych dla terenów łąkowych i bagiennych. Dorzecze Narwi w okresie wiosennych i jesiennych przelotów jest miejscem występowania 132 gatunków ptaków. Spośród nich 113 to gatunki lęgowe. Ptaki wodno-błotne reprezentowane są przez 48 gatunków. Najliczniejsze są ptaki z grupy blaszkodziobych, jak: krzyżówki, cyraneczki, cyranki, płaskonosy. Występują tu również 3 gatunki perkozowatych, 4 gatunki brodzące tj. bąk, bączek, bocian biały i czarny. Spotyka się również gatunki drapieżne, takie jak: błotniaki stawowe, zbożowe, jastrzębie, krogulce. Ponadto z grupy żurawiowatych występują łyska, wodnik, żuraw. Przedstawicielami siewkowatych na terenie dorzecza są: czajka, mewa, śmieszka, rybitwa, batalion i dubelt. Z wróblowatych występują; rokietniczka, wodniczka, trzcinaczek, piecuszek, pierwiosnek, raniuszek, remiz i inne. W ostatnich latach pojawiły się jako ptaki lęgowe: pustułka, sowa błotna, dudek, pokrzewka, sójka, gawron i gil. Dużą liczebność wykazują ptaki rzadko spotykane w kraju, a mianowicie: brzęczka, rybitwa czarna, wodnik, kropiatka, błotniak stawowy, derkacz, podróżniczek i bąk z absolutną dominacją rokitniczka.

Świat zwierzęcy w dolinie Narwi jest reprezentowany przez 34 gatunki ssaków, a wśród nich wydrę i bobra. Spośród dużych saków spotyka się łosia. Ponadto występują dziki, sarny, lisy, jenoty, tchórze, kuny domowe, piżmaki i zające. Z drobnych gryzoni: myszy, badylarki, nornice. Z płazów spotkać można traszki, ropuchy, rzekotki, z gadów jaszczurki, zaskrońce i żmije zygzakowate. Z ryb występuje kilkanaście gatunków, takich jak: płoć, szczupak, jaź, okoń, miętus, karaś, leszcz, karp, ukleja. Ocenia się, że przeciętna zasobność ryb wynosi około 33 kg na 1 ha powierzchni rzeki.


12

II.2 Obszary chronione Tereny chronione występujące na obszarze gminy obejmują 3 429 ha, czyli 21% jej

powierzchni. Składa się na nie: Narwiański Park Narodowy, obszar chronionego krajobrazu oraz 13 pomników przyrody. W tabeli zamieszczonej poniżej przedstawiono powyższe dane w rozbiciu na formy ochrony.

Tabela 3 Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona.

Ogółem Parki narodowe

Rezerwaty przyrody

Parki krajobrazowe

Obszary chronionego krajobrazu

Użytki ekologiczne

Pomniki przyrodyWyszczególnienie w ha w %

powierzchni ogólnej w hektarach

Województwo 644325,5 31,9 92160,4 14348,9 88084,5 462717,3 1939,9 2053Powiat białostocki

100299,4 33,6 6298,0 2630,1 53768,6 40075,2 118,6 171

Gmina Choroszcz 3429,0 21,0 1619,0 - - 1810,0 - 13Źródło Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 2001 r. Urząd statystyczny w Białymstoku, tab.1/67 s.104, Białystok 2002. Uwaga. Część powierzchni rezerwatów przyrody została wykazana dwukrotnie; raz w rezerwatach przyrody, drugi raz łącznie z powierzchnią parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu, na terenie których są położone. II.2.a Parki narodowe Narwiański Park Narodowy

Występująca szata roślinna i świat zwierzęcy na terenie NPN spowodowały, że stał się on cennym miejscem do badań naukowych środowiska przyrodniczego w stanie zbliżonym do naturalnego, a także atrakcją turystyczną.

W wyniku przeprowadzonych prac badawczych środowiska naturalnego w latach 1979-1981 obszaru doliny Narwi powstało opracowanie, w którym wskazano na konieczność ochrony cennych przyrodniczo terenów na odcinku od Suraża do Żółtek. Opracowanie to ugruntowało przekonanie o konieczności ochrony tych terenów i było naukowym wsparciem podjętych działań. Uchwałą NrVIII/52/85 z dnia 30 września 1985 r. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku powołano Narwiański Park Krajobrazowy. Powiększenie terenu Parku o tereny położone w województwie łomżyńskim nastąpiło 31 marca 1989 r. W 1996 r decyzją Rady Ministrów z 1 lipca utworzono Narwiański Park Narodowy obejmujący swoim zasięgiem 7 gmin. W wyniku tej decyzji w granicach administracyjnych Narwiańskiego Parku Narodowego znalazło się 6 810,23 ha terenu, a w jego otulinie 15 397 ha. Powierzchnia Parku stanowi 0,4% powierzchni województwa podlaskiego. Spośród terenów będących w granicach Parku 2 057 ha zostało objętych ochroną częściową. W tabeli poniżej dokonano zestawienia terenów gmin, na których obszarze znajduje się Park.

Tabela 4 Zestawienie terenów Narwiańskiego Parku Narodowego w układzie gmin.

Powierzchnia Parku Powierzchnia otuliny Razem Gmina [ha] [%] [ha] [%] [ha] [%] Choroszcz 1652,69 24,27% 6514 42,31% 8133 36,77%Łapy 2440,28 35,83% 3305 21,47% 5756 25,87%Turośń Kościelna 1162,39 17,07% 2873 18,66% 4453 18,17%Tykocin 153,69 2,26% 1294 8,40% 1453 6,52%Suraż 437,05 6,42% 591 3,84% 1080 4,63%Sokoły 660,32 9,70% 640 4,16% 1370 5,86%Kobylin 303,81 4,46% 180 1,17% 502 2,18%Razem 6810,23 30,67% 15397 69,33% 22747 100,00%

W następnej tabeli dokonano zestawienia struktury własności gruntów znajdujących się w granicach NPN. W strukturze własności dominują grunty stanowiące własność osób fizycznych (70%). Struktura własności gruntów nie uległa większym zmianom od 1998 roku. Największy udział w strukturze gruntów będących we władaniu Parku miały grunty określane jako nieużytki (70%);


13

stanowiły one ¾ wszystkich gruntów. Co dziesiąty hektar (10%) był określony jako grunt rolny. Wody w granicach Parku zajmowały obszar prawie równy gruntom rolniczym (9%). Najmniej w strukturze gruntów było lasów (1%); co setny hektar zajmował las. Pozostałe grunty (4%) posiadały inną formę użytkowania od wskazanych.

Tabela 5 Struktura własności gruntów i użytkowania w granicach Narwiańskiego Parku Narodowego.

Grunty skarbu państwa [ha] Grunty prywatne [ha]

Gmina Ogółem

Raz

em

Leśn

e

Rol

ne

Wod

y

Nie

użyt

ki

Pozo

stał

e

Raz

em

Leśn

e

Rol

ne

Wod

y

Nie

użyt

ki

Pozo

stał

e

Choroszcz 1653 563 13 8 184 356 2 1090 26 126 39 887 12Łapy 2440 658 4 37 224 277 116 1782 3 196 8 1546 29Turośń Kościelna 1162 396 18 42 113 200 23 766 26 107 6 586 41Tykocin 154 19 - - 18 1 - 135 - 6 - 124 5Suraż 437 230 20 48 75 42 45 207 8 58 - 123 18Sokoły 660 65 - 7 26 17 15 595 - 32 7 549 7Kobylin Bożymy 304 139 - 37 27 66 9 165 8 5 147 5Razem 6810 2070 55 179 667 959 210 4740 63 533 65 3962 117Stan na 31 grudnia 2002 r.

Dominującą rolę w Parku spełnia Narew, stanowi jego oś. Na obszarze Parku i jego otuliny płynie licznymi korytami tworząc gęstą plątaninę przeplataną rozdzielającymi je łąkami i bagnami. Narew wraz ze swoimi dopływami tworzy unikalną przestrzeń sprzyjającą zachowaniu cennych przyrodniczo gatunków roślin i zwierząt. Do Narwi kolejno odprowadzają swoje wody dopływy: Liza, Szeroka Struga, Grądówka, Awissa, Turośnianka, Czaplinianka, Wygonówka, Kurówka, Horodnianka objęte ochroną w ramach ochrony otuliny. Na odcinku Rzędziany-Żółtki przeprowadzono na przełomie lat 70 i 80-tych prace melioracyjne polegające na wyprostowaniu koryta rzeki poprzez odcięcie meandrów oraz jego poszerzeniu i pogłębieniu. Wybudowano dwa jazy w Rzędzianach i Babinie. Spowodowało to drastyczne obniżenie poziomu wody i ekspansję rolnictwa. Obecnie dąży się do zahamowania degradacji ekologicznej tego obszaru poprzez zabudowę progową Narwi i starorzeczy. W miesiącu kwietniu są odnotowywane największe ilości przepływającej wody, a w miesiącach wrzesień-październik ilość przepływającej wody jest najmniejsza.

Mokradła zajmują w bagiennej dolinie Narwi ponad 95% powierzchni dna doliny. Wykształciły się tutaj niemal wszystkie rodzaje siedlisk hydrogenicznych. Dominują mokradła fluwiogeniczne (rozwijające się przy udziale wód rzecznych), a wśród nich trofowiska. Miąższność torfów nie jest duża, średnio osiąga 1 m. Torfy głębsze (2-3 m) występują koło Bokin.

Największy i najlepiej zachowany obszar doliny w granicach Parku rozciąga się od połączenia Awissy z Narwią do okolic Grądu Sosnowiec. W ostatnim czasie na opisanym odcinku doliny rozpoczął się proces łęgowania torfowisk. Zjawisko to na niewielką skalę obserwuje się na południe od Zawad i Topilca, a także pomiędzy Topilcem i Baciutami.

Południowa część doliny Narwi pomiędzy Surażem i połączeniem Awissy z Narwią to obszar, gdzie na skutek podsuszania następuje przekształcenie siedlisk mokradłowych. Pod Surażem gleby na mułowisku, które w latach siedemdziesiątych należały do mułowo-glejowych przekształciły się w mineralno-murszowe. W wielu punktach doliny gleby torfowo-bagienne, okresowo podsychające, uległy zmurszeniu.

Obszar od Grądu Sosnowiec do grobli Rzędziany-Pańki ma charakter przejściowy od bagiennego do najsilniej przekształconego (przesuszonego) na skutek przekopania nowego koryta Narwi. Największe zmiany w glebach i roślinności zaszły w sąsiedztwie głównego koryta rzeki. Gleby torfowe są tam najbardziej zmurszałe (o warstwie murszu do 20 cm), a w zbiorowiskach szuwarowych rozprzestrzenił się ostrożeń polny i pokrzywa zwyczajna.

W dolinie Narwi w obszarze NPN dominują gleby bagienne. Najczęściej spotykane wśród nich są gleby torfowo-bagienne zajmujące duże zwarte powierzchnie w środkowej części doliny pomiędzy Bokinami i Radulami.


14

O bagiennym charakterze doliny decydują warunki geomorfologiczno-hydrologiczne. Dolina jest zasilana przez wody powierzchniowe (cieki wodne i spływy powierzchniowe) i wody wgłębne z poziomu przypowierzchniowego i prawdopodobnie z dwóch poziomów wodonośnych, co przy rozgałęzionych korytach rzeki spowodowało, że wykształcił się tutaj rozległy, wypełniający prawie całe dno doliny, ekosystem bagienny z mozaikowym układem rozlewisk i siedlisk bagiennych.

Szata roślinna NPN cechuje się dużym zróżnicowaniem zbiorowisk i bogactwem gatunkowym. Na bagnach i terenach zabagnionych występuje około 200 gatunków roślin naczyniowych (w tym 20 gatunków turzyc). Spośród nich 15 gatunków podlega ochronie prawnej, a wiele zbiorowisk należy do rzadko już spotykanych w kraju.

Zbiorowiskami najbardziej rozpowszechnionymi na terenie NPN są zabagnione szuwary wielkoturzycowe zajmujące około 32% ogólnej powierzchni Parku. Drugim dominującym powierzchniowo zbiorowiskiem roślin są zespoły szuwaru właściwego reprezentowane przez szuwary trzcinowe. W południowej części znaczne obszary (14%) zajmują zbiorowiska trawiaste i turzycowo-trawiaste.

Do roku 1998 zabagnione łąki były w większości użytkowane rolniczo. Niska jakość siana, trudny dostęp oraz możliwość zastosowania tylko i wyłącznie konwencjonalnych metod pokosu nastręczała rolnikom wiele trudności i niedogodności. Następstwem tego było zaprzestanie użytkowania przez rolników łąk położonych w bagiennej dolinie Narwi. Na pozostawionych bez użytkowania łąkach zachodzi proces ekspansji trzciny pospolitej, który poprzedza proces zarastania tego terenu gatunkami drzewiastymi. Prowadzi to w rezultacie do zmiany obecnego stanu środowiska.

W latach 1979-1981 stwierdzono w dolinie i w strefie przydolinowej występowanie 179 gatunków ptaków. W porze lęgowej występowało 149 gatunków, w tym 137 gatunków gnieździło się na tym obszarze. Na terenie doliny gnieździło się 111 gatunków. Spośród gnieżdżących się ptaków 43% gatunków należało do gatunków zagrożonych. Ptaki wodno-błotne reprezentowane są przez 48 gatunków. Najliczniej występują ptaki z grupy blaszkodziobych, taki jak: krzyżówki, cyraneczki, cyranki, płaskonosy. Występują tu również 3 gatunki perkozowatych, 4 gatunki brodzące tj. bąk, bączek, bocian biały i czarny. Spotyka się również gatunki drapieżne, takie jak: błotniaki stawowe, zbożowe, kanie czarne, jastrzębie, krogulce. Ponadto z grupy żurawiowatych występuje: łyska, wodnik, żuraw i bardzo rzadkie: zielonka i kropiatka. Przedstawicielami siewkowatych na terenie Parku są: czajka, mewa, śmieszka, rybitwa, bekas, batalion i dubelt. Z wróblowatych występują: rokietniczka, wodniczka, trzcinaczek, piecuszek, pierwiosnek, raniuszek, remiz i inne. W ostatnich latach pojawiły się jako ptaki lęgowe: pustułka, sowa błotna, dudek, pokrzewka, sójka, gawron i gil. Najcenniejsze tereny występowania ptaków to: Bagno Rozgnój, odcinek doliny pomiędzy Kurowem, Śliwnem, Radulami, okolice Waniewa, łąki przy ujściu Turośnianki w okolicach Baciut, łąki w okolicach Łap Szołajd i Dębowiny, stawy rybne w Topilcu.

Na terenie NPN występuje około 40 gatunków ssaków. Do najważniejszych przedstawicieli należy zaliczyć bobry (około 260 szt) podlegające ochronie gatunkowej. Ich żeremia znajdują się m. in. pod Kurowem, Bokinami. Typowym przedstawicielem bagien narwiańskich jest łoś w liczbie kilkunastu sztuk. Ponadto występują również: dziki, sarny, lisy, jenoty, tchórze, kuny, piżmaki i zające. Z drobnych gryzoni - myszy, badylarki, nornice. Z rodziny płazów można spotkać 13 gatunków, takich jak: traszki, ropuchy, rzekotki, a z gadów: jaszczurki, zaskrońce i żmije zygzakowate. Z ryb odnotowano występowanie 22 gatunków, takich jak: płotka, szczupak, okoń, miętus, karaś, leszcz, karp, okleja.

Tak zróżnicowany przyrodniczo teren wymaga prowadzenia stałego monitoringu środowiska naturalnego i przemyślanej działalności gospodarczej człowieka, która nie będzie stanowiła zagrożenia dla środowiska naturalnego.

W tabelach poniżej zamieszczono dostępne dane statystyczne za 2001 rok opublikowane przez GUS opisujące WPN w ujęciu syntetycznym.


15

Tabela 6 Narwiański Park Narodowy według kategorii gruntów. Powierzchnia Grunty

leśne razem w tym

niezalesione

rolne zadrzewione i

zakrzewione

Wody Tereny pozostałe Wyszczególnienie

w hektarach

w % powierzchni ogólnej wojewódz

twa W hektarach Ogółem parki 92160,4 4,6 34695,1 277,7 21201,4 309,5 4474,6 31479,8Narwiański Park Narodowy

6810,2 0,4 121,0 - 724,5 177,0 482,3 5305,4

Źródło Rocznik statystyczny województwa podlaskiego za 2003 rok, tabel. 24/32, s. 111, US Białystok 2004.

Tabela 7 Narwiański Park Narodowy według kategorii ochronności. Powierzchnia w hektarach

parku narodowego w tym ochrona

ścisła Wyszczególnienie ogółem razem w tym grunty

leśne częściowa krajobrazowa

strefy ochronnej

Ogółem parki

92160,4 10445,4 9167,2 46316,4 30105,6 96740,1

Narwiański Park Narodowy

6810,2 - - 2057,0 - 15408,0

Źródło Rocznik statystyczny województwa podlaskiego za 2003 rok, tabel. 25/32, s. 112, US Białystok 2004.

Tabela 8 Narwiański Park Narodowy. Stan liczebny głównych gatunków zwierząt łownych i chronionych. Gatunki zwierząt Wyszczególnienie łosie jelenie sarny dziki wilki rysie żubry bobry wydry borsuki lisy

Ogółem parki

484 1493 1685 1057 28 2 387 1779 138 112 639


14 - 46 62 - - - 259 24 - 28

Źródło Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 2001 r. Urząd statystyczny w Białymstoku, tab.5/71 s.110, Białystok 2002. Tabela 9 Narwiański Park Narodowy. Ochrona lasów.

Skrzynki lęgowe Pułapki

Wyszczególnienie Liczba mrowisk

Zabezpieczenie upraw przed

zwierzętami w ha

nowe istniejące tradycyjne feromonowe Próbne

poszukiwanie owadów w ściółce

(liczba prób) Ogółem parki

790 252,7 85 979 171 434 75


21 - - - - 2 7

Źródło Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 2001 r. Urząd statystyczny w Białymstoku, tab.6/72 s.111, Białystok 2002.


16

Tabela 10 Narwiański Park Narodowy. Pozyskane drewno według kategorii cięć. W tym grubizna

iglasta liściasta cięcia cięcia Ogółem

Razem rębna sanitarna trzebieże razem rębna sanitarna trzebieżeWyszczególnienie

w tysiącach metrów sześciennych Ogółem parki

22,12 18,36 0,03 11,32 7,01 3,76 0,53 1,5 1,73


0,16 0,14 - 0,02 0,12 0,02 - - 0,02

Źródło Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 2001 r. Urząd statystyczny w Białymstoku, tab.7/73 s.111, Białystok 2002.

II.2.b Obszary chronionego krajobrazu.

Obszar chronionego krajobrazu tworzony jest na mocy rozporządzenia wojewody (lub rady gminy) i uwzględniany jest przy opracowywaniu planów zagospodarowania przestrzennego. Obszar chronionego krajobrazu jest formą ochrony przyrody mającą na celu zapewnienie równowagi ekologicznej we względnie nie zaburzonych systemach przyrodniczych danego obszaru, które pełnią rolę otulinową lub łącznikową parków narodowych i krajobrazowych. Obszary te obejmują tereny o wysokich walorach środowiska przyrodniczego o łącznej powierzchni 1 810 ha1 na terenie gminy. Stosowana forma ochrony ma zapewnić zachowanie równowagi ekologicznej środowiska i zabezpieczyć tereny cenne przyrodniczo i krajobrazowo przed dewastacją. Większość tych obszarów obejmuje doliny rzek, większe obszary leśne i kompleksy jezior oraz tradycyjnie ukształtowane krajobrazy kulturowe.

Aktywność gospodarczą na obszarach chronionego krajobrazu regulują przepisy prawne zabezpieczające stan środowiska naturalnego. Wprowadzają one m.in. zakaz lokalizacji zakładów przemysłowych i obiektów uciążliwych dla środowiska, zakaz prowadzenia działalności niekorzystnie wpływających na krajobraz, dbałość o styl budownictwa dostosowany do lokalnych tradycji.

Obszary chronionego krajobrazu pełnią różnorodne funkcje m. in.: otulinową (dla parków narodowych i krajobrazowych), rekreacyjną (tereny dla turystyki i wypoczynku, odciążające obszary o wyjątkowych walorach przyrodniczych) oraz są naturalnymi korytarzami ułatwiającymi migracje zwierząt. Tabela 11 Obszary chronionego krajobrazu występujące na terenie gminy Choroszcz.

Nazwa Rok utworzenia

Powierzchnia (ha) Cel ochrony

Dolina Dolnej Narwi 1986 41 862,0

Ochrona i zachowanie doliny Narwi wyróżniającej się wysokimi walorami przyrodniczymi, krajobrazowymi, kulturowymi i wypoczynkowymi.

Źródło Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 2001 r. Urząd statystyczny w Białymstoku, tab.12/78 s.120, Białystok 2002. Tabela 12 Obszary chronionego krajobrazu według kategorii gruntów.

Ogółem W tym

Lasy Użytki rolne wody

Ogółem rezerwaty i pozostałe

formy ochrony

przyrody.

Wyszczególnienie w hektarach

w % powierzchni

ogólnej województ

wa w hektarach Dolina Dolnej Narwi 41 862,0 2,1 10958,0 2720,4,0 893,0 146,7Źródło Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 20 01 r. Urząd statystyczny w Białymstoku, tab.13/79 s.121, Białystok 2002.

1 Dane zawarte w Rocznik statystyczny województwa podlaskiego 2002 s. 107 tabela. 23/31

a 16

Tereny chronione Mapa 2 Narwiański Park Narodowy wraz z otuliną



17

II.2.c Pozostałe formy ochrony przyrody.

Spośród pozostałych form ochrony przyrody na terenie miasta i gminy Choroszcz spotyka się pomniki przyrody. Pomnikiem przyrody jest obiekt chroniony prawnie stanowiący twór przyrody żywej (pomnik przyrody ożywionej) lub nieożywionej (pomnik przyrody nieożywionej), bądź ich zespoły, charakteryzujące się niepowtarzalnymi wartościami naukowymi, krajobrazowymi, historyczno-pamiątkowymi, kulturowymi lub estetycznymi. Do pomników przyrody zalicza się m.in.: okazałe zabytkowe drzewa i ich skupiska, parki, aleje, głazy narzutowe, ciekawe formy skalne, jaskinie, źródła, wywierzyska, wodospady, Obiekty tego typu w dawnych czasach pełniły często rolę miejsc kultu religijnego i obiektów kultu religijnego.

Na terenie gminy jest zaewidencjonowanych 14 pomników przyrody. Spośród tej liczby 8 pomników jest drzewami, 3 pomniki to grupa drzew, 3 pomników to pomniki nieożywione będące głazami narzutowymi.

Tabela 13 Pomniki przyrody na terenie gminy Choroszcz.

Nr pomnika

Przedmiot ochrony Obiekt Miejscowo

ść Lokalizacja Wiek ObwódWysokoś

ć Stan Opis otoczeni

Podstawa prawna

Rok powołania

Ewidencja

432.1 dąb szypułkowy

Złotoria

posesja naprzeciw kościoła

272 dobry

sad, rzeka Narew

zarz. Nr 16/83 WB z dn. 18.04.1983 (Dz. Urz. WRN Nr 4, poz. 33)

1983 figuruje


Złotoria


324 dobry

sad, rzeka Narew


1983 figuruje


Złotoria


261 dobry

sad, rzeka Narew


1983 figuruje

432.4 jesion wyniosły Złotoria


221 dobry

sad, rzeka Narew


1983 figuruje

432.5

grupa drzew

dąb szypułkowy

Złotoria


209 dobry

sad, rzeka Narew


1983 figuruje


18

Nr pomnika




Podstawa prawna

Rok powołania

Ewidencja


Złotoria


259 dobry

sad, rzeka Narew


1983 figuruje

509 pojedyncze drzewo

Sosna pospolita Kościuki 200 362 16 dobry

ugór, 20-letni zagajnik sosnowy

rozp. Nr 10/96 WB z dn. 29.11.1996 (Dz. Urz. WB Nr 38, poz. 137)

1996 figuruje

510.1 Jałowiec pospolity Kościuki 100 55 5,5 średni

pole uprawne, żwirowni, 10-letni młodnik sosnowy


1996 figuruje

510.2 Jałowiec pospolity Kościuki 100 64 5,5 średni



1996 figuruje

510.3

grupa drzew

Jałowiec pospolity Kościuki 100 75 5,5 średni



1996 figuruje


wiąz szypułkowy

ul. Piaskowa 28

250 420 30 dobry

ulica i zabudowania


1994 figuruje


19

Nr pomnika




Podstawa prawna

Rok powołania

Ewidencja

697.1 lipa drobnolistna

Kościuki 100-150 186 22

bardzo dobry

pola, łąki


1994 figuruje


Kościuki 100-150 312 26

bardzo dobry

pola, łąki


1994 figuruje


Kościuki 100-150 179 21

bardzo dobry

pola, łąki


1994 figuruje


Kościuki 100-150 226 22

bardzo dobry

pola, łąki


1994 figuruje

697.5

grupa drzew

lipa drobnolistna

Kościuki 100-150 234 21

bardzo dobry

pola, łąki


1994 figuruje


wiąz szypułkowy

Kościuki 200 390 30 dobry

ulica wiejska z zabudowaniami


1994 figuruje


wiąz szypułkowy

Kościuki Kościuki 12 200 300 30

ulica wiejska z zabudowaniami


1994 figuruje

1155 pojedynczy głaz

głaz narzutowy Śliwno

droga Śliwno-Konowały

620 0.6

droga żwirowo-piaskowa


1994 figuruje


20

Nr pomnika




Podstawa prawna

Rok powołania

Ewidencja


głaz narzutowy Śliwno

droga kruszewo-Śliwno

630 0.8

droga żwirowa, pola


1994 figuruje

1157 pojedyncze drzewotopola Rogowo Rogowo

33 300 565 30 zły łąka i pastwiska


1994 nie figuruje


wiąz szypułkowy

Kościuki 350 520 20

próchnieje w środku

gospodarstwo wiejskie


1994 figuruje

1159 pojedyncze drzewogrusza Kościuki 100 362 12

bardzo dobry

pole, żwirownia


1994 figuruje


wiąz szypułkowy

Złotoria 100 320 25 bardzo dobry

przy moście Białystok-Warszawa, obok cegielni


1996 figuruje


kasztanowiec zwyczajny

Zastawie II 150 320 15 dobry

zabudowania wiejskie


1996 figuruje


głaz narzutowy

dz. nr 261/1 990

pęknięty na 4 części

pole orne 250m, od głazu znajduje się"szubienica"-miejsce


1996 figuruje

a 20

Tereny chronione Mapa 3 Obszary chronione w ramach planu

Natura 2000



21

Nr pomnika




Podstawa prawna

Rok powołania

Ewidencja

egzekucji powstańców z 1863

II.2.d Natura 2000 sieć projektowana.

Wraz z planami przystąpienia Polski do Unii Europejskiej rozpoczęto pracę nad utworzeniem na terenie Polski Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Natura 2000 to sieć obszarów chronionych na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej. Celem wyznaczania tych obszarów jest ochrona cennych pod względem przyrodniczym i zagrożonych składników różnorodności biologicznej w państwach Unii Europejskiej. W skład sieci Natura 2000 wchodzą:

• obszary specjalnej ochrony (OSO) - (Special Protection Areas - SPA) wyznaczone na podstawie Dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków, tzw. "Ptasiej", dla gatunków ptaków wymienionych w załączniku I do Dyrektywy W załączniku wymieniono 180 gatunków, dla których należy ustanowić tzw. obszary specjalnej ochrony o ich wytypowaniu decyduje liczebność ptaków, które przebywają tam w czasie lęgów, żerowania czy przelotów.

• specjalne obszary ochrony (SOO) - (Special Areas of Conservation - SAC) wyznaczone na podstawie Dyrektywy Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, tzw. "Siedliskowej", dla siedlisk przyrodniczych wymienionych w załączniku I oraz siedlisk gatunków zwierząt i roślin wymienionych w załączniku II do Dyrektywy. Dyrektywa "siedliskowa" nakazuje ochronę 198 typów siedlisk przyrodniczych, z czego 68 występuje w naszym kraju. W drugim załączniku do tego dokumentu wymieniono ponad 400 gatunków zwierząt i 222 - roślin, których siedliska też trzeba chronić.

Polska w ramach procesu integracji z Unią Europejską została zobowiązana do wyznaczenia na swoim terytorium Sieci Natura 2000, do dnia akcesji do UE.

Wstępna koncepcja obszarów chronionych została również opracowana dla województwa podlaskiego. Na terenie gminy tereny te obejmują już wcześniej ustanowione obszary chronione w granicach Narwiańskiego Parku Narodowego i jego otuliny. Dyrektywa Siedliskowa

PLH 200003 – Narwiański Park Narodowy – 6 810 ha Dyrektywa Ptasia

PLB 200001 – Bagienna Dolina Narwi - 25 477 ha Wyznaczone obszary obejmują kompleks bagienno rzeczny Narwi i teren do niego przylegający. Administracyjnie jest on położony na terenie 7 gmin na których jest zlokalizowany NPN. Obszar ten w warunkach gminy Choroszcz pokrywa się z granicami strefy ochronnej otuliny parku i z terenem Narwiańskiego Parku Narodowego.

II.3 Zagrożenia środowiska przyrodniczego.

O stanie środowiska przyrodniczego decydują odprowadzane przez człowieka do środowiska różnego rodzaju substancje powstające w toku działalności gospodarczej człowieka jak i procesów bytowych zachodzących w gospodarstwach domowych. Działalność prowadzona przez człowieka ma również swoje oddziaływanie pośrednie w postaci stymulowania procesów biologicznych, które zachodzą w zmienionym przez człowieka środowisku przyrodniczym Do takich procesów możemy zaliczyć na przykład zakwitanie wody powodowane przez nadmiernie rozwijający się plankton. Utrzymanie równowagi ekologicznej w środowisku przyrodniczym jest złożonym procesem i wymaga systematycznego śledzenia zmian w min zachodzących.


22

II.3.a Zagrożenia wód. Wody powierzchniowe rzek

Gmina położona jest w dorzeczu zlewni rzeki Narew, która stanowi zachodnią i południową granicę gminy. Rzeka Narew jest prawym dopływem Wisły I rzędu. Wszystkie cieki wodne będące na terenie gminy odprowadzają swoje wody do Narwi stanowiąc jej prawe dopływy. Do największych należy rzeka Supraśl, rzeka Horodnianka z licznymi bezimiennymi dopływami i rowami melioracyjnymi i potok Czaplinianka zbierający wody powierzchniowe z południowo-wschodniej części gminy oraz liczne rowy melioracyjne odprowadzające swoje wody wprost do doliny Narwi.

Rzeka Narew posiada zlewnię o powierzchni 75 175,2 km2, w tym 53 873 km2 znajduje się na terenie Polski. Długość całkowita rzeki wynosi 484 km, w tym długość odcinka płynącego na terenie Polski wynosi 455 km. Rzeka swój początek bierze na terenie Białorusi w bagnach wschodniego skraju Puszczy Białowieskiej. Przy granicy białoruskiej zlokalizowano zbiornik Siemianówka. Rzeka płynie przez tereny stosunkowo słabo uprzemysłowione o charakterze typowo rolniczym oraz przez duże kompleksy leśne. W dalszym biegu przepływa obok miast, z których pochodzi większość zanieczyszczeń do niej wprowadzanych. Poprzez rzekę Supraśl wody z oczyszczalni ścieków odprowadza również Białystok.

W 2001 roku rzekę badano na długości 273,4 km od punku w miejscowości Bondary poniżej zbiornika Siemianówka aż do jej ujścia do Wisły. Badania prowadzono w 19 punktach pomiarowych; 16 stanowisk badawczych rozmieszczono tak, aby można było określić wpływ ścieków odprowadzanych z miejscowości położonych w zlewni rzeki oraz stopień zanieczyszczenia wód na danym odcinku, 3 punkty pomiarowo-kontrolne umieszczono na ważnych dopływach, w tym na Supraśli i Horodniance, które odprowadzają wody z terenu gminy.

Wody posiadały zróżnicowany stan czystości. Do II klasy czystości zaliczanych było 27,4% długości rzeki, do klasy III zaliczono 68,6% długości rzeki. Wody nadmiernie zanieczyszczone wystąpiły na długości, 4% biegu rzeki. Rzeka Narew na terenie gminy na odcinku ujścia Czaplinianki do miejscowości Izbisze posiadała wody zaliczone do III klasy czystości. Potok Czaplinianka posiadał wody II klasy czystości. Od miejscowości Izbisze do ujścia rzeki Horodianki do Narwi wody rzeki zostały zaliczone do II klasy czystości. Wody rzeki Horodianka były zaliczane do III klasy czystości poniżej miasta Choroszcz. Po odprowadzeniu wód z oczyszczalni ścieków zaliczono je do wód pozaklasowych. Również od tego miejsca wody Narwi obniżyły swój stan czystości z klasy II do klasy III. Wody rzeki Supraśl wpływające do Narwi także były zaliczane do III klasy czystości. Na pozostałym odcinku rzeki Narew przepływającym przez gminę Choroszcz wody pozostały w III klasie czystości.

Poniżej zamieszczono omówienie danych WIOŚ Białystok pomiarów w punktach pomiarowych znajdujących się na rzecze Narew na terenie gminy Choroszcz i w jej sąsiedztwie. * Punkt w m. Uhowo (teren Narwiańskiego Parku Narodowego)

Podobnie jak w latach ubiegłych, rzeka w tym punkcie mieści się w II klasie czystości. Klasę tę wykazały wartości: utlenialności, ChZT, fosforanów, fosforu ogólnego, chlorofilu "a", indeksu saprobowości sestonu oraz miana coli typu kałowego.

Czterokrotne w roku badania zawartości metali nie wykryły obecności takich pierwiastków, jak: chrom, cynk, kadm, nikiel, ołów i rtęć. Zawartość miedzi i żelaza odpowiadała I klasie, natomiast mangan 2-krotnie mieścił się w II klasie.

Jednokrotne w ciągu roku badania pestycydów (lindan, DDE, DDD, DDT, DMDT) nie potwierdziły ich obecności, natomiast w niewielkiej ilości wystąpiły polichlorodwufenyle (0,005 ug/dm3). * Dopływ rzeki Awissa w profilu ujściowym (teren Narwiańskiego Parku Narodowego)

Ogólna ocena stanu czystości wód rzeki Awissy w roku 2001 odpowiadała III klasie czystości i nie uległa zmianie w stosunku do badań przeprowadzonych w 1997 r. Wskaźnikami kwalifikującymi były: azot azotynowy, fosforany, fosfor og. i miano coli typu kałowego. Pozostałe wskaźniki fizykochemiczne oraz biologiczne, saprobowość sestonu i chlorofil "a" charakterystyczne były dla wód I/II klasy. Wyniki badań wykazują na wpływ ścieków ze źródeł zanieczyszczeń zlokalizowanych w zlewni rzeki. * Punkt w m. Bokiny (teren Narwiańskiego Parku Narodowego)

Podobnie jak w latach ubiegłych, rzeka Narew wykazuje w tym punkcie III klasę czystości, jedynie ze względów bakteriologicznych (miano coli typu kałowego). Wartości utlenialności, ChZT,


23

fosforu ogólnego, chlorofilu "a" oraz indeksu saprobowego sestonu odpowiadały II klasie. Pozostałe wskaźniki mieściły się w klasie I czystości wód. * Punkt w m. Rzędziany (teren Narwiańskiego Parku Narodowego)

Analogicznie do lat poprzednich jakość wód wykazuje II klasę czystości. Do tej klasy kwalifikują rzekę w 2001 roku wartości parametrów: utlenialności, ChZT, indeksu saprobowego sestonu oraz miana coli typu kałowego.

Badania metali wykazały obecność: żelaza (I klasa), manganu (1-krotnie II klasa) oraz miedzi (jednorazowo wartość nieznacznie przekraczająca obowiązujące normy). Pozostałych metali nie wykryto.

Badania pestycydów (lindan, DDE, DDD, DDT, DMDT) oraz PCB nie wykryły ich obecności. * Dopływ - rzeka Turośnianka -- profil ujściowy (teren Narwiańskiego Parku Narodowego)

Ogólnie ocena stanu czystości wód rzeki Turośnianki w roku 2001 odpowiadała III klasie czystości ze względu na stężenie azotu azotynowego (w maju i listopadzie), oraz fosforanów i fosforu og. (w sierpniu). Pozostałe parametry fizykochemiczne i biologiczne odpowiadały I/II klasie czystości. W roku 1997 r. jakość wód rzeki odpowiadała w tym profilu II klasie. * Dopływ rzeka Czaplinianka -- profil ujściowy (teren Narwiańskiego Parku Narodowego)

Wykonane badania w 2001 roku wykazały, że wskaźniki fizykochemiczne i biologiczne są charakterystyczne dla wód czystych, odpowiadające I/II klasie czystości. Jedynie w miesiącu maju zanotowano podwyższoną wartość azotu azotynowego (III klasa), a w miesiącu sierpniu tlenu rozpuszczonego (wartość pozaklasowa). Ogólnie, ocena stanu czystości wód rzeki odpowiadała II klasie czystości i była podobna jak w roku 1997. * Ujście rzeki Horodnianki poniżej m. Choroszcz (otulina NPN)

Dopływ Rzeka Horodnianka w profilu ujściowym nie odpowiadała normom ze względu na wartość miana coli typu kałowego oraz indeks saprobowości sestonu (1 wynik pozaklasowy na 12). W III klasie znajdowały się wartości takich parametrów, jak: utlenialność, azot azotynowy, fosfor ogólny i zawiesina.

Spośród badanych 4-krotnie w roku zawartości metali stwierdzono obecność: żelaza, cynku, miedzi i niklu (I klasa) oraz manganu (4-krotnie II klasa).

Obecności pestycydów (lindan, DDE, DDD, DDT, DMDT) nie zanotowano, natomiast PCB wystąpiły w niewielkiej ilości 0,009 ug/dm3. * Punkt w m. Żółtki

Poniżej ujścia pozaklasowych wód rzeki Horodnianki, podobnie jak w poprzednich latach, następuje obniżenie jakości wód rzeki Narew w tym punkcie z II do III klasy czystości. W III klasie mieszczą się wskaźniki biologiczne: miana coli typu kałowego oraz wartość indeksu saprobowego sestonu. Wskaźniki fizykochemiczne, poza utlenialnością, ChZT i fosforem ogólnym (II klasa), wykazują I klasę czystości wód. * Ujście rzeki Supraśl w m. Dzikie

W 2001 roku wody dopływu w profilu ujściowym sklasyfikowane zostały w III klasie czystości i odpowiadały (po raz pierwszy od wielu lat) przewidzianym normatywom. Stężenia III klasy wykazały wartości: azotu azotynowego, fosforanów, fosforu ogólnego, saprobowości sestonu i miana coli typu kałowego. Wskaźniki: utlenialność, ChZT i fenole mieściły się w II klasie, przy pozostałych parametrach w I klasie czystości.

Badania metali wykazały obecność żelaza, manganu, miedzi i ołowiu, których wartości stężeń mieszczą się w I klasie.

Zawartości środków ochrony roślin (lindan, DDE, DDD, DDT, DMDT) oraz polichlorodwufenyli (PCB) nie wykryto. * Supraśl w m. Dzikie (ujście do Narwi)

Zgodnie z Zarządzeniem 18/71 odcinek ujściowy rzeki powinien odpowiadać III klasie czystości wód. Badania przeprowadzone w 2001 roku wykazały, iż stan czystości rzeki na tym odcinku po raz pierwszy od wielu lat odpowiada normom. Wskaźniki: azot azotynowy, fosforany, fosfor og., saprobowość sestonu i miano coli odpowiadały III klasie czystości, a pozostałe zbadane mieściły się w zakresie stężeń I i II klasy. W stosunku do badań przeprowadzonych w 2000 roku i w latach poprzednich (wody pozaklasowe), stan czystości uległ znacznej poprawie. * Punkt w m. Rybaki


24

Wody rzeki Narew wykazywały w tym punkcie III klasę czystości, jedynie ze względów bakteriologicznych (miano coli typu kałowego). W II klasie znajdowały się wartości takich parametrów, jak: utlenialność, ChZT, fosforany, fosfor ogólny oraz indeks saprobowy sestonu. Wartości pozostałych parametrów mieściły się w granicach I klasy. Stan czystości rzeki w tym punkcie nie uległ istotnym zmianom w porównaniu do lat ubiegłych.

W tabeli poniżej przedstawiono dane z punktów pomiaru czystości rzeki Narew i Supraśl znajdujących się na terenie gminy Choroszcz lub na jej granicach oraz w sąsiedztwie.

Tabela 14 Punkty pomiaru stanu czystości wód rzek.

