MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

PROGRAM NAUCZANIA

DLA ZAWODU

TECHNIK OCHRONY SRODOWISKA

rj?i24] IT - 5, SPl2001.01.23

SYMBOL CYFROWY 31'1 1241

Dla:

technikum na podbudowie programowej 8-letniej szkoly podstawowej

szkdy policealnej na podbudowie programowej szkdy Sredniej

Zatwierdzam

Minister Edukacji Narodowej /-----.

Warszawa 2001

Autorzy

doc. dr Janusz Zurek - inslytul Ochrony Srodowiska w Warszawie

mgr Jan Konopka - Ministerstwo Srodowiska - Departament Lesnictwa Ochrony

Przyrody i Krajobrazu w Warszawie

mgr ini. Zdzislaw Kot - ekspert do spraw programow nauczania - Ministerstwo

Edukacji Narodowej i instylut Badah Edukacyjnych

Recenzenci

mgr ini. lgor turek - PRO-EKO Warszawa

Stanislaw Kamihski - Departament Ochrony Srodowiska w Ministerstwie Srodowiska

PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTOW ZAWODOWYCH

Strona

Wykaz obowiqzkowych przedrniotow zawodowych

1. Podstawy techniki

2. Biologia i ekoiogia

............................... 3. Ochrona powietrza oraz ochrona prred halasem i drganiami 26

...... ................... 4. Gospodarowanie odpadami, ochrona gleb i rekultywacja .... 40

5. Ochrona wad 0

6. Pracownia badan laboratotyjnyc 9

7. Uiytkowanie kornputerow .................................................................................. 79

8. Prawo i ekonornika w ochronie Srodowisk

9. Praktyka zawodow

PLAN NAUCZANIA Srednia Szkola Zawodowa Technikum Zawod: TECHNIK OCHRONY SRODOWISKA 311 [24] Podbudowa prograrnowa: szkola podstawowa

Ralem . KLASA I

/I 111 IV " "odniowo Lp. Zajeeia edukacyjne I w okresie nevczanie

Liciba Nqodni "auk* 38 1 38 1 34 1 34 1 30

PLAN NAUCZANIA Srednia Szkda Zavmdowa Szkda poicealna Zav6d TECHNIK OCHRONY SRODOWISKA 311 1241 Podbudowa programowa: szkda Srednia

1. PODSTAWY TECHNlKl

1. Szczegotowe cele ksztatcenia

W wyniku procesu ksztalcenia uczen (sluchacz) powinien umiec:

I ) odczytac rysunki techniczne,

2) wykonac rysunki techniczne, w tym stosujqc zasady rzutowania,

3) wykonac odrgczne szkice techniczne,

4)scharakteryzowac podstawowe pojgcia 2 zakresu materialoznawstwa,

5)scharakteryzowaC wlasnosci fizykochemiczne: klasyfikacjq, zastosowanie

podslawowych materialow stosowanych w budownictwie i budowie rnaszyn,

6)objaSnic rnechanizm korozji metali i podat podstawowe zasady ochrony metali

przed korozjq,

7) wyjasnic podstawowe pojgcia zwiqzane 2 wytrzyrnalosciqmaterialow,

8) scharakteryzowac podstawowe kategorie maszyn i urzqdzeh stosowanych

w iniynierii Srodowiska,

9) sklasyfikowad i scharakteryzowat podstawowe typy potqczezei, elementow

maszyn,

10) sklasyfikowac i scharaktelyzowa6 osie, waly, loiyska, sprzggla, hamulce,

przekladnie mechaniczne i ich zasiosowanie w budowie maszyn,

I I ) scharakteryzowac zasady uiytkowania energii elektrycznej i zasady dzialania

silnikow elekirycznych, ('

12) sklasyfikowat i scharakteryzowae pompy i sprgiarki, ich budowg, zasady

dzialania, zastosowania i podstawy eksploatacji,

13) scharakteryzowac podstawowe pojgcia z zakresu budownictwa i mechaniki

budowli,

14) sklasyfikowac i scharakteryzowaC podstawowe materialy budowlane pod

wzglgdem ich wlasciwoSci i zastosowaii,

15) sklasyfikowae i scharakteryzowac podstawowe rodzaje grunt6w budowlanych.

16) scharakteryzowat zasady polowych badaii grunt6w i prowadzenia rob6t

ziemnych,

17) scharakteryzowac podstawowe elernenty budynkow pod kqtem: zastosowania,

rodzajow, typowych technologii, stosowanych rnaterialbw,

18) wyjasnic podstamwe pojecia z zakresu wlasci~vosci cieplnych budynkow oraz

izolacyjnosci akustycznej i przeciwwiigociowej.

19) scharaktetyzowaC typowe sposoby i materialy izolacji ciepinej, akustycznej

i przeciwwilgociowej.

2. Materiat nauczania

Podzial materialu nauczania

Dziaty tematyczne Orientacyjna liczba~godzlz~

I.

2

3.

4.

5.

6. --

7.

8 ,

9.

10.

11.

13.

14.

15.

Klasa I I Wprowadzenie do tysunku technicznego

Konstrukcje geomettyczne

5

6

.-

Klasa II

Urzqdzenia eiektryczne

Silniki spalinowe

Pompy i sprgiaiki

- 10

16

13

16 -

9

Rzuty i przekroje .--

~ ~ s u n e k odrgc%y

Dokurnentacja techniczna .- .- .- -.

Wlasnosci materialow i dobor materialow ~. --

Metale i stopy

Korozja i ochrona przed korozjq

Tworzywa sztuczne

Szklo i materialy ceramiczne

Drewno --

7

8

9 - -

6

8 ..

8

5

5

5

1 2 E d s t a w y wytrzymalosci mate;/airw -

~ola.ciczenia~mentow maszyn

9 .-

6 - Osie, waly, loiyska . Sprzggla i hamuice

6 -

6

6

1. Wprowadzenie do rysunku technicznego

Znaczenie i rodzaje rysunkow technicznych. Materialy i przybory ysunkowe.

Rozmiay arkuszy. Linie rysunkowe, pismo techniczne, tabelki i podziaiki rysunkowe.

Wymiarowanie rysunkow.

Wvmaqania:

rozroinic rodzaje rysunkow, linii i formaty arkuszy; . dobrae przybory i materialy rysunkowe do okreslonego zadania;

poslugiwac sig pismem technicznym;

poslugiwat sig zasadami wymiarowania rysunkow.

2. Konstrukcje geometryczne

Kreslenie linii prostych, okrqgow, lukow, krzywych, stoikowych. Podziat odcinka.

Podzial kqtow. Kreslenie wielokqtow foremnych. Kreslenie stycznych.

Wvmaqania: . wykonac zadania kreilarskie wymienione w niniejszym dziale tematycznym.

Orientacyjna liczba godzin

7

10

LP. iJzialy tematyczne

21 / Grunty budowlane

3. Rzuty i przekroje

Rzutowanie punktu, obiektow iiniowych, plaskich i przestrzennych. Przekroje

22.

proste i lamane

Eiementy budowli i budynkow

23.

Wvmaqania: . wykonat izuty obiektbw plaskich i przestrzennych oraz przekroje proste i lamane.

4. Rysunek odreczny

Zasady perspektywy. Rysowanie odrgczne linii rownoleglych, prostopadlych,

lukow i kol. Zasady wykonywania szkicow technicznych. Rysowanie figur plaskich

oraz bryl w perspektywie.

Fizyka i ochrona budowli 14

Do dyspozycji nauczyciela

Razem w cyklu nauczania

10

209

Wvmaqania: . wykonac odreczne szkice i rysunki techniczne ze stosowaniem zasad

perspektywy.

5 . Dokumentacja techniczna

Rysunki jako czgsc dokumentacji technicznej. Normalizacja oznaczen oraz

wymiarowania i opisow na roinych rodzajach rysunkow. Rysunki budowlane,

instalacyjne imaszynowe. Schematy technologiczne. Czytanie dokurnentacji

technicznej. Gospodarka rysunkowa.

Wvmaqania: . odczytac i wykonac rysunki techniczne z uwzglpdnieniem specjaiistycznych

oznaczen.

6. Wtasnosci materiatow i dobor materialow

Wtasnosci mechaniczne rnaterialow. Wlasnosci techn~lo~iczne, cieplne,

elektryczne i magneiyczne. Zasady doboru materialow. Specyfika doboru rnaterialow

do urzqdzen technologicznych stosowanych w ochronie Srodowiska.

Wvrnaqania:

zdefiniowai podstawowe wlasnosci mechanicme, technologicme, cieplne.

elektryczne i rnagnetyczne materiatow;

okresiic zasady i znaczenie doboru rnaterialow; . wskazac podstawowe wymagania wyboru rnaterialow do wybranych technologii

slosowanych w ochronie Srodowiska.

7. Metale i stopy

Wlasnosci fizykochemiczne metali i ich stopow. ielazo ijego stopy. ie l iwo -

wlasnoSci. zastosowanie. Stale - wtasnosci, zastosowanie. Struktura staii. Uklad

ielazo - wggiel. Obrobka cieplna i cieplno-chemiczna. Stopy metali kolorowych.

Wvmaqania:

scharakteryzowai: wlasnosci fizycme, mechaniczne i technologiczne metali; . porownaC wtasnosci poszczegolnych stopow ielaza;

wyjasnik wykres rownowagi ielazo-wqgiel.

8. Korozja i ochrona przed korozjq

Rodzaje korozji. Czynniki wplywajqce na korozjq. Mechanizm korozji. Ochrona

przed korozjq. Specyiika czynnikow wplywajqcych na korozjg w urzqdzeniach

technologicznych ochrony Srodowiska.

Wvmaaania:

scharakteryzowa~ czynniki wpiywajqce na korozie metali:

wyjasnic przebieg korozji metali;

wskazac sposoby ochrony antykorozyjnej metali.

9. Tworzywa sztuczne

Podziat tworzyw sztucznych. Poszczegolne rodzaje tworzyw sztucznych -

budowa, wlasnosci, zastosowanie. Metody obrobki tworzyw sztucznych.

Wvmaaania:

wymienit podstawowe rodzaje tworzyw sztucznych, okreslic ich wlasciwosci

i wskazac zastosowanie.

10.Szklo i materialy ceramiczne

Szkio - rodzaje, zastosowanie Materiaiy ceramiczne - podzial, wlasnoSci

i zastosowanie podstawowych rodzajow materialow ceramicznych.

Wvmaqania: . wymienic podstawowe rodzaje szkia i materialow ceramicznych, okreslic ich

wtasciwoSci i wskazac zastosowanie.

11. Drewno

Wtasnosci, rodzaje, materialy drewnopochodne. Konserwacja drewna.

Yvmaqania:

wymienit podstawowe gatunki drewna, okreslic ich wlaSciwoSci iwskazac

zastosowanie. . wymienid podstawowe rodzaje matcriatow drewnopochodnych;

wymieniC podstawowe sposoby zabezpieczania i sposoby konserwacji drewna.

12,Podstawy wytrzymalosci materialow

Podstawowe wielkosci mechaniczne. Dzialania na wektorach. Podzial

i wlaSciwoSci sit. Ukiady sil. Moment siiy. Naprgienia i odksztalcenia.

Wvrnaqania: . scharakteryzowac rodzaje i uklady sit;

. wykonac dzialania na wektorach metodqgeometrycznq:

. scharakteryzowac rodzaje odksztalceh i naprgieh;

. obliczyk moment sity.

13.Potqczenia elernentow rnaszyn

Polqczenia nitowe. Rodzaje nitow. Potqczenia wpustowe i wielowypustowe.

Polqczenia kotkowe i sworzniowe. Polqczenia gwintowe.

Wvmaqania:

sklasyfikowac rodzaje polqczeti w czgsciach maszyn; . scharakteryzowac poszczegolne rodzaje pola.czen etementow maszyn.

14.0sie, waly, lo iyska

Osie i waly - klasyfikacja, charakterystyka, elernenty skladowe. to iyska -

klasyfikacja, charakterystyka. to iyska toczne i Slizgowe. Normalizacja loiysk.

Eksploatacja toiysk tocmych. Zastosowanie osi, watow i toiysk w budowie maszyn.

Wvmaqania:

wyjasnic roinicg pomigdzy osiq i walern; . scharakteryzowak budowg i zastosowanie osi i walirw;

scharakteiyzowai budowg i zastosowania loiysk tocznych i slizgowych; . okreslic zasady eksploatacji lotysk tocznych.

15.Sprzggla i hamulce

Charakterystyka i podzial sprzggiel. Zastosowanie sprrggiet w budowie maszyn.

Charakterystyka i podzial hamulcow. Zastosowanie harnulcow w budowie rnaszyn.

Wvmaqania: . scharakteryzowac kiasyfikacjg, budowg i zastosowanie sprzggiei;

scharakteryzowac kiasyiikacjg, budowe i zastosowanie hamulcow;

16.Przekladnie mechaniczne

Charakterystyka i podzial przekladni. Budowa przekladni ciernych, ciegnowych

i zgbatych. Zastosowanie przekladni w budowie maszyn.

Wvmaaania:

scharakteryzowac kiasyfikacjg, budowe i zastosowanie przekladni

mechanicznvch.

17.Urzqdzenia elektryczne

Rodzaje instalacji elektrycznych. Silniki elektiyczne i inne odbiorniki prqdu.

Zasada dziatania silnika jedno- i trojfazowego. Obsluga urzqdzeh elektrycznych

i instalacji elektrycznych. Zabezpieczenie przed poraieniem prqdem i przeciqieniem.

Zasady bezpiecznej obslugi urzqdzeri elektrycznych. Niekonwencjonalne irodla

energii elektiycznej korzysci wynikajqce z ich zastosowania.

Wvmaqania:

wyszczegolnic podstawowe elernenty urzqdzenia elektrycznego oraz wielkosci

dotyczqce energii eiektrycznej i okreslic ich jednostki; . scharakteryzowac materialy: przewodzqce , izolacyjne, magnetyczne; . scharakteryzowac elementy obwodu eiektrycznego prqdu stalego i prqdu

przemiennego,

dokonac pomiaru w obwodzie prqdu statego i przemiennego;

scharakteryzowac zasadg dzialania silnika elektrycznego;

wyrnienic irodla zagroienia podczas uiytkowania urzqdzeri elektrycznych.

18. Silniki spaiinowe

Ogolna budowa i zasada dzialania silnikow spalinowych. Roinice migdzy pracq

silnikow zzaptonern samoczynnym iiskrowym. Ogolna zasada obslugi

poszczegolnych uktadow silnikow spalinowych. Zastosowanie silnikow spalinowych.

Wvmaqania:

okreslic zakres stosowania silnikow spalinowych;

objasnic ogolnq budowg i zasade pracy silnikow niskoprqinych; . objasnic ogolnq budowg i zasadg pracy silnikow wysokoprginych; . objaSniC zasady obslugi silnikow spalinowych.

19.Pompy i spretarki

Klasyfikacja i podziat pomp i sprgiarek. Zasady dziatania i budowa. Podstawowe

parametry. Eksploatacja pomp i sprgiarek. Zastosowanie w ochronie Srodowiska.

