NARODOWOŚCI ZAMIESZKUJĄCE CHOROSZCZ I OKOLICE

NARODOWOŚCI NARODOWOŚCI ZAMIESZKUJĄCE ZAMIESZKUJĄCE

CHOROSZCZ I CHOROSZCZ I OKOLICEOKOLICE

Magdalena Laskowska Magdalena Laskowska

1 D LO1 D LO

Spis TreściSpis Treści NARODOWOŚCI ZAMIESZKUJĄCE CHOROSZCZNARODOWOŚCI ZAMIESZKUJĄCE CHOROSZCZ ZBÓR EWANGELICKO – AUGSBURSKIZBÓR EWANGELICKO – AUGSBURSKI CMENTARZ EWANGELICKICMENTARZ EWANGELICKI CENTRUM OSADNICTWA ŻYDOWSKIEGOCENTRUM OSADNICTWA ŻYDOWSKIEGO CMENTARZ ŻYDOWSKICMENTARZ ŻYDOWSKI SYNAGOGA – TYKOCINSYNAGOGA – TYKOCIN KOŚCIÓŁ RZYMSKOKATOLICKIKOŚCIÓŁ RZYMSKOKATOLICKI CERKIEW W CHOROSZCZYCERKIEW W CHOROSZCZY


CHOROSZCZCHOROSZCZ Skład narodowościowy i wyznaniowy mieszkańców Choroszczy w Skład narodowościowy i wyznaniowy mieszkańców Choroszczy w okresie międzywojennym był konsekwencją długiej historii okresie międzywojennym był konsekwencją długiej historii miasteczka. Osada Chworoszcza leżąca na pograniczu polsko – miasteczka. Osada Chworoszcza leżąca na pograniczu polsko – litewskim była zamieszkana przez liczne narodowości. W XV w. litewskim była zamieszkana przez liczne narodowości. W XV w. wielcy książęta litewscy prowadzili szeroką akcję kolonizacyjną wielcy książęta litewscy prowadzili szeroką akcję kolonizacyjną puszcz granicznych, w związku z tym osada została nadana puszcz granicznych, w związku z tym osada została nadana Piotrowi z Gumowa i od tej chwili zaczął się jej intensywny Piotrowi z Gumowa i od tej chwili zaczął się jej intensywny rozwój. Spowodował on napływ nowych osadników z Mazowsza i rozwój. Spowodował on napływ nowych osadników z Mazowsza i Rusi. Pierwsi, to w dużej mierze poddani króla polskiego, Polacy Rusi. Pierwsi, to w dużej mierze poddani króla polskiego, Polacy wyznający religię rzymskokatolicką oraz Żydzi wyznania wyznający religię rzymskokatolicką oraz Żydzi wyznania mojżeszowego, drudzy to przeważnie prawosławni Rusini i mojżeszowego, drudzy to przeważnie prawosławni Rusini i Białorusini. Zgodnie z „Lustracją dymów w ziemskich dobrach, Białorusini. Zgodnie z „Lustracją dymów w ziemskich dobrach, stołecznych, ekonomicznych i duchownych” w 1789 r. Choroszcz stołecznych, ekonomicznych i duchownych” w 1789 r. Choroszcz liczyła ogółem 419 mieszkańców, z czego 322 było liczyła ogółem 419 mieszkańców, z czego 322 było chrześcijanami, zaś 97 wyznawało judaizm. Struktura chrześcijanami, zaś 97 wyznawało judaizm. Struktura narodowościowa i wyznaniowa choroszczan zmieniła się w narodowościowa i wyznaniowa choroszczan zmieniła się w połowie XIX w, co wiąże się z powstaniem w miasteczku fabryki połowie XIX w, co wiąże się z powstaniem w miasteczku fabryki włókienniczej. Jej właściciel Moes, zainteresowany szybkim włókienniczej. Jej właściciel Moes, zainteresowany szybkim rozwojem zakładu, sprowadził do osady wykwalifikowanych rozwojem zakładu, sprowadził do osady wykwalifikowanych robotników niemieckich. robotników niemieckich.