Stanowisko

Położenie stanowiska Km biegu rzeki

Uzasadnienie wyboru Klasa według badań

Wskaźniki kwalifikujące

6 w m. Uhowo powyżej m. Łapy

347,4 określenie stanu czystości wód powyżej m. Łapy

II II -- utlenialność, ChZT, fosforany, fosfor og., chlorofil

"a", sprobowość sestonu, miano coli typu kałowego

7 w m. Bokiny poniżej rz. Bokiny poniżej rz. Turośnianki

338,0 określenie wpływu ścieków z m. Łapy

III III -- miano Coli II -- utlenialność, ChZT, fosfor og., chlorofil "a", saprobowość

sestonu 8 w m. Rzędziany 314,8 Okreslenie stanu

czystości powyżej rz. Horodnianki

II II -- utlenialność, ChZT, sprobowość sestonu, miano coli

9 dopływ rz. Horodianka niżej m. Choroszcz

0,5 Określenie stanu czystości wód przed ujściem do Narwi

n.o.n. n.o.n. -- saprob. sestonu, m. coli III -- utlenialnośc, azot

azotynowy, fosfor ogólny, zawiesina ogólna

II -- BZT5, ChZT, azot og.,fosforany

10 w m. Żółtki powyżej ujścia rz. Supraśl

302,2 określenie stanu czystości przed wejściem rz. Supraśl

III III -- saprob. sestonu, miano coli II -- utlenialność, ChZT, fosfor

ogól. 11 dopływ rzeki Supraśl w

m. Dzikie 0,5 określenie stanu

czystości wód przed ujściem do Narwi

III III -- azotyny, fosforany, fosfor og., saprobowość sestonu, miano

coli II -- utlenialność, ChZT, fenole

12 w m. Rybaki niżej Supraśli

296,6 Określenie wpływu rz. Supraśl

III III -- miano coli II -- utlenialność, ChZT,

fosforany, fosfor og., saprobowość sestonu

Źródło Raport "Stan środowiska województwa podlaskiego w latach 2000-2001" WIOŚ Białystok . Stan czystości wód rzeki Narew na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego nie uległa

zasadniczym zmianom na przestrzeni ostatnich lat (II/III klasa). Wskaźniki te odnoszą się tym samym do wód znajdujących się na terenie gminy Choroszcz. Obserwowane jest okresowe zanieczyszczanie tego odcinka rzeki spływającym zakwitem sinic ze zbiornika Siemianówka, który powoduje w sezonie letnio-jesiennym jego degradację do wód pozaklasowych.

Prowadzone badania dopływów rzeki Narew na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego (Lizy, Turośnianki i Awissy) wykazały uwidaczniający się negatywny wpływ źródeł zanieczyszczeń zlokalizowanych na obszarach zlewni tych rzek. Mogą one stanowić istotne zagrożenie dla jakości wód Narwi na terenie Parku, w przypadku pogłębiającego się stopnia zanieczyszczenia tych rzek.

Jakość wód dopływu -- rzeki Supraśl w profilu ujściowym, będącej pośrednim odbiornikiem ścieków z aglomeracji białostockiej, ulega stopniowej poprawie. W roku 2001 po raz pierwszy od wielu lat sklasyfikowano ją w III klasie czystości. Od paru lat nie wywiera ona negatywnego wpływu na rzekę Narew.

a 24

Zagrożenia środowiska Mapa 4 Stan czystości rzek


Wody II kasy czystości

Wody III klasy czystości

Wody pozaklasowe


25

Jakość wód rzeki Narew na odcinku od ujścia Horodnianki do ujścia Śliny odpowiada III klasie czystości i nie uległa zasadniczym zmianom w stosunku do badań z 2000 roku.

Jakość wód podziemnych.

Na stan czystości wód podziemnych mają bezpośredni wpływ wody powierzchniowe. To za ich pośrednictwem do tych wód dostają się różnego rodzaju zanieczyszczenia. Na podstawie badań zrealizowanych na terenie województwa podlaskiego można stwierdzić, że około 95% wód pobranych z ujęć naturalnych (wody płytkiego krążenia i wody wgłębne) nie odpowiada normom określonym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203 poz. 1718) wymagały one uzdatniania. Wody te zawierały ponadnormatywną zawartość związków żelaza, manganu oraz wykazały przekroczenie barwy i mętności. Zawartość związków żelaza, manganu wynika z naturalnych warunków geologicznych warstw wodonośnych.

Sporadycznie, w wodach podziemnych płytkiego krążenia (zasilanych głównie bezpośrednio opadami atmosferycznymi) występuje ponadnormatywna zawartość związków azotu (amoniaku, azotanów i azotynów). Podwyższona zawartość związków azotu ma przeważnie pochodzenie antropogeniczne (wpływ rolnictwa i ścieków komunalnych). W jednostkowych przypadkach w wodach płytkiego krążenia stwierdzana jest ponadnormatywna zawartość niektórych związków lub substancji toksycznych. Zawartość związków toksycznych w wodach gruntowych wynika z ich wyższej zawartości w glebie; są one głównie pochodzenia antropogenicznego. Zanieczyszczone wody gruntowe obserwuje się głównie w pobliżu zakładów przemysłowych, składów przemysłowych i wysypisk komunalnych lub przemysłowych, stacji paliw etc. Rzadko obserwowana jest podwyższona zawartość związków azotu, a jeszcze rzadziej metali ciężkich, w wodach wgłębnych (tj. wodach podziemnych, które występują pod nieprzepuszczalnymi utworami geologicznymi, posiadającymi dobrą lub średnią izolację przed zanieczyszczeniami). Obecność tych substancji wynika z naturalnych warunków geologicznych warstw wodonośnych.

Pomiary jakości wód dokonywane są w 462 punktach krajowej sieci monitoringu zwykłych wód podziemnych oraz 37 punktach regionalnej sieci monitoringu zwykłych wód podziemnych. Większość badanych wód podziemnych z terenu województwa podlaskiego została zaliczona do klasy Ib, a więc do wód wysokiej jakości (od 48% do 66% pobranych prób). Znacznie mniejsza ilość prób została zaliczona do klasy II i III.

Na obszarze województwa podlaskiego zasoby użytkowych wód podziemnych występują w utworach czwartorzędowych, trzeciorzędowych, kredowych i jurajskich. Wody podziemne w utworach czwartorzędowych występują praktycznie na całym obszarze województwa. Jedynie niewielkie obszary w rejonie Białegostoku, Hajnówki oraz na południowy zachód od Łomży pozbawione są czwartorzędowych poziomów wodonośnych.

W latach 1999 -- 2001 jakość wód podziemnych badanych w sieci regionalnej na terenie województwa podlaskiego nie uległa znacznym zmianom. Widoczna jest wyraźna przewaga wód o klasie czystości Ib nad pozostałymi klasami w całym omawianym okresie czasu, z czego można wnioskować o dość dobrej jakości wód podziemnych na terenie województwa podlaskiego. Podobna sytuacja występuje również na terenie powiatu.

Wody gruntowe charakteryzowały się znacznie słabszą jakością od wód wgłębnych. Wody o niskiej jakości (klasa III) występowały głównie w płytkich, słabo izolowanych poziomach wodonośnych, z których jest zaopatrywana znaczna część wsi i obszarów podmiejskich. W celu uzyskania poprawy jakości wód gruntowych konieczna jest poprawa sanitacji wsi i obszarów podmiejskich.

Wody wgłębne, dobrze izolowane, generalnie nie wykazują obniżenia jakości spowodowanej czynnikami antropogenicznymi. Obniżenie jakości wód wgłębnych spowodowane jest głównie podwyższoną zawartością takich wskaźników jak: azot, żelazo, fluor, twardość ogólna i barwa.

Wody o niskiej jakości, są to wody głównie z płytkiego krążenia -- gruntowe, gdzie wpływ antropopresji jest największy. Szczególnie na obszarach wiejskich, gdzie wzrostowi poboru wód (rozbudowa wodociągów) nie towarzyszy budowa systemów kanalizacyjnych, w tym systemów

2 Ilość punktów badań próbek wody w 2001 r.


26

oczyszczania ścieków, wpływ antropopresji uwidacznia się wzrostem stężeń związków azotowych oraz fosforanów.

Woda w celach zaopatrzeniowych na terenie gminy Choroszcz jest pobierana z warstw osadów piaskowo-żwirowych czwartorzędowych. Poziom ten jest dominującym źródłem pozyskiwania wody. Zgodnie z informacjami zawartymi na „Mapie Hydrologicznej Polski w skali 1:200 000„ – arkusze: Białystok (IG,1984 r.) oraz Łomża (IG, 1989 r.) są one dobrze izolowane izolacją pełną o charakterze ciągłym. Również ujmowane są do eksploatacji płytsze międzymorenowe przewarstwienia piaszczyste, zaś na terenie Szpitala Psychiatrycznego w Choroszczy głębsza czwartorzędowa warstwa wodonośna tzw. poziom spagowy oraz na terenie ujęcia wodociągowego w Rogowie – poziom trzeciorzędowy. Wody podziemne charakteryzują się stosunkowo dobrą jakością jednak ze względu na wrażliwość i niską odnawialność wymagają szczególnej ochrony w aspekcie ilościowym i jakościowym. Zgromadzone są one w 3 udokumentowanych zbiornikach wód podziemnych: pradoliny rzeki Biebrzy (GZW-217), pradoliny rzeki Supraśl (GZW-218) i Sandru Kurpie (GZW-216).

Na terenie gminy Choroszcz nie prowadzono badań jakości wód podziemnych. O jakości tych wód można wnioskować na podstawie badań zrealizowanych w gminach, w studniach znajdujących się w systemie monitoringu. Wody znajdujące się w zbiorniku GZWP 218, który obejmuje część gminy Choroszcz zostały zaliczone do klasy Ib.

a 26

Środowisko Przyrodnicze

Mapa 5 Wody podziemne



27

Tabela 15 Jakość wód podziemnych w punktach pomiarowych. Wskaźniki w zakresie

stężeń odpowiadających wodzie o niskiej jakości /

rok badań

Nr otworu w sieci

Rodzaj sieci

Miejscowość / Gmina [sw]–studnia wiercona

[p]–piezometr [sk]–studnia kopana

Straty–grafia

Głębokość stropu Wody Użytkowanie

terenu ObszaryGZWP

Klasa wód 2000

Klasa wód 2001

Klasa wód 2002

Klasa III NOK

15 R Knyszyn/Knyszyn, [sw] Q 2,0 G 7 - x Ib Ib

16 R Tykocin/Tykocin, [sw] Q 18,5 G 7 217 x Ib II HCO3/2001

17 R Jeżewo Stare/Tykocin, [sw] Q 38,0 W 3 - III II III

N-N02/1999,

N-NO2/2001

19 R Łapy/Łapy, [sw] Q 17,5 W 7 - Ib Ib Ib

133 K Turośl/Turośl,[sk] Q 5,9 G 7 216,215 Ib x III Corg/2001,

N-NO3/2001

HPO4/2001, K/2001

735 K Białystok/Białystok, [sk] Q 2,4 G 7 poza III Ib Ib HPO4/1999 N-

NO2/1999

1679 K Wasilków/Wasilków ,[sw.12A] Q 4,5 G 2 III Ib Ib N-

NO2/1999

736 K Białystok - Jurowce 6c/Białystok,[sw.6c] Q 4,8 G 5 218 Ib III III

N-NO2/2000,

N-NO2/2001

738 K Białystok/Bialystok,[p] Q 3,3 G 7 218 Ib Ib Ib

38/1680 R/K Fasty(dolina) /Białystok, [sw.4A] Q 2,1 G 7 218 Ib Ib Ib ChZT-

Mn/1999 N-

NH4/1999 Objaśnienia skrótów i symboli Klasa wód Ia–wody o najwyższej jakości; Ib–wody o wysokiej jakości; II– wody o średniej jakości; III– wody o niskiej jakości (ocena uwzględnia także wskaźniki w zakresie stężeń większych od dopuszczalnych dla klasy III), NOK– wskaźniki jakości wód podziemnych w zakresie stężeń większych od dopuszczalnych dla wód o niskiej jakości (klasa III)

Numer otworu numer punktu badawczego w bazie danych MONBADA Stratygrafia symbole wg bazy danych MONBADA Q–Czwartorzęd, T– trzeciorzęd, K–Kreda, J–Jura

Rodzaj sieci R–regionalna K–krajowa PL–LT– przygraniczna polsko-litewska

Obszar GZWP numery Głównych Zbiorników Wód podziemnych, na obszarze których znajduje się punkt badawczy Głębokość stropu głębokość stropu warstwy wodonośnej (studni,piezometru), m p.p.t.

Rodzaj wód W–wgłębne – wody poziomów artezyjskich i subartezyjskich G–gruntowe – wody płytkiego krążenia o swobodnym zwierciadle wody

Użytkowanie terenu – dominujący sposób użytkowania w promieniu 500 m od punktu badawczego 1–lasy 2–użytki zielone 3–grunty orne – gospodarka rozdrobniona 4–grunty orne – gospodarka wielkopolowa 5–nieużytki naturalne 6–nieużytki antropogeniczne 7–obszary zabudowane

Wody poziomu mędzymorenowego oraz spagowego reprezentują typ HCO3-Ca; są średnio

twarde o przeciętnej twardości ogólnej około 250-300 CaCo3/dm3. Są to wody II klasy czystości wymagające prostego uzdatniania ze względu na podwyższoną zawartość żelaza (0,3-2,6 mg/dm3) oraz, lokalnie, manganu (0,05-0,3 mg/dm3). Wody te cechują się ponadto podwyższoną zawartością azotu amonowego, który ma pochodzenie mineralne.

Wody trzeciorzędowe na terenie gminy rozpoznane zostały punktowo na terenie ujęcia wody w Rogowie. Charakteryzują się one twardością ogólną wynoszącą 244-280 mgCaCO3/dm3 i suchą


28

pozostałością o wartości 485-516 mg/dm3. Są to wody kwalifikowane do II klasy jakości wymagające prostego uzdatniania ze względu na zawartość żelaza.

Poziom przypowierzchniowy –woda lokalnie jest ujmowana za pośrednictwem kopanych studni - został zbadany przy realizacji inwestycji we wsi kol. Porosły (budowa stacji paliwowej) i wokół funkcjonującego wysypiska śmieci we wsi Jeroniki. Działania podjęte miały charakter monitorujący. II.3.b Zanieczyszczenie powierzchni ziemi.

O stanie czystości powierzchni ziemi decyduje wiele czynników. Troska o jej ochronę jest skorelowana z warunkami życia na danym terenie. Teren gminy jest zaliczany do obszarów o nieskażonym środowisku przyrodniczym, a spotykane zanieczyszczenia powierzchni ziemi mają charakter punktowy.

Rozpatrując występujące zagrożenia gleb notowane na obszarze gminy Choroszcz można wskazać na zagrożenia powodowane przez samo środowisko przyrodnicze dla istniejącego stanu gleb, takie jak np.

erozja wietrzna gleb, erozja wodna itp.

Zanieczyszczenia tego typu są naturalnym procesem przebiegającym od milionów lat. Drugi typ zanieczyszczeń gleby jest powodowany przez działalność gospodarczą człowieka. Do tej grupy należą następujące zagrożenia:

zagrożenia rolnicze, uprawa roślin

• zmęczenie gleby • oddziaływanie zabiegów uprawowych, • nawożenie mineralne, • nawożenie organiczne, • pestycydy

hodowla zwierząt • odprowadzanie gnojowicy

uprawy leśne, lasy, • dominacja gatunków iglastych, monokultura lasów • zmiany kwasowości gleby

rozwój miast i osadnictwa, oddziaływanie przemysłu, gospodarka odpadami,

• wysypiska śmieci • oczyszczalnie ścieków

komunikacja i transport,

a. Zanieczyszczenie gleb. Analizując stan czystości gleby3, trzeba wskazać na zanieczyszczenia obecnie występujące i

na zanieczyszczenia, które mogą wystąpić potencjalnie. Obszar gminy Choroszcz nie należy do terenów, które zaliczane są do obszarów, które doznałyby w wyniku gospodarczej działalności człowieka dużego uszczerbku w stanie czystości gleby.

Gleba zgodnie z definicją warunkuje produkcję i rozkład biomasy oraz przepływ energii i obieg materii w ekosystemie. Obok części mineralnej, powstałej w wyniku wietrzenia, istotnym jej składnikiem jest próchnica. Powstaje ona w wyniku humifikacji, tzn. przetwarzania nierozłożonej materii organicznej z udziałem m.in. destruentów. W budowie gleby można wyróżnić następujące

3 Gleba, pedosfera, zwietrzała warstwa skorupy ziemskiej (do 2 m miąższości) wraz z żyjącymi w niej organizmami przemieszanymi z produktami ich rozkładu. Integralny składnik ekosystemów lądowych i niektórych płytkowodnych. Gleba powstaje w procesie glebotwórczym w wyniku działania klimatu i organizmów, a zwłaszcza roślinności, na skałę macierzystą.


29

warstwy tworzące profil glebowy, począwszy od powierzchni ku dołowi: a) główny poziom próchniczy (A), b) poziom mineralno-próchniczny (A1), c) poziom mineralny (B).

Gleba odgrywa bardzo ważną rolę w zachowaniu środowiska przyrodniczego i w polityce ekologicznej. Poprzez pryzmat istniejącej szaty roślinnej ocenia się warunki ekologiczne i społeczno-gospodarcze. Przy analizie występujących stanów degradacji gleby należy brać pod uwagę ich względny i rzeczywisty charakter. Degradacja względna gleby polega na tym, że dotychczasowy układ gleby przeobraża się stopniowo w nowy, którego aktywność biologiczna nie jest mniejsza niż aktywność układu poprzedniego. Drugim stanem przeciwnym jest degradacja rzeczywista (bezwzględna) polegająca na: trwałym zniszczeniu lub zmniejszeniu aktywności biologicznej środowiska, pogorszeniu produkcyjnych i ekologicznych warunków rozwoju szaty roślinnej, zmniejszeniu lub zdyskwalifikowaniu pokarmowej i technologicznej wartości plonów, trwałym pogorszeniu stanu środowiska biologicznego.

Odnotowywane degradacje gleb cechują się różnymi formami i zróżnicowaną genezą. Każdy czynnik pogarszający zaopatrzenie roślin w składniki pokarmowe, wodę i tlen, zmniejszający ich dostępność dla systemu korzeniowego, a także pogarszający strukturę i fitosanitarne właściwości gleby działa degenerująco na środowisko. Do form podstawowych zalicza się:

wyjałowienie ze składników pokarmowych i naruszenie równowagi jonowej, przesuszenie, zasolenie, zakwaszenie i alkalizacja środowiska, zanieczyszczenie składnikami fitotoksycznymi, nadmierny ubytek próchnicy, erozja, zawodnienie (przewilgocenie), zniekształcenie struktury, zniekształcenie rzeźby terenu, mechaniczne uszkodzenie i zniszczenie poziomu próchnicznego, techniczno-przestrzenne rozdrobnienie powierzchni biologicznej czynnej, zanieczyszczenie biologiczne.

Zanieczyszczenie gleb jest oceniane na podstawie zawartości metali ciężkich (ołowiu, kadmu, cynku, miedzi, niklu, rtęci i arsenu) w powierzchniowej, dwudziestocentymetrowej warstwie gruntu Miarą zanieczyszczenia gleby jest zawartość metali ciężkich w porównaniu do średniej geochemicznej zawartości w regionie. Pośrednio, zanieczyszczenie gleby mierzy się również zawartością metali ciężkich, azotanów i pestycydów w jadalnych częściach roślin (świeże owoce, korzenie etc.). Miarą wielkości zanieczyszczenia gleby jest przekroczenie dopuszczalnych zawartości metali, azotanów i pestycydów w jadalnych częściach roślin.


30

Tabela 16 Zawartość metali ciężkich w powierzchniowej (0-20 cm) warstwie gleb używanych rolniczo. Procentowy udział gleb w stopniach zanieczyszczenia

0 I II III IV V Razem zawartość zanieczyszczenie Metal Obszar

Zawartość min.-max. (mg/kg)

naturalna podwyższ. słabe średnie silne b.silne 0-I II-V

ołów Polska podlaskie

0,1-5000,0 2,8-30,0

96,89 100,00

2,44 -

0,40 -

0,25 -

0.02 -

- -

99,33 100,00

0,67 -

cynk Polska podlaskie

0,5-5754,0 4,7-82,3

87,84 99,87

10,63 -

1,23 0,13

0,23 -

0,03 -

- -

98,47 100,00

1,53 -

miedź Polska podlaskie

0,2-725 1,3-40,2

96,66 99,67

3,04 0,33

0,25 -

0,07 -

0,08 -

- -

99,60 100,00

0,40 -

nikiel Polska podlaskie

0,1-328,30 0,4-44,0

95,36 99,74

4,23 0,23

0,34 0,03

0,06 -

0,01 -

- -

99,59 99,97

0,41 0,03

kadm Polska podlaskie

0,01-49,73 0,07-0,96

88,87 97,20

9,53 2,80

1,06 -

0,29 -

0,17 -

0,08 -

98,40 100,00

1,60 -

Dane: GUS - Ochrona Środowiska 2002 Z badań przeprowadzonych w 2001 r. w województwie podlaskim wynika, że zawartość w

glebach metali ciężkich: ołowiu, cynku, miedzi, niklu i kadmu była najniższa lub jedna z najniższych w Polsce. Nieznaczne było także zanieczyszczenie roślin uprawnych. W roku 2001 koncentracja metali i azotanów w jadalnych częściach roślin w 95 % próbek była poniżej wartości dopuszczalnych.

Badań kompleksowych stanu gleb gminy Choroszcz nigdy nie przeprowadzono. Dostępne wyniki prowadzonych różnego rodzaju badań odnoszące się do terenu gminy pochodzą z badań prowadzonych w ramach szerzej zakrojonych prac o zasięgu ponadlokalnym.

Badania jakości gleby zostały zrealizowane na marginesie badań jakości wód wgłębnych przy budowie stacji paliw w miejscowości Kolonia Porosły przy trasie drogowej Białystok-Warszawa. W wyniku ich przeprowadzenia nie stwierdzono przekroczenia norm skażenia gleby. Podwyższoną zawartość metali ciężkich dużo poniżej dopuszczalnych norm w stosunku do innych terenów gminy notowano wzdłuż drogi krajowej Białystok-Warszawa, która znajduje się w rejonie oddziaływania inensywnego ruchu samochodowego.

W oparciu o wykonane badania analityczne, ustalono że w badanych punktach dominowały gleby mineralne o piasku gliniastym mocnym. Zawartość próchnicy jest określana jako średnia na terenie gminy Na terenie gminy wzdłuż drogowych ciągów komunikacyjnych obserwuje się wzrost zasolenia gleby i wód opadowych co jest powodowane przez stosowanie w okresie jesienno-zimowym soli jako środka usuwającego oblodzenie jezdni.

Na podstawie uzyskanych danych bezpośrednich i pośrednich można stwierdzić, że gleby gminy Choroszcz należą do grupy „0” gleb pod względem skażenia. Mogą być one wykorzystywane w celach rolniczych i ogrodniczych bez żadnych ograniczeń. b. Rolnictwo

Przyczyny zanieczyszczeń gleby przez rolnictwo mogą być różne. Najczęściej określa się je mianem „zmęczenia”. Do najczęstszych spośród nich należą zanieczyszczenia powodowane przez wieloletnią uprawę w danej glebie tej samej rośliny – prowadzi to do spadku żyzności gleby na skutek naruszenia w niej równowagi biologicznej. Stan ten niesie ze sobą również spadek plonów o 20%-30% na skutek rozwoju szkodników i patogenów. Zwalczanie ich pociąga za sobą konieczność stosowania pestycydów, co może się wiązać ze skażeniem gleb i wód.

Intensywnemu użytkowaniu rolniczemu może towarzyszyć pogorszenie się fizycznych właściwości gleby na skutek stosowania zbyt ciężkiego sprzętu do upraw lub poprzez uprawę mechaniczną w nieodpowiednich terminach agrotechnicznych, najczęściej przy nadmiernej wilgotności.

Problem ten występuje również na terenie gminy, gdzie występują gleby o dużej ilości frakcji gliniastych i drobnych – ilastych. Również uprawa gleb torfowych spotykanych na terenie gminy może pociągać za sobą realne zagrożenie polegające na ich rozpylaniu. Występuje ono przy zbyt intensywnej uprawie mechanicznej, zwłaszcza przy niedostatku wody (w okresach suszy). Powstaje wtedy organiczny pył, podatny na erozję eolityczną, słabo utrzymujący i przewodzący wodę.


31

Przy obecnym poziomie produkcji roślinnej ¾ przyrostu plonu opiera się na wnoszonych do gleby składnikach odżywczych w postaci nawozów, a ¼ przyrostu powstaje w wyniku naturalnej zasobności gleby. Składniki odżywcze można stosować w postaci nawozów mineralnych lub organicznych. Nawozy sztuczne wchodząc w różnego rodzaju reakcje chemiczne mogą przyczyniać się do wzrostu zasobności gleby. Stosowanie niektórych nawozów sztucznych (siarczan amonu, superfosfat) może prowadzić do zakwaszenia gleby lub do jej zasolenia. Gorsza rozpuszczalność i przyswajalność przez rośliny niektórych składników może prowadzić do powstania braku w roślinach mikroelementów. Stosowane nawozy mineralne mogą zawierać śladowe ilości metali ciężkich zwłaszcza kadmu. Zawartość tych metali zależy od pochodzenia (źródła) nawozu.

Obecnie na terenie województwa podlaskiego stosuje się niskie dawki nawożenia sztucznego. Na 1 ha średnio w sezonie wegetacyjnym 2001/2002 przypadło 79,8 kg składników NPK, w tym; azotu (N) 44,1 kg, fosforu (P2O5) 17,8 kg, potasu (K2O) 18,1 kg i nawozów wapiennych (CaO) 59,2 kg. Od kilku lat notuje się tendencję do spadku ilości stosowanych nawozów sztucznych.

Tabela 17 Zużycie nawozów sztucznych i wapiennych.

Nawozy sztuczne Wyszczególnienie ogółem (NPK) Azot (N) Fosfor (P2O5) Potas (K2O) Nawozy

wapienne (CaO) Województwo podlaskie ogółem {w tonach}

1998/1999 94 022 51 847 20 389 21 786 76 9301999/2000 89 677 49 196 19 486 20 995 73 8192000/2001 91 904 50 375 20 128 21 403 67 7672001/2002 91 727 50 670 20 273 20 784 68 023

Gmina Choroszcz ogółem {w tonach} 1998/1999 883,5 487,6 192,3 204,1 726,11999/2000 842,1 466,0 182,8 197,3 700,12000/2001 863,0 477,2 188,8 201,1 642,72001/2002 861,4 480,0 189,9 195,3 645,1

Województwo podlaskie na 1 ha {w kg} 1998/1999 78,8 43,0 17,0 18,2 64,21999/2000 75,1 41,2 16,3 17,6 61,92000/2001 78,5 43,0 17,2 18,3 57,82001/2002 79,8 44,1 17,8 18,1 59,2

Gmina Choroszcz na 1 ha {w kg} 1998/1999 90,6 50,0 19,7 20,9 74,51999/2000 86,4 47,8 18,7 20,2 71,82000/2001 89,2 49,3 19,5 20,8 66,42001/2002 89,0 49,6 19,6 20,2 66,7Opracowano na podstawie „Rocznik statystyczny województwa podlaskiego 2003” s. 357 tab. 15/208 Białystok 2004.

Oceniając zużycie nawozów sztucznych na podstawie szacunków na terenie gminy można stwierdzić, że poziom stosowanego nawożenia nie stanowi zagrożenia dla gleby i środowiska przyrodniczego. Zużycie około 89 kg nawozów w sezonie 2001/2002 powoduje, że dawki nawozów są znacznie niższe od możliwych do zastosowania, a przez to i plon uzyskiwany jest niższy od możliwego do uzyskania przy pełnym nawożeniu i ochronie roślin o około 50% z ha.

Przy zbyt wysokim nawożeniu mineralnym i niskim organicznym zachodzi zjawisko zmniejszania się zawartości próchnicy w glebie na skutek nadmiernej mineralizacji. Spadek zawartości próchnicy w glebie obniża jej ogólną żywotność oraz jest jedną z przyczyn „zmęczenia” gleby. Niekorzystny wpływ na rośliny ma również przewapnowanie. Cechuje się ono zmniejszeniem przyswajalności fosforu, mniejszym pobieraniem potasu, magnezu, cynku.

Stosowanie gnojowicy w nadmiernych ilościach również powoduje skażenie gleby. Nadmierne dawki prowadzą do spadku ilości tlenu w glebie, co utrudnia rozwój korzeni. Dotyczy to zwłaszcza gleb ciężkich. Stosowanie gnojowicy, osadów ściekowych i ścieków wiąże się z wprowadzeniem do gleby organizmów (bakterie), które mogą stanowić zagrożenie sanitarne.


32

Dodatnim efektem stosowania gnojowicy4 i obornika5 jest poprawa zasobności próchnicy w glebie. Rolnicze jej wykorzystanie przy dawkach nie przekraczających norm, nie pociąga za sobą skutków ubocznych, a wręcz przeciwnie przynosi korzyści. Przekroczenie ilości gnojowicy, wylewanie jej na pole, kiedy ziemia jest zamarznięta lub zbyt wilgotna może prowadzić do zanieczyszczenia wód powierzchniowych i do koncentracji nadmiernej ilości azotanów w glebie oraz przyczynić się do wzrostu zasolenia gleby. Przeciętny skład gnojowicy i właściwości nawozowe przedstawiono w tabeli poniżej.

Tabela 18 Przeciętna zawartość składników mineralnych w gnojowicy różnych zwierząt.

Składniki gnojowicy Jednostka miary

Bydło (krowy mleczne)

Świnie (trzoda chlewna)

Drób (kury nioski)

Sucha masa (%) 10,0 10,0 20,0 Substancja organiczna (%) 6,8 7,7 14,9 Azot (N) (%) 0,40 0,65 1,52 Fosfor (P) (%) 0,06 0,14 0,61 Fosfor (K) (%) 0,46 0,27 0,50 Wapń (Ca) (%) 0,21 0,26 1,03 Magnez (Mg) (%) 0,05 0,06 0,12 N, P, K (N=1) 0,2 : 1,2 0,2 : 0,4 0,4 : 0,3 C : N (N=1) 8,3 5,8 5,0 pH 7,8 6,8 6,7 B (ppm) 3,6 3,6 5,6 Mn (ppm) 31,4 0,18 0,52 Mo (ppm) 0,17 0,18 0,52 Cu (ppm) 3,7 6,9 11,6 Zn (ppm) 19,2 36,8 54,4 Opracowano na podstawie badań Koriatha 1971 r.

Ilość rozlewanej gnojowicy na hektar ocenia się po zawartości Azotu (N) w gnojowicy. Przyjmuje się, że średnio może to być 6,67 mm na hektar, czyli 66,7 m3/ha przy gnojowicy bydlęcej i cztery razy mniej przy gnojowicy drobiowej. Obowiązujące obecnie normy dopuszczają użycie gnojowicy w dawce 40 m3/ha po co najmniej 6 miesięcznym składowaniu w zbiornikach.

Przy nawożeniu obornikiem należy mieć na uwadze, że podobnie jak gnojowica może on mieć ujemne oddziaływanie na glebę i środowisko naturalne. Nadmierne nawożenie obornikiem może prowadzić do spadku plonów roślin poprzez wzrost zasolenia gleb nawożonych ekstremalnymi dawkami obornika. Wykres 1 Efekt zastosowania ekstremalnie wysokich dawek obornika na plon kukurydzy

0102030405060

0 200 400 600 800 1000Dawka obornika (Mg/ha)

Plon

y ku

kury

dzy

(Mg/

ha)

c

4 Gnojowica – nawóz płynny, organiczny składający się z kału, moczu i pewnej ilości wody powstający przy bezściółkowym chowie zwierząt. 5 Obornik – nawóz powstający w wyniku hodowli zwierząt na ściółce.


33

Obornik jako nawóz jest zróżnicowany w zależności od gatunku zwierząt hodowanych, paszy, technologii chowu zwierząt. W tabeli poniżej zestawiono parametry obornika różnych zwierząt. Tabela 19 Zawartość NPK w zależności od gatunku zwierząt.

H2O Składniki (kg/Mg) Hodowla (%) N P2O5 P K2O K Bydło mleczne 85 5,0 1,4 0,6 3,8 3,1 Bydło rzeźne 85 6,0 2,4 1,0 3,6 3,0 Drób 62 15,0 7,2 3,1 3,5 2,9 Trzoda chlewna 85 6,5 3,6 1,6 5,5 4,5 Owce 66 11,5 3,5 1,6 10,4 8,6 Konie 66 7,5 2,3 1,0 6,6 5,5

W rolnictwie, jako nawóz, mogą być wykorzystywane również soki kiszonkowe (ocieki z kiszonki). Zawierają one, podobne jak w gnojowicy, ilości substancji organicznej oraz niższe ilości składników mineralnych. Tego typu zagospodarowanie jest najbardziej korzystne dla środowiska i eliminacji możliwości skażenia wód powierzchniowych.

Na podstawie przeprowadzonego bilansu ilości hodowanych zwierząt na terenie gminy i wytwarzanych przez nie ilości nawozów naturalnych nie stwierdzono zagrożenia dla środowiska przyrodniczego powodowanego przez nadmierne nawożenie nawozami organicznymi prowadzące do skażenia gleby i wody związkami chemicznymi i bakteriami zagrażającymi środowisku przyrodniczemu. Mogą się jednak zdarzać lokalnie incydentalne przypadki przekraczania dopuszczalnych ilości wprowadzanych nawozów organicznych do gleby powodujące ujemne skutki dla środowiska naturalnego. Zjawiska takie mogą występować w okolicy dużych ferm, gdzie występuje przemysłowa hodowla zwierząt, a areał pól nawożonych jest za mały w stosunku do dopuszczanych dawek nawozowych.

Wykorzystanie rolnicze nawozów organicznych uregulowano w Polsce Ustawą o nawozach i nawożeniu z dnia 26 lipca 2000 r. (Dz. U. z dn. 24 października 2000 r.) oraz późniejszym Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dn. 1 czerwca 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o nawozach i nawożeniu oraz szczegółowego sposobu stosowania nawozów. (Dz. U. Nr 60 z dn. 13 czerwca 2001r.). W powyższych uregulowaniach wprowadzono następujące obwarowania:

• Dawka nawozu naturalnego, zastosowanego w ciągu roku, nie może zawierać więcej niż 170 kg azotu w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych.

• Zabrania się stosowania nawozów na glebach zalanych wodą oraz przykrytych śniegiem lub zamarzniętych, a w postaci płynnej i azotowych na glebach bez okrywy roślinnej położonych na stokach o nachyleniu powyżej 10 %.

• Nawozy w postaci płynnej należy przechowywać wyłącznie w szczelnych zbiornikach o pojemności umożliwiającej gromadzenie co najmniej 4- miesięcznej produkcji tego nawozu.

• Nawozy w postaci stałej powinny być przechowywane w pomieszczeniach inwentarskich lub na nieprzepuszczalnych płytach, zabezpieczających przed przenikaniem wycieku do gruntu oraz posiadających instalację odprowadzającą wyciek do szczelnych zbiorników. Rolnicy ustawowo mają 8 lat na wyposażenie gospodarstw w te obiekty.

• Zgodnie z tymi uregulowaniami nawozy naturalne w postaci stałej oraz płynnej powinny być stosowane w okresie od dnia 1 marca do dnia 30 listopada, z wyjątkiem nawozów stosowanych na uprawy pod osłonami. Nie później niż następnego dnia po zastosowaniu powinny być przykryte lub wymieszane z glebą.

• Nawozy naturalne mogą być stosowane w odległości co najmniej 20 m od strefy ochronnej źródeł wody, ujęć wody, brzegów zbiorników oraz cieków wodnych.

Specjaliści w dziedzinie gleboznawstwa oceniają, że sam fakt użytkowania rolniczego gleb o składzie granulometrycznym piasków luźnych i słabo gliniastych już przyczynia się do ekologicznej ich degradacji. Uprawa takich gleb zwiększa zjawisko erozji eolitycznej i wodnej, zmniejsza zawartość próchnicy, przyspiesza wymywanie składników pokarmowych. Prowadzi to do zmniejszenia ich urodzajności, a w skrajnych przypadkach do powstania nieużytków.


34

Tabela 20 Powierzchnia, zasoby i eksploatacja złóż torfów w 2001 r.

Zasoby Z zasobów ogółem

ogółem w tym eksploatowane

trwałe użytki zielone inne użytki rolne nieużytki role

razem w tym

eksploatowane

razem w tym

eksploatowane

razem w tym

eksploatowane

Wyszczególnienie udokumento

wane w ha

szacowane w

mln m3 w ha w mln

m3 w hektarach

Województwo 187549 2589,0 1638 16,4 135796 1293 16945 2725 34808 73miasto 5295 63,5 80 0,7 4843 78 227 - 225 2wieś 182254 2525,5 1558 15,7 130953 1215 16718 272 34583 71

Powiat białostocki

23134 290,1 12 0,2 23071 - - - 63 12

miasto 1966 23,1 - - 1966 - - - - -wieś 21168 267,0 12 0,2 23105 - - - 63 12

Gmina Choroszcz 1537 18,8 - - 1474 - - - 63 -miasto 115 1,7 - - 115 - - - - -wieś 1422 17,1 - - 1359 - - - 63 -

Źródło Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 2001 r. Urząd statystyczny w Białymstoku, tab.12/20 s.36 Białystok 2002. c. Pestycydy

Bardzo duże zagrożenie dla środowiska przyrodniczego występuje ze strony stosowanych w rolnictwie i innych dziedzinach działalności gospodarczej człowieka pestycydów. Stanowią one olbrzymią grupę środków chemicznych używanych do zwalczania chwastów, szkodników roślin i zwierząt. Stosowane są one w różny sposób: dolistnie, w postaci proszków, roztworów.

W glebach ciężkich (ilastych, gliniastych oraz bogatych w składniki organiczne) pestycydy są silnie wchłaniane i z tego powodu dłużej się w nich utrzymują. Przy wyższym pH rozkład pestycydów w glebie jest szybszy niż w środowisku kwaśnym. Rozkładowi ich sprzyja także wyższa temperatura gleby, wyższa jej aktywność biologiczna oraz działanie światła. Z gleb wilgotnych pestycydy są najszybciej wymywane.

Zużycie pestycydów obecnie w Polsce jest małe i nie zagraża środowisku naturalnemu. Średnio w 2000 roku zużyto 0,48 kg/ha różnego rodzaju pestycydów w rolnictwie. W tabeli poniżej przedstawiono podaż pestycydów. Tabela 21 Podaż pestycydów w Polsce.

Lata (w tonach) Pestycydy (środki ochrony roślin 1990 1995 1999 2000

W masie towarowej 19435 19687 22947 22164Owadobójcze 1605 1154 1421 2533Grzybobójcze i zaprawy nasienne 3997 3350 4520 4686Chwastobójcze i hormonalne 12678 13476 14705 13233Gryzoniobójcze 189 139 127 53Pozostałe 966 1568 2174 1659W substancji aktywnej 7548 6962 8469 8848Źródło Rocznik statystyczny GUS 2000 s. 359 tabela 26

Na terenie gminy użycie większych dawek pestycydów odnotowuje się w uprawach warzyw i sadach. W wyniku ich stosowania nie stwierdzono na terenie gminy ich koncentracji w glebie zagrażającej ludziom i zwierzętom. d. Obszary zurbanizowane

Tereny zurbanizowane zajmowane przez 35 wsi i miasto Choroszcz cechują się dużą koncentracją ludzi i zabudowań na stosunkowo małym obszarze. Sytuacja taka prowadzi do powstania obszarów (punktów) o zwiększonej emisji zanieczyszczeń. Wynikiem tej sytuacji jest inna


35

specyfikacja gleb występujących w miastach i terenach wiejskich. Rozróżniamy trzy typy gleb miejskich:

• gleby przekształcone mechanicznie, • gleby nasypowe (np. krzemowo-gruzowo-węglowe, krzemowo-gruzowo-odpadowe), • gleby przekształcone chemicznie (np. skażone metalami ciężkimi), Na terenach miejskich przekształcenia mechaniczne gruntów są wynikiem: • budowy obiektów i innych punktowych budowli technicznych (głębokie punktowe

wykopy), • budowy dróg i mostów (wiaduktów) – zmiany liniowe, • wyrównywaniem placów – zmiany wielkopowierzchniowe. Podstawowym problemem dla środowiska, wynikającym z prowadzonych budów, jest

przekształcanie gleb i gruntów w kierunku: • całkowitego zniszczenia profilu glebowego – gleba traci wszystkie swoje właściwości i

bez rekultywacji nie jest w stanie pełnić innych funkcji niż stanowienie płaszczyzny budowy,

• skrócenie profilu glebowego poprzez usunięcie niektórych poziomów – polega to na usunięciu warstwy próchnicznej. W procesie tym zostaje przerwana ciągłość kapilarnych i innych strukturalnych połączeń między glebą i podglebiem,

• domieszanie materiałów obcych – (materiałów budowlanych, stali budowlanych itp.) zmiany polegają na wprowadzeniu do profilu glebowego domieszek, które wpływają na liczne zmiany właściwości fizyczno-chemicznych i fizycznych. Naruszają one stosunki powietrzno-wodne gleby prowadząc do wzrostu jej przepustowości wodnej. Należy pamiętać przy tym, że tą drogą mogą rozprzestrzeniać się, przenikać do wód gruntowych zanieczyszczenia powierzchniowe. Domieszki rozdrobnionych materiałów budowlanych zmieniają właściwości fizyczne i fizyczno-chemiczne, najczęściej mają odczyn alkaiczny i dużą zawartość wapnia. Wpływa to na blokowanie wielu pierwiastków w glebie oraz ogranicza ilość roślin możliwych do nasadzenia, z których większość ma optimum w granicach pH 6,0-6,5.