Wvmaqania: . dokonac klasyfikacji pomp i sprgiarek;

10

. scharakteryzowaC zasady budowy i dzialania pomp i spreiarek;

wymienic podstawowe parametry pracy pompy i spreiarki: . scharakteryzowac podstawowe zasady eksploatacji pomp i sprgiarek:

. scharakteryzowae zastosowanie pomp i spreiarek w roinych gaieziach iniynierii

sanitarnej i ochrony srodowiska.

20.Materialy budowlane

Charakterystyka podstawowych cech fizycznych i rnechanicznych materialow

budowlanych. Klasyfikacja materialow budowianych. Charakterystyka podstawowych

materialow budowlanych (pochodzenie lub produkcja, wlasnosci, zastosowanie):

materiaiy naturaine, wyroby ceramiczne, zaprawy. betony i wyroby z betonow,

rnaterialy izolacyjne, drewno, wyroby r e szkla, metali i tworzyw sztucznych, kleje,

rnaterialy rnalarskie.

Wyrna~ania: . wyrnienic iwyjasnic znaczenie podstawowych pararnetrow fizycznych

i mechanicznych charakteryzujacych rnaterialy budowlane:

wymienic podstawowe rnaterialy budowlane; . scharakteryzowac pod wzgiqdern wlasnoici izastosowania podstawowe

rnaterialy budowlane.

21.Grunty budowlane

Klasyfikacja gruntow budowianych i ich przydatnosc do posadowienia budowli.

WlasnoSci fizyczne i rnechaniczne gruntow. Poiowe metody badania gruntow. Hoboty

ziernne - rodzaje i technologia prowadzenia.

Wvrnaqania: . dokonac klasyfikacji gruntow budowlanych; . scharakteryzowac podstawowe wiasciwosci fizyczne i rnechaniczne gruntu; . scharakteryzowac polowe metody badania gruntow; . scharakteryzowaC rodzaje i zasady prowadzenia robot ziernnych.

22.Elementy budowli i budynkow

Podzial elementhw budowli i budynkow. Rodzaje, charakterystyka, stosowane

rnaterialy, zastosowanie - fundamenty, Sciany, stropy, schody, dachy i pokrycia

dachowe.

Wvmaqania:

wymienic podstawowe elementy budowli i budynkow: . scharakteryzowac podstawowe elernenty budynkow pod kqtern: zastosowania,

rodzajow, typowych technologii, stosowanych materiatow.

23.Fizyka i ochrona budowli

lzolacyjnosc termiczna. Pojgcia podstawowe dotyczqce przenikania ciepla.

Obiiczenia termiczne przegrod budowlanych. Sposoby izolacji cieplnej, lzolacyjnosc

akustyczna i sposoby izolacji akustycznej. Zawilgocenie budynkow - pojecia

podstawowe dotyczqce wilgoci, izolacje przeciwilgociowe.

Wvmaaania: . wyjasnic podstawowe pojecia zzakresu wlasciwosci cieplnych budynkow oraz

izolacyjnosci akustycznej i przeciwwilgociowej;

dobra6 sposoby i materialy izolacji cieplnej, akustycznej i przeciwwiigociowej do

konkretnych wymagan.

3. Uwagi do realizacji wraz z zaleceniami dotyczqcymi oceniania

Uktad materialu nauczania sklada sig z kilku czgsci tj. podstawy rysunku

technicmego, materialy stosowane w budowie maszyn, czgsci maszyn i

maszynoznawsfwo ogolne, silniki elektryczne i spalinowe oraz wiadomosci w

budownictwie.

W zakresie rysunku technicznego naleiy zapoznac uczniow z zasadami

wykorzystania rysunku, przyrzqdami i materialami potrzebnymi do wykonania

rysunkow. Wykonywanie i czytanie rysunkow ma wyrobic u ucmiow wyobrainig

przestrzennq co jest niezmiernie waine w przyszlej pracy zawodowej. Przyszly

technik ochrony srodowiska bgdzie musial korzystae z dokumentacji technicznej i

schematow technoiogicznych instalacji, urzqdzen i obiektow i diatego zajecia te

naleiy prowadzii w pracowni dobrze wyposaionej w odpowiedni sprzet i srodki

dydaktyczne. Glownq metodq prowadzenia tych zajgC to Cwiczenia, w czasie ktorych

uczniowie naucza sig poslugiwaC przyborami kreslarskimi, a wyrabiana wyobrainia

bgdzie przydatna przy wykonywaniu rysunkow przy pomocy oprogramowania

komputerowego.

Materiat z zakresu zarysu czgsci rnaszyn i maszynoznawstwa naleiy

realizowac przy szerokim wykorzystaniu Srodkow dydaktycmych. Zagadnienia

dotyczqce pomp, sprgiarek i silnikow naleiy reaiizowac z modeli, przekrojow oraz z

lilmow z !ego zakresu.

Zagadnienia doiyczqce budownictwa stanowiq podbudowg dla innych

przedmiotow zawodowych. Naleiy zapoznac uczniow z materialami budowlanymi,

zasadami fundamentowania i rodzajami fundamentow i roinymi rozwiqzaniami

maieriaiowo-konstrukcyjnymi. Uczniowie powinni zapoznac sig z rozwiqzaniami

praktycznymi izolacji cieplnych, akustycmych, przeciwwilgociowych i

przeciwdrganiowych.

Reaiizujqc ten pnedmiot naleiy rozwijac uczniow zainteresowania techniczne.

spostrzegawczosc, koncentracje uwagi, samodzieinosc rnysienia i umiejgtnosc

korzystania z roinych irodei wiedzy.

Material nauczania przewidziany programem naleiy sukcesywnie uzupelniac

tresciami wynikajqcymi z zastosowania nowych materialow i technologii.

Realizacjg procesu dydaktycznego naleiy oceniac na bieiqco przez

systematyczne sprawdzanie nabytych wiadomosci i umiejeinosci.

Naieiy opracowac wykaz wymagaii do zaliczenia na odpowiedniq oceng oraz

zapoznac z nim uczniow na poczaJku realizacji poszczegolnych dzialbw.

4. Podstawowe srodki dydaktyczne

stanowiska, rnaterialy i przybory do rysunku technicznego; . przykiadowa dokumentacja tysunkowa;

tablice poglqdowe, foliogramy, przeirocza dotyczqce zjawisk fizykochemicznych

i bioiogicmych, urzqdzen i procesow technologicznych objetych programem;

filmy dydaktyczne;

modele maszyn i eiementow maszyn;

pr6bki materialow, gruntow itp.

5. Literatura

Dobrzanski T. Rysunek techniczny. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne 1998

Domke W. Vademecum materiaioznawstwa. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne

1989

Gutowski A. Zadania z rysunku technicznego. WSiP 1982

Kuczyhski A,, Lenkiewicz W. Zarys budownictwa ogoinego. WSiP 1988

Szymanski E., Koiakowski J. Materiaiy budowlane. Wydawnictwo Politechniki

Bialostockiej 1986

Okoniewski S. Technoiogia maszyn. WSiP 1987

Praca zbiprowa. Podstawy konstrukcji maszyn i maszynoznawstwa. Wydawnictwa

Naukowo-Technicme 1994

Rutkowski A. CzgSci maszyn. WSiP 1986

Siuta W. Mechanika techniczna. WSiP 1988

Kotwinski W., Grad J.: Aparaty i urzqdzenia elektryczne .WSiP 1995

Goiniska E. : Maszyny elektryczne

Prasa fachowa

Odpowiednie normy techniczne.

1. Szctegotowe cele ksztalcenia

ini wyniku procesu ksztalcenia uczen jsiuchacz) powinien urniec:

1) scharaktetyzowac zasady budowy i metaboiizmu 2ywych organizmow,

2) iozpoznac, na podstawie obsetwacji mikroskopowej, podsiawowe typy prostych

organizmow.

3) z!nterpretowac wyniki badah biologicznych do oceny stanu Srodowiska,

4)~astosowac w praktyce zasady badaii biologicznych (pobor probek,

przygotowanie preparatow mikroskopowych, obserwacje mikroskopowe).

5) ScharakteryzowaC przebieg procesiiw biologicznych oczyszczania Sciekow

i kompostowania odpadow i zinterpretowac je w powiqzaniu z procesami

technoiogicznymi,

6) scharakleryzowac podslawowe zasady obiegu materii i energii w przyrodzie,

7) scharakteryzowac podstawowe prawa ekoiogiczne,

8)scharakteryzowai: atrnosferg, wody i glebe jako czynniki ekoiogiczne.

9) wyjasnic pojecie ekosystemu, rozpoznat i scharaktelyzowaC poszczegolne

ekosystemy oraz ocenic ich stan,

10) wymienic i scharakteryzowaC podstawowe akty prawne dotyczqce ochrony

przyrody obowiqzujqce w kraju i w Unii Europejskiej,

11) ScharakteryZowaC podstawowe formy ochrony przyrody,

12) okreslic ceie i zasady prowadzenia rnonitoringu Srodowiska.

13) zdefiniowaC pojecie zrownowaionego rozwoju i odniesc je do konkretnych

przykiadow.

2. Material nauczania

Podziai rnaterialu nauczania

1 . I Wiadomosci wstepne 1

2 ; Budowa i metabolizm organizmow wodnych 14 - 3. ! Systernatyka i charaktetystyka organizmow wodnych 15

4. ~ io log ia wad naturainych, Sciekow, powietrza i gleby , 74

Dzialy tematyczne 1 LP. j Orientacyjna liczba godzin

1 ! Klasa Ii 1

1. WiadomoSci wstepne

Miejsce biologii wsrod nauk przyrodniczych. Biologia sanitarna i jej zwia~zek

z naukami technicznymi. Hydrobiologia sanitarna.

Orientacyjna i 1 LP.

L

i Klasa Ill .

5. / Podstawowe pojecia ekologiczne

6. 1 Struktura i lunkcjonowanie ekosystemu

Ekologiczne zaleinosci miedzy organizmami

Czynniki ekologiczne

Ochrona przyrody

10. / Czlowiek a Srodowisko I

L I Do dyspozycji nauczyciela

2. Budowa i metabolizm organizm6w wodnych

Budowa komorkowa. Komorki ro5iinne izwierzece. Asymilacja, autotrofia,

helerotrofia, dysynilacja. Oddychanie tlenowe i beztlenowe. Ruch. Rozmnaianie.

Dziedzicznosc i zmiennosc. Krqzenie pietwiastkow. Wzajemne oddziaiywanie

organizmow.

Wvmaqania: . scharakteryzowac zasady budowy i metabolizmu prostych organizmow na

przykladzie organizmow wodnych.

liczba godzin 1 1 Do dyspozycji nauczyciela I 10

Dzialy tematyczne

6

20

15

50

10

6

12

3. Systematyka i charakterystyka organizm6w wodnych

Systematyka organizmow wodnych. Charakterystyka (moriologia i fizjo!ogia)

bakterii, grzybow, glonow, pietwotniakow, tkankowcow, wodnych roslin

naczyniowych.

Wvmaaania:

omowic podstawowqsystematyke organizmow wodnych; . rozpoznat organizmy wodne na podstawie obserwacji mikroskopawej; . scharakteryzowac najczgsciej wystepujqcq roslinnosc rzek i jezior.

1 Razem w cyklu nauczanial 233

4. Biologia wod naturalnych, sciekow, powietrza i gleby

- Organizmy chorobotworcze i pasoiyty

Mikroorganizmy chorobotworcze i choroby wywoiywane przez te

drobnoustroje oraz irodia ich rozprzestrzeniania sie w Srodowisku.

Organizmy pasoiytnicze i choroby wywoiywane pizez te pasoiyty oraz irodia

ich rozprzestrzeniania sig w Srodowisku.

- Charaktewstvka ivcia bioloqiczneqo zbiornikow wodnvch i ciekow

Wskainiki zanieczyszczenia wod (saprobowoSc, rniano coli i in.).

Sarnooczyszczanie ivod.

Cwiczenia

1. Pobor probek wody do badan mikrobiologicznych.

2. Przygotowywanie probek rnikroskopowych.

3. Analiza mikroskopowa probek peiyfitonu i oznaczanie wskainika saprobowosci

i strely saprobowej.

4. Oznaczanie miana coli typu kalowego.

- Charaktewstvka bioioqiczna Sciekow

Bioiogiczne procesy zachodzqce podczas oczyszczania Sciekow i obrobki

osadow Sciekowych.

- Oczyszczanie Sciekow metodrjosadu czynnego

Pojecie osadu czynnego. Miejsce oczyszczania bioiogicznego w schemacie

technologicznym oczyszczalni Sciekow. Charakterystyka biologiczna osadu

czynnego. Procesy biologiczne zachodzqce w czasie oczyszczania Sciekow

melodq osadu czynnego.

Cwiczenia

1. Analiza biologiczna osadu czynnego.

- Testy bioiogiczne do oceny stopnia toksycznoSci zwiqzkow chemicznych

i Sciekow.

Analiza testowa trucizn z zastosowaniem zwierzaj wodnych i z zastosowaniem

glonow. Metodyka badah testowych. Metody obliczania steien bezpiecznych

stgieh.

Cwiczenia

1. Analiza testowa lrucizn z zastosowaniem glonow.

2. Obliczanie steien smiertelnych.

- Biologiczne metody usuwania zwiqkow azotowych ze Sciekbw

Stawy glonowe - biocenoza stawu glonowego.

Metoda denitryfikacji.

dwiczenia

1. Analiza biologicznej probki z urzqdzenia do ptzeprowadzania procesu

denitrytikacji.

- Biologiczne metody unieszkodliwiania odpadow miejskich i osadow Sciekowych.

. Metoda kompostowania - pojecie kompostowania Procesy mikrobiologiczne

zachodzqce podczas kompostowania. Podstawowe schematy technologiczne.

Wskainiki biologiczne stosowane do oceny kompostu.

Metoda fermentacji metanowej. Procesy mikrobiologiczne przebiegajace

podczas fermentacji rnetanowej. Wskainiki bakteriologiczne do oceny stopnia

zagroienia sanitarnego osadu przefermentowanego.

Cwiczenia

1. Pobieranie i pnygotowyanie probek kornpostbw do badan biologicznych.

2. Pokaz analizy bakteriologicznej kompostu.

3. Pobieranie probek osadow po fermentacji metanowej do badah biologicznych.

- Charakterystvka mikrobioioaiczna uowietrza

Mikroorganizmy chorobotworcze w powietrzu

Cwiczenia

1. Pobieranie probek powietrza do badah bakteriologicznych.

- Charaktewstvka ivcia bioioaiczneao aleby

Naturalna biocenoza gleby. Wskainiki biologiczne zanieczyszczenia gleby.

Ocena stopnia zanieczyszczenia gieby pod wzgledem sanitarnym.

Cwiczenia

1. Pobieranie probek gleby do badan bakterioiogicznych.

2. Pokaz analizy bakteriologicznej gieby dla celow sanitarnych.

5. Podstawowe pojqcia ekologiczne

Ekologia, biotop, biom, biocenoza, krajobraz, biosfera, populacja, gatunek.