CHOROSZCZCHOROSZCZ W ten sposób w Choroszczy pojawili się Niemcy, którzy byli W ten sposób w Choroszczy pojawili się Niemcy, którzy byli wyznawcami kościoła ewangelicko – augsburskiego. W 1886 wyznawcami kościoła ewangelicko – augsburskiego. W 1886 r. miasteczko zamieszkiwało 1512 osób, w tym 765 Żydów i r. miasteczko zamieszkiwało 1512 osób, w tym 765 Żydów i 200 Niemców. Po I wojnie światowej znacznie wzrosła liczba 200 Niemców. Po I wojnie światowej znacznie wzrosła liczba mieszkańców miasteczka. Według pierwszego mieszkańców miasteczka. Według pierwszego powszechnego spisu ludności Polski z 30 września 1921 r. powszechnego spisu ludności Polski z 30 września 1921 r. wynosiła ona 2405 osób. Jeśli chodzi o narodowość, z którą wynosiła ona 2405 osób. Jeśli chodzi o narodowość, z którą utożsamiali się choroszczanie to 1679 osób deklarowało utożsamiali się choroszczanie to 1679 osób deklarowało narodowość polską, 390 osób – żydowską, 44 osoby określiły narodowość polską, 390 osób – żydowską, 44 osoby określiły się jako Niemcy, 4 czuły się Białorusinami, ponadto było 12 się jako Niemcy, 4 czuły się Białorusinami, ponadto było 12 Rosjan i 1 Łotysz. W porównaniu do poprzedniego okresu Rosjan i 1 Łotysz. W porównaniu do poprzedniego okresu uderza zmniejszenie się liczby Niemców, co należy wiązać uderza zmniejszenie się liczby Niemców, co należy wiązać przede wszystkim z tym, że w 1915 r. Rosjanie znaczną przede wszystkim z tym, że w 1915 r. Rosjanie znaczną część niemieckich pracowników fabryki wywieźli do część niemieckich pracowników fabryki wywieźli do Witebska. Przed zbliżającym się frontem uciekali również Witebska. Przed zbliżającym się frontem uciekali również wyznający prawosławie Białorusini.wyznający prawosławie Białorusini.

ZBÓR EWANGELICKO – ZBÓR EWANGELICKO – AUGSBURSKIAUGSBURSKI

Zbór ewangelicki został zbudowany przez Moesów na Zbór ewangelicki został zbudowany przez Moesów na potrzeby niemieckich pracowników fabryki - potrzeby niemieckich pracowników fabryki - wyznawców luteranizmu pod koniec XIX wieku. wyznawców luteranizmu pod koniec XIX wieku. Pierwsza świątynia była drewnianym budynkiem o Pierwsza świątynia była drewnianym budynkiem o bardzo skromnym charakterze. Została zbudowana w bardzo skromnym charakterze. Została zbudowana w osadzie przyfabrycznej na obecnym placu Brodowicza. osadzie przyfabrycznej na obecnym placu Brodowicza. W 1912 roku drewnianą kirchę poddano rozbiórce, a w W 1912 roku drewnianą kirchę poddano rozbiórce, a w jej miejsce wzniesiono nowy murowany budynek jej miejsce wzniesiono nowy murowany budynek nawiązujący do architektury gotyku. Zbór w nawiązujący do architektury gotyku. Zbór w Choroszczy był filią parafii ewangelicko – augsburskiej Choroszczy był filią parafii ewangelicko – augsburskiej pod wezwaniem św. Jana w Białymstoku. W latach pod wezwaniem św. Jana w Białymstoku. W latach 1930 – 1939 oraz 1944 - 1947 budynek świątyni 1930 – 1939 oraz 1944 - 1947 budynek świątyni wykorzystywany był na potrzeby kościoła katolickiego. wykorzystywany był na potrzeby kościoła katolickiego. Ostatecznie w latach 1962 – 1963 kircha została Ostatecznie w latach 1962 – 1963 kircha została rozebrana. Obecnie na placu Brodowicza stoi krzyż rozebrana. Obecnie na placu Brodowicza stoi krzyż upamiętniający dawną świątynię ewangelicką.upamiętniający dawną świątynię ewangelicką.

KirchaKircha

CMENTARZ CMENTARZ EWANGELICKIEWANGELICKI

Cmentarz luterański mieścił się przy drodze z Cmentarz luterański mieścił się przy drodze z Choroszczy do Ruszczan niedaleko terenów Choroszczy do Ruszczan niedaleko terenów fabrycznych i osiedla przyfabrycznego, w którym fabrycznych i osiedla przyfabrycznego, w którym mieszkali Niemcy wyznawcy protestantyzmu. mieszkali Niemcy wyznawcy protestantyzmu. Funkcje grzebalne pełnił w okresie istnienia w Funkcje grzebalne pełnił w okresie istnienia w Choroszczy parafii ewangelicko – augsburskiej. Choroszczy parafii ewangelicko – augsburskiej. Założono go na planie nieregularnego Założono go na planie nieregularnego czworoboku. Teren nekropolii otaczają krzewy czworoboku. Teren nekropolii otaczają krzewy bzów, tworząc wrażenie naturalnego ogrodzenia. bzów, tworząc wrażenie naturalnego ogrodzenia. Aktualnie nie zachowały się na cmentarzu żadne Aktualnie nie zachowały się na cmentarzu żadne nagrobki, a o jego przeszłości świadczy ustawiony nagrobki, a o jego przeszłości świadczy ustawiony tam krzyż oraz pamiątkowa tabliczka. tam krzyż oraz pamiątkowa tabliczka.