Na terenach zurbanizowanych spotyka się gleby przekształcone i nasypowe. Wiąże się to z rozwojem budownictwa mieszkaniowego i obiektów przeznaczonych pod działalność gospodarczą oraz infrastruktury technicznej liniowej. Znaczna ilość tego typu gleb jest spotykana w większych wsiach położonych wzdłuż dróg i linii kolejowych.

Zajęty obszar na terenie gminy pod tereny zurbanizowane i infrastrukturę techniczną liniową zajmuje około 10,6 km2 powierzchni gminy, co stanowi około 6,5% powierzchni gminy. W wyniku dokonanych zmian w planie zagospodarowania przestrzennego obszar zurbanizowany gminy może ulec zwiększeniu w następnych latach o około 5,5 km2. Docelowo gmina do roku 2010 może posiadać około 16,1 km2 pod różnego rodzaju obiektami infrastruktury technicznej, budowlami i placami. Stanowić to może około 9,8% obszaru gminy. Tego typu rozwój przestrzenny doprowadzi w perspektywie najbliższych lat do ukształtowania jednej przestrzeni zurbanizowanej na styku miasta Białystok i obszaru gminy, do ukształtowania pomiędzy Choroszczą i Białymstokiem obszaru przyspieszonego rozwoju gospodarczego. e. Odpady.

Powstające odpady w wyniku prowadzonej przez człowieka działalności gospodarczej, jak i w toku zaspokajania bezpośrednich potrzeb bytowych człowieka, tak zwane odpady komunalne przyczyniają się do zanieczyszczenia ziemi. Niewłaściwie prowadzona gospodarka w tym zakresie może potęgować ujemne oddziaływanie ich na środowisko przyrodnicze.

Odpady komunalne

Odpady komunalne stanowią największą masę w grupie odpadów. Odpady komunalne, z uwagi na rozproszony charakter powstawania na obszarze siedzib ludzkich i wysoki udział substancji organicznej sprzyjającej rozwojowi mikroorganizmów chorobotwórczych, owadów przenoszących zarazki, gryzoni, są zagrożeniem sanitarno-epidemiologicznym.


36

Odpady komunalne - są to stałe i ciekłe odpady powstające w gospodarstwach domowych, w obiektach użyteczności publicznej i obsługi ludności, a także w pomieszczeniach używanych na cele biurowe lub socjalne przez wytwarzających odpady, w tym nieczystości gromadzone w zbiornikach bezodpływowych, porzucone wraki pojazdów mechanicznych oraz odpady uliczne, z wyjątkiem odpadów niebezpiecznych z zakładów opieki zdrowotnej i weterynaryjnej. Do odpadów komunalnych trafiają również odpady z rzemiosła i tych gałęzi przemysłu, które produkują odpady podobne do komunalnych.

W masie odpadów komunalnych około 30-40% stanowią części organiczne, resztę - mineralne. Intensywność powstawania odpadów komunalnych jest proporcjonalna do gęstości zaludnienia. W 2003 roku na statystycznego mieszkańca miasta Choroszcz przypadało 242,4 kg odpadów wywiezionych na składowiska. Na terenach wiejskich objętych zorganizowanymi formami wywozu śmieci na statystycznego mieszkańca przypadało 126,8 kg śmieci. Szacuje się, że na terenie miasta Choroszcz mogło powstać w 2003 roku 1299,7 ton odpadów komunalnych o objętości 5 tys. m3, a na terenach wiejskich gminy mogło powstać 912,5 tony odpadów komunalnych o objętości 2,9 tys. m3 Ilość odpadów komunalnych jest dopełniona przez masę odpadów pozostałych (nie komunalnych) powstających w ilości 1,3 tys. ton w skali roku. Dodając odpady komunalne i pozostałe można szacować, że w skali roku może powstać na terenie gminy Choroszcz łącznie około 3,5 tys. ton wszelkiego typu odpadów, czyli średnio 279,7 kg odpadów na mieszkańca6.

Wśród odpadów komunalnych ułamek procenta (0,76%)7, za to niezwykle groźny, stanowią odpady szczególnie niebezpieczne dla człowieka i organizmów żywych. Należą do nich: opakowania z resztkami produktów toksycznych, resztki rozpuszczalników, farb i lakierów, przeterminowane leki i chemikalia, materiały zakaźne, zużyte baterie, lampy jarzeniowe itd. Trafiając do odpadów komunalnych stwarzają one, mimo małej ilości, wysokie zagrożenie dla pracowników służb komunalnych oraz możliwość trudnego do skontrolowania przepływu zanieczyszczeń do środowiska.

W odpadach komunalnych wytwarzanych na terenach miejskich dominują odpady organiczne pochodzenia roślinnego (32%), a na terenach wiejskich – frakcja drobna (poniżej 10 mm), którą stanowi głównie popiół z palenisk domowych (33%). W masie odpadów z obiektów infrastruktury użyteczności publicznej najwięcej jest papieru i tworzyw sztucznych (30%).

Wykres 2 Skład morfologiczny odpadów komunalnych wytworzonych na terenach miejskich – zurbanizowanych.

Tereny miejskie, skład morfologiczny odpadów komunalnych

organiczne roślinne

32%

organiczne zwierzęce

2%inne odpady organiczne

2%tworzywa sztuczne

14%

materiały tekstylne

4%

szkło8%

metal4%

odpady mineralne

5%

frakcja drobna10%

papier i tektura19%

Źródło KPGO

6 Dane do obliczeń przyjęte za rocznikiem statystycznym województwa podlaskiego. 7 Szacunek dla Polski.


37

Wykres 3 Skład morfologiczny odpadów komunalnych wytworzonych na terenach wiejskich – słabo zurbanizowanych.

Tereny wiejskie, skład morfologiczny odpadów komunalnych

tworzywa sztuczne

13%metal4%

odpady mineralne

10%

papier i tektura13%

frakcja drobna33% inne odpady

organiczne2%

organiczne roślinne

13%

organiczne zwierzęce

1%

materiały tekstylne

3%szkło8%

Źródło KPGO Funkcjonujące składowisko odpadów komunalnych znajdujące się w mieście Choroszczy

zajmowało obszar 1 ha i w 95% było już wypełnione. Gmina Choroszcz w obliczu konieczności zamknięcia składowiska dotychczasowego będzie zmuszona do korzystania z składowiska na terenie innej gminy powiatu białostockiego.

Odpady ściekowe.

Powstają w toku eksploatacji urządzeń oczyszczających różnego rodzaju ścieki. Osady pościekowe są trudne do zagospodarowania. Zagospodarowanie ich z przyczyn technicznych i wymogów ochrony środowiska jest kosztowne. Na terenie gminy funkcjonuje jedna komunalna oczyszczalnia ścieków o przepustowości 1500 m3 ścieków na dobę. Oczyszczalnia ta w2001 roku wytworzyła osady o wadze 175 ton suchej masy. Odpady niebezpieczne.

Gama odpadów niebezpiecznych jest bardzo szeroka i różnorodna. Odpady niebezpieczne można podzielić na dwie zasadnicze grupy: odpady powstające w gospodarstwach domowych i na odpady powstające w toku prowadzonej działalności gospodarczej człowieka.

Odpady niebezpieczne powstają w gospodarstwach domowych w wyniku wykorzystania różnego rodzaju baterii, olejów roślinnych, tłuszczy zwierzęcych, produktów eksploatacji pojazdów mechanicznych, zużytych świetlówek, nie wykorzystanych leków i środków pielęgnacji roślin, jak również różnego rodzaju środków służących do utrzymania czystości w gospodarstwie domowym. Brak jest obecnie wiarygodnych danych na temat tego typu odpadów powstających w gospodarstwach domowych.

Odpady niebezpieczne powstające w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej są pochodną stosowanej technologii i używanych surowców.

Do szczególnie niebezpiecznego odpadu zaliczamy azbest, który w wyniku masowego zastosowania w latach 70 i 80 jako pokrycia dachów, płyt elewacyjnych i w różnego rodzaju urządzeniach obecnie stanowi duże zagrożenie dla ludności na terenie gminy.

Działanie azbestu polega na drażnieniu ścianek pęcherzyków płucnych przez włókna respirabilne, tj. takie, które mogą występować w trwałej postaci w powietrzu. Włókna te są dłuższe niż 5 mikrometrów i mają grubość mniejszą od 3 mikrometrów, a stosunek długości do grubości włókna jest nie mniejszy niż 3:1. Wyroby z udziałem azbestu stanowią zagrożenie dla środowiska wówczas, gdy włókna są uwalniane do powietrza.


38

Ze względu na specyficzne właściwości azbestu – odporność na wysokie i niskie temperatury, działanie kwasów i innych substancji żrących oraz elastyczność – w latach 1970 – 1990 powszechnie stosowano azbest do produkcji materiałów budowlanych oraz części do maszyn i urządzeń, zwłaszcza narażonych na działanie siły tarcia i wysokich temperatur.

Obecnie główną masę wyrobów z azbestem na terenie województwa podlaskiego stanowią materiały budowlane płaskie – płyty ścienne i dachowe oraz materiały rurowe – rury wodociągowe i kanalizacyjne. Ponadto azbest zawarty jest w płytkach podłogowych PCV, okładzinach hamulcowych, ubraniach ochronnych, kocach gaśniczych, płytkach stosowanych przy palnikach gazowych, uszczelkach i innych podobnych wyrobach.

Według danych GUS w roku 2000 w obiektach województwa podlaskiego znajdowało się 1103,3 tys. Mg wyrobów zwierających azbest, które - w miarę zużycia – stają się odpadami niebezpiecznymi. Bliższych danych na temat ilości odpadów azbestowych na terenie gminy jest brak, ale można szacować, że na terenach wiejskich co drugi budynek posiada pokrycie dachowe zawierające azbest.

Gross wyrobów z azbestem spotykanych na terenie gminy stanowią materiały budowlane płaskie – płyty ścienne i dachowe. Ponadto azbest zawarty jest w płytkach podłogowych PCV, okładzinach hamulcowych, ubraniach ochronnych, kocach gaśniczych, płytkach stosowanych przy palnikach gazowych, uszczelkach i innych podobnych wyrobach

Odpady medyczne są zaliczane do odpadów niebezpiecznych. Źródłem powstawania niebezpiecznych odpadów medycznych są jednostki służby zdrowia: szpitale, gabinety prywatne, laboratoria. Odpady medyczne spalane są w spalarni przyszpitalnej Wojewódzkiego Szpitala Psychiatrycznego w Choroszczy.

II.3.c Zanieczyszczenia powietrza.

Stan czystości powietrza8 jest jednym z podstawowych warunków determinujących warunki życia społeczności lokalnej. Zanieczyszczenie powietrza stanowią wszelkie substancje (gazy, ciecze, ciała stałe), które znajdują się w powietrzu atmosferycznym, ale nie są jego naturalnymi składnikami. Do zanieczyszczeń powietrza zalicza się również substancje będące jego naturalnymi składnikami, ale występujące w znacznie zwiększonych ilościach. Zanieczyszczenia te mają pośredni wpływ na stan zdrowotny ludzi zamieszkujących dany obszar. Powietrze jako niezbędny element zachodzących czynności życiowych podlega szczególnej ochronie.

Zanieczyszczenia powietrza wdychane przez organizmy żywe, w tym i przez człowieka przy dłuższym oddziaływaniu substancji szkodliwych dla zdrowia prowadzą do powstania szeregu chorób, w tym szczególnie do powstawania schorzeń układu oddechowego, takich jak: astma, rozedma płuc, zapalenie oskrzeli, a także zaburzeń reprodukcji i alergii, a w konsekwencji przyczyniają się do śmierci.

W środowisku kulturowym człowieka zanieczyszczenia powietrza powodują korozję metali i materiałów budowlanych. Wtórnie skażają wody i gleby. Działają niekorzystnie również na świat roślinny zaburzając procesy fotosyntezy, transpiracji i oddychania. W skali globalnej mają wpływ na zmiany klimatyczne. Substancje zanieczyszczające powietrze powodują zmiany właściwości fizycznych i chemicznych powietrza. Wywołują zmętnienie atmosfery i osłabienie promieniowania słonecznego. Przyczyniają się również do zakłócenia procesu fotosyntezy i naruszenia bilansu

8 Powietrze, mieszanina gazów oraz cząstek stałych, z których składa się atmosfera ziemska. Powietrze suche i czyste (bez domieszek) posiada następujący skład do wysokości 80 km: Azot N2 78,08%, Tlen O2 20,95%, Argon Ar 0,93%, Dwutlenek węgla CO2 0,03%, Neon Ne 0,002%, Hel He 0,0005%, Krypton Kr 0,0001%, Wodór H2 0,00005%, Ksenon Xe 0,000009%, Ozon O3 0,000001% (zawartość w % objętości). Do domieszek powietrza zalicza się, jako najważniejsza para wodna, której zawartość przy powierzchni Ziemi zmienia się od prawie 0% (obszary polarne) do 4% (strefa równikowa), oraz: jod, amoniak, związki chemiczne powstałe jako produkty spalania, np. tlenki siarki, azotu, fosforu, cząstki ciekłe i stałe zwane aerozolami, do których należą pyły pochodzenia organicznego (bakterie, pyłki roślinne) i nieorganicznego (cząstki dymu, sadzy, popiołu, soli, gazy spalinowe, produkty rozpadu radioaktywnego po wybuchach bomb atomowych). Encyklopedia multimedialna http://wiem.onet,pkl


39

tlenowego w atmosferze. Zanieczyszczenia tego typu powodują zaburzenia procesów fizjologicznych roślin, spadek ich żywotności oraz skażenie lub zahamowanie okresu ich wegetacji.

Występujące zanieczyszczenia powietrza pochodzą z dwojakiego rodzaju źródeł: pierwsze są to zanieczyszczenia pochodzenia naturalnego (np. eksplozje wulkanów, pożary lasów, pył kosmiczny), drugie powstają w wyniku prowadzonej przez człowieka działalności antropogenicznej. Zanieczyszczenia te zostały podzielone na pięć grup zanieczyszczeń:

1. Gazy i pary związków chemicznych, np. tlenki węgla (CO, CO2), siarki (SO2, SO3) i azotu (NOx), fluor (F), ozon (O3), radon (Rn), amoniak (NH3), węglowodory i ich pochodne chlorowe, fenole 2. Drobne kropelki cieczy, np. kropelki zasad, kwasów, rozpuszczalników 3. Drobne ciała stałe, np. popioły, pyły, związki metali ciężkich, sadze, stałe związki organiczne, azbest, pestycydy 4. Mikroorganizmy, których ilość lub rodzaj nie jest charakterystyczny dla naturalnego składu powietrza, makroorganizmy (np. grzyby) wraz z produktami ich metabolizmu 5. Zanieczyszczenia akustyczne będące efektem wytwarzania dźwięków nie występujących w środowisku naturalnym są wytwarzane przez człowieka w toku prowadzonej przez niego działalności. Dotyczy to głównie zanieczyszczeń o natężeniu 65-75 dB.

Emisja. Zanieczyszczenia powietrza wytwarzane przez człowieka można podzielić na

zanieczyszczenia powstające w wyniku procesów technologicznych w toku działalności gospodarczej i zanieczyszczenia powstające w gospodarstwach domowych w wyniku zaspokajania potrzeb bytowych osób tam zamieszkałych. Duży udział w emisji zanieczyszczeń przemysłowych do powietrza mają urządzenia infrastruktury technicznej, takie jak: oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów wszelkiego typu, kotłownie lokalne.

Najwięcej zanieczyszczeń powietrza w skali kraju wytwarza przemysł paliwowo - energetyczny (ponad 50%), przemysł metalurgiczny (ok. 20%) oraz przemysł chemiczny. Zakładów należących do tych przemysłów nie spotyka się na terenie gminy, ani w jej sąsiedztwie.

Znaczny udział w zanieczyszczaniu powietrza ma komunikacja, głównie transport kołowy. Spaliny te zawierają głównie dwutlenek węgla, tlenki azotu, siarki, związki ołowiu. Transport lotniczy przyczynia się do zanieczyszczania dolnych warstw stratosfery, co niekorzystnie wpływa na stan ozonosfery i może być jedną z przyczyn powstania dziury ozonowej. Nie należy również zapominać o transporcie wodnym, który oprócz powietrza zanieczyszcza również wody.

Na stan powietrza atmosferycznego niekorzystnie wpływa również składowanie i utylizacja ścieków i odpadów. Rozkład substancji organicznych przez mikroorganizmy prowadzi do emisji metanu (jednego z gazów cieplarnianych) oraz gazów będących substancjami zapachowymi, które są uciążliwe dla środowiska.

Ostatnim źródłem zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego są gospodarstwa domowe. Emitują one do atmosfery gazy powstałe w wyniku spalania paliw stałych i ciekłych służących do ogrzewania budynków mieszkalnych i celów bytowych.

Największy udział w emisji zanieczyszczeń do atmosfery w Polsce mają gospodarstwa domowe i zakłady energetyki wytwarzające prąd i ciepło oraz pojazdy mechaniczne wykorzystywane w prowadzonej działalności gospodarczej oraz przez gospodarstwa domowe.

Najwięcej substancji zanieczyszczających powietrze powstaje w wyniku spalania paliw kopalnych (węgiel kamienny, węgiel brunatny, ropa naftowa, gaz ziemny itp.). Skutkiem tego jest wydzielenie do atmosfery olbrzymich ilości gazów spalinowych (tlenki węgla (CO, CO2), tlenki siarki (SO2, SO3), tlenki azotu (NOx) i inne) oraz pyłów, popiołów, sadz.

Rodzaj i ilość emitowanych zanieczyszczeń do atmosfery zależy przede wszystkim od rodzaju i stanu spalanego paliwa, warunków spalania i wydajności urządzeń, a także od skuteczności działania zainstalowanych urządzeń oczyszczających odprowadzające spaliny do atmosfery. Urządzenia oczyszczające spaliny w instalacjach przemysłowych osiągają obecnie sprawność do około 99%. Są również takie, których sprawność wynosi poniżej 80%.

Cechą charakterystyczną energetyki cieplnej przemysłowej jest to, że 95% potrzeb energetycznych jest pokrywana w wyniku spalania paliw stałych (węgiel kamienny i brunatny oraz


40

drzewo). Te paliwa wiodą prym w emisji zanieczyszczeń pochodzących z ciepłowni i kotłowni przydomowych

Na poziom zanieczyszczeń powietrza na obszarze gminy ma wpływ: wielkość napływowej i lokalnej emisji zanieczyszczeń do powietrza, warunki klimatyczne i topografia terenu.

Gmina Choroszcz charakteryzuje się jednorodną rzeźbą terenu i warunkami klimatycznymi, co ma istotny wpływ na rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń. Gmina, podobnie jak województwo, znajduje się pod wpływem dominującej zachodniej (36%) cyrkulacji mas powietrza. Sprzyja to napływowi zanieczyszczeń z dalszych odległości, w tym z terenów uprzemysłowionych zachodniej i południowej Polski i Europy. Napływ mas powietrza z zachodu ma duży udział w ładunkach wnoszonych z opadami do podłoża na terenie gminy.

Stan czystości powietrza cechuje się punktową emisją zanieczyszczeń. Duży udział w tym mają ciepłownie miejskie, przemysłowe oraz rozproszone źródła emisji z sektora komunalno -- bytowego zlokalizowane głównie na terenie miasta Choroszczy, a także zanieczyszczenia komunikacyjne.

Największy udział w zanieczyszczeniach mają substancje pochodzące z procesów spalania energetycznego paliw. Należy do nich dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pyły. Pozostałe zanieczyszczenia emitowane z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie gminy wynikają z rodzaju produkcji i stosowanej technologii. Wśród najczęściej występujących zanieczyszczeń technologicznych są: węglowodory alifatyczne, aromatyczne i ich pochodne, benzyna, alkohole alifatyczne i ich pochodne, węglowodory pierścieniowe, kwas octowy, butanol, ketony i pochodne, formaldehyd, ksylen, amoniak oraz w mniejszej ilości inne zanieczyszczenia związane ze specyfiką produkcji zakładu.

Większość zanieczyszczeń powietrza odnotowywanych na terenie gminy Choroszcz pochodzi z terenu miasta Białegostoku. Najwięcej emitują zakłady energetyki cieplnej i pozostałe zakłady uciążliwe dla środowiska.

Z terenu gminy najwięcej pyłów i gazów emitują do atmosfery zakłady ujęte wg PKD w dziale wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę. Zakłady z tej grupy charakteryzują się dużymi wielkościami emisji. Do największych zakładów z tej grupy należy kotłownia Zakładu Energetyki Cieplnej, Wodociągów i Kanalizacji w Choroszczy sp. z o.o (wielkość emisji SO2 do 250 Mg/r) i kotłownia Samodzielnego Psychiatrycznego Państwowego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Choroszczy (wielkość emisji SO2 do 250 Mg/r). Na obrzeżach miasta Białegostoku w okolicy miejscowości Klepacze i Barszczewo znajduje się MPEC Zachód (wielkość emisji SO2 251-1000 Mg/r). Jedynym zakładem z terenu gminy, który znajduje się w rejestrach WIOŚ jest Zakład Energetyki Cieplnej Wodociągów i Kanalizacji w Choroszczy. W tabeli poniżej przedstawiono dane o emisji tego zakładu.

Tabela 22 Emisja związków szkodliwych powyżej 5 Mg/rok na terenie gminy Choroszcz.

Lp. Związek Ilość w Mg/rok 1 NO2 11 2 CO 23 3 CO2 6881 4 SO2 9 5 emisja pyłu 38 WIOŚ Ocena środowiska 2002

Badań stanu czystości powietrza na terenie gminy Choroszcz nie prowadzono. O stanie

czystości powietrza można wnioskować tylko na podstawie badań realizowanych w mieście Białymstoku. Pomiary realizowane przez WIOŚ w punkcie przy ulicy Porzeczkowej, który znajduje się w pobliżu północnej obwodnicy mogą oddawać w przybliżeniu stan czystości powietrza wzdłuż drogi krajowej Białystok-Warszawa przebiegającej przez teren gminy.


41

Tabela 23 Stężenie średnioroczne związków w powietrzu.

Związek 1998 1999 2000 2001 Wartość dopuszczalna Dwutlenek siarki 1,6 1,8 1,5 1,4 średnioroczna 40 µg/m3 Dwutlenek azotu 18,2 21,1 17,1 19,2 średnioroczna 40 µg/m3 Pył zawieszony 10,5 11,1 10,5 9,2 średnioroczne 50 µg/m3

Źródło Badania WIOŚ Białystok Bardzo duży udział w zanieczyszczeniach powietrza mają źródła, które nie są objęte

bezpośrednimi pomiarami. Oceniając wielkość ich emisji opierać się można tylko na wielkościach szacunkowych. Analizując wielkość emisji zanieczyszczeń powietrza na terenie gminy można wskazać na trzy podstawowe źródła tych zanieczyszczeń:

pojazdy mechaniczne napędzane silnikami spalinowymi, ścieranie się nawierzchni dróg i opon poruszających się pojazdów mechanicznych, urządzenia grzewcze centralnego ogrzewania niskiej emisji i inne oraz kuchnie domowe

opalane paliwami stałymi i ciekłymi, Na zanieczyszczenia powietrza generowane przez pojazdy mechaniczne przypada 46% ogółu

zanieczyszczeń. W dużych aglomeracjach miejskich na zanieczyszczenia komunikacyjnie może przypadać 60% zanieczyszczeń. Przy pojazdach mechanicznych są trojakiego rodzaju źródła zanieczyszczeń:

• zanieczyszczenia generowane przez układ wydechowy (65%), • zanieczyszczenia generowane przez przewietrzenia skrzyni biegowej (20%) • zanieczyszczenia pochodzące z układu zasilania paliwa (9% - gaźnik, 6% zbiornik

paliwa). Dla poprawy właściwości paliw używanych w pojazdach stosuje się różnego rodzaju dodatki.

W benzynach powszechnie był stosowany czteroetylek ołowiu używany jako dodatek przeciwstukowy i podwyższający liczbę oktanów. W paliwach bezołowiowych do utrzymania odpowiedniej liczby oktanowej wykorzystuje się węglowodory aromatyczne.

Dominujący udział w wielkości tego zanieczyszczenia mają pojazdy poruszające się po drodze krajowej Warszawa-Białystok. Przez teren gminy przebiega stosunkowo krótki odcinek tej drogi liczący około 13 km. Ocenia się, że w Polsce typowy samochód osobowy przemierza rocznie 10 tys. km, spalając 14,5 tys. kg mieszkanki (1 tys. kg benzyny i 13,5 tys. kg tlenu). Zatem średnio samochód osobowy wydziela: 328 kg tlenków węgla, 110 kg węglowodorów, 20 kg tlenków azotu i siarki oraz 2 kg sadzy. Udział w powstawaniu tych zanieczyszczeń mają również pojazdy poruszające się po szynach napędzane silnikami spalinowymi na trasie kolejowej Warszawa-Białystok. Ruch pasażerski, jak i towarowy w zdecydowanej większości jest obsługiwany na tej trasie przez elektrowozy, które nie generują zanieczyszczeń powietrza spalinami.

Na terenie gminy jest zarejestrowanych ogółem 4 014 pojazdów mechanicznych, w tym: 2665 samochodów osobowych, 180 motocykli, 7 autobusów, 512 samochodów ciężarowych i 650 ciągników rolniczych. Pojazdy te emitują łącznie do atmosfery około 77 6350 ton zanieczyszczeń. Połowa spośród tych zanieczyszczeń jest emitowana poza terenem gminy z racji przemieszczenia się tych pojazdów poza jej obszar. W tabeli poniżej dokonano zestawienia emisji zanieczyszczeń przez pojazdy zarejestrowane na terenie gminy oraz poruszające się po drogach na terenie gminy.

Tabela 24 Emisja zanieczyszczeń przez pojazdy mechaniczne.

Emisja zanieczyszczeń [w tonach} Lp. Wyszczególnienie pojazdy

miejscowe pojazdy

przyjezdne na terenie

gminy 1 Ogółem 7735 7772 11639 2 Tlenki węgla 175 176 263 3 Tlenki azotu i siarki 11 11 16 4 Sadza 1 1 2 5 Węglowodory 59 59 88 Uwaga. W wykonanych obliczeniach zanieczyszczeń przyjęto, że tylko 50% zanieczyszczeń wytwarzanych przez pojazdy z terenu gminy jest emitowanych na jej terenie.


42

Duży udział w powstawaniu zanieczyszczeń powietrza mają również przejeżdżające przez

teren gminy po drodze krajowej Warszawa-Białystok pojazdy mechaniczne. Przy natężeniu ruchu ok. 8,5 tys. pojazdów na dobę do atmosfery jest wprowadzanych 7 772 ton zanieczyszczeń rocznie. Ogółem przez pojazdy mechaniczne na terenie gminy jest emitowanych 11 639 ton zanieczyszczeń. Wśród tych zanieczyszczeń znajduje się 263 tony tlenków węgla (CO, CO2), 16 ton tlenków azotu i siarki (SO2, NO2), 88 ton węglowodorów i 16 ton sadzy.

Do spalin komunikacyjnych zanieczyszczających powietrze dochodzą zanieczyszczenia powstające w wyniku ruchu pojazdów mechanicznych. W skali roku, na skutek ruchu pojazdów mechanicznych, ulega wycieraniu wierzchnia warstwa nawierzchni asfaltowej grubości ok. 1-1,5 mm. Powstające w ten sposób pyły osadzają się w pobliżu dróg. Zużywające się opony również powodują powstanie pyłu osadzającego się w pobliżu dróg. W okresach letnich suszy odbywający się ruch drogowy dodatkowo generuje wzrost zapylenia powietrza różnego rodzaju drobinami pyłowymi glebowymi.

Na drugim miejscu pod względem wielkości emisji zanieczyszczeń znajdują się gospodarstwa domowe. Na paleniska domowe tam zlokalizowane przypada 45,8% ogółu zanieczyszczeń powietrza powstających na terenie gminy. Szacuje się, że podczas spalania różnego rodzaju paliw w gospodarstwach domowych powstaje ok. 115 538 ton odpadów emitowanych do atmosfery w ciągu roku. Gazy emitowane stanowią ok. 106 330 ton rocznie, a pyły 9 208 ton. Spośród 3 815 mieszkań znajdujących się na terenie gminy 943 mieszkania znajdują się blokach wielorodzinnych. Pozostałe 2 872 mieszkania znajdują się w budynkach jednorodzinnych lub dwurodzinnych. Mieszkania znajdujące się poza blokami wielorodzinnymi są ogrzewane za pomocą domowych palenisk. Emisja zanieczyszczeń z gospodarstw domowych ma dwojakiego rodzaju charakter: z jednej strony są to zanieczyszczenia powstające w wyniku ogrzewania mieszkań podczas okresów chłodów za pomocą pieców centralnego ogrzewania, tradycyjnych pieców kaflowych i kominków (obecnie masowo instalowanych). Z drugiej strony są to zanieczyszczenia powstające w toku używania trzonów kuchennych służących do przygotowywania posiłków. Wielkość emitowanych zanieczyszczeń jest zależna od stosowanego paliwa. Stosowanie węgla kamiennego w tego typu paleniskach wiąże się z powstawaniem największych ilości gazów emitowanych do powietrza. Stosowanie paliw uznawanych za ekologiczne, takich jak gaz i olej opałowy powoduje powstanie znacznie mniejszych ilości zanieczyszczeń. Całkowicie czystą ekologicznie energią jest prąd elektryczny, który nie powoduje emisji żadnych tego typu zanieczyszczeń. Cechą uboczną stosowania tego typu energii jest towarzyszące jej pole elektromagnetyczne, którego skutki oddziaływania na organizm ludzki mogą być ujemne.

Omawiając węgiel, który pokrywa 70% zapotrzebowania na energię jako najczęściej stosowane paliwo w piecach centralnego ogrzewania można stwierdzić, że bardzo duży udział w emisji zanieczyszczeń ma rodzaj spalanego węgla. Poprawę w zakresie zmniejszenia zanieczyszczeń powietrza powodowanych przez piece domowe można uzyskać poprzez instalację pieców nowej generacji cechujących się zmniejszoną emisją zanieczyszczeń i lepszą sprawnością cieplną o ok. 30%. W tabeli poniżej przedstawiono parametry najczęściej spalanego węgla.

Tabela 25 Charakterystyka węgla.

Lp. Wyszczególnienie Wartość 1 Wilgotność 2,2% – 8,1% 2 Zawartość popiołu 2,7% - 11,2% 3 Zawartość pierwiastka C 73,0% - 80,5% 4 Zawartość siarki 0,33% - 0,50% 5 Zawartość azotu 1,21% - 1,98% 6 Wartość opałowa 28 183 – 31 247 kJ/kg

Na schemacie poniżej przedstawiono proces spalania węgla i powstające w wyniku tego produkty spalania. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów można stwierdzić, że w wyniku spalenia 3,8 kg węgla powstaje 67 m3 spalin, czyli średnio na 1 kg przypada 17,6 m3 spalin.


43

Schemat 1 Przeciętne warunki procesu spalania węgla i ilość produktów spalania.

Na podstawie licznych pomiarów dokonano zestawienia przeciętnych parametrów urządzeń

grzewczych stosowanych w gospodarstwach domowych. Wyniki tych pomiarów są również adekwatne dla tego typu pieców występujących na terenie gminy Choroszcz.

Tabela 26 Charakterystyka energetyczno-emisyjnych tradycyjnych urządzeń grzewczych małej mocy na

paliwo stałe Rodzaj paliwa Wskaźnik emisji zanieczyszczeń [g/GJ] Typ

urządzenia

Sprawność cieplna

[%] CO SO2 NO2 Pył Substancje organiczne

WWA B9aP`

Piece ceramiczne 45 – 75 3500÷12500 200÷400 200÷350 700÷900 400÷600 20÷40 200÷600

Piece stałopalne 67 – 75 5000÷11000 200÷400 200÷300 600÷1200 200÷600 15÷25 150÷350

Piecokuchnie 40 – 54 3600÷11000 100÷300 20÷50 150÷500 300÷1000 50÷700 400÷6500Kotły komorowe 50 – 67 W

ęgie

l kam

ienn

y ni

e so

rtow

any

1800÷3500 150÷300 200÷250 300÷1100 200÷800 30÷90 600÷900

Źródło: „Ekoprofil” styczeń 2002 s.32.

Imisja. Procesy imisji analizuje się na podstawie systematycznych obserwacji zmian, jakie zachodzą

w ilości zanieczyszczeń emitowanych do powietrza oraz stężeń zanieczyszczeń powietrza i opadów atmosferycznych.

Podstawowymi parametrami charakteryzującymi stan zanieczyszczenia powietrza są średnie stężenia substancji w powietrzu dla określonych okresów uśredniania. Generalnie obserwuje się korzystne tendencje zmian stężeń dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu zawieszonego

Według badań prowadzonych w latach 1996 – 2001 w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (w sieci podstawowej oraz w sieci nadzoru ogólnego nad jakością powietrza w miastach) nie zostały przekroczone na żadnej stacji pomiarowej dopuszczalne średnie roczne wartości stężeń SO2, NO2 i pyłu zawieszonego (BS black smoke). Badań tego typu nie realizowano na terenie gminy Choroszcz, tylko w mieście z nią sąsiadującym - Białymstoku.

Po zmianach jakie zaszły w prawodawstwie polskim w 2002 roku wprowadzono szereg przepisów związanych z ochroną środowiska. Wprowadzone Ustawą Prawo ochrony środowiska, nowe wymogi w zakresie oceny jakości powietrza wynikające z implementacji rozwiązań unijnych, zakładają dwa podstawowe cele badań i ocen tj. ochronę zdrowia i ochronę ekosystemów. Wprowadzone normatywy i zakres badań obejmują 7 podstawowych rodzajów zanieczyszczeń: SO2, NO2, NOx, pyłu PM10, CO, O3 i benzen. W tabelach zamieszczonych poniżej przedstawiono dane z pomiarów stanu czystości powietrza na terenie powiatu białostockiego.

węgiel kamienny 3,8 kg

popiół 0,14 kg

1100OC

600OC

pył 0,04 kg 67m 3 gazy spalinowe

120OC temperatura spalin


44

Tabela 27 Klasyfikacja ogólna stref kryterium - ochrona zdrowia Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla każdej strefy, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia

Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla

obszaru całej strefy Lp. Nazwa strefy/powiatu

Kod strefy/ powiatu SO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO O3

Klasa ogólna strefy

Działania wynikające z klasyfikacji Uwagi

2. białostocki 4.20.26.02 A A A A A A A A 1/ Wzmocnienie systemu oceny stężenia SO2 , NO2 i benzenu poprzez pomiary metodą pasywną w 2003r. 2/ Wzmocnienie systemu oceny PM10 – lab. mobilne pomiary regularne w ciągu roku 3/ wzmocnienie systemu oceny ozonu – założenie automatycznej stacji pomiarowej

15. miasta Białystok

4.20.26.61 A A A A A A A 1/ Przeprowadzenie dodatkowych badań w celu potwierdzenia potrzeby działań na rzecz poprawy jakości powietrza pod względemzanieczyszczenia pyłem PM10 2/ Wzmocnienie systemu oceny stężenia SO2 , NO2 i PM2,5, O3, NOx, NO2 , CO i C6H6 - poprzez pomiary automatyczne 3/ Wzmocnienie systemu oceny PM10- zakup pyłomierza 4/ Wzmocnienie systemu oceny stężenia SO2 , NO2 i benzenu poprzez pomiary metodą pasywną w 2003r.

a)

klasa ogólna strefy A Tabela 28 Klasyfikacja ogólna stref kryterium - ochrona roślin

Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla każdej strefy, uzyskane w OR dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin

Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla

obszaru całej strefy Lp. Nazwa strefy/powiatu

Kod strefy/powiatu

SO2 NOx O3

Klasa ogólna strefy

Działania wynikające z klasyfikacji Uwagi

2. białostocki 4.20.26.02 A A A A 1/ Wzmocnienie systemu oceny stężenia ozonu i NOx przez utworzenie stacji pomiarowej do badania przestrzegania kryteriów określonych w celu ochrony roślin. Uzyskiwane wyniki będą stanowiły wartość odniesienia dla pozostałych stref woj. podlaskiego

a)

W ocenie wyróżniono 3 podstawowe klasy stref: Klasa A: poziom stężeń nie przekracza wartości dopuszczalnej (z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone), Klasa B: poziom stężeń powyżej wartości dopuszczalnej, lecz nie przekracza tej wartości powiększonej o margines tolerancji (z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone), Klasa C: poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną powiększoną o margines tolerancji (z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone).


45

W klasyfikacji ogólnej powiat białostocki, a tym samym obszar gminy Choroszcz uzyskał klasę ogólną A w dwóch pomiarach, która jest charakterystyczna dla obszarów mających dobry stan środowiska naturalnego. . II.3.d Inne zagrożenia środowiska przyrodniczego. Promieniowanie.

Groźnym oddziaływaniem na człowieka i środowisko przyrodnicze charakteryzuje się promieniowanie jonizujące i niejonizujące powstające wskutek działalności człowieka.

• promieniowanie jonizujące, pojawiające się w wyniku użytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych,

• promieniowanie niejonizujące, pojawiające się wokół linii energetycznych wysokiego napięcia, radiostacji, pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń łączności, domowego sprzętu elektrycznego, elektronicznego itp.

Nadmierne dawki promieniowania działają szkodliwie na człowieka i inne żywe organizmy, stąd ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z ważnych zadań ochrony środowiska.

Przy ocenie promieniowania jonizującego rozróżnia się zagrożenia pochodzące od radionuklidów naturalnych i sztucznych. Sytuację radiologiczną Polski określają poziomy promieniowania:

• obecnych w środowisku radionuklidów naturalnych głównie radionuklidów szeregu uranowo-radowego, szeregu uranowo-aktynowego, szeregu torowego i potasu K-40 (radionuklidów o dużym połowicznym okresie zaniku w porównaniu z czasem istnienia Ziemi) oraz takich radionuklidów, jak H-3, Be-7, Na-22 i C-14 powstających w wyniku oddziaływania promieniowania kosmicznego na pierwiastki występujące na powierzchni Ziemi i w atmosferze,

• radionuklidów pochodzenia sztucznego, które przedostały się do środowiska w wyniku prób z bronią jądrową lub zostały uwolnione z obiektów jądrowych i składowisk paliwa w trakcie ich normalnej eksploatacji lub w stanach awaryjnych (np. katastrofa elektrowni jądrowej w Czarnobylu), a także promieniowanie generowane przez różnego rodzaju urządzenia stosowane w diagnostyce medycznej, przemyśle, badaniach naukowych i innych dziedzinach działalności ludzkiej.

Ogólną sytuację radiacyjną w środowisku charakteryzują obecnie następujące wielkości podstawowe:

• poziom promieniowania gamma obrazujący zagrożenie zewnętrzne naturalnymi i sztucznymi źródłami promieniowania jonizującego, istniejące w środowisku lub wprowadzone przez człowieka,

• stężenia naturalnych i sztucznych izotopów promieniotwórczych w komponentach środowiska, a w konsekwencji w artykułach spożywczych, obrazujące narażenie wewnętrzne ludzi w wyniku wchłonięcia izotopów drogą pokarmową.

Wymienione wielkości charakteryzuje naturalna zmienność. Są one także w poważnym stopniu uzależnione od wprowadzonych do środowiska substancji promieniotwórczych w wyniku wybuchów jądrowych oraz katastrofy w Czarnobylu.

Koordynację i nadzór nad kontrolą zagrożenia radiologicznego i skażeń promieniotwórczych, prowadzoną przez szereg placówek, sprawuje Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej. Poniżej w tabeli przedstawiono dane dla województwa podlaskiego. Można przyjąć, że podobne wielkości występują na terenie gminy Choroszcz.


46

Tabela 29 Podstawowe dane na temat sytuacji radiologicznej województwa podlaskiego.

Parametr woj. podlaskie Polska moc dawki promieniowania gamma* [nGy/h]

77,0 średnie - 72,2 (min 43,8; max 141,6)

stężenie radionuklidów naturalnych w glebie [Bq/kg]

rad-2,26 - 17,2 aktyn-2,28 - 18,1 potas-40 - 453

średnie 24,1 (min 5,2; max 93,3) średnie 22,0 (min 3,6; max 74,3) średnie 403 (min 29; max 1049)

stężenie radionuklidów sztucznych w glebie [kBq/m2]*

cez-137 - 2,92 średnie 3,49 (min 0,41; max 34,66)

stężenie radionuklidów w powietrzu [µB/m3]

cez-137 - 2,3 (min 0,5; max 14,6) beryl-7 - 2080 (min 1040; max 5060)potas-40 - 12,8 (min <2,7; max 40,8) rad-226 - 3,4 (min <2,7; max 6,4) rad-228 - 1,0 (min <0,5; max 4,6)

1,5 (min <0,1; max 14,6) 2490 (min 820; max 8930) 17,8 (min <1,7; max 149,0) 5,6 (min <1,5; max 20,8) 1,7 (min <0,3; max 11,4)

- z radionuklidów naturalnych i sztucznych, łącznie z promieniowaniem kosmicznym - mierzone w powierzchniowej warstwie gruntu o głębokości 10 cm dane za rok 2000 (GUS)

Biorąc pod uwagę informacje zawarte w roczniku statystycznym GUS, a także opierając się na aktualnym komunikacie Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki w sprawie sytuacji radiacyjnej Polski w I kwartale 2002 r., należy stwierdzić, że rejestrowane obecnie w Polsce moce dawek promieniowania oraz zawartość cezu-137 w powietrzu i mleku (podstawowy wskaźnik reprezentujący skażenie promieniotwórcze materiałów środowiskowych oraz artykułów spożywczych sztucznymi izotopami promieniotwórczymi) utrzymują się na poziomie z 1985 r. tzn. z okresu przed awarią czarnobylską.