Struktura: pizestrzenna, piciowa i wiekowa populacji.

Smiertelnosc i rozrodczost.

Czynniki biotyczne i abiotyczne Srodowiska.

Roine poziomy organizacji iywej rnaterii.

Wvmaqania . objasnic pojqcia ekoiogiczne; . rozroinic czynniki biotyczne i abiotyczne:

dokonac analizy struktury przestrzennej, plciowej i wiekowej popuiacji; . scharakteryzowac wplyw czynnikow srodowiska na organizmy iywe.

6. Struktura i funkcjonowanie ekosystemu

Ekosystem. Typy ekosystemow. Poziomy troficzne (producenci, konsumenci

reducenci). Charakteiystyka ekosystemow (jezioro, las, lqka, poie). Produktywnosc

ekosystemow. Kra-ienie materii i przepiyw energii w ekosystemie. Obieg

pierwiastkow w przyrodzie (cykle biochemiczne). Sukcesja ekologiczna pierwotna

i wtorna.

Wvmaaania

podac przykiady lancuchow pokarmowych; . zilustrowac przeplyw energii od producentow do konsumentow w ekosystemie;

scharakteryzowak ekosystemy; . uzasadnic znaczenie reducentow w przyrodzie;

zilustrowaC graficznie obieg wggla i azotu.

7. Ekologiczne zale lnoic i miedzy organizmami

Inlerakcje antagonistyczne (szkodliwe, niekorzystne). Konkurencja.

Drapieinictwo. Pasoiytnictwo. Amensaiizm.

lnterakcje nieantagonistyczne (korzystne). Komensalizm. Protokooperacja

Symbioza.

Wvmaqania . uzasadnic wplyw pasoiytow na swoich iywicieli; . uzasadnic wplyw drapieinikow na stosunki iiosciowe organizmow iywych

w Srodowisku:

. okreslit symbioze jako trwaly zwiqzek migdzy organizmami roinego gatunku

8. Czynniki ekologiczne

Atmosfera

Pojecie, skiad, procesy zachodzqce w atmosferze. Znaczenie atmosfery dla

organizmow iywych. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w Polsce, Zrodla

zanieczyszczen powietrza. Naturaine i sztuczne zanieczyszczenia powietrza

w rniejscu zamieszkania. Pojecia emisja i imisja. Smog i ;ego wptyw na zdrowie

cziowieka. Dziura ozonowa i jej wptyw na iycie iywych organizmow. Kwasny deszcz

i jego nastepstwa. Efekt cieplarniany. Halas, przyczyny, rodzaje i ;ego wplyw na

zdrowie cziowieka.

Gleba Funkcje gieby - produkcyjna, retencyjna, sanitarna, sorpcyjna. Wtasciwosci

i urodzajnosc gieb. Degradacja gleb. Stan ochrony powierzchni ziemi w Poisce.

Przyczyny i skutki dewastacji Srodowiska glebowego. Metody ochrony i rekultywacji

gleb.

Woda

Podziat wod, ich wlasciwosci i znaczenie. Zasoby wodne Polski. Uiytkowanie

zasobow wodnych. Rodzaje i irodla zanieczyszczeh wod. Wpiyw zanieczyszczen

wod na organizmy wodne. Rownowaga ekologiczna ekosystemow wodnych oraz

zdrowie ludzi. Kiasy czystosci wod. Ochrona zasobow wodnych. Prawne aspekty

ochrony wod w Poisce.

Q&&

Zrodla wytwarzania odpadow. Wplyw odpadow na srodowisko. Sposoby

zagospodarowania odpadow. Sposoby redukcji ilosci odpadow.

Wvmaaania

wyjasnic roinic? miedzy emisjq i imisjq; . scharakteryzowac wainiejsze zanieczyszczenia powietrza a t m ~ ~ f e i y ~ z n e g ~ :

. okreslic irodla zanieczyszczeh sp~zyjajqcych powstawaniu kwasnych deszczy:

. okreslic przyczyny dziuiy ozonowej; . wykazac niebezpieczny wplyw smogu na zdrowie czlowieka;

zaproponowat roine dzialania czlowieka sprzyjajace zredukowaniu halasu;

okreslic ujemny wplyw halasu na zdrowie czlowieka;

. wyjasnic co to jest degradacja gleby;

wyjasnic przyczyny oraz skutki dewastacji srodowiska glebowego i nieprawidlowe

zabiegi melioracyjne;

* nadmierne wylesianie;

erozja wodna i wietrzna:

wyjatowienie ze skladnikow pokarmowych;

:i: akumulacja metali ciqikich w glebie (osady Sciekowe);

:i: emisje przemyslowe powodujqce zakwaszenie gleby: kumulacja

subslancji szkodliwych;

:. nasilenie ruchu samochodowego powodujace kumulacjq otowiu

w glebie;

silne ugniatanie gleby przez maszyny rolnicze:

:: pokrywanie gleby betonem - zmniejszenie retencji wody opadowej:

wysypiska Smieci.

scharakteryzowac wody podskorne, gruntowe, srodladowe, morskie; . zdefiniowat pojecia biodegradacja, samooczyszczanie, eutrofizacja:

. wyjasnic wplyw regulacji rzek na wysychanie biotopow takich jak podmokte lqki

i todowiska:

wyjasnic powiqzania pomiqdzy zanieczyszczeniami wody, powietrza i gleby;

wykazac wplyw odpadow na Srodowisko i zdrowie cztowieka.

9. Ochrona przyrody

Formy ochrony przyrody. Zasoby przyrody odnawialne i nieodnawialne. Ochrona

calkowita i czesciowa. Ochrona gatunkowa roslin i zwierza!. Gatunki roslin i zwierza!

chronione w Polsce. Parki Narodowe. Parki Krajobrazowe. Rezerwaly. Pomniki

przyrody.

lnstyiucje i organizacje ochrony przyrody.

Ochrona srodowiska \v gospodarstwie domowym.

Wvmaqania

zdefiniowac roine formy ochrony przyrody;

rozpoznac gatunki roslin i zwierza! chronionych w Polsce;

scharakten/zowat racjonalne gospodarowanie zasobami przyrody:

zlokalizowac parki narodowe i rezerwaty biosfev na mapie Polski.

10.Cztowiek a srodowisko

Czlowiek jako eiement Srodowiska naturalnego i jego dzialalnosc wptywajqca na

Srodowisko. Monitoring Srouowiska. Wspotpraca miedzynarodowa w monitoringu

srodowiska. Pojecie zrowr,c;waionego rozwoju.

Wvmarsania

okreslic cele i zasady prowadzeria monitoringu srodowiska;

zdefiniowac pojecia zroi~inowaicnego rozwoju i odnieSC je do konkrelnych

prryktadaw.

3. Uwagi do realizacji wraz z zaleceniami dotyczacymi oceniania

Przedmiot ten jak sama nazwa wskazuje skiada siq zdwcch rcdzajow

tematyki - biologii i ekoiogii.

Pierwsza czesc (iv klasie 11) obejmuje zagadnienia dotyczace bioiogii

Srodowiska. Dziat ten ma zapoznac uczniow zprocesami izja!'iiskami, jakie

wystepuja. w srodcwisku naturalnym oraz zmianami wywolywanymi dziatalnoicia.

cz!owieka.

Poczatkowy etap nauczania dotyczy podstaw morfoiogii, fizjologii i systematyki

oraanizmow wystepujacych w wodzie, glebie i powietrzu oraz uwzgiednia ich role

jako wskainika stoonia zar,ieczyszczenia tych Srodowisk.

Drugi etap nauczania obejmuje podstawowe problemy dotyczqce

biologicznych metod unieszkodliwiania sciekow i odpadow, zapobiegania eutrofizacji

wod powierzchniowych, jak rowniei zagadnienia, ktore s lu iq dla oceny pracy

wodnych instalacji przemyslowych zuwzglednieniem wymagan sanitarno-

higienicznych.

Calosc probiematyki zamknigta jest wtematach obejmujqcych analize

mikrobiologicznq wody, gleby i powietrza dla celow sanitarnych, ktora na podstawie

obowiqzujqcych kryteriow daje moiliwoSci oceny ww. srodowisk.

Na podstawie analiz kontroinych uczniowie powinni ocenic prawidlowosc

przebiegu procesow oczyszczania sciekow, unieszkodliwiania odpadow miejskich

i osadow Sciekowych.

W kaidyrn realizowanym dziale programowym naleiy uwzgfgdnic dwie

metody realizacji. Najpienv naleiy przekazac niezbedny zakres tresci teoreiycznych

prowadzqc zajgcia zcalq klasq, a nastepnie podzielik kiasg na male grupy

Cwiczeniowe, ktore pod kierownictwem nauczyciela bgdqdokonywaiy np. pobierania

probek do badan bakterioiogicznych wody, gleby, powietrza, sciekow, osadow,

obliczania steieh trucizn, obliczania zapotrzebowania na zwiqzki organiczne

w procesie usuwania azotanow i inne zgodnie z sugestiami zawartymi w programie.

Naleiy poloiyc nacisk na umiejetnoSC interpretacji wynikow analiz

biologicznych.

Niezbedne jest opanowanie przez uczniow umiejetnosci korzystania

w praktyce z aktow prawnych i Potskich Norm okreslajqcych metody wykonywania

analiz oraz Dziennikow Ustaw stanowiqcych podstawe prawnq w korzystaniu ze

srodowiska.

Druga czesc przedmiotu (realizowana w ki. Ill) dotyczy zagadnien ekologii

i ochrony srodowiska.

Nauczyciel powinien zwrocic szczegoin* uwage na zrozumienie przez

uczniow kompleksowych zjawisk ekologicznych i ochrony srodowiska. Uczniowie

poivinni zrozumieC wspolzaleinosc wszystkich elementow srodowiska

i poszczegolnych ekosystemow i ksztaltowanie tych czynnikow przez czlowieka.

Naleiy zwrocic uwage na powiqzanie prezentowanych tresci z odpowiednimi

dzialami biologii i innymi przedmiotami zawodowymi oraz chemiq, fizykq

i rnatematykq.

Biorqc pod uwagg lakt, i e obecnie praktycznie cale prawo ekologiczne jest

poddawane weryfikacji, wzwiazku zprzystosowywaniem go do wymagan Unii

Europejskiej, szereg obiegowych pojec mo ie byc deiiniowana odmiennie i w sposob

specyficzny. obowia.zkiern kaidego nauczyciela uczacego tych zagadnien jest c i a t e

sledzenie tych zmian i sukcesywnie wprowadzab je do realizacji.

Realizacja procesu dydaktycznego powinna byc oceniana na bieiqco. Kaide

wykonywane przez ucznia zadanie (cwiczenie) powinno byc oceniane

systernatycznie, zuwzglgdnieniem przygotowania sie ucznia do zajec i zasobu

przyswojonych przez niego wiadomosci, dokladnosci i sumiennosci.

Sprawdzanie stopnia opanowania tresci ksztalcenia winno odbywaC sie

w trakcie calego procesu dydaktycznego.

W ocenie umiejqtnosci naleiy zwrocic uwage na to, czy uczen potraii

wykorzystac zdobytq wiedze teoretycznq dotycza.ca srodowiska i jego ochrony

w dzialaniach praktycznych (np, monitoring), czy potrafi samodzielnie okreslic drogi

do eliminowania tub zmniejszania uci@liwosci skutkoi~i zanieczyszczenia Srodowiska

oraz cry potrafi wskazac na odpowiednie przepisy prawa i normy.

4. Podstawowe srodki dydaktyczne

tablice pogladowe, foliogramy, przeirocza dotyczqce zjawisk iprocesiiw

biologicznych objetych programem; . filmy dydaktyczne. . specjalistyczna pracownia biologiczna posiadaja.ca komplet niezbednego szkta

laborato~yjnego i aparatuty w zakresie niezbednym do realizacji programu

nauczania, w tym m.in.:

- mikroskop bioiogiczny (dla kaidego ucznia);

- gotowe preparaty organizmow wodnych:

- przyrzqdy do poboru probek wody, sciekow, powie!rza, gieby, kompostu.

5. Literatura

Behuke L., Lewicka - Kloszewska P, Pilich B., Wrona P. Podrecznik do wykonywania

badan jakosci wod NFOS, Krajowe Centrum Edukacji Ekologicznej.

Warszawa 1992

Hansbrandt L. , Kot W.. Wiechetek M., Biologia dla technikow iliceow

ogolnoksztatca.cycn dla pracujacych WSiP, Warszawa 1992

Grabiiiska-Coniewska A. Cwiczenia iaboratoryjne z mikrobiologii ogoinej. Oficyna

Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 1999

Kalinowska A,, Ekoiogia - wybor przyszlosci. Editions Spotkania. Warszawa 1991

Krzysztolik B., Ossowska-Cypryk K. Cwiczenia laboratoryjne zmikrobiologii

powietrza. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 1997

Pawlaczyk-Szpilov,a M. Biologia sanitarna. Cz. 1 i 2. Wydawnictwo Politechniki

Wroclawskiej 1972-73

Pawlaczyk-Szpilowa M. Mikrobiologia ogolna. Wydawnictwo Politechniki

Wrociaivskiej 1976

Praca zbiorowa. Cwiczenia laboratoryjne z biologii sanitarnej. Oficyna Wydaivnicza

Politechniki Warszawskiej 1998

Praca zbiorowa. Ochrona i ksztattowanie Srodowiska przyrodniczego, t. 1-2 PWN

1978

Praca zbiorowa. Toksykologia srodowiska: cwiczenia laboratoryjne. Oficyna

Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 1999

Praca zbiorowa. Azot i azotany w iyc iu cdowieka. WSiP Warszawa 1992

Praca zbiorowa. Ociirona i rekultywacja gleb. PWRiL Warszawa 1978

Puszkar T. Ekologia dla iniynierow: wybrane zagadnienia. Wydawnictwo Politechniki

Lubelskiej 1999

Pylka-Gutowska E. Ekologia z ochrona Srodobviska: przewodnik. OSwiata 2000

Rheinheimer G. Mikrobiologia wod. PWRiL 1987

Skinder N. W. Chemia a ochrona srodowiska. PWN \Narszawa 1991

Szczyi Ziemi. Globalny Program Dzialan. Napisana potocznym jezykiem wersja

dokumenlu Agenda 21 i innych porozumien przyjgtych w Rio. Gea, 1903

Uminski T., Ekologia, srodowisko, przyroda. WSiP 1994, podrgcznik dla LO,

technikum i LZ 1429i941

Wisniewski H., Kowalski G. Ekologia z ochrona i ksztattowaniem Srdowiska AGMEN

1997, podrgcznik dla LO, technikum i LZ

Atlas ekologiczny roSiin i zwierza)

Czasopisma: Przyroda Polska, Aura

3. OCHRONA POWIETRZA ORAZ OCHRONA PRZED

1. Szczegotowe cele ksztatcenia

W wyniku procesu ksztaicenia uczeri (siuchacz) powinien umiec:

i)scharakteryzowac podstawowe parametry powietrza atmosferycznego, procesy

zachodzqce w atmosferze oraz zjawiska atmosferyczne,

2) odczytac i zinterpretowat mapy pogody,

3) okresiic wptyw czynnikow kiimatycznych na cztowieka, gospodarkg i Srodowisko,

4)okresiic podstawowe zanieczyszczenia powietrza oraz powia.zac je

z odpowiednimi irodiami zanieczyszczen,

5)wskazac odpowiednie akty prawne i normatywne dotyczqce ochrony powietrza

oraz interpretowac ich zapisy,

6)wymienic technologic wytwarzania energii elektrycznej icieplnej oraz

klasyfikowat urzadzenia do wytwaizania tej energii,

7) scharakteryzowac zasady turbulencji,

8) obliczyc emisjg i imisjg na podstawie danych pomiarowych,

9) scharakteryzowac zasady pomiarow e9isji i imisji,

i0)zaplanowac pomiary zanieczyszczenia powietrza iobsiugiwac podstawowe

urzqdzenia pomiarowe,

1 I ) okreSliC podstawowe prawa rzqdzqce mieszaninami gazowymi i ciekiymi,

i 2 ) scharakteryzowac metody odsiarczania spaiin i dobra6 metode do odpowiednich

warunkow,

13) scharakteryzowac podstawowe metody usuwania z gazbw odlotowych ttenkow

azotu, H,S, CO, par zwiqzkow organicznych, metody osuszania gazow.