Cmentarz EwangelickiCmentarz Ewangelicki

CENTRUM OSADNICTWA CENTRUM OSADNICTWA ŻYDOWSKIEGOŻYDOWSKIEGO

Główne skupisko domów i placów żydowskich znajdowało się Główne skupisko domów i placów żydowskich znajdowało się na Rynku i jego najbliższej okolic (ulice: Dominikańska, na Rynku i jego najbliższej okolic (ulice: Dominikańska, Lipowa, Piaskowa, Mickiewicza, Branickiego). Północno – Lipowa, Piaskowa, Mickiewicza, Branickiego). Północno – zachodnia strona Rynku i część ul. Branickiego były jakby zachodnia strona Rynku i część ul. Branickiego były jakby dwoma ramionami czworoboku dzielnicy żydowskiej. Na dwoma ramionami czworoboku dzielnicy żydowskiej. Na zapleczu, położonych przy nich domów do 1942 r. znajdował zapleczu, położonych przy nich domów do 1942 r. znajdował się tzw. ,, Szulhof ” (dzielnica wokół synagogi). Tu też się tzw. ,, Szulhof ” (dzielnica wokół synagogi). Tu też usytuowane były dwie bożnice, dom kahalny, przyszkółek, usytuowane były dwie bożnice, dom kahalny, przyszkółek, mieszkanie rabina oraz łaźnia. Po pierwszej XVI – wiecznej mieszkanie rabina oraz łaźnia. Po pierwszej XVI – wiecznej bożnicy pozostał na ,, Szulhofie ” starannie utrzymany przez bożnicy pozostał na ,, Szulhofie ” starannie utrzymany przez ponad 250 lat plac tzw. ,, Hamakon Ha Kodesz ” (hebr. święte ponad 250 lat plac tzw. ,, Hamakon Ha Kodesz ” (hebr. święte miejsce), mieszczący się między bożnicami do 1945 r. Bożnica miejsce), mieszczący się między bożnicami do 1945 r. Bożnica usytuowana była frontem do kościoła dominikańskiego. Miała usytuowana była frontem do kościoła dominikańskiego. Miała kształt kwadratu, a ściany wykonano z drewna kostkowego. kształt kwadratu, a ściany wykonano z drewna kostkowego. Między wysoko wyciętymi oknami była przerwa, gdyż mieścił Między wysoko wyciętymi oknami była przerwa, gdyż mieścił się tam ,, Aron Ha Kodesz ” - święty ołtarz. To wszystko się tam ,, Aron Ha Kodesz ” - święty ołtarz. To wszystko przykryte było prawie płaskim, krytym gontem dachem. przykryte było prawie płaskim, krytym gontem dachem. Przybudówkę do wejścia umieszczono bardziej z tyłu, zaś samo Przybudówkę do wejścia umieszczono bardziej z tyłu, zaś samo wejście leżało z jej boku, nie posiadało ono schodków, były one wejście leżało z jej boku, nie posiadało ono schodków, były one zastąpione kamieniem. zastąpione kamieniem.


Synagogi nie obito z zewnątrz deskami ze względów Synagogi nie obito z zewnątrz deskami ze względów estetycznych. Obok znajdowała się szkółka żydowska estetycznych. Obok znajdowała się szkółka żydowska podobnie budowana, z tym, że kryta dranicami. podobnie budowana, z tym, że kryta dranicami. Choroscy Żydzi to przede wszystkim handlarze, Choroscy Żydzi to przede wszystkim handlarze, sklepikarze, drobni rzemieślnicy, kilku z nich sklepikarze, drobni rzemieślnicy, kilku z nich pracowało w szpitalu. Wszystkie sklepy żydowskie, pracowało w szpitalu. Wszystkie sklepy żydowskie, sprzedające towary różnego asortymentu, mieściły się sprzedające towary różnego asortymentu, mieściły się przy Rynku. Tam też w budynku naprzeciw plebanii przy Rynku. Tam też w budynku naprzeciw plebanii znajdowała się apteka - prowadzona przez rodzinę znajdowała się apteka - prowadzona przez rodzinę Lichtensztajnów . W okresie międzywojennym Lichtensztajnów . W okresie międzywojennym właściciel apteki Jakub Lichtensztajn pełnił funkcję właściciel apteki Jakub Lichtensztajn pełnił funkcję burmistrza Choroszczy i komendanta miejscowej straży burmistrza Choroszczy i komendanta miejscowej straży pożarnej. Obecnie w miasteczku nie ma śladu po pożarnej. Obecnie w miasteczku nie ma śladu po bożnicy żydowskiej, zachowały się tylko niektóre domy bożnicy żydowskiej, zachowały się tylko niektóre domy między innymi budynek byłej apteki. między innymi budynek byłej apteki.

CMENTARZ ŻYDOWSKICMENTARZ ŻYDOWSKI Od 1807 roku istniał w Choroszczy drugi cmentarz Od 1807 roku istniał w Choroszczy drugi cmentarz

żydowski, który funkcje grzebalne pełnił do 1942 roku. żydowski, który funkcje grzebalne pełnił do 1942 roku. Znajdował się on przy trakcie do Łysek w odległości 1 km Znajdował się on przy trakcie do Łysek w odległości 1 km od miasteczka. Cmentarz założony na planie od miasteczka. Cmentarz założony na planie nieregularnego prostokąta podzielony był na dwie części. nieregularnego prostokąta podzielony był na dwie części. Dominowała luźna, rzędowa lokacja mogił z Dominowała luźna, rzędowa lokacja mogił z charakterystycznymi macewami ze zlepieńca i granitu. charakterystycznymi macewami ze zlepieńca i granitu. Nagrobki zdobiły: skromne epitafia, szczątkowa Nagrobki zdobiły: skromne epitafia, szczątkowa ornamentyka kwiatu, złamanych świec, złożonych dłoni. ornamentyka kwiatu, złamanych świec, złożonych dłoni. Cmentarz mimo zniszczenia zachował się do dnia Cmentarz mimo zniszczenia zachował się do dnia dzisiejszego. Z miejscem tym wiążą się bardzo uroczyste dzisiejszego. Z miejscem tym wiążą się bardzo uroczyste pogrzeby. Jeden z nich miał miejsce w 1925 bądź 1926 pogrzeby. Jeden z nich miał miejsce w 1925 bądź 1926 roku, kiedy to w jednym z białostockich szpitali zmarł rabin roku, kiedy to w jednym z białostockich szpitali zmarł rabin Jankiel Bildsztejn. W celu oddania hołdu zmarłemu i Jankiel Bildsztejn. W celu oddania hołdu zmarłemu i podziękowaniu mu za jego pracę na rzecz kahału podziękowaniu mu za jego pracę na rzecz kahału choroszczańskiego, zwłoki rabina niesiono z Białegostoku choroszczańskiego, zwłoki rabina niesiono z Białegostoku na cmentarz w Choroszczy. W bardzo uroczystym na cmentarz w Choroszczy. W bardzo uroczystym pogrzebie wzięła udział ludność żydowska i chrześcijańska pogrzebie wzięła udział ludność żydowska i chrześcijańska zamieszkująca miasteczko i okolice. zamieszkująca miasteczko i okolice.

CMENTARZ ŻYDOWSKICMENTARZ ŻYDOWSKI

Synagoga - TykocinSynagoga - Tykocin W samym centrum synagoga z 1642 r., jedna z W samym centrum synagoga z 1642 r., jedna z

najstarszych i największych w Polscenajstarszych i największych w Polsce. Tykocin musiał Tykocin musiał mieć okazałą bożnicę - tutejszy kahał (gmina żydowska) mieć okazałą bożnicę - tutejszy kahał (gmina żydowska) był po krakowskim drugi co do znaczenia w całym był po krakowskim drugi co do znaczenia w całym kraju. Synagoga jest masywna, murowana, na planie kraju. Synagoga jest masywna, murowana, na planie czworoboku, z wysokim dachem z czerwonej dachówki i czworoboku, z wysokim dachem z czerwonej dachówki i okrągłą wieżą w narożniku. Z trzech stron niskie okrągłą wieżą w narożniku. Z trzech stron niskie przybudówki - niegdyś sklepiki, bejt midrasze (domy przybudówki - niegdyś sklepiki, bejt midrasze (domy nauki), babińce, gdzie modliły się kobiety, i przedsionki. nauki), babińce, gdzie modliły się kobiety, i przedsionki. Przed wojną w Tykocinie było ponad 2 tys. Żydów Przed wojną w Tykocinie było ponad 2 tys. Żydów (połowa ludności). Zajmowali całe "śródmieście" - mieli (połowa ludności). Zajmowali całe "śródmieście" - mieli apteki i sklepy. Miasto słynęło z wyrobu tałesów - apteki i sklepy. Miasto słynęło z wyrobu tałesów - modlitewnych szali. Katoliccy chłopi mieszkali na modlitewnych szali. Katoliccy chłopi mieszkali na obrzeżach, uprawiali pola. Żyli w zgodzie obrzeżach, uprawiali pola. Żyli w zgodzie