Czas rozpadu połowicznego izotopu różnie się przedstawia. Najdłużej w glebie zalegają izotopy 90Sr i 137Cs. Na pobieranie przez rośliny 90Sr znaczny wpływ wywiera wapń. Wapnowanie gleb kwaśnych może obniżyć kilkakrotnie pobieranie 90Sr przez rośliny. Natomiast pobieranie 137Cs zmniejsza nawożenie potasem. Izotop 90Sr jest pobierany przez rośliny przeciętnie dwa razy częściej niż 137Cs, a jego rozpuszczalność w kwaśnym roztworze CH4COONH4 jest pięć razy wyższa niż 137Cs.

W wyniku awarii elektrowni atomowej w Czarnobylu w dniu 26 kwietnia 1986 roku nad Polskę napłynęło skażone powietrze. W powietrzu tym znajdowały się duże ilości 131J, który należy do średnio niebezpiecznych radionuklidów szybko tracących swą aktywność. Obszar gminy znalazł się na trasie przemieszczania obłoku radioaktywnego pyłu. Wystąpił opad pyłu, który doprowadził do wzrostu promieniowania.


47

Mapa 1 Radioaktywna Tabela kraju po awarii reaktora w Czarnobylu.

W tabeli poniżej zamieszczono dane na temat rozpadu różnych substancji promieniotwórczych

po wybuchu bomby termojądrowej według Moskall.

Tabela 30 Promieniowanie różnych substancji.

Radionuklidy Okres połowicznego rozpadu

Rodzaj emitowanego promieniowania

Rozpuszczalność w wodzie deszczowej

% opadu promieniotwórczego

89 Sr 51 dni β 94,4 4,6 90 Sr 27,7 lat β 95,4 5,0 91Y 58 dni β 52,4 5,9 95 Zr 65 dni β, γ 29,1 6,4 103 Ru 42 dni β, γ - 3,7 111 J 8 dni β, γ - 2,8 137 Ca 26,6 lat β, γ 70,0 6,2 140 Ba 13 dni β, γ - 6,0 144 Ce 285 dni β, γ 42,0 5,3 185 W 73 dni β, γ 54,6 -

Promieniowanie niejonizujące jest efektem funkcjonowania szeregu urządzeń technicznych

wykorzystywanych przez człowieka. Głównymi źródłami promieniowania niejonizującego w środowisku są:

• elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napięcia, • stacje radiowe i telewizyjne, • łączność radiowa, w tym CB radio, radiotelefony i telefonia komórkowa, • stacje radiolokacji i radionawigacji.

Oddziaływanie tego promieniowania w ostatnich latach rośnie. Powodowane jest to rozwojem radiokomunikacji oraz powstawaniem coraz większej liczby stacji nadawczych radiowych i telewizyjnych (operatorów publicznych i komercyjnych). Dodatkowymi źródłami promieniowania niejonizującego są stacje bazowe telefonii komórkowej, systemów przywoławczych, radiotelefonicznych, alarmowych komputerowych itp., pokrywających coraz gęstszą siecią obszary zurbanizowane, jak również coraz powszechniej stosowane radiotelefony przenośne.

Wymieniony rozwój źródeł pól elektromagnetycznych powoduje zarówno ogólny wzrost poziomu tła promieniowania elektromagnetycznego w środowisku, jak też zwiększenie liczby i powierzchni obszarów o podwyższonym poziomie natężenia promieniowania. Należy stwierdzić, że


48

wzrost poziomu tła elektromagnetycznego nie zwiększa istotnie zagrożenia dla środowiska i ludności. W dalszym ciągu poziom promieniowania w tle pozostaje wielokrotnie niższy od natężeń, przy których możliwe jest jakiekolwiek szkodliwe oddziaływanie na organizm ludzki. Lokalnie, w pobliżu stacji nadawczych może występować natężenie na poziomie uznawanym za aktywne pod względem biologicznym.

Zagrożenie promieniowaniem niejonizującym może być stosunkowo łatwo wyeliminowane lub ograniczone pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej separacji przestrzennej człowieka od pól przekraczających określone wartości graniczne.

W przepisach obowiązujących w Polsce ustalone są dopuszczalne poziomy elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego na terenach dostępnych dla ludzi. Szczególnej ochronie podlegają obszary zabudowy mieszkaniowej, a także obszary, na których zlokalizowane są szpitale, żłobki, przedszkola, internaty (Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 11 sierpnia 1998 r.

Na terenie gminy Choroszcz znajdują się stacje bazowe telefonii komórkowej różnych operatorów, które także emitują pola elektromagnetyczne. Poziom emitowanego promieniowania spełnia normy określone w ustawie „Prawo ochrony środowiska” z dnia 27 kwietnia 2001 roku przez wszystkie obecnie funkcjonujące nadajniki.

Zainstalowane nadajniki sieci radiokomunikacji ruchomej, publicznych sieci radiotelefonicznych i przewodowych pracujące w zakresach od 1770, 450, 900 MHz do 1,8, 2,4, 6,5, 15,23 GHz z mocami od 0,25W do 20 W. Pomiary wykonane w otoczeniu dostępnym dla osób postronnych wykazały, że:

• maksymalna wartość natężenia pola elektrycznego E (0,1-300) zawiera się w przedziale 0-5,5V/m czyli poniżej wartości granicznej dopuszczalnej 7V/m poziomu promieniowania.

• wartość średniej gęstości strumienia mocy mikrofalowej P (0,3 – 300 GHz) nie przekracza 0,08 W/m2 czyli jest poniżej wartości granicznej charakteryzującej dopuszczalny poziom promieniowania (0,1 W.m2). Jedna spośród działających stacji bazowych telefonii cyfrowej znajduje się na dachu budynku

szkolnego, co zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami jest niedopuszczalne i będzie musiała być przeniesiona w inne miejsce. Awarie przemysłowe.

Nowa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska rezygnuje z nazwy dotychczas stosowanej – „nadzwyczajne zagrożenie środowiska” i reguluje tę problematykę pod nazwą „poważne awarie”.

Definicje „poważnej awarii” i poważnej awarii przemysłowej określa odpowiednio art. 23 i 24 w/w ustawy.

poważna awaria - to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem.

poważna awaria przemysłowa - przez pojęcie to rozumie się poważną awarię w zakładzie. Ustawa Prawo ochrony środowiska nakłada na prowadzącego zakład stwarzający zagrożenie wystąpienie awarii, dokonujący przewozu substancji niebezpiecznych oraz organy administracji obowiązek ochrony środowiska przed awariami. Zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia awarii przemysłowej w zależności od rodzaju,

kategorii i ilości substancji niebezpiecznej znajdującej się w zakładzie uznaje się za zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii albo za zakład o dużym ryzyku wystąpienia awarii. Zasady zaliczania zakładów do kategorii zakładów o zwiększonym ryzyku albo zakładów o dużym ryzyku określił Minister Gospodarki w drodze rozporządzenia z dnia 9.04.2002 r.

Duże zagrożenie na terenie gminy Choroszcz stanowi transport drogowy i kolejowy różnego rodzaju substancji niebezpiecznych. Przez obrzeza gminy przebiega linia kolejowa Białystok Warszawa, którą odbywa się transport substancji niebezpiecznych. Transport drogowy na terenie gminy substancji niebezpiecznych ciekłych i gazowych paliw energetycznych odbywa się głównie po


49

drodze krajowej Białystok-Warszawa. Stwarza on duże zagrożenie dla ludności zamieszkałej w pobliżu tej trasy przewozu.

Hałas.

Hałas9 poprzez swoje natężenie i czas oddziaływania może stanowić bardzo duże zagrożenie dla ludzi i środowiska przyrodniczego. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z 1993 roku, wskazane jest dla zabudowy mieszkaniowej dążenie do ograniczenia równoważnego poziomu dźwięku „A” na zewnątrz budynku do wartości 55 dB w dzień i 45 dB w nocy, co umożliwia utrzymanie właściwych warunków akustycznych w pomieszczeniach przy uchylonych lub okresowo otwieranych oknach. Zgodnie z zaleceniami WHO, dotyczącymi dokuczliwości, zakłóceń snu i zakłóceń rozmów, należy uznać, że przekroczenie granicy poziomów hałasu na zewnątrz budynku równej 70 dB w porze dziennej i 60 dB w porze nocnej, stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia.

Ucho ludzkie charakteryzuje się różną wrażliwością na hałasy o różnym widmie akustycznym. Podane normy dotyczą hałasu o wzorcowym widmie akustycznym. Wykres 4 Poziomy hałasu odczuwane przez człowieka.

Opis: Poziomy hałasu: A) granica słyszalności, B) szept, C) szelest liści, D) szum fal morskich, E) głośna rozmowa, F) odkurzacz, G) muzyka rockowa, H) silnik odrzutowy, I) granica bólu. Autor: Dawid Tracz.

Duży wpływ na stan akustyczny gminy wywiera hałas generowany przez komunikację

drogową i w niewielkim stopniu przez komunikację szynową oraz hałas przemysłowy o niewielkim natężeniu, którego uciążliwość ma charakter lokalny.

W polskim prawie dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Wielkości dopuszczalne odnoszą się w nim do terenów wymagających ochrony przed hałasem i są zależne od funkcji urbanistycznej, jaką spełnia dany teren.

Hałas komunikacyjny jest najważniejszym czynnikiem mającym wpływ na klimat akustyczny gminy. Jest to główne źródło uciążliwości hałasu dla ludzi i środowiska przyrodniczego. Środki transportu są ruchomymi źródłami hałasu decydującymi o parametrach klimatu akustycznego, przede wszystkim na terenach zurbanizowanych. Większość pojazdów emituje hałas o poziomie dźwięku od 85 do 94 dB, przy dopuszczalnych natężeniach hałasu w środowisku, w otoczeniu

9 Hałas, dźwięk szkodliwy lub niepożądany. Ze względu na naturę procesu powstawania rozróżnia się hałas wibracyjny lub turbulentny, ze względu na zmiany czasowe rozróżnia się hałas stacjonarny, niestacjonarny, impulsowy i udarowy. Za szkodliwy uważa się hałas przekraczający 85 dB. Długotrwałe oddziaływanie hałasu o wyższym poziomie ciśnienia akustycznego prowadzi do trwałych ubytków słuchu. Oprócz hałasu szkodliwego definiuje się hałas uciążliwy, o niższym poziomie ciśnienia akustycznego.


50

budynków mieszkalnych od 35 do 55 dB w porze nocnej i od 40 do 65 dB w porze dziennej. Najbardziej uciążliwe są pojazdy ciężkie, z których 80% emituje hałas o poziomie dźwięku większym niż 80 dB, z czego 40% o poziomie większym niż 85 dB. Na terenie gminy można stwierdzić przekroczenia dopuszczalnych stężeń hałasu w pobliżu drogi krajowej Białystok-Warszawa, którędy odbywa się transport przy użyciu ciągników siodłowych. Bezpośrednich pomiarów poziomu hałasu dla gminy nie zrealizowano.

Hałas przemysłowy na terenie gminy nie stanowi zagrożenia dla środowiska ze względu na

małą ilość zakładów przemysłowych i ich strukturę.. Występujące głównie w pobliżu małych zakładów przemysłowych incydentalne przekroczenia hałasu nie stanowią dużego zagrożenia dla środowiska w skali gminy. Przyczyną wzrostu uciążliwości tego rodzaju hałasu jest rozbudowa miejscowości prowadząca do otaczania terenów o charakterze usługowo-przemysłowych przez zabudowę mieszkaniową.

a 50

Lokalizacja gminy

Mapa 6 Polska Województwo podlaskie Powiat białostocki

Wykonał Jarosław Danowski Lokalizacja Gminy Choroszcz

białostocki

sejneński

suwalski

SUWAŁKI

siemiatycki

augustowski

łomżyński

kolneński

grajewski

bielski

sokólski

zambrowskiwysokomazowiecki

Łomża

moniecki

Białystok

hajnowski

Powiat białostocki

Choroszcz


51

III. Charakterystyka gminy. Środowisko społeczne ukształtowane w wyniku prowadzonej przez człowieka działalności

celowej tworzy warunki do życia i rozwoju poszczególnych jednostek i całego społeczeństwa. Mieszkańcy gminy Choroszcz, w dążeniu do poprawy swoich warunków życia, zmieniają środowisko przyrodnicze dostosowując je do swoich potrzeb poprzez budowę różnego rodzaju obiektów i urządzeń. Dążenie do poprawy warunków i standardów życia prowadzi do ciągłego poszukiwania coraz lepszych rozwiązań, bardziej wygodnych dla ludzi, które byłyby w jak najmniejszym stopniu uciążliwe dla środowisko przyrodniczego. Całokształt tych działań i przyjętych rozwiązań sprzyja zaspokojeniu potrzeb człowieka.

Realizacja tego generalnego celu prowadzi do rozwoju szeroko rozumianej infrastruktury będącej zespołem urządzeń technicznych służących zaspokajaniu potrzeb człowieka, ale również formą organizacji instytucji służących zaspokajaniu potrzeb społecznych.

Infrastruktura to urządzenia i instytucje zapewniające prawidłowe funkcjonowanie gospodarki jako całości i poszczególnych jej dziedzin. Rozróżnia się infrastrukturę techniczną i społeczną. Pierwsza obejmuje urządzenia pozwalające świadczyć usługi w zakresie komunikacji i transportu (np. sieć drogowa, kolejowa, ulice, place, telekomunikacja), energetyki (np. sieć energetyczna, ciepłownicza, gazowa), a także urządzenia związane z regulacją rzek, melioracją itp. Infrastruktura społeczna to urządzenia i instytucje świadczące na rzecz obywateli usługi w zakresie nauki i oświaty (np. placówki naukowe, uczelnie, szkoły), ochrony zdrowia (przychodnie, szpitale, sanatoria), ochrony prawa i bezpieczeństwa (sądy, aparat policyjny i wojskowy), kultury (np. kina, teatry, sale widowiskowe) itp.

Nierozerwalnie ze stanem rozwoju infrastruktury społecznej jest związany rozwój środowiska społecznego rozumianego jako względnie trwały układ jednostek, grup społecznych i innych zbiorowości ludzkich oddziałujących na rozwój, zachowanie się i aktywność człowieka.

W opracowanym programie została szeroko przedstawiona infrastruktura techniczna związana ze środowiskiem przyrodniczym. Problematyka infrastruktury społecznej została zanalizowana w kontekście działań związanych z poprawą świadomości ekologicznej społeczeństwa mającej swoje bezpośrednie przełożenie na stan środowiska przyrodniczego. Zanalizowano również działania służące poprawie zdrowotności społeczeństwa powiązane ze środowiskiem przyrodniczym. III.1 Lokalizacja gminy w układzie przestrzennym.

Lokalizacja w określonej przestrzeni wyodrębnionej i zaznaczonej są atrybutami pewnej suwerenności danego terenu i ludności tam zamieszkałej. Czynniki te kształtują świadomość zbiorowości i ład społeczny są podstawą do ukształtowania poczucia małej ojczyzny (gminy) w świadomości społecznej. III.1.a Lokalizacja gminy.

Miasto i gmina Choroszcz położone są w środkowej części województwa podlaskiego oraz zachodniej części powiatu białostockiego przy ważnym szlaku komunikacyjnym drogowym Warszawa – Białystok. Gmina wchodzi w skład aglomeracji białostockiej obejmującej miasto Białystok i gminy ościenne tworzące funkcjonalną całość. Od wschodu gmina graniczy z miastem Białystok oraz gminą Juchnowiec, od południa z gminami Łapy i Turośń Kościelna, od zachodu z gminami Kobylin Borzymy i Sokoły, od północy z gminą Tykocin i Dobrzyniewo Kościelne. Wskazać przy tym należy, że zachodnia granica biegnie bagienną doliną Narwi, wśród labiryntu wodnego „polskiej Amazonii” Narwiańskiego Parku Narodowego tworząc naturalną granicę gminy.

Gmina Choroszcz leży na ważnym szlaku komunikacyjnym określanym jako korytarz transportowy Via Baltica przebiegający z zachodu na wschód Europy. Trasa ta w przyszłości może być osią rozwoju gminy, a po jej zmianie planowanej odgrywać jeszcze większą rolę w rozwoju ekonomicznym gminy. III.1.b Układ przestrzenny.

Administracyjnie gmina Choroszcz obejmuje 36 miejscowości, w tym 1 miasto Choroszcz i 35 wsi. Spośród wsi znajdujących się na terenie gminy, 31 wsi są wsiami sołeckimi. Powierzchnia gminy wynosi około 164 km2, w tym miasta 16,8 km2. Miasto Choroszcz – stolica gminy - oddalone jest o około 11 km od stolicy województwa – Białegostoku. Gmina Choroszcz przynależy do


52

Białostockiej Aglomeracji Miejskiej tworzonej przez miasto Białystok i gminy ościenne, która tworzy obszar przyspieszonego rozwoju w pasie wschodnim Polski.

Większymi skupiskami ludności w gminie są wsie: Klepacze – 1096 mieszkańców, Złotoria – 780 mieszkańców, Barszczewo – 401 mieszkańców, Krupniki – 377 mieszkańców, Porosły wieś i kolonia – 573 mieszkańców, Pańki – 346 mieszkańców, Żółtki – 343 mieszkańców, Łyski – 340 mieszkańców, Izbiszcze – 301 mieszkańców, Rogowo – 235 mieszkańców, Kruszewo – 222 mieszkańców. W pozostałych miejscowościach zamieszkuje od 19 do 196 osób.

Tabela 31 Ludność gminy w układzie miejscowości. Lp. Miejscowość Liczba mieszkańców 1 miasto Chorośżcz 55412 wieś Łyski 3403 wieś Babino 1044 wieś Barszczewo 4015 wieś Czaplino 1276 wieś Dzikie kolonia 547 wieś Dzikie 1398 wieś Gajowniki 1039 wieś Źółtki kolonia 4110 wieś Źółtki 34311 wieś Izbiszcze 30112 wieś Jeroniki 7413 wieś Klepacze 109614 wieś Konowały 16815 wieś Kościuki 11716 wieś Krupniki 37717 wieś Kruszewo 22218 wieś Majątek Rogowo 5719 wieś Mieńce 15120 wieś Ogrodniki 7721 wieś Oliszki 16222 wieś Pańki 34523 wieś Porosły kolonia 20124 wieś Porosły 37225 wieś Rogowo kolonia 5926 wieś Rogowo 23527 wieś Rogówek 8428 wieś Ruszczany 14829 wieś Sienkiewicze 12530 wieś Turczyn 1931 wieś Śliwno 13032 wieś Złotoria Cegielnia 9233 wieś Złotoria 78034 wieś Zaczerlany 141Źródło Urząd Miejski w Choroszczy

III.2 Ludność gminy. III.2.a System osadniczy.

Gminę zamieszkuje 12 558 osób, z czego 5 362 mieszka w mieście stanowiąc 42,7% ogółu ludności gminy. Pozostałe osoby, w liczbie 7 196, mieszkają na terenach wiejskich. Ludność na przestrzeni ostatnich lat cechuje się stabilnym stanem, w przeciwieństwie do innych podobnych gmin województwa, gdzie jest odnotowywany spadek liczby ludności. W tabeli poniżej przedstawiono strukturę ludności gminy na przestrzeni lat 1995-2002.


53

Tabela 32 Struktura ludności miasta i gminy Choroszcz w latach 1995-2002 Lata Jednostka terytorialna

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Miasto Choroszcz 5132 5153 5121 5136 5027 5054 5072 5362

Mężczyźni 2483 2528 2498 2508 2449 2484 2487 2677Kobiety 2649 2625 2623 2628 2578 2570 2558 2685

Sołectwa 7140 7123 7149 7181 7198 7222 7311 7196Mężczyźni 3527 3528 3536 3547 3564 3582 3625 3616

Kobiety 3613 3595 3613 3634 3634 3640 3686 3580Ogółem 12272 12276 12270 12317 12225 12276 12383 12558

Mężczyźni 6010 6056 6034 6055 6013 6066 6112 6293Kobiety 6262 6220 6236 6262 6212 6210 6271 6265

Na terenie gminy jest odnotowywany przyrost liczebności mieszkańców we wsiach

położonych blisko granic administracyjnych Białegostoku lub bezpośrednio z nim sąsiadujących. Liczba ludności ulega również zwiększeniu we wsiach położonych wzdłuż drogi krajowej nr 8 Warszawa-Białystok. Wskaźnik gęstości zaludnienia w gminie jest wyższy niż w województwie i wynosi 77 osób na 1 km2. W gminie na 100 mężczyzn przypada średnio 99.6 kobiet. Ludność w wieku produkcyjnym stanowi ponad 61% i jest grupą dominującą. W strukturze ludności miasta ludność w wieku produkcyjnym stanowi 65% mieszkańców, a na terenach wiejskich 58% ogółu ludności.

Tabela 33 Struktura ludności miasta i gminy Choroszcz ze względu na przedziały wieku

Ogółem Miasto Wieś Przedziały wieku liczba procent liczba procent liczba procent

przedprodukcyjny 3003 23,91% 1252 41,69% 1751 58,31%produkcyjny 7686 61,20% 3502 45,56% 4184 54,44%poprodukcyjny 1869 14,88% 608 32,53% 1261 67,47%Ogółem 12558 100,00% 5362 42,70% 7196 57,30%Opracowano na podstawie danych GUS za 2002 r. Bank Danych Regionalnych

Rozmieszczenie ludności na terenie gminy cechuje się asymetrią. Tereny położone na

zachodzie gminy w bliskim dorzeczu Narwi cechują się małą gęstością zaludnienia terenów wiejskich. Taki układ rozmieszczenia ludności sprzyja zachowaniu cennych przyrodniczo terenów znajdujących się w granicach administracyjnych Narwiańskiego Parku Narodowego i w jego otulinie. Stwarza to również dobre warunki do rozwoju rolnictwa ekologicznego na obszarach mało zurbanizowanych. III.2.b Struktura ludności gminy.

Ludność gminy Choroszcz podlega dynamicznym zmianom w czasie. Zachodzący proces zmiany stanu liczebnego ludności jest odzwierciedleniem dokonujących się procesów w społeczeństwie. Bezpośrednio na stan ludności oddziałuje przyrost naturalny, migracje wewnętrzne i zewnętrzne, długość życia mieszkańców, struktura wiekowa mieszkańców. Wyżej wymienione parametry są pochodną sytuacji gospodarczej odnotowywanej na terenie gminy i w jej sąsiedztwie, warunków życia mieszkańców, jakości opieki medycznej i społecznej świadczonej przez lokalne podmioty. Ogół wymienionych czynników, jak i szereg innych, drugoplanowych, decyduje o stanie liczebnym ludności gminy Choroszcz.

Według dostępnych danych statystycznych za 2002 roku można stwierdzić, że ludność gminy liczyła 12 558 mieszkańców, co stanowiło 1% ludności województwa i 9% ludności powiatu białostockiego. W strukturze mieszkańców gminy mężczyźni stanowili 50,1%, a kobiety 49,9%.

Porównując stan liczebny mieszkańców gminy z końca 2002 roku i 1995 roku można stwierdzić, że liczba mieszkańców wzrosła się o 2,3% (z 12 272 do 12 558). Nastąpił spadek liczby rodzących się dzieci o 19,5%. W strukturze mieszkańców ludność w wieku przedprodukcyjnym obniżyła się o 12,7%, a w wieku produkcyjnym wzrosła o 9,9%.Wzrósł także o 1,5% odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym.


54

Tabela 34 Dynamika zmian stanu ludności w latach 1995-2002.

Rok Wyszczególnienie

1995na 1000 ludności 2002

na 1000 ludności

Dynamika zmian

Wzrost/spadek

Stan ludności ogółem 12272 X 12558 X 102,33% 286Stan ludności mężczyźni 6010 490 6293 501 104,71% 283Stan ludności kobiety 6262 510 6265 499 100,05% 3Urodzenia żywe ogółem 133 11 107 9 80,45% -26Zgony ogółem 149 12 125 10 83,89% -24Przyrost naturalny ogółem -16 -1,3 -18 -1,4 112,50% -2Ludność w wieku przedprodukcyjnym ogółem

3440 280 3003 239 87,30% -437

Ludność w wieku produkcyjnym ogółem

6991 570 7686 612 109,94% 695

Ludność w wieku poprodukcyjnym ogółem

1841 150 1869 149 101,52% 28

Małżeństwa ogółem 67 5,5 50 4,0 74,63% -17Pracujący ogółem 1965 160 2047 163 104,17% 82Pracujący ogółem kobiety 1259 103 1281 102 101,75% 22Opracowano na podstawie danych statystycznych GUS

Udział procentowy mieszkańców w wieku poprodukcyjnym (15%) jest niższy od udziału

procentowego mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym (24%). Taka struktura ludności może być motorem przyspieszonego rozwoju gospodarczego w przyszłości.

Analizując wskaźnik ilości osób w wieku nieprodukcyjnym do ilości osób w wieku produkcyjnym można stwierdzić, że obecnie w gminie na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 63,4 osób w wieku nieprodukcyjnym.

Gmina Choroszcz na przestrzeni lat 1995-2002 cechuje się ujemnym przyrostem naturalnym. W 1995 roku wyniósł on –1,3 osoby na 1000 mieszkańców, a w 2002 wzrósł on do –1,4 osób

Saldo notowanych migracji na terenie gminy wykazywało wartość dodatnią. W 2002 roku wyniosła ona 90 osób, co po przeliczeniu na wskaźnik 1000 ludności przyniosło wartość 7,2 osoby. W 2002 roku na terenie gminy zameldowało się na pobyt stały 245 osób, a 155 osób wymeldowało się z pobytu stałego. III.2.c Prognoza demograficzna ludności gminy.

Na podstawie prognozy demograficznej przygotowanej przez GUS dla Polski do 2030 roku i korekt w niej dokonanych można stwierdzić, że ludność gminy z każdym rokiem będzie ulegała systematycznemu wzrostowi. Na podstawie danych za lata 1995-2002 można stwierdzić, że liczebność ludności uległa zwiększeniu o 2,3%. Na podstawie prognozy można stwierdzić, że ludność ulegnie do 2012 roku zwiększeniu o 10% w porównaniu do stanu obecnego, czyli o 1,3 tys. Ludność gminy w 2012 roku może liczyć około 14 tys. osób.

Analizując dane prognozy demograficznej w układzie mężczyźni - kobiety można stwierdzić, że w 2012 roku może być około 7 tys. kobiet i w przybliżeniu tyle samo mężczyzn..

Struktura ludności gminy może ulec zasadniczym zmianom pod względem odsetka osób w wieku produkcyjnym i osób w wieku nieprodukcyjnym. W 2012 roku grupa osób w wieku poprodukcyjnym może stanowić 17,1% ogółu mieszkańców, osób w wieku przedprodukcyjnym 21,7%, a w wieku produkcyjnym 61,2%. W porównaniu do stanu obecnego nastąpi zmniejszenie udziału procentowego w społeczeństwie grupy osób w wieku przedprodukcyjnym (-4,8%) i wzrost w wieku produkcyjnym (4,5%), i w wieku poprodukcyjnym (0,3%). Procesy zachodzących zmian mogą prowadzić do wzrostu udziału osób w wieku poprodukcyjnym, przy dużej migracji osób z wieku produkcyjnym i przedprodukcyjnym, która może być powodowana przez czynniki ekonomiczne, które z dużą siłą w ostatnich latach są obserwowane na obszarach gorzej rozwiniętych gospodarczo.


55

Tabela 35 Prognoza demograficzna gminy Choroszcz do 2012 grupami wieku w układzie miasto - wieś.

Ogółem Miasta Wieś Rok Wiek razem mężczyźni kobiety razem mężczyźni kobiety razem mężczyźni kobiety

Ogółem 12896 6466 6430 5600 2794 2807 7295 3673 3623% 100,00% 50,14% 49,86% 43,43% 21,66% 21,77% 56,57% 28,48% 28,09%przedprodukcyjny 3327 1737 1591 1467 767 700 1866 973 892% 25,80% 52,19% 47,81% 44,08% 23,06% 21,03% 56,07% 29,26% 26,81%produkcyjny 7405 3966 3439 3406 1781 1625 4043 2202 1841% 57,42% 53,56% 46,44% 46,00% 24,04% 21,95% 54,59% 29,73% 24,86%poprodukcyjny 2164 763 1400 728 246 482 1387 497 890

2004

% 16,78% 35,28% 64,72% 33,63% 11,36% 22,27% 64,11% 22,99% 41,12%Ogółem 13064 6552 6513 5670 2798 2872 7394 3753 3641% 100,00% 50,15% 49,85% 43,40% 21,42% 21,98% 56,60% 28,73% 27,87%przedprodukcyjny 3266 1708 1558 1429 740 690 1839 970 869% 25,00% 52,29% 47,71% 43,76% 22,65% 21,12% 56,32% 29,71% 26,61%produkcyjny 7616 4075 3541 3500 1813 1687 4161 2278 1883% 58,29% 53,51% 46,49% 45,96% 23,81% 22,15% 54,63% 29,91% 24,72%poprodukcyjny 2183 769 1414 741 246 495 1394 505 889

2005


2006


2007


2008


2009

% 16,80% 34,10% 65,90% 35,44% 11,44% 23,99% 63,00% 21,99% 41,02%Ogółem 13874 6967 6907 6008 2989 3018 7866 3977 3889% 100,00% 50,21% 49,79% 43,30% 21,55% 21,75% 56,70% 28,67% 28,03%

2010

przedprodukcyjny 3118 1632 1486 1373 717 657 1749 918 831


56

Ogółem Miasta Wieś Rok Wiek razem mężczyźni kobiety razem mężczyźni kobiety razem mężczyźni kobiety

% 22,47% 52,34% 47,66% 44,04% 22,98% 21,06% 56,10% 29,46% 26,65%produkcyjny 8425 4545 3880 3798 2005 1793 4656 2551 2105% 60,73% 53,95% 46,05% 45,08% 23,80% 21,29% 55,26% 30,28% 24,98%poprodukcyjny 2330 789 1541 836 268 568 1461 508 953% 16,80% 33,88% 66,12% 35,87% 11,50% 24,38% 62,69% 21,79% 40,91%Ogółem 13941 6968 6973 6041 2996 3045 7900 3972 3928% 100,00% 49,98% 50,02% 43,33% 21,49% 21,84% 56,67% 28,49% 28,17%przedprodukcyjny 3075 1601 1475 1362 708 654 1719 896 823% 22,06% 52,05% 47,95% 44,28% 23,03% 21,25% 55,90% 29,15% 26,75%produkcyjny 8501 4581 3920 3815 2016 1799 4710 2574 2137% 60,98% 53,88% 46,12% 44,88% 23,71% 21,16% 55,41% 30,28% 25,13%poprodukcyjny 2365 786 1578 864 272 593 1471 502 969

2011


2012

% 17,11% 33,15% 66,85% 37,08% 11,54% 25,54% 61,85% 21,14% 40,70%Źródło Strona internetowa GUS. III.3 Infrastruktura techniczna ochrony środowiska.

Stan rozwoju infrastruktury technicznej ma decydujące znaczenie przy skali oddziaływania na środowisko ze strony człowieka w toku prowadzonej przez niego działalności gospodarczej i zaspokajania potrzeb bytowych. Niedorozwój infrastruktury technicznej lub jej brak w określonych rejonach gminy prowadzi do ponadnormatywnej emisji różnego rodzaju zanieczyszczeń do środowiska, przyczyniając się tym samym do jego skażenia. Jaskrawym przykładem tego typu sytuacji jest rozwój sieci wodociągowej, która powoduje wzrost ilości zużywanej w gospodarstwach domowych wody i towarzyszący temu niedorozwój kanalizacji sanitarnej, szczególnie na terenach wiejskich. Brak kanalizacji sanitarnej powoduje, że znaczna ilość wytwarzanych w gospodarstwach domowych ścieków dostaje się bez oczyszczenia do gleby, skażając tym samym wody powierzchniowe i wgłębne. III.3.a Zaopatrzenie w wodę.

Większość gospodarstw domowych (91,1%) na terenie gminy posiada zaopatrzenie w wodę z wodociągów, w tym 78,4% jest zaopatrywanych z gminnych systemów wodociągowych. Gospodarstwa domowe nie posiadające dostępu do scentralizowanego systemu zaopatrzenia w wodę znajdują się w zabudowie kolonijnej, gdzie z powodu odległości i kosztów jeszcze nie doprowadzono wody. Wszystkie gospodarstwa domowe, które są poza systemem zaopatrzenia w wodę z wodociągów posiadają lokalne źródła zaopatrzenia w postaci studni kopanych i wierconych. Niektóre gospodarstwa posiadają dwojakiego rodzaju system zaopatrzenia w wodę. W badaniach ankietowych zrealizowanych na terenie gminy z wody ze studni korzystało 8,9% gospodarstw domowych, a 19,5% mając wodę z wodociągów również korzystało z wody z własnej studni.

Sieć wodociągowa znajdująca się na terenie gminy liczy 144,1 km. Podłączone są do niej 1884 budynki. Mieszkańcy gminy w gospodarstwach domowych średnio zużywają 25,9 m3 wody na osobę w ciągu jednego roku, co stanowi średnio: w mieście 96,4 litra wody na dobę, a na terenach wiejskich 50,7 litra wody na dobę. Wieś Klepacze położona przy granicy miasta Białystok jest zaopatrywana w wodę z sieci miejskiej Białegostoku.


57

Tabela 36 Sieć wodociągowa i kanalizacyjna

Sieć w km* Przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych

Zużycie wody w gospodarstwach domowych

Wyszczególnienie wodociągowa rozdzielcza

kanalizacyjna wodociągowe kanalizacyjne w dam3 na 1 mieszkańca

w m3 Choroszcz 144,1 24,4 1884 430 333,4 25,9 miasto 31,0 20,3 630 377 200,8 35,2 wieś 113,1 4,1 1254 53 132,8 18,5Źródło Rocznik statystyczny województwa podlaskiego 2003 s.245, tabl. 2/119 * Dane za 2002 rok, Internetowy Bank Danych Regionalnych GUS www.stat.gov.pl/

Woda na potrzeby zaopatrzenia gospodarstw domowych i podmiotów gospodarczych jest

czerpana z czterech ujęć. Charakterystykę ujęć wody przedstawiono w tabeli poniżej. Ujmowana woda cechuje się bardzo dobrymi i dobrymi parametrami jakościowymi i nie wymaga kosztownych procesów uzdatniania stosowanych przy poborze wód gorszej jakości. W związku z potrzebą poprawy zaopatrzenia i jakości wody zachodzi konieczność rozbudowy hydroforni w Rogowie i Choroszczy. Tabela 37 Ujęcia wody.

Lp. Miejscowość Opis 1 Choroszcz Pobór wody odbywa się z trzech studni wierconych SW – 1 o głębokości 53 m i

zatwierdzonych zasobach Q = 60 m3/h przy depresji s= 17,5 m, SW – 2 o głębokości 188,5 m i zatwierdzonych zasobach Q = 79,6 m3/h przy depresji s = 57,8 m, SW – 1B o głębokości 46,2 m i zatwierdzonych zasobach dla zespołu studni SW – 1, SW – 1B Q = 105 m3/h przy depresji s = 14 m Ilość pobieranej wody nie przekracza Q h śr. = 75,0 m3 /h Q h max = 104,8 m3 /h Q d max = 1800 m3/ dobę

2 Barszczewo Pobór wody odbywa się z dwóch studni wierconych SW – 1 o głębokości 66,5 m3, SW – 2 o głębokości 74,0 m. Wydajność eksploatacyjna wynosi 48 m3/h przy depresji s = 4,7 m. Pobór wody odbywa się przez 24 godziny/dobę z przeznaczeniem na cele socjalne i gospodarcze. Ilość pobieranej wody nie będzie przekraczać : Q h śr. = 15,0 m3 / h Q h max = 23,7 m3/h Q d śr. = 179,5 m3 / dobę Q d max = 228,4 m3/dobę

3 Rogowo Żródłem zaopatrzenia wodociągu w wodę są dwie studnie wiercone SW – 1 o głębokości 139,5 m i SW – 2 o głębokości 169 m przy zatwierdzonych zasobach w kat. „B” – Q = 68 m3/h przy depresji s1 = 43,3 m i s2 = 22,6 m. Wodociąg zaopatruje w wodę następujące wsie : Rogowo, Rogowo Majątek, Rogówek, Ruszczany, Pańki, Kruszewo, Izbiszcze, Konowały, Gajowniki, Zaczerlany. Ilość pobieranej wody nie będzie przekraczała : Q hmax = 36,3 m3/h Q d śr. = 207,4 m3/dobę Q dmax – 290,4 m3/dobę

4 Złotoria Pobór wody odbywa się z dwóch studni wierconych SW – 1 o głębokości 55 m i SW – 2 o głębokości 64 m i zatwierdzonych zasobach ujęcia w kat. „B” – Q = 153 m3/h przy s = 3,31 m. Ilość pobieranej wody nie przekracza : Q hmax = 53,1 m3/h Q d śr. = 475,2 m3/dobę Q max = 617,4 m3/dobę

Według danych Państwowego Instytutu Geologicznego, zasób zatwierdzonych wód

eksploatacyjnych dla województwa wynosi około 3,62 m3/godz./km2 i jest jednym z najniższych w


58

kraju, przy średniej krajowej około 5,90 m3/godz./km2. Jednak, w przeliczeniu na jednego mieszkańca, ilość zasobów eksploatacyjnych wynosi około 0,06 m3/godz./osobę i jest jednym z najwyższych w Polsce, przy średniej krajowej około 0,05 m3/godz./osobę. Zatwierdzone zasoby eksploatacyjne ujęć komunalnych wynoszą około 32,7 tys. m3/godz. Na terenie gminy Choroszcz średni pobór wody na dobę wynosi 966,9 m3/dobę, a maksymalny możliwy może wynieść 2936,2 m3/dobę. Porównując te wielkości można stwierdzić, że ujęcia są wykorzystane średnio w 33% swoich maksymalnych możliwości. Wydajność godzinowa ujęć wody wynosi 194,1 m3/h, co daje 15,5 litra wody na jednego mieszkańca. Dobowo, średnio statystyczny mieszkaniec gminy zużywa 77 litrów wody. III.3.b Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków.

Na terenie gminy Choroszcz łączna długość kanalizacji sanitarnej wyniosła 24,4 km, co w przeliczeniu na powierzchnię 100 km2 daje wartość 14,9 km. Dla porównania, w województwie wielkość ta wynosi 7,3 km/100 km2. W mieście Choroszczy kanalizacja ma długość 20,3 km, a we wsiach gminy 4,1 km. Kanalizacja sanitarna ma 430 przyłączy, które prowadzą do budynków mieszkalnych i gospodarczych.

Kanalizacja sanitarna jest obsługiwana przez oczyszczalnię komunalną znajdującą się w Choroszczy. Oczyszczalnia obsługuje 25,6% ludności gminy, w tym 55,9% mieszkańców Choroszczy i 3,0% mieszkańców terenów wiejskich. Dla porównania, w województwie 56% mieszkańców posiada kanalizację sanitarną. W 2002 roku z terenu gminy zostało odprowadzonych 286 dam3 ścieków komunalnych, z tego 277 dam3 z terenu miasta i 9 dam3 z terenów wiejskich. Do kanalizacji sanitarnej odprowadzono 116 dam3 ścieków przemysłowych z których tylko 1 dam3 pochodził z terenów wiejskich. Oczyszczalnia gminna w 2002 roku oczyściła 372 dam3 ścieków.

Porównując ilość odprowadzonych ścieków komunalnych z terenu gminy z ilością wody zużytej w gospodarstwach domowych można stwierdzić, że tylko 86% powstałych ścieków zostało odprowadzonych, pozostałe powstałe ścieki były gromadzone w przydomowych szambach i wywożone do oczyszczalni ścieków. Według danych w 2002 roku do oczyszczalni zostało dowiezionych 3 dam3 ścieków.

Uzupełnieniem przedstawionych informacji są dane o wyposażeniu gospodarstw domowych w różnego rodzaju urządzenia sanitarne. Opierając się na danych pochodzących z ostatniego spisu powszechnego można stwierdzić, że 86,5% gospodarstw domowych posiadało dostęp do wody z wodociągów, 75,7% ustęp spłukiwany, 75,7% łazienkę, 86,5% gaz i 70,2% centralne ogrzewanie. Porównując wskaźniki procentowe notowane w gminie Choroszcz do takich samych wskaźników w powiecie białostockim można stwierdzić, że stan wyposażenia gospodarstw domowych na terenie gminy jest zbliżony procentowo. Gorzej wskaźniki te kształtują się w porównaniu do osiągniętych wielkości w skali województwa podlaskiego w przypadku gminy Choroszcz. Tabela 38 Mieszkania zamieszkane według wyposażenia w instalacje w 2002 roku.

Z liczby ogółem mieszkania wyposażone w: ustęp centralne

wodociąg spłukiwany gaz ogrzewanie

Ogółem razem w tym z sieci razem

w tym z odpro-

wadzeniemdo sieci

ła-zienkę

ciepłą wodę z sieci z butli zbiorowea

indywi-dualne

Wyszczególnienie

w tysiącach Województwo 365,2 335,1 311,1 302,5 216,5 303,8 294,4 106,3 197,3 163,1 111

miasto 229,5 225,4 221,1 219,2 200,8 217,3 210,6 102,7 99,8 157,4 49,7wieś 135,7 109,7 90 83,3 15,7 86,5 83,7 3,5 97,5 5,8 61,3

Województwo 91,8% 85,2% 82,8% 59,3% 83,2% 80,6% 29,1% 54,0% 44,7% 30,4%miasto 98,2% 96,3% 95,5% 87,5% 94,7% 91,8% 44,7% 43,5% 68,6% 21,7%wieś 80,8% 66,3% 61,4% 11,6% 63,7% 61,7% 2,6% 71,8% 4,3% 45,2%

Powiat białostocki 41,2 36 32,2 31,1 17,5 31,2 30,3 4,3 27,8 8,3 17,6miasto 15,2 14,6 14,5 13,9 11,4 13,6 13 0,9 12 6,1 6wieś 26,0 21,3 17,7 17,2 5,9 17,6 17,1 3,3 15,6 2,0 11,6

Powiat białostocki 87,4% 78,2% 75,5% 42,5% 75,7% 73,5% 10,4% 67,5% 20,1% 42,7%


59

Z liczby ogółem mieszkania wyposażone w: ustęp centralne

wodociąg spłukiwany gaz ogrzewanie

Ogółem razem w tym z sieci razem

w tym z odpro-

wadzeniemdo sieci

ła-zienkę

ciepłą wodę z sieci z butli zbiorowea

indywi-dualne

Wyszczególnienie

w tysiącach miasto 96,1% 95,4% 91,4% 75,0% 89,5% 85,5% 5,9% 78,9% 40,1% 39,5%wieś 81,9% 68,1% 66,2% 22,7% 67,7% 65,8% 12,7% 60,0% 7,7% 44,6%

Choroszcz 3,7 3,2 2,9 2,8 1,3 2,8 2,7 0,1 3,1 0,8 1,8miasto 1,6 1,5 1,5 1,5 1,2 1,4 1,4 - 1,4 0,8 0,6wieś 2,1 1,7 1,4 1,4 0,1 1,4 1,3 0,1 1,6 0 1,2

Choroszcz 86,5% 78,4% 75,7% 35,1% 75,7% 73,0% 2,7% 83,8% 21,6% 48,6%miasto 93,8% 93,8% 93,8% 75,0% 87,5% 87,5% 0,0% 87,5% 50,0% 37,5%wieś 81,0% 66,7% 66,7% 4,8% 66,7% 61,9% 4,8% 76,2% 0,0% 57,1%

Dane US Białystok Narodowy spis powszechny 2002 tab. 16, s. 141.

Tabela 39 Ścieki przemysłowe odprowadzone w 2002 roku.

Ścieki odprowadzone W tym wymagające oczyszczenia odprowadzone do wód powierzchniowych lub ziemi

do wód powierzchniowych lub ziemi

oczyszczone

w tym ogółem razem

w tym wody

chłodnicze (umownie

czyste)

do sieci kanalizacyjnej

razem

razem mechanicznie

biologi cznie

nieoczyszczone

Wyszczególnienie

w dekametrach sześciennych Województwo 11157 6323 699 4834 5624 5596 280 4678 28

miasto 10188 5458 618 4730 4842 4829 238 3953 13wieś 969 865 83 104 782 787 42 725 15

Powiat białostocki

736 48 29 688 19 19 19

miasto 718 43 29 675 14 14 14 wieś 18 5 13 5 5 5

Gmina Choroszcz 116 116 miasto 115 115 wieś 1 1

Źródło Rocznik statystyczny województwa podlaskiego 2003 r. Urząd statystyczny w Białymstoku, tab.10/118 s.78, Białystok 2004. Tabela 40 Ścieki komunalne oczyszczone oraz ludność korzystająca z oczyszczalni w 2002 roku.

Ścieki oczyszczonea w dam3 Ludnośćb korzystająca z oczyszczalni ścieków ogółem

Wyszczególnienie ogółem biologicznie

z podwyższo

nym usuwaniem biogenów

w liczbach bezwzględ

nych

w % ludności ogółem

biologicz nych

z podwyższo


Województwo 32116 8747 23369 698936 57,9 202440 496496miasto 30348 7681 22667 643207 90,4 163852 479355wieś 1768 1086 702 55729 11,2 38588 17141

Powiat Białostocki 2691 1503 1188 57787 41,7 27909 29858miasto 2026 1377 709 40041 79,8 20275 19766wieś 665 186 479 17726 20,1 7634 10092

Gmina Choroszcz 286 277 9 3218 25,6 3000 216


60

Ścieki oczyszczonea w dam3 Ludnośćb korzystająca z oczyszczalni ścieków ogółem

Wyszczególnienie ogółem biologicznie

z podwyższo


w liczbach bezwzględ

nych

w % ludności ogółem

biologicz nych

z podwyższo


miasto 277 277 3000 55,9 3000 wieś 9 9 216 3,0 216

a Bez wód opadowych i ścieków dowożonych do oczyszczalni, b Stan w dniu 31 XII. Źródło Rocznik statystyczny województwa podlaskiego 2003 r. Urząd statystyczny w Białymstoku, tab.11/19 s.82, Białystok 2004.

Tabela 41 Komunalne oczyszczalnie ścieków w 2002 roku.

Oczyszczalnie Przepustowość oczyszczalni

według projektu Osady wytworzone

biologicznych

z podwyższo nym

usuwaniem biodenów

wykorzystane na cele ogółem

przemysłowe

rolni cze

składowane

Osady nagro madzo

ne Wyszczególnienie

ogółem

biologiczne

z podwyższo nym

usuwa niem biode nów w dam3

Ścieki oczyszczone

w dam3 /rok

w tonach suchej masy

Lud ność korzystająca z komu

nal nych

oczyszczalni ście ków

Ścieki dowożone do oczyszczalni

w dam3/r

ok

Województwo 91 69 22 77880 166792 44257 12919 3387 3773 4859 25055 694564 233miasto 30 22 8 69173 163880 42924 12329 3358 3608 4469 24831 650425 204

wieś 61 47 14 8707 2912 1353 590 29 165 390 224 44139 29

Powiat białostocki

14 10 4 13255 3090 2756 863 153 116 594 877 38335 22

miasto 5 4 1 12400 2500 2566 618 153 6 459 862 30505 17wieś 9 6 3 855 590 190 245 110 135 15 7830 5

Gmina Choroszcz 1 1 1500 372 135 135 3000 3miasto 1 1 1500 372 135 135 3000 3

a Łącznie z wodami opadowymi i ściekami dowożonymi do oczyszczalni, bez ścieków komunalnych oczyszczonych przez oczyszczalnie przemysłowe, b Stan w końcu roku, bez ludności korzystającej z oczyszczalni przemysłowych. Źródło Rocznik statystyczny województwa podlaskiego 2003 r. Urząd statystyczny w Białymstoku, tab.13/121 s.88, Białystok 2004. III.3.c Składowiska odpadów.

Gospodarka odpadami prowadzona na terenie gminy Choroszcz charakteryzuje się niskim stopniem zagospodarowania powstających odpadów. Większość z nich trafia bezpośrednio na składowiska odpadów i nie jest poddana żadnej segregacji i odzyskowi surowców wtórnych. Istniejący zakład utylizacji odpadów w Hryniewiczach obsługuje miasto Białystok i gminy ościenne, w tym i Choroszcz, z której część śmieci trafia do tego zakładu. Część surowców wtórnych (metale, makulatura, szkło-butelki) jest odzyskiwana u źródeł powstania oraz przez osoby zajmujące się nielegalnie ich pozyskiwaniem na terenie wysypiska.

Funkcjonujące składowisko odpadów zajmuje 1,3 ha powierzchni i w myśl wykonanego przeglądu z końcem 2004 roku powinno być zamknięte, a teren poddany rekultywacji. Funkcjonujące składowisko jest pozbawione specjalistycznego wyposażenia. Jedynie gromadzone na nim odpady są ugniatane mechanicznie.

Eksploatowane składowisko znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie terenów leśnych stanowiących otulinę miasta Białegostoku. Najbliższa zabudowa mieszkaniowa jest zlokalizowana w odległości około 250 m na zachód od składowiska. Dojazd do wysypiska zapewniony jest drogą gruntową. Droga oraz teren wysypiska są oznakowane. Obiekt jest ogrodzony siatką metalową z


61

bramą wjazdową. Na wysypisku znajduje się budynek gospodarczy, w którym gromadzone jest wapno chlorowane do dezynfekcji oraz makulatura. Do gromadzenia złomu służy zasiek betonowy.

Na terenie gminy Choroszcz usługi w zakresie usuwania i transportu odpadów komunalnych na wysypisko świadczą firmy: PUA „Astwa” i PUA „MPO”, „Czyścioch” mające swoje siedziby w Białymstoku. Zgodnie z ustaleniami oceny oddziaływania na środowisko wysypiska odpadów stałych zlokalizowanego na gruntach wsi Jeroniki wykonanej przez Biuro Studiów i Projektów „Hydro – Eko – Geo” w Białymstoku – budowę geologiczną i warunki hydrologiczne w rejonie opiniowanego obiektu oceniono jako dogodne, mimo, że w podłożu wysypiska występują osady przepuszczalne, wśród których zalega przypowierzchniowa warstwa wodonośna.

W związku z długoletnim istnieniem wysypiska, powierzchniowa warstwa wodonośna w jego rejonie została nieznacznie zanieczyszczona w wyniku infiltracji odcieków ze składowanych odpadów. Z uwagi na powyższe uznano, że dalsza eksploatacja obiektu jest możliwa pod warunkiem:

• prawidłowego zagospodarowania zdeponowanych odpadów, • przeprowadzenia prac porządkowych na terenie całego wysypiska, • zczerpania odcieku stagnującego w wyrobisku i skierowania go do oczyszczalni ścieków • uszczelnienia dna (w razie potrzeby) i zboczy nowych komór eksploatacyjnych geomembramą

lub gliną ilastą, • prowadzenia monitoringu lokalnego wód przypowierzchniowych.

W „Ocenie oddziaływania na środowisko gminnego wysypiska odpadów komunalnych w Choroszczy w zakresie powietrza i hałasu” opracowanej przez Zakład Ekspertyz Ochrony Środowiska AREO w Białymstoku przedstawiono sposoby łagodzenia skutków eksploatacji składowiska w zakresie ochrony jakości powietrza poprzez:

• odgazowanie wysypiska za pomocą studni gazowych i wyprowadzenie „gazu składowiskowego” przewodami na wysokość zapewniającą szybkie wymieszanie się i rozcieńczenie przez powietrze do wartości poniżej wyczuwalnych progów zapachowych substancji odoroczynnych zawartych w biogazie,

• właściwą eksploatację tj. codzienne ugniatanie i przysypywanie warstwą ziemi min. 20 cm, • niedopuszczanie do powstawania pożarów oraz gaszenie samozapłonów.

W zakresie uciążliwości akustycznej dokonano identyfikacji źródeł hałasu i parametrów poziomu dźwięku. Stwierdzono, że w wyniku pracy obiektu hałas w środowisku (emitowany tylko w krótkich czasach) nie spowoduje przekroczeń norm przyjętych za dopuszczalne. Stosownie do oceny oddziaływania na środowisko, istniejące wysypisko w aktualnym stanie może funkcjonować przez kilka lat.

Gospodarstwa domowe, w wyniku zrealizowanych badań ankietowych, przy opracowaniu strategii rozwoju gminy w 67,6% wskazały na posiadanie pojemników na śmieci regularnie opróżnianych przez wyspecjalizowaną firmę. Pozostałe gospodarstwa domowe, wywóz śmieci rozwiązują we własnym zakresie. Pozostawanie tak dużej ilości gospodarstw poza zorganizowanym systemem usuwania śmieci może przyczyniać się do usuwania ich przez niektóre gospodarstwa w sposób niewłaściwy, czyli poprzez ich wywóz w miejsca do tego nie przeznaczone. Działanie takie przyczynia się do wzrostu zanieczyszczenia środowiska naturalnego.


62

Tabela 42 Charakterystyka składowiska odpadów komunalnych.

Stan techniczny Gmina Lokaliza cja

Administrator Izolacja

podłoża Odprowa

dzanie odciekó

w

Powierzch nia (ha)

Pojem ność (m3) / wyko rzysta

nie (%)

Wnioski wynika jące z

przeglądu ekologiczn

ego

Ins truk cja eks ploa tacji

Przewidywana data zamknięcia

Uwagi

Choroszcz Choroszcz Zakład Energet. Cieplnej,Wod. i Kanalizacji

naturalne- glina

brak 1,3 36600 / 88%

do zamkn. tak 2004 lub 2005

Budowa składowiska

Tabela 43 Wyposażenie składowisk odpadów komunalnych

Wyposażenie składowiska Gmina Lokalizacja Administrator Brodzi

k Piezo metr

Urządze nia do

zagęszczania odpadów

Waga

Choroszcz Choroszcz Zakład Energet. Cieplnej,Wodoc. I Kanalizacji

- - + -

III.4 Układ komunikacyjny.

Przez teren gminy przebiega I transgraniczny korytarz transportowy Helsinki – Tallin – Ryga – Kaunas – Białystok – Warszawa. W korytarzu tym przebiega trasa drogowa E 67, projektowana ekspresowa „Via Baltica” (Budzisko – Suwałki – Białystok – Warszawa) oraz linia kolejowa E 75 „Rail Baltica” (Trakiszki – Suwałki – Sokółka – Warszawa) zgłoszona do umów AGC i AGTC. Na linii tej przewidywane jest wprowadzenie szybkości 160 km/h dla ruchu pasażerskiego i 120 km/h dla ruchu towarowego, przy nacisku osi 225 kN, powyższa linia kolejowa znajduje się na obrzeżach gminy.

Na terenie gminy Choroszcz znajduje się 12 km dróg krajowych (droga Nr 8), 68,2 km dróg powiatowych, 54,0 km dróg gminnych, 213 km dróg rolniczych oraz 13,5 km ulic na terenie Choroszczy i 5,9 km ulic na terenie Klepacz. Spośród 68,2 km dróg powiatowych około 20 km stanowią drogi gruntowe i żwirowe, a pozostałe 48,2 km drogi o nawierzchni twardej.

Na 54 km dróg gminnych jedynie 4,8 km stanowią drogi o nawierzchni twardej. Pozostałe 49,2 km to drogi o nawierzchni gruntowej i żwirowej. Do przebudowy nawierzchni żwirowych na bitumiczne kwalifikuje się 20,5 km dróg, a wzmocnienia nawierzchni gruntowych na żwirowe wymaga 24,7 km. Z 13,5 km ulic gminnych na terenie Choroszczy jedynie 2,2 km posiada nawierzchnie twarde, a 11,3 km nawierzchnie gruntowe i żwirowe. Jeżeli chodzi o ulice znajdujące się w ciągach dróg powiatowych o dł. 10,5 km w większości administrowane przez PZD to 7,6 km stanowią nawierzchnie twarde oraz 2,8 km nawierzchnie gruntowe i żwirowe. Na terenie Klepacz znajduje się 5,9 km ulic gminnych, głównie o nawierzchni gruntowej oraz 3,250 km ulic w ciągach dróg powiatowych.

Drogi rolnicze stanowiące dojazd do pól i siedlisk o łącznej długości 213 km potrzebują modernizacji i ulepszeń. Część tych dróg z uwagi na zmianę miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz wzrastające natężenie ruchu wymagać będzie w przyszłości przekwalifikowania na drogi publiczne.

III.5 Ogrzewnictwo

Gmina nie posiada scentralizowanego systemu zaopatrzenia budynków w ciepło. Na terenach wiejskich dominują kotłownie indywidualne poszczególnych użytkowników budynków. Ten typ kotłowni powoduje niską emisję zanieczyszczeń na małym obszarze, co może prowadzić do


63

przekroczeń koncentracji zanieczyszczeń w powietrzu. W mieście funkcjonuje komunalna kotłownia lokalna, która zaopatruje w ciepło osiedla mieszkaniowe, szkołę, przedszkole, M-G CK, pocztę i GS „SCh” – zaopatrując w ciepło 2327 mieszkańców. Łączna kubatura ogrzewanych pomieszczeń wynosi 187 037 m3. Pozostałe obiekty użyteczności publicznej oraz budynki indywidualne zabezpieczone są w ciepło z kotłowni własnych opalanych drewnem lub węglem kamiennym, a w nielicznych przypadkach olejem opałowym lub gazem.

Analizując dane pozyskane w wyniku badań ankietowych mieszkańców gminy można stwierdzić, że wszystkie gospodarstwa domowe będące poza systemem sieciowym energetyki cieplnej musiały problem ogrzewania rozwiązać we własnym zakresie. Spośród ankietowanych gospodarstw 23,8% wskazało na posiadanie pieców kaflowych służących do grzania ich mieszkań i domów. Największy odsetek 47,6% zadeklarował posiadanie kotłowni opalanej paliwami stałymi. Nowoczesne kotłownie opalane paliwami ekologicznymi (gaz, olej opałowy) posiadało 5,7% gospodarstw domowych, 15% gospodarstw domowych posiadało dwa systemy grzewcze: jeden nowoczesny zainstalowany po modernizacji kotłowni i drugi wcześniej używany.

Poniżej w tabeli znajduje się zestawienie kotłowni funkcjonujących na terenie miasta Choroszcz oraz łączna ich moc. Tabela 44 Zestawienie kotłowni funkcjonujących na terenie Choroszczy.

Lp. Właściciel i adres kotłowni Typ kotła Moc jednostki w kW

Ilość szt.

Moc łączna kotłowni wkW

Paliwo

l. Zakład Energetyki Cieplnej, Wodociągów i Kanalizacji w Choroszczy sp. z o.o. ul. Sienkiewicza25A

WCO-80 1105,0 6 6630 Miał węglowy

2. SPPZOZ w Choroszczy Plac Brodowicza l WCO-80 PCO-60

1105,0 837,0

5 3 8038 Miał węglowy

3. Dom Pomocy Społecznej w Choroszcz Aleja Niepodległości 4

Buderus Buderus

550,0 700,0

2 1 1800 Olej opałowy

4. Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Choroszczy ul. Zastawie I

KZ-5 130,0 1 130 Węgiel

5. Urząd Miasta i Gminy w Choroszczy ul. Dominikańska 2

6. Przychodnia „MEDICUS" w Choroszczy ul. Mickiewicza 21

Es-ka 75,0 2 150 Węgiel, koks

7. Komisariat Policji w Choroszczy ul. Lipowa 2 Rzemieśln 70,0 1 70 Węgiel 8. Bank Spółdzielczy w Choroszczy Rynek 11

Listopada Yiesmann 33,0 1 33 Olej opałowy

9. Lecznica weterynaryjna Choroszcz Ogrodowa Es-Ka 60,0 1 60 Węgiel 10. Piekarnia Szydłowscy Choroszcz Zastawie I Rzemieśln 180,0 1 180 Węgiel 11. Piekarnia Perkowski Choroszcz Ogrodowa Rzemieśln 90.0 1 90 Węgiel 12. Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „MEDIN"

sp. z o. o Choroszcz Zastawie III Schafer Pomanax

80,0 1 80 Olej opałowy

13. „Techmot" s.c. Choroszcz Warszawska 19 olejowy 21,0 1 21 Olej opałowy14. Zakład Spożywczy „KABO" Choroszcz

Łąkowa Dietrich 48,0 1 48 Olej opałowy

15. Spółdzielnia Inwalidów Głuchych Choroszcz Warszawska 51

Ferolli 250,0 1 250 Olej opałowy

16. Hotel „DWOREK" P.W. Jard Choroszcz Warszawska 52

Moderator +250-100

170,0 1 170 Trociny

17 Hurtownia oświetlania KAJA olejowy 250,0 1 250 Olej opałowy Hurtownia spożywcza BOSS Ferolli 250,0 1 250 Olej opałowy Hotel Dworek Czarneckiego Buderus 80 +40 2 120 Olej opałowyW w/w kotłowniach nośnikiem ciepła jest woda


64

III.6 Podmioty gospodarcze.

Liczba podmiotów gospodarczych prowadzących działalność gospodarczą i profil tej działalności decydują o mniejszym lub większym oddziaływaniu na środowisko naturalne. W 2002 roku z terenu gminy w bazie REGON było zarejestrowanych 863 jednostki. Spośród nich 383 działało na terenie miasta. Stanowiły one 44,4%, a pozostałe 55,6%, czyli 480, na terenach wiejskich. Ilość podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w 2002 roku w porównaniu do roku poprzedniego, zmalała o 22,7%, co wykazuje poniższe zestawienie: Podmioty zarejestrowane z terenu gminy Choroszcz stanowiły 9,7% ogólnej liczby podmiotów działających w skali powiatu białostockiego i 0,9% w skali województwa. Zatrudnionych w nich było 2047 osób, w tym 1281 kobiet. Zdecydowana większość zarejestrowanych podmiotów 98% należała do sektora prywatnego. Tabela 45 Podmioty gospodarcze.

Rok Podmioty gospodarcze 1996r 1997r 1998r 1999r 2000r 2001 2002

Ilość ogółem

500 576 602 712 920 1117 863

W tym osoby

fizyczne

486 562 590 606 804 976 716

Dane GUS Bank Danych Regionalnych.

Prowadzona działalność gospodarcza wywiera wpływ na rozwój infrastruktury technicznej i powoduje konieczność dostosowania jej rozwoju do potrzeb prowadzonej i rozwijanej w przyszłości działalności. Rozwój infrastruktury technicznej i unowocześniane procesy technologiczne wpływają na ograniczenie ujemnego oddziaływania prowadzonej działalności na środowisko naturalne.

Spośród zarejestrowanych jednostek największa ich ilość zajmuje się branżą handlową – 30,7% oraz budownictwem – 16,5% i przetwórstwem przemysłowym – 11,7%.

Tabela 46 Zarejestrowane podmioty gospodarcze w układzie branżowym. Lp. Wyszczególnienie Liczba Procent 1 Ogółem 863 100,00%2 Rolnictwo i leśnictwo 64 7,42%3 Przetwórstwo przemysłowe 101 11,70%4 Budownictwo 142 16,45%5 Handel 265 30,71%6 Hotele i restauracje 12 1,39%7 Transport 70 8,11%8 Pośrednictwo finansowe 33 3,82%9 Obsługa nieruchomości 75 8,69%10 Edukacja 13 1,51%11 Ochrona zdrowia 30 3,48%12 Pozostałe 44 5,10%Stan na koniec 2002 roku.

Znaczna liczba podmiotów zajmuje się działalnością produkcyjną i usługami materialnymi.

reprezentowana jest m.in. przez: • Zakład produkcji spożywczej „KABO” w Choroszczy zajmujący się produkcją wędlin i garmażerki, którego wyroby sprzedawane są w skali ponadregionalnej, • Dwie piekarnie prowadzące produkcję i dystrybucję pieczywa, również poza teren gminy, • „PERKPOL” Zakład przetwórstwa mięsnego, prowadzący ubój i przetwórstwo mięsa oraz sieć własnych sklepów w skali ponadgminnej, • „PELKAT” przetwórstwo rybne w Choroszczy,


65

• Produkcję drzewną reprezentują dwa tartaki w Klepaczach i w Czaplinie oraz kilkanaście zakładów produkcji mebli i usług stolarskich, a także kilka zakładów stolarki budowlanej, • Znaczącym producentem materiałów budowlanych jest „Ceramika Złotoria” zajmująca się wyrobem cegły oraz Firma „METALKOMPLEX” w Krupnikach produkująca pokrycia dachowe. W zakresie budownictwa działa kilkadziesiąt firm budowlanych o różnym stopniu zorganizowania i zakresie prowadzonych robót, • Działalność produkcyjną i usługową w branży chemicznej prowadzą m.in. „Unilam” w Choroszczy, „FOLEXIM” w Dzikich oraz zakłady pracy chronionej „Skwat” w Koloni Żółtki i Spółdzielnia Inwalidów Głuchych w Choroszczy, • Kompleksowe usługi w zakresie obsługi transportu (stacja paliw, restauracja, noclegi) realizują „M&M Nalewajko w Złotorii i „JABOOIL” w Porosłach, • Ponadto z obsługą ruchu na szosie Nr 18 związane są: Zajazd Chińczyk w Żółtkach oraz Zajazd „Dworek” w Choroszczy”.

Użytki rolne zajmują obszar 9 674 ha, co stanowi 59,2% powierzchni gminy. Użytki te w skali powiatu białostockiego stanowią 7% użytków rolnych. Analizując strukturę można stwierdzić, że grunty orne stanowią 61,3%, sady 1,4%, łąki i pastwiska 37,3%. Średnie plony zbóż wynoszą około 25,8 dt z ha, ziemniaków około 177 dt z ha.

Środowisko przyrodnicze gminy Choroszcz posiada cenne i unikalne w skali kraju walory stanowiące całoroczną atrakcję turystyczną, zwłaszcza kompleks rzeczno-bagienny znajdujący się obrębie Narwiańskiego Parku Narodowego.


66

IV. Analiza SWOT.

Integralną częścią opracowanego programu jest charakterystyka otaczającego człowieka środowiska przyrodniczego, którego analiza jest wykonana pod kątem wartości, które są uznawane przez ludzi za istotne. Zachowanie, w jak najbardziej zbliżonym do stanu naturalnego, środowiska przyrodniczego sprzyja utrzymaniu bioróżnorodności spotykanej na tym terenie przyrody ożywionej.

Wiodącym narzędziem stosowanym do oceny czynników wzrostu, jak i regresu przy uwarunkowaniach wewnętrznych i zewnętrznych jest analiza SWOT. Termin analiza SWOT pochodzi od skrótu czterech pierwszych liter wyrazów pochodzących z języka angielskiego: Nazwa ta jest akronimem angielskich słów: Strenghts - siły, atuty; Weaknesses - słabości; Opportunities - szanse, okazje; Threats - zagrożenia. Przy zastosowaniu tej metody oceniono szanse i zagrożenia oraz mocne i słabe strony istotne przy realizacji opracowanego programu. IV.1 Czynniki wewnętrzne.

Wykonana analiza obejmuje czynniki wpływające na stan środowiska przyrodniczego gminy Chorosz, które człowiek może kształtować w mniejszym lub większym stopniu przez prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą i pozostałą. Czynniki te, po analizie ukazują stan obecny i możliwości działań w kierunku jego poprawy. IV.1.a. Mocne strony. SFERA PRZYRODY I ŚRODOWISKA. 1. KRAJOBRAZ I PRZYRODA

1) Wysoka atrakcyjność przyrodnicza i duża różnorodność biologiczna obszarów nadrzeczno-bagiennych.

2) Bardzo wysokie walory przyrodnicze, część obszaru gminy znajduje się w Narwiańskim Parku Narodowym.

3) Ponad połowa obszaru gminy jest objęta prawną ochroną przyrody. 2. SZATA ROŚLINNA

4) Stosunkowo dobrze zachowana szata roślinna rzeki Narew i jej otuliny. 5) Obecność gatunków rzadkich, zagrożonych. 6) Możliwość gospodarczego wykorzystania walorów bogatej przyrody (rybactwo, rekreacja). 7) Dobrze rozwinięta sieć obszarów obejmujących prawną ochroną szatę roślinną.

3. ŚWIAT ZWIERZĄT 8) Dobrze zachowany stan fauny, z dużą ilością gatunków zagrożonych w skali kraju. 9) Wysoki stan liczebny i gatunkowy ptactwa szczególnie wodnego.

4. LASY 10) Zadowalający stan zdrowotny i sanitarny drzewostanów. 11) Istnienie strefy ochronnej leśnej wokół Białegostoku na terenie gminy. 12) Uchwalenie „Wojewódzkiego programu zwiększenia lesistości na lata 2001-2010".

5. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE 13) Generalnie dobry stan czystości powietrza atmosferycznego, spełniający wymogi norm

sanitarnych. 6. GLEBY

14) Występowanie urodzajnych gleb. 15) Generalnie dobry stan czystości gleb (udział metali ciężkich na ogół na poziomie zbliżonym

do naturalnego) mogą być wykorzystywane rolniczo i ogrodniczo bez ograniczeń. 16) Brak ograniczeń w uprawie roślin do produkcji żywności.

7. KOPALINY 17) Występowanie złóż kopalin (kruszywo naturalne, surowce ilaste, piaski kwarcowe, torf)

stanowiących potencjał dla przemysłu materiałów budowlanych. 8. WODY POWIERZCHNIOWE

18) Generalnie dość dobry stan czystości rzek, pozwalający na ich gospodarcze i rekreacyjne wykorzystanie.

19) Dobra jakość wód wgłębnych z większości ujęć, wymagają tylko prostego uzdatnienia. 20) Zadowalające rozmieszczenie warstw wodonośnych zapewniające dobre zaopatrzenie w

wodę.


67

9. ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII (OZE) 21) Występowanie w znaczącej ilości biopaliw typu: słoma, drewno. 22) Możliwość rozwoju upraw do produkcji biopaliw (np. rzepak, wierzba energetyczna). 23) Potencjał hydroenergetyczny rzek nie w pełni wykorzystywany.

SFERA INFRASTRUKTURY SŁUŻĄCEJ OCHRONIE ŚRODOWISKA. 1. HAŁAS

24) W otulinie Narwiańskiego Parku Narodowego są na ogół przestrzegane normy w zakresie ograniczenia emisji hałasu przez podmioty gospodarcze.

2. PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE l NIEJONIZUJĄCE 25) Rozwój źródeł pól elektromagnetycznych powoduje ogólny wzrost poziomu tła

promieniowania elektromagnetycznego w środowisku. Dotychczasowy wzrost poziomu tła elektromagnetycznego nie powoduje znaczącego zagrożenia środowiska i ludności.

3. GOSPODARKA ODPADAMI 26) Na terenie gminy powstaje mało odpadów przemysłowych, brak zarejestrowanych

wytwórców. 27) Unieszkodliwianie niebezpiecznych odpadów medycznych z placówek opieki zdrowotnej. 28) Kształtująca się tendencja do powstania rejonowych składowisk odpadów komunalnych.

4. GOSPODARKA WODNA 1 ŚCIEKOWA 29) Istniejące rezerwy wydajności ujęć wody pozwolą w perspektywie lat na swobodny rozwój

mieszkalnictwa i gospodarki. 30) Rozwinięta sieć wodociągowa jak również intensywnie rozwijające się wodociągowanie

podnosi atrakcyjność inwestycyjną powiatu 31) Istnieją znaczne rezerwy przepustowości w oczyszczalni ścieków. Daje to możliwość

dociążenia tego obiektu poprzez przesył, bądź dowóz ścieków. 5. POWAŻNE AWARIE

32) Brak zakładów przemysłowych o dużym i zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii .

SFERA GOSPODARCZA. 1. PRZEMYSŁ

33) Brak zakładów szczególnie uciążliwych dla środowiska na terenie gminy. 34) Wdrożenie zasad gospodarki leśnej sprzyjającej zachowaniu różnorodności biologicznej

stopniowa ekologizacja gospodarki leśnej. 2. ROLNICTWO

35) Nieagresywna w stosunku do środowiska gospodarka rolna, rozwój przyjaznych środowisku form gospodarowania.

SFERA SPOŁECZNA. 1. SPOŁECZEŃSTWO

36) Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa. 37) Wprowadzenie do programów nauczania w szkołach zagadnień ochrony przyrody. 38) Upowszechnianie wiedzy na temat ochrony środowiska przez środki masowego przekazu.

2. INSTYTUCJE 39) Rosnące doświadczenie i kwalifikacje osób zajmujących się ochroną środowiska

przyrodniczego. 40) Rozwój organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną środowiska naturalnego. 41) Szeroko zakrojona akcja edukacyjna prowadzona przez NPN.

SFERA PRAWNA I POLITYCZNA. 1. USTAWODAWSTWO LOKALNE

42) Uchwalenie przez gminę przepisów prawa miejscowego regulujących gospodarkę odpadami. 43) Obwarowania przy lokalizacji nowych obiektów budowlanych w zakresie proekologicznych

źródeł ogrzewania i przestrzegania norm poszanowania krajobrazu. 2. SFERA POLITYCZNA


68

44) Konsensus lokalnych środowisk politycznych w kwestiach utrzymania ochrony środowiska naturalnego w dotychczasowym kształcie.

45) Wzrost nakładów na ochronę środowiska naturalnego. IV.1.b. Słabe strony. SFERA PRZYRODY I ŚRODOWISKA. 1. KRAJOBRAZ 1 PRZYRODA

1) Wprowadzanie zbyt intensywnych form gospodarowania w rolnictwie. 2) Wysoka antropopresja turystyki i rekreacji na terenach cennych i wrażliwych przyrodniczo,

szczególnie w obrębie WPN i SPK. 3) Niekorzystne zmiany funkcjonowania przyrody wynikające z:

• zmian cech siedlisk spowodowanych na przykład eutrofizacją, odwadnianiem terenów podmokłych, chemizacją,

• przekształcenia krajobrazu i likwidacji siedlisk w wyniku zmian użytkowania ziemi. 4) Postępująca dewastacja krajobrazu poprzez nie harmonizującą z otoczeniem zabudowę oraz

infrastrukturę techniczną. 2. SZATA ROŚLINNA

5) Niedostateczne rozpoznanie walorów szaty roślinnej. 6) Presja różnorodnej działalności człowieka na szatę roślinną (zanieczyszczenia wód,

chemizacja, rekreacja, urbanizacja, zmiany systemu użytkowania terenu). 3. ŚWIAT ZWIERZĄT

7) Postępująca eutrofizacja rzek, a w jej następstwie ubożenie fauny wodnej. 8) Rozwój motoryzacji jest przyczyną wzrostu śmiertelności owadów, płazów, ptaków i ssaków

ginących pod kołami. 9) Dewastacja zadrzewień śródpolnych i ubytek w lasach starych dziuplastych drzewostanów. 10) Wzrost kłusownictwa. 11) Zmiany dotychczasowego sposobu użytkowania gruntów rolnych (zamiana łąk na grunty orne,

zaniechanie działalności rolniczej, intensyfikacja produkcji monokultur np. projektowane zwiększenie upraw rzepaku).

12) Nagminne wczesnowiosenne wypalanie traw. 4. LASY

13) Niska lesistość, duże rozdrobnienie kompleksów leśnych. 14) Zbyt duży udział drzewostanów iglastych, szczególnie sosny. 15) Gorszy stan lasów prywatnych

5. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE 16) Sezonowe występowanie zwiększenia stężeń SO2 i pyłu spowodowane „niską emisją" (w

wyniku spalania paliw, głównie węgla). 17) Zwiększenie stężenia NO2 na terenach obciążonych dużym ruchem samochodowym. 18) Napływ zanieczyszczeń z zewnątrz, głównie z południa i z zachodu. 19) Wysoki udział paliw wysokoemisyjnych głównie, węgla w procesach zaopatrzenia w

energię. 20) Znikomy udział źródeł energii odnawialnej w pokrywaniu zapotrzebowania na energię.

6. GLEBY 21) Wysoki poziom zakwaszenia gleb.

7. KOPALINY 22) Zaleganie części złóż kopalin na obszarach objętych ochroną przyrody.

8. WODY POWIERZCHNIOWE 23) Znaczne zeutrofizowanie niektórych rzek Narew, Horodnianka 24) Główne źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych to niedostatecznie rozwiązana

gospodarka ściekowa, głównie na terenach wiejskich oraz dopływ zanieczyszczeń z obszarów rolnych i zurbanizowanych.

25) Brak ustanowionych obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych. 26) Głównymi zagrożeniami jakości wód podziemnych są zanieczyszczenia powodowane przez

ścieki sanitarne, chemizację rolnictwa i gnojowicę, składowiska odpadów oraz ścieki deszczowe z terenów zurbanizowanych.


69

9. ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII (OZE) 27) Słabe wykorzystanie na obszarze gminy potencjalnych źródeł energii odnawialnej. 28) W związku z intensyfikacją wykorzystania odnawialnych źródeł energii należy liczyć się z

negatywnymi skutkami w postaci: zagrożenia dla krajobrazu, zagrożenia dla drożności korytarzy ekologicznych przez elektrownie wodne, emisje zanieczyszczeń do atmosfery przez spalanie biopaliw.

SFERA INFRASTRUKTURY SŁUŻĄCEJ OCHRONIE ŚRODOWISKA. 1. HAŁAS

29) Na obszarze gminy najbardziej uciążliwym źródłem hałasu jest ruch drogowy. 30) Generalnie brak jest pomiarów hałasu na ciągach komunikacyjnych. 31) Stałe pogarszanie się klimatu akustycznego, głównie na terenach zurbanizowanych

spowodowane przez wzrost natężenia ruchu, w tym tranzytowego, zły stan nawierzchni dróg, wzrost udziału samochodów ciężarowych w ruchu.

2. PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE l NIEJONIZUJĄCE 32) Dla obszaru gminy zagrożone promieniowaniem jonizującym może być spowodowane przez

źródła zewnętrzne. 33) Brak badań kontrolnych poziomów pól elektromagnetycznych w rejonie urządzeń

emitujących to promieniowanie. 34) Brak wykazu obszarów, na których ewentualnie występuje przekroczenie dopuszczalnych

poziomów pół elektromagnetycznych. 3. GOSPODARKA ODPADAMI

35) Istniejące składowisko nie ma zabezpieczonego podłoża (izolacji). 36) Pozostawanie poza systemem zorganizowanej zbiórki odpadów dużej liczby gospodarstw

domowych. 37) Brak zorganizowanej selektywnej zbiórki surowców wtórnych u źródła.. 38) Brak zorganizowanego systemu utylizacji odpadów weterynaryjnych. 39) Opór społeczeństwa gminy przeciw rozbudowie istniejącego składowiska odpadów

komunalnych. 4. GOSPODARKA WODNA 1 ŚCIEKOWA

40) Generalny brak systemu kanalizacji deszczowej we wsiach. 41) Zbyt niski stopień skanalizowania obszarów wiejskich. Obserwowana tendencja

wodociągowania bez równoczesnego kanalizowania stanowi zagrożenie dla użytkowych warstw wodonośnych, szczególnie na obszarach o braku izolacji, jak również dla wód powierzchniowych.

5. POWAŻNE AWARIE 42) Istnienie zagrożenia poważnymi awariami powodowanymi przez transport drogowy i

kolejowy.

SFERA GOSPODARCZA. 1. PRZEMYSŁ

43) Istnienie zakładów bazujących na przestarzałych technologiach. 44) Ograniczony dostęp do środków na rozbudowę i modernizację infrastruktury służącej

ochronie środowiska. 45) Niedostateczny stan infrastruktury komunikacyjnej (zły stan dróg) przyjaznej środowisku

naturalnemu. 46) Wzrost zanieczyszczeń komunikacyjnych. 47) Duża ilość wyrobów zawierających azbest zainstalowanych w obiektach budowlanych.

2. ROLNICTWO 48) Mała liczba gospodarstw rolnych produkujących „zdrową żywność”. 49) Brak rozwiązanej gospodarki gnojowicą.

SFERA SPOŁECZNA. 1. SPOŁECZEŃSTWO


70

50) Zbyt wolno postępujący wzrost świadomości społecznej dotyczącej konieczności gospodarowania w sposób przyjazny dla przyrody i środowiska, brak indywidualnych nawyków i postaw prośrodowiskowych (segregacji odpadów, oszczędności wody, nie zaśmiecania lasów etc.)

51) Niedostatecznie rozpowszechniona wiedza na temat technicznych i organizacyjnych rozwiązań służących ochronie środowiska (nowe prawo ochrony środowiska, najlepsze dostępne techniki itp.).

2. INSTYTUCJE 52) Nakładanie nowych obowiązków na administrację samorządową bez zapewnienia środków.

SFERA PRAWNA I POLITYCZNA. 1. USTAWODAWSTWO LOKALNE

53) Niepełny zakres monitoringu stanu środowiska (stanu czystości gleb, częstotliwości badań stanu czystości wód powierzchniowych, stanu czystości powietrza).

2. SFERA POLITYCZNA 54) Niedostateczne nakłady na ochronę środowiska. 55) Niedostateczna znajomość przepisów ochrony przyrody i środowiska.

IV.2 Czynniki zewnętrzne.

Wpływ na uwarunkowania zewnętrze jest bardzo mały na poziomie gminy. Oddziaływanie instytucji gminnych w tych uwarunkowaniach ogranicza się do wnioskowania i opiniowania. Nie mają one prawa stanowienia.

IV.2.a. Szanse. SFERA PRAWNA I POLITYCZNA

1) Wprowadzenie nowych zasad finansowania inwestycji i działań proekologicznych (preferencyjne kredyty, ulgi podatkowe, dotacje z budżetu państwa).

2) Możliwość uzyskiwania dotacji i pożyczek z funduszy krajowych i zagranicznych na inwestycje zmniejszające uciążliwość gospodarki dla środowiska oraz na rozwój infrastruktury.

3) Prawny nakaz opracowywania programów ochrony środowiska przez jednostki administracji samorządowej oraz planów ochrony parków narodowych, krajobrazowych i rezerwatów przyrody.

4) Wzrost uspołecznienia procesów podejmowania decyzji mających wpływ na stan środowiska. 5) Doskonalenie systemu formalnej edukacji środowiskowej. 6) Rozwój kontaktów i współpracy międzynarodowej z krajami UE na szczeblu samorządów w

celu wymiany doświadczeń w zakresie proekologicznych metod gospodarowania. SFERA PRZYRODNICZA I SPOŁECZNO-GOSPODARCZA

7) Możliwość objęcia ochroną prawną nowych obiektów – siedlisk i stanowisk występowania gatunków cennych w skali europejskiej poprzez wprowadzenie w Polsce systemu Natura 2000.

8) Możliwość wdrożenia programów rolno-środowiskowych UE. 9) Możliwość uzyskania zewnętrznego (krajowego i/lub zagranicznego) wsparcia finansowego

programów ochrony różnorodności przyrodniczej oraz realizacji programu zalesiania gruntów o niskiej przydatności rolniczej.

10) Funkcjonowanie programów UE wspierających rozwój infrastruktury ochrony środowiska. 11) Możliwość wspierania inicjatyw podmiotów gospodarczych zmierzających do uzyskania

dofinansowania inwestycji eliminujących zagrożenia dla środowiska i wspierających rozwój zrównoważony ze środków krajowych i zagranicznych.

12) Wzrost krajowego i zagranicznego popytu na „zdrową żywność”, bezpieczne dla środowiska formy sportu i rekreacji, turystyki i kontaktu z przyrodą.

13) Wzrost krajowego i zagranicznego zainteresowania prowadzeniem badań naukowych na obszarach chronionych.


71

IV.2.b. Zagrożenia. SFERA PRAWNA I POLITYCZNA

1) Brak skutecznych przepisów z zakresu budownictwa i zagospodarowania przestrzennego zabezpieczających krajobraz przed degradacją (np. wznoszeniem budynków o formie niedostosowanej do krajobrazu).

2) Brak funduszy na realizację programu Natura 2000, w szczególności na wykonywanie planów ochrony, wykonywanie zabiegów ochronnych, monitoring i dofinansowanie proekologicznych metod gospodarowania.

3) Opóźnienia w przygotowywaniu nowych aktów prawnych i przepisów wykonawczych dotyczących ochrony przyrody i środowiska, w tym przepisów wprowadzających system Natura 2000.

SFERA PRZYRODNICZA I SPOŁECZNO-GOSPODARCZA

4) Możliwość wystąpienia groźnych dla człowieka, przyrody i środowiska awarii na Litwie (elektrownia atomowa w Ignalinie) i w obwodzie kaliningradzkim Rosji oraz Czrnobylu.

5) Wzrost natężenia transportu materiałów niebezpiecznych. 6) Wzrost produkcji rolnej prowadzący do intensyfikacji nawożenia, stosowania pestycydów,

homogenizacji użytków rolnych oraz zaniku lokalnych odmian roślin uprawnych i ras zwierząt hodowlanych.

7) Rosnąca presja turystyczna na obszarach o najcenniejszych walorach przyrodniczych.

Wykonana analiza SWOT ukazuje potencjalne atuty do wykorzystania, jakie istnieją w gminie Choroszcz w zakresie działań związanych z ochroną środowiska naturalnego. Ukazuje ona również zagrożenia dla tego środowiska płynące z terenu powiatu, jak i spoza niego. Ogół tych czynników wymienionych w najbliższych latach będzie miał decydujące znaczenie przy kształtowaniu stanu środowiska przyrodniczego gminy Choroszcz i podejmowanych działań na jego rzecz przez władze gminne.


72

V. Uwarunkowania realizacji programu ochrony środowiska. Realizacja programu jest obwarowana szeregiem uwarunkowań, które określają ramy

realizowanej na poziomie samorządu gminnego polityki związanej z ochroną środowiska naturalnego. Określone prawne ramy tej polityki poprzez ustawy i akty niższego rzędu wyznaczają granice prowadzonej polityki. Opracowany program opiera się na zasadzie poszanowania ustawodawstwa krajowego i międzynarodowego, które znalazło swoje przełożenie na konkretne zapisy w nim zawarte.

V.1. Analiza stanu prawnego i kierunków zmian

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, przyjęta w 1997 roku stwierdza, że Rzeczpospolita Polska – kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju10 – zapewnia ochronę środowiska naturalnego; nakłada ona także na władze publiczne obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego współczesnemu i przyszłym pokoleniom.

W 2000 roku został sporządzony dokument programowy „II polityka ekologiczna państwa”, który w 2001 roku został zaakceptowany przez Parlament. Ustalił on cele ekologiczne do 2010 i 2025 roku. „II polityka ekologiczna państwa” zakłada, że człowiek jest najważniejszym podmiotem realizowanej polityki, a w szczególności jego zdrowie oraz komfort środowiska, w którym żyje i pracuje.

Człowiek jest ściśle sprzężony w swojej działalności z systemem przyrodniczym (gleba, woda, powietrze, zasoby). Zachowanie w tym sprzężeniu równowagi wymaga spójnego zarządzania:

• dostępem do zasobów środowiska, • racjonalnym użytkowaniem zasobów przyrodniczych, • zapobieganiem powstawaniu negatywnych skutków działalności gospodarczej, • likwidacją negatywnych skutków działalności gospodarczej.

Głównym celem „II polityki ekologicznej państwa” jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju, przy założeniu, że skuteczna regulacja i reglamentacja korzystania ze środowiska nie dopuści do powstania zagrożeń dla jakości i trwałości zasobów przyrodniczych. Przy jej realizacji obowiązywać winny zasady:

a) zrównoważonego rozwoju – jako zasada podstawowa, b) przezorności – przewidująca, że rozwiązywanie pojawiających się problemów

powinno następować po bezpiecznej stronie oraz związana z nią zasada wysokiego poziomu ochrony środowiska,

c) integracji polityk ekologicznej i sektorowych, d) równego dostępu do środowiska przyrodniczego w kategoriach równoważenia szans

człowieka i przyrody oraz sprawiedliwości międzypokoleniowej, międzyregionalnej i międzygrupowej,

e) regionalizacji w ramach ekosystemów europejskich oraz regionalizacji w stosunku do obszarów o zróżnicowanym stopniu przekształcenia i degradacji z równoczesnym rozszerzeniem uprawnień samorządu terytorialnego i wojewodów,

f) uspołecznienia, g) "zanieczyszczający płaci", h) prewencji – przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska podejmowane być

powinno na etapie planowania i realizacji przedsięwzięć, i) stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT), j) klauzul zabezpieczających, umożliwiających państwom członkowskim stosowanie

ostrzejszych kryteriów w porównaniu z wymogami prawa wspólnotowego, k) skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej.

„II polityka ekologiczna państwa” zakłada 3 etapy osiągania swoich celów, w tym 2 etapy związane z procesem integracji z Unią Europejską:

a) w trakcie ubiegania się o członkostwo w UE – etap realizacji celów krótkookresowych /2000 - 2002/,

10 Konferencja Narodów Zjednoczonych - Rio de Janeiro 1992 r.


73

b) w pierwszym okresie członkostwa, zakładającym okresy przejściowe i realizację programów dostosowawczych - etap realizacji celów średniookresowych /2003 - 2010/,

c) oraz etap realizacji celów długookresowych w ramach realizacji "Strategii zrównoważonego rozwoju Polski do 2025 r."

Zadaniami pierwszego etapu były: • pełna realizacja Układu Europejskiego, ustalającego 10-letni okres dla harmonizacji

polskiego prawa ekologicznego z wymogami Unii Europejskiej /1994-2004/, • pełna realizacja Narodowego programu przygotowania do członkostwa w Unii

Europejskiej, ustalającego zadania szczegółowe dla okresu przedakcesyjnego i zakładającego gotowość integracji w roku 2002.

Wymienione zadania były realizowane poprzez: • harmonizację przepisów prawnych z regulacjami obowiązującymi w Unii

Europejskiej, • reformę mechanizmów zarządzania ochroną środowiska, dostosowującą ją do

wymogów związanych z integracją, • stworzenie warunków prawnych i organizacyjnych do realizacji międzynarodowych

konwencji ekologicznych, • pełne wdrożenie reformy zarządzania państwem we wszystkich ogniwach związanych

z ochroną środowiska, • sukcesywne wdrażanie rozwiązań prawnych w sferze ekologicznej przyjmowanych w

latach 2000 - 2002 przez Unię Europejską, • zmniejszenie negatywnego oddziaływania na środowisko i zdrowie człowieka tzw.

"gorących punktów" oraz zmniejszenie ich liczby, • usprawnienie systemu przeciwdziałania powstawaniu nadzwyczajnych zagrożeń

środowiska (poważnych awarii) oraz rozbudowę systemu ratownictwa ekologicznego i likwidacji skutków takich zagrożeń,

• podjęcie działań zmierzających do zintegrowania celów polityki sektorowej z polityką ekologiczną,

• rozpoczęcie wdrażania do realizacji polityki ekologicznej nowoczesnych i skutecznych mechanizmów, metod i procedur, których pełne wdrożenie powinno nastąpić w okresie dostosowawczym.

Cele średniookresowe (2003 – 2010) przewidują poprawę stanu środowiska, praktyczne wdrożenie unijnych przepisów i standardów ekologicznych oraz postanowień konwencji międzynarodowych i umów dwustronnych, a także wzmocnienie instytucjonalne podejmowanych działań.

Cele długookresowe (do roku 2025) wiążą się z perspektywą zrównoważenia społeczno - gospodarczych procesów rozwojowych i pełną (możliwą) rewitalizacją zniszczonych ekosystemów; zakładają one:

a) ugruntowanie konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju, b) utrwalenie zasady skutecznej kontroli państwa nad strategicznymi zasobami

przyrodniczymi, c) pełną integrację polityk - przestrzennej, ekologicznej i sektorowych, d) dokonanie przebudowy modelu produkcji i konsumpcji w kierunku poprawy

efektywności surowcowo – energetycznej oraz minimalizacji negatywnego oddziaływania na środowisko wszelkich form działalności człowieka i rozwoju cywilizacyjnego,

e) zachowanie obszarów o wysokich walorach turystyczno-rekreacyjnych, f) utrzymanie i ochrona istniejących ekosystemów o cennych wartościach

przyrodniczych i kulturowych, g) odbudowa zniszczeń powstałych w środowisku przyrodniczym i renaturalizacja

cennych przyrodniczo obszarów, h) efektywny wzrost wartości produkcji w rolnictwie i leśnictwie poprzez lepsze

wykorzystanie potencjału biologicznego oraz podnoszenie jakości zdrowotnej


74

produktów przy przeciwdziałaniu nadmiernej intensywności procesów produkcyjnych oraz metod upraw i chowu zwierząt,

i) rezygnacja z niektórych osiągnięć nauki i techniki, które mogłyby negatywnie oddziaływać na środowisko,

j) wypracowanie mechanizmów reagowania na nowe wyzwania pojawiające się wraz z postępującym rozwojem cywilizacji.

W 2002 r. opracowany został „Program Wykonawczy do II polityki ekologicznej państwa, na lata 2002-2010”, który jest dokumentem o charakterze operacyjnym tj. wskazującym wykonawców i terminy realizacji konkretnych zadań lub pakietów zadań, przewidzianych do realizacji, a także szacującym niezbędne nakłady i źródła ich finansowania.

Zapisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – „Prawo ochrony środowiska” porządkują dotychczasową, istniejącą od 1990 roku, praktykę okresowego sporządzania dokumentów programowych o nazwie „Polityka ekologiczna państwa” dla różnych horyzontów czasowych lub nawet bez jednoznacznego określania okresu ich obowiązywania.

Artykuły 13-16 Ustawy nakładają obowiązek przygotowywania i aktualizowania polityki ekologicznej państwa co 4 lata. Sporządzona w grudniu 2002 r. „Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” jest aktualizacją i uszczegółowieniem długookresowej „II polityki ekologicznej państwa”

Okres realizacji "Programu ochrony środowiska województwa podlaskiego" zbiegł się z okresem realizacji celów średniookresowych „II polityki ekologicznej państwa”. Podobny zbieg terminów występuje w przypadku „Programu ochrony środowiska gminy Choroszcz”.

V.1.a. Prawodawstwo w zakresie ochrony środowiska.

Przy zapisach prawnych związanych z ochronną środowiska oparto się na dokumentach przyjętych na poziomie centrum i województwa w postaci programów. W załącznikach tych dokumentów znajdują się wykazy aktów prawnych obowiązujących w tej dziedzinie. W opracowaniu pominięto zamieszczanie tych dokumentów, ograniczają się tylko do wzmiankowania o nich. Proces tworzenia ładu instytucjonalno-prawnego w sferze ochrony środowiska naturalnego człowieka na szczeblu centralnym znajduje się w stadium wysokozaawansowanym. Zakończenie procesu harmonizacji polskiego prawa ochrony środowiska z wymogami przepisów Unii Europejskiej powoduje sytuację, w której teksty uzgodnionych unijnych aktów prawnych nie są niezbędnym elementem procesu sporządzania „Programu”. Ze względu na nie zakończony proces wprowadzania do polskich przepisów wykonawczych załączników technicznych korzystano przy opracowaniu niniejszego dokumentu z tekstów dyrektyw: ptasiej, siedliskowej oraz dotyczących ochrony wód powierzchniowych i powietrza.

W związku z koniecznością dokonania harmonizacji polskiego prawa ochrony środowiska z prawem Unii Europejskiej, przepisy zawarte w unijnych aktach prawnych w tym zakresie są systematycznie transponowane do prawa krajowego. Przy opracowaniu Programu Ochrony Środowiska Gminy Choroszcz oparto się na zapisach zawartych w „Programie Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 2003 – 2006” uwzględniano postanowienia przepisów wykonawczych wydanych na podstawie nowych ustaw z 2001 i 2002 r.

V.1.b. Konwencje i porozumienia międzynarodowe

Polska jest obecnie sygnatariuszem 33 konwencji, porozumień międzynarodowych oraz protokołów w dziedzinie ochrony środowiska, z których 21 ratyfikowała. Postanowienia większości konwencji mają odzwierciedlenie w przepisach Unii Europejskiej. Natomiast postanowienia konwencji ratyfikowanych przez Polskę, do których nie przystąpiły kraje UE, zgodnie z zasadą klauzul zabezpieczających, mają odzwierciedlenie w postanowieniach polskich przepisów prawnych.

V.1.c. Programy sektorowe i regionalne

Przy sporządzaniu niniejszego dokumentu brano pod uwagę zapisy różnych programów rządowych oraz regionalnych, zwłaszcza:

• II polityki ekologicznej państwa, • programu wykonawczego do II polityki ekologicznej państwa, • narodowej strategii ochrony środowiska,


75

• spójnej polityki strukturalnej rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa, • polityki leśnej państwa, • strategii rozwoju turystyki, • programu rozwoju turystyki i zagospodarowania turystycznego województwa podlaskiego do

2010 roku oraz • zapisy „Strategii rozwoju województwa podlaskiego do roku 2010.

V.2. Założenia polityki ekologicznej województwa.

Prowadzona polityka ekologiczna na terenie województwa podlaskiego nawiązuje do szeregu dokumentów przyjętych przez Sejmik Województwa i wcześniej powstałych przed utworzeniem województwa podlaskiego.

V.2.a. Ponadregionalna polityka ochrony środowiska.

W opracowanej „Strategii rozwoju obszaru funkcjonalnego zielonych płuc Polski” sformułowano założenia ochrony środowiska przyrodniczego obejmującego teren północno-wschodniej Polski. W opracowanym dokumencie wskazano na konieczność prowadzenia działań w tym zakresie wykraczających poza obszar jednego województwa. W opracowanej strategii przyjęto następujące cele rozwoju obszaru:

• stworzenie warunków do zachowania i wzmocnienia ekosystemów oraz ochrony wód i zasobów naturalnych,

• umożliwienie awansu cywilizacyjnego społecznościom lokalnym, • aktywizację gospodarczą zharmonizowaną z wymaganiami środowiska przyrodniczego.

Uwzględniając uwarunkowania zewnętrzne głównymi wyznacznikami polityki przestrzennej uznano: • historycznie uwarunkowane zapóźnienie strukturalne i technologiczne gospodarki oraz małą

dynamikę rozwoju, • wykorzystanie granicznego i tranzytowego położenia oraz wysokie walory środowiska

przyrodniczego, • wykorzystanie zasobów endogenicznych stymulowanych popytem zewnętrznym przez

stworzenie wielofunkcyjnej struktury gospodarczej. Formą konkretyzacji strategii jest dziesięć programów działowych adresowanych do

podmiotów gospodarczych realizujących strategię, administracji rządowej i samorządowej wszystkich szczebli oraz instytucji pozarządowych i organizacji społecznych. Istotnymi dla stanu środowiska są programy:

a. Program ochrony środowiska przyrodniczego, którego celem jest zapewnienie skutecznej ochrony obszarów, doprowadzenie do dalszej poprawy stanu środowiska oraz wykorzystanie walorów i zasobów dla rozwoju regionu,

b. Program ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów wodnych mający na celu poprawę stanu czystości wód powierzchniowych oraz skuteczną ochronę głównych zbiorników wód podziemnych,

c. Program usprawnienia gospodarki odpadami stawiający sobie za cele likwidację źródeł zagrożeń zdrowia i środowiska, upowszechnienie zorganizowanego usuwania odpadów oraz zabezpieczenie przed zaśmiecaniem obszaru,

d. Program rozwoju gospodarczego mający na celu przekształcenia proekologiczne oraz modernizację i rozbudowę potencjału gospodarczego ukierunkowaną na minimalizację ujemnego wpływu zainwestowania na środowisko przyrodnicze,

e. Program racjonalizacji gospodarki wodno-ściekowej mający na celu racjonalizację zużycia wody, poprawę zaopatrzenia ludności w wodę oraz ochronę zasobów wodnych,

f. Programy rozwoju sieci transportu drogowego, kolejowego i lotniczego oraz sieci zasilania energetycznego stawiają za cel poprawę dostępności do jednostek osadniczych, poprawę obsługi użytkowników sieci komunikacyjnej i energetycznej oraz zmniejszenie uciążliwości transportu dla mieszkańców i redukcję zagrożeń środowiska przyrodniczego,

g. Program zagospodarowania walorów turystycznych mający na celu poprawę stanu i niedopuszczenie do degradacji walorów przyrodniczych i turystycznych obszaru oraz wytworzenie atrakcyjnej oferty produktu turystycznego,


76

h. Program promocji i marketingu stawia sobie za cel promowanie i kultywowanie tradycji tworzenia towarów markowych, propagowanie produktów obszaru ZPP oraz powołanie instytucji odpowiedzialnej za wymienione działania. Opracowany dokument zasygnalizował przyszłe kierunki działań w zakresie ochrony

przyrody, które znalazły swoje przełożenie na później powstające dokumenty. V.2.b. Program rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich.

Dokument został przyjęty przez Sejmik Województwa Podlaskiego w dniu 20 sierpnia 2002 r. Autorzy „Programu rozwoju rolnictwa...” proponują wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich ze szczególnym uwzględnieniem problemów jawnego i ukrytego bezrobocia na wsi podlaskiej, proponując m.in. rozwój infrastruktury otoczenia rolnictwa, zwłaszcza przetwórstwa rolno-spożywczego, wspieranie zarówno rolnictwa ekologicznego, jak też intensywnego, ale także zalesianie gruntów marginalnych i wdrażanie proekologicznych zasad gospodarowania. Idea programu zawarta została w dwóch priorytetach: Priorytet I

Rozwój infrastruktury obszarów wiejskich, zmierzający do stymulowania rozwoju otoczenia rolnictwa i wzrostu zatrudnienia poza rolnictwem oraz do poprawy warunków cywilizacyjnych życia i pracy ludności. Priorytet II

Poprawa efektywności sektora rolno-spożywczego poprzez wsparcie restrukturyzacji przetwórstwa i poprawę marketingu artykułów mięsnych i mleka oraz wspieranie zróżnicowania systemów rolniczych dostosowanych do wymogów rynku żywnościowego i ochrony środowiska naturalnego. V.2.c. Strategia rozwoju województwa podlaskiego.

Strategia przyjęta przez sejmik województwa 28 sierpnia 2000 r. przewiduje trzy scenariusze rozwoju województwa: zachowawczo-ostrzegawczy, umiarkowany i optymistyczny. Przyjęto, że najbardziej realnym będzie scenariusz umiarkowany i na jego podstawie sformułowano szczegółowo misję rozwoju województwa. Scenariusz ten zakłada stały wzrost gospodarczy w całym okresie objętym strategią, a priorytety przewidują kierunki działań, których realizacja zmierzać będzie do zachowania jakości środowiska naturalnego.

Priorytet 1 – podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej województwa – przewiduje między innymi następujące kierunki działań: 1. W zakresie rozwoju systemu transportowego województwa:

• budowę i modernizację dróg krajowych i wojewódzkich zgodnie ze stosownymi programami, zapewniającą prawidłowe funkcjonowanie międzynarodowego, krajowego i regionalnego ruchu kołowego,

• rozbudowę i modernizację istniejących oraz budowę nowych miejsc obsługi podróżnych (MOP), stosownie do potrzeb ruchu turystycznego i towarowego przy drogach krajowych i wojewódzkich,

• modernizację linii i urządzeń kolejowych w dostosowaniu do międzynarodowych i krajowych potrzeb przewozowych oraz wymogów ekonomiki,

• tworzenie warunków do poprawy obsługi ludności województwa podlaskiego w zakresie komunikacji zbiorowej,

• tworzenie warunków do realizacji lotnisk, 2. W zakresie rozwoju systemów energetycznych:

• dostarczenie energii w normatywnym standardzie jakościowym stosownie do potrzeb województwa,

• rozwój systemu gazowniczego województwa, • rozwój systemów ciepłowniczych, zwłaszcza miast, stosownych do potrzeb rozwoju

zagospodarowania i standardów ochrony środowiska. 3. W zakresie rozwoju systemów zaopatrzenia w wodę, odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz usuwania i utylizacji odpadów stałych:


77

a. rozwój systemu zaopatrzenia w wodę ukierunkowanego na objęcie scentralizowanymi systemami wszystkich mieszkańców jednostek osadniczych o zwartej przestrzennie zabudowie,

b. rozwój systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków, ukierunkowany w szczególności na zapewnienie współczesnych standardów cywilizacyjnych zamieszkiwania oraz eliminację zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, wymagać będzie wspierania: • budowy oczyszczalni ścieków w miastach, wiejskich ośrodkach gminnych i wsiach nie

posiadających takich urządzeń, • modernizacji istniejących oczyszczalni pod kątem zwiększenia ich sprawności, zwłaszcza

w redukcji związków biogennych, • budowy sieci kanalizacji sanitarnej zwłaszcza w miejscowościach położonych

na obszarach ochrony prawnej i obszarach rozwoju gospodarczego, c. rozwój systemów usuwania i utylizacji odpadów stałych ukierunkowany na ochronę

środowiska i gospodarcze wykorzystanie części odpadów wymagać będzie wspomagania: • modernizacji istniejących i budowy nowych wysypisk dla potrzeb miast i gmin,

w szczególności na obszarach chronionych i rekreacyjnych, • powszechnej selektywnej zbiórki odpadów, • rozwiązania problemu unieszkodliwiania odpadów medycznych, utylizacji odpadów

pochodzenia zwierzęcego i likwidacji zagrożeń z istniejących składów odpadów niebezpiecznych.

Priorytet 2 – wzmocnienie bazy ekonomicznej województwa – przewiduje między innymi następujące kierunki działań: 1. W zakresie rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich:

• tworzenie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych do poprawy jakości i struktury rolniczej przestrzeni produkcyjnej,

• wspieranie specjalizacji i intensyfikacji produkcji rolniczej, dostosowanej do potrzeb rynku żywnościowego, przetwórstwa rolno-spożywczego i eksportu,

• stymulowanie rozwoju otoczenia rolnictwa i wzrostu zatrudnienia pozarolniczego na wsi,

• wspomaganie przedsięwzięć zmierzających do poprawy warunków cywilizacyjnych życia i pracy ludności rolniczej.

2. W zakresie rozwoju turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego: • koncentrację działań wspierających, w tym z udziałem środków pomocowych zewnętrznych,

na kompleksowym zagospodarowaniu turystycznym jednostek osadniczych, obszarów i obiektów o najwyższych w województwie walorach przyrodniczych i kulturowych (np. Białowieża, Kanał Augustowski, Tykocin, Wigry, Drohiczyn, Rajgród, Ciechanowiec, Supraśl),

• tworzenie warunków lokalizacyjnych oraz preferencji finansowych, organizacyjnych i prawnych sprzyjających pozyskiwaniu inwestorów do modernizacji i realizacji bazy turystycznej w najatrakcyjniejszych do tego celu obszarach,

• wspieranie rozwoju agroturystyki.

Priorytet 4 - zrównoważone gospodarowanie przestrzenią województwa z zachowaniem ważnych w skali krajowej i europejskiej walorów przyrodniczych i kulturowych, a także z ich racjonalnym wykorzystaniem dla przyspieszonego rozwoju - przewiduje podjęcie następujących działań w zakresie ochrony i kształtowania środowiska: 1. Tworzenie warunków prawnych do zachowania ciągłości przestrzennej i prawidłowego funkcjonowania podstawowych elementów środowiska przyrodniczego poprzez:

• podniesienie statusu ochronnego Puszczy Białowieskiej, części Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej, Obszarów Chronionego Krajobrazu – Doliny Bugu oraz Równiny Kurpiowskiej i Doliny Dolnej Narwi,

• objęcie ochroną transgranicznych elementów systemu przyrodniczego województwa, tj. Suwalsko-Wisztynieckiego i Augustowsko-Druskiennickiego,


78

• objęcie ochroną prawną Niecki Michałowsko-Gródeckiej oraz niektórych dolin rzecznych istotnych dla funkcjonowania systemu ekologicznego województwa,

• uwzględnianie zasad ochrony prawnej w planach zagospodarowania przestrzennego miast i gmin.

2. Wzbogacenie systemu przyrodniczego województwa w szczególności poprzez: • zalesiania gruntów marginalnych dla produkcji rolniczej zgodnie ze stosownymi programami

dla zwiększenia stopnia lesistości województwa, • sukcesywne zwiększania ilości zieleni przeciwerozyjnej na terenach rolniczych, • modernizację i budowę zbiorników wodnych wg programu rozwoju małej retencji

i racjonalnego ich wykorzystania. 3. Ochronę wód powierzchniowych i podziemnych w szczególności poprzez:

• objęcie ochroną prawną głównych zbiorników wód podziemnych pradolin rzek: Supraśli (GZW-218), Biebrzy (GZW-217) oraz Sandru Kurpie (GZW-216) - ujęcie w planach zagospodarowania przestrzennego,

• aktualizację porozumień międzynarodowych dotyczących gospodarki wodnej w zlewniach transgranicznych (głównie rzek Narwi, Bugu i Świsłoczy),

• wspieranie rozwoju systemów kanalizacji sanitarnej i deszczowej oraz innych działań zapobiegających zanieczyszczeniom i degradacji wód z priorytetem ochrony obszarów zasobowych ujęć komunalnych oraz wód w obszarach cennych przyrodniczo i rekreacyjnych.

4. Ochronę powierzchni ziemi i powietrza oraz wykorzystanie surowców mineralnych w szczególności poprzez:

• ochronę wartościowej rolniczej przestrzeni produkcyjnej przed nieuzasadnionym przeznaczeniem na cele nierolnicze w planach zagospodarowania przestrzennego i ekologizację technologii produkcji rolniczej z priorytetem obszarów chronionych,

• racjonalną eksploatację złóż surowców mineralnych i rekultywację wyrobisk oraz zachowanie w dotychczasowym użytkowaniu rejonów perspektywicznej ich eksploatacji,

• wspieranie zwiększania udziału proekologicznych nośników energetycznych w źródłach ciepła oraz wprowadzania na szerszą skalę technologii ograniczających emisję zanieczyszczeń i zmniejszenie strat ciepła w budownictwie,

• rozwój stałego monitoringu urządzeń i obiektów zagrażających środowisku i przygotowanie środków zapobiegających zagrożeniom,

• wspieranie rozwoju nowoczesnego systemu przetwarzania i utylizacji odpadów stałych z priorytetem w obszarach chronionych.

5. Ochronę ludzi i środowiska przed hałasem, wibracjami i elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym poprzez:

• stosowne rozwiązania planistyczne i projektowe głównych urządzeń komunikacyjnych, energetycznych i telekomunikacyjnych województwa,

• zastosowanie urządzeń technicznych eliminujących i ograniczających uciążliwości. 6. Ochronę przed nadzwyczajnymi zagrożeniami środowiska w szczególności poprzez :

• system monitoringu obiektów i urządzeń mogących spowodować nadzwyczajne zagrożenia środowiska,

• planowanie i przygotowywanie środków przeciwdziałania tym zagrożeniom. 7. Sporządzanie opracowań studialnych zagospodarowania przestrzennego dla wyodrębniających się obszarów województwa takich, jak np.:

• metropolitalny m. Białegostoku, • obszar funkcjonalny Puszczy Białowieskiej • „Przyrodnicza Perła Polski Biebrza – Wigry” • turystyczny doliny rz. Bugu, • turystyczny doliny górnej Narwi, • szczególnej aktywności lub recesji gospodarczej.


79

Priorytet 5 – Rozwój międzynarodowych kontaktów regionalnych i wymiany, w tym współpracy przygranicznej i transgranicznej województwa z regionami Białorusi i Litwy oraz międzynarodowa promocja regionu – przewiduje między innymi kierunek działań:

• rozwój współpracy międzynarodowej w dziedzinie ochrony transgranicznych walorów środowiska przyrodniczego.

Zapisy zawarte w tych dokumentach określiły ramy polityki ochrony środowiska

przyrodniczego na terenie gminy Choroszcz.


80

VI. Misja i cele programu. Sformułowana misja programu ochrony środowiska przyrodniczego gminy Choroszcz i cele

tego programu stanowią wytyczne do podejmowanych działań na terenie gminy zmierzających do ochrony środowiska naturalnego. Fundamentalną zasadą, która przyświeca opracowaniu tego dokumentu jest zasada zachowania środowiska w stanie jak najbardziej zbliżonym do stanu pierwotnego. VI.1 Misja programu.

Sformułowana misja rozwoju gminy wychodzi naprzeciw wyzwaniom niesionym przez teraźniejszość i nadchodzącą przyszłość. W dążeniu do realizacji sformułowanej misji i celów programu podejmie się działania zmierzające do zachowania środowiska przyrodniczego w jak najbardziej zbliżonym stanie do stanu pierwotnego.

CZYSTE ŚRODOWISKO NATURALNE CELEM ROZWOJU GOSPODARCZEGO I DZIAŁAŃ MIESZKAŃCÓW

MIASTA I GMINY CHOROSZCZ.

VI.2 Cele programu.

W celu realizacji misji rozwoju przyjęto 8 celów strategicznych. Nawiązują one do celów przyjętych w „Powiatowym Programie Ochrony Środowiska”, „Programie ochrony środowiska województwa podlaskiego na lata 2003-2006” oraz zawartych w „Nowej polityce ekologicznej państwa” i „Narodowej Strategii ochrony środowiska na lata 2000-2006”. W ten sposób określone cele nawiązują do idei ochrony środowiska przyrodniczego i tworzenia warunków życia i rozwoju gospodarczego opartego o zasadę zrównoważonego rozwoju.

A Zachowanie oraz odtwarzanie bogactwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych.

B Ochrona zasobów wód i poprawa ich jakości, racjonalne użytkowanie kopalin, gleb i powierzchni ziemi.

C Zapobieganie zanieczyszczeniu powierzchni ziemi, poprawa stanu czystości.

D Poprawa jakości powietrza atmosferycznego i klimatu akustycznego.

E Zmniejszenie dyskomfortu pracy i zamieszkiwania na terenach zurbanizowanych.

F Ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii oraz sprawne usuwanie ich skutków.

G Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz wiedzy o stanie środowiska przyrodniczego i zasadach racjonalnego wykorzystania jego zasobów.

H Rozwój świadomości ekologicznej oraz innowacyjności, transfer i wdrażanie nowoczesnych, proekologicznych technologii.

Wymienione cele realizowane będą poprzez działania o charakterze inwestycyjnym i nieinwestycyjnym, prowadzące do eliminacji lub ograniczenia natężenia oddziaływania czynników zagrażających zasobom środowiska naturalnego oraz do odtwarzania użytkowanych zasobów. Należą do nich:

1) monitorowanie stanu środowiska oraz istniejących i potencjalnych zagrożeń,


81

2) racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych; zmniejszanie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności produkcji oraz zmniejszanie poboru wody na cele komunalne,

3) zmniejszanie ilości wytwarzanych ścieków, odpadów stałych oraz pyłów i gazów, 4) unieszkodliwianie czynników zagrożenia dla środowiska, 5) aktywna ochrona przyrody i krajobrazu, 6) mobilizowanie społeczeństwa do podejmowania działań proekologicznych

Wymienione działania w zależności od sytuacji w gminie mogą być wzbogacane o inne działania, które będą przeciwdziałać nowo pojawiającym się zagrożeniom dla środowiska naturalnego.


82

VII. Finanse. Wielkość dochodów osiąganych przez gminę Choroszcz oraz związane z nimi wydatki, w tym

wydatki inwestycyjne ogólne i na ochronę środowiska warunkują możliwości rozwoju. Na wielkość wydatków istotny wpływ mają realizowane inwestycje współfinansowane ze środków zewnętrznych. VII.1 Dochody i wydatki.

Zasoby będące w dyspozycji gminy decydują o sile i zakresie samorządności. Najważniejszym zasobem będącym w dyspozycji gmin są środki finansowe, które zgodnie z obiegowym powiedzeniem „rządzi ten, kto ma pieniądze” potwierdzają wagę tego zasobu w realizowanych działaniach i warunkują pozycję samorządu w systemie administracji publicznej. Kompetencje organu samorządu terytorialnego w zakresie kształtowania dochodów są jednym z najważniejszych mierników samodzielności.

Kształt i charakter rozwiązań prawnych determinuje pozycję samorządu terytorialnego w relacji z władzami centralnymi. Regulacje te wpływają na układ dochodów i wydatków jednostek samorządu terytorialnego. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują zróżnicowane pod względem stopnia kompetencji i obligatoryjności zadania. Dlatego też powinien być dostosowany do nich system dochodów, z uwzględnieniem uprawnień władz samorządowych do ich kształtowania. Wzajemne dopasowanie systemu dochodów i wydatków pozwala na pełną i racjonalną realizację zadań oraz na lepsze zaspokojenie potrzeb społeczności lokalnych.

Źródła dochodów oraz struktura tych dochodów mają istotne znaczenie dla gospodarki i polityki finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Posiadanie dochodów własnych, pewnych i wyraźnie określonych co do kryteriów ich poboru zwiększa stopień samodzielności władz samorządowych. Ważny jest również poziom perturbacji w realizacji tych dochodów. Znaczny natomiast udział dochodów transferowych (dotacje, subwencje), opartych w dużej mierze na uznaniowości i ich redystrybucja przez centrum ogranicza samodzielność finansową jednostek samorządu terytorialnego.

System dochodów jednostek samorządu terytorialnego w Polsce ma charakter mieszany. Gminy, powiaty, województwa samorządowe dysponują bowiem dochodami własnymi, a te wspierane są dochodami transferowymi występującymi w formie dotacji i subwencji (redystrybucja pionowa) oraz wpływami z tytułu udziałów jednostek samorządu terytorialnego we wpływach stanowiących dochód budżetu państwa. Ponadto władze samorządowe mogą korzystać z dochodów zwrotnych (pożyczki, kredyty, obligacje - posiadanie przez samorząd terytorialny osobowości prawnej uprawnia do zaciągania zobowiązań w sferze dochodów zwrotnych). Ponadto można wyróżnić jeszcze dochody o charakterze uzupełniającym i nieperiodycznym (np. darowizny, spadki, zapisy, kary, grzywny).

Dochody i wydatki jednostek samorządu terytorialnego są dochodami i wydatkami sektora finansów publicznych. Dlatego też tradycyjny ich podział (podobnie jak dochodów państwowych) wyróżnia dochody bezzwrotne i dochody zwrotne. Do pierwszej grupy należy zaliczyć wpływy z podatków, opłat, subwencji i dotacji, natomiast do drugiej zalicza się dochody w formie zaciągniętych pożyczek, kredytów oraz wyemitowanych obligacji. Można również wyodrębnić dochody nieodpłatne (np. podatki, darowizny, spadki, zapisy) i odpłatne (np. opłaty, wpływy z pożyczek, kredytów, obligacji). Ponadto, można je także podzielić na przymusowe (np. podatki, opłaty, kary, grzywny) i dobrowolne (np. spadki, zapisy, darowizny) oraz na zasadnicze (np. podatki, opłaty, subwencje, dotacje, udziały we wpływach z podatków centralnych) i uboczne (kary, grzywny, spadki, zapisy, darowizny

Ponadto w dokonanych analizach można wskazać na dochody jednostek samorządu terytorialnego pochodzące z dochodów podatkowych:

• podatki lokalne (stanowiące dochód gminy), których elementy konstrukcyjne mogą być kształtowane przez władze gminy, tj. podatki: od nieruchomości, od środków transportowych i od posiadania psów,

• podatki w całości pobierane przez gminy, przy których rady gmin nie kształtują ich stawek oraz nie mają prawa wprowadzania generalnych zwolnień, czy przyznawania ulg w podatku rolnym, leśnym, od spadków i darowizn, podatki dochodowe opłacane na zasadzie uproszczonej, tj. w formie karty podatkowej,


83

• dochody z udziałów w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa, tj. w podatku dochodowym od osób fizycznych (udziały gmin, powiatów, województw samorządowych) i w podatku dochodowym od osób prawnych (udziały gmin i województw samorządowych).

• dochody z samoopodatkowania się mieszkańców gminy w drodze referendum, oraz z dochodów niepodatkowych:

• subwencje ogólne (podzielone na części), • dotacje celowe z budżetu państwa i funduszy celowych, • dochody z majątku (wpływy ze sprzedaży, dzierżawy i najmu składników majątku

jednostki samorządu terytorialnego, z użytkowania wieczystego, dochody z tytułu posiadanych akcji i udziałów w spółkach prawa handlowego itd.),

• dochody z opłat: skarbowej, targowej, miejscowej, administracyjnej, eksploatacyjnej, za usługi świadczone przez: spółki komunalne, zakłady budżetowe, jednostki budżetowe i inne jednostki organizacyjne,

• kredyty, pożyczki, obligacje, • zapisy, darowizny, spadki, • kary i grzywny.

Z punktu widzenia usytuowania źródeł dochodów można je podzielić na wewnętrzne (np. podatki i opłaty z terenu jednostki samorządu terytorialnego) i zewnętrzne, czyli subwencje, dotacje, kredyty, pożyczki, obligacje.

Należy również wskazać na klasyfikację dochodów jako dochodów własnych i pozostałych dochodów. Kryterium ich podziału jest posiadanie tzw. władztwa podatkowego oraz posiadanie praw do własności określonych źródeł dochodów.

Według kryterium podmiotowego oraz miejsca wpływu dochodów można wyróżnić dochody budżetowe gmin, powiatów, województw oraz dochody innych jednostek komunalnych, gminnych, powiatowych, wojewódzkich, posiadających osobowość prawną i własny majątek.

Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo do czerpania korzyści z tytułu posiadania majątku, którym sprawnie zarządzają. Majątek ten stanowi mienie komunalne i składają się na niego:

• obiekty i urządzenia infrastruktury technicznej, np. urządzenia wodnokanalizacyjne, komunikacji miejskiej, lokalne elektrownie oraz grunty,

• obiekty i urządzenia infrastruktury społecznej, np. przedszkola, szkoły, szpitale, domy kultury oraz związane z nimi grunty,

• grunty przeznaczone na cele publiczne, np. pod budownictwo, drogi, parki, ogródki, • majątek będący we władaniu spółek – samorządowych - (spółek z całkowitym lub

większościowym udziałem gmin, powiatów, województw), • wody, lasy, zasoby surowcowe związane bezpośrednio z realizacją zadań, • pozostałe budynki mieszkalne i użytkowe.

Do dochodów majątkowych i pozostałych dochodów własnych samorządu terytorialnego można zaliczyć:

• wpływy z najmu i dzierżawy lokalu, budynku, gruntu lub innych rzeczy bądź praw będących własnością gminy, powiatu, województwa,

• opłaty z tytułu oddania gruntu w użytkowanie wieczyste na rzecz osób fizycznych lub osób prawnych albo w zarząd na rzecz jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej,

• opłaty adiacenckie pobierane od właścicieli gruntów zobowiązanych do wnoszenia udziału w kosztach budowy urządzeń komunalnych, energetycznych i gazowych, odpowiednio do wzrostu wartości nieruchomości w wyniku wybudowania na nich tych urządzeń; opłata adiacencka dotyczy także osób, które otrzymały wydzielone działki budowlane w wyniku odpowiedniego postępowania prowadzonego przez gminę związanego ze scalaniem i podziałem nieruchomości,

• opłaty za niezabudowanie lub niezagospodarowanie gruntów w określonym czasie, • opłaty za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej z zakresu: ochrony

środowiska, dróg, mostów, placów i organizacji ruchu, wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji i oczyszczania ścieków, utrzymania czystości oraz urządzeń sanitarnych i utylizacji odpadów, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną, lokalnego transportu


84

zbiorowego, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, komunalnego budownictwa mieszkaniowego, oświaty, kultury, kultury fizycznej, zieleni komunalnej, porządku publicznego i ochrony przeciwpożarowej,

• wpływy ze sprzedaży nieruchomości stanowiących własność gminy, powiatu, województwa, • dywidendy od przedsiębiorstw komunalnych (od 1 lipca 1997 r. jednoosobowe spółki gminy)

i wpłaty z zysku, do których mają zastosowanie przepisy o przedsiębiorstwach państwowych, • dochody związane z przepisami o prywatyzacji przedsiębiorstw komunalnych: ze sprzedaży

przedsiębiorstwa, ze sprzedaży lub innego udostępnienia akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw, z oddania do odpłatnego korzystania przedsiębiorstwa lub jego części odpowiednio utworzonej spółce i inne dochody związane z procesami prywatyzacji przedsiębiorstw,

• dochody z odsetek od środków gromadzonych przez gminę, powiat, województwo na rachunkach bankowych,

• dochody z odsetek od pożyczek udzielonych przez gminy, powiaty, województwa, • opłaty planistyczne z tytułu wzrostu wartości nieruchomości przeznaczonych w planie

zagospodarowania przestrzennego na cele nie związane z produkcją rolną w wypadku ich sprzedaży,

• dochody z dywidend z tytułu posiadanych akcji w spółkach akcyjnych oraz zyski z tytułu posiadanych udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, a także nadwyżki finansowe wpłacane przez gminne, powiatowe, wojewódzkie zakłady budżetowe,

• dochody z tytułu sprzedaży akcji i udziałów w spółkach prawa handlowego. Sprzedaż majątku samorządu terytorialnego, ze względu na jednorazowość zasilenia budżetu

samorządowego, traktowana jest jako źródło dochodów nadzwyczajnych. Jednostki samorządu terytorialnego nie powinny więc wyzbywać się swojego majątku jedynie w celu pozyskania środków (np. na finansowanie bieżących wydatków lub pokrywanie niedoborów budżetowych), gdyż nie jest to narzędziem realizacji celów polityki.

Sposób zasilania budżetów samorządu terytorialnego ma formę dotacji celowych oraz dotacji ogólnych - subwencje. Subwencje ogólne występują w budżetach jednostek samorządu terytorialnego obok dotacji celowych. Są one przeznaczone na finansowanie zadań własnych, natomiast dotacje celowe służą finansowaniu zadań własnych i zadań zleconych z zakresu administracji rządowej. Dotacje i subwencje są formą dofinansowania z budżetu państwa zadań wykonywanych przez samorząd terytorialny.

Dochody gminy Choroszcz w 2002 roku wyniosły 13 108 670 zł, co w przeliczeniu na 1 mieszkańca dało kwotę 1 043,85 zł. W porównaniu do 2001 roku uległy one zmniejszeniu do kwoty 13 609 461 zł, co stanowi spadek o 3,7%. Dla porównania, w analogicznym okresie, dochody w skali województwa zmniejszyły się o 7%.

Wydatki w 2002 roku wyniosły 13 089 553 zł, co oznacza spadek o 2,3% w porównaniu do roku poprzedniego w przeliczeniu na 1 mieszkańca i stanowiły one kwotę 1 042,33 zł. Wydatki w 2001 roku wyniosły 13 396 690 zł.

Budżet gminy w latach 2001 - 2002 cechował się większymi dochodami niż wydatkami. Nadwyżka w roku 2001 wyniosła 1,56% a w 2002 roku 0,15%.


85

Tabela 47 Dochody i wydatki budżetu gminy w latach 2001 -2002.

Wielkość Dynamika Na 1 osobę Rok

Dochody Wydatki

Saldo dochodów i wydatków Dochody Wydatki Dochody Wydatki

Gmina Choroszcz 2001 13609461 13396690 212771 1099,04 1081,862002 13108670 13089553 19117 96,32% 97,71% 1043,85 1042,33

Powiat białostocki 2001 168375289 170069385 -1694096 1203,94 1216,052002 180556634 179222128 1334506 107,23% 105,38% 1304,91 1295,27

Województwo podlaskie 2001 1747575927 1802504786 -54928859 1432,58 1477,612002 1793483513 1826936678 -33453165 102,63% 101,36% 1485,04 1512,74

Źródło: Dane US w Białymstoku. W obliczeniach nie uwzględniono budżetów miast będących powiatami grodzkimi.

Analizując strukturę wydatków budżetu gminy można stwierdzić, że największą pozycję

stanowią wydatki bieżąc, które w 2002 roku wyniosły 59,6%. W strukturze wydatków bieżących wynagrodzenia stanowiły w 2002 roku 32,9%. Wydatki inwestycyjne w 2002 roku stanowiły 17,3% ogółu wydatków i w porównaniu do roku 2001 (23,9%) nastąpił ich spadek o 6,5%. Wydatki inwestycyjne na jednego mieszkańca w 2002 roku wyniosły 180,8 zł i były wyższe od średnich wydatków (258,1 zł) inwestycyjnych z roku 2001.

Tabela 48 Struktura wydatków budżetów gmin w latach 2000-2002 (w tys. zł).

W tym wydatki bieżące

w tym Ogółem świadczenia na rzecz osób

fizycznych razem wynagrodzeniazakup

materiałów i usług

inwestycje Rok

w tysiącach złotych Gmina Choroszcz

2000 12105,3 1762,8 7605,0 4126,1 2347,0 1828,42001 13396,7 2055,4 4250,1 4152,6 1941,3 3196,52002 13089,6 2061,6 7788,4 4317,8 2312,6 2270,5

Źródło: Dane US w Białymstoku. VII.2 Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska.

Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska w skali gminy Choroszcz stanowiły w 2002 roku 4,5% ogółu wydatków, w tym w grupie wydatków inwestycyjnych wyniosły 25,8%. W 2001 roku wydatki te stanowiły 6,6% ogółu wydatków i 27,8% wydatków inwestycyjnych. W 2002 roku 100% wydatków ekologicznych gminy zostało przeznaczonych na ochronę wód. Gmina w tym roku nie przeznaczyła żadnych środków na wydatki związane z ochroną powietrza atmosferycznego i klimatu oraz na ochronę powierzchni ziemi.

Dla porównania, w województwie podlaskim, nakłady na ochronę środowiska w 2002 roku wynosiły 5,1%, a w 2001 roku 6,5% ogółu wydatków. W skali powiatu białostockiego wydatki te w 2002 roku stanowiły 11,1% ogółu wydatków, a w 2001 roku 21,4% wydatków.

W tabelach zamieszczonych poniżej przedstawiono informacje o kierunkach inwestowania na terenie gminy Choroszcz, powiatu białostockiego i województwa podlaskiego.


86

Tabela 49 Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska według kierunków inwestowania – ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu.

Ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu w tym

nowe techniki i technologie spalania paliw

redukcja zanieczyszczeń

Ogółem razem razem w tym modernizacja

kotłowni i ciepłowni

razem w tym pyłowych

Wyszczególnienie

w tysiącach złotych Województwo

2000 126413,5 29440,5 16922,9 15622,3 92,73,7 6492,32001 118046,7 33869,3 25361,6 24026,0 4477,5 1966,42002 92635,9 13207,4 11826,1 9660,8 994,4 -

miasto 58247,8 10965,9 9957,5 8594,5 994,4 -wieś 34388,3 2241,5 1868,6 1088,3 - -

Powiat białostocki 2000 15495,1 2461,4 2461,4 1870,7 - -2001 36357,4 21650,5 21410,1 20653,2 - -2002 19956,3 8052,3 7666,4 6953,1 - -

miasto 10252,3 6663,1 6649,1 6649,1 - -wieś 9704,0 1390,2 1017,3 304,0 - -

Gmina Choroszcz 2000 470,3 - - - - -2001 887,8 - - - - -2002 586,0 - - - - -

miasto 460,0 - - - - -wieś 126,0 - - - - -

Źródło: Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 2001 r., Urząd Statystyczny w Białymstoku, tab.4/96 s.148, Białystok 2002.

Tabela 50 Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska według kierunków inwestowania – ochrona wód.

Ochrona wód w tym

oczyszczanie ścieków kanalizacja odprowadzającaOgółem razem razem w tym komunalne

ścieki wody opadowe

Wyszczególnienie


2000 126413,5 73636,5 28432,8 22151,5 31029,3 10671,52001 118046,7 63996,1 17452,3 11151,4 24954,4 8825,22002 92635,9 74203,9 24923,8 21572,7 25429,8 5806,3

miasto 58247,8 44217,0 9797,6 9138,8 11093,5 5281,9wieś 34388,3 29986,9 15126,2 12433,9 14336,3 524,4

Powiat białostocki 2000 15495,1 12766,7 3961,9 3961,9 7039,4 1765,42001 36357,4 11167,3 - - 10142,7 958,52002 19956,3 11078,9 120,0 120,0 10541,9 417,0

miasto 10252,3 3456,2 - - 3411,3 44,9wieś 9704,0 7622,7 120,0 120,0 7130,6 372,1

Gmina Choroszcz 2000 470,3 470,3 - - 359,5 110,82001 887,8 696,4 - - 683,4 13,02002 586,0 586,0 - - 582,0 4,0

miasto 460,0 460,0 - - 460,0 -


87

Ochrona wód w tym

oczyszczanie ścieków kanalizacja odprowadzającaOgółem razem razem w tym komunalne

ścieki wody opadowe

Wyszczególnienie

w tysiącach złotych wieś 126,0 126,0 - - 122,0 4,0

Źródło: Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 2001 r., Urząd Statystyczny w Białymstoku, tab.4/96 s.152, Białystok 2002. Tabela 51 Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska według kierunków inwestowania – ochrona powierzchni ziemi.

Ochrona powierzchni ziemi w tym unieszkodliwianie i usuwanie

odpadów innych niż niebezpieczne w tym

Wyszczególnienie Ogółem razem

zbieranie odpadów

i ich transport

unieszkodliwianie i

usuwanie odpadów niebezpiecznych

razem składowanie

odpadów komunalnych

kompostowanie

Ochrona gleby i

wód podziem

nych

Pozostała działal

ność związana

z ochroną środowis

ka w tysiącach złotych

Województwo 2000 126413,5 22984,8 216,0 18,2 21488,3 2820,2 17500,4 214,4 137,32001 118046,7 19202,1 1233,9 1858,9 16004,3 2352,8 10606,4 540,0 439,22002 92635,9 4859,9 1172,8 1673,2 1955,4 1831,4 86,0 205,3 159,4

miasto 58247,8 2830,2 994,0 1673,2 163,0 39,0 86,0 81,0 153,5wieś 34388,3 2029,7 178,8 - 1792,4 1792,4 - 124,3 5,9

Powiat białostocki 2000 15495,1 267,0 - - 267,0 267,0 - - -2001 36357,4 2336,2 211,2 - 2125,0 608,9 - - 203,42002 19956,3 824,1 94,0 - 730,1 730,1 - - -

miasto 10252,3 133,0 94,0 - 39,0 39,0 - - -wieś 9704,0 691,1 - - 691,1 691,1 - - -

Gmina Choroszcz 2000 470,3 - - - - - - - -2001 887,8 - - - - - - - 191,42002 586,0 - - - - - - - -

miasto 460,0 - - - - - - - -wieś 126,0 - - - - - - - -



88

Tabela 52 Nakłady inwestycyjne na gospodarkę wodną według kierunków inwestowania.

Ogółem

Ujęcia i doprowadzenia

wody

Budowa i modernizacja

stacji uzdatniania

wody

Zbiorniki wody

Regulacja i zabudowa

rzek i potoków Wyszczególnienie


2000 36820,6 22587,9 9326,3 3374,5 1531,9 2001 36067,1 21510,8 10751,2 1503,6 2301,5 2002 21819,9 15894,4 2450,9 1545,2 1929,4

miasto 2389,3 1613,9 576,1 196,9 2,4 wieś 19430,6 14280,5 1874,6 1348,3 1927,0

Powiat białostocki 2000 4564,5 1476,5 2177,8 910,2 - 2001 2131,5 2045,5 31,5 54,5 - 2002 2958,0 1451,1 1418,8 43,1 45,0

miasto 120,6 91,5 - 29,1 - wieś 2837,4 1359,6 1418,8 14,0 45,0

Gmina Choroszcz 2000 375,6 375,6 - 2001 31,4 31,4 - - - 2002 64,0 64,0 - - -

miasto 4,0 4,0 - - - wieś 60,0 60,0 - - -



89

VIII Zamierzenia inwestycyjne. W rozdziale tym dokonano zestawienia zadań inwestycyjnych związanych z ochroną

środowiska realizowanych na terenie gminy Choroszcz. Zadania te będą realizowane przez gminę samodzielnie lub przez podmioty, które działają na terenie gminy.

Uzupełnieniem tych zadań są zadania przewidziane do realizacji zawarte w „Programie ochrony środowiska województwa podlaskiego na lata 2003-2006”

VIII.1 Zadania realizacyjne w ramach celów.

Przedstawione zadania w tej części programu nawiązują do zadań zawartych w programie wojewódzkim i powiatu białostockiego i są powtórzeniem ich zapisów dopasowanym do celów przyjętych w programie gminy Choroszcz.

VIII.1.a. Cele i zadania w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu Cel nadrzędny:

Zachowanie oraz odtwarzanie bogactwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych.

realizowany poprzez:

• utrzymanie NPN i powołanie nowych lasów ochronnych i obiektów prawnie chronionej przyrody i krajobrazu, w tym sieci obszarów Natura 2000,

• zachowanie i wzbogacanie (Rogowo) istniejących oraz odtwarzanie zanikłych elementów różnorodności biologicznej, w tym renaturalizacja cennych ekosystemów i siedlisk,

• usuwanie lub ograniczanie aktualnych i potencjalnych zagrożeń dla zachowania różnorodności biologicznej,

Zadania: 1. Rozwój systemu obszarów chronionych:

a) opracowanie regionalnego, docelowego projektu Sieci Obszarów Chronionych, w tym uszczegółowienie propozycji sieci obszarów Natura 2000 i łączących je korytarzy ekologicznych,

b) uzupełnienie planów ochrony z uwzględnieniem zasad związanych z planowanym utworzeniem sieci obszarów Natura 2000,

2. Ochrona i renaturalizacja siedlisk:

c) wprowadzenie do planu zagospodarowania przestrzennego zapisów określających sposoby użytkowania cennych elementów przyrodniczych i krajobrazowych (w szczególności torfowisk, drobnych zbiorników wodnych, tarasów zalewowych, stref brzegowych); wyznaczenie stref ochronnych,

d) inwentaryzacja zdegradowanych ekosystemów wodno-błotnych oraz opracowanie programów ich renaturalizacji,

e) opracowanie i realizacja programu wprowadzania zadrzewień i zakrzaczeń śródpolnych oraz zaktualizowanego programu zwiększania lesistości kraju,

f) zalesianie gruntów o znaczeniu marginalnym dla produkcji rolniczej, g) tworzenie nowych obszarów zieleni i zadrzewień na terenach zabudowanych, h) wspieranie zachowania tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach cennych

przyrodniczo; wspieranie rolnictwa ekologicznego,

3. Ochrona gatunków: i) ochrona gatunków zagrożonych wyginięciem oraz realizacja programu ochrony tych

gatunków, j) realizacja programu ochrony rodzimych ras i odmian zwierząt gospodarskich oraz

lokalnych odmian roślin uprawnych,


90

VIII.1.b. Cele i zadania w zakresie wód, kopalin, gleb i powierzchni ziemi Cel nadrzędny:

Ochrona zasobów wód i poprawa ich jakości, racjonalne użytkowanie kopalin, gleb i powierzchni ziemi.


• eliminację czynników zagrożenia dla jakości wód podziemnych, • restrukturyzację poboru wód dla celów użytkowych, • racjonalne użytkowanie gleb, zasobów kopalin i rekultywację terenów poeksploatacyjnych, • zapobieganie zmniejszaniu się zasobów wód powierzchniowych, • zwiększenie retencji wód, • stałe ograniczanie zanieczyszczeń wód powierzchniowych, • przywracanie jakości wód do stanu wynikającego z ich funkcji ekologicznych oraz sposobów

użytkowania.

Zadania: 1. Wody podziemne:

a) doskonalenie nadzoru nad przestrzeganiem ustaleń zawartych w decyzjach dotyczących stref ochronnych wokół ujęć wody,

b) dokonanie inwentaryzacji oraz likwidacja nieczynnych i nie nadających się do eksploatacji studni wierconych i kopanych,

c) restrukturyzacja poboru wody dla celów użytkowych, w taki sposób, aby zasoby wód podziemnych były użytkowane wyłącznie dla potrzeb ludności, jako woda do picia i surowiec dla przemysłu spożywczego,

d) modernizacja technologii uzdatniania wody do picia, e) wspieranie działań mających na celu zmniejszenie zużycia wody w gospodarce, f) umieszczenie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego granic

obszarów udokumentowanych i potencjalnych złóż kopalin, g) kompleksowa rekultywacja starych składowisk i terenów poprzemysłowych.

2. Ochrona zasobów wodnych:

h) opracowanie programu zwiększenia retencji wód oraz racjonalizacji gospodarowania spływami wód opadowych,

i) zapewnienie ochrony naturalnych zbiorników retencyjnych, takich jak tereny podmokłe i nieuregulowane cieki wodne poprzez wprowadzenie odpowiednich zapisów do planów,

j) wspomaganie działań prowadzących do zmniejszenia wodochłonności produkcji przemysłowej oraz wprowadzania zamkniętych obiegów wody,

3. Ograniczanie zanieczyszczeń wód:

k) opracowanie programu optymalizacji wykorzystania oczyszczalni ścieków z uwzględnieniem programu rozwoju sieci kanalizacji sanitarnej,

l) budowa urządzeń oczyszczających wody deszczowe wprowadzanych siecią kanalizacyjną do odbiorników,

m) budowa oczyszczalni ścieków w zakładach przemysłu spożywczego oraz podczyszczalni i oczyszczalni ścieków w innych zakładach przemysłowych,

n) wyposażanie gospodarstw wiejskich w zabudowie rozproszonej w indywidualne systemy asenizacyjne – przydomowe oczyszczalnie ścieków,

o) realizacja inwestycji ograniczających zanieczyszczenia azotowe pochodzące z rolnictwa (głównie budowa płyt gnojowych i zbiorników na gnojowicę),


91

p) stała modernizacja i usprawnianie funkcjonowania oczyszczalni ścieków poprzez wprowadzanie najlepszych dostępnych technik,

4. Poprawa jakości wód:

q) podejmowanie działań ograniczających odprowadzanie ścieków nie oczyszczonych do środowiska.

VIII.1.c. Cele i zadania w zakresie gospodarki odpadami. Cel nadrzędny:

Zapobieganie zanieczyszczeniu powierzchni ziemi, poprawa stanu czystości.


• zmniejszanie ilości produkowanych odpadów, • odzysk surowców wtórnych oraz odpadów organicznych w celu ich dalszego wykorzystania, • właściwe składowanie i unieszkodliwianie odpadów.

Rozwinięcie zadań znajduje się w „Gminnym Planie Gospodarki Odpadami”

VIII.1.d. Cele i zadania w zakresie ochrony powietrza. Cel nadrzędny:

Poprawa jakości powietrza atmosferycznego i klimatu akustycznego.


• utrzymanie trendu zmniejszania zużycia energii na potrzeby produkcyjne i bytowe ludności, • ograniczanie emisji „u źródła” w energetyce, • ograniczanie zanieczyszczeń komunikacyjnych powietrza.

Zadania: 1. Zmniejszanie energochłonności produkcji oraz zużycia energii na potrzeby bytowe:

a) ograniczanie zużycia energii cieplnej poprzez termomodernizację budynków, montaż liczników ciepła i zaworów termostatycznych,

b) zmniejszanie energochłonności produkcji, wprowadzanie nowych energooszczędnych procesów technologicznych wykorzystujących najlepsze dostępne technologie,

2. Ograniczanie emisji „u źródła”:

c) wspieranie działań zwiększania udziału stosowanych paliw gazowych, ciekłych, wykorzystania biomasy oraz innych odnawialnych źródeł energii,

d) modernizacja lub wymiana istniejących źródeł ciepła opalanych paliwem stałym na nowoczesne kotły opalane paliwem gazowym, płynnym lub biomasą wyposażone w automatyczną regulację procesów spalania podnoszącą wydajność cieplną źródła,

e) realizacja inwestycji związanych w wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii, f) budowa nowych i modernizacja istniejących instalacji oczyszczających gazy odlotowe

wprowadzane do atmosfery, a w szczególności mających na celu poprawę skuteczności usuwania cząstek o średnicy ziarna poniżej 10 µm,

g) racjonalizacja wykorzystania i modernizacja istniejących, scentralizowanych systemów grzewczych (modernizacja lub rozbudowa ciepłociągów i węzłów cieplnych z zastosowaniem najnowszych technologii i rozwiązań technicznych),

h) likwidacja tzw. „niskiej emisji” ze źródeł opalanych paliwem stałym poprzez rozbudowę istniejących sieci ciepłowniczych i gazowych oraz wykorzystanie biomasy i innych źródeł energii odnawialnej,


92

3. Ograniczanie zanieczyszczeń komunikacyjnych powietrza:

i) ograniczenie emisji spalin ze źródeł mobilnych poprzez: poprawę płynności ruchu drogowego i jego bezpieczeństwa,

j) opracowanie i wdrożenie planu ograniczania emisji spalin oraz wtórnej emisji pyłu spowodowanej motoryzacją poprzez poprawę stanu dróg, modernizację trasy nr 19, rozbudowę systemów parkingowych oraz zagospodarowanie zielenią otoczenia dróg,

VIII.1.e. Cele i zadania w zakresie ochrony przed hałasem i promieniowaniem. Cel nadrzędny:

Zmniejszenie dyskomfortu pracy i zamieszkiwania na terenach zurbanizowanych.


• zmniejszanie i eliminowanie źródeł emisji czynników szkodliwych, • zmniejszanie natężenia oddziaływania czynników szkodliwych w miejscu pracy

i zamieszkania. a) sporządzenie map akustycznych i programów ochrony przed hałasem obszarów

położonych wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych, b) eliminowanie z eksploatacji środków transportu, maszyn i urządzeń nie

odpowiadających standardom UE, c) budowa ekranów dźwiękochłonnych w miejscach nasilonej emisji hałasu,

VIII.1.f. Cele i zadania w zakresie ograniczania ryzyka wystąpienia poważnych awarii. Cel nadrzędny:

Ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii oraz sprawne usuwanie ich skutków.


• eliminowanie źródeł i ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii oraz zmniejszanie ich skutków,

• doskonalenie istniejącego systemu ratowniczego na wypadek zaistnienia awarii i klęsk żywiołowych.

Zadania:

a) przestrzeganie przepisów prawnych zgodnych z dyrektywami Unii Europejskiej odnoszących się do przeciwdziałania poważnym zagrożeniom środowiska,

b) tworzenie infrastruktury przy głównych szlakach komunikacyjnych niezbędnej dla ratownictwa ekologicznego,

c) opracowanie programu informowania społeczeństwa o nadzwyczajnych zagrożeniach środowiska i edukacji w tym zakresie, obejmującego działania na szczeblu lokalnym i regionalnym,

d) wprowadzenie systemu ubezpieczeń ekologicznych dla tych rodzajów obiektów i działań niebezpiecznych, dla których ewentualna sytuacja awaryjna może oznaczać konieczność szybkiego sfinansowania działań ratowniczych i naprawczych,

e) modernizacja i stała poprawa wyposażenia jednostek ratowniczo-gaśniczych w środki ratownictwa ekologicznego.


93

VIII.1.g. Cele i zadania w zakresie monitoringu środowiska i badań naukowych. Cel nadrzędny:

Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz wiedzy o stanie środowiska przyrodniczego i zasadach racjonalnego wykorzystania jego zasobów.


• doskonalenie monitoringu stanu środowiska, analizę zmian zachodzących w środowisku i ocenę zagrożeń,

• rozwój badań naukowych nad stanem i zagrożeniami środowiska, doskonalenie metod przeciwdziałania zagrożeniom oraz usprawnienie technologii służących ochronie środowiska,

• upowszechnianie wyników prac badawczych.

Zadania: a) rozpoznawanie i monitorowanie stanu różnorodności biologicznej oraz istniejących i

potencjalnych zagrożeń, b) realizacja zadań zarządców składowisk odpadów i oczyszczalni ścieków w zakresie

monitoringu, c) wdrożenie systemu informatycznego pozwalającego na efektywną kontrolę

gospodarki odpadami, w tym opakowaniowymi, d) wprowadzenie systemu monitoringu pól elektromagnetycznych oraz opracowanie baz

danych o polach elektromagnetycznych w środowisku, e) współtworzenie ogólnodostępnych elektronicznych wojewódzkich baz danych o

stanie środowiska,

VIII.1.h. Cele i zadania w zakresie edukacji ekologicznej. Cel nadrzędny:

Rozwój świadomości ekologicznej oraz innowacyjności, transfer i wdrażanie nowoczesnych proekologicznych technologii.


• wspieranie działań uzupełniających system edukacji formalnej, podnoszących ekologiczną świadomość społeczności,

• zwiększenie efektywności edukacji ekologicznej przez promowanie najskuteczniejszych jej form i najważniejszych treści.

• troska o transfer nowoczesnych technologii proekologicznych.

Zadania: a) organizacja lokalnego systemu informacji o edukacji ekologicznej, b) upowszechnianie i praktyczne wdrażanie zasad „Kodeksu dobrej praktyki rolniczej”, c) wspomaganie istniejących i tworzenie nowych ośrodków edukacji środowiskowej, d) wspomaganie prowadzenia edukacji ekologicznej przez lokalne organizacje

pozarządowe i grupy obywatelskie, e) utworzenie rady ekologicznej przy urzędzie gminy, f) propagowanie umiarkowanego użytkowania zasobów naturalnych zgodnie z zasadami

trwałego i zrównoważonego rozwoju oraz kształtowanie proekologicznych wzorców konsumpcji w gospodarstwach domowych,

g) wspomaganie działalności wydawniczej, posiadającej walory edukacyjne, h) wspieranie szkolnych kół zainteresowań, konkursów ekologicznych, „ekologizacja”

obiektów dydaktycznych i otoczenia szkół.


94

VIII.2. Priorytety.

Przedłożony program gminny oparł się na stopniu priorytetowości przyjętym w programie wojewódzkim. Zgodnie z treścią tezy 189 "II Polityki ekologicznej państwa" autorzy „Programu wykonawczego do II polityki ekologicznej państwa” przyjęli następujące oznaczenia liczbowe charakteryzujące stopień priorytetowości:

1. najwyższy priorytet, wynikający z konieczności likwidacji bezpośrednich zagrożeń dla życia i zdrowia ludzi (w tym likwidacja tzw. "gorących punktów"),

2. średni priorytet, wynikający z konieczności przeciwdziałania degradacji środowiska w obrębie terytorium naszego kraju,

3. niski priorytet, wynikający z konieczności partycypowania Polski w przeciwdziałaniu zagrożeniom globalnym (zmiany klimatyczne, warstwa ozonowa).

Tak ustalone priorytety wynikają z faktu, że Polska nie wyszła jeszcze z okresu transformacji, ma szereg nie rozwiązanych własnych problemów ekologicznych i w rozwiązywaniu problemów globalnych może partycypować jedynie w takim zakresie, jaki wynika z przyjętych zobowiązań z tytułu ratyfikowanych konwencji międzynarodowych i protokołów do tych konwencji. W miarę postępującego procesu implementacji wymogów prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej i poprawy sytuacji ekologicznej w Polsce powyższe priorytety powinny ulec przewartościowaniu.

Autorzy programu uważają za stosowne – zgodnie z zasadą klauzul zabezpieczających umożliwiającą stosowanie ostrzejszych kryteriów - do priorytetu I zaliczyć także zadania przeciwdziałające nieodwracalnym zmianom w stanie flory i fauny gminy. W związku z powyższym priorytety obejmować będą:

Priorytet I – zadania przeciwdziałające zagrożeniom dla zdrowia i życia ludzkiego oraz nieodwracalnym zmianom w stanie flory i fauny gminy, Priorytet II – zadania przeciwdziałające bezpośrednim zagrożeniom dla zasobów i jakości środowiska, Priorytet III – pozostałe zadania. Tak sformułowane priorytety wynikają z faktu przynależności gminy do obszaru Zielonych

Płuc Polski, charakteryzującego się wysoką różnorodnością biologiczną (krajobrazową, siedliskową i gatunkową), niskim stopniem degradacji środowiska przyrodniczego, znaczną powierzchnią obszarów chronionych oraz możliwością zrównoważonego rozwoju gminy w warunkach racjonalnego użytkowania zasobów przyrodniczych. Tak sformułowane priorytety stały się również obowiązujące w opracowanym programie gminy Choroszcz.

VIII.3 Zadania programu gminnego.

Przy szacowaniu wielkości nakładów na realizację zadań związanych z ochroną środowiska na terenie gminy Choroszcz posłużono się szacunkowymi wskaźnikami. Zadania realizowane przez gminę w perspektywie roku 2012 są w przybliżeniu znane. Duża niewiadoma jest tylko związania z realizacją zadań w czasie, co wiąże się z wielkością dochodów osiąganych przesz gminę, które podlegają wahaniom koniunkturalnym. Zadania (obecne i przyszłe) realizowane przez podmioty gospodarcze działające na terenie gminy oparte są na szacunkach uwzględniających prognozowaną stopę wzrostu gospodarczego i napływ nowych inwestorów na teren gminy. Wskaźniki te uwzględniają również konieczność wzrostu wydatków na ochronę środowiska związanych z nieodzownością spełnienia wymogów ochrony środowiska związanych z prowadzoną działalnością.

Szacowane nakłady inwestycyjne według cen bieżących mogą oscylować wokół kwoty 19 mln zł w latach 2005-2012. Z czego w okresie lat 2005-2006 kwota ta może wynieść 4 mln zł, a w latach 2007-2012 - 14,9 mln złotych. Wielkości prognozowane nakładów finansowych mogą ulec zmianie w czasie w wyniku odchyleń w obecnie występujących trendach rozwojowych. VIII.3.a. Zadania własne.

Zadania realizowane przez gminę w obszarze ochrony środowiska można podzielić na zadania inwestycyjnie oraz na zadania nieinwestycyjne. Zadania inwestycyjne stanowią dużą pozycję w strukturze wydatków ponoszonych przez gminę, a zakres ich realizacji jest w bardzo dużym stopniu uzależniony od dopływu zewnętrznych środków finansowych na ich realizację. Możliwości finansowe gminy Choroszcz są bardzo ograniczone i nie pozwolą na zrealizowanie wszystkich zdań


95

wymienionych poniżej w tabelach bez wsparcia finansowego zewnętrznego w założonym okresie 2004-2012.

Zadania realizowane przez gminę, określone jako zadania nieinwestycyjne, są finansowanie z działalności bieżącej gminy. Zadania te nie znalazły się w poniższym zestawieniu kosztów ze względu na małą skalę nakładów ponoszonych na ich realizację, a ponadto ze względu na ich specyfikę, są traktowane jako zadania bieżące realizowane w każdym roku. W tabeli zamieszczonej poniżej wymieniono bardziej istotne spośród nich.

Wśród zadań inwestycyjnych przeważają zadania związane z inwestycjami w układzie dróg gminnych, rozbudową systemu kanalizacji sanitarnej, zwłaszcza na terenach wiejskich, rozbudową kanalizacji deszczowej, ograniczeniem emisji spalin przez zawodowe ciepłownictwo oraz modernizacją scentralizowanych systemów ciepłowniczych, poprawą jakości wody w wodociągach i ich rozbudową.

W wyniku realizacji zadań w układzie drogowym oczekuje się następujących efektów

rzeczowych: • poprawy bezpieczeństwa ruchu, • usprawnienia przejazdu samochodów, • skrócenia czasu przejazdu, • zmniejszenia zapylenia i zanieczyszczenia powietrza, • spadku wypadkowości notowanej na drogach, • zmniejszenia zagrożenia katastrofami ekologicznymi w wyniku transportu substancji

niebezpiecznych, • ograniczenia hałasu przez poruszające się pojazdy, • wyprowadzenia ruchu pojazdów ciężarowych tranzytowych z obszarów o zabudowie

zwartej, miejskiej. W wyniku realizacji zadań związanych z poprawą gospodarki wodno-ściekowej na terenie

gminy oczekuje się, że • wzrośnie ilość gospodarstw domowych objętych kanalizacją sanitarną, • wzrośnie efektywność wykorzystania oczyszczalni ścieków, • poprawi się czystość wód gruntowych i powierzchniowych, • poprawi się jakość wody w sieci wodociągowej, • stworzy się możliwość podłączenia do sieci kanalizacyjnej nowych podmiotów

gospodarczych rozpoczynających działalność na terenach nie uzbrojonych, • udostępni się nowe tereny pod rozwój budownictwa mieszkaniowego, • rozwiąże się problem gospodarki osadami powstającymi w oczyszczalni ścieków. • w wyniku przebudowy drogi krajowej Warszawa-Białystok będącej częścią trasy

komunikacyjnej Via Baltica ograniczy się uciążliwości komunikacyjne dla mieszkańców gminy i podniesie się stan bezpieczeństwa ruchu drogowego,

W grupie zadań związanych z rozwojem ciepłownictwa oczekuje się, że: • wzrośnie ilość gospodarstw domowych podłączonych do scentralizowanego systemu

ciepłowniczego, • ograniczy się emisję pyłów i gazów w wyniku modernizacji kotłowni miejskiej, • podłączy się nowych instytucjonalnych odbiorców do sieci ciepłowniczej miejskiej

ograniczając tym samym emisję zanieczyszczeń do atmosfery z likwidowanych kotłowni, • poprzez modernizację sieci cieplnych przesyłowych i węzłów ciepłowniczych ograniczy

się straty przesyłowe i podniesie się sprawność układu ciepłowniczego, • przeprowadzi się gazyfikację gminy, co powinno pozwolić na ograniczenie niskiej emisji

z palenisk domowych. W grupie zadań związanych z ochroną powierzchni ziemi oczekuje się, że:


96

• wprowadzi się system segregacji odpadów komunalnych „u źródła” na strumień odpadów mokrych nadających się do kompostowania i system odpadów suchych poddanych odzyskowi surowców wtórnych,

• docelowo wszyscy mieszkańcy i podmioty gospodarcze zostaną objęci zorganizowanymi formami wywozu śmieci,

• nastąpi zamknięcie dotychczas funkcjonującego składowiska odpadów i jego rekultywacja,

• ograniczy się ilość powstającego kurzu w wyniku poruszania się pojazdów mechanicznych po drogach gminnych nie posiadających utwardzonej nawierzchni w postaci dywanika asfaltowego,

Realizacja zadań własnych inwestycyjnych gminy będzie się wiązała z nakładami wielkości

62 000,2 tys. zł w latach 2004-2013. Wkład własny został oceniony na 9 028,4 tys. zł (15,3%). Subwencje oczekiwane ze strony Unii Europejskiej zostały określone w wielkości 42 284,1 tys. zł. (68,2%). Ponadto ze strony budżetu państwa i innych źródeł jest oczekiwanie na wsparcie w kwocie 10 230,0 tys. zł (16,5%). Wszystkie zadania własne inwestycyjne gminy mają priorytet I i II stopnia określony według programu wojewódzkiego, a zadania nieinwestycyjne III stopień.

Nakłady inwestycyjne na zadania własne15,3%

68,2%2,3%

14,2%

Wkład własny

Budżet państwa

Inne

Dotacje oczekiwanez UE

Tabela 53 Zadania własne inwestycyjne gminy (w tys. zł)

Lp. Nazwa zadania Opis istniejącej sytuacji Oczekiwany efekt po realizacji zadania

Czas realizacji (w

latach)

Całkowity koszt projektu:

1. Budowa ul. Ogrodowej w Choroszczy

Na odcinku od ul. Szkolnej do ul. Dominikańskiej istnieje pełne uzbrojenie ulicy wraz z kanalizacją sanitarną i burzową – 140 m wymaga budowy. dł. ogólna 640 m – nawierzchni utwardzonej

Poprawa warunków bytowych i sanitarnych mieszkańcom: zmniejszenie hałasu, kurzu, poprawa estetyki ulicy

2006 150 000

2. Budowa ul. Szpitalnej w Choroszczy

Nawierzchnia żwirowa szer. 6m bez chodników. Ulica uzbrojona w kanalizację sanitarną. Dł. ogólna 300m – wymaga nawierzchni utwardzonej.

Poprawa warunków bytowych i sanitarnych mieszkańcom: zmniejszenie hałasu, kurzu, poprawa estetyki ulicy Modernizacja na dł. 300m

2005 150 000

3. Budowa ul. Zastawie II w Choroszczy

Nawierzchnia żwirowa szer. 6m. Brak kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Dł. ogólna 850m – potrzeba nawierzchni utwardzonej.

Poprawa warunków bytowych i sanitarnych mieszkańcom: zmniejszenie hałasu, kurzu, poprawa estetyki ulicy. Modernizacja na dł. 200m

2007 300 000

4. Budowa ul. Piłsudskiego w Choroszczy

Nawierzchnia żwirowa szer. 5m uzbrojona w kanalizację sanitarną. Możliwość podłączenia kanalizacji deszczowej do ul. Kościuszki. Dł. ogólna 180m – potrzeba nawierzchni utwardzonej.

Poprawa warunków bytowych i sanitarnych mieszkańcom: zmniejszenie hałasu, kurzu, poprawa estetyki ulicy Modernizacja na dł. 180m

2004 - 2006 200 000

5. Budowa ul. Długiej w Klepaczach

Długość ulicy 500m. Droga gruntowa wymaga żwirowania i nawierzchni utwardzonej.


2009 400 000

6. Budowa ul. Dolnej w Klepaczach

Droga gruntowa wymaga odwodnienia, nawierzchni żwirowej i utwardzonej.

Poprawa warunków bytowych i sanitarnych mieszkańcom: zmniejszenie hałasu, kurzu,

2007 200 000


97


Czas realizacji (w

latach)


poprawa estetyki ulicy 7. Budowa ul.

Spokojnej w Klepaczach

Droga gruntowa – wymaga żwirowania i nawierzchni utwardzonej.


2007 350 000

8. Droga Konowały – Śliwno do skrzyżowania Nr 6262

Droga częściowo żwirowa o dobrej podbudowie, konserwowana każdego roku ( dosypywanie żwiru, równiarka). Dług. Ok. 3000mb – wymaga budowy nawierzchni utwardzonej bitumicznej

Poprawa przejezdności z uwagi na duże znaczenie dla mieszkańców wsi Śliwno, Izbiszcze, Kruszewo, Kol. Konowały. Kol. Pańki. W w/w miejscowościach przewiduje się prowadzenie gospodarstw agroturystycznych. Nasilenie ruchu – 90poj. na dobę.

2012 600 000

9. Droga Klepacze – Krupniki. Nr 6266

Nawierzchnia gruntowa od km 0+000 do km 2+920 Nawierzchnia gruntowa od km 2+920 do km 3+450. Ogólna dł. 3450mb – wymaga budowy nawierzchni bitumicznej.

Poprawa przejezdności. Nasilenie ruchu – 110 poj. na dobę

2005 - 2006 1 600 000

10. Droga Szosa Warszawska Jeroniki

Nawierzchnia żwirowa. Dług. ok. 1km – wymaga budowy nawierzchni bitumicznej.

Zakwalifikowanie drogi do kategorii dróg publicznych. Poprawa przejezdności. Nasilenie ruchu – 60 poj. na dobę.

2013 200 000

11. Droga Złotoria – Złotoria Podlesie. Nr geod. 585/1

Nawierzchnia żwirowa. Dł. 2750mb – wymaga budowy nawierzchni bitumicznej.

Poprawa przejezdności. Zakwalifikowanie do kategorii dróg publicznych. Nasilenie ruchu – 40 poj. na dobę.

2008 300 000

12. Droga Złotoria – Babino ozn. Nr geod. 560/1, 1163, 584 i 127

Nawierzchnia żwirowa, w części żwirowo – żużlowa. Droga nierówna, wyboista. Dł. 3000mb – wymaga budowy nawierzchni bitumicznej.

Poprawa przejezdności. Zakwalifikowanie drogi do kategorii dróg publicznych. Nasilenie ruchu – 60 poj. na dobę.

2012 300 000

13. Droga Choroszcz – Łyski Nr 6253.

Nawierzchnia w części gruntowa, brukowa, żużlowa. Dł. 2250 mb w tym na terenie m. Choroszcz 500 mb. – wymaga nawierzchni bitumicznej. Dojazd do wysypiska.

Poprawa przejezdności. Nasilenie ruchu – 60 poj. na dobę.

2011 350 000

14. Droga Rogowo – Szosa Kruszewska Nr 6259.

Nawierzchnia żwirowa. Dł. ok. 1800 mb – potrzeba nawierzchni bitumicznej.


2010 250 000

15. Droga Kolonia Dzikie – Żółtki nr 6255

Nawierzchnia gruntowa. Dł. 3660mb – potrzeba budowy nawierzchni żwirowej.


2010 300 000

16. Droga Gajowniki – Czaplino Nr 6268

Nawierzchnia gruntowa. Dł. 3150mb – potrzeba budowy nawierzchni żwirowej.


2011 400 000

17. Droga Gajowniki – Barszczewo Nr 6265

Nawierzchnia żwirowa. Dł. 2750 mb – potrzeba budowy nawierzchni bitumicznej.


2006 300 000

18. Droga Krupniki – Choroszcz Nr 6251

Nawierzchnia żwirowa. dł. 2800 mb – potrzeba nawierzchni bitumicznej.


2007 400 000

19. Droga Kruszewo – Izbiszcze Nr 6263

Nawierzchnia brukowa od km 0+000 do km 0+270, chodnik jednostronny. Nawierzchnia żwirowa od km 0+270 do km 4+120. Nawierzchnia brukowa od km 4+120 do km 4+200 – potrzeba budowy nawierzchni bitumicznej.

Poprawa przejezdności. Przedłużenie linii autobusowej Kruszewo – Izbiszcze. Nasilenie ruchu – 70 poj. na dobę.

2004 985 000

20. Droga Konowały – Kolonia Rogowo Nr 6261

Nawierzchnia gruntowa ulepszona żwirem. Droga wymaga poszerzenia pasa drogowego. Dł. 2250 mb – remont nawierzchni żwirowej.


2013 450 000

21. Droga Szosa Warszawska - Łyski

Dł. 640 mb – potrzeba nawierzchni bitumicznej dł. 180 m.

Poprawa przejezdności. Nasilenie ruchu 120 poj. na dobę.

2008 400 000

22. Droga Starosielce – Oliszki – Ogrodniki – Barszczewo – Czaplino Nr 6270

Nawierzchnia gruntowa. dł. 5050 mb – wymaga nawierzchni żwirowej.

Poprawa przejezdności. Nasilenie ruchu 40 poj. na dobę.

2010 750 000

23. Droga Choroszcz – Zastawie – Barszczewo Nr

Nawierzchnia gruntowa ulepszona żwirem. dł. 800mb – wymaga nawierzchni bitumicznej.

Poprawa przejezdności . Nasilenie ruchu – 80 poj. na dobę.

2008 130 000


98


Czas realizacji (w

latach)


0305002 24. Budowa drogi

Porosły ul Elewatorska

Brak tego typu dorgi obecnie Usprawnienie połączeń komunikacyjnych

2006 500 000

25. Budowa nawierzchni i kanalizacji deszczowej w ul Akacjowej w Choroszczy

Brak uporządkowania odprowadzani wód opadowych

Poprawa warunków poruszania się po drodze

2004 320 000

26. Budowa ul Piłsudzkiego w Choroszczy

Brak obecnie utwardzonej nawierzchni Poprawa warunków poruszania się po drodze

2004 200 000

27. Budowa ul Ks. Pieściuka w Choroszczy


2004 121 000

28. Budowa ul Powstania Styczniowego w Choroszczy


2005 400 000

29. Budowa ul Brzozowej w Choroszczy


2008 150 000

30. Budowa ulic w osiedlu Jana Pawła II


2009 400 000

31. Budowa ul Klonowej w Choroszczy


2007 150 000

32. Budowa ul Długiej w Klepaczach


2009 400 000

33. Odbudowa obiektu melioracji wodnej „Horodnianka”

Pow. zmeliorowana obiektu – 887.00 ha w tym drenowanie – 588.00 ha zaś melioracje rowami – 299.00 ha. Kompleks ten obejmuje następujące wsie : Krupniki pow. zmeliorowana ogółem 22.41 ha, Ogrodniki – pow. zmel. – 42.31 ha, Ruszczany – pow. zmel. – 79.11 ha, Porosły – pow. zmel. – 58.75 ha, Sienkiewicze – pow. zmel. – 55.00 ha, Barszczewo – pow. zmel. – 185.11 ha, Czaplino – pow. zmel. – 5.72 ha, Czaplino Kol. – pow. zmel. – 4.27 ha, Oliszki – pow. zmel. – 56.78 ha, Rogówek –pow. zmel. – 16.86 ha, Łyski – pow. zmel. – 123.47 ha, Jeroniki – pow. zmel. – 6.86 ha, Klepacze – pow. zmel. – 19.92 ha, Choroszcz – pow. zmel. – 212.04 ha. Obiekt jest położony w dolinie rz. Horodnianka wykonany w latach 1972-74. DSTan urządzeń jest niedostateczny. Odpływy drenarskie i doprowadzalniki wody do nawodnień wymagają odbudowy.. Zły stan techniczny dróg dojazdowych do łąk ( nierówne, wyboiste, podmokłe).

Poprawa warunków gospodarowania poprzez zwiększenie retencji wodnej użytków rolnych łąk i pastwisk i związany z tym wzrost plonów. Poprawa dojazdu do poszczególnych działek.

2008 350 000

34. Odbudowa obiektu melioracji wodnej „Konowały”.

Powierzchnia zmeliorowana obiektu 428.30 ha , w tym drenowanie 71.08 h, zaś melioracje rowami 357.22 ha obejmuje następujące wsie : Konowały pow. zmel. – 85.55 ha, Kościuki pow. zmel. – 111.30 ha, Rogowo pow. zmel. – 45.53 ha, Izbiszcze pow. zmel. 156.67 ha, Majątek Rogowo pow. zmel. – 18.19 ha. Obiekt „Konowały” został wykonany w latach 1984-86 w dolinie rz. Narew, nazywany też jest polderem Konowały w związku z położeniem wysokościowym terenu w stosunku do rz. Narew. Stan obiektu jest dobry. Górna część obiektu o pow. ok. 42.00 ha jest przesuszona.

Poprawienie retencji wodnej górnej części obiektu o pow. 42.00 ha.

2008 50 000

35. Odbudowa obiektu melioracji wodnej „Czaplinianka”.

Powierzchnia zmeliorowana obiektu ogółem : 123.61 ha w tym drenowanie 38.40 ha, melioracje rowami 85.21 ha. Obszar zmeliorowany obejmuje wsie : Barszczewo pow. zmel. – 17.57 ha, Czaplino pow. zmel. – 18.19 ha, Czaplino Kol. pow. zmel. – 3.03 ha, Gajowniki pow. zmel. – 27.12 ha, Mińce pow. zmel. – 32.97 ha, Zaczerlany Kol. pow. zmel. –19.23 ha, Zaczerlany pow. zmel. – 5.50 ha. Obiekt wykonany w latach 1970-74 jest obecnie w złym

Zwiększenie retencji wodnej gleby oraz poprawienie funkcjonowania urządzeń szczegółowych tj. rowy drenarskie.

2009 70 000


99


Czas realizacji (w

latach)


stanie technicznym, wymaga budowy budowli piętrzących na rz. Czaplinianka oraz odbudowy urządzeń szczegółowy i zbieracze drenarskie.

36. Odbudowa obiektu melioracji wodnej „Lipniki”.

Powierzchnia zmeliorowana obiektu 140.00 ha melioracji rowami, całość jest zlokalizowana na terenie wsi Złotoria. Obiekt wykonany w latach 1977-78 jest położony w dolinie rz. Narew, stan techniczny urządzeń jest niedostateczny wymaga renowacji doprowadzalników wody do nawodnień podsiąkowych i remontu kapitalnego budowli piętrzących.

Poprawi się nawodnienie użytków zielonych co zwiększy ich produktywność oraz jakość uzyskanej paszy.

2010 110 000

37. Budowa kanalizacji w Barszczewie

Niekontrolowane działania w zagospodarowaniu nieczystości płynnych – zagrożenie dla środowiska

Poprawa warunków ekologicznych, ochrona środowiska naturalnego - 90 podł.

2008 810 000

38. Budowa kanalizacji w Żółtkach



2007 500 000

39. Budowa kanalizacji w następujących miejscowościach: Klepacze, Krupniki, Porosły, Kolonia Porosły, Jeroniki, Łyski (porozumienie z Białymstokiem i gminą Juchnowiec



2004 - 2007 12 499 177

40 Budowa kanalizacji w ul Wodociągowej i Niewodnickiej w Klepaczach


Poprawa warunków ekologicznych, ochrona środowiska naturalnego

2004 777 018

41. Budowa kanalizacji sanitarnej w ul Niepodległości w Choroszczy



2005 -2006 382 000

42. Budowa kanalizacji sanitarnej w ul Mickiewicza w Choroszczy



2005 -2006 500 000

43. Budowa kanalizacji sanitarnej w ul Zastawie ii i Zastawie III w Choroszczy



2005 620 000

44. Budowa kanalizacji sanitarnej w ul 3-go Maja w Choroszczy


Poprawa warunków ekologicznych, ochrona środowiska naturalnego - 250 mb i 55 przyłączy

2004 25 000

45. Budowa kanalizacji sanitarnej w ul Piastowskiej w Choroszczy



2007 300 000

46. Budowa kanalizacji sanitarnej w Osiedlu Wichrowe Wzgórza w Choroszczy



2007 175 000

47. Rozbudowa oczyszczalni ścieków w Choroszczy

Konieczność dostosowania się do zmieniających się norm ochrony wody.

Podniesienie sprawności technologicznej

2008 1 500 000


100


Czas realizacji (w

latach)


48. Budowa kalnalizacji Oliszki – Sienkiewicze



2007 900 000

49. Budowa kanalizacji w pozostałych wsiach



2008 – 2013 17 700 000

50. Rozbudowa istniejącego składowiska odpadów w Choroszczy

Istniejące składowisko nie spełnia norm i zagodnie ze przeglądem ekologicznym w 2005 roku powinno być zamknięte

Wydłuży się czas eksploatacji, poprawie ulegną warunki fitosanitarne.

2006 1 200 000

51. Harmonizacja obiektów architektonicznych z otoczeniem

Istnieje konieczność ograniczenia zachwaszczania krajobrazu przez obiekty budowlane niezgodne z miejscową tradycją.

Zachowanie krajobrazu terenu charakterystycznego dla obszaru nadnarwiańskiego

2004-2012 80 000

52. Likwidacja dzikich wysypisk śmieci

Istnieje szereg wysypisk dzikich śmieci Poprawa warunków ekologicznych gminy

2007– 2012 56 000

53. Budowa kotłowni przyjaznej środowisku o mocy 10 KW w Choroszczy

Dotychczas istniejąca kotłownia miejska jest już przestarzała technologicznie i nie spełnia nor ochrony środowiska.

Zmniejszenie emisji szkodliwych do środowiska substancji i związków. Wybudowana kotłownia będzie posiadała moc 15 MW.

2005 9 000 000

54. Opracowanie koncepcji gazyfikacji gminy.

Brak na terenie gminy dostępu do gazu ziemnego jako paliwa ekologicznego. Konieczność ochrony środowiska przyrodniczego w otulinie NPN

Eliminacja zanieczyszczeń powietrza, poprawa warunków życia mieszkańców

2004-2006 30 000

55. Uporządkowanie gospodarki śmieciami w gospodarstwach domowych

Wprowadzenie na terenie gminy zorganizowanych form gromadzenia i wywozu śmieci z gospodarstw domowych. Obecnie część gospodarstw domowych pozbywa się śmieci pozostawiając je w przygodnych miejscach zanieczyszczając w ten sposób środowisko

Poprawa czystości gminy, eliminacja zagrożeń epidemiologicznych.

2007-2012 250 000

56. Modernizacja istniejącej stacji uzdatniania wody w Rogowie

Istniejąca stacja wymaga doposażenia Poprawa jakości wody pitnej 2006 500 000

57 Modernizacja istniejącej stacji uzdatniania wody w Choroszczy

Istniejąca statcja wymaga doposażenia Poprawa jakości wody pitnej 2004 300 000

58 Budowa sieci wodociągowej wraz z przyłączami II etap w miejscowości Śliwno

Część gospodarstw domowych nie posiada zaopatrzenia w wodę z wodociągu

Dostarczenie wody do gospodarstw. Wykonanie 3006 mb sieci i 17 przyłączy o długości 661 mb

2005 150 000

59. Budowa sieci wodociągowej wraz z przyłączami w miejscowościach: Krupniki i Oliszki, kolonia Oliszki

Nie wszystkie gospodarstwa domowe posiadają podłączenie do systemu wodociągowego

Dostarczenie wody do gospodarstw. Wykonanie 3794 mb sieci i 38 przyłączy o długości 1232 mb

2004 - 2005 360 000

60 Budowa zalewu w Choroszczy

Brak zbiornika retencji małej i zapasu wody na okres suszy.

Stworzenie miejsca do wypoczynku. Poprawa warunków wodnych

2007 700 000

Tabela 54 Zadania własne nieinwestycyjne gminy.


Rok rozpoczęcia

projektu

Rok zakończenia

projektu

Całkowity koszt

projektu: 1 Ochrona przestrzeni w

planie zagospodarowania Wprowadzenie do planu zagospodarowania przestrzennego gminy zapisów określających sposoby użytkowania cennych elementów przyrodniczych i krajobrazowych (w szczególności torfowisk, drobnych zbiorników wodnych,

Harmonizacja opracowanych planów i studiów

2004 2012 wydatki bieżące


101


Rok rozpoczęcia

projektu

Rok zakończenia

projektu

Całkowity koszt

projektu: tarasów zalewowych, stref brzegowych rzek i strumieni)

2 Planowanie przestrzenne Wprowadzenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego granic obszarów udokumentowanych i potencjalnych złóż kopalin



3 Ewidencja kopalin na terenach gminy

Opracowanie perspektywicznego programu eksploatacji kopalin i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych z uwzględnieniem prognozy skutków wydobycia kopalin dla przyrody i środowiska.



3 Ochrona naturalnych terenów retencji wody

Zapewnienie ochrony naturalnych zbiorników retencyjnych, takich jak tereny podmokłe i nieuregulowane cieki wodne poprzez umieszczenie odpowiednich zapisów w planie zagospodarowania przestrzennego.



4 Inwentaryzacja zasobów biomasy pod względem ich wykorzystania jako potencjalnego źródła energii

Oszacowanie dostępnych zasobów energetycznych odnawialnych istniejących i potencjalnych

Zagospodarowanie dostępnych surowców energetycznych odnawialnych


5 Wspomaganie prowadzonej edukacji ekologicznej przez organizacje pozarządowe i grupy obywatelskie

Wspomaganie podejmowanych działań. Doskonalenie form edukacji


6 Racjonalizacja użytkowania zasobów.

Propagowanie umiarkowanego użytkowania zasobów naturalnych zgodnie z zasadami trwałego i zrównoważonego rozwoju oraz kształtowanie proekologicznych wzorców konsumpcji w gospodarstwach domowych

Doskonalenie form edukacji


7 Propagowanie działań proekologicznych.

Wspomaganie działań informacyjno-edukacyjnych, wspieranie imprez o znaczeniu lokalnym.

Doskonalenia form edukacji


8 Promocja działań proekologicznych.

Upowszechnianie informacji o podejmowanych akcjach, kampaniach i działaniach na rzecz aktywnej ochrony środowiska.

Doskonalenia form edukacji


9 Nadzór nad decyzjami ustanowienia stref ochronnych ujęć wody.

Nadzoru nad przestrzeganiem ustaleń zawartych w decyzjach dotyczących ustanowienia stref ochronnych ujęć wody

Prowadzenie nadzoru nad przestrzeganiem wydanych decyzji


10 Umieszczanie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego granic obszarów udokumentowanych i potencjalnych złóż kopalin

Ochrona istniejących zasobów. Racjonalne wykorzystanie dostępnych zasobów


11 Opracowanie programu optymalizacji wykorzystania istniejącej oczyszczalni ścieków z uwzględnieniem programu rozwoju sieci kanalizacji sanitarnej

Bardziej efektywne wykorzystanie posiadanego potencjału.

Racjonalne wykorzystanie dostępnych zasobów


12 Zrównoważony rozwój Propagowanie modelu trwałego i zrównoważonego rozwoju

Wzrost świadomości ekologicznej


13 Wspomaganie działań skierowanych do dzieci i młodzieży

Wspieranie szkolnych kół zainteresowań, konkursów ekologicznych, „ekologizacji” obiektów dydaktycznych i otoczenia szkół

Wzrost świadomości ekologicznej


14 Dokonanie inwentaryzacji i doprowadzenie do likwidacji nieczynnych i nie nadających się do eksploatacji studni wierconych i kopanych

Istnieje konieczność lokalizacji tego typu obiektów i ich naniesienia na mapy wraz z charakterystyką.

Ograniczenie skażenia wód wgłębnych


15 Zalesianie gruntów o znaczeniu marginalnym dla produkcji rolniczej

Poprawa lesistości, racjonalne wykorzystanie przestrzeni

Gospodarcze wykorzystanie terenu



102


Rok rozpoczęcia

projektu

Rok zakończenia

projektu

Całkowity koszt

projektu: 16 Zorganizowanie szkoleń

dotyczących rolnictwa ekologicznego, tworzenia grup producenckich i gospodarstw agroturystycznych.

Szkolenia takie są konieczne, aby umożliwić przekwalifikowanie się rolnikom

Utworzenie gospodarstw ekologicznych, grup producenckich i gospodarstw agroturystycznych


VIII.3.b. Zadania zewnętrzne

Nakłady na realizację zadań zewnętrznych przez podmioty gospodarcze działające na terenie gminy zostały ocenione szacunkowo. Gmina Choroszcz obecnie jest jedną z najbardziej atrakcyjnych gmin województw podlaskiego do lokowania na jej terenie przedsięwzięć gospodarczych. W najbliższych latach należy oczekiwać przyspieszenia rozwoju gospodarczego gminy i napływu na jej teren dużej ilości nowych inwestycji. Uwzględniając powyższe warunki można stwierdzić, że nakłady na ochronę środowiska naturalnego ponoszone przez podmioty gospodarcze w tych warunkach kwotowo będą wzrastać.

Wielkość nakładów własnych na zadania zewnętrzne realizowane przez podmioty działające na jej terenie, niezależne od gminy, należące do sektora publicznego i prywatnego została oszacowana na 9 972,8 tys złotych Oszacowane środki własne mogą stanowić około 43,5% ogólnej kwoty nakładów. Uzupełnieniem środków własnych przeznaczanych na ten cel są środki pozyskane na realizację projektów ze środków Unii Europejskiej w postaci dotacji i budżetu państwa. Oczekuje się, że środki pozyskane z Unii Europejskiej mogą stanowić około 37% ogólnych wydatków, czyli 8 486,9 tys złotych. Pozostałe środki mogą pochodzić z budżetu państwa i innych źródeł finansowania. Stanowić one mogą w ogólnych wydatkach 19,5%, czyli 4 477,8 tys złotych.

Nakłady inwestycyjne na zadania zewnętrzne

43,5%

19,5%

37,0%

Wkład własny

Wkład budżetu państwai inne środkiSubwencja oczekiwanaze strony UE:

Wśród podmiotów które będą realizowały zadania zewnętrzne znajduje się grupa podmiotów dużych należących do sektora publicznego, które są zaliczane do instytucji wyższej użyteczności publicznej.

W nadchodzących latach zostaną na terenie gminy zrealizowane duże inwestycje związane z przebudową układu komunikacyjnego. Obecnie przebiegająca droga krajowa nr 19, która wchodzi w skład transeuropejskiego korytarza transportowego Via Baltica zostanie poddana przebudowie na obszarze gminy przyczyniając się do wzrostu jej atrakcyjności inwestycyjnej.

Funkcjonujący szpital Wojewódzki w Choroszczy również w nadchodzących latach będzie odgrywał bardzo ważną rolę w zakresie stymulowania rozwoju gospodarczego. Nowe inwestycje realizowane na terenie gminy m.in. przez Pocztę Polską także znacząco wpłyną na ożywienie gospodarcze gminy i na wzrost ilości wydatków na ochronę środowiska naturalnego.


103

IX. Monitoring programu. IX.1. Mierniki stanu wyjściowego.

W celu zapewnienia sprawnego i systematycznego monitorowania zmian zachodzących na terenie gminy Choroszcz w zakresie parametrów opisujących środowisko naturalne wyselekcjonowano grupę mierników wpływających i odzwierciedlających te zmiany oraz ukazujących pozycję gminy na tle innych gmin miejsko-wiejskich zbliżonych wielkością i potencjałem ludzkim. Dane użyte do rankingowania poszczególnych gmin zostały zaczerpnięte z materiałów Głównego Urzędu Statystycznego. Pozwoli to na przeprowadzenie ponownej analizy sytuacji w oparciu o dane źródłowe, które będą przystawały do siebie pod względem metodologii gromadzenia i obróbki danych.

Monitorowanie zmian zachodzących w gminie i porównanie ich na tle innych gmin pozwoli na bieżącą ocenę skuteczności opracowanego programu, a zwłaszcza wpływu realizowanych zadań na stan środowiska naturalnego. Mierniki zostały opracowane na podstawie dostępnych danych statystycznych GUS za 2002 rok.

W poniższych tabelach przedstawiono gminę Choroszcz na tle 8 gmin województwa podlaskiego. Analizując uzyskany wskaźnik syntetyczny można stwierdzić, że gmina Choroszcz znalazła się na 1 miejscu, ze średnią 4,07 punktu. W wykonanej analizie ocenie poddano 28 elementów opisujących środowisko naturalne otaczające człowieka i warunki życia ludzi w nim zamieszkujących. Ocenę wykonywano w ten sposób, że im lepiej dany parametr kształtował się, tym gmina zajmowała lepsze miejsce w rankingu 8 ocenianych gmin. Przy bardzo dobrej ocenie gmina uzyskiwała 1 punkt, przy bardzo złej ocenie gmina uzyskiwała 8 punktów. Tabela 55 Klasyfikacja gmin według wskaźnika syntetycznego średniego.

Gmina Średnia liczba punktów

Miejsce

Choroszcz 4,07 1Czarna Białostocka 4,18 3Łapy 4,21 4Supraśl 4,11 2Tykocin 4,39 5Wasilków 4,46 6Zabłudów 4,71 8Dąbrowa Białostocka 4,57 7

Przy ocenie poszczególnych elementów środowiska najlepiej gmina Choroszcz uplasowała się we wskaźnikach opisujących infrastrukturę techniczną, w tym system wodociągowy i we wskaźnikach charakteryzujących parametry demograficznie mieszkańców gminy, a w szczególności pod względem odsetka ludności w wieku poprodukcyjnym i przedprodukcyjnym, a także ilości zgonów. Najniższe notowania gmina uzyskała przy ocenie zagadnień związanych z odsetkiem ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków i aktywnością gospodarczą mieszkańców.

Tabela 56 Wskaźnik syntetyczny gmin.

Gmina

Mieszkania na 1000 ludności

Izby na 1000

ludności

Wodociągi na miejscowość

w km

Wodociągi na km2

powierzchni

Kanalizacja na

miejscowość w km

Kanalizacja na km2

powierzchni Choroszcz 294,55 1192,55 4,00 0,88 0,68 0,15Czarna Białostocka 305,91 1134,32 2,12 0,43 0,58 0,12Łapy 288,90 1206,37 3,95 0,77 2,69 0,53Supraśl 287,64 1293,90 1,50 0,33 1,44 0,32Tykocin 2386,79 1142,75 1,78 0,29 0,21 0,03Wasilków 617,06 1269,78 0,29 0,06 1,08 0,21Zabłudów 1317,87 1216,51 0,45 0,08 0,16 0,03Dąbrowa Białostocka 1094,24 1131,21 0,18 0,04 0,31 0,06


104


Gmina Liczba osób na 1 miejscowość

Gęstość zaludnienia

na 1 km2

Liczba mężczyzn

na 100 kobiet

Liczba małżeństw

na 1000 ludności

Liczb zgonów na 1000 ludności

Liczb urodzeń na 1000 ludności

Choroszcz 348,8 76,8 100,4 3,98 9,95 8,52Czarna Białostocka 280,4 57,0 93,4 4,92 10,10 7,47Łapy 934,4 183,1 95,6 3,25 9,16 5,09Supraśl 289,2 64,6 96,0 4,03 7,90 7,99Tykocin 193,7 31,8 97,4 4,71 15,03 14,58Wasilków 487,8 95,9 95,5 4,02 8,53 9,35Zabłudów 195,8 33,8 101,4 4,85 11,74 8,85Dąbrowa Białostocka 251,2 49,5 98,6 5,82 9,72 10,56 Tabela 58 Wskaźnik syntetyczny gmin.

Gmina

Przyrost naturalny na

1000 ludności

% ludności w wieku

przedprodukcyjnym

% ludności w wieku

produkcyjnym

% ludności w wieku

poprodukcyjnym

Pracujący na 1000

ludności

Podmioty gospodarcze na 1000 ludności

Choroszcz -1,43 23,91 61,20 14,88 163,0 68,7Czarna Białostocka -2,63 24,20 60,28 15,52 85,4 59,6Łapy -0,73 24,41 60,46 15,13 159,4 61,2Supraśl 0,08 25,41 60,07 14,51 115,2 89,2Tykocin -3,80 24,69 55,78 19,53 47,8 41,3Wasilków 0,82 24,92 61,46 13,62 64,9 80,4Zabłudów -1,96 24,97 56,51 18,52 69,5 60,1Dąbrowa Białostocka 0,84 25,60 55,52 18,88 59,7 46,6 Tabela 59 Wskaźnik syntetyczny gmin.

Gmina

Dochody gmin na 1 mieszkańca

Wydatki gmin na 1 mieszkańca

% powierzchni lasów w powierzchni gminy

% powierzchni użytków rolnych w powierzchni gminy

Zużycie wody na mieszkańca z wodociągów w m3

% mieszkań wyposażonych w wodociąg

Choroszcz 1043,85 1042,33 17,58 59,17 25,9 86,21Czarna Białostocka 1099,795 1062,82 76,67 18,26 23,1 93,51Łapy 1306,228 1377,13 14,39 56,23 25,5 94,47Supraśl 1114,219 1141,00 70,88 18,24 12,0 92,16Tykocin 1294,643 1221,51 27,20 59,07 39,2 83,42Wasilków 1137,316 1140,95 48,37 31,27 30,8 93,19Zabłudów 1288,985 1300,15 30,67 57,71 15,0 72,43Dąbrowa Białostocka 1231,355 1219,42 15,62 74,32 19,5 86,02


105


Gmina

% mieszkań wyposażonych w kanalizację

% ludności korzystające

j z oczyszczalni

% powierzchni

prawnie chronionej

Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska na 1 osobę

Choroszcz 76,16 25,51 21,0 46,66Czarna Białostocka 86,71 64,95 72,8 333,14Łapy 89,69 68,49 19,3 187,85Supraśl 84,32 53,49 64,1 72,31Tykocin 67,23 24,30 37,8 21,41Wasilków 85,78 65,27 33,5 61,50Zabłudów 59,18 10,66 13,5 58,79Dąbrowa Białostocka 74,89 50,65 7,4 10,01

IX.2. Monitorowanie programu.

Ustawa Prawo ochrony środowiska nakłada na Burmistrza Gminy obowiązek sporządzenia co 2 lata raportu z wykonania programu ochrony środowiska i przedłożenia go radzie gminy.

„II Polityka ekologiczna państwa” zakłada, że głównym celem średniookresowym (do 2010 r.) w sprawie kontroli i monitoringu jest pełna harmonizacja procedur i zakresu działań w tej dziedzinie z zaleceniami OECD, wymogami Unii Europejskiej oraz zobowiązaniami wobec konwencji międzynarodowych. Realizacja tego celu wymaga w latach 2003 – 2006 powołania nowych struktur organizacyjnych i wdrożenia systemów obiegu informacji w dziedzinie środowiska, niezbędnych do spełnienia przez Polskę warunków uczestnictwa w Unii Europejskiej i realizacji innych zobowiązań międzynarodowych, w tym:

1. wzmocnienia etatowego służb inspekcji ochrony środowiska na szczeblu centralnym i regionalnym (2004 r.);

2. wdrożenia systemu informatycznego PRTR (uwalnianie i transfer zanieczyszczeń – 2004 r.); 3. wdrożenia systemu informatycznego SPIRS (rejestracja obiektów niebezpiecznych zgodnie z

wymaganiami dyrektywy Seveso II – 2004 r.); 4. wdrożenia systemu rejestracji substancji niebezpiecznych spełniającego wszystkie wymagania

ustawy o substancjach i preparatach chemicznych oraz ustawy o ochronie roślin uprawnych (2004 r.);

5. wzmocnienia i rozwoju działalności Krajowego Centrum BAT (2004 r.); 6. utworzenia krajowego punktu kontaktowego do spraw wdrażania programu Unii Europejskiej

Natura 2000 (2004 r.); 7. po uzyskaniu przez Polskę członkostwa w Europejskiej Agencji Środowiska – rozszerzenia

regularnej współpracy z Agencją już na zasadach odnoszących się do jej członków (2003 r.). Realizacja wymienionych w pkt 1 – 4 zadań, a zwłaszcza wdrożenie systemów

informatycznych oraz modyfikacja systemu statystyki publicznej, państwowego monitoringu środowiska i pozostałych mechanizmów nadzoru i kontroli umożliwi dokonywanie co 2 lata oceny realizacji wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz oceny realizacji programów naprawczych poszczególnych komponentów środowiska.

IX.2.a. Mierniki oceny realizacji programu Do szczególnie ważnych wskaźników stopnia realizacji „II Polityki ekologicznej państwa” należy zaliczyć:

• ocenę dotrzymania norm jakości poszczególnych komponentów środowiska, określonych wymogami prawnymi,

• stopień zmniejszenia różnicy (w %) między faktycznym zanieczyszczeniem środowiska (np. depozycją lub koncentracją poszczególnych zanieczyszczeń), a naukowo uzasadnionym zanieczyszczeniem dopuszczalnym (ładunkiem krytycznym),


106

• stopień zmniejszenia zużycia energii, surowców i materiałów na jednostkę produkcji oraz stopień zmniejszenia całkowitych przepływów materiałowych w gospodarce,

• stopień zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów i emitowanych zanieczyszczeń w przeliczeniu na jednostkę dochodu narodowego lub wielkość produkcji,

• stosunek uzyskiwanych efektów ekologicznych do ponoszonych nakładów (dla oceny programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska),

• poprawę techniczno-ekologicznych charakterystyk materiałów, urządzeń, produktów (np. zawartości ołowiu w benzynie, poziomu hałasu w czasie pracy samochodu itp.).

Poza wymienionymi głównymi wskaźnikami przy ocenie skuteczności realizacji „II Polityki ekologicznej państwa” oraz „Programu ochrony środowiska gminy Choroszcz na lata 2004 – 2012” będą stosowane wskaźniki szczegółowe stanu środowiska:

• zmniejszenia ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, poprawy jakości wód płynących, stojących i wód podziemnych, poprawy jakości wody do picia oraz spełnienia przez wszystkie te rodzaje wód wymagań jakościowych obowiązujących w Unii Europejskiej;

• poprawy jakości powietrza – zmniejszenia emisji zanieczyszczeń powietrza (zwłaszcza metali ciężkich, trwałych zanieczyszczeń organicznych, substancji zakwaszających, pyłów i lotnych związków organicznych);

• zmniejszenia uciążliwości hałasu wokół obiektów przemysłowych, hałasu ulicznego w miastach oraz hałasu wzdłuż tras komunikacyjnych;

• zmniejszenia ilości wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenia zakresu ich gospodarczego wykorzystania oraz ograniczenia zagrożeń dla środowiska ze strony odpadów niebezpiecznych;

• ograniczenia degradacji gleb, zmniejszenia powierzchni obszarów zdegradowanych na terenach poprzemysłowych, likwidacji starych składowisk odpadów, zwiększenia skali przywracania obszarów bezpośrednio lub pośrednio zdegradowanych przez działalność gospodarczą do stanu równowagi ekologicznej, ograniczenia pogarszania się jakości środowiska w jednostkach osadniczych;

• wzrostu lesistości, rozszerzenia renaturalizacji obszarów leśnych oraz wzrostu zapasu i przyrostu masy drzewnej, a także wzrostu poziomu różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych i poprawy stanu zdrowotności lasów będących pod wpływem zanieczyszczeń powietrza, wody lub gleby;

• zahamowania zaniku gatunków roślin i zwierząt oraz zaniku ich naturalnych siedlisk, a także pomyślnych reintrodukcji gatunków;

• zmniejszenia negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowania estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą;

Wskaźnikami pośrednimi stopnia realizacji Programu będą wskaźniki społeczno – ekonomiczne: • poprawy stanu zdrowia obywateli, mierzonego przy pomocy takich mierników jak

długość życia, spadek umieralności niemowląt, spadek zachorowalności, • zmniejszenia tempa przyrostu obszarów wyłączanych z rolniczego i leśnego użytkowania

dla potrzeb innych sektorów produkcji i usług materialnych; • corocznego przyrostu netto miejsc pracy w wyniku realizacji przedsięwzięć ochrony

środowiska; • spójności i efektywności działań w zakresie monitoringu i kontroli; • zakresu i efektów działań edukacyjnych oraz stopnia udziału społeczeństwa

w procesach decyzyjnych; • opracowywania i realizacji przez grupy i organizacje pozarządowe projektów

na rzecz ochrony środowiska.

IX.2b. Ocena stopnia realizacji programu Bezpośrednim wskaźnikiem zaawansowania realizacji zadań będzie wysokość ponoszonych

nakładów finansowych oraz uzyskiwane efekty rzeczowe. Uzyskiwane efekty rzeczowe, zweryfikowane przez ocenę stanu jakości i dotrzymywania

norm komponentów środowiska, dokonaną w ramach systemu monitoringu, ilustrować będą


107

zaawansowanie realizacji programu w skali rocznej i umożliwiać dokonywanie niezbędnych korekt na bieżąco.


108

Literatura wybrana. 1. Asenizacja terenów wiejskich; przewodnik metodyczny, przekład z języka francuskiego

Wyd."PLUM", Kraków 1994 2. Atlas stanu czystości jezior Polski w badanych latach 1984-1988, praca zbiorowa, PIOŚ

Warszawa, 1992 3. Boruszko D., Dąbrowski W., Magrel L.: Bilans ścieków i osadów ściekowych

w oczyszczalniach ścieków województwa podlaskiego, Fundacja Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych, Białystok, 2000

4. Boruszko D., Dąbrowski W., Magrel L.: Woda, ścieki i odpady w małych miejscowościach województwa podlaskiego, Fundacja Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych, Białystok, 2001

5. Chronione gatunki roślin i zwierząt w polskich parkach narodowych, oprac. Cz. Okołów, KZPN-BPN, Warszawa-Białowieża 1998

6. Dostosowanie polskiego prawa i regulacji ekologicznych do rozwiązań unii europejskiej, praca zbiorowa pod redakcją B. Fiedora:, Wrocław-Białystok, 1999-2000

7. Dylikowa A., Geografia Polski -krainy geograficzne, PZWS, Warszawa, 1973 8. Górniak A., Klimat województwa podlaskiego, IMGW, Białystok, 2000 9. Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu białostockiego. WIOŚ Białystok. 2000 10. Informacja o stanie środowiska na obszarze województwa podlaskiego w 2001 roku,

PIOŚ WIOŚ Białystok, 2002 11. Jagielak J., Biernacka M., Grabowski D., Henschke J., Zmiany sytuacji radiologicznej

środowiska Polski w okresie 10 lat po awarii w Czarnobylu, PIOŚ, Warszawa, 1996 12. Kodeks dobrej praktyki rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo

Środowiska, Warszawa, 2002 13. Kołożyn-Krajewska D., Sikora T.: Koncepcja i system zapewnienia bezpieczeństwa

zdrowotnego żywności, SiTSpoż Warszawa, 1999 14. Kondracki J., Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa 1998 15. Leśnictwo 2001, GUS, Warszawa, 2001 16. Monografia zbiornika wodnego Siemianówka, praca zbiorowa pod kierunkiem

J. Sokołowskiego, WZMiUW, Białystok, 1999 17. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska województwa podlaskiego, KWPSP w Białymstoku,

2002 18. Natura 2000 - europejska sieć ekologiczna, Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów

Naturalnych i Leśnictwa, Warszawa, 1999 19. Nowe zobowiązania podmiotów gospodarczych wynikające z wejścia w życie nowych ustaw

ekologicznych - materiały konferencyjne, Białystok, listopad 2001, Suwałki, marzec 2002 20. Ocena stanu czystości zbiornika Siemianówka, Wydział Monitoringu Środowiska

WIOŚ w Białymstoku, 2001 21. Ocena wstępna jakości powietrza na terenie województwa podlaskiego,

PIOŚ WIOŚ Białystok, PIS WSSE Białystok, 2001 22. Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim, US w Białymstoku, Białystok

2002 23. Planowanie i wdrażanie polityki ochrony środowiska - poradnik, praca zbiorowa, Warszawa,

2001 24. Podstawowe problemy środowiska w Polsce. Raport wskaźnikowy, Biblioteka Monitoringu

Środowiska, Warszawa, 2001 25. Polskie studium różnorodności biologicznej, red. R. Andrzejewski i A.Weigle,

NFOŚ, Warszawa, 1993 26. Poradnik - Metody badania i rozpoznawania wpływu na środowisko gruntowo-wodne

składowisk odpadów stałych, Ministerstwo Środowiska, Warszawa,2000 27. Program rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, Urząd Marszałkowski województwa

podlaskiego, Białystok 2002 28. Przegląd realizacji przez Polskę konwencji międzynarodowych i porozumień wielostronnych i

dwustronnych w zakresie ochrony środowiska - materiał dla komisji sejmowej, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, kwiecień 2002


109

29. Przestrzeń ekologiczna dla Polski i Europy, praca zbiorowa, Instytut na Rzecz Ekorozwoju, Warszawa, 1997

30. Rejestry uwalniania i transferu zanieczyszczeń (PRTR) jako instrument realizacji polityki ekologicznej, praca zbiorowa pod redakcją J. Jędrośki, Wrocław, 2001

31. Rocznik Statystyczny - Leśnictwo 2001, GUS, Warszawa, 32. Rocznik Statystyczny - Ochrona Środowiska 1991, GUS, Warszawa, 33. Rocznik Statystyczny - Ochrona Środowiska 1992, GUS, Warszawa, 34. Rocznik Statystyczny - Ochrona Środowiska 2000, GUS, Warszawa, 35. Rocznik Statystyczny - Ochrona Środowiska 2001, GUS, Warszawa, 36. Rocznik Statystyczny - Ochrona Środowiska 2001, GUS, Warszawa, 37. Rocznik Statystyczny - Ochrona Środowiska 2002, GUS, Warszawa, 38. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2001, GUS, Warszawa, 39. Rocznik Statystyczny Województw 2001, GUS, Warszawa, 40. Rocznik Statystyczny Województw 2002, GUS, Warszawa, 41. Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego 2001, GUS, Warszawa, 42. Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego 2002, GUS, Warszawa, 43. Sektorowy program operacyjny ochrona środowiska i gospodarka wodna - tekst wstępny,

Ministerstwo Środowiska, Warszawa, czerwiec 2002 44. Stan czystości wód powierzchniowych obszaru Zielonych Płuc Polski, praca zbiorowa:, WIOŚ

Białystok, 1998 45. Stan środowiska województwa podlaskiego w 1999 roku, Biblioteka Monitoringu

Środowiska, Białystok, 2000 46. Stan środowiska województwa podlaskiego, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Białystok,

1999 47. Stan uszkodzenia lasów w Polsce w 2000 roku na podstawie badań monitoringowych,

Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 2001 48. Stan zdrowotny lasów Polski w 2000 roku, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa,

2001 49. Stan zdrowotny lasów w Polsce w 2001 r. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa.

2002 50. Sterowanie ekorozwojem t. I i II, praca zbiorowa por redakcją B. Poskrobko, Białystok, 1998 51. Strategia rozwoju obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca Polski - zapis tezowy, praca

zbiorowa pod kierunkiem E. Wysockiej, Białystok-Gdańsk-Olsztyn-Toruń-Warszawa, 1999 52. Strategia rozwoju województwa podlaskiego do roku 2010, Zarząd województwa

podlaskiego, Białystok, 2000 53. Strategia rozwoju województwa podlaskiego. I. Diagnoza stanu istniejącego,

Zarząd Województwa Podlaskiego, Białystok, 1999 54. Wiatr I.: Inżynieria ekologiczna, Warszawa-Lublin, 1995 55. Wskaźniki ekorozwoju, praca zbiorowa pod redakcją T. Borysa, Białystok, 1999 56. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii na szczeblu lokalnym - poradnik,

praca zbiorowa pod redakcją G. Wiśniewskiego:, Suwałki, 1999 57. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym

i lokalnym - projekt, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, lipiec 2002 58. Zalesianie terenów porolnych, praca zbiorowa pod redakcją A. Gorzelaka:, Warszawa, 1999 59. Zanieczyszczenie środowiska hałasem w świetle badań WIOŚ w 1995 roku, praca zbiorowa,

PIOŚ Warszawa, 1996 60. Zbiór przepisów i procedur dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobami

zawierającymi azbest, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2001 61. Zestawienie parametrów chemicznych w opadach i depozycji jonów do podłoża dla Stacji

Bazowej Wigry w okresie wielolecia 1996-2001 (wersja elektroniczna), WPN, Krzywe, 2002 62. Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego. Stacja Bazowa Puszcza Borecka,

Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 1997 63. Źródła i zasady finansowania inwestycji w ochronie środowiska w Polsce - informator,

praca zbiorowa, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok, 2001

Program Ochrony Środowiska MiG Choroszczchoroszcz.pl/files/program_os.pdf · Ogół...

Documents

Transcript of Program Ochrony Środowiska MiG Choroszczchoroszcz.pl/files/program_os.pdf · Ogół...