14) opisac budowg i zasady dziatania elektrofiltrow, odpyiaczy mechanicznych. filtrow

tkaninowych, odpylaczy mokrych oraz dobrac odpylacz dla danego irodia

pylotworczego,

15) scharakteryzowac zasadnicze typy odpylaczy stosowanych w poszczegoinych

gaigziach przemysiu,

16) okreslic zasady eksploatacji urzqdzen odpylajacych,

17) scharakteryzowac podstawowe pojgcia w zakresie wentylacji i kiirnatyzacji,

budowg i zasady dzialania instaiacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych oraz

identyfikowac ich elementy, dokonywat podstawowych obiiczen,

18) scharaktelyzowac procesy fizyczne zachodzqce w eiektrowni jqdrowej i wskazac

jej negalywny i pozytywny wplyw na srodowisko,

19) wyrnienic niekonwencjonalne irodla energii oraz uwarunkowania ich stosowania,

20) opisac moiliwe kierunki ograniczania emisji ,.u irodla",

21) zaproponowac kierunki zrnniejszania strat ciepla dla konkretnego przypadku,

22) scharakteryzowac produkty spalania i produkty uboczne procesow oczyszczania

gazow odiotowych, okreslic ich wplyw na srodowisko isposoby

zagospodarowania,

23)okreslic prawa ruchu drgajqcego ifalowego, scharaktelyzowac pojecie

i parametry fai akustycznych oraz prawa odbiom diwigku przez ucho ludzkie,

24)zidentyiikowac irodla halasu, drgan i wibracji, okreslic rodzaje i parametry

halasu, pianowab pomiary halasu,

25) obsluiyc podstawowe rodzaje aparatury do pomiaru halasu; stosowal zasady

oceny halasu i drgan. scharakteryzowat zasady ograniczania halasu i drgan.

2. Material nauczania

Podzial materialu nauczania

i LP. 1 Dzialy ternatyczne I 1

Orientacyjna liczba godzin

I , j 1. / Podstawy meteorologii.

1 2. / Klimatologia.

1 3. 1 Zrodla emisji zanieczyszczen do powietrza.

/ 4. Przepisy prawne w zakresie ochrony powietrza przed

/ 1 Klasa I 1 1 26

8

16

20 1 / zanieczyszczeniem.

Do dyspozycji nauczyciela

I Klasa II

5. i Technologie grzewcze i energetyczne jako irodla 1 emisji

6. j Metody okreslania zanieczyszczen powietrza

6

16

2 1

7 , i Rozprzestrzenianie sie zanieczyszczen

12

I ' - I

16. jZasady doboru unqdzen odpylajqcych 10

, 17. jodpyianie w przemysle i energetyce zawodowei. I 11

LP. I Dzialy tematyczne Orientacyjna liczba

I 28, I Miernictwo wibroakustyczne 1 12 1

18.

19.

I 29. j Metody oceny halasu i drgan 8

30. / Ochrona przed hatasem i drganiami 12 1

! godzin 1 8. i Mieszaniny gazowe i ciekte. I 4 !

1 I

i Do dyspozycji nauczyciela

ii Razem w cyklu nauczania

, Obsluga urzqdzen odpyiaja.cych

Wentylacja i klimatyzacia

Do dyspozycji nauczyciela

15

8

8

/ 9. / Odsiarczanie spalin

Do dyspozycji naucD/ciela

11

16

9

10.

! 11

15

28 I

Klasa IV 1 1 20. i Energetyka jqdrowa.

Klasa Ill

' Usuwanie tlenkhv azolu ze spalin

11.

/ 21.

22.

lnne metody obrobki gazow odlotowych I I 6

'Niekonwencjonalne irodta energii

'Ograniczanie emisji zanieczyszczen ,.u irodta"

23.

24.

25.

26.

27.

Poprawa efektywnosci wykorzystania ciepla i energii 28 I

Zagospodarowanie odpadow i produktow ubocznych i

cieplownictwa 12 I Do dyspozycji nauczyciela I 8 I

Klasa V i I

8 Ruch drgajqcy i falowy

Wraienia sluchowe 6

Drgania mechaniczne 8 1

2 j Eiektroliltry i 10

13. Odpylacze mechaniczne I 7 - .

14. iodpylacze tkaninowe i filtry powietrza 7 i

, 15. /Odpylanie mokre. I

7

1 . Podstawy rneteorologii

Cisnienie atmosferyczne. Typowe rozklady cisnien. Rownania stanu powietrza.

Temperatura powietrza. Wilgotnosc powietrza. Ruch powietrza. Zrniany prgdkosci

i kierunku wiatru. Roia wiatrow. Wiatry sezonowe i regionalne. Parowanie

ikondensacja watmosferze. Opady. Masy powietrza. Fronty atmosfeiyczne.

Prognozowanie pogody. Stuiby meteorologiczne, Lokalizacja punktow pomiarowych.

M ~ P Y pogody.

Wvmaoania:

scharakteryzowac podstawowe pararnetty powietrza atmosferycznego;

scharakteryzowac procesy zachodzqce w atmosferze i podstawowe zjawiska

atmosferyczne:

scharakteryzowac melody prognozowania pogody; . interpretowac mapy pogody.

2. Klirnatologia

Definicja kiimatu. Klimat Polski iEuropy. Glowne czynniki klimatotworcze.

Mikroklimat. Oddzialywanie klimatu i pogody na cztowieka i gospodarke. Klimat

i srodowisko.

Wymaaania: . zdefiniowac pojecie klimatu; . scharakteryzowac klimat Polski:

okreslic wplyw czynnikow klimatycznych na czlowieka, gospodarke i Srodowisko.

3. ~ r o d t a emisji zanieczyszczen do powietrza

Og6lna charakterystyka emisji zanieczyszczen. Emisja zorganizowana

i niezorganizowana. Punktowe, liniowe i powierzchniowe irodta zanieczyszczen.

Tuibulencja w atmosferze.

Klasyiikacja paiiw. Charakterystyka proceso!~J spalania. Podstawowe rodzaje

zanieczyszczen powietrza i ich w p l y na srodowisko.

Wymaqania: . wymienic podstawowe rodzaje zanieczyszczen powietrza i ich wplyw na

srodowisko;

scharakteryzowac podstawowe irodla emisji zanieczyszczen:

scharakteryzowac wpty,v turbulencji na rozprzestrzenianie zanieczyszczen; . scharakteryzowac procesy spalania w kontekscie emisji zanieczyszczen.

29

4. Przepisy prawne w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniern

Obowiazujace przepisy prawne i norrny w zakresie ochrony powietrza przed

zanieczyszczeniem. Wymagania Dyrektyw Unii Europejskiej. Zobowiazania

miedzynarodowe Polski. Konwencja klirnatyczna.

Wymaqania:

. wymienic podstawowe akly prawne regulujace problematyke ochrony powietrza.

Interpretowac zapisy lych aklow;

5. Technologie grzewcze i energetyczne jako i r od lo ernisji

Technologia wyiwarzania energii elektrycznej iciepinej. Charakterystyka

urzadzen grzewczych i eilergetycznych stosowanych w Poisce. Emisja

zanieczyszczen powietrza z transportu samochodowego. ,,Niska emisja".

Wyrnaqania:

opisatzasadnicze technoiogie wytwarrania energii cieplnej i elektrycznej;

sklasyfikowac zasadnicze typy urzqdzen grzewczych i energetycznych;

6. Metody okreslania zanieczyszczeri powietrza

Okreslanie emisji ze irodel projektowanych. Okreslanie emisji ze irodet

istniejacych. Norrny emisyjne i imisyjne. Obliczanie emisji i stgien gazow i pytow - wyiyczne i interpretacja. Formula Pasquille'a. Formula Krieba. Wykreslanie izolinii

sleien. Tto zanieczyszczen i sposoby jego okreslania Przerniany fizyko-chemiczne

zanieczyszczen w atmosferze.

Metody pomiarow emisji i irnisji. Parametry charakteryzujqce gaz i ich pomiar.

Zasady pomiaru steien gazow i pylow. Zasada oznaczania dwulienku siarki i tlenkow

azotu oraz pyiu. Aparatura do pomiaru ciagiego emisji Aparatura do pomiaru imisji.

Programowanie i metodyka pomiardw emisji i imisji. Melody poboru prob powietrza.

Dokumentacja laboratoryjna. Znakowanie, zabezpieczenie i transport prob.

Organizacja sieci pomiarowej. Obowiazki zaktadow w zakresie pomiarow stgien

zanieczyszczen. Urra.dzenia do aulomatycznego pomiaru zanieczyszczenia

powietrza. Monitoring zanieczyszczen atmosfery.

Wvmaaania:

scharakteryzowac melody obliczen emisji dla irodet projektowanych

i istniejqcych;

zdefiniowac pojecie tla zanieczyszczen i podac metodyke jego okreslania;

. rozroinit pojecie norm emisyjnych i emisyjnych: okresiic, dla jakich przypadkow

polskie prawo stosuje normy emisyjne, a dla jakich - imisyjne;

. dokonac uproszczonych obiiczen emisji i stgien i kreslic izolinie steien; . opisac przemiany lizykochemiczne zanieczyszczen w atmosferze: . scharakteryzowac zasady pomiaru stgien zanieczyszczen w powietrzu i sluiqcq

do tego ceiu aparaturg: . podac obowiazki zakladow w zakresie pomiaru zanieczyszczen . przygotowac przykladowy program pomiarbw zanieczyszczen.

7. Rozprzestrzenianie sie zanieczyszczen w atmosferze

lvlechanizm vqniesienia. Zaleinosc wyniesienia od parametrow atmosfery

i gazow odlotowych .Obiiczanie wyniesienia. Wplyw wyniesienia na wartosi stgienia

na powierzchni ziemi. Sposoby zwiqkszania wyniesienia. Smuga zanieczyszczen.

Opady atmosfe?iczne a zanieczyszczenie atmosfery. Zanik zanieczyszczen

watmosierze. Warunki topograiiczne a rozprzestrzenianie zanieczyszczen.

Mechanizm globainych skutkow zanieczyszczenia srodowiska.

Wvmaqania:

scharakteryzouia6 wplyw na wyniesienie parametrbw atmosfery igazow

odlofowych: . dokonac obliczen wyniesienia dla zadanych warunkow:

scharakteryzo~,~ac rozklad steien w smudze zanieczyszczen;

omowic mechanizm i skutki niszczenia warstwy ozonowej, efektu cieplarnianego,

powstawania kwasnych deszczy.

8. Mieszaniny gazowe i ciekte

ROwnanie gaid doskofialego dia mieszaniny gazowej. Prawo Daltona. Pratvo

Amagata. Sposoby wyznaczania steien w fazie cieklej i gazowej. Udziat molowy

imasowy. Stosunek molowy imasowy. Cisnienie czqstkowe. ~ r e d n i a masa

cza.steczkowa.

Wvmaaania:

przeiiczyc steienia dia przypadkbw indyw;duainych id la catej mieszaniny

gazowej;

9. Odsiarczanie spalin

Klasyfikacja rnetod. Metody z wsadem surowcowym, regeneracyjne, katalityczne.

Metody suche, polsuche, rnokre. Metoda rnokra wapiennalwapniowa. Polsucha

meloda wapniowa. Sucha rnetoda wapiennolwapniowa Przykiady rnetod

r+generacyinych i katalitycznych .Zalety i wady, zakres stosowania poszczegolnych

rnetod.

VJvnaQanin:

dokonac kias'ifikacji rnetod odsiarczania spalin

scharakleryzowac podstawowe metody odsiarczania spaiin: przebieg procesu,

stosowane urzadzenia:

scharakteryzowac wady, zaiety i zakres stosowania poszczegolnych rnetod. . sporzqdzic prosty bilans jednej z metod odsiarczania spaiin;

10.Usuwanie tienkorv azotu ze spalin

Klasyfikacja metod. Metoda SCR, SNCR, rnetoda katalitycznej redukcji NO,

z zastosowaniern aktywowanego koksu. Zakres zaslosowania metod redukcji NO,

'w spalinach.

Wvrnaaania: . scharakteryzowac podstawowe metody usuwania tienkow azotu ze spaiin.

I l . lnne metody obrobki gazow odlotowych

Usuwanie siarkowodoru, tlenku wegla, par zwiqzkcw organicznych. Osuszanie

gazowr.

Wvmaqania:

scnarakteryzowac metody usuwania H2S, CO, par zwiqzkow organicznych;

scharakteryzowac metody osuszania gazow.

12. Elektrofiltry

Zasada dzialania eiektrofiltru. Teoretyczna i praktyczna skutecznoSc odpylania.

Wz@r Deutscha. Czynniki wptywajace na skutecznoSc odpylania. Budowa

e!ek:;oli!tru. Uklad zasilania. Zakres stosowania elektroiiitraw, icn zaie:y i wady.

Wvmaaania:

opisac zasadg dziatania elektro!iltru;

scnarak:eryzowac czynniki wplywajace na skutecznoS6 odpylania; . opsac bucowe e!entrQiii!ru; . scharakteryzowac zaiety i wady elektroliltrow.

13.Odpylacze mechaniczne

Zasada dziaiania. Bilans energetyczny cykionu. Typy cyklonow. Przedz;aIo:wa

icalkowita skutecznosc dzialania. Baterie cyklonow. Multicyklony. Sprawnosc

dzialania rnulticyklonow. Rozwiazania konstrukcyjne. Zakres stosowania cyklonow,

ich zalety i wady. inne typy odpylaczy rnechanicznych.

Wyrnaaania:

opisac zasade dzialania cyklonow;

scharakter~zowal czynniki wplywajqce na skutecznosc odpylania: . opisac budowe cyklonu: . scharakteryzowac zalety i wady cyklonow.

14.Odpylacze tkaninowe i filtry powietrza

Teoretyczne podstawy filtracji. Materialy filtracyjne. Kons:rukcje i wypeinienie

filtrow. Konstrukcje liltrow. Zakres zastosowania liltracji w odpylaniu gazcw. Wady

i zalety.

Wvmaqania:

opisac zasadg dzialania odpylaczy opartych na zasadzie fiitracji; . scharakteryzowaC materialy filtracyjne;

opisac najczgsciej stosowane konstrukcje fiitrow;

15.Odpylanie mokre

Podstawy fizyczne dzialania odpylaczy mokrych. Pluczki wieiowe. Plilczki

barbotaiowe i yomiarowe. Pluczki pnewatowe. Cyklony rnokre. Piucz2i ze zweikq

Venturiego, pluczki obrotowe. Zasilanie cieczq odpylaczy rnok~jch, iakres

stosowania, wady i zalefy.

Wvmaqania: . opisac zasade dzialania odpylaczy rnokrych; . opisac budowe poszczegolnych typow odpylaczy rnokrych; . scharakteryzowac zalety i wady odpyiaczy rnokrych.

16.Zasady doboru urzqdze~i odpylajacych

Kr~ter ia doooru odpylacza. Parametry irodla pylotworczego. Charaktecis:yka

odpylacza.

LVvmaqania:

dla zadanego irodla pylotworczego dobrac odoyiacz na podstawie kait

katalogowych.

17.0dpylanie w przemysle i energetyce zawodowej

Rodzaje palenisk otloi.iych. Powstawanie pylu w paleniskach. Wplyw parametrow

palivla i parametrow pracy paleniska na powstaivanie pyiu. Wspotczynnik unosii

oopiolu. Urzajrec.a odpylajqce stosowane rv poszczegoinych gateziach przemyslu.

Wvmaaania: . scharakteryzowai wply,v parametraw pracy paleniska i paramelrow paliwa na

powstawanie p:;lu; . scharakteryzowac przewaiajqce typy urzadzen odpylajqcych stosowanych

w poszczegolnych gaieziach przemyslu.

18.Obstuga urzadzen odpylajqcych

Zasady montaiu odpylacza. SzczelnoSC odpylacza iinstalacji odpylzjacej.

Zasady ek$ploatacji. Przeglqdy i remonty. Usuwanie zatrzymanego pyiu. Moiliwosci

jego wfnorzystania. Zasady BHP.

'Vlvmaaania:

podac zasady ?rawid!owego montaiu i eksploatacji urzqdzefi odpylajacych.

19. Wentylacja i klimatyzacja

Podstawy higieniczne i fizjologiczne wentytdcji. Komfort cieplny.

Zanieczyszczenia powietrza w pornieszczeniach. Wymagania przepisow prawnych.

Elementy systemow wentylacji iklimatyzacji. Zasady obiiczsii systeniow

wentylacyjnych i klimatyzacyjnych.

Wvmaqania:

scharakteryzoiiac podstawowe pojqcia dotyczace wentylacji i klimatyzacji;

opisaC budowe instalacji wentylacyjnej i klimalyzacyjnej i schara:teryzowac jej

poszczegolne elementy;

dokonac obliczen prostej instalacji wentylacyjnej.

20,Energetyka jqdrowa

Podstawy fizyczne wylwarzania energii welektrowniach jadrowych. Wplyw

elektrownl jadroivych na srodowisko. Wady i zaiety elektrowni ja,drowych jako i rodel

energii.

Wyrnaqania: . scnarakteryzowac podstawowe procesy fizyczne wykorzystywane w energetyce

at omowej;

okreslic wptyw elektrowni atornowej na srodowisko wporownaniu zinnyrni

irodlami energii - podac zalety i wady.

21.Niekonwencjonalne irodta energii

Energia sloneczna, Zrodla geoterrnaine. Pompy ciepla. Energia wiatru.

Komunaine odpady stale-spalanie. Gaz wysypiskowy. Biopaiiwa (biornasa).

Podstawy :izyczne, zalety i wady, moiliwosc wykorzystania w warunkach krajowych.

Wyrnaqania

scharakteryzowac podstawowe typy niekonwencjonalnych irodel energii, opisac

zasady ich dzialania, wady i zalety, wskazac na rnoiliwoici ich wykorzystania

w warunkach polskich: . zaproponowac wykorzystanie niekonwencjonalnych irodel energii dla

konkretnego obiektu (np, gospodarstwa rolnego).

22.0graniczanie emisji zanieczyszczeri ,,u i rod la"

Oprymaiizacja procesaw spaiania .Poprawa jakosci paliwa. Dostosowanie rodzaju

i jakosci paliwa do konstrukcji paieniska, substytucja paliw - zastgpowanie wegia

koksem. gazem ziemnym, olejem opatowym. Nowe technologic spalania.

Modernizacja irodel ciepla. Skojarzone wyiwarzanie energii i ciepia.

Wvrnaqania:

scharaktevzowat kierunki ograniczania emisji zanieczyszczeri ,.u irodla";

scharakteryzowac rnoiliwosci modernizacji istniejqcych i rodel ciepla; . zaproponowac kierunki rnodernizacji irodet ciepla na konkretnyrn przyktadzie,

omowii zastosowane !echnoiogie, ich wady i zalety.

23.Poprawa efektywnosci wykorzystania ciepta i energii

Charakteystyka rozwiazaii systernow grzewczych i rnoiliwosci ich modernizacji.

Opiyrnalizacia parametrow iermodynamicznych systemow cieptowniczych.

Zmniejszanie strat ciepia przy przesyle. Modernizacja instalacji odbiorczych

.Termorenowacja budynkow.

Wymaqania: . scharakieryzoivac moiliwoSci poprawy efektywnosci wykorzystania ciepia

i energii: powia.zac je z ograniczeniem zanieczyszczenia 5rodowiska.

24,Zagospodarowanie odpadow i produktow ubocznych cieplownictwa

Klasyiikacja icharakterjstyka cdpadow iproduktow ubocznych powstajacych

w ciepiownictwie, lch potencjalny wpiyw na Srodowisko. Zagospodarowa?ie od~adbiv

i produktow ubocznych.

Wvmaaania:

scharakferyzowat produkty uboczne i odpady powstajrjce 'N cieplownlctwie;

okreslic potencjainy wpiyw na Srodowisko produktow ubocznych i odpadow:

scharakteryzowac sposoby zagospodarowania tych odpadow iprodukiow

ubocznych.

25.Ruch drgajqcy i falowy

Ruch drgaja,cy. Drgania tlumione i wymuszone. Rezonans. SWadanie drgan

harmonicznych. Ruch falowy. Faie aKustyczne. Pole dzwiekowe.

Wvmacania:

podac prawa ruchu drgajrjcego i falowego;

zasiosowat zdoSyte wiadomosci do rozwiazywania zadari rachunko:,iych.

26.Wratenia sluchowe

Odbior diwiekow przez ucho ludzkie. Pojecie decybela. Skala iogarytmiczna.

Poziom nateienia diwieku. Poziom cisnienia akustycznego. Poziorn diwigkl;.

Poziom giobnosci.

Wvmaaania;

zastosowab zdobyte wiadomosci do rozwia.zywania zadan rachunkoivych.

27.Drgania rnechaniczne

Pojecie drgan i wibracji. Przyczyny powstawania drgan mechanicznych. trodla

drgan i wibracji. Parametry drgan.

Vlvrnaqania: - scharakteryzowac pojecia drgai, i wibracji, przyczyny powstawania drgan, ich

irodia i parametr] je op~sujace;

zastosowac zdobyte wiadomosci do rozwia.zyania zadan rachunkowych.

28,Miernictwo wibroakustyczne

Klasyfikacja halasu. Parametry haiasu. Aparatura do pomiaru halasu. Zasady

pianowania i wykonywania pomiarow halasu i drgan.

Wvrnaaania: . dokonat Klasyfikacji halasu: . okreslic i scharakte~]zowac podstawowe parametry halasu; . scharakteryzowac urza.dzenia do pomiaru halasu:

zapianowac pomiar halasu dla danego przykladu.

29.Metody oceny halasu i drgan

Podstawy prawne. Melody oceny oddzialywania halasu i drgan. Kryteria oceny

oddzialywania halasu i drgan. Oddzialywania haiasu slyszainego. Ocena halasu

impulsowego, infradiwigkowego i ultradiwi?kowego. Ocena oddzialyania drgan.

Wvrnaaania:

scnarakteryzowac pods:awy prawne oceny halasu i drgan: . opisac melody oceny halasu i drgan.

30.0chrona przed halasem i drganiarni

Podstawy fizyczne tlumienia halasu i drgan. Materialy i ustroje diwi?kochlonne.

Zasady ograniczania halasu w Srodowisku pracy. Zasady ograniczania emisji halasu

do srodowiska. Zasady ograniczania h a l a s b komunikacyjnych. Zasady

ograniczania drgan.

Wvmaqania: . scharak!erjzowai; podstawy iizyczne tlumienia haiasu i dryan;

scharakteryzowac materialy i ustroje diwiekochlonne; . scharakteryzowac zasady ograniczania emisji halasu i drgan:

zaproponowaC Srodki techniczne ograniczenia haiasu dia danego pizykiadu.

3. U w a g i do real izacj i w r a z z z a l e c e n i a m i d o t y c z a c y m i o c e n i a n i a

W realizacji programu nauczania naleiy zwrocii: szczegoina uwage na

zrozumienie przez uczniow podstaw fizykochemicznych omawianych procesow oraz

zasad ich przebiegu. Wykonywane obliczenia powinny byc podpon-adkowane temu

celowi, nie powinny byc nadmiernie uszczegolowiane. Naleiy zwrocic uwage na

powiqzanie prezeniowanych tresci z odpowiednimi dzialami takich przedmiotow jak

fizyka, matematyka, chemia. Niezbedne jest opanoivanie przez uczniow umiejetnosci

korzystania w praktyce z aktow prawnych odnoszqcych sie do tresci niniejszego

przedmiotu.

Naleiy rozwijae wuczniach sarnodzielnost rnyslenra oraz irmiejetnosc

prezentacji posiadanej wiedzy, zarowno w formie pisemnej jak i ustnej. Naleiy

zwracac uwage na ivyrobienie w uczniach umiejetnosci samodzielnego i krytycznego

korzystania ze irddel, nie tyiko literaturowych, ale takie np. z informacji producentow

urzqdzeh. Zaieca sie (w powirjzaniu zprzedmiot?rn ..Uiytkowanie komputerow")

wymaganie od uczni6w szerokiego korzystania zpomocy komputera p n y ;

przeprowadzaniu obliczen (arkusz kalkulacyjny), prezentacji prac dornowych (edytor

tekstu, programy graficzne, programy wspomagajice projekiowanie), uzyskiwaniu

informacji (interne!).

t?eal:zacja procesu dydaktycznego powinna bye oceniana na b i e i q o na

podstawie sprawdzania nabytych prrez uczniow \,~iadomoSci i umiejetnosci. Zaleca

sie szerokie stosovtanie zadan dla ucznia wymagajacych tworciego myslenia

idostosowania posiadanej wiedry do konkretnego przypadku oraz zlecanie

rozwiqzywania zadah w grupie.

Wskazane jest moiliwie szerokie korzystanie z pomocy nallkowych, jak: tablic

pogla,dowych, przeiroczy, folioyamcw, przyrzqdodow pomiarowych. Bardzo watze

jest, aby uczniowie mieii moiliwosc zetkniecia sie z urza.azerbiami pomiarowymi

i instalacjami technologicznymi w przemysie (wycieczki do zakiadtw pracy. cwiczenia

terenowe).

4. P o d s t a w o w e s r o d k i d y d a k t y c z n e

tablice poglqdowe, foliogramy, pneirocza dotyczace rjawisk iizykochemicznych

i bioiogicznych, urz&.dzen i procesow technologicinych objetych programem;

filmy dydaktyczna;

dokumentacja techniczna i normatywna;

kalaiogi maszyn i urzqdzen wystgpujacych w programie nauczania:

. modeie urzqdzeii i instalacji wystgpujacych w programie nauczania;

5. Literatura

Cempel C. Wibroakustyka slosowana. PWN 1989

Dobrowolski Grzegorz. Ochrona powietrza: zagadnienia administracyjnoprawne.

Zakarnycze 2000.

Glowiak 0. i inni lniynieria ochrony atmosfery. Politechnika Wroclawska 1973

Juda J.. Ciirosciel S. Ochrona powietrza atrnosferycznego. Wydawnictwo Poiitechniki

Wanzawskiej 1980.

Juda J.. Nmvicki M. Urzqdzenia odpyiajace. PWN 1979

Kossowska.Cezak U. Meteorologia i klimatologia. PWN 2000

Lipoivczan A. Podstawy pomiarow halasu. Glowny instytut Gornichva - Liga Walki z

Halasem 1987

Maiicki M. Wenfylacja i klimatyzacja. Panshvowe Wydawnicfwo Naukowe 1980.

Praca zbiorowa. 1nwes:ycje komunalne w ochronie srodowiska - poradnik inwestora.

Czgsc 4 - ochrona powietrza. Proeko 1995

Puzyna C. Ochrona Srodowiska przed halasem. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne

1982.

Recknagel - Sprenger. Poradnik. Ogrzewanie i klimatyzacja. E W F i Gdahsk 1994

Renowski J. Halasy - Wskainiki i kryteria oceny. Wydawnictwo Politechniki

Wroctawskiej 1988

Rubik M. Ceplownictwo, irodta ciepta. Cooperation Fund. 1992

Sadowski J. Akustyka w urbanistyce, architekturze i budownictwie. Arkady 1971

Kucharski R. J. Hatas drogowy. Wydawnictwa Komunikacji i ta,cznosci 1979

Warych J. Oczyszczanie przemystowe i gaz6w odlotowych. Wydawnictwa Naukowo-

Techniczne 1988

Wroblewski T. Sikorski W. Rzepa K. Urza.dzenia kottowe. Wydawnictwa Naukowo-

Techniczne 1973

Zakrzewski T. Akustyka budowlana. Wydawnictwo Politechniki Slqskiej 1997.

czasopisma fachowe

odpowiednie akty prawne: ustawy, rozporzqdzenia, normy techniczne

4.GOSPODAROWANIE ODPADAMI, OCHRONA GLEB

I REKULTYWACJA

1. Szczegotowe cele ksztatcenia

W wyniku procesu %sztalcenia uczeri (sluchacz) powinien umiec:

I) objasnic pojecie odpadow i ich szkodliwy wplyw na Srodowisko,

2) dokonac pods:a?vowej kiasyfikacji odpadow,

3) skorzystac z akrow prawnych dotyczqcych gospodarowania odpadami,

4) scharakteryzoivac od strony jakosciowej i ilosciovej odpady *omunaine,

5 ) przygotowac program badan odpadow komunalnych,

6) scharakteryzowac zasady gromadzenia odpadow komunalnych,

7)scharakteryzo\~:ac podstawowe zasady usuwania i wywozu odpadow

komunalnych,

8) okreSlic cele i uwarunkowania selektywnego gromadzenia odpadow,

9)scharakteryzowac podstawowe zasady technoiogiczne i elernenty skladowiska

osadow komunalnych.

10) scharakteryzoivac podstawowe zasady technoiogiczne i elementy kornposto~~~ni.

11) scharakteryzowac podstabvowe zasady technologiczne i elernenty spalarni

odpadow komunalnych,

12) scharakteryzowac zasady kompleksowego zagospodarowania odpadow

komunainych,

13)scharakteryzowa6 osady Sciekowe, metody ich obrobki na oczyszczalni

i zagospodarowania,

14) scharakteryzowaC odpady z podstawowych ga!gzi przemyslu w powiazaniu

z procesami produkcyjnymi,

15) zaproponowac program badan odpadow pizemyslowych.

16) scharakteryzowac podstawowe procesy i operacje jednostkowe unieszkodliwiania

odpadow przernyslowych.

17) scharakteryzc;.jrit procesy unieszkodliwiania typowych odpadow przemyslowych.

18) opracowac prosty biians odpadow przemyslowych,

19)zdefiniowat pojecie gleby oraz dokonac klasyfikacji gleb i scharakteiyzowac

gleby od strony fizykochemicznej,

20) wskazac wplyw chemizacji rolnictwa, zanieczyszczenia powieliza oraz innych

czynnikow Srodowiskowych na degradacje gleb.

21) scharakteiyzowac rnetody rekultywacji gleb.

2. Material nauczania Podzial rnaterialu nauczania

1 j odpadami

j 4, i Odpady kornunalne - charakterystyka 8

I s 1Metodv badah odpadow kornunalnych i 12

/ Usuwanie i ' ~ y w o z odpadow k: 1 ~elek lvwne Qromadzenie

Orientacyjna iiczba godzin I

6

! 6

LP.

/ su rowc~w w&rnych Do dyspozycji nauczyciela

! Klasa Ill

prawne dotyczqce gospodarowania i 8

Dzialy tematyczne

! I I / 9. / Skladowanie odpadow na wysypiskach 16

I 10, / Kornposlowanie odpadow i melody ferrnentacji I 18 I

1 Kiasa II

Gospodarowanie odpadarni - podstawowe definicje i poiecia Kiasyfikacja odpado':~

I -A

1"

! 12. i Kornpleksowe systemy zagospodarowania odpadow

! j kornunalnych

I i Do dyspozycji nauczyciela i 6 I I Klasa IV 1 1

I 1 1 13. / Unieszkodliwianie osadow Sciekowych I

9 !

j 14. j Charakterystyka odpadow przernyslowych i irodla I 13 1 1 ich oowstawania 1 I

/ unieszkodiiwianiu adpadow przernyslowych

41

I ' !

; 15, 1 Melody badah odpadow prrernyslowych i 9 I

/ 16. / Procesy i operacje jednostkowe stosowane przy 18

1 Lp. Dzialy tematyczne Orienlacyjna

I

1. Gospodarowanie odpadami - podstawowe definicje i pojecia

Odpady. Odpady niebezpieczne. Odpady szczegoinie szkodliwe dla Srodowiska.

Gospodarcze wykorzystanie odpadow. Unieszkodliwianie odpadow. Gromadzenie

odpadow. Przyczyny szkodliwoSci odpadow dla srodowiska. Podstawowe zasady

prawidlowego gospodarowania odpadami.

Wvmaqania: . scharakteiyzowac pojecie odpadow;

scharakteiyzowac szkodliwy wpiyw odpadow na srodowisko.

i i liczba godzin 1 1 17. / Technologie unieszkodliwiania wybranych o d p a ~ w 1 przemyslowych I 13

1 1 przemyslowym. Bilans odpadbw i program 1 i )gospodarki odpadami przemyslowymi w zakladzie

I I 28

/ 19. IOchrona gieo ! 26

2. Klasyfikacja odpadow

Klasyfikacja odpadow wedle roinych kryteriow. Klasyiikacja odpadow w swietie

Rczporzijdzenia z dn. 24.12.1997 r. w sprawie klasyfikacji odpadow.

Wymaaania: . dokonac podstawowej klasyfikacji odpadow.

Do dyspozycji nauczyciela I 6

I Klasa V

i 18. j ~ c h e m a t ~ gospodarki odpadami w zakladzie 1 I

I I

3. Przepisy prawne dotyczqce gospodarowania odpadami

Ustawa o odpadach 227.06.1998 r Ustawa o utrzymaniu czystosci iporz?dku

wgminach z 1309.1996 r lnne akty prawne, dotyczace odpadow. Gospodarowanie

odpadami w Swietle dyrektyw Unii Europejskiej.

Wymaaania: . scharakteryzowac i zinterpretowac podstawowe zapisy obowi~zuja.cych aktow

prawnych w zakresie gospodarowania odpadami.

Do dyspozycji nauczyciela i 6

! 1 Razem w cyklu nailczania j 272

4. Odpady komunalne - charakterystyka

Wyjasnienie pojecia odpadbw komunalnych .Charakterystyka jakosciowa

i ilosciowa odpadow komunalnych. Tendencje w zakresie zmian skiadu odpadow

komunalnych na przestrzeni ostatnich lat. Subslancje niebezpieczne w odpadach

komunalnycn.

Wvmaqania: . scharak:eryzowac odpady komunalne od strony iioSciowej i jakosciowej;

scharakteryzowac i uzasadnic tendencje w zakresie zmian skladu odpadow

komunalnych.

5. Metody badan odpadow komunalnych

Zakres badan odpadow: wskainiki nagromadzenia, wspoiczynniki

nier5wnomiernoSci, wtasciwoici fizyczne, wlaSciwosci nawozowe i paliwowe.

Piocedury badania odpad6i.i w Swietle norm panstwowych i branZowych.

Wvmaqania:

scharak:eiyzowac przedmiot, cele ipodstawowe zasady badan odpadow

komunalnych.

6. Zasady gromadzenia odpadow komunainych

Rodzaje pojemnikow. Zasady wyboru sprzetu. Zasady organizacji miejsc

gromadzenia.

Wvmaqania:

. scharak:eryzowaC podstawowe zasady gromadzenia odpadow komunalnych.

7. Usuwanie i wywoz odpadow

Zbiorka i wywoz odpadow komunalnych. Transport dwustopniowy, stacje i punkty

przetadunkowe. Zaggszczanie odpadow.

Wvmaaania: . scharakteryzowac podstawowe zasady usuwania i wywozu odpadow

komunalnych.

8. Selektywne gromadzenie odpadow i odzysk surowcow wtornych

Sens ekonomiczny i ekologiczny selektywnego gromadzenia odpadow i odzysku

surowcow. Moiliwosci i uwarunkowania selektywnego gromadzenia odpadow.

43

Wdraianie selektywnego grornadzenia odpadow. Punk+ zbiorcze. System zbiorki ,.u

irodla". Zakiady segregacji odpadow i ich wyposaienie technologiczne.

Wvmaaania: . uzasadnic cele seiektwnego grornadzenia odpadow i odzysku surowcow;

okreslic podstawowe uwarunkowania i ograniczenia selektywnego grornadzenia

odpadow:

okreslic rniejsce edukacji ekologicznej we wdraianiu selektywnego grornadzenia

odpaddw:

scharak:eryzowac od strony tachnologicznej selektywne gromadzenie odpadow;

scharakteryzowaC od strony technologicznej zaklady segregacji odpadow.

9. Skiadowanie odpadow na wysypiskach

Wysypisko jako zaklad unieszkodliwiania odpadow. Klasyiikacja wysypisk.

Podstar1dowe elernenfy iokalizacji iprojektowania wysypisk. Zagroienia dla

Srodowiska. Zabezpieczenie wysypiska przed negatywnyrn wpiywern na srodowisko:

zabezpieczenie wod gruntowych, zbieranie i zagospodarowanie odciekow, zbieranie

izagospodarowanie biogazu, itp. Technologia ekspioatacji wysypiska. Sprzet

eksploatacyjny. Zaplecze techniczno-socjalne wysypiska. Monitoring. Reku!tywacja

wysypiska.

'Nvmaqania: . scharakteryzowaC wysypisko jako zaklad unieszkodliwiania odpadow: . okreslic zagroienia dia srodowiska ze stcony wysypiska i rnetody zapobiegania;

sporzqdzic uproszczony projekt technologiczny wysypiska odpadow

komunalnych.

10. Kornpostowanie odpadow i rnetody fermentacji beztlenowej

Charakterystyka procesow zachodza,cych podczas kornpostowania. Podziai

icharakterystyka ogolna technologii kornpostowania. Operacje jednostkowe

wprocesie kompostowania. Typowe technologie kornpostowania. Gospodarka

kornpostem. Kontrola jakosci kornpostu. Zagroienia dla srodowiska ze strony

wysypiska irnetody zapobiegania. Metody fermentacji beztlenowej odpadow

komunalnych.

Wvrnaqania: . scharakteryzowac procesy zachodzqce podczas kornpostowania odpadow; . scharakteryzowac typowe technologie kompostowania

44

. okreslil zagroienia dla srodowiska ze strony kornpostowni irnetody

zapobiegania;

sporzadzic uproszczony projekt technoiogiczny kornpostowni; . scharakteryzoviac metody fermentacji beztlenowej odpadow kornunalnych

11.Termiczne metody utylizacji odpadow komunalnych

Klasyiikacja termicznych rnetod unieszkodIi&viania odpadow i ich podsiawy

teoretyczne, Typy palenisk i rusztovi. Typowe iechnologie spalania odpadow

kornunalnych. Obllczenia technologiczne procesu spalania odpadow Oddzialywanie

spalarni na Srodoivisko i rnetody zapobiegania oddzialywaniorn szkodliwyrn. Piroliza.

paliwo uzyskiwane z odpadow (RDF).

Wvmaaania: . scharakteryzowac procesy zachodz3ce podczas spalania odpadow;

scharakter)zowac typowe technologic spalania odpadovd . okresiic zagroienia dla srodowiska ze strony spalarni i rnetody zapobiegania; . sporzqdzic uproszczony projekt technologiczny spalarni odpadow;

. scharakteryzowac rnetody oparte na pirolizie oraz rnetody uzyskiwania RDF.

12. Kompleksowe systemy zagospodarowania odpadow komunalnych

Ogdlne zasady kompIe%soi~iego zagospodarowania o d p a d 6 ~ kornunainych.

Przykiady iypowych technologii.

Wvrnaaania: . scnarak:eryzowat zasady kornpleksowego zagospodarowania odpad6w

kornunalnych.

13.Unieszkodliwianie osadow sciekowych

Zrodla powstawania osadow Sciekowych. Charakterystyka osadow Sciekowych

i i c i obrobka na oczyszczalniach. Zagospodarowanie osadow po ich obrobce:

skladowanie na wysypiskach, kornpostowanie, spalanie.

'Nvrnaoania: . scharakten/zowaC osady Sciekowe, rnetody ich obrobki na oczyszczalni a

nastepnie zagospodarowania.

14.Charakterystyka odpadbw przemyslowych i i rod la ich powstawania

Ogolna charakterystyka odpadow przemyslowych. Zrodla powslawania odpadow

przemyslowych; procesy technologiczne, gospadarka magazynowa, instalacje

ochrony Srodowiska it?. Charakterystyka odpadow z podstawowych galezi przemyslu

w nawiqzaniu do stosowanych technologii produkcji. Odpady niebezpieczne.

Wvmaqania: . ScharakteryzowaC rnoiliwe rniejsca powstawania o d p a d h przemyslowych.

scharakteryzowac odpady z pcdstawowych galgzi przemyslu.

15.Metody badan odpadow przemystowych

Wiasciwosci technologiczne odpadow. Cel izakres badan odpadow. norm:^ i meiodyka badah.

Wvmaqania: . opracowac przykladowy program badan odpadow przemyslowych.

16.Procesy i operacje jednostkowe stosowane przy unieszkodliwianiu

odpadow przemyslowych

Klasyfikacja oceracji stosowanych przy unieszkodiiivianiu odpadow

przemysiowych. Pcdsta:vy teoretyczne, stosowanie. urzadzenia dla ~oszczegolnych

operacji jednoslkowych i proces5w. Magazynowanie, przesiewanie. rozdrabnianie,

zag:szczaiiie, odwadnlanie, suszenie, ob rob~a termiczna, ekstrakcja i przernywanie,

zestaianit, destjilacja itd. Procesy: wytrqcanie z roztworu, fermentacja beztlenowa,

zdroidiowanie, kiszenie itp.

W y m a d -..

wymienic i scharakteryzowat. procesy i operacje jedrostkowe dia

unieszkodliwienia lypowych rodzajow odpadow przemyslowych;

opracowac uproszczony projekt technologiczny instalacji wykorzystujqcej jeden

z jednostkowych procesow lub operacji iechnologicznych.

17.Technologie unieszkodliwiania wybranych odpadow przemystowych

Technoiogie produkcyjne skutkujqce powstaniem odnadow. charakterystykr.

fizykochemiczna odpadow, oddzialywanie na Srodowisko, wlaSciwoSci

technologiczne, moiiiwoSci ograniczania ilosci odpadow ,,u irodla". sposoby

postepowania z odpadami w miejscu ich powstawania, sposoby unieszkodilwiania.

Typowe grupy odpadow przemyslowych, w Iym odpady niebezpieczne.

Wvniaaania:

wybiac i scharakleryzowat technologic unieszkodliwiania odpadow w zaieinosci

od ich wlasciwosci technologicznych; . wykonat uproszczony projekt technologiczny unieszkodliwiania odpadow.

18.Schematy gospodarki odpadami w zaktadzie przemyslowym. Bilans

adpadow I program gospodarki odpadami przernyslowyml w zakladzie

Pizykladowe, typowe schernaty gospodarki odgadanli na przykladzie wybranych

zakladow przemyslowych. Cel i zakies opracowania bilansu odpadoiv oraz prograrnu

goscodarki odpadami. Wyiyczne sposobu opracowania.

'Jlyrnriqania:

opracowac uproszczony bilans odpadow dla zakladu przemyslowego.

op;acowaC upioszczony prograu gospodarki odpadami dla ziklaali

przemyslowego.

19.Ochrona gleb

Pojecie gieby. Charakteiystyka fizykochemiczna gieby. Klasyfikacja gleb.

Degradacja gleb pod wpiyivern zanieczyszczenia srodowiska. Wp1y.v

zanieczyszczenia oowietrza na degradacje gleb. Wplyw cnemizacji rolniciwa na

degradacje g l eb Eiozja. Ochiona prawna gruntCw rolnych i lesnych. Sposoby

iekultywacji gleb.

Vlyma~ania: -

zdefiniowac pojecie gieby;

dokonac podstav;cwej klasyfikasji gleb; . wskazac wpiyw poszczegilnych czynnikow siodowlskowych na degradacje gleb;

. scharakteryzowat metody rekultywacji gleb.

3. Uwagi o realizacji wraz z zaleceniami dotyczqcymi oceniania

W realizacji progiamu nauczania naleiy zwrocit uwagq na wyjasnienie

negatywnego wplyim odpadcw na srodowisko. Naleiy poloiyc nacisk na

uwarunkowania lokaine stosowania poszczegoinych lechnologil unieszkodiiwiania

odpadow. Naleiy zwiocic uwage na powia,zanie prezentowanych tresci

zodpowiednimi dzialami takich przedmiotow jak fizyka, chemia, biologia itp.

Niezbedne jest opanowanie przez uczniow umiej?tnosci korzystania w praktyce

z aktow prawnych odnosza.cych sie do tresci niniejszego przedmiotu.

Naieiy rozwijaC wuczniach samodzielnost myslenia or22 umiejetnoSc

prezentacji posiadanej wiedzy, zarowno w formie pisemnej jak i ustnej. Nalety

zwracac uwage na 'Nyrobienie w uczniach umiejgtnosci samodzielnego i krytycznego

korzystania ze irodel, nie tylko iiteraturowych, ale lak ie np. z informacji producentdw

urzadzen do unieszkodliwiania odpadow. Zaleca sig (w powiqaniu z przedmiotem

.Uiflkowanie komputerow") ivymaganie od ucznicw szerokiego korzystania

zpomocy komputera przy: przeprowadzaniu obliczen (arkusz kalkulacyjny),

prezentacji prac domowych (edytor tekstu, programy graliczne, programy

wspomagajace projektowanie), uzyskiwaniu informacji (internet).

Realizacja procesu dydaktycznego powinna byc oceniana na bieiaco na

podstawie sprawdzania nabytych przez uczniow wiadomosci i umiejetnoSci. Zaleca

sig szerokie stosowanie zadan dla ucznia wymagajacych t~vorczego myslenia

idosrosowania posiadanej wiedzy do konkretnego przypadku oraz ziecanie

rozwiqzywania zadan w grupie.

Wskazane jest moiiiwie szerokie korzystanie z pomocy naukowych, jak: tablic

pog!?.dowych, przeiruczy, foiiogramow, przyrzqdow pomiarowych. Bardzo wa ine

jest, aby uczniowie mieli moiliwosc zetknigcia sie z rzeczywistymi instaiacjami

lechnoiogicznymi (wycieczki na wysypiska odpadsw, do komposto!vni, spalarni itp.).

4. Podstawowe i rodk i dydaktyczne

. tablice poglqdowe, foliogramy, przeirocza dotyczace zjawisk fizykochemicznych - i bioiogicznych, urzq&zen i procesow technoiogicznych objetych programem: . fiirny dydaktyczne; . dokumentacja techniczna i normatywna:

katalogi maszyn i urzqdzeh wystgpujqcych w programie nauczania:

modeie urzqdren i instalacji wystgpujacych w programie nauczania.

5. Literatura

Uwaga: podane niiej pozycje maja charakter przykladowy Naieiy ich iisre stale

uakluainiat wnawiqzaniu do propozycji rynku wydaviniczego oraz wmiare

moiiiwosci zachgcac ucznicw do samodzielnego Uoszukiwania iniormacji

48

w literafurze i prasie lachowej oraz zd0bywan.a inlonacj i z innych irodel (katalogi

producenlow, internet).

Augustyniak-Olpinska E.. Lewandowska-Suschka A,. Przywarska R. Odpady

przemyslowe. Wybrane zagadnienia. Poliechnika Sla.ska 1986

Banasiak G., Goral E.. Steglihski W. Grornadzenie i usuwanie odpadow

kornunalnych: poradnik. OBREM 1994

Dindod L., Blukm.Kwiatkowski J., Piotrowska H., Skalmowski K., Stafanicki J.:

Zarza.d:anie Sospodarka odpadami w gminie. Poradnik. Municipii~m

S.A. 1994

Dindod L .Gospodarka odpadami wrnalej gminie. Biuro Badah iWdroieh

Ekologicznych 1994

Greiner: H. Ochrona gleb. Wydawnictwo Poiitechniki Zielonogorskiej 1998

Kernpa E.S. Gospcdarka odpadarni miejskimi. Arkady 1983

Piecuch T. Utylizacja odpadow przernyslowych. Wydawnictwo Wyiszej Szkoly

lniynierskiej, 1996

Praca zbiorowa. lnwestycje komunalne w ochronie Srodowiska - poradnik inwestora.

Czgsc 3 - gospodarovianie odpadami. Proeko 1995

Praca zbiorowa .Ochrona i rekultywacja gleb. PWRiL 1978

Rudolf Z. i in. Usuvianie i wykorzystanie odpadkow miejskich. Arkady 1987

Sibiga J., Skalmowski K. Technoiogia oczyszczania miast. WSiP 1977

Siuta J., Wasiak G. Zasady rekultywacji i zagospodarowania terenow

powysypiskowych. IKS 1985

Zygadlo M. Gospodarka odpadami komunalnymi. Wydawnictwo Politechniki

Swiqtokrzyskiej 1998

czasopisma Iacho'tie

odpowiednie akty prawne: ustawy, rozporzqdzenia, norrny techniczne

1. Szczegotowe cele ksztaicenia

W vr~niku procesu ksztalcenia uczen (sluchacz) powinien umiec:

l)scharakte!yzowac podstawowe pojecia hydrologiczne, geologiczne

i hydrogeologiczne.

2)scharakteryzowac~podziat i pochodzenie wod podziemnych, scharakteryzowaC

rodzaje wod powierzchniowych,

3)zinterpretowac mapy hydrogeologiczne,

4)zinterpretowac przeplpy charakterystyczne i ich znaczenie,

5)scharakteryzowac metodykq pomiarow stanow wod.

6)wyjasnic pods:awowe prawa mechaniki plynow oraz dokonywat podstawowych

obliczen w zakresie mechaniki plynow,

7)stosowac w praktyce przepisy prawne dotyczqce jakosci wod.

8)scharakteryzowaC typowe schematy lechnologiczne uzdatniania wod do C~IOW

pifnych,

9)scharakteryzowac podstawowe procesy uzdatniania wody do celow pitnych

w zakresie zachodzqcych procesow fizykochemicznych, stosowanych urzadzen.

podstawowych zasad eksploatacji,

1O)zinterpretowac wplyw poszczegolnych zanieczyszczen wod na przebieg

procesow produkcyjnych.

I 1)stcsowac w praktyce normy jakosci wody dla przemyslu,

12)okreSiic wplyw zanieczyszczen na prace obiegow chtodniczych.

scharakteryz0'~ac procesy uzdatniania wod do ceiow chiodniczych,

13)scharakteryzowac i rozpoznawac eiementy instalacji kotlowej oraz interpretowa6

w p i y jakosci wody na pracg kotla.

14)scharakteryzowac rodzaje i rnechanizmy procesow odkrzemiania, zmiekczania

i odgazowania wody,

15)scharak:eryzowac procesy fizykochemiczne zachodzqce w jonitach i pararnetry

pracy jonitow, pisat schematy wymiany jonowej; stosowac zasady eksploatacji

kolumny jonitowej.

16)obliczaC zapotrzebowanie na wodg,

17) scharakteryzowat podstawowe lypy ujgc wody i idenlyfikowac ich elementy,

obliczac wydajnosc studni i scharakteryzowat zasady eksploatacji u j e l wody.

zbiornikow wody i hydroforni,

18) zident$ikowac i scharakteryzowai: elernenty pompowni wodociqgowej, dobierac

pompy i zasady ich eksploatacji,

19) wykonac obliczenia hydrauliczne sieci wodociqgowej,

20) scharakteryzoivat zasady eksploatacji i prowadzenia prac naprawczych na sieci

wodoci~.gojowej.

21) scharakteryzowaC pod wzglgdem ilosciowym i jakosciowyrn najwainiejsze

rodzaje Sciekbw oraz przepisy prawne dotyczqce jakosci Sciekow,

22) scharakteryzowat typy sieci kanalizacyjnej i jej elernenty,

23) dokonywac obliczei, zasady eksploatacji i prowadzenia prac naprawczych na

sieci kanalizacyjnej oraz hydraulicznych sieci kanalizacyjnej,

24) scharakleryzowac zasady eksploatacji pomp i pornpowni kanalizacyjnych,

25) scharak:eryzowac podziat na stopnie oczyszczania Sciekow oraz podstawowe

procesy oczyszczania rnechanicznego, biologicznego i doczyszczania,

26) scharakteryzowaC podstawowe procesy oczyszczania Sciekow przemyslowych

dla poszczegoinych brani przemyslu,

27) scharakteryzowac poszczegolne procesy oczyszczania mechanicznego

i stosowane uiz@zenia, wyjasnic zasady doboru i eksploatacji urzadzeri

oczyszczania rnechanicznego,

28) scharakteryzo'v!ac zasadg dzialania z lo i biologicznych, podstawowe parafnetry

projektorue, optsac poszczegolne rodzaje zloi,

29) scharakteryzowac procesy zachodzqce w reaktorach bioiogicznych,

30) scharakteryzowac systerny napowiettzania i rnieszania sciekow,

31) opisac zasady dzialania reaktorow sekwencyjnych i semiperiodycznych,

32) scharakteryzowac zasady i sposoby sterowania pracq reaktora,

33) scharakteryzowac roine melody przerobki osadow,

34) sporzqdzic instrukcj? obslug; eiementow oczyszczalni bqd i calej oczyszczalni.

2. Material nauczania Podzial materialu nauczania

Dziaty tematycrne I Orientacyjna / liczba godzin I i Klasa Ii I

! Do dyspozycji nauczycieia

Klasa Ill , - 6. ' Uzdatniaoie wod powierzchniowych do celdw pitnych

! 7. i Proces cedzenia 5 1

I I I

24. iZapotrzebowanie na wode 1 7 i

25. ,@$cia wody I 8 ! 26. ; Zbiorniki wody I 7

I DO dyspozycji nauczyciela i 13 !

I

/ 1. i Hydroiogia i hydrogeoiogia I 15

/ 2. 1 Wody podziemne I 6

I

3, I Wody powierzchniowe

8. ; Sedymentacja i koagulacja

6

6

4, i Podstawy rnechaniki plynow

9, j Filfracja

32

6

5. 1 Jakosc wod I 9

10. ' Napoviietnanie , ~ o d y i I 5

l i . ~Odieiazianie i odmanganianie Lvody 1 5

12. i~dkwaszanie wody I 5

13. / Poprawa wlasnosci organoieptycznych ' ~ o d y 6

14. Dezynfekcja wody 1 !

4

15, i Fiuorovianie wody 4

16. ; Charakterjstyka wod prrernysiowyci- I 5

17. I Wody chlodnicze I 5 1 18. 1 Uzdatnianie wody do celow chlodzenia I 9

I - 19. : Woda do celow kottowych ! 5

20. iodkrzemianie wody 5

2 1 , Zrnigkczanie wody 1 6

22. / Jonity i 23. / Odgazo~~ianie wody

l o i I 5 1

1 27. j Pompy. Pompownie wodociagowe 1 12 1

LP. I Dziaty temalyczne Orientacyjna 1 liczba godzin 1

I 1 Klasa IV 1 I

/ 28. 1 Sieci i instaiacje wodocia.gowe

5 I / 31. j Sposoby zbierania i odprowadzania Sciekow 20 i

I I

. .

12

30.

I

/ 39. ! Uklady przerobki osad6w 3c;ekowych 16 i

1 29. i Charaklerystyka Sciekow I 10

i i 32.

33.

34.

35.

36.

37.

Wymagany stopieii oczyszczania Sciekow i warunki

ich odprowadzania do odbiornika.

1 Razem w cyklu nauczaniai 406

10

, Systemy oczyszczania sciekow

Kraty i sifa

Piaskoivniki

Do dyspozycji nauczyciela

Klasa V

Odtluszczacze-floiatory

Osadniki wstgpne i wtorne

Zloia biologiczne

/ 40. / Rozruch i eksploatacja oczyszczaini Sciekow I

12

1. Hydrologia i hydrogeologia

Budowa Ziemi. Powstawanie, klasyfikacja icharakterystyka skai. DziaialnosC

geologiczna wod piynqcych. Rodzaje i klasyfikacja opadow .Pomiary i obliczante

opadow. Parowanie. Pomiary parowania. Charakteiystyka podstawowych poj@

hydrologicznych: splyw, przeplyw, retencja, ciek, zlewnia, dziaiy wodne, bilans

wodny.

Wvmaaania: . scharakteryzowac podstawowe pojgcia geoiogiczne, hydrogeoiogiczne

i hydrologiczne.

30

7

7

12

6

8

6

38. / Reaktory bioiogiczne

1 1 Do dyspozycji nauczyciela

20

7 1

2. Wody podziemne

Podia1 ipochodzenie wad podziemnych. Wlasnosci hydrogeologiczne skal.

Pra,,va ruchu wad podziemnych. Zasoby wod podziemnych. bletody szacowania

zasobow wod podziemnych. blapy hydrogeologiczne.

Wvmaqania: . scharakteryzowac podzial i pochodzenie wad podziemnych; . czyfac i interpretowac mapy hydrogeologiczne.

3. Wody powierzchniowe

Rodzaje wad powierzchniowych. Zlewnie, ich charakterystyka i wyznaczanie.

Ciek, jego charakterystyka ielementy. Sfany wody wcieku. Przep1y'~y

charakterystycme. Analira przeplywow, prognozowanie hydroiogiczne. Pomiary

stanow wod. Rumowisko rzeczne. Zjawiska sezonowe. Zmiany temperafilr wod

rzecznych .Pomiary femperatur. Zjawiska iodowe. Powodzie isrodki ochrony

przeciwpowodziowej.

Wvmaoania: . scharakferyzowac rodzaje wod powierzchniowych;

zinterpretowac przeplywy charakterystyczne i ich znaczenie:

opisac metodyke pomiarow stanow wod

4. Podstawy mechaniki plyn6w

Hydrostatyka cieczy. Sity dziaiaja-ce na ciecz. CiSnienie wcieczy, pomiar

cisnienia. Parcie hydrostatyczne. Obliczenia i wykonywanie wykresow parcia. Wypor

cieczy. Rovinowaga cia1 zanurzonych. Hydrodynamika. Ruch cieczy, jego elementy

i rodzaje. Rownanie Bernoulliego dla cieczy doskonalej. Wspoiczynnik Coriolisa - Saint Venanta. Ruch cieczy rzeczywistej w przewodach pod cisnieniem. Rodzaje

ruchu. Doswiadczenie Reynoldsa. Rozklad predkoSci przeplywu. Promiei

hydrauliczny. Obliczanie strat ciSnienia. Wzor Darcy-Weisbacha. Straty miejscowe.

Obliczanie przewodow pojedynciych i zloionych. Lzwary. Syiony. Ruch cieczy

w przewodach bezcisnieniowych. Ruch jednostajny w korytach otviaiiych. Rdwnanie

Bernoulliego. PrqdkoSc w ruchu jednostajnym. bllzory Chezy i ivlatakiewicza. Dobor

scnernafu 3bliczeniowego koryta. najkorzystniejsze p rzekr~ je kcrfla. Obiicza~ie

przewadow kanalizacyjnych bezcisnieniowych. Ruch krytyczny. nadknftyczny

i podkrytyczny w korytach otwartych. Wyplyw cieczy przez otwory i przelewy.

Rodzaje otworow. Wyp1y.w ustaiony i nieustalony z otworow. Oproinianie zbiornikow.

Rodzaje przeiewirw. Obliczanie przeiewow. Hydrodynamika wody gruntowej. Prawo

Darcy dia ruchu wod gruntowych. lvletody wyznaczania wspolczynnika filtracji.

Obniianie poziomu wody gruntowej. Doplyw wody do rowu i studni. Zasieg depresji

.Przeptyw wody przez budowle. Odwodnienia.

Wvmaaania: . scharakteryzowac prawa mechaniki plynow objete programem, zinterpretowac ich

sens iizyczny oraz zastosowac w praktyce odpowiednie wzory.

5. JakoSt wad

Akty prawne dotyczace jakosci wad. Wskainiki jakosci wod. Wskainiki fizyczne,

chemiczne, bakteriologiczne, bioiogiczne. Klasyfikacja wod powierzchniowych.

Wyrnagane wskainiki jakosci wod w zaleinosci od ich przeznaczenia.

Wvrnaqania: . wymienic akty prawne dotyczace jakosci wod, zakres ich zastosowania; . wymienil podstawowe wskainiki jakosci wod.

6. Uzdatnianie wod powierzchniowych do celow pitnych

Schernaty technologiczne. Procesy jednostkowe.

Wvmaoania: . scharakteryzowac typowe schernaly techriologiczne uzdalniania wod

powierzchniowych do ceiow pitnych i wymienic wchodzqce w ich sklad procesy

jednostkowe.

7. Proces cedzenia

Kraty i sita. Efekty oczyszczania. Zasady doboru urzadzeh. Eksploatacja krat i sit.

Wvmaaania: . scharakteryzowac rodzaje krat i sit stosowanych w uzdarnianiu wody;

okreSlic zasady eksploatacji krat i sit;

dobrat krate do zadanego przypadku.

8. Sedymentacja i koagulacja

Podstawy teoretyczne dziatania osadnikow - podstawowe prawa sedymentacji.

Klasyfikacja osadnikow. Osprzet osadnikow (koryta zbiorcze, przeiewy itp.).

eksploatacja osadnikirw. lvlechanizmy koaguiacji. Transport, magazynowanie

55

i dawkowanie koaguianta - klasyiikacja i charakterystyka urzadzen. Urzadzenia do

koaguiacji - klasyiikacja, charaklerystyka.

{Nymaqania: . sklasyfikowac i scharakteryzowac osadniki oraz urzqdzenia do koaguiacji; . scharakteryzowac przebieg procesow koagulacji; . scharakteryzowac zasady gospodarki koagulantem.

9. Filtracja

Podstawy teoretyczne procesu. Hydraulika filtracji. Strata cisnienia na ztoiu.

Wz6r Minca i Szuberta. ~ i edn i ca rownowatna. Wyznaczanie Srednicy rownowatnej.

Krzywa frakcji ikrzywa przesiewu. Wspotczynnik nierownomiernosci zioia.

Mechanizm dziaiania z16i fiitracyjnych. biateriaiy stosoviane w filtrach. Kiasyfikacja

fiitrow i ich typow. Eksploatacja fiitrow.

Wvrnaqania:

scharakteryzowac podstawy teoretyczne procesu fiitracji; . wskazac podstawowe parametry zlota filtracyjnego: . dokonac klasyiikacji liltrow;

scharakteryzowae zasady eksploatacji filtrow

10,Napowietrzanie wody

Zjawiska fizyczne i chemiczne zachodzace podczas procesu napowietrzania

wody, pararnetw technoiogiczne: czas kontaktu i powierzchnia kontaktu. Roine typy

urzqdzeii do napowietrzania wody, zasady ich dziatania, podstawowe parametry,

budowa i eksploatacja.

Wivmaaania: . scharakteryzowat zjawiska zachodzace podczas kontaktu wody z poviietrzern: . wymienit podstawowe 2arametry technoiogiczne urzadze6 do uzdalniania wody;

1l.Odteiazianie i odmanganianie wody

Formy wystepowania ielaza wwodzie. Przebieg procesow chernicznych

odielaziania iodmanganiania wody. Budowa z t c i kontaktowych. Scheniaty

technologiczne odielaziania i odrnanganiania.

Wvrnaqania:

scharakteryzowac forrny wyslepowania telaza i manganu w wodzie:

. scharakteryzowac przemiany fizyczne i chemiczne zwiqzkow ieiaza i manganu

podczas procesu odieiaziania i odmanganiania:

omowic melody odieiaziania i odmanganiania; . scharakteryzcvac zasady budowy i eksploatacji odielaziaczy.

12.0dkwaszanie wody

Napowietrzanie wody. Wapnowanie wody. Filtracja jako metoda odkwaszania

Wvmaaania:

okreslic mechanizm odkwaszania wody; . powlqzac proces odkwaszania z innyrni procesami uzdatniania wody.

13.Poprawa wlasnosci organoleptycznych wody

Przyczyny wystgpowania w wodzie smakow i zapachow. Utlenianie zwiqzkow

srnakowo-zapachowych chiorem, ozonem, dwutlenkiem chioru, nadmanganianem

potasowym. Procesy adsorpcji na weglu aktyvowanym. Fiitracja wody przez zioia

z wegla aktywnego.

Wvmaaania: . scharakteryzowac przyczyny ziych wlasnosci organoleptycznych wody; . opisac sposoby poprawy tych wlasnosci na drodze utieniania; . scharakteryzowac proces adsorpcji:

scharakteryzowac zloie z wggla aktywnego:

. powivac proces poprawy wlasnosci organoleptycznych zinnymi procesami

uzdatniania wody.

14.Dezynfekcja wody

blechanizm procesu dezynfekcji wody Melody fizyczne dezynfekcji wody (melody

termiczne, naswietianie promieniami UV, ultradiwieki). Dezynfekcja chlorem -

przebieg procesu od strony chernicznej, dawki chloru, charakteryslyka urz3dzeh do

chlorowania, gospodarka chlorem i dwutienkiem chioru, warunki bhp. Dechloracja

wody. Ozonowanie wody - przebieg procesu, charakterystyka urzqdzen. Zaiety

i wady roinych metod dezynfekcji wody.

Wymaaania:

scharakteryzowac przebieg procesow chlorowania i ozonowania; . scharakteryzowaC urzqdzenia do chlorowania i ozonowania;

okreslic warunki bhp podczas dezynfekcji:

porownac procesy ozonowania i chlorowania.

57

15. Fluorowanie wody

Przebieg procesu od strony chemicznej, dawki fluoru, charakterystyka uriadzeh

do fluorov~ania. organizacja procesu, warunki QHP.

Wvrnaqania:

scharakler/zowat pnebieg procesu fluorowania: . scharakte~yzowac urradzenia do fluorowania:

okreslic warunki bhp podczas fluorowania;

16,Charakterystyka wod przemyslowych

Kiasyfikacja wod przernysiowych. Norrny jakosci wody dla przemysiu. Wplyw

poszczeg6lnych zanieczyszczeri wody na przebieg procesow produkcyjnych. Wody

technolog~czne w przemysie spoiywczym.

Wvrnaaania:

konystac z norm jakosci wody;

scharakteryzowac wplyw zanieczyszczeri wody na przebieg podstawowych

procesow technologicznych w przemysie.

17. Wody chtodnicze

Rodzaje chiodzenia. Rodzaje obiegow chlodniczych. Norrny jakosci wody dia

obiegu otwanego izamknietego. Korozja obiegu. Kamien weglanowy. Obrosly

biologiczne. Straty wody w obiegu i ich uzupelnianie. Odmulanie chlodni.

Wvmasania:

6 okreilic rodzaje obiegow chlodniczych i ich elementy: . scharak:er{zowaC 'wpiyw zanieczyszczen na prace obiegu; . okreslic straty wody w obiegu zamknigtym.

18,Uzdatnianie wody do celow chlodzenia

Zabezpieczenie obiegu chiodniczego przed korozja.. powioki ochronne. Inhibitoiy.

Chlorov~anie wody. Regulacja pH. Dekarbonizacja kwasami rnineralnymi - podstawy

teoretyczne i organizacja procesu. Oekarbonizacja wapnem - po-tmina i szybka

.Jednoczesne prowadzenie odkrzemiania i dekarbonizacii. Schematy technoiogiczne,

przebie: proces6w. unadzenia, kontrola procesow, eksploatacja ins:alacji.

Wvmaqania: . scharakteryzowac podstawy teoretyczne poszczeg6lnych procedw uzdatniania

wody do celow chlodniczych: . opisac przebieg, podstawowe parametry, urzqdzenia procesow dekarbonizacji.

19.Woda dla celow kottowych

Wymagznia jakosciowe wobec wody zasilaja.cej i Kotlowej. schemat instalacji

kotlowej .Pr?casy zachodzqce w poszczegolnych elernentach instalacji kotlowej.

Pienienie wody w kotle. Kamien kotiowy. Korozja elemenlow kotla.

Wvmaqania:

scharakteryzowac elementy instalacji kotlowej:

scharakteryzowac podstawowe wskainiki jakosci wody kollowej i wplyw jakosci

wody na pracg kotla.

20.Odkrzemianie wody

Mechanizmy fizykochemiczne i rozwiqzania technologiczne poszczegolnych

rodzajow procesow odkrzemiania.

Wvmaaania:

scharak:eryzowat rodzaje i mechanizmy procesow odkrzemiania wody.

21 .Zmiekczanie wody

Mechanizmy fizykochemiczne i rozwiqzania technologiczne poszczegolnych

rodzajow procesow zmigkczania wody.

Wvmaaania: . scharakteryzowsC rodzaje i rnechanizmy procesow zmiekczania wody.

22. Jonity

Mechanizm wyrniany jonowej. Podzial i charakterystyka poszczegolnych rodzajow

jonitow. Przykiadowa charakteiystyka uiytkowa jonitu. Wielkosci charakteryzujqce

jonit. Procesy dekarbonizacji, zmigkczania i odsalania oraz odkrzemiania wody -

podstawy teoretyczne, przebieg procesow, urzqdzenia, regeneracja jonitow,

ustalanie efektow procesu.

Wvmaqania

scharakteryzowac mechanizm wymiany jonowej

pisac schematy wymiany jonitowej;

scharakteryzowac rodzaje i parametry pracy jonitow:

eksploatowal kolurnne jonitowa.

23.Odgazowanie wody

Odgazowanie chemiczne, przedmuch para wodn? i in. - charakterystyka rnetod.

procesy zachodzace podczas odgazowania.

Wvmaaania

opisaC rnetody odgazowania . scharakteryzowac reakcje chemiczne zachodzace podczas odgazowania: . powia.zac odgazowanie wody z innyrni procesami uzdatniania wody.

24.Zapotrzebowanie na wodg

Jednostkowe zapotrzebowanie na wodg dia roinych ceiow. Wahania zuiycia

wody, wsp~lczynniki niero~vnomiernosci. Obliczanie zapotrzebowania na wode.

Wvmaaania: . okreslik przecietne wskainiki zapotrzebowania na wode dia roinycn celow:

dokonac obiiczeh zapotrzebowania na wodg d!a przykladowego obiektu iub

jednostki osadniczej.

25.Ujecia wody

Typy ujec wody podziemnej. Studnie kopane-rodzaje. Wydajnosc studni

kopanych. Studnie wiercone .Fiitiy. 'Nydajnosc studni wierconych. Wspolpraca

studni. Ujecia wod infiltracyjnych. Eksploatacja ujec wody podziemnej. Typy ujeC

wody powierzchniowej. Ekspioatacja ujec wody powierzchniowej. Badania wod na

ujeciu przy roinych stanach wod. Wplyw wezbrai i fai powodziowych na ujecia

wody.

Wvrnaqania: . scharaktenjzowac podstawowe typy ujeC wody i opisac ich elernenty;

dokonac obiiczeh wydajnosci studni kopanej i wierconej.

scharakteiyzowac podstawowe zasady ekspioatacji ujec wcdy.

26.Zbiorniki wody

Rodzaje iprzeznaczenie zbiornikow. Eksploatacja zbiorniko,~. Hydroiory - zasada dzialania, sposoby obiiczen. Sprgiarki - zasada dzialania, ekspioatacja.

Eiementy sterowania autornatycznego.

Wvrnaaania:

scharakteryzowac przeznaczenie i rodzaje zbiornikow wody: .

scharakleryzov~ac eiementy skiaciowe hydroiorni, dokonac obiiczenia pojemnoSci

zbiornika hydroforowego;

okreslii zasady eksploatacji zbiornikow wody, hydroforni i jej elementow.

27.Pompy. Pompawnie wodociqgowe

Rodzaje pomp i innych urzapzer; do podnoszenia i tioczenia wody i zasady icil

dzialania. Pararnetry charakterystyczne pomp. Zasady doboru pomp. Wspotpraca

szeregowa i rownolegla pomp. Obiiczenia paramelrdw pracy pomp. Klasyiikacja

pornpowni Wyposaienie pornpowni. Eiernenty sterowania autornatycznego.

Eksploatacja pornpowni badanie wydajnosci, wysokosci podnoszenia

i zapotrzebowania rnocy, poboru mocy w czasie rozruchu. Uruchamianie, nadzor

i zatrzymywanie zespotow pornpowych. KonSerWac~a pomp. Usterki w pracy pomp

i ich usuwanie.

Wvmaaania:

okreslic, rozpoznac ischarakteryzowat podstawowe urzqdzenia pornpowni

wodociqgowej

okreslic podstawowe parametry pracy pomp

podac zasady uruchamiania i zatrzyrnywania pomp;

dobierai pornpy;

opisaC zasady eksploatacji pomp.

28.Sieci i instalacje wodociqgowe

Schema! i elernenty sieci wodociqgowej. Materialy do budowy sieci i uzbrojenie:

czerpalne, zabezpieczajqce iregulacyjne. Cisnienia wsieci. Streiowanie sieci.

Obliczenia hydrauiiczne sieci. Eksploatacja sieci. Wyposaienie grup roboczych.

lnwentaryzacja sieci. Kontrola sieci. Dezynfekcja sieci Zasady BHP.

Wvrnaaania: . wyrnieniac irozpornawaC podstawowe typy materialow iosprretu sieci

wodocia.gowych:

61

. wykonsywac obliczenia hydrauiiczne sieci wodocia.gowej;

podac zasady prowadzenia prac ekspioatacyjnych sieci wodocia.gov,ej: . podac zasady prowadrenia prac naprawczych sieci wodocia.gowej.

29,Charakterystyka sciekow

Rodzaje Sciekow, IloSC Sciekow. Wahania wdopiywie Sciekow, infiltracja.

Charakterystyