Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu

322[12]/T,SP/MENiS/2005. .

PROGRAM NAUCZANIA

TECHNIK MASAŻYSTA 322[12]

Zatwierdzam

Minister Edukacji Narodowej i Sportu

Warszawa 2005

Autorzy: mgr Ewa Łoś

mgr Jadwiga Szaniawska-Chydzińska

mgr Teresa Wawrzyczek

mgr Adam Zborowski

Recenzenci: dr hab. Aleksander Kubinyi

dr n. med. Robert Latosiewicz

Opracowanie redakcyjne: mgr Małgorzata Cencelewicz

mgr Kazimiera Tarłowska

2

Spis treści I. Plany nauczania……………………………………………………... 4

II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych...................... 6

1. Anatomia i fizjologia……………………………………………. 6

2. Zdrowie publiczne……………………………………………… 15

3. Wybrane zagadnienia kliniczne………………………………. 21

4. Wybrane zagadnienia z fizjoterapii…………………………… 32

5. Podstawy psychologii………………………………………….. 41

6. Teoria masażu………………………………………………….. 48

7. Pracownia masażu…………………………………………….. 55

8. Zajęcia praktyczne……………………………………………... 65

9. Podstawy prawa i ekonomiki………………………………….. 72

10. Praktyka zawodowa……………………………………………. 78

3

I. PLANY NAUCZANIA PLAN NAUCZANIA Dwuletnia szkoła policealna Zawód: technik masażysta 322[12]

Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie

Dla młodzieży Dla dorosłych

Liczba godzin tygodniowo w semestrze

Liczba godzin

tygodniowo w dwuletnim

okresie nauczania

Liczba godzin tygodniowo w dwuletnim

okresie nauczania

Semestry I-IV

Lp. Przedmiot nauczania

Semestry I – IV Forma

stacjonarna 1. Anatomia i fizjologia 8 4 2 2 8 6 2. Zdrowie publiczne 2 1 - - 1,5 1 3. Wybrane zagadnienia

kliniczne 2 3 3 4 6 4

4. Wybrane zagadnienia z fizjoterapii

2 3 2 2 4,5 3,5

5. Podstawy psychologii 3 4 - - 3,5 2,5 6. Teoria masażu 2 2 2 2 4 3 7. Pracownia masażu 6 8 6 6 13 10 8. Zajęcia praktyczne - - 8 8 8 6 9. Podstawy prawa i ekonomiki - - 2 1 1,5 1

Razem godzin zajęć edukacyjnych 25 25 25 25 50 37

Praktyka zawodowa w IV semestrze – 2 tygodnie

4

PLAN NAUCZANIA Czteroletnie technikum dla niewidomych i słabo widzących Zawód: technik masażysta 322[12]

Podbudowa programowa: gimnazjum

Dla młodzieży

Liczba godzin tygodniowo w czteroletnim okresie

nauczania Lp.

Przedmioty nauczania

Klasy I -IV

1. Anatomia i fizjologia 8 2. Zdrowie publiczne 1,5 3. Wybrane zagadnienia kliniczne 6 4. Wybrane zagadnienia z fizjoterapii 4,5 5. Podstawy psychologii 3,5 6. Teoria masażu 4 7. Pracownia masażu 13 8. Zajęcia praktyczne 8 9. Podstawy prawa i ekonomiki 1,5

Razem 50 Praktyka zawodowa w IV klasie – 2 tygodnie po 6 godzin dziennie. Ze względu na specyfikę kształcenia osób niewidomych i słabo widzących plan nauczania przedstawiony jest w formie zblokowanej. Proponowany plan nauczania dla szkoły policealnej może być wskazówką do opracowania szczegółowego planu nauczania dla technikum.

5

II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH

ANATOMIA I FIZJOLOGIA

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: − posłużyć się podstawowymi pojęciami z zakresu anatomii i fizjologii, − scharakteryzować budowę komórek i zachodzące w nich procesy

fizjologiczne, − określić rodzaje i funkcje tkanek, − scharakteryzować postawę ciała człowieka, − określić różnice w budowie ciała zależne od typu konstytucjonalnego,

płci i wieku, − określić położenie układów i narządów w odniesieniu do okolic, linii,

osi i płaszczyzn ciała, − scharakteryzować budowę i fizjologię układu narządu ruchu, − scharakteryzować budowę i funkcje skóry, − scharakteryzować budowę i fizjologię układu nerwowego, − scharakteryzować budowę i fizjologię układu krążenia, − przedstawić schemat unaczynienia tętniczego, żylnego

i limfatycznego, − określić skład oraz rolę krwi i limfy, − scharakteryzować budowę i fizjologię układu oddechowego, − scharakteryzować budowę i fizjologię układu pokarmowego, − scharakteryzować budowę i fizjologię układu moczowego, − scharakteryzować funkcję nerek, − scharakteryzować budowę i fizjologię układu płciowego, − scharakteryzować budowę i czynność wydzielniczą gruczołów

dokrewnych, − scharakteryzować budowę i fizjologię narządów zmysłów. Materiał nauczania 1. Wiadomości wstępne Podstawowa terminologia z zakresu anatomii i fizjologii człowieka. Ogólna budowa ciała człowieka. Prawa fizjologiczne organizmu człowieka. Istota procesów fizjologicznych.

6

2. Komórki i tkanki Budowa i funkcje komórki. Podział tkanek. Budowa i funkcje tkanki nabłonkowej, łącznej i mięśniowej. Ćwiczenia: • Obserwowanie budowy komórek i tkanek pod mikroskopem lub na

rysunkach wypukłych, wykazywanie różnic w ich budowie. 3. Postawa ciała człowieka Typy konstytucjonalne budowy ciała. Okolice i linie ciała. Osie i płaszczyzny ciała. Kierunki i położenia w przestrzeni. Określenie postawy prawidłowej. Zmiany postawy ciała w rozwoju osobniczym. Topografia układów i narządów wewnętrznych. Ćwiczenia: • Określanie okolic i linii ciała na modelach anatomicznych człowieka. • Wyznaczanie osi i płaszczyzn na modelach. • Obserwowanie różnic w budowie ciała człowieka, zależnych od typów

konstytucjonalnych, płci i wieku.

4. Układ narządu ruchu Budowa i funkcje szkieletu człowieka. Typy i funkcje kości. Połączenia kości. Budowa i rodzaje stawów. Rola torebek stawowych i więzadeł. Podział kośćca. Kości kręgosłupa – połączenia. Budowa i rola jądra miażdżystego. Kości i stawy: klatki piersiowej, obręczy kończyny górnej i części wolnej, obręczy i części wolnej kończyny dolnej. Kości czaszki – rodzaje, połączenia. Budowa, kształt i właściwości mięśni szkieletowych. Mechanika mięśni. Lokalizacja i czynności mięśni: głowy, szyi, grzbietu, klatki piersiowej, brzucha, kończyny górnej i kończyny dolnej. Ćwiczenia: • Charakteryzowanie budowy tkanki kostnej. • Określanie właściwości fizycznych i składu chemicznego kości. • Rozróżnianie kształtów i rodzajów kości na modelach. • Wskazywanie połączeń kości pełnych i jamowych oraz rodzajów

stawów na modelach. • Wskazywanie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa na modelach

i charakteryzowanie różnic w budowie klatki piersiowej. • Wskazywanie elementów kośćca na modelach. • Rozpoznawanie mięśni i ich umocowania na modelach oraz

określanie ich funkcji ruchowej.

7

• Określanie ruchomości kręgosłupa, klatki piersiowej, kończyn górnych i dolnych.

5. Skóra Budowa skóry. Twory nabłonkowe skóry. Budowa i funkcje gruczołów potowych i łojowych oraz włosów i paznokci. 6. Układ nerwowy Budowa i funkcje układu nerwowego. Podział układu nerwowego – topograficzny i czynnościowy. Budowa i funkcje tkanki nerwowej. Budowa i rodzaje nerwów – różnice morfologiczne i czynnościowe. Przewodzenie impulsów. Transmitery pobudzające i hamujące. Łuk odruchowy. Synapsy. Budowa i podział funkcjonalny receptorów. Czucie eksteroceptywne. Czucie proprioceptywne. Czucie interoceptywne. Ośrodkowy układ nerwowy. Budowa rdzenia kręgowego i jego funkcja. Budowa i podział mózgowia. Lokalizacja jąder czuciowych i ruchowych. Twór siatkowaty. Charakterystyka i rozmieszczenie ośrodków w korze mózgowej i móżdżku. Drogi ruchowe, czuciowe, kojarzeniowe –znaczenie funkcjonalne. Komory mózgu i kanał rdzeniowy. Krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego. Rola tkanki glejowej. Opony mózgowo- rdzeniowe. Obwodowy układ nerwowy. Topografia unerwienia obwodowego. Nerwy rdzeniowe. Sploty nerwowe. Nerwy czaszkowe – podział i funkcje. Budowa i funkcje autonomicznego układu nerwowego. Ośrodki i zwoje nerwowe – podział i lokalizacja. Zakres unerwienia. Ćwiczenia: • Rozróżnianie kształtów komórek nerwowych. • Obserwowanie budowy synapsy i receptorów na tablicach

i rysunkach wypukłych. • Przedstawianie budowy zewnętrznej i w przekroju poprzecznym

rdzenia kręgowego, nerwów rdzeniowych. • Analizowanie topografii unerwienia obwodowego somatycznego

i autonomicznego przedstawionego w atlasie anatomicznym, na rysunkach wypukłych oraz w programach komputerowych.

7. Układ krążenia Budowa i funkcje układu krążenia – duży krwiobieg, mały krwiobieg, układ wrotny. Budowa i rodzaje naczyń krwionośnych. Budowa i praca serca. Unaczynienie i unerwienie serca. Budowa i funkcje układu chłonnego. Topografia naczyń chłonnych. Lokalizacja i budowa węzłów chłonnych. Budowa narządów paralimfatycznych – śledziona, migdałki, szpik kostny. Proces wytwarzania limfocytów. Funkcje, właściwości fizyczne i chemiczne krwi. Elementy morfotyczne krwi. Osocze. Proces

8

krzepnięcia krwi. Układ krwiotwórczy. Układ grup krwi. Układ Rh. Tętno, ciśnienie tętnicze krwi. Regulacje krążenia krwi. Ćwiczenia: • Charakteryzowanie budowy serca i wskazywanie poszczególnych

jego części na modelach. • Analizowanie topografii naczyń krwionośnych i chłonnych

przedstawionych na modelach, w atlasie anatomicznym i na tablicach wypukłych oraz w programach komputerowych.

• Dokonywanie pomiaru tętna. • Dokonywanie pomiaru tętniczego ciśnienia krwi . 8. Układ oddechowy Topografia dróg oddechowych. Budowa i funkcje dróg oddechowych. Budowa i rola płuc. Opłucna i jej znaczenie. Proces oddychania zewnętrznego i wewnętrznego. Wentylacja płuc. Pojemność płuc – rodzaje. Wymiana gazowa. Transport gazów. Regulacja oddychania. Podstawowa przemiana materii. Czynniki wpływające na zwiększenie podstawowej przemiany materii. Ćwiczenia: • Charakteryzowanie topografii układu oddechowego przedstawionego

na modelach, tablicach wypukłych i w atlasie anatomicznym oraz w programach komputerowych.

• Wykonywanie pomiarów objętości klatki piersiowej w fazie wdechu i po wydechu.

• Wykonywanie pomiarów pojemności życiowej płuc. 9. Układ pokarmowy Topografia i funkcje układu pokarmowego. Podział odcinkowy układu pokarmowego. Budowa i funkcje jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelit oraz wątroby i trzustki. Rola otrzewnej. Kontrola ilości przyjmowanych pokarmów. Trawienie pokarmów – rola śliny, soku żołądkowego, trzustkowego, żółci i soku jelitowego. Hormony żołądkowo - jelitowe, przekaźniki chemiczne – kontrola wydzielania soków trawiennych. Proces wchłaniania i wydalania. Ćwiczenia: • Charakteryzowanie budowy układu pokarmowego. • Wskazywanie poszczególnych elementów układu pokarmowego na

modelach, tablicach wypukłych, w atlasie anatomicznym i w programach komputerowych.

9

10. Metabolizm Przemiana materii. Przemiana białek, węglowodanów, tłuszczów, wody i soli mineralnych. Znaczenie witamin. Przemiana energii – metody jej pomiaru. Bilans cieplny. Regulacja temperatury ciała. 11. Układ moczowy Topografia i rola układu moczowego. Budowa makroskopowa i mikroskopowa nerek. Powstawanie i skład moczu. Mechanizmy regulujące gospodarkę wodną i elektrolitową. Resorpcja i sekrecja kanalikowa. Wpływ hormonów i enzymów na czynności nerek. Budowa i funkcje: moczowodu, pęcherza moczowego, cewki moczowej. Proces wydalania moczu. Ćwiczenia: • Wyjaśnianie budowy i rozpoznawanie narządów układu moczowego

na modelach, tablicach, rysunkach wypukłych, w atlasie anatomicznym oraz w programach komputerowych.

12. Układ płciowy Rola układu płciowego. Budowa i funkcje męskich narządów płciowych – wewnętrznych i zewnętrznych. Hormony płciowe męskie. Narządy płciowe żeńskie wewnętrzne – topografia i budowa. Hormony płciowe żeńskie. Cykl owulacyjny. Budowa i funkcje narządów płciowych żeńskich zewnętrznych. Budowa sutka. Zapłodnienie. Ciąża. Poród. Połóg i laktacja. Ćwiczenia: • Charakteryzowanie budowy narządów płciowych męskich i żeńskich. • Określanie umiejscowienia i wyjaśnianie budowy narządów płciowych

żeńskich i męskich przedstawionych na modelach, tablicach, rysunkach wypukłych, w atlasie anatomicznym oraz w programach komputerowych.

13. Układ wewnątrzwydzielniczy Rodzaje i lokalizacja gruczołów dokrewnych. Budowa i funkcje wydzielnicze gruczołów dokrewnych. Rodzaje hormonów i ich wpływ na funkcjonowanie organizmu człowieka. Kontrola i regulacja równowagi homeostatycznej ustroju. 14. Narządy zmysłów Rola narządów zmysłów. Budowa gałki ocznej. Układ optyczny oka. Akomodacja oka. Konwergencja oczu. Czynność siatkówki. Pole widzenia. Przewodzenie impulsów do ośrodka wzroku. Kontrola ruchów

10

gałki ocznej. Budowa i funkcje: powiek, spojówek, dróg i gruczołu łzowego. Budowa i funkcja narządu słuchu. Rezonans fal akustycznych. Odbiór impulsów słuchowych – drogi przewodzenia do kory mózgowej. Budowa i funkcje błędnika. Drogi przewodzenia impulsów z błędnika. Zmysł powonienia. Lokalizacja komórek węchowych. Nici węchowe i drogi przewodzenia impulsów węchowych. Zmysł smaku. Budowa i rozmieszczenie kubków smakowych w błonie śluzowej języka. Środki dydaktyczne Model szkieletu człowieka. Model człowieka do ćwiczeń z zakresu anatomii. Preparaty mikroskopowe. Zdjęcia radiologiczne. Modele i tablice anatomiczne. Rysunki narządów i układów anatomicznych na druku wypukłym. Atlasy i albumy anatomiczne. Filmy dydaktyczne. Foliogramy. Programy komputerowe z zakresu anatomii i fizjologii. Uwagi o realizacji Program nauczania przedmiotu obejmuje treści z zakresu budowy i funkcjonowania organizmu człowieka. Celem jego realizacji jest wyposażenie uczniów w usystematyzowaną wiedzę o budowie ludzkiego ciała, mechanizmach jego funkcjonowania, wzajemnych powiązaniach i zależnościach między poszczególnymi układami i narządami. Pozwoli to na zrozumienie zjawisk zachodzących w organizmie w czasie i po wykonaniu masażu, ułatwi i ukierunkuje obserwację reakcji pacjenta. Pozwoli również na modyfikację metod i technik pracy oraz dostosowanie ich do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta. Wiedza z zakresu anatomii i fizjologii człowieka jest niezbędna do realizacji przedmiotów: Wybrane zagadnienia kliniczne, Wybrane zagadnienia z fizykoterapii, Teoria masażu, Pracownia masażu, Zajęcia praktyczne i Praktyka zawodowa. Program przedmiotu powinien być realizowany systematycznie w ciągu czterech semestrów. Należy tak zaplanować pracę, aby większość zagadnień zrealizować przed rozpoczęciem zajęć praktycznych. Szczególną uwagę należy zwrócić na treści dotyczące układu narządu ruchu.

Zajęcia powinny odbywać się w pracowni przedmiotowej wyposażonej w środki dydaktyczne dostosowane do potrzeb wszystkich uczniów.

11

Przed przystąpieniem do realizacji programu należy dokonać analizy treści nauczania, dobrać metody nauczania oraz przygotować pomoce dydaktycznych i zaplanować pracę. Zapoznanie uczniów z celami kształcenia zapewni aktywny ich udział w procesie nauczania.

W procesie dydaktycznym proponuje się stosowanie następujących metod nauczania: − wykład informacyjny, − wykład problemowy, − wykład konwersatoryjny, − pokaz z objaśnieniem, − dyskusja dydaktyczna, − ćwiczenia przedmiotowe.

Treści programowe, metody nauczania i pomoce dydaktyczne należy dostosować do możliwości percepcyjnych uczniów z zaburzeniami widzenia.

W czasie ćwiczeń nauczyciel powinien pracować indywidualnie z każdym niewidomym uczniem. Podczas zajęć z miologii nauczyciel wskazuje uczniowi miejsca umocowania mięśni i wyznacza kierunek przebiegu włókien mięśniowych. Ćwiczenia z zakresu czynności mięśni proponuje się demonstrować bezpośrednio na uczniach.

Podczas realizacji treści programowych dotyczących skóry i tkanki podskórnej nauczyciel szczególną uwagę powinien zwrócić na różnice w jej budowie. Różnice te można określić podczas badania palpacyjnego określonych okolic ciała (grzbiet nosa, pięta, policzki).

Omawiając budowę narządów wewnętrznych nauczyciel powinien wskazywać ich położenie w odniesieniu do powierzchni ciała tak, aby niewidomy uczeń wiedział, na jakim narządzie pośrednio układa ręce. Wskazane jest korzystanie z modeli anatomicznych człowieka umożliwiających wyjmowanie określonych narządów. Narządy powinny być zbliżone wielkością i kształtem do naturalnych, z możliwością ich otworzenia i poznania wnętrza. Taki sposób realizacji programu wymaga od uczniów jednoczesnego zaangażowania słuchu, dotyku i wyobraźni przestrzennej.

Dla uczniów niewidomych proponuje się wprowadzenie ćwiczeń modelowania w plastelinie, poznanych przez nich narządów. Ułatwi to porównanie ich wyobrażeń z rzeczywistym kształtem i wielkością poszczególnych organów.