Synagoga - TykocinSynagoga - Tykocin

KOŚCIÓŁ RZYMSKO -KOŚCIÓŁ RZYMSKO -KATOLICKIKATOLICKI

Pierwsze wzmianki o istniejącej w Choroszczy parafii Pierwsze wzmianki o istniejącej w Choroszczy parafii rzymskokatolickiej z drewnianym kościołem pochodzą z 22 rzymskokatolickiej z drewnianym kościołem pochodzą z 22 października 1459 roku. W 1510 roku Aleksander Chodkiewicz, października 1459 roku. W 1510 roku Aleksander Chodkiewicz, marszałek Wielkiego Księstwa Litewskiego przekazał miasteczko marszałek Wielkiego Księstwa Litewskiego przekazał miasteczko Choroszcz wraz z kościołem bazylianom z Supraśla, wkrótce Choroszcz wraz z kościołem bazylianom z Supraśla, wkrótce ponownie je odzyskał w zamian za trzy wsie: Choprostków, Klewin ponownie je odzyskał w zamian za trzy wsie: Choprostków, Klewin i Baciuty. Przejście Choroszczy w ręce rodziny Paców było bardzo i Baciuty. Przejście Choroszczy w ręce rodziny Paców było bardzo korzystne dla parafii katolickiej. Stefan i Marcjanna Pacowie korzystne dla parafii katolickiej. Stefan i Marcjanna Pacowie wznieśli nowy kościół, zaś ich syn wojewoda trocki, Mikołaj Stefan wznieśli nowy kościół, zaś ich syn wojewoda trocki, Mikołaj Stefan Pac, herbu Gozdawa ufundował w 1654 roku drewniany klasztor i Pac, herbu Gozdawa ufundował w 1654 roku drewniany klasztor i powierzył prowadzenie parafii ojcom dominikanom. Rozpoczął się powierzył prowadzenie parafii ojcom dominikanom. Rozpoczął się wówczas wszechstronny rozwój parafii. W Choroszczy powstało wówczas wszechstronny rozwój parafii. W Choroszczy powstało słynne sanktuarium Matki Bożej oraz szkoła, której absolwenci słynne sanktuarium Matki Bożej oraz szkoła, której absolwenci mogli kontynuować naukę w Akademii Krakowskiej. W roku 1673 mogli kontynuować naukę w Akademii Krakowskiej. W roku 1673 Mikołaj Stefan Pac, wyniesiony wcześniej przez króla Zygmunta Mikołaj Stefan Pac, wyniesiony wcześniej przez króla Zygmunta Augusta na stolicę biskupią w Wilnie, sprowadził osobiście z Augusta na stolicę biskupią w Wilnie, sprowadził osobiście z Rzymu do choroskiej świątyni starożytne relikwie świętych Rzymu do choroskiej świątyni starożytne relikwie świętych męczenników: Wita, Aleksandry, Walerii i Wiktorii. Aktualnie są męczenników: Wita, Aleksandry, Walerii i Wiktorii. Aktualnie są one umieszczone w relikwiarzu z krzyżem, który wisi w nawie one umieszczone w relikwiarzu z krzyżem, który wisi w nawie głównej kościoła po przeciwnej stronie ambony. głównej kościoła po przeciwnej stronie ambony.

KOŚCIÓŁ RZYMSKO - KOŚCIÓŁ RZYMSKO - KATOLICKIKATOLICKI

W 1683 roku straszny pożar zniszczył miasteczko i świątynię. Rok 1707 W 1683 roku straszny pożar zniszczył miasteczko i świątynię. Rok 1707 okazał się mało łaskawy dla odbudowanego kościoła, gdyż spłonął on po okazał się mało łaskawy dla odbudowanego kościoła, gdyż spłonął on po raz drugi. W 1756 roku Jan Klemens Branicki, hetman wielki koronny raz drugi. W 1756 roku Jan Klemens Branicki, hetman wielki koronny wzniósł murowany klasztor i kościół. Budowle zostały poświęcone w 1770 wzniósł murowany klasztor i kościół. Budowle zostały poświęcone w 1770 roku. Kościół posiadał jedną nawę, która była zwieńczona sklepieniem roku. Kościół posiadał jedną nawę, która była zwieńczona sklepieniem kolebkowym. Zakrystia i kruchta zachodnia miały sklepienie krzyżowe. kolebkowym. Zakrystia i kruchta zachodnia miały sklepienie krzyżowe. Od frontu kościoła usytuowano kwadratową wieżę. Wnętrze świątyni i Od frontu kościoła usytuowano kwadratową wieżę. Wnętrze świątyni i refektarz klasztorny były bogato zdobione i utrzymane w stylu refektarz klasztorny były bogato zdobione i utrzymane w stylu rokokowym. W 1780 roku pojawiła się wzmianka o istniejącym w rokokowym. W 1780 roku pojawiła się wzmianka o istniejącym w Choroszczy unikalnym relikwiarzu trumiennym św. Kandyda, którego Choroszczy unikalnym relikwiarzu trumiennym św. Kandyda, którego szczątki zostały wydobyte z katakumb Santa Agnese w Rzymie. Z szczątki zostały wydobyte z katakumb Santa Agnese w Rzymie. Z relikwiami świętego, który ma uniesioną w górę dłoń, wiąże się relikwiami świętego, który ma uniesioną w górę dłoń, wiąże się niesamowita przepowiednia. Mówi ona, że gdy palec wskazujący dotknie niesamowita przepowiednia. Mówi ona, że gdy palec wskazujący dotknie wieka trumny, nastąpi koniec świata. W 1832 roku dominikanie w ramach wieka trumny, nastąpi koniec świata. W 1832 roku dominikanie w ramach represji po powstaniu listopadowym zostali przez rząd carski wysiedleni represji po powstaniu listopadowym zostali przez rząd carski wysiedleni do Różanegostoku, a parafia przeszła pod zarząd księży diecezjalnych. do Różanegostoku, a parafia przeszła pod zarząd księży diecezjalnych. Podczas działań I wojny światowej kościół został uszkodzony. W czasie Podczas działań I wojny światowej kościół został uszkodzony. W czasie odbudowy poszerzono świątynię, dobudowując dwie boczne nawy, co w odbudowy poszerzono świątynię, dobudowując dwie boczne nawy, co w zasadniczy sposób zmieniło całą bryłę. W październiku 1938 roku z zasadniczy sposób zmieniło całą bryłę. W październiku 1938 roku z nieustalonych przyczyn spłonęło prawie całe wnętrze kościoła i dach. W nieustalonych przyczyn spłonęło prawie całe wnętrze kościoła i dach. W roku 1944 wojska niemieckie wysadziły wieżę, która zniszczyła sklepienie roku 1944 wojska niemieckie wysadziły wieżę, która zniszczyła sklepienie świątyni. Kościół odbudowano w latach 1945 – 1947,a na wieży świątyni. Kościół odbudowano w latach 1945 – 1947,a na wieży zainstalowano 4 dzwony o imionach: Jan, Franciszek, Dominik i zainstalowano 4 dzwony o imionach: Jan, Franciszek, Dominik i Stanisław. Aktualnie, pięknie odnowiony kościół pw. św. Jana Chrzciciela Stanisław. Aktualnie, pięknie odnowiony kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Szczepana Męczennika, stanowi wizytówkę miasteczka. i św. Szczepana Męczennika, stanowi wizytówkę miasteczka.

KOŚCIÓŁ RZYMSKO - KOŚCIÓŁ RZYMSKO - KATOLICKIKATOLICKI

CERKIEW W CERKIEW W CHOROSZCZYCHOROSZCZY

Początki istnienia świątyni prawosławnej w naszej miejscowości są związane z Początki istnienia świątyni prawosławnej w naszej miejscowości są związane z rodziną Chodkiewiczów. Choroszcz w końcu XV wieku została nadana Iwanowi rodziną Chodkiewiczów. Choroszcz w końcu XV wieku została nadana Iwanowi Chodkiewiczowi, bojarowi z Kijowszczyzny. Jego spadkobierca - syn Chodkiewiczowi, bojarowi z Kijowszczyzny. Jego spadkobierca - syn Aleksander przekazał ją w uposażenie prawosławnemu monastyrowi z Aleksander przekazał ją w uposażenie prawosławnemu monastyrowi z Supraśla. Mnisi wznieśli tu w 1507 roku cerkiew, a opieką duszpasterską Supraśla. Mnisi wznieśli tu w 1507 roku cerkiew, a opieką duszpasterską otaczali prawosławnych mieszkańców Choroszczy i okolic. W 1609 roku, gdy otaczali prawosławnych mieszkańców Choroszczy i okolic. W 1609 roku, gdy klasztor zmuszony był przyjąć unię, Choroszcz stała się samodzielną parafią klasztor zmuszony był przyjąć unię, Choroszcz stała się samodzielną parafią unicką. W końcu XVIII wieku parafia (Choroszcz i dwie wsie) liczyła 288 unicką. W końcu XVIII wieku parafia (Choroszcz i dwie wsie) liczyła 288 wiernych z 428 chrześcijan zamieszkujących miasteczko. W XIX wieku wiernych z 428 chrześcijan zamieszkujących miasteczko. W XIX wieku miejscowa cerkiew była w bardzo złym stanie. Członkowie konsystorza zapisali miejscowa cerkiew była w bardzo złym stanie. Członkowie konsystorza zapisali między innymi: „...odbicia tynku, w niektórych miejscach powstały otwory między innymi: „...odbicia tynku, w niektórych miejscach powstały otwory prześwitujące na zewnątrz i tylko związanie ścian żelaznymi sforzeniami prześwitujące na zewnątrz i tylko związanie ścian żelaznymi sforzeniami podtrzymuje cerkiew od ostatecznego zawalenia...”. W 2 połowie XIX wieku podtrzymuje cerkiew od ostatecznego zawalenia...”. W 2 połowie XIX wieku parafianie postanowili wznieść z własnych składek i licznych ofiarodawców parafianie postanowili wznieść z własnych składek i licznych ofiarodawców nową świątynię. W miejsce starej, drewnianej wybudowano murowaną cerkiew nową świątynię. W miejsce starej, drewnianej wybudowano murowaną cerkiew w stylu neobizantyjskim. Wykonano ją według typowego projektu na planie w stylu neobizantyjskim. Wykonano ją według typowego projektu na planie greckiego krzyża, z niewielkim przesunięciem w kierunku zachodnim. (ołtarz greckiego krzyża, z niewielkim przesunięciem w kierunku zachodnim. (ołtarz poprzedniej cerkwi upamiętnia do dziś metalowy krzyż) Na przecięciu krzyża poprzedniej cerkwi upamiętnia do dziś metalowy krzyż) Na przecięciu krzyża znajduje się niewielka kopuła z pięcioma wieżyczkami i krzyżami. Nad znajduje się niewielka kopuła z pięcioma wieżyczkami i krzyżami. Nad wejściem do cerkwi mieści się trzykondygnacyjna dzwonnica u dołu wejściem do cerkwi mieści się trzykondygnacyjna dzwonnica u dołu czworoboczna, a na górze ośmiokątna - zwieńczona hełmem z krzyżem. czworoboczna, a na górze ośmiokątna - zwieńczona hełmem z krzyżem. Wnętrze cerkwi zdobi ciekawy ikonostas. W królewskich wrotach znajdują się Wnętrze cerkwi zdobi ciekawy ikonostas. W królewskich wrotach znajdują się cztery ikony przedstawiające ewangelistów, piąta ukazuje Zwiastowanie. Z cztery ikony przedstawiające ewangelistów, piąta ukazuje Zwiastowanie. Z lewej strony, za diakońskimi wrotami jest ikona przedstawiająca księcia lewej strony, za diakońskimi wrotami jest ikona przedstawiająca księcia Aleksandra Newskiego, a nad królewskimi wrotami - ikona Matki Boskiej Aleksandra Newskiego, a nad królewskimi wrotami - ikona Matki Boskiej Poczajewskiej Poczajewskiej


Po I wojnie światowej, w niepodległej Polsce prawosławni zastali Po I wojnie światowej, w niepodległej Polsce prawosławni zastali nowe warunki państwowe i w oparciu o nie rozpoczęli odbudowę nowe warunki państwowe i w oparciu o nie rozpoczęli odbudowę życia duchowego. Zmiana granic spowodowała utworzenie nowych życia duchowego. Zmiana granic spowodowała utworzenie nowych diecezji. Choroszczańska parafia prawosławna otrzymała od władz diecezji. Choroszczańska parafia prawosławna otrzymała od władz państwowych status parafii etatowej i należała do diecezji państwowych status parafii etatowej i należała do diecezji grodzieńsko-nowogrodzkiej Metropolii Warszawskiej. Z 1925 roku grodzieńsko-nowogrodzkiej Metropolii Warszawskiej. Z 1925 roku pochodzi sprawozdanie cerkiewne zawierające dane o ilości wiernych pochodzi sprawozdanie cerkiewne zawierające dane o ilości wiernych parafii w Choroszczy. W samym miasteczku w 38 gospodarstwach parafii w Choroszczy. W samym miasteczku w 38 gospodarstwach zamieszkiwało 161 wiernych. W 1937 roku dzięki inicjatywie i zamieszkiwało 161 wiernych. W 1937 roku dzięki inicjatywie i staraniom proboszcza, przywieziono z Poczajewa na Ukrainie staraniom proboszcza, przywieziono z Poczajewa na Ukrainie (miejsca wielkiego kultu prawosławnych) do Choroszczy kopię (miejsca wielkiego kultu prawosławnych) do Choroszczy kopię cudownej ikony Matki Boskiej Poczajewskiej. 7 sierpnia, Święto Matki cudownej ikony Matki Boskiej Poczajewskiej. 7 sierpnia, Święto Matki Boskiej Poczajewskiej jest drugim świętem parafialnym obok święta Boskiej Poczajewskiej jest drugim świętem parafialnym obok święta Matki Boskiej Opiekuńczej, które wierni obchodzą 14 października. II Matki Boskiej Opiekuńczej, które wierni obchodzą 14 października. II wojna światowa i okupacje: sowiecka i niemiecka odcisnęły swoje wojna światowa i okupacje: sowiecka i niemiecka odcisnęły swoje tragiczne piętno na życiu mieszkańców Choroszczy. Wywózki ludności tragiczne piętno na życiu mieszkańców Choroszczy. Wywózki ludności na wschód, na roboty do Niemiec, aresztowania, eksterminacja na wschód, na roboty do Niemiec, aresztowania, eksterminacja ludności, to tragizm ostatniej wojny. Prawosławnych, którzy ludności, to tragizm ostatniej wojny. Prawosławnych, którzy zamieszkiwali tu od niepamiętnych czasów, zastraszano i zmuszano zamieszkiwali tu od niepamiętnych czasów, zastraszano i zmuszano do wyjazdu. Nocą, w drzwi domów, wtykano prawosławnym “listy-do wyjazdu. Nocą, w drzwi domów, wtykano prawosławnym “listy-ultimatum” - wyjazd lub śmierć. Opornym składano noce “wizyty”. ultimatum” - wyjazd lub śmierć. Opornym składano noce “wizyty”.


Jednak mimo wielu niekorzystnych, czy wręcz tragicznych Jednak mimo wielu niekorzystnych, czy wręcz tragicznych wydarzeń prawosławni przetrwali i są obecni w Choroszczy wydarzeń prawosławni przetrwali i są obecni w Choroszczy do dziś. Obecnie i mogą oni swobodnie wyznawać swoją do dziś. Obecnie i mogą oni swobodnie wyznawać swoją religię. Wierni uczestniczą w niedzielnych nabożeństwach i religię. Wierni uczestniczą w niedzielnych nabożeństwach i świętach. Na plebani prowadzone są lekcje religii. Tu świętach. Na plebani prowadzone są lekcje religii. Tu również odbywają śpiewy parafialnego chóru. Kilkakrotnie również odbywają śpiewy parafialnego chóru. Kilkakrotnie odwiedził tutejszą parafię i wiernych ordynariusz diecezji odwiedził tutejszą parafię i wiernych ordynariusz diecezji białostocko - gdańskiej arcybiskup Sawa, udzielając jej białostocko - gdańskiej arcybiskup Sawa, udzielając jej swego błogosławieństwa. Nabożeństwa, ze względu na swego błogosławieństwa. Nabożeństwa, ze względu na małą ilość wiernych odbywają się jeden raz w tygodniu w małą ilość wiernych odbywają się jeden raz w tygodniu w każdą niedzielę o godzinie 9.00. W roku 2007 parafia każdą niedzielę o godzinie 9.00. W roku 2007 parafia prawosławna będzie obchodziła 500-lecie swego istnienia i prawosławna będzie obchodziła 500-lecie swego istnienia i działalności, jednocześnie będą to obchody 500-lecia działalności, jednocześnie będą to obchody 500-lecia nadania Choroszczy praw miejskich. nadania Choroszczy praw miejskich.

NARODOWOŚCI ZAMIESZKUJĄCE CHOROSZCZ I OKOLICE

Documents

Transcript of NARODOWOŚCI ZAMIESZKUJĄCE CHOROSZCZ I OKOLICE