Podczas realizacji programu przedmiotu proponuje się prowadzenie kilku ćwiczeń podsumowujących nabytą wiedzę. Charakteryzując na przykład kończynę górną należy podać topografię i funkcję określonych mięśni, wskazać przebieg nerwów, naczyń krwionośnych.

12

Realizując program przedmiotu anatomia i fizjologia powinno się zwracać uwagę nie tylko na opanowanie umiejętności, lecz także na kształtowanie postaw i rozwijanie zainteresowań uczniów. Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych.

Orientacyjna liczba godzin Lp.

Działy tematyczne Zajęcia

teoretyczne

Ćwiczenia

Ogółem

1. Wiadomości wstępne 6 - 6 2. Komórki i tkanki 6 4 10 3. Postawa ciała

człowieka 4 6 10

4. Układ narządu ruchu 50 68 118 5. Skóra 6 - 6 6. Układ nerwowy 50 18 68 7. Układ krążenia 6 6 12 8. Układ oddechowy 6 6 12 9. Układ pokarmowy 4 6 10

10. Metabolizm 4 - 4 11. Układ moczowy 4 4 8 12. Układ płciowy 4 2 6 13. Układ

wewnątrzwydzielniczy 4 - 4

14. Narządy zmysłów 6 4 10 Razem 160 124 284

Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do planu nauczania dla szkoły policealnej. Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel przedmiotu może wprowadzić pewne zmiany mające na celu dostosowanie programu do specyfiki i wymagań danej szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie na podstawie ustalonych kryteriów. Systematyczne

13

ocenianie dostarczy nauczycielowi informacji o osiągnięciach uczniów i umożliwi skuteczne kierowanie procesem kształcenia. Oceny osiągnięć uczniów można dokonywać na podstawie: − sprawdzianów ustnych, − sprawdzianów pisemnych, − testów dydaktycznych oraz obserwacji czynności i zaangażowania

uczniów podczas ćwiczeń. Podczas oceniania należy zwracać uwagę na merytoryczną jakość

wypowiedzi, posługiwanie się poprawną terminologią, poprawność wykonania ćwiczeń. Ocena osiągnięć szkolnych powinna aktywizować i mobilizować do pracy zarówno ucznia jak i nauczyciela. Dokonując oceny wiedzy uczniów nauczyciel szczególną uwagę powinien zwrócić na umiejętności: − charakteryzowania budowy różnego rodzaju komórek i tkanek oraz

określania ich funkcji w organizmie, − charakteryzowania budowy i fizjologii układów i narządów, − określania prawidłowej postawy ciała człowieka i położenia

poszczególnych części ciała, narządów i układów, − określania składu i roli płynów tkankowych, − wyjaśniania wpływu hormonów na funkcjonowanie organizmu, − charakteryzowania czynności narządów zmysłów.

Ocena końcowa powinna być wynikiem ocen uzyskanych na wszystkich etapach sprawdzania osiągnięć uczniów. Oceny należy dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen. Literatura Gołąb B.K.: Podstawy anatomii człowieka. PZWL, Warszawa 2005 Gołąb B.K.: Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego. PZWL, Warszawa 2004 Krechowiecki A., Czerwiński F.: Zarys anatomii człowieka. PZWL, Warszawa 1997 Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka. PZWL, Warszawa 2003 Sokołowska - Pituchowa J.: Anatomia człowieka. PZWL, Warszawa 2003 Traczyk Wł. Z.: Fizjologia człowieka w zarysie. PZWL, Warszawa 2002 Traczyk Wł. Z.: Słownik fizjologii człowieka. PZWL, Warszawa 2000 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

14

ZDROWIE PUBLICZNE

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: − posłużyć się terminologią z zakresu zdrowia publicznego, − określić działania wchodzące w zakres zdrowia publicznego, − scharakteryzować czynniki wpływające na stan zdrowia jednostki

i zbiorowości, − określić przyczyny powstawania i drogi szerzenia się chorób, − scharakteryzować drobnoustroje chorobotwórcze, − określić rolę drobnoustrojów w organizmie człowieka, − scharakteryzować mechanizmy odpornościowe i ich znaczenia dla

zdrowia i życia człowieka, − określić wpływ środowiska naturalnego, zamieszkania, nauki i pracy

na zdrowie człowieka, − zapobiec negatywnemu wpływowi czynników środowiskowych

na funkcjonowanie organizmu człowieka, − zapromować zdrowy styl życia wśród pacjentów i współpracowników, − scharakteryzować cele, zadania i kierunki działań profilaktycznych, − wdrożyć działania profilaktyczne eliminujące czynniki ryzyka choroby, − wdrożyć edukację zdrowotną w zakresie zachowań prozdrowotnych, − scharakteryzować sytuację zdrowotną populacji polskiej, − scharakteryzować cele i zadania polityki zdrowotnej państwa. Materiał nauczania 1. Problematyka zdrowia publicznego Zakres i cel przedmiotu. Podstawowe pojęcia: zdrowie, zdrowie jednostki i zbiorowości, warunki zdrowotne, zachowania zdrowotne, zdrowy styl życia, potrzeby zdrowotne, problemy zdrowotne, choroba, ochrona zdrowia, opieka zdrowotna, promocja zdrowia, kultura zdrowotna, opieka medyczna, medycyna zapobiegawcza, medycyna środowiskowa, zdrowie publiczne. Czynniki wpływające na kształtowanie stanu zdrowia jednostki i zbiorowości. Źródła i drogi szerzenia się chorób. 2. Drobnoustroje chorobotwórcze Podstawowe pojęcia: chorobotwórczość, zakażenie, rezerwuar zarazków, źródło i droga zakażenia, epidemia, endemia, pandemia, okres zaraźliwości, nosicielstwo.

15

Podział drobnoustrojów wywołujących choroby zakaźne u ludzi. Charakterystyka bakterii, wirusów, riketsji, grzybów, pasożytów. Odporność organizmu, rodzaje odporności. Uodpornianie czynne –szczepionki swoiste i nieswoiste. Uodpornianie bierne – surowice odpornościowe. Wpływ czynników fizykochemicznych na właściwości biologiczne drobnoustrojów – dezynfekcja, sterylizacja. Aseptyka, antyseptyka. Zakażenia szpitalne – źródła i profilaktyka. Ćwiczenia • Charakteryzowanie bakterii i wirusów na podstawie zdjęć

i preparatów mikroskopowych.

Środowisko a zdrowie człowieka Podstawowe pojęcia: środowisko naturalne, zagrożenia ekologiczne. Ekologiczne uwarunkowania zdrowia. Zagrożenia ekologiczne – programy ochrony środowiska. Środowiskowe uwarunkowania zdrowia populacji. Wymagania sanitarno – epidemiologiczne dotyczące powietrza, wody, gleby. Najczęstsze zanieczyszczenia środowiska – zagrożenia zdrowotne. Wpływ czynników klimatycznych i pogodowych na stan zdrowia. Programy profilaktyczne i promujące zdrowie. Wpływ higieny osobistej na zdrowie człowieka. Ochrona zdrowia w zakładzie pracy. Zasady racjonalnego żywienia. Ćwiczenia: • Analizowanie zagrożeń ekologicznych w miejscu zamieszkania. • Ocenianie budynku szkolnego pod względem wymagań sanitarno-

epidemiologicznych. 4. Promocja zdrowia. Profilaktyka Promocja zdrowia. Kierunki działań i metody promocji zdrowia. Profilaktyka – cele, zadania, fazy i kierunki działań. Współczesne problemy zdrowotne i społeczne. Wybrane zjawiska patologii społecznej – główne kierunki profilaktyki. Edukacja zdrowotna. Służby sanitarno-epidemiologiczne – cele i zadania. Ćwiczenia: • Rozpoznawanie nieprawidłowości w zakresie własnego żywienia,

planowanie działań naprawczych. 5. Polityka zdrowotna państwa Podstawy epidemiologii. Rola i zadania epidemiologii we współczesnej medycynie. Mierniki charakteryzujące zjawiska zdrowotne. Źródła wiedzy

16

o zdrowiu. Determinanty zdrowia. Stan zdrowia ludności polskiej – aktualne problemy zdrowotne kraju, kierunki ich rozwiązywania. Polityka zdrowotna państwa. Programy zdrowotne – Narodowy Program Zdrowia. Rola technika masażysty w realizacji programów zdrowotnych. Organizacja ochrony zdrowia w Polsce. Środki dydaktyczne Plansze, tablice. Foliogramy. Filmy dydaktyczne. Czasopisma. Programy ochrony zdrowia. Broszury, ulotki, foldery. Uwagi o realizacji Program nauczania przedmiotu Zdrowie publiczne obejmuje treści dotyczące działań związanych z monitorowaniem stanu zdrowia ludności, profilaktyką chorób, propagowaniem zachowań zdrowotnych mających na celu poprawę i przedłużanie życia społeczeństwa oraz polityką zdrowotną państwa. Celem realizacji programu przedmiotu jest przygotowanie uczniów do podejmowania działań z zakresu promocji zdrowia, profilaktyki i edukacji zdrowotnej. Uczeń powinien współuczestniczyć w tworzeniu przyjaznych człowiekowi warunków środowiskowych, wskazywać wpływ czynników biologicznych i środowiskowych na zdrowie i życie człowieka, identyfikować i eliminować czynniki szkodliwe. Wiedza na temat polityki zdrowotnej państwa pozwoli uczniom włączyć się w realizację założeń ochrony zdrowia. Treści zawarte w poszczególnych działach programowych przedmiotu powinny być skorelowane z treściami przedmiotów Anatomia i fizjologia, Wybrane zagadnienia kliniczne i dobrane pod kątem przydatności w pracy technika masażysty. Ważne jest również ich systematyczne aktualizowanie, zgodnie z kierunkami polityki zdrowotnej państwa oraz reformy ochrony zdrowia. Wskazane jest odwoływanie się do wiedzy uczniów z zakresu ekologii i zachowań prozdrowotnych, nabytej podczas nauki w szkole średniej. Realizacja treści programowych umożliwi kształtowanie postaw, takich jak: − otwartość na problemy zdrowotne i społeczne jednostki oraz

społeczeństwa, − odpowiedzialność za zdrowie jednostki i społeczeństwa, − troska o utrzymanie i potęgowanie własnego zdrowia, − dbałość o przestrzeganie wymagań sanitarno-higienicznych,

17

− zaangażowanie w prowadzeniu edukacji zdrowotnej, − systematyczność w realizacji działań profilaktycznych, − dążenie do doskonalenia umiejętności w zakresie edukacji

zdrowotnej, promocji zdrowia i profilaktyki. Podczas realizacji działu Problematyka zdrowia publicznego należy

wskazać miejsce zdrowia publicznego w naukach medycznych, ochronie i promocji zdrowia jednostki i społeczeństwa. Ze względu na dużą ilość definicji, nauczyciel powinien zachęcać uczniów do ich interpretacji. Umożliwi to lepsze zrozumienie pojęć zdrowia i choroby oraz ułatwi zrozumienie celu działań promujących zdrowie i profilaktycznych.

Treści z zakresu mikrobiologii, traktują drobnoustroje chorobotwórcze jako czynnik środowiskowy, wywierający bezpośredni wpływ na ustrój człowieka. Dlatego ważne jest wyposażenie uczniów w podstawową wiedzę z zakresu roli drobnoustrojów w powstawaniu chorób, zjawisk odpornościowych, nadwrażliwości, uodparnianiu czynnym i biernym. W trakcie realizacji programu należy wykorzystać zdjęcia, przezrocza i preparaty mikroskopowe drobnoustrojów.

Charakteryzując środowisko człowieka należy przedstawić wpływ czynników środowiskowych na życie i zdrowie człowieka, wskazać ich pozytywną i negatywną rolę oraz wzajemne oddziaływania zachodzące między człowiekiem a środowiskiem. Szczególną uwagę należy zwrócić na zagrożenia ekologiczne, ich wpływ na organizm człowieka oraz sposoby minimalizowania szkodliwego działania. W tym celu można wykorzystać założenia programów ochrony środowiska naturalnego. Omawiając wpływ czynników środowiskowych na procesy życiowe człowieka należy określić wymagania służące zachowaniu zdrowia. Nauczyciel powinien wyjaśnić zagadnienia związane z utrzymaniem zdrowego, bezpiecznego i przyjaznego człowiekowi środowiska. W dziale tematycznym Promocja zdrowia konieczne jest wyjaśnienie, na czym polega promocja zdrowia, jaki jest udział technika masażysty w utrzymaniu oraz potęgowaniu zdrowia jednostki i zbiorowości. Należy wyjaśnić cele, zadania i kierunki działań profilaktycznych w odniesieniu do konkretnych zagrożeń oraz wyeksponować edukację zdrowotną jako jedną z form działań na rzecz zachowania zdrowia i przeciwdziałania jego zagrożeniom.

Należy zwrócić uwagę na rolę zachowań zdrowotnych w ochronie i promocji zdrowia i podać przykłady takich zachowań w sferze higieny osobistej, żywienia, miejsca zamieszkania, nauki i pracy.

Podczas realizacji działu Polityka zdrowotna państwa uczniowie powinni poznać kierunki polityki państwa w dziedzinie ochrony zdrowia, aktualne problemy zdrowotne społeczeństwa, kierunki ich rozwiązywania, organizację opieki zdrowotnej. Należy zapoznać uczniów

18

z programami zdrowotnymi realizowanymi w Polsce oraz udziałem technika masażysty w ich realizacji.

Osiągnięcie zaplanowanych celów kształcenia wymaga stosowania następujących metod nauczania: metody projektów, inscenizacji, wykładu problemowego, wykładu konwersatoryjnego.

Zajęcia edukacyjne powinny być realizowane w odpowiednio wyposażonej pracowni. Nauczyciel powinien dysponować podręczną biblioteczką zaopatrzona w literaturę naukową, popularnonaukową oraz czasopisma.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację

poszczególnych działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Orientacyjna

liczba godzin

1. Problematyka zdrowia publicznego 10 2. Drobnoustroje chorobotwórcze 8 3. Środowisko a zdrowie człowieka 20 4. Promocja zdrowia. Profilaktyka 10 5. Polityka zdrowotna państwa 6 Razem 54

Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do planu nauczania dla szkoły policealnej. Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Systematyczna ewaluacja powinna dostarczyć informacji o zakresie i poziomie opanowania umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia.

Do sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów proponuje się stosować: sprawdziany ustne i pisemne, testy osiągnięć szkolnych oraz obserwację pracy i aktywność uczniów. Należy również zwrócić szczególną uwagę na sposób realizacji projektów edukacyjnych. Ocena osiągnięć szkolnych powinna mobilizować uczniów do nauki, motywować

19

do zdobywania wiedzy, kształtować dyscyplinę i poczucie odpowiedzialności za zdrowie własne i innych.

Dokonując oceny osiągnięć uczniów nauczyciel powinien szczególną uwagę zwracać na: − posługiwanie się terminologią z zakresu zdrowia publicznego, − wykorzystywanie wiedzy z zakresu promocji zdrowia, profilaktyki,

edukacji zdrowotnej, − dostrzeganie zagrożeń zdrowia jednostki i społeczeństwa

i planowanie działań profilaktycznych. Po zakończeniu realizacji programu nauczania przedmiotu nauczyciel

dokonuje oceny końcowej uczniów zgodnie z obowiązującą skalą ocen. Literatura Anusz Z.: Mikrobiologia i parazytologia lekarska. PZWL, Warszawa 1990 Anusz. Z.: Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. PZWL, Warszawa 1990 Jethon Z.: Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa. PZWL, Warszawa 1997 Karski J.(red).: Promocja zdrowia. Wydawnictwo IGNIS, Warszawa 1999 Kierst W.: Nauka o żywieniu zdrowego i chorego człowieka. PZWL, Warszawa 1994 Korczak C. W. (red.): Higiena – ochrona zdrowia. PZWL, Warszawa 1994 Marcinkowski J.T. (red.): Podstawy higieny. VOLUMED, Wrocław 1997 Pike S., Forest D.: Promocja zdrowia dla wszystkich. Wydawnictwo CZELEJ, Lublin 1998 Szewczyński J., Skrodzka Z.: Higiena żywienia. PZWL, Warszawa 1994. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

20

WYBRANE ZAGADNIENIA KLINICZNE Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: − wyjaśnić pojęcie zdrowia i choroby, − scharakteryzować czynniki chorobotwórcze, − przedstawić klasyfikację chorób, − określić przyczyny choroby, − scharakteryzować przebieg i objawy choroby, − scharakteryzować mechanizm zaburzeń pojawiających się

w chorobie, − scharakteryzować ogólne zasady leczenia chorób, − scharakteryzować starzenie się ustroju, − scharakteryzować zaburzenia w krążeniu krwi, − scharakteryzować proces zapalenia, − wyjaśnić zjawisko odczynowości i odporności ustroju, − scharakteryzować zmiany wsteczne, − scharakteryzować zmiany postępowe, − scharakteryzować proces nowotworowy, − określić zaburzenia termoregulacji, − scharakteryzować zaburzenia przemiany materii, − scharakteryzować nieurazowe choroby narządu ruchu, − scharakteryzować schorzenia układu krążenia i układu

krwiotwórczego, − scharakteryzować choroby układu oddechowego, − scharakteryzować choroby układu pokarmowego, − scharakteryzować choroby nerek i dróg moczowych, − scharakteryzować zaburzenia w funkcjonowaniu gruczołów

dokrewnych, − określić wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu

u pacjentów ze schorzeniami internistycznymi, − scharakteryzować choroby ośrodkowego i obwodowego układu

nerwowego, − określić wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu

w leczeniu schorzeń neurologicznych, − scharakteryzować choroby leczone chirurgicznie, − wskazać możliwości zastosowania masażu w przygotowaniu pacjenta

do operacji i usprawnianiu po zabiegach operacyjnych, − scharakteryzować objawy i postępowanie terapeutyczne

w zatruciach, − udzielić pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia i życia.

21

Materiał nauczania Patologia ogólna 1. Podstawowe pojęcia, stany i procesy patologiczne Pojęcie zdrowia i choroby. Homeostaza i adaptacja. Czynniki chorobotwórcze – zewnętrzne i wewnętrzne. Etiologia i patogeneza. Klasyfikacja chorób. Objawy i przebieg choroby. Zasady i sposoby leczenia chorób. Starzenie się ustroju. Śmierć człowieka – rodzaje, znamiona. 2. Zaburzenia krążenia krwi i chłonki Krwotok – klasyfikacja, przyczyny, następstwa. Niedokrwienie. Przekrwienie. Zakrzepica, zatorowość. Zawał – rodzaje. Limfotok. 3. Zapalenie Przyczyny zapalenia. Patofizjologia i patomorfologia zapalenia ostrego. Zapalenia o przebiegu ostrym – wysiękowe, uszkadzające, wytwórcze. Zapalenie przewlekłe. Choroby zapalne wielonarządowe – gruźlica, AIDS. 4. Odczynowość i odporność ustroju Odczynowość fizjologiczna. Odczynowość patologiczna – swoista i nieswoista. Reakcje odpornościowe. Odporność – nieswoista i swoista. Oporność. Reakcje immunologiczne. 5. Zmiany wsteczne Wady rozwojowe. Zanik – przyczyny. Zwyrodnienie – typy zwyrodnień. Śmierć komórek, tkanek i narządów w żywym ustroju. 6. Zmiany postępowe Przerost. Gojenie się tkanek, gojenie się ran. Rozrost. Odrost. Zaburzenia zróżnicowania komórkowego. 7. Nowotwory Zaburzenia zróżnicowania komórkowego - metaplazja, dysplazja, anaplazja. Morfologia nowotworów. Nowotwory złośliwe. Nowotwory łagodne. Stopnie kliniczne nowotworów. Etiopatogeneza nowotworów - stany przedrakowe, czynniki rakotwórcze, przyczyny nowotworów. 8. Zaburzenia termoregulacji Hipertermia. Kliniczne zespoły hipertermii. Gorączka. Podział gorączki ze względu na wysokość temperatury. Podział gorączki ze względu

22

na przyczyny. Wpływ gorączki na ustrój. Hipotermia – wpływ hipotermii na ustrój. 9. Zaburzenia przemiany materii Zaburzenia podstawowej przemiany materii. Zaburzenia przemiany białek. Zaburzenia przemiany węglowodanów. Zaburzenia przemiany tłuszczów. Głodzenie. Zaburzenia gospodarki wodnej – odwodnienie i przewodnienie ustroju. Zaburzenia gospodarki elektrolitowej. Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej. Zaburzenia przemiany mineralnej. Niedobory witaminowe. Podstawy chorób wewnętrznych 1. Nieurazowe choroby narządu ruchu Choroby stawów – reumatoidalne zapalenie stawów, choroba reumatyczna, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Kolagenozy dotyczące stawów – choroba zwyrodnieniowa stawów, dna moczanowa, zapalenie tkanek okołostawowych. Choroby kości – osteoporoza. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu. 2. Choroby układu krążenia Choroby mięśnia sercowego – choroba niedokrwienna serca, zawał mięśnia sercowego, kardiomiopatie. Wady serca – wrodzone i nabyte. Zapalne choroby serca – zapalenie wsierdzia, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie osierdzia. Zaburzenia rytmu serca. Zaburzenia przewodnictwa serca. Niewydolność krążenia – ostra i przewlekła. Nadciśnienie tętnicze. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu. 3. Choroby układu krwiotwórczego Niedokrwistość. Skazy krwotoczne. Choroby rozplemowe układu krwiotwórczego – białaczka szpikowa, ziarnica złośliwa, białaczka limfatyczna. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu. 4. Choroby układu oddechowego Objawy chorób – duszność, zaburzenia rytmu oddechowego, sinica, kaszel. Choroby oskrzeli – zapalenie oskrzeli, rozstrzenie oskrzeli, dychawica oskrzelowa. Choroby płuc – zapalenie płuc, rozedma płuc. Niewydolność oddechowa. Choroby opłucnej – zapalenie opłucnej. Nowotwory płuc. Gruźlica. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu.

23

5. Choroby układu pokarmowego Choroby przewodu pokarmowego – zapalenie żołądka, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, rak żołądka, zapalenie jelit, zespół jelita drażliwego, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zaparcie stolca. Choroby wątroby, dróg żółciowych i trzustki – ostre zapalenie wątroby, marskość wątroby, kamica żółciowa, zapalenie pęcherzyka żółciowego, ostre zapalenie trzustki. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu. 6. Choroby układu moczowego Niewydolność nerek – ostra i przewlekła. Kamica moczowa. Zapalenie nerek – odmiedniczkowe zapalenie nerek, kłębuszkowe zapalenie nerek. Zakażenia układu moczowego. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu. 7.Choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego i przemiany

materii Nadczynność i niedoczynność tarczycy. Nadczynność i niedoczynność gruczołów przytarczycznych. Choroby kory nadnerczy – zespół Cushinga. Cukrzyca. Otyłość. Anoreksja i bulimia. 8. Zatrucia Klasyfikacja zatruć. Metody eliminacji trucizn z organizmu. Zatrucia lekami, alkoholem, tlenkiem węgla, środkami chemicznymi. Zasady udzielania pierwszej pomocy. Podstawy chirurgii i ratownictwa 1. Wiadomości wstępne Wskazania do leczenia operacyjnego. Rodzaje zabiegów operacyjnych. Czystość chirurgiczna. Zasady przygotowania chorego do zabiegu operacyjnego. Zasady postępowania pooperacyjnego. Profilaktyka powikłań pooperacyjnych. Zakażenia chirurgiczne – profilaktyka. Wstrząs hipowolemiczny. Współudział masażysty w przygotowaniu chorego do zabiegu operacyjnego i w postępowaniu pooperacyjnym. 2. Chirurgia jamy brzusznej Objawy chirurgicznych schorzeń jamy brzusznej. Ostre zapalenie otrzewnej. Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego. Niedrożność jelit. Nowotwory jelita grubego. Powikłania choroby wrzodowej żołądka – krwawiący wrzód żołądka, pęknięty wrzód żołądka. Przepukliny.

24

Ostre zapalenie trzustki. Kamica dróg żółciowych. Kamica moczowa. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu. 3. Chirurgia płuc i serca Wskazania do zabiegów operacyjnych w obrębie płuc. Rak płuc. Ropień płuca. Ropniak opłucnej. Leczenie chirurgiczne wad serca. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu. 4. Chirurgia naczyń krwionośnych Choroby naczyń obwodowych – tętniaki, miażdżyca, zakrzepowo – zarostowe zapalenie tętnic, choroba Raynauda, zatory tętnicze, zakrzepowe zapalenie żył, żylaki kończyn dolnych. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu. 5. Ortopedia Zniekształcenia kręgosłupa, szyi, klatki piersiowej, kończyn dolnych. Choroby narządu ruchu. Zapalenie kości, zmiany zwyrodnieniowe. Amputacje kończyn – przyczyny, poziomy amputacji. Zasady usprawniania chorych po amputacjach. Udział masażysty w leczeniu schorzeń ortopedycznych. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu. 6. Chirurgia urazowa Urazy tkanek miękkich. Rany – rodzaje, gojenie, leczenie. Oparzenia i odmrożenia – objawy, pierwsza pomoc, leczenie. Urazy czaszkowo-mózgowe – rodzaje, następstwa, pierwsza pomoc, leczenie. Urazy kręgosłupa – rodzaje, objawy i leczenie. Urazy narządów ruchu – skręcenie, zwichnięcie, złamanie kości. Objawy i leczenie urazów narządów ruchu. Urazy klatki piersiowej – złamania żeber, odma urazowa opłucnej, stłuczenie płuca, tamponada serca. Objawy i postępowanie w urazach klatki piersiowej. Obrażenia brzucha – podział obrażeń. Objawy uszkodzenia wątroby, śledziony, narządów przewodu pokarmowego. Zasady postępowania z chorym z obrażeniami brzucha, leczenie obrażeń. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu. 7. Pierwsza pomoc Zadania medycyny ratunkowej. Łańcuch ratunkowy. Ocena stanu poszkodowanego. Pierwsza pomoc w przypadku: omdlenia, zranienia, krwotoku, złamania kręgosłupa, urazu narządu ruchu, obecności ciała obcego (w oku, uchu, nosie, tchawicy), napadu drgawek, porażenia prądem elektrycznym, nagłego zatrzymania krążenia i oddychania. Apteczka pierwszej pomocy.

25

Ćwiczenia: • Ocenianie stanu osoby poszkodowanej. • Nakładanie opatrunku na ranę w obrębie głowy, kończyny górnej,

kończyny dolnej. • Tamowanie krwotoków z rany i z nosa. • Unieruchomianie złamań w obrębie kończyny górnej i kończyny

dolnej. • Udzielanie pierwszej pomocy w urazach kręgosłupa. • Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku omdlenia. • Układanie osoby poszkodowanej w pozycji bezpiecznej. • Udrożnianie dróg oddechowych. • Wykonywanie na fantomie sztucznego oddychania i pośredniego

masażu serca u osoby dorosłej i dziecka. • Kompletowanie wyposażenia apteczki pierwszej pomocy.

Podstawy neurologii 1. Wiadomości wstępne Zaburzenia czucia – ból, parestezje, ilościowe zaburzenia czucia. Zaburzenia wyższych czynności nerwowych – afazja, apraksja, agnozja, amnezja. Zaburzenia funkcji układu autonomicznego. Metody badań neurologicznych. Badania pomocnicze w neurologii. 2. Zakażenia układu nerwowego Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – bakteryjne i wirusowe. Zapalenie mózgu. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu. 3. Zespoły mózgowe Choroby naczyniowe mózgu – miażdżyca, udary. Padaczka. Zaburzenia świadomości. Guzy śródczaszkowe. Wady rozwojowe mózgu, opon i czaszki – wodogłowie, porażenie mózgowe dziecięce. Bóle głowy. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu. 4. Choroby zwyrodnieniowe i demielinizacyjne układu nerwowego Choroby zwyrodnieniowe mózgu – choroba Alzheimera, choroba Parkinsona. Stwardnienie rozsiane. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu.

26

5. Choroby rdzenia kręgowego i nerwów obwodowych Choroby rdzenia kręgowego – urazy, guzy, jamistość, mielopatia szyjna, stwardnienie zanikowe boczne, zwyrodnienie sznurowe, poprzeczne zapalenie rdzenia, przepuklina rdzeniowo-oponowa. Choroby obwodowego układu nerwowego – uszkodzenia nerwów obwodowych, uszkodzenia splotów, zespoły korzeniowe. Następstwa, objawy, leczenie chorób rdzenia i nerwów obwodowych. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu. 6. Choroby mięśni Dystrofia mięśniowa postępująca. Miastenia. Miopatie. Objawy i leczenie chorób mięśni. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu. Środki dydaktyczne Plansze, schematy. Albumy, zdjęcia, ryciny. Foliogramy. Filmy dydaktyczne. Fantom człowieka do ćwiczeń z zakresu udzielania pierwszej pomocy. Materiały i sprzęt do udzielania pierwszej pomocy. Uwagi o realizacji

Przedmiot Wybrane zagadnienia kliniczne integruje treści z wielu dziedzin medycyny. Wiedza nabyta w wyniku realizacji przedmiotu jest niezbędna do realizacji zadań wynikających z roli zawodowej masażysty. Ogólna orientacja w zakresie patologii, chorób wewnętrznych, chirurgii i neurologii pozwoli na dobór rodzaju masażu w procesie leczenia i rehabilitacji.

Realizacja programu przedmiotu powinna być skorelowana z realizacją zagadnień dotyczących anatomii i fizjologii, teorii masażu i pracowni masażu.

Realizacja programu przedmiotu została zaplanowana na cały okres kształcenia. Treści kształcenia zostały tak dobrane, aby uczeń na podstawie wiedzy z zakresu patologii ogólnej, stopniowo zdobywał umiejętności dotyczące wybranych zagadnień klinicznych.

Zapewni to korelację wewnątrzprzedmiotową oraz systematyczne poznawanie i zrozumienie skomplikowanych procesów fizjopatologicznych.

W celu uzyskania zadawalających wyników nauczania zajęcia powinny odbywać się w odpowiednio wyposażonej pracowni przedmiotowej. Proponuje się prowadzenie zajęć w formie pracy zespołowej, grupowej oraz indywidualnej.

27

Treści najtrudniejsze do opanowania przez ucznia dotyczą zagadnień z zakresu patologii ogólnej, chorób układu nerwowego, układu narządu ruchu, traumatologii. Program działu przedmiotowego Patologia ogólna proponuje się realizować w I semestrze. Wyposażenie uczniów w wiedzę niezbędną do zrozumienia procesów patologicznych ułatwi opanowanie treści dotyczących określonych chorób.

Szczególną uwagę należy zwrócić na treści dotyczące przebiegu i objawów chorób, zaburzeń krążenia krwi i chłonki oraz zapalenia.

Masaż dotyczy w pierwszym rzędzie działań na narządzie ruchu, dlatego w II semestrze zaplanowano realizację zagadnień dotyczących chorób wewnętrznych. Szczególną uwagę należy zwrócić na schorzenia narządu ruchu, zwłaszcza choroby reumatyczne oraz zagadnienia dotyczące traumatologii i udzielania pierwszej pomocy. Duża umieralność z powodu urazów i nagłych zachorowań narzuca konieczność kształtowania umiejętności z zakresu udzielania pierwszej pomocy. Niejednokrotnie od przypadkowych świadków zdarzenia zależy czyjeś zdrowie i życie. W dziale Pierwsza pomoc zwrócono uwagę na kształtowanie takich umiejętności jak: ocena stanu poszkodowanego, prowadzenie sztucznego oddychania i pośredniego masażu serca oraz przestrzegania obowiązujących procedur podczas działań z zakresu pierwszej pomocy. Zajęcia powinna odbywać się w formie ćwiczeń praktycznych w odpowiednio wyposażonej pracowni ratownictwa. Ćwiczenia powinny być prowadzone w grupach liczących od 10 do 15 osób.

Podczas realizacji programu przedmiotu w semestrze III i IV nauczyciel powinien odwoływać się do doświadczeń uczniów nabytych podczas zajęć praktycznych. Rzeczywiste przykłady pacjentów z określonymi chorobami umożliwią uczniom wykazanie znaczenia masażu w kompleksowym postępowaniu terapeutycznym.

Ważne jest również zwrócenie uwagi na kształtowanie u uczniów następujących postaw: − zainteresowania zagadnieniami związanymi z reakcją organizmu

człowieka na chorobę, − odpowiedzialności za zdrowie i życie człowieka, − wrażliwości wobec ludzi potrzebujących pomocy, − sumienności w wykonywaniu zadań zawodowych, − godnego traktowania pacjenta poddawanego masażowi, − systematyczności w dążeniu do podnoszenia kwalifikacji i aktualizacji

wiedzy. W celu umożliwienia uczniom osiągnięcia założonych celów

kształcenia, proponuje się zastosowanie następujących metod nauczania:

28

− wykład informacyjny, − wykład problemowy, − wykład konwersatoryjny, − dyskusja, − pogadanka, − metoda przypadków, − metoda sytuacyjna, − pokaz z objaśnieniem, − ćwiczenia przedmiotowe. Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Orientacyjna

liczba godzin Semestr I

Patologia ogólna 1. Podstawowe pojęcia, stany i procesy

patologiczne

6 2. Zaburzenia krążenia krwi i chłonki 4 3. Zapalenie 4 4. Odczynowość i odporność ustroju 3 5. Zmiany wsteczne 2 6. Zmiany postępowe 2 7. Nowotwory 4 8. Zaburzenia termoregulacji 5 9. Zaburzenia przemiany materii 6 Razem 36

Semestr II Podstawy chorób wewnętrznych

1. Nieurazowe choroby narządu ruchu. 10 2. Choroby układu krążenia 10 3. Choroby układu krwiotwórczego 4 4. Choroby układu oddechowego 7 5. Choroby układu pokarmowego 7 6. Choroby układu moczowego 4 7. Choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego 6 8. Zatrucia 6

Razem 54 Semestr III

Podstawy chirurgii i ratownictwa 1. Wiadomości wstępne 8

29

2. Chirurgia jamy brzusznej 10 3. Chirurgia płuc i serca 4 4. Chirurgia naczyń krwionośnych 4 5. Ortopedia 5 6. Chirurgia urazowa 11 7. Pierwsza pomoc 12

Razem 54 Semestr IV

Podstawy neurologii 1. Wiadomości wstępne 10 2. Zakażenia układu nerwowego 6 3. Zespoły mózgowe 10 4. Choroby zwyrodnieniowe i demielinizacyjne

układu nerwowego

10 5. Choroby rdzenia kręgowego i nerwów

obwodowych

10 6. Choroby mięśni 10

Razem 56 Łącznie 208 Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do planu nauczania dla szkoły policealnej.

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów

mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.

Systematyczna ocena dostarczy nauczycielowi informacji o osiągnięciach uczniów, umożliwi skuteczne kierowanie przebiegiem nauczania/uczenia się oraz dostarczy uczniom informacji o wynikach.

Oceny osiągnięć uczniów można dokonywać na podstawie: − sprawdzianów ustnych, − sprawdzianów pisemnych, − testów dydaktycznych.

Dokonując oceny osiągnięć uczniów nauczyciel powinien zwrócić uwagę na: − umiejętność posługiwania się zdobytą wiedzą,

30

− zgodność realizacji działań z przyjętymi procedurami. Podczas oceny końcowej należy uwzględnić wyniki ocen cząstkowych

oraz dokonać jej zgodnie z obowiązującą skalą ocen. Literatura Buchfelder M., Buchfelder A.: Podręcznik pierwszej pomocy. PZWL, Warszawa 2003 Fibak J.: Chirurgia. PZWL, Warszawa 1996 Gaździk T.Sz.: Ortopedia i traumatologia. Podręcznik dla studentów. PZWL, Warszawa 2004 Kamiński B., Dziak A.: Postępowanie w stanach zagrożenia życia. PZWL, Warszawa 1999 Kruś S.: Patologia. Podręcznik dla licencjackich studiów medycznych. PZWL, Warszawa 2004 Pędich W. (red).: Choroby wewnętrzne. PZWL, Warszawa 1999 Prusiński A.: Neurologia praktyczna. PZWL, Warszawa 2004 Prusiński A.: Podstawy neurologii klinicznej. PZWL, Warszawa 1983 Rowiński W., Dziak A.: Chirurgia dla pielęgniarek. PZWL, Warszawa 1994 Wróblewski T., Miechowiecka N.: Patologia. Podręcznik dla średnich szkół medycznych. PZWL, Warszawa 1993 Żuk T., Dziak A.: Ortopedia z traumatologią narządów ruchu. PZWL, Warszawa 1993 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych

31

WYBRANE ZAGADNIENIA Z FIZJOTERAPII

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: − wyjaśnić pojęcia: rehabilitacja, fizjoterapia, kinezyterapia

i fizykoterapia, − przedstawić działy rehabilitacji, ich cele i zadania, − scharakteryzować problemy związane z niepełnosprawnością, − wyjaśnić psychologiczne i społeczne skutki niepełnosprawności, − scharakteryzować problemy psychiczne i społeczne osób

niewidomych i słabo widzących, − scharakteryzować proces rehabilitacji kompleksowej i jej wpływ na

jakość życia codziennego osoby niepełnosprawnej, − określić miejsce kinezyterapii i fizykoterapii w procesie kompleksowej

rehabilitacji, − wyjaśnić znaczenie kinezyterapii w profilaktyce, leczeniu

i rehabilitacji, − określić zastosowanie naturalnych i sztucznych czynników

fizykalnych w fizykoterapii, − zastosować wiedzę z zakresu anatomii, fizjologii i klinicznego zarysu

schorzeń do organizacji i prowadzenia terapii ruchem oraz działań fizykalnych,

− wyjaśnić wpływ ćwiczeń fizycznych i wyjaśnić mechanizm działania czynników fizykalnych na funkcjonowanie organizmu człowieka,

− przedstawić sposoby i metody postępowania kinezyterapeutycznego w usprawnianiu pacjentów,

− określić techniki i metody zabiegów fizykoterapeutycznych, − dobrać metody i techniki zabiegów fizykoterapeutycznych

w zależności od stanu zdrowia, potrzeb i możliwości pacjentów, − wykonać podstawowe ćwiczenia lecznicze w określonych

schorzeniach zgodnie z obowiązującymi zasadami, − uwzględnić stan zdrowia, potrzeby i możliwości chorego podczas

ćwiczeń leczniczych, − wykonać zabiegi fizykalne w procesie rehabilitacji, leczenia

i w profilaktyce, − scharakteryzować wskazania i przeciwwskazania do wykonywania

zabiegów fizykalnych w poszczególnych schorzeniach, − zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas

wykonywania zadań zawodowych, − zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, − udoskonalić własną sprawność motoryczną.

32

Materiał nauczania 1. Podstawy rehabilitacji Podstawowa terminologia. Działy, cele i zadania rehabilitacji. Przyczyny i klasyfikacja niepełnosprawności. Ograniczenia związane z niepełnosprawnością. Psychologiczne i społeczne aspekty niepełnosprawności. Cele i zadania rehabilitacji osób niewidomych oraz słabo widzących. Aktywność osób niewidomych w życiu społecznym. Model polskiej szkoły rehabilitacji. Rola kinezyterapii i fizykoterapii w procesie rehabilitacji. Rola masażysty w zespole rehabilitacyjnym. 2. Podstawy kinezyterapii Prawa kompensacji. Analizator kinestetyczny. Czynniki wpływające na kompensację. Mechanizmy adaptacji. Korektywa wad postawy. 3. Metody badań w kinezyterapii Wywiad. Pomiary linijne długości i obwodów – technika wykonania. Pomiary zakresu ruchu w stawach – technika wykonania. Ocena siły mięśniowej – test Lovetta. Zasady wykonywania testu Lovetta. Ćwiczenia: • Wykonywanie pomiarów linijnych kończyn górnych i dolnych. • Wykonywanie pomiarów zakresu ruchu w stawach kończyn górnych

i dolnych. • Ocena siły mięśniowej wybranych grup mięśniowych testem Lovetta. 4. Systematyka kinezyterapii Kinezyterapia miejscowa. Rodzaje i metodyka ćwiczeń – wskazania i przeciwwskazania do ich wykonania. Kinezyterapia ogólna. Rodzaje ćwiczeń. Wybrane metody kinezyterapeutyczne: P.N.F., N.D.T., Bobath, Mc Kenzie. Ćwiczenia: • Wykonywanie ćwiczeń biernych w stawach kończyn górnych

i dolnych. • Wykonywanie ćwiczeń czynno-biernych w stawach kończyn górnych

i dolnych. • Wykonywanie ćwiczeń prowadzonych w wybranych stawach

kończyn. • Wykonywanie ćwiczeń czynnych z oporem rąk terapeuty w stawach

kończyn górnych i dolnych.

33

• Wykonywanie ćwiczeń redresyjnych w wybranych stawach kończyn. • Charakteryzowanie wybranych ćwiczeń synergistycznych. • Wykonywanie ćwiczeń kontralateralych. • Układanie ciała do ćwiczeń oddechowych. • Układanie ciała w pozycjach drenażowych. • Wykonywanie ćwiczeń relaksacyjnych z doborem pozycji

wyjściowych. • Wykonywanie pionizacji biernej i czynnej. 5. Metody leczenia fizykalnego Podział leczenia fizykalnego. Wpływ czynników fizykalnych na organizm chorego. Reakcja ustroju na bodźce fizykalne. Odczyny tkankowe. Ciepłolecznictwo i leczenie za pomocą niskich temperatur – mechanizm działania. Zabiegi cieplne. Wskazania i przeciwwskazania. Odczyn ogólny, miejscowy, segmentarny. Wpływ zimna na organizm. Ogólna terapia zimnem. Zimne zabiegi miejscowe – wskazania i przeciwwskazania. Światłolecznictwo i helioterapia. Wpływ promieni podczerwonych i nadfioletowych na ustrój. Odczyny i rekcje fotochemiczne. Wpływ promieni UV na tkanki. Wskazania i przeciwwskazania do prowadzenia zabiegów. Biostymulacja promieniami laserowymi – podstawy fizyczne i działanie biologiczne. Wskazania i przeciwwskazania do prowadzenia zabiegów. Elektroterapia. Zjawiska elektrotermiczne, elektrochemiczne, elektrokinetyczne. Wpływ prądu stałego na układ nerwowy, mięśniowy i naczynia krwionośne. Zabiegi elektrolecznicze przy użyciu prądu stałego małej, średniej i wielkiej częstotliwości. Pole magnetyczne. Wskazania i przeciwwskazania do wykonywania zabiegów. Ultradźwięki. Reakcje biologiczne organizmu człowieka na zastosowanie ultradźwięków. Wskazania i przeciwwskazania do prowadzenia zabiegów. Wodolecznictwo. Wpływ zabiegów wodoleczniczych na ustrój. Wybrane zabiegi wodolecznicze: kąpiele, półkąpiele, natryski. Balneoterapia. Lecznicze wody mineralne, podział i charakter działania. Borowina. Kąpiele – w wodzie sztucznie mineralizowanej, gazowanej, solankowe, kwaso-węglowe i siarko-wodorowe. Klimatologia. Pojęcie pogody. Cechy klimatu. Lecznictwo uzdrowiskowe. Wskazania i przeciwwskazania do leczenia klimatycznego. 6. Fizjoterapia w traumatologii i ortopedii Unieruchomienie zewnętrzne i wewnętrzne po urazach. Postępowanie kinezyterapeutyczne w okresie unieruchomienia i po zdjęciu opatrunku unieruchamiającego. Wskazane zabiegi fizykalne.

34

Ćwiczenia: • Wykonywanie indywidualnych ćwiczeń kończyny górnej, dolnej,

tułowia. 7. Fizjoterapia w neurochirurgii i neurotraumatologii Postępowanie kinezyterapeutyczne w: niedowładzie połowiczym, mózgowym porażeniu dziecięcym, niedowładzie i porażeniach po uszkodzeniu nerwów obwodowych, urazach rdzenia kręgowego. Wskazania do zabiegów fizykalnych. Ćwiczenia: • Wykonywanie indywidualnych ćwiczeń kończyny górnej i dolnej

w przypadku niedowładu połowiczego. • Wykonywanie indywidualnych ćwiczeń w przypadku mózgowego

porażenia dziecięcego. • Wykonywanie indywidualnych ćwiczeń kończyny górnej i dolnej

w przypadku uszkodzenia nerwów obwodowych. • Wykonanie indywidualnych ćwiczeń w przypadku paraplegii

i tetraparezy. 8. Fizjoterapia w chorobach reumatycznych Postępowanie kinezyterapeutyczne w reumatoidalnym zapaleniu stawów i zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa. Wskazane zabiegi fizykalne. Metodyka postępowania w procesie usprawniania ręki w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów. Ortezy zabezpieczające ułożenie ręki. Ćwiczenia: • Wykonywanie indywidualnych ćwiczeń dłoni w przypadku

reumatoidalnego zapaleniu stawów. • Stosowanie metod zapobiegających zniekształceniom i przykurczom. • Określanie pozycji ułożeniowych w zesztywniającym zapaleniu

stawów kręgosłupa. • Wykonywanie ćwiczeń oddechowych z uwzględnieniem stopnia

zaawansowania procesu chorobowego. 9. Fizjoterapia w wadach postawy Wady kręgosłupa – zastosowanie kinezyterapii w pogłębionej kyfozie piersiowej i w bocznych skrzywieniach kręgosłupa. Wady kończyn dolnych – zastosowanie kinezyterapii w zwichnięciu stawu biodrowego, chorobie Perthesa oraz w przypadku stopy koślawej i szpotawej.

35

Ćwiczenia: • Wykonywanie indywidualnych ćwiczeń w stawach kończyny dolnej

z uwzględnieniem wadliwych ustawień stóp. • Wykonywanie indywidualnych ćwiczeń wzmacniających mięśnie

tułowia. 10. Fizjoterapia w chorobach układu oddechowego Typy niewydolności wentylacyjnej płuc. Zastosowanie kinezyterapii i fizykoterapii w chorobach płuc. Postępowanie kinezyterapeutyczne w wysiękowym zapaleniu opłucnej, rozedmie płuc, dychawicy oskrzelowej, rozstrzeniach oskrzeli. Ćwiczenia: • Układanie ciała do ćwiczeń oddechowych. • Wykonywanie ćwiczeń oddechowych w określonych schorzeniach

układu oddechowego. • Wykonywanie drenażu ułożeniowego w przypadku zmian

chorobowych umiejscowionych w różnych obszarach płuc. Środki dydaktyczne Odpowiednio wyposażony gabinet usprawnienia leczniczego (UGUL). Urządzenie do ćwiczeń oporowych (ATLAS). Drabinki. Leżanki. Materace lub maty. Bieżnia. Rowery stacjonarne. Wałeczki szwedzkie. Piłki, laski gimnastyczne, ciężarki. Generatory podczerwieni. Aparatura laserowa. Aparatura do magnetoterapii. Aparat do elektrostymulacji. Aparat do wytwarzania ultradźwięków. Urządzenie do wziewań. Uwagi o realizacji

Proces rehabilitacji powinien przebiegać kompleksowo, gdyż zintegrowanie różnych zabiegów fizjoterapeutycznych pozwali na zwiększenie sił obronnych i zaspokojenie potrzeb ustroju. Dlatego każdy pracownik działu rehabilitacji, również technik masażysta, powinien posiadać pełną wiedzę na temat sposobów usprawniania chorego. Technik masażysta, mimo, że wielu zabiegów nie wykonuje samodzielnie, powinien znać mechanizmy działania czynników

36

fizykalnych oraz metody ich stosowania. Niezbędną do tego wiedzę teoretyczną i praktyczną zdobywa podczas zajęć z fizjoterapii.

Program nauczania fizjoterapii stanowi integralną całość z pozostałymi przedmiotami zawodowymi, a ich treści wymagają ścisłej korelacji. Podczas realizacji programu należy wykorzystywać wiedzę i umiejętności opanowane przez uczniów na zajęciach z anatomii i fizjologii, wybranych zagadnień klinicznych, teorii i pracowni masażu.

Realizacja programu przedmiotu Fizjoterapia ma na celu przygotowanie uczniów do aktywnego udziału w zajęciach praktycznych i praktyce zawodowej.

Zadaniem nauczyciela fizjoterapii jest wyposażenie uczniów w wiedzę o własnościach ruchu i działaniu czynników fizykalnych oraz sposobach ich wykorzystania w profilaktyce i leczeniu chorób. Uczniowie powinni opanować umiejętności organizowania i prowadzenia różnych form terapii ze szczególnym uwzględnieniem ćwiczeń indywidualnych biernych i oddechowych. Zajęcia należy prowadzić w odpowiednio wyposażonych pracowniach przedmiotowych. Zaleca się, aby treści programowe były realizowane metodami mobilizującymi uczniów do: aktywności, samodzielności, rozwiązywania problemów, wspierania pacjentów. Wskazane jest również zastosowanie wykładu i dyskusji. Dla doskonalenia umiejętności praktycznych proponuje się ćwiczenia praktyczne, które należy ilustrować przykładami z praktyki klinicznej. Metody nauczania należy dobierać i dostosowywać do możliwości i potrzeb uczniów z zaburzeniami widzenia. Uczniom niewidomym należy zapewnić możliwość poznania dotykiem zmian chorobowych, np.: deformacji kręgosłupa, klatki piersiowej i stóp, niedowładów i bezwładów mięśni kończyn, obniżonego i wzmożonego napięcia mięśni oraz ograniczeń ruchomości w stawach. Nauczyciel powinien indywidualnie pracować z każdym uczniem układając jego ręce w demonstrowanej okolicy ciała oraz szczegółowo objaśniać i wskazywać odchylenia od stanu prawidłowego.

Nauczyciele kinezyterapii powinni wdrażać uczniów do systematycznej pracy nad utrzymaniem własnej kondycji fizycznej i rozwijaniem sprawności motorycznych, takich jak: siła, wytrzymałość i zręczność. Sprawność motoryczna zapewnia osobie niewidomej samodzielność w życiu codziennym i umożliwia przyszłemu masażyście kształtowanie tych umiejętności u swoich pacjentów. Program powinien przewidywać również ćwiczenia sprawności i wytrzymałości rąk oraz koordynacji płynnego i rytmicznego wykonywania ruchów, co umożliwi prawidłowe wykonywanie zabiegów. Nauczyciel może wspólnie z uczniami opracować plan ćwiczeń wykonywanych na przyrządach oraz przy użyciu przyborów posiadanych przez szkołę. Wskazane jest

37

również opanowanie przez uczniów technik relaksacyjnych, których zadaniem jest czynne rozluźnienie mięśni. Proponuje się stosowanie następujących metod nauczania: − wykład informacyjny, − wykład problemowy, − dyskusja dydaktyczna, − metoda przypadków, metoda sytuacyjna, − metoda inscenizacji, − ćwiczenia przedmiotowe.

Zaproponowane w programie nauczania ćwiczenia powinny być prowadzone w małych grupach pod kontrolą nauczyciela, przestrzegającego zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Podczas realizacji programu należy kształtować następujące postawy uczniów: − odpowiedzialności za skutki podejmowanych działań, − odpowiedzialności za zdrowie i życie człowieka, − wrażliwości i zrozumienia obaw i trosk pacjenta, − pomocy w łagodzeniu stresu związanego z utratą zdrowia, akceptacją

choroby oraz niepełnosprawnością, − życzliwości w kontakcie z pacjentem, − otwartości i partnerstwa we współpracy z zespołem, − stałego aktualizowania wiedzy i doskonalenia umiejętności

zawodowych, − dbałości o stanowisko pracy, − dbałości o porządek, wygląd i higienę osobistą.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych.

Orientacyjna liczba godzin Lp. Działy tematyczne Zajęcia

teoretyczneĆwiczenia Ogółem

1. Podstawy rehabilitacji 6 - 6 2. Podstawy

kinezyterapii 4 - 4

3. Metody badań w kinezyterapii

4 10 14

4. Systematyka kinezyterapii

10

20

30

5. Metody leczenia fizykalnego

20

10

30

38

6. Fizjoterapia w traumatologii i ortopedii

4

4

8 7. Fizjoterapia

w neurochirurgii i neurotraumatologii

10

12

22 8. Fizjoterapia

w chorobach reumatycznych

6

8

14 9. Fizjoterapia

w wadach postawy

6

8

14 10. Fizjoterapia

w chorobach układu oddechowego

6

10

16 Razem 76 82 158

Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do planu nauczania dla szkoły policealnej. Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel przedmiotu może wprowadzić pewne zmiany mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy prowadzić systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Systematyczna ocena dostarczy nauczycielowi informacji o osiągnięciach uczniów, umożliwi skuteczne kierowanie przebiegiem nauczania/uczenia się, dostarczy uczniowi informacji o wynikach uczenia się. Ocena osiągnięć uczniów może być dokonywana na podstawie: − sprawdzianów ustnych, − sprawdzianów pisemnych, − testów dydaktycznych, − obserwacji czynności uczniów podczas ćwiczeń.

Dokonując oceny wiedzy uczniów nauczyciel powinien zwrócić uwagę na umiejętności rzeczowego i precyzyjnego formułowania odpowiedzi.

W ocenie należy uwzględnić umiejętności: − określania celów, zadań i możliwości rehabilitacji,

39

− identyfikowania problemów osób niepełnosprawnych, skutków niepełnosprawności,

− określania zastosowania kinezyterapii, fizykoterapii w lecznictwie, − określania wpływu i mechanizmu działania energii cieplnej,

słonecznej, elektrycznej, specyficznych cech klimatu oraz wód mineralnych na organizm człowieka,

− określania wskazań i przeciwwskazań do stosowania zabiegów fizykalnych,

− określania wpływu ćwiczeń fizycznych na przywracanie funkcji narządu ruchu,

− określania sposobów i metod postępowania kinezy-terapeutycznego i fizykalnego oraz ich zastosowania w usprawnianiu chorych,

− wykonywania ćwiczeń z pacjentem w określonych jednostkach chorobowych,

− wykonania zabiegów fizykalnych, − przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Ocena końcowa powinna być wynikiem ocen uzyskanych podczas realizacji programu przedmiotu. Należy jej dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen. Literatura Mika T., Kasprzak W.: Fizykoterapia. PZWL, Warszawa 2003 Nowotny J.: Zarys rehabilitacji w dysfunkcjach narządu ruchu. AWF, Katowice 2000 Rosławski A., Skolimowski T.: Technika wykonywania ćwiczeń leczniczych. PZWL, Warszawa 2003 Straburzyńska - Lupa A., Straburzyński G.: Fizjoterapia. PZWL, Warszawa 2004 Zembaty A., Kasper. (red). Kinezyterapia. PZWL, Kraków 2000 Zimmermann - Górska I.: Choroby reumatyczne. PZWL, Warszawa 2004 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

\

40

PODSTAWY PSYCHOLOGII Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: − określić zadania i kierunki psychologii, − scharakteryzować procesy poznawcze człowieka, − scharakteryzować procesy emocjonalne i motywacyjne, − scharakteryzować strukturę osobowości człowieka, − scharakteryzować rozwój psychiczny człowieka, − określić czynniki mające wpływ na rozwój człowieka, − scharakteryzować psychologiczne metody poznawania pacjenta, − scharakteryzować sytuacje trudne oraz ich wpływ na stan psychiczny

człowieka, − wyjaśnić wpływ stanu psychicznego na zdrowie człowieka, − wyjaśnić wpływ choroby na stan psychiczny człowieka, − nawiązać i utrzymać kontakt z pacjentem oraz współpracownikami, − wskazać pozytywne postawy wobec zdrowia i choroby, − zaproponować zachowania służące zdrowiu psychicznemu, − udzielić pacjentowi wsparcia psychicznego, − zastosować techniki psychoterapeutyczne, − rozwiązać problemy zawodowe zgodnie z kompetencjami, − przyjmować odpowiedzialność za stan pacjentów powierzonych

opiece. Materiał nauczania 1. Wprowadzenie Przedmiot psychologii. Działy i kierunki rozwoju psychologii. Umiejętności psychologiczne niezbędne w pracy technika masażysty. 2. Charakterystyka procesów poznawczych Spostrzeganie. Pamięć. Uczenie się jako zorganizowane zapamiętywanie. Myślenie i jego rodzaje. Inteligencja jako złożona sprawność umysłowa. Uwaga jako ukierunkowanie czynności poznawczych. 3. Procesy emocjonalno-motywacyjne Cechy i rodzaje emocji. Fizjologiczne przejawy emocji. Motywacyjna funkcja emocji a potrzeby. Rodzaje potrzeb.

41

4. Osobowość Pojęcie osobowości. Koncepcje osobowości. Osobowość jako centralny system integracji i regulacji czynności. Rozwój osobowości. Składniki osobowości – temperament, charakter, zainteresowania, zdolności. 5. Rozwój psychiczny człowieka Charakterystyka rozwoju psychicznego człowieka. Czynniki kształtujące rozwój psychiczny człowieka. Okresy rozwoju psychicznego. Uwarunkowania rozwoju jednostki. 6. Metody poznawania pacjenta Metody badań psychologicznych. Obserwacja psychologiczna – warunki, cechy, rodzaje obserwacji. Wywiad psychologiczny – rodzaje, warunki stosowania. Ćwiczenia: • Obserwowanie pacjenta oraz analizowanie uzyskanych danych. • Przeprowadzanie wywiadu z pacjentem. 7. Sytuacje trudne Pojęcie sytuacji trudnej. Rodzaje sytuacji trudnych - konflikt, frustracja, kryzys. Stres psychologiczny. Bezpośrednie i odległe następstwa sytuacji trudnych. Mechanizmy obronne osobowości. Choroba jako sytuacja trudna. Wpływ choroby na stan psychiczny pacjenta. Reakcje emocjonalne spowodowane chorobą. Sposoby radzenia sobie z sytuacją choroby. Odporność psychiczna. Ból – rodzaje bólu. Zależność przebiegu leczenia od reakcji na ból. Ćwiczenia: • Określanie wpływu choroby na stan psychiczny pacjenta na

podstawie analizy opisu przypadków. • Rozpoznawanie stanów emocjonalnych innych osób. 8. Psychologiczne uwarunkowania kontaktu z pacjentem Struktura procesu komunikowania się. Komunikat jako podstawa skutecznego porozumiewania się. Warunki skutecznej komunikacji – wiarygodność nadawcy, zrozumienie przekazów, informacja zwrotna. Style komunikowania się. Komunikowanie się słowne i bezsłowne. Problemy i błędy w komunikowaniu się. Błędy jatrogenne – rodzaje, przyczyny, następstwa. Asertywność. Relacje w zespole terapeutycznym. Relacje z pacjentem – znaczenie, cechy, wzajemne role, dylematy i konflikty.

42

Ćwiczenia: • Pantomimiczne wyrażanie uczuć, jak: strach, gniew, wstyd, radość,

smutek. • Odczytywanie sygnałów niewerbalnych. • Bezpośrednie wyrażanie próśb i oczekiwań. • Przekazywanie i przyjmowanie informacji zwrotnych. • Nadawanie komunikatów JA. • Porozumiewanie się z innymi osobami – słuchanie innych. • Symulowanie blokad komunikacji w relacjach z innymi. • Wypowiadanie zdań z radością, ze złością, z przerażeniem, z bólem,

ze smutkiem, z lekceważeniem, ze zdziwieniem, z rozpaczą. • Okazywanie zrozumienia i parafrazowanie. • Podejmowanie działań mających na celu rozwiązywanie sytuacji

problemowych. 9. Zasady oddziaływania psychoterapeutycznego na pacjenta Psychoterapia elementarna jako sposób oddziaływania na człowieka. Pomoc psychologiczna. Warunki skutecznej komunikacji. Zasady postępowania w sytuacjach kryzysowych. Techniki oddziaływań psychoterapeutycznych – wizualizacja, trening autogenny Schultza. Ćwiczenia: • Przeprowadzanie treningu autogennego Schultza. • Stosowanie sposobów komunikowania się służących pomaganiu:

aktywne słuchanie, zadawanie pytań, streszczanie i konkretyzowanie. 10. Elementy socjologii Przedmiot i zadania socjologii. Procesy społeczne – rodzaje. Uwarunkowania społeczne człowieka. Grupa społeczna i jej znaczenie. Typy grup. Normy grupowe. Struktura grupy. Procesy grupowe – porozumiewanie się, konflikt i spójność. Struktura społeczna a zdrowie. Ćwiczenia: • Analizowanie i rozwiązywanie sytuacji konfliktowych na podstawie

sytuacji symulowanych lub opisu przypadków. Środki dydaktyczne Foliogramy. Opisy przypadków. Filmy dydaktyczne. Nagrania określonych sytuacji.

43

Uwagi o realizacji

Program przedmiotu Podstawy psychologii obejmuje treści dotyczące procesów psychicznych i struktury osobowości człowieka, czynników wpływających na rozwój i kształtowanie się osobowości, sposobów postępowania z człowiekiem w celu poprawy jego samopoczucia lub zminimalizowania napięcia emocjonalnego.

Opanowanie wiadomości i umiejętności z zakresu psychologii ułatwi technikowi masażyście sprawne komunikowanie się z pacjentem, rozwiązywanie problemów i konfliktów, podejmowanie decyzji oraz asertywne zachowanie się. Będą także przydatne do oceny własnych zachowań oraz do podejmowania działań w zakresie rozwoju własnej osobowości.

W procesie nauczania/uczenia się należy wykorzystać wiedzę z zakresu innych przedmiotów, zwłaszcza anatomii i fizjologii centralnego układu nerwowego. Wskazana jest korelacja z zagadnieniami dotyczącymi ratownictwa i patofizjologii.

Umiejętności psychologiczne muszą być nabywane w atmosferze zaufania i akceptacji, gdyż tylko wtedy mają szansę być w pełni wykorzystane w przyszłej pracy zawodowej. Podczas ćwiczeń należy przestrzegać zasady dobrowolności w odsłanianiu przez uczniów swych przeżyć i doznań osobistych. Podczas realizacji programu przedmiotu należy również uwzględnić potrzeby i możliwości osób niepełnosprawnych. Nauczyciel powinien zapoznać się ze specyficznymi wymaganiami uczniów niewidomych i słabo widzących oraz ich stosunkiem do własnego inwalidztwa, społecznymi konsekwencjami inwalidztwa i możliwością uczenia się. Dlatego w zależności od rozpoznanej sytuacji należy dokonywać indywidualizacji procesu nauczania/uczenia. We wprowadzeniu do programu przedmiotu zostały zamieszczone podstawowe informacje z zakresu psychologii ogólnej. Wskazane jest zwrócenie uwagi na umiejętności psychologiczne, szczególnie przydatne w pracy technika masażysty. Podczas realizacji treści programowych dotyczących emocji i motywacji należy pamiętać, że problematyka ta jest niezbędna dla zrozumienia procesów psychicznych i wyjaśniania określonych zachowań. Omawiając zagadnienie z zakresu psychologii osobowości należy szczególną uwagę zwrócić na koncepcję obrazu samego siebie, na postawy, potrzeby oraz przekonania.

Szczególnie ważne treści zostały zawarte w dziale tematycznym dotyczącym sytuacji trudnych. Ważne jest zwrócenie uwagi na: stan psychiczny pacjenta, reakcje emocjonalne spowodowane chorobą, indywidualne style radzenia sobie z chorobą oraz ich efektywność.

44

Komunikacja międzyludzka jest ważnym elementem życia każdego człowieka. Prawidłowo komunikując się ze sobą osiągamy wzajemne zrozumienie, uczymy się wyrażać siebie, wywierać wzajemny wpływ, rozwiązywać problemy. Prawidłowa komunikacja pomaga w zaspokajaniu potrzeb i ułatwia negocjacje. Wymiana informacji jest podstawą rozwoju człowieka oraz jego funkcjonowania w społeczeństwie.

W trakcie realizacji programu przedmiotu należy wskazywać na zastosowanie nabytych umiejętności w praktyce zawodowej technika masażysty.

Realizacja treści programowych pozwoli na kształtowanie u uczniów następujących postaw: − odpowiedzialności za podejmowane decyzje, − empatii w stosunku do pacjentów, − akceptacji zachowań pacjentów, − odpowiedzialności za skutki własnych zachowań wobec drugiego

człowieka, − niesienia pomocy drugiemu człowiekowi, − poszanowania godności drugiego człowieka. Nauczyciel realizujący program powinien kształtować także aktywny i świadomy stosunek uczniów do nauki, rozwijać zdolności poznawcze, zachęcać do samodzielnego myślenia, samodyscypliny i samorozwoju. Zajęcia edukacyjne powinny być prowadzone w formie pracy zespołowej, grupowej i indywidualnej sprzyjającej realizacji zaproponowanych ćwiczeń.

Tematyka ćwiczeń jest propozycją dla nauczyciela i może być rozszerzona w zależności od potrzeb edukacyjnych ucznia. Ćwiczenia powinny być prowadzone w odpowiednio wyposażonej pracowni. Nauczyciel powinien dysponować podręczną biblioteczką na użytek własny i uczniów, zawierającą literaturę naukową, popularnonaukową oraz czasopisma psychologiczne.

Niezbędne jest także stosowanie środków dydaktycznych przygotowanych przez nauczyciela do poszczególnych zagadnień, tj.: foliogramów, opisu przypadków, instrukcji do ćwiczeń, nagrań i określonych filmów dydaktycznych. Zmobilizują one uczniów do aktywnego udziału w zajęciach oraz pomogą zrozumieć i szybciej opanować zaplanowane umiejętności. W realizacji trudniejszych elementów programu wskazane jest zastosowanie metod multimedialnych.

W procesie realizacji programu proponuje się stosowanie metod, przygotowujących ucznia do: logicznego myślenia, aktywnego udziału w rozwiązywaniu określonych zadań i problemów, zastosowania w praktyce nabytych umiejętności. Dominującymi metodami

45

nauczania/uczenia się powinny być: wykład problemowy, wykład konwersatoryjny, pogadanka, dyskusja dydaktyczna, inscenizacja, metoda przypadków, ćwiczenia przedmiotowe.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych:

Orientacyjna liczba godzin Lp. Działy tematyczne Zajęcia

teoretyczneĆwiczenia Ogółem

1. Wprowadzenie 4 - 4 2. Charakterystyka procesów

poznawczych

16 -

16

3. Procesy emocjonalno-motywacyjne

10

-

10

4. Osobowość 12 - 12 5. Rozwój psychiczny człowieka 12 - 12 6. Metody poznawania pacjenta 2 4 6

7. Sytuacje trudne 6 10 16 8. Psychologiczne uwarunkowania

kontaktu z pacjentem.

6

14

20 9. Zasady oddziaływania

psychoterapeutycznego

10

6

16 10. Elementy socjologii 10 4 14 Razem 88 38 126 Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do planu nauczania dla szkoły policealnej. Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.

Systematyczna ewaluacja dostarczy nauczycielowi informacji o wynikach swoich działań, upewni czy uczniowie uzyskali oczekiwane

46

osiągnięcia, umożliwi skuteczne kierowanie przebiegiem uczenia się uczniów oraz dostarczy informacji o wynikach uczenia się.

Nauczyciel oceniając ucznia powinien stworzyć mu różnorodne możliwości potwierdzenia zdobytych wiadomości i ukształtowanych umiejętności. Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie: − sprawdzianów ustnych, − sprawdzianów pisemnych, − testów dydaktycznych, − obserwacji pracy i aktywności ucznia.

Dokonując oceny szczególną uwagę należy zwrócić na: − umiejętność posługiwanie się zdobytą wiedzą z zakresu psychologii, − umiejętność interpretowania pojęć i faktów, − zgodność realizacji działań z przyjętymi procedurami.

Ocena końcowa powinna być wynikiem ocen uzyskanych podczas realizacji programu przedmiotu. Należy jej dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen. Literatura Aronson E.: Człowiek istota społeczna. PWN, Warszawa 2004 Formański J.: Psychologia środowiska. PZWL, Warszawa 2004 Formański J.: Psychologia. PZWL, Warszawa 2003 Hamer H.: Rozwój przez wprowadzanie zmian. CEM, Warszawa 1998 Jarosz M.: Psychologia lekarska. PZWL, Warszawa 1988 Przetacznik-Gierowska M., Makiełło-Jarża G.: Podstawy psychologii ogólnej. WSiP, Warszawa 1997 Sęk H., Cieślak R. (red.): Wsparcie społeczne, stres i zdrowie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004 Strelau J. (red.): Psychologia. Tom. I-III. GWP, Gdańsk 2002 Włodarski Z., Matczak A.: Wprowadzenie do psychologii. WSiP, Warszawa 1996 Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska-Butrym Z.: Elementy socjologii dla pielęgniarek. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2000 Sokołowska M.: Socjologia medycyny. PZWL, Warszawa 1986 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

47

TEORIA MASAŻU

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: − wykorzystać wiedzę z anatomii, fizjologii, i przedmiotów klinicznych

do wykonywania masażu różnymi metodami, − wyjaśnić znaczenie środków poślizgowych i wspomagających masaż, − dobrać środki poślizgowe i wspomagające masaż w zależności od

rodzaju skóry pacjenta, stosowanych wcześniej zabiegów, zlecenia lekarskiego,

− wyjaśnić wpływ masażu na organizm człowieka, − wyjaśnić działanie technik stosowanych w masażu klasycznym, − ocenić wpływ masażu na poszczególne tkanki, układy i narządy, − określić wskazania i przeciwwskazania do stosowania różnych

technik masażu klasycznego, − wyjaśnić zmiany powstałe w ustroju człowieka w wyniku

zastosowania masażu, − wyjaśnić zasady stosowania masażu klasycznego, − ocenić stan narządu ruchu pacjenta przed wykonaniem masażu, − uzasadnić zastosowanie wybranych technik masażu w różnych

jednostkach chorobowych, − określić podstawy anatomiczne i fizjologiczne drenażu limfatycznego, − nazwać poszczególne struktury układu chłonnego, − zidentyfikować główne powierzchowne węzły chłonne oraz główne

pnie układu chłonnego, − określić obszar drenowania głównych pni chłonnych, − określić wskazania i przeciwwskazania do wykonywania drenażu

limfatycznego, − wyjaśnić istotę i wskazać możliwości zastosowania drenażu

limfatycznego, − wyjaśnić zasady stosowania drenażu limfatycznego, − określić podstawy anatomiczne, fizjologiczne i kliniczne masażu

segmentarnego, − określić chwyty diagnostyczne i lecznicze oraz kolejność ich

stosowania, − rozróżnić łuki odruchowe oraz zanalizować przebieg pobudzenia,

szczególnie w łukach autonomicznych, − określić zakres unerwienia segmentarnego skóry i narządów

wewnętrznych, − określić zmiany odruchowe w tkankach oraz wybrać sposób

postępowania w celu ich usunięcia, − rozróżnić podstawowe przesunięcia odruchowe,

48

− przedstawić wskazania i przeciwwskazania do wykonywania masażu segmentarnego,

− określić możliwości zastosowania masażu segmentarnego, − wyjaśnić zasady stosowania masażu segmentarnego, − wyjaśnić istotę i wskazać możliwości zastosowania masażu

izometrycznego, − wyjaśnić istotę masażu metodą Shantala, − odróżnić masaż relaksacyjny od masażu leczniczego, − przedstawić zasady masażu kosmetycznego, − ocenić przydatność i skuteczność masażu w leczeniu chorób oraz

dobrać metody masażu do jednostek chorobowych, − wyjaśnić zasady kompleksowego usprawnienia oraz rolę masażysty

w systemie rehabilitacji leczniczej. Materiał nauczania 1. Ogólne informacje o masażu Rys historyczny. Cechy psychofizyczne masażysty. Higiena osobista masażysty. Warunki ogólne wykonywania masażu. Wyposażenie pomieszczeń do masażu. Środki poślizgowe i wspomagające masaż. Ćwiczenia: • Kształtowanie prawidłowych relacji masażysty z pacjentem. • Urządzanie gabinetu zgodnie z wymaganiami ergonomii. 2. Masaż klasyczny Zasady stosowania masażu klasycznego. Techniki masażu: głaskania, rozcierania, ugniatania, oklepywania, wibracje, roztrząsania, wałkowania. Wpływ masażu klasycznego na tkankę łączną, mięśniową i powłokę wspólną. Wpływ masażu na układ nerwowy. Wpływ masażu na układ krążenia. Wpływ masażu na układ oddechowy. Wpływ masażu na układ pokarmowy. Wpływ masażu na układ moczowo-płciowy. Wpływ masażu na układ wewnątrzwydzielniczy. 3. Masaż w jednostkach chorobowych Zastosowanie masażu w chorobach reumatycznych, urazach, zniekształceniach kończyn, zniekształceniach klatki piersiowej, zniekształceniach kręgosłupa, zniekształceniach szyi, chorobach układu oddechowego, chorobach serca, chorobach naczyń obwodowych, chorobach neurologicznych, chorobach przewodu pokarmowego, chorobach wątroby i dróg żółciowych, chorobach układu moczowego, chorobach kobiecych narządów płciowych oraz w okresie ciąży i połogu.

49

Ćwiczenia: • Porównywanie przebiegu chorób zapalnych z chorobami

zwyrodnieniowymi. • Rozpoznawanie schorzeń na podstawie opisu przypadków. • Dobieranie techniki i metody masażu do rozpoznanych dolegliwości

pacjenta. 4. Drenaż limfatyczny Podstawy anatomiczne i fizjologiczne drenażu limfatycznego. Kierunek przepływu chłonki w poszczególnych częściach ciała. Zasady stosowania drenażu limfatycznego. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania drenażu limfatycznego. Omówienie sposobu wykonania drenażu. Ćwiczenia: • Analizowanie odpływu chłonki z poszczególnych części ciała. 5. Masaż segmentarny Podstawy anatomiczne i fizjologiczne masażu segmentarnego. Łuki odruchowe. Przewodzenie bólu. Podstawy kliniczne masażu segmentarnego. Unerwienie segmentarne skóry, mięśni i narządów wewnętrznych. Dawkowanie masażu segmentarnego. Optymalne warunki stosowania masażu segmentarnego. Wykrywanie i usuwanie zmian odruchowych w tkankach. Przesunięcia odruchowe. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania masażu segmentarnego. Masaż segmentarny w wybranych jednostkach chorobowych (w chorobach serca, naczyń obwodowych kończyn górnych i dolnych, dróg oddechowych, przewodu pokarmowego, chorobach kręgosłupa i w rwie kulszowej). Ćwiczenia: • Analizowanie przepływu pobudzenia w łukach odruchowych. • Identyfikowanie zmian odruchowych w tkankach. • Dobieranie technik masażu w celu usunięcia zmian odruchowych. 6. Masaż metodą Shantala Zasady wykonywania masażu u dzieci z porażeniem mózgowym. 7. Masaż punktowy Rodzaje i zasady wykonywania masażu punktowego.

50

Ćwiczenia: • Posługiwanie się jednostką miary (1 cun) i jej pochodnymi. 8. Masaż relaksacyjny Zasady wykonywania masażu relaksacyjnego. 9. Masaż kosmetyczny i masaże przyrządowe Masaż kosmetyczny. Masaż podwodny mechaniczny. Masaż wibracyjny. Masaż synkardialny. Masaż podciśnieniowy. Środki dydaktyczne

Plansze Schematy Atlasy anatomiczne Szkice i rysunki własne Foliogramy Internet Filmy edukacyjne Uwagi o realizacji

Przedmiot teoria masażu obejmuje zagadnienia stanowiące podstawę kształtowania umiejętności praktycznych, dotyczące masażu klasycznego i jego zastosowania w jednostkach chorobowych, drenażu limfatycznego i segmentarnego oraz masażu kosmetycznego.

Program przedmiotu teoria masażu łączy w sobie szeroki zakres wiedzy z anatomii, fizjologii, fizjoterapii oraz wszystkich przedmiotów klinicznych.

W czasie realizacji programu należy pamiętać o korelacji z przedmiotem pracownia masażu tak, aby treści teoretyczne nieznacznie wyprzedzały ćwiczenia praktyczne. Omawiając poszczególne zagadnienia należy wskazać w jaki sposób uczniowie powinni je wykorzystać przygotowując się do ćwiczeń w pracowni. Głównym celem realizacji programu przedmiotu jest opanowanie przez uczniów wiadomości i umiejętności o istocie, znaczeniu, metodach i technikach wykonywania masażu, a także zrozumienie wpływu tej formy działania czynnika mechanicznego na organizm człowieka. Osiągnięcie tego celu umożliwi uczniom dokonywanie wyboru metody i technik wykonania zabiegu adekwatnie do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta.

Teoria masażu jest przedmiotem, który pozwala kształtować oczekiwane w zawodzie masażysty cechy osobowości, postawy i zainteresowania. Są to przede wszystkim:

51

– odpowiedzialność za poziom własnych umiejętności zawodowych - intelektualnych i praktycznych oraz za skutki działań podejmowanych w kontaktach międzyludzkich,

– przestrzeganie wymagań ergonomii, przepisów bezpieczeństwa i zasad etycznych;

– systematyczność, dokładność, rzetelność i uczciwość w realizacji zadań. Przed rozpoczęciem realizacji programu nauczania należy

zaplanować pracę, sformułować szczegółowe cele kształcenia, określić formy i metody pracy z uczniami, w tym formy i metody pracy z uczniami niewidomymi oraz dobrać środki dydaktyczne. Uczniowie powinni być zapoznani na początku każdego semestru z zakresem treści programowych. W czasie zajęć należy mobilizować uczniów do aktywnego w nich udziału, samodzielnej pracy i twórczego myślenia w rozwiązywaniu problemów zawodowych. Dlatego też poza metodą wykładu i pokazu z objaśnieniem należy stosować metody aktywizujące, takie jak: burza mózgów, metoda przypadku, dyskusja, ćwiczenia w grupach.

Ćwiczenia w grupie rozwijają umiejętności współpracy w zespole, którym w przyszłości będzie zespół rehabilitacyjny. Ponadto praca w grupie kształci umiejętność organizowania stanowiska pracy oraz podziału zadań dla członków grupy. Kształci zatem cechy przywódcze niezbędne w trakcie wykonywania pracy zawodowej. Jest to szczególnie ważne w pracy z uczniami niewidomymi, którzy takiej roli w społeczności uczniowskiej nie pełnili.

Należy pamiętać o dostosowaniu procesu nauczania do potrzeb i możliwości osób z zaburzeniami widzenia.

52

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne

semestr I Orientacyjna liczba godzin

1. Ogólne informacje o masażu 8 2. Masaż klasyczny 16 3. Masaż w jednostkach chorobowych 75 4. Drenaż limfatyczny 14 5. Masaż segmentarny 22 6. Masaż metodą Shantala 1 7. Masaż punktowy 1 8. Masaż relaksacyjny 1 9. Masaż kosmetyczny i masaże przyrządowe 2

Razem 140

Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do planu nauczania w szkole policealnej.

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, wynikające z rozwoju medycyny i rehabilitacji leczniczej. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia należy przeprowadzać systematycznie na podstawie przedstawionych na początku każdego semestru kryteriów. W kryteriach oceniania należy uwzględnić cele kształcenia, a w szczególności: − określanie wskazań i przeciwwskazań do stosowania różnych

technik masażu, − wyjaśnianie zasad stosowania masażu, − rozróżnianie metod masażu, − dobieranie metod i technik masażu, − stosowanie masażu w różnych jednostkach chorobowych.

Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie: − sprawdzianów ustnych, − sprawdzianów pisemnych, − obserwacji pracy w grupie, − testów osiągnięć szkolnych uczniów.

53

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej należy zwracać uwagę na operowanie zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie terminologii medycznej, poprawność wnioskowania. Podczas obserwacji pracy w grupie należy oceniać umiejętności współdziałania ucznia w zespole, koncentrowania się na swojej części zadania, rozwiązywania problemu oraz prezentacji wyników pracy. Literatura Garnuszewski Z.; Renesans akupunktury. Sport i Turystyka, Warszawa 1988. Bahr Frank R.; Akupresura. PZWL, Warszawa 1989. Kasperczyk T.; Wady postawy ciała. FHU „Kasper” s.c., Kraków 1994. Szczotka P, Mikuła E.; Współczesny masaż – terapia, profilaktyka, relaksacja. BODYWORK, Poznań 1998. Szczotka P.; Integracyjny masaż Bodywork. BODYWORK, Poznań 2004. Zborowski A.; Masaż klasyczny. FWH A-Z, Kraków 1996. Zborowski A.; Masaż segmentarny. FWH A-Z, Kraków 1996. Zborowski A.; Drenaż limfatyczny. FWH A-Z, Kraków 1998. Zborowski A.; Masaż w jednostkach chorobowych cz.I. FWH A-Z, Kraków 1999. Zborowski A., Masaż w jednostkach chorobowych cz.II. FWH A-Z, Kraków 1999. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

54

PRACOWNIA MASAŻU

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: − zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, − zrealizować zadania zawodowe zgodnie z zasadami etyki, − przygotować pacjenta do masażu oraz zapewniać mu

bezpieczeństwo psychiczne i fizyczne, − nawiązać kontakt słowny i emocjonalny z pacjentem oraz

przygotować go do współpracy podczas wykonywania masażu, − dobrać środek poślizgowy lub wspomagający masaż, − zaobserwować i zinterpretować reakcje pacjenta podczas masażu

i po jego wykonaniu, − dobrać techniki masażu w zależności od wskazań lekarskich,

aktualnego stanu zdrowia, potrzeb i możliwości pacjenta, − wykonać masaż klasyczny, − zastosować masaż klasyczny w leczeniu i rehabilitacji, − wykonać chwyty diagnostyczne i lecznicze w masażu segmentarnym, − zastosować chwyty diagnostyczne i lecznicze masażu

segmentarnego w leczeniu i rehabilitacji, − zastosować drenaż limfatyczny w leczeniu i rehabilitacji, − zastosować masaż izometryczny w leczeniu i rehabilitacji, − zastosować masaż punktowy w leczeniu i rehabilitacji, − zastosować masaż Shantala w leczeniu i rehabilitacji, − wykonać masaż relaksacyjny, − wykonać masaż u sportowców różnych dyscyplin sportowych, − zastosować sprzęt, aparaturę i urządzenia pomocnicze do

wykonywania masażu, − wykonać masaż leczniczy z wykorzystaniem przyrządów i przyborów, − zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Materiał nauczania 1. Techniki masażu klasycznego Ćwiczenia precyzji ruchów, jednoczesności w połączeniu z precyzją ruchów, naprzemienności w połączeniu z precyzją ruchu, wyczucia odległości, jednoczesności z wyczuciem odległości, naprzemienności z wyczuciem odległości. Techniki masażu: głaskania, rozcierania, ugniatania, oklepywania, wibracje, roztrząsania, wałkowania.

55

Ćwiczenia: • Przestrzeganie regulaminu pracowni oraz przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy. • Dobieranie środka poślizgowego pod względem ilościowym

i jakościowym. • Wykonywanie technik masażu klasycznego w odpowiedniej kolejności. • Uzyskiwanie precyzji jednoczesności i naprzemienności ruchów.

2. Masaż grzbietu Masaż mięśni grzbietu i kręgosłupa.

Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do zabiegu. • Lokalizowanie siódmego kręgu szyjnego, łopatek, przebiegu żeber. • Lokalizowanie mięśni grzbietu. • Wykonywanie masażu mięśni grzbietu i kręgosłupa. 3. Masaż mięśni karku i mięśni mostkowo-obojczykowo-sutkowych (MOS) Masaż mięśni czworobocznych. Masaż mięśni karku. Masaż mięśni mostkowo-obojczykowo-sutkowych.

Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do zabiegu. • Lokalizowanie mięśni karku, MOS i czworobocznych. • Wykonywanie masażu mięśni karku. • Wykonywanie masażu mięśni czworobocznych. • Wykonywanie masażu mięśni MOS. 4. Masaż w kręczu szyi Masaż mięśni MOS w pogłębionym przykurczu. Masaż mięśni MOS w rozciągniętym przykurczu. Masaż mięśni MOS w swobodnym ułożeniu. Masaż mięśni karku. Masaż mięśni czworobocznych. Masaż punktowy. Redresja.

Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do zabiegu. • Lokalizowanie mięśni karku, MOS i czworobocznych. • Wykonywanie masażu w kręczu szyi.

56

5. Masaż kończyny górnej Masaż kończyny wolnej i obręczy kończyny górnej w kolejności: masaż palców, śródręcza, stawu promieniowo-nadgarstkowego, przedramienia, stawu łokciowego, ramienia, stawu ramiennego. Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do zabiegu. • Lokalizowanie mięśni kończyny górnej. • Wykonywanie masażu kończyny górnej w ustalonej kolejności. 6. Masaż kończyny dolnej Masaż palców, śródstopia, stawów skokowych (górny, dolny), podudzia, stawu kolanowego, uda, stawu biodrowego, mięśni pośladkowych.

Ćwiczenia: • przygotowywanie pacjenta do zabiegu. • lokalizowanie mięśni kończyny wolnej i obręczy kończyny dolnej. • wykonywanie masażu kończyny dolnej w ułożeniu pacjenta na

plecach, na boku i na brzuchu.

7. Masaż w rwie kulszowej Masaż okolicy lędźwiowo-krzyżowej. Masaż stawu biodrowego. Masaż uda. Masaż kolana i dołu podkolanowego. Masaż podudzia. Masaż stawu skokowego. Masaż stopy. Masaż palców. Uciski punktowe. Gimnastyka w rwie kulszowej. Ćwiczenia: Przygotowywanie pacjenta do zabiegu. Lokalizowanie przebiegu nerwu kulszowego. Dobieranie techniki i wykonywanie masażu w rwie kulszowej. Wykonywanie gimnastyki w rwie kulszowej.

8. Masaż klatki piersiowej Masaż klatki piersiowej w ułożeniu na grzbiecie. Masaż klatki piersiowej w ułożeniu na boku.

Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do zabiegu. • Lokalizowanie żeber, mostka i obojczyków. • Lokalizowanie mięśni klatki piersiowej i brzucha. • Wykonywanie masażu klatki piersiowej (różnicowanie klatki męskiej

i żeńskiej).

57

9. Masaż powłok i narządów jamy brzusznej Masaż powłok i narządów jamy brzusznej, masaż w zaparciach atonicznych i spastycznych.

Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do zabiegu. • Lokalizowanie narządów jamy brzusznej. • Lokalizowanie mięśni brzucha. • Wykonywanie masażu powłok brzusznych i narządów jamy brzusznej. • Wykonywanie masażu w zaparciach atonicznych i spastycznych. 10. Masaż szyi, twarzy i głowy Masaż leczniczy twarzy, masaż kosmetyczny twarzy, masaż twarzy metodą uciskową, masaż szyi i głowy.

Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do zabiegu. • Lokalizowanie mięśni szyi, twarzy i głowy. • Wykonywanie masażu leczniczego twarzy metodą klasyczną. • Wykonywanie masażu leczniczego twarzy metodą uciskową. • Wykonywanie masażu kosmetycznego twarzy wybraną metodą. 11. Teoria masażu sportowego Masaż sportowy w procesie odnowy biologicznej. Główne zasady i warunki wykonywania masażu sportowego. Rodzaje masażu sportowego.

Ćwiczenia: • Charakteryzowanie rodzajów masażu sportowego. • Analizowanie efektów działania masażu sportowego na organizm

zawodnika. • Odróżnianie przeciwwskazań do stosowania poszczególnych metod

i technik masażu sportowego. 12. Ćwiczenia z masażu sportowego Masaż w praktyce sportowej, techniki masażu sportowego. Masaż sportowy kończyn dolnych, grzbietu i kręgosłupa, klatki piersiowej, powłok brzusznych, kończyn górnych, karku i szyi.

58

Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do zabiegu. • Dobieranie technik masażu sportowego do cyklu treningowego,

dyscypliny sportu oraz indywidualnej sytuacji zawodnika. • Wykonywanie masażu sportowego.

13. Masaż w wybranych dyscyplinach sportowych Lekka atletyka, zespołowe gry sportowe, sporty walki i siłowe, sporty zimowe, gimnastyka, sporty wodne. Najczęściej występujące urazy w poszczególnych dyscyplinach sportowych. Ćwiczenia: • Wyjaśnianie celu stosowania technik i metod masażu sportowego

w wybranych dyscyplinach sportowych. • Analizowanie najczęstszych urazów w wybranych dyscyplinach

sportowych. 14. Drenaż limfatyczny metodą polską i niemiecką Drenaż limfatyczny kończyn górnych, kończyn dolnych, grzbietu, klatki piersiowej, brzucha, głowy, twarzy i szyi. Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do zabiegu. • Lokalizowanie regionalnych węzłów chłonnych. • Określanie kierunku przepływu chłonki. • Identyfikowanie pni chłonnych. • Stosowanie technik drenażu limfatycznego. 15. Masaż segmentarny Chwyty diagnostyczne. Opracowanie lecznicze grzbietu, miednicy w pozycji leżącej i siedzącej, klatki piersiowej, karku i głowy, brzucha, kończyn górnych i dolnych.

Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do zabiegu. • Wykorzystywanie chwytów diagnostycznych do rozpoznawania zmian

odruchowych w tkankach. • Stosowanie chwytów leczniczych w masażu segmentarnym grzbietu,

miednicy, klatki piersiowej, karku i głowy, brzucha, kończyn górnych i dolnych.

59

16. Masaż izometryczny Masaż izometryczny mięśni kończyn górnych i dolnych, mięśni grzbietu, klatki piersiowej męskiej i mięśni brzucha. Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do zabiegu. • Lokalizowanie położenia mięśni. • Ustalanie siły mięśni według skali Lovetta. • Wykonywanie masażu izometrycznego. 17. Masaż metodą Shantala Masaż w dziecięcym porażeniu mózgowym metodą Shantala. Ćwiczenia: • Nawiązywanie kontaktu z dzieckiem. • Przygotowywanie dziecka do zabiegu. • Wykonywanie masażu u dziecka z porażeniem mózgowym metodą

Shantala. 18. Elementy masażu punktowego Masaż punktowy w wybranych jednostkach chorobowych (wg uznania nauczyciela i w zależności od potrzeb regionalnych).

Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do zabiegu. • Lokalizowanie punktów do wykonywania akupresury w wybranych

jednostkach chorobowych. 19. Elementy masażu relaksacyjnego Masaż relaksacyjny według wybranego przez nauczyciela standardu. Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do zabiegu. • Wykonywanie masażu relaksacyjnego. 20. Masaż w wybranych jednostkach chorobowych Reumatoidalne zapalenie stawów, choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa, rwa kulszowa, deformacja klatki piersiowej, skolioza, porażenie nerwu twarzowego, kręcz szyi.

60

21. Techniki masażu z oprzyrządowaniem Masaż podwodny mechaniczny. Masaż wibracyjny. Masaż podciśnieniowy. Ćwiczenia: • Przygotowywanie pacjenta do zabiegu. • Przygotowywanie aparatów i urządzeń do wykonywania zabiegów. • Wykonywanie masażu z oprzyrządowaniem. Środki dydaktyczne Filmy dydaktyczne ilustrujące techniki masażu. Stoły do masażu. Krzesła obrotowe bez oparcia. Krzesła stabilne z oparciem. Kliny, podkłady i ręczniki. Środki dezynfekcyjne. Środki poślizgowe. Wanna z tangentorem. Aquavibron. Aparat do masażu podciśnieniowego. Uwagi o realizacji

Realizacja programu przedmiotu pracownia masażu ma na celu przygotowanie uczniów do wykonywania zadań zawodowych technika masażysty. Przedmiot stanowi integralną całość z teorią masażu i zajęciami praktycznymi. Obejmuje wiedzę i umiejętności z zakresu masażu leczniczego, kosmetycznego i sportowego. Podczas realizacji programu należy kształtować umiejętności dobierania technik i metod oraz samodzielnego wykonywania masażu. Zadaniem nauczyciela jest również kształtowanie postaw i rozwijanie zainteresowań uczniów.

W czasie realizacji treści programowych należy kształtować następujące postawy: − życzliwości, tolerancji, wrażliwości i cierpliwości wobec pacjentów, − odpowiedzialności, sumienności, dokładności i uczciwości w pracy, − gotowości niesienia pomocy, − troski o zdrowie pacjenta, − samokrytycyzmu wobec siebie i wykonywanych zadań.

W realizacji programu nauczania należy odwoływać się do wiadomości i umiejętności z anatomii, fizjologii, psychologii, fizjoterapii i wybranych zagadnień klinicznych.

Zajęcia przewidziane w programie należy prowadzić metodą pokazu i ćwiczeń w pracowni masażu, pod kierunkiem nauczyciela – masażysty, w małych grupach uczniów. Uczniowie z zaburzeniami widzenia

61

wymagają indywidualnej pracy z nauczycielem oraz dostosowania tempa realizowania treści programowych do ich możliwości percepcyjnych.

W realizacji programu nauczania z osobami niewidomymi należy dużo uwagi poświęcić na doskonalenie wyczucia odległości, lokalizacji charakterystycznych miejsc na ciele człowieka (wyobraźnia przestrzenna), płynności ruchów oraz wykrywania zmian w tkankach dostępnych badaniem palpacyjnym. Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych:

Orientacyjna liczba godzin Lp. Działy tematyczne Zajęcia

teoretyczne Ćwiczenia Ogółem

1. Techniki masażu klasycznego 2 12 14 2. Masaż grzbietu - 18 18 3. Masaż mięśni karku i mięśni

MOS - 18 18

4. Masaż w kręczu szyi - 6 6 5. Masaż kończyny wolnej

i obręczy kończyny górnej -

50

50 6. Masaż kończyny wolnej

i obręczy kończyny dolnej -

48

48

7. Masaż w rwie kulszowej - 6 6 8. Masaż klatki piersiowej - 12 12 9. Masaż powłok i narządów jamy

brzusznej -

18

18 10. Masaż szyi, twarzy, i głowy - 20 20 11. Teoria masażu sportowego 4 - 4 12. Ćwiczenia z masażu

sportowego - 24 24

13. Masaż w wybranych dyscyplinach sportowych

- 10 10

14. Drenaż limfatyczny metodą polską i niemiecką

- 40 40

15. Masaż segmentarny - 60 60 16. Masaż izometryczny - 8 8 17. Masaż metodą Shantala - 10 10 18. Elementy masażu punktowego - 10 10 19. Elementy masażu

relaksacyjnego - 20 20

20. Masaż w wybranych jednostkach chorobowych

- 36 36

62

21. Techniki masażu z oprzyrządowaniem

8 16 24

Razem 14 442 456 Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do planu nauczania dla szkoły policealnej.

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły oraz rozwoju medycyny i rehabilitacji leczniczej. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia należy przeprowadzać systematycznie na podstawie przedstawionych uczniom na początku każdego semestru kryteriów.

Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie: − sprawdzianów ustnych i pisemnych, − testów osiągnięć szkolnych, − obserwacji czynności ucznia w czasie ćwiczeń.

Przed przystąpieniem do ćwiczeń nauczyciel powinien sprawdzić wiedzę uczniów potrzebną do opanowania praktycznych umiejętności. Podczas obserwacji czynności uczniów należy zwracać uwagę na: − poprawność wykonania technik masażu, − zachowanie odpowiedniej kolejności technik, − sprawność wykonania masażu, − łączenie teorii z praktyką.

Ocenianie powinno mieć charakter opisowy i być prowadzone według wymagań określonych w przedmiotowym systemie oceniania. Literatura Garlicki J., Kuć M., Traumatologia sportowa. Warszawa, PZWL 1988. Bahr R., Akupresura. Warszawa, PZWL 1989. Dziak A., Tayara S., Urazy i uszkodzenia w sporcie. Kraków, Kasper 2000. Magiera L., Walaszek R., Masaż sportowy z elementami odnowy biologicznej. Kraków, Biosport 2003. Podgórski T., Masaż w rehabilitacji i sporcie. Warszawa, AWF 1996. Szczotka P.; Integracyjny masaż Bodywork. BODYWORK, Poznań 2004.

63

Zborowski A., Masaż klasyczny. Kraków, FWH A-Z 1996. Zborowski A., Masaż segmentarny. Kraków, FWH A-Z 1996. Zborowski A., Drenaż limfatyczny. Kraków, FWH A-Z 1998. 10.Zborowski A., Masaż w wybranych jednostkach chorobowych. cz. I, Kraków, FWH A-Z 1999. 11.Zborowski A., Masaż wybranych jednostkach chorobowych. cz. II, Kraków, FWH A-Z 1999.

Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

64

ZAJĘCIA PRAKTYCZNE Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: − zorganizować stanowisko pracy masażysty zgodnie z wymaganiami

ergonomii, − zaplanować i zorganizować własną pracę, − zastosować urządzenia przeznaczone do wykonywania masażu, − pomóc pacjentowi w posługiwaniu się sprzętem rehabilitacyjnym

(wózek inwalidzki, balkonik, łóżko z podwieszkami itp), − posłużyć się terminologią medyczną i diagnozami łacińskimi

w zakresie niezbędnym do wykonywania zadań zawodowych, − wypełnić dokumentację obowiązującą w poszczególnych placówkach

służby zdrowia, − wykorzystać techniki komputerowe w dokumentowaniu

wykonywanych zadań, − dobrać metody i techniki masażu, uwzględniając wskazania

i przeciwwskazania, − przygotować pacjenta do masażu oraz zapewnić mu bezpieczeństwo

psychiczne i fizyczne podczas zabiegu, − wykonać masaż różnymi metodami, − zmodyfikować metody masażu w zależności od aktualnego stanu

zdrowia, wieku, potrzeb i możliwości pacjenta, − wykonać masaż leczniczy u pacjentów z chorobami neurologicznymi,

wewnętrznymi, reumatologicznymi, ortopedycznymi, po operacjach i urazach,

− zaobserwować reakcje pacjenta podczas trwania masażu, − zinterpretować reakcje pacjenta podczas trwania masażu i w razie

potrzeby zmodyfikować techniki wykonania, − ocenić skutki masażu na podstawie zaobserwowanych reakcji

pacjenta, − zbadać i ocenić budowę i funkcjonowanie narządu ruchu pacjenta

przygotowywanego do masażu, − zgromadzić i zinterpretować informacje o pacjencie oraz określić

postępy w procesie zdrowienia i rehabilitacji, − przeprowadzić ćwiczenia oddechowe, − przeprowadzić ćwiczenia usprawniające bierne, − dobrać i zastosować metody masażu u dzieci z zaburzeniami

neurologicznymi, wadami postawy, po urazach i zabiegach operacyjnych oraz ze schorzeniami ortopedycznymi,

− nauczyć dziecko i jego rodzinę wykonywania prostych ćwiczeń usprawniających,

65

− pozyskać zaufanie i zachęcić dziecko do udziału w zabiegach usprawniających,

− ocenić samopoczucie pacjenta podczas wykonywania masażu i po jego zakończeniu,

− wyjaśnić pacjentom podstawy kompleksowej rehabilitacji oraz współzależność między działaniami rehabilitacyjnymi a trybem życia,

− zapobiec zakażeniom wewnątrzszpitalnym, − upowszechnić zasady zdrowego stylu życia u pacjentów, − wykonać zadania zgodnie z zasadami etyki, − skorzystać z literatury zawodowej oraz innych źródeł informacji. Materiał nauczania 1. Zespół rehabilitacyjny oddziału neurologicznego Zapoznawanie się ze specyfiką pracy oddziału neurologicznego. Organizowanie stanowiska pracy masażysty. Zapoznawanie się ze sprzętem rehabilitacyjnym używanym w oddziale (wózek inwalidzki, balkonik, łóżko z podwieszkami). Przestrzeganie zasad obowiązujących w oddziale neurologicznym. Odczytywanie diagnoz chorobowych w języku polskim i łacińskim. Zapoznawanie się z organizacją rehabilitacji chorych neurologicznie. Współpraca z pracownikami zespołu rehabilitacyjnego i lekarzem prowadzącym. Transportowanie chorych na wózku inwalidzkim. Obsługiwanie pacjenta na wózku (pomoc przy wstawaniu i siadaniu). Pomaganie w niektórych czynnościach pielęgnacyjnych (ułożenie pacjenta w różnych pozycjach, pomoc w czynnościach dnia codziennego). Wykonywanie masażu leczniczego w schorzeniach neurologicznych. Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Przestrzeganie zasad etycznych. Przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych pacjenta. 2. Zespół rehabilitacyjny oddziału reumatologicznego Zapoznawanie się ze specyfiką oddziału reumatologicznego. Zapoznawanie się ze sprzętem rehabilitacyjnym używanym na oddziale (wózek inwalidzki, balkonik, łóżko z podwieszkami itp). Przestrzeganie zasad obowiązujących na oddziale reumatologicznym. Odczytywanie diagnoz chorobowych w języku polskim i łacińskim. Zapoznawanie się z organizacją rehabilitacji chorych.

66

Współpraca z pracownikami zespołu rehabilitacyjnego i lekarzem prowadzącym. Transportowanie chorych na wózku inwalidzkim. Obsługiwanie pacjenta na wózku (pomoc przy wstawaniu i siadaniu). Pomaganie w niektórych czynnościach pielęgnacyjnych (ułożenie pacjenta w różnych pozycjach, pomoc w czynnościach dnia codziennego). Organizowanie stanowiska pracy masażysty. Wykonywanie masażu leczniczego w schorzeniach reumatologicznych. Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Przestrzeganie zasad etycznych. Przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych pacjenta. 3. Zespół rehabilitacyjny oddziału internistycznego Zapoznawanie się ze specyfiką oddziału internistycznego. Zapoznawanie się ze sprzętem rehabilitacyjnym używanym na oddziale (wózek inwalidzki, balkonik, łóżko z podwieszkami itp). Przestrzeganie zasad obowiązujących na oddziale internistycznym. Odczytywanie diagnoz chorobowych w języku polskim i łacińskim. Współpraca z pracownikami personelu oddziału i lekarzem prowadzącym. Transportowanie chorych na wózku inwalidzkim. Obsługiwanie pacjenta na wózku (pomoc przy wstawaniu i siadaniu). Pomaganie w niektórych czynnościach pielęgnacyjnych (ułożenie pacjenta w różnych pozycjach, pomoc w czynnościach dnia codziennego). Organizowanie stanowiska pracy masażysty. Wykonywanie masażu leczniczego z uwzględnieniem chorób towarzyszących. Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Przestrzeganie zasad etycznych. Przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych pacjenta. 4. Zespół rehabilitacyjny lecznictwa otwartego (przychodnie) Zapoznawanie się ze specyfiką przychodni. Zapoznawanie się ze sprzętem pomocniczym używanym do masażu. Przestrzeganie zasad obowiązujących w placówce. Odczytywanie diagnoz chorobowych w języku polskim i łacińskim. Zapoznawanie się z organizacją rehabilitacji chorych. Współpraca z pracownikami zespołu rehabilitacyjnego i lekarzem prowadzącym.

67

Wykonywanie zabiegów masażu. Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Przestrzeganie zasad etycznych. Przestrzeganie zasad ochrony danych osobowych pacjenta. 5. Zespół rehabilitacyjny szpitalny lub poradnia pediatryczna Zapoznawanie się ze specyfiką placówki. Zapoznawanie się ze sprzętem pomocniczym używanym do masażu. Przestrzeganie zasad obowiązujących w placówce. Odczytywanie diagnoz chorobowych w języku polskim i łacińskim. Zapoznawanie się z organizacją rehabilitacji chorych dorosłych i dzieci. Współpraca z pracownikami zespołu rehabilitacyjnego oraz lekarzem prowadzącym. Wykonywanie masażu u dzieci. Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Przestrzeganie zasad etyki. Przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych pacjenta. Uwagi o realizacji

Realizacja programu zajęć praktycznych ma na celu przygotowanie ucznia do wykonywania zadań zawodowych w typowych miejscach pracy masażysty, na rzecz osób w różnych stanach zdrowia i choroby, w różnym wieku, pochodzących z różnych środowisk i mających różne problemy zdrowotne.

Zajęcia praktyczne są realizowane w placówkach ochrony zdrowia, w oddziałach: neurologicznym, reumatologicznym, wewnętrznym, w przychodniach i placówce pediatrycznej.

Placówki ochrony zdrowia prowadzące zajęcia praktyczne powinny posiadać bazę szkoleniową oraz personel przygotowany do współpracy z nauczycielem i praktykantami.

Program nauczania zajęć praktycznych zawiera treści pozwalające na samodzielne wykonywanie przez przyszłych absolwentów zabiegów masażu. Uczniowie powinni opanować umiejętności sprawnego i bezbłędnego dobierania i stosowania różnych metod i technik masażu w zależności od wskazań i przeciwwskazań, aktualnego stanu zdrowia, potrzeb i możliwości pacjenta.

Program przedmiotu stanowi integralną całość z przedmiotami: teoria masażu i pracownia masażu, których treści dają podstawę do prawidłowej realizacji zajęć praktycznych. Ponadto należy wykorzystywać umiejętności opanowane przez słuchaczy na zajęciach

68

z innych przedmiotów: anatomii, fizjologii, psychologii, zagadnień klinicznych.

Podczas realizacji treści programowych należy kształtować następujące postawy uczniów: − odpowiedzialności, zdyscyplinowania i rzetelności w realizacji

powierzonych zadań, − życzliwości, uczciwości, cierpliwości i szacunku wobec pacjenta, jego

rodziny, współpracowników, − odpowiedzialności za skutki własnych działań i podejmowanych

decyzji, − odpowiedzialności za powierzony sprzęt i stanowisko pracy.

Podczas zajęć praktycznych należy doskonalić następujące umiejętności uczniów: − organizowania stanowiska pracy, − planowania pracy, − nawiązywania kontaktu słownego i emocjonalnego z pacjentem, − przygotowywania pacjenta do masażu, − modyfikowania metod pracy w zależności od stanu i potrzeb

pacjentów, − obserwacji pacjenta w czasie masażu, − dokumentowania wykonywanych czynności, − współpracy w zespole rehabilitacyjnym.

Opanowanie tych umiejętności umożliwi dobór treści i metod nauczania. W doborze metod i treści kształcenia należy uwzględnić zasadę stopniowania trudności. W semestrze III zadania powinny obejmować wyłącznie masaż klasyczny, do których wykonywania zostali przygotowani uczniowie w pierwszym roku nauki. W semestrze IV zakres zadań należy rozszerzyć o masaż segmentarny i drenaż limfatyczny. Uczniowie powinni pracować pod kierunkiem nauczyciela. W każdym miejscu prowadzonych zajęć praktycznych należy przeprowadzić instruktaż wstępny, sprawdzić merytoryczne przygotowanie uczniów do zajęć, przedstawić specyfikę pracy w placówce i dokonać przydziału zadań w grupie. Na bieżąco należy obserwować pracę uczniów oraz reagować na wszystkie nieprawidłowości.

W przypadku uczniów z zaburzeniami widzenia nauczyciel powinien zapoznać ich z pomieszczeniami oddziału i personelem, odczytać diagnozy i zlecenie na masaż. W czasie zajęć praktycznych należy obserwować i oceniać samodzielność uczniów niewidomych i słabo widzących oraz służyć pomocą w przypadku wystąpienia trudności w pracy.

Każdy uczeń w czasie zajęć praktycznych powinien prowadzić dzienniczek zajęć praktycznych zawierający harmonogram zajęć, tematy ćwiczeń i opis realizacji zadań zleconych do wykonania.

69

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych: Lp. Placówka Orientacyjna liczba

godzin 1. Zespół rehabilitacyjny oddziału

neurologicznego 54

2. Zespół rehabilitacyjny oddziału reumatologicznego

54

3. Zespół rehabilitacyjny oddziału internistycznego

54

4. Zespół rehabilitacyjny lecznictwa otwartego

55

5. Zespół rehabilitacyjny szpitalny lub poradnia dziecięca

55

Razem 272

Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do planu nauczania dla szkoły policealnej.

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły oraz rozwoju medycyny i rehabilitacji leczniczej.

Propozycje metod sprawdzania i oceniania osiągnięć edukacyjnych ucznia

Ocenianie osiągnięć uczniów powinno być prowadzone systematycznie według kryteriów uwzględniających zaplanowane cele kształcenia , a w szczególności: − ocenianie budowy i funkcjonowania narządu ruchu pacjenta, − interpretowanie informacji o pacjencie oraz określanie postępów

w procesie zdrowienia i rehabilitacji, − stosowanie metod masażu zgodnie z wiedzą o budowie

i czynnościach organizmu ludzkiego oraz zmianach patologicznych, − dobieranie i modyfikowanie technik masażu w zależności od wieku,

płci, indywidualnej odporności pacjenta, rodzaju wykonywanej przez niego pracy i aktualnego stanu zdrowia,

− stosowanie masażu w leczeniu chorych, − nawiązywanie kontaktów z pacjentami i z zespołem terapeutycznym, − przestrzeganie zasad etyki zawodowej w realizacji powierzonych

zadań, − prowadzanie dokumentacji obowiązującej na stanowisku pracy,

70

− planowanie i organizowanie stanowiska pracy, − przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

przepisów sanitarno-epidemiologicznych. System oceniania powinien obejmować:

− diagnozę wiadomości i umiejętności ucznia przed przystąpieniem do zajęć praktycznych,

− sprawdzanie postępów ucznia podczas realizacji programu i rozpoznawanie trudności w osiąganiu celów kształcenia,

− sprawdzanie i ocenę umiejętności praktycznych ucznia na zakończenie realizacji programu. Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie:

− sprawdzianów ustnych i pisemnych, − testów osiągnięć szkolnych, − ukierunkowanej obserwacji czynności ucznia w czasie realizacji

zaplanowanych zadań. Podczas obserwacji czynności ucznia należy zwracać uwagę na:

− organizację stanowiska pracy, − organizację czasu pracy, − planowanie pracy i rozwiązywanie problemów, − nawiązywanie kontaktów z pacjentem, − sprawność wykonania masażu, − samoocenę wykonanego zadania.

Przedmiotem oceny w czasie zajęć praktycznych powinna być również postawa zawodowa ucznia: poczucie odpowiedzialności, gotowość niesienia pomocy, respektowanie praw pacjenta, przejawianie troski o jego zdrowie.

Ocena końcowa powinna uwzględniać wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela w czasie zajęć praktycznych.

71

PODSTAWY PRAWA I EKONOMIKI

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: − scharakteryzować system organizacji ochrony zdrowia w Polsce, − wskazać instytucje mające wpływ na politykę zdrowotną państwa, − określić źródła i sposoby finansowania świadczeń zdrowotnych, − wyjaśnić zasady reglamentowania dostępu do niektórych usług

i dóbr, − wskazać dostawców i odbiorców usług medycznych, − scharakteryzować proces przepływu środków finansujących

świadczenia zdrowotne i wyjaśnić rolę państwa w regulacji przepływu,

− wyjaśnić istotę i zasady funkcjonowania systemu ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce,

− przedstawić specyfikę rynku świadczeń zdrowotnych, − wskazać czynniki wpływające na popyt i podaż świadczeń

zdrowotnych, − wyjaśnić mechanizm regulowanej konkurencji między producentami

usług medycznych, − wskazać rolę państwa i płatnika na rynku usług medycznych, − scharakteryzować system zapewnienia jakości w opiece zdrowotnej, − wskazać znaczenie profesjonalizmu i zaufania do personelu

medycznego w procesie świadczenia usług zdrowotnych, − wskazać podmioty uprawnione do realizacji świadczeń zdrowotnych, − wskazać regulacje prawne dotyczące personelu medycznego, − rozróżnić rodzaje kontraktów na usługi medyczne, − określić zasady zawierania kontraktów na usługi medyczne, − scharakteryzować koszty wytworzenia świadczeń zdrowotnych, − wskazać dokumenty prawne dotyczące funkcjonowania zakładów

opieki zdrowotnej i płatnika, − zastosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej, − zastosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej. Materiał nauczania 1. Finansowanie świadczeń zdrowotnych Istota polityki zdrowotnej. Struktura systemu organizacyjnego opieki zdrowotnej w Polsce. Rodzaje instytucji wpływających na politykę zdrowotną i ich rola. Źródła i sposoby finansowania świadczeń zdrowotnych. Rodzaje dostawców usług medycznych. Rodzaje

72

odbiorców usług medycznych. Istota płatnika. Charakterystyka przepływu środków finansujących świadczenia zdrowotne. Rola państwa w procesie regulowania przepływu środków. 2. System ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce Istota ubezpieczenia zdrowotnego. Rodzaje ubezpieczeń zdrowotnych. Zasady i funkcje powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Funkcje płatnika i zakres świadczeń w systemie powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Zasady korzystania ze świadczeń zdrowotnych z powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Reglamentacja dostępu do niektórych usług medycznych – istota, przyczyny, sposoby reglamentacji. Znaczenie dobrowolnych ubezpieczeń zdrowotnych. 3. Rynek świadczeń zdrowotnych Cechy rynku usług medycznych. Usługa medyczna – dobro indywidualne, publiczne, konsumpcyjne, inwestycyjne i profesjonalne. Ograniczona suwerenność pacjenta jako konsumenta usług medycznych. Akceptacja płatnika jako źródła finansowania świadczeń zdrowotnych. Efekty zewnętrzne usług medycznych. Czynniki wpływające na podaż świadczeń zdrowotnych. Czynniki kształtujące popyt na świadczenia zdrowotne. Skutki „niekontrolowanej” konkurencji na rynku świadczeń zdrowotnych. Rola państwa i płatnika na rynku usług medycznych. Sposoby zapewnienia jakości w opiece zdrowotnej. Znaczenie profesjonalizmu i zaufania do personelu medycznego w procesie świadczenia usług medycznych. 4. Podstawy prawne funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej i płatnika Podstawowe obszary funkcjonowania. Regulacje prawne dotyczące: funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej, płatnika, personelu medycznego. Rodzaje i zasady zawierania kontraktów na usługi medyczne. 5. Koszty w zakładach opieki zdrowotnej Rodzaje kosztów. Składniki kosztów wytworzenia świadczeń zdrowotnych. Koszty bezpośrednie i pośrednie. Regulacja prawna w zakresie nadzoru nad kosztami w zakładach opieki zdrowotnej. 6. Przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej i gospodarczej Przedmiot i źródła prawa w ochronie zdrowia. Rodzaje stosunków pracy i umów o pracę w ochronie zdrowia. Zasady nawiązywania umów o pracę. Prawa i obowiązki zakładu pracy i pracownika. Wynagrodzenie za pracę i jego ochrona prawna. Czas pracy w ochronie zdrowia, urlopy

73

pracownicze. Świadectwa pracy. Zasady rozwiązywania umowy o pracę. Rodzaje odpowiedzialności pracowniczej w ochronie zdrowia. Rodzaje umów cywilnoprawnych. Formy własności zakładów opieki zdrowotnej. Formy organizacyjno-prawne zakładów opieki zdrowotnej. Zasady podejmowania działalności gospodarczej w ochronie zdrowia. Ćwiczenia: • Identyfikowanie źródeł prawa dotyczących działalności gospodarczej. • Interpretowanie przepisów prawa dotyczących działalności zawodowej

technika masażysty. Środki dydaktyczne Foliogramy. Dokumenty prawne z zakresu: opieki zdrowotnej, prawa cywilnego, prawa pracy oraz prowadzenia działalności gospodarczej. Baza elektroniczna informacji prawnej. Opisy przypadków. Literatura zawierająca informacje ekonomiczne i prawne. Uwagi o realizacji

Program nauczania przedmiotu Podstawy prawa i ekonomiki obejmuje zintegrowane treści z zakresu ekonomii, ekonomiki, finansów i prawa.

W czasie realizacji programu nauczyciel powinien nawiązywać do wiedzy z zakresu Podstaw przedsiębiorczości nabytej przez uczniów w szkole średniej. Program nauczania przedmiotu Podstawy prawa i ekonomiki składa się z sześciu działów tematycznych. Na jego realizację proponuje się przeznaczyć 1,5 godziny w cyklu kształcenia w szkołach dla młodzieży, z godzin przeznaczonych na kształcenie zawodowe.

Poszczególne działy programowe zawierają treści kształcenia niezbędne do zrozumienia funkcjonowania ochrony zdrowia w wymiarze organizacyjnym i ekonomicznym. Dział pierwszy dotyczy struktury systemu organizacyjnego ochrony zdrowia. Szczególną uwagę należy zwrócić na finansowanie świadczeń zdrowotnych. Powszechne ubezpieczenia zdrowotne, o których mowa w dziale drugim stanowią w Polsce główne źródło finansowania świadczeń zdrowotnych, dlatego wskazane jest usystematyzowanie wiedzy z tego zakresu.

Po zrealizowaniu treści dotyczących rynku świadczeń zdrowotnych uczniowie powinni określić specyficzne cechy rynku, mechanizmy ekonomiczne i kryteria zapewnienia jakości usług medycznych.

74

Podczas realizacji pozostałych działów szczególny nacisk należy położyć na regulacje prawne dotyczące funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej i płatnika oraz działalności w zawodzie technik masażysta.

W celu uzyskania zadawalających wyników kształcenia, zajęcia powinny odbywać się w odpowiednio wyposażonej pracowni przedmiotowej. Nauczyciel powinien mieć do dyspozycji podręczną biblioteczkę, wyposażoną w literaturę z zakresu prawa i ekonomii, akty prawne oraz specjalistyczną prasę.

Proponuje się prowadzenie zajęć w formie pracy zespołowej, grupowej oraz indywidualnej. Ćwiczenia przedmiotowe umożliwią indywidualizację procesu kształcenia, efektywne wykorzystywanie pomocy dydaktycznych oraz zastosowanie nabytych umiejętności w określonych sytuacjach.

Osiągnięcie założonych celów kształcenia umożliwia stosowanie efektywnych metod nauczania, jak: − wykład informacyjny, − wykład problemowy, − wykład konwersatoryjny, − pogadanka, − metoda przypadków, − metoda sytuacyjna, − metoda projektów, − ćwiczenia przedmiotowe.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna liczba godzin

1. Finansowanie świadczeń zdrowotnych 9 2. System ubezpieczeń zdrowotnych

w Polsce

8 3. Rynek świadczeń zdrowotnych 9 4. Podstawy prawne funkcjonowania

zakładów opieki zdrowotnej i płatnika

10 5. Koszty w zakładach opieki zdrowotnej 6 6. Przepisy prawne dotyczące działalności

zawodowej i gospodarczej

10 Razem 52

Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do planu nauczania dla szkoły policealnej.

75

Podane w tabeli liczby na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie na podstawie kryteriów uwzględniających zaplanowane cele kształcenia. Szczególną uwagę należy zwrócić na umiejętności: − określania źródeł i sposobów finansowania świadczeń zdrowotnych, − określania czynników wpływających na popyt i podaż świadczeń

zdrowotnych, − określania roli państwa i płatnika na rynku usług medycznych, − interpretowania regulacji prawnych obowiązujących w działalności

zawodowej. Proces oceniania powinien obejmować: − diagnozę wiadomości i umiejętności ucznia przed przystąpieniem

do realizacji programu, − sprawdzenie postępów ucznia w toku realizacji programu oraz

rozpoznawanie trudności w osiąganiu celów kształcenia, − sprawdzenie wiadomości i umiejętności na zakończenie realizacji

programu nauczania. Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie:

− sprawdzianów ustnych, − sprawdzianów pisemnych, − testów osiągnięć szkolnych. W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania osiągnięć ucznia stosowanych przez nauczyciela w toku nauczania. Oceny należy dokonywać zgodnie z obowiązującą skalą ocen. Literatura Boratyński J., Dudek B., Morkis G.: Obsługa klienta. Prawo pracy. Higiena pracy. WSiP, Warszawa 2003 Chwierut S., Kulis M., Wójcik D.: Elementy zarządzania finansowego w ochronie zdrowia. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne "Vesalius", Kraków 2000 Getzen T.: Ekonomika zdrowia. PWN, Warszawa 2000 Mierzejewska-Majcherek J.: Podstawy ekonomii. Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2003

76

Sobiecki R., (red.): Podstawy przedsiębiorczości w pytaniach i odpowiedziach. Centrum Doradztwa i Informacji Difin. Warszawa 2003 Trocki M., (red.): Nowoczesne zarządzanie w opiece zdrowotnej. Instytut Przedsiębiorczości i Samorządności. Warszawa 2002 Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 grudnia 1998 r. W sprawie szczególnych zasad rachunku kosztów w publicznych zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 164, poz. 1194) Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych(...) Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. ze zmianami Kodeks cywilny(…) Ustawa z dnia 23 stycznia 2003 r. O powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (DZ. U. Nr 45, poz. 391) Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. ze zmianami Kodeks pracy(…) Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. O zakładach opieki zdrowotnej(…) Baza informacji prawnej w Internecie: system LEX, serwis prawo i zdrowie Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

77

PRAKTYKA ZAWODOWA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: − wykonać samodzielnie zadania wynikające z roli zawodowej

masażysty, − zastosować umiejętności zawodowe do sprawnego zorganizowania,

prowadzenia i współuczestniczenia w kompleksowej rehabilitacji, − zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, − dobrać schemat postępowania w masażu adekwatny do stanu

chorobowego pacjenta, jego potrzeb i możliwości przy uwzględnieniu wskazań i przeciwwskazań,

− wykonać masaż według wybranego schematu postępowania, − wykorzystać potrzebne środki i sprzęt zgodnie z instrukcjami, − dokonać odpowiednich zapisów w dokumentacji obowiązującej na

stanowisku pracy, − podjąć współpracę z członkami zespołu rehabilitacyjnego, − zastosować metody mające na celu poprawę organizacji i jakości

świadczonych usług, − zastosować przepisy sanitarno-epidemiologiczne, − zmodyfikować stosowane metody pracy poprzez rozwijanie własnych

umiejętności zawodowych, − zastosować zasady etyczne, − udoskonalić własne umiejętności intelektualne i praktyczne. Materiał nauczania 1. Zespół rehabilitacyjny oddziału neurologicznego Zapoznawanie się ze specyfiką oddziału neurologicznego. Zapoznawanie się ze sprzętem rehabilitacyjnym używanym na oddziale (wózek inwalidzki, balkonik, łóżko z podwieszkami itp). Przestrzeganie zasad obowiązujących na oddziale neurologicznym. Odczytywanie diagnoz w języku polskim i łacińskim. Zapoznawanie się z organizacją rehabilitacji chorych neurologicznie. Współpraca z pracownikami oddziału rehabilitacji i z lekarzem prowadzącym. Organizowanie stanowiska pracy. Obsługiwanie pacjenta na wózku (pomoc przy wstawaniu i siadaniu). Pomaganie pacjentowi w wykonywaniu czynności dnia codziennego. Charakteryzowanie poszczególnych jednostek chorobowych.

78

Wykonywanie zabiegów masażu leczniczego w schorzeniach neurologicznych. Modyfikowanie metod i technik masażu w zależności od stanu pacjenta. Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Przestrzeganie zasad etyki. Przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych pacjenta. Doskonalenie umiejętności i rozwijanie zainteresowań zawodowych. 2. Zespół rehabilitacyjny oddziału reumatologicznego Zapoznawanie się ze specyfiką oddziału reumatologicznego. Zapoznawanie się ze sprzętem rehabilitacyjnym używanym na oddziale (wózek inwalidzki, balkonik, łóżko z podwieszkami itp). Przestrzeganie zasad obowiązujących na oddziale reumatologicznym. Odczytywanie diagnoz w języku polskim i łacińskim. Zapoznawanie się z organizacją rehabilitacji chorych. Współpraca z pracownikami oddziału rehabilitacji i lekarzem prowadzącym. Organizowanie stanowiska pracy. Obsługiwanie pacjenta na wózku (pomoc przy wstawaniu i siadaniu). Pomaganie pacjentowi w wykonywaniu czynności dnia codziennego oraz zapewnienie wygody i bezpieczeństwa. Charakteryzowanie poszczególnych jednostek chorobowych. Wykonywanie zabiegów masażu leczniczego w schorzeniach reumatologicznych. Modyfikowanie metod i technik masażu w zależności od stanu pacjenta. Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Przestrzeganie zasad etycznych. Przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych pacjenta. Doskonalenie umiejętności i rozwijanie zainteresowań zawodowych. 3. Zespół rehabilitacyjny oddziału internistycznego Zapoznawanie się ze specyfiką oddziału internistycznego. Zapoznawanie się ze sprzętem rehabilitacyjnym używanym na oddziale (wózek inwalidzki, balkonik, łóżko z podwieszkami itp). Przestrzeganie zasad obowiązujących na oddziale internistycznym. Odczytywanie diagnoz w języku polskim i łacińskim. Współpraca z personelem oddziału i lekarzem prowadzącym. Organizowanie stanowiska pracy. Obsługiwanie pacjenta na wózku (pomoc przy wstawaniu i siadaniu). Pomaganie pacjentowi w wykonywaniu czynności dnia codziennego oraz zapewnienie wygody i bezpieczeństwa.

79

Charakteryzowanie poszczególnych jednostek chorobowych. Wykonywanie zabiegów masażu leczniczego z uwzględnieniem chorób towarzyszących. Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Przestrzeganie zasad etycznych. Przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych pacjenta. Doskonalenie umiejętności i rozwijanie zainteresowań zawodowych. 4. Zespół rehabilitacyjny lecznictwa otwartego (przychodnie) Zapoznawanie się ze specyfiką przychodni. Zapoznawanie się ze sprzętem pomocniczym używanym do masażu. Przestrzeganie zasad obowiązujących w placówce. Odczytywanie diagnoz w języku polskim i łacińskim. Zapoznawanie się z organizacją rehabilitacji chorych. Współpraca z pracownikami zespołu rehabilitacyjnego i lekarzem prowadzącym. Charakteryzowanie poszczególnych jednostek chorobowych. Wykonywanie zabiegów masażu. Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Przestrzeganie zasad etycznych. Przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych pacjenta. Doskonalenie umiejętności i rozwijanie zainteresowań zawodowych. 5. Zespół rehabilitacyjny szpitalny lub poradnia pediatryczna Zapoznawanie się ze specyfiką placówki. Zapoznawanie się ze sprzętem pomocniczym używanym do masażu. Przestrzeganie zasad obowiązujących w placówce. Odczytywanie diagnoz w języku polskim i łacińskim. Zapoznawanie się z organizacją rehabilitacji chorych dorosłych i dzieci. Współpraca z pracownikami zespołu rehabilitacyjnego oraz lekarzem prowadzącym. Charakteryzowanie poszczególnych jednostek chorobowych. Wykonywanie masażu u dzieci. Przestrzeganie przepisów sanitarno-epidemiologicznych. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Przestrzeganie zasad etycznych. Przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych pacjenta. Doskonalenie umiejętności i rozwijanie zainteresowań zawodowych.

80

Uwagi o realizacji Po zakończeniu zajęć teoretycznych każdy uczeń odbywa praktykę

zawodową w jednej z placówek, w której odbywały się zajęcia praktyczne. Praktyka zawodowa prowadzona pod kierunkiem opiekuna praktyki ma na celu przygotowanie ucznia do samodzielnego planowania i wykonywania zadań zawodowych, zgodnie z obowiązującymi przepisami i uprawnieniami. W przypadku uczniów z zaburzeniami widzenia opiekun praktyk powinien zapoznać ich z pomieszczeniami oddziału, personelem i pacjentami, odczytać diagnozy i zlecenie na masaż. W czasie trwania praktyk należy obserwować i oceniać samodzielność uczniów i służyć im pomocą w przypadku wystąpienia trudności.

Praktyka zawodowa powinna przebiegać zgodnie z harmonogramem opracowanym na podstawie programu nauczania. Przeprowadzana jest na zakończenie IV semestru i stanowi podsumowanie oraz sprawdzian umiejętności nabytych podczas dwóch lat nauki. Ucznia odbywającego praktykę zawodową obowiązuje 6 godzinny dzień pracy. Praktyka trwa dwa 2 tygodnie przez pięć dni w tygodniu.

Podczas realizacji programu nauczania należy kształtować następujące postawy uczniów: − uczciwości, − sumienności i zaangażowania w pracy zawodowej, − dokładności w wykonywaniu pracy, − samodzielności w planowaniu i wykonywaniu zadań, − odpowiedzialności za własną pracę i podejmowane decyzje, − dbałości o prestiż zawodu, − identyfikowania się z problemami środowiska zawodowego, − szacunku dla współpracowników i pacjentów, − cierpliwości i zainteresowania problemami ludzi chorych, − operatywności w propagowaniu edukacji zdrowotnej, − odpowiedzialności za atmosferę w miejscu pracy.

Opiekun praktyk odpowiada za wykonywane przez uczniów zadania, ale powinien zapewnić im, jak największą samodzielność podczas pracy.

Dokumentację ucznia stanowi dzienniczek praktyk, prowadzony systematycznie i zawierający harmonogram praktyk, tematy ćwiczeń i opis realizacji zadań zleconych do wykonania.

81

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych: Lp. Placówka Orientacyjna

liczba godzin1. Zespół rehabilitacyjny wybranego oddziału

(neurologicznego, reumatologicznego, internistycznego, lecznictwa otwartego (przychodnia), poradni pediatrycznej)

60

Razem 60

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły oraz rozwoju medycyny i rehabilitacji leczniczej. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych uczniów

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów w czasie praktyki należy prowadzić systematycznie na podstawie ustalonych kryteriów. Oceny osiągnięć uczniów można dokonywać na podstawie: − sprawdzianów ustnych i pisemnych, − testów osiągnięć szkolnych, − obserwacji czynności uczniów w czasie wykonywania zabiegów.

Przed dopuszczeniem uczniów do wykonywania zabiegów należy sprawdzić ich przygotowanie merytoryczne.

Podczas obserwacji czynności uczniów należy zwracać uwagę na: − organizację stanowiska pracy, − organizację czasu pracy, − samodzielność w planowaniu pracy i rozwiązywaniu problemów, − dokładność w pracy, − przestrzeganie obowiązujących przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy oraz ochrony środowiska, − umiejętność współpracy z personelem placówki, − odpowiedzialność za skutki działań podejmowanych wobec

pacjentów, − zrozumienie, akceptację i szacunek dla indywidualnych potrzeb,

możliwości i upodobań pacjentów, − kulturę osobistą w kontaktach ze współpracownikami i pacjentami.

Ocena końcowa powinna uwzględniać wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela w czasie zajęć praktycznych.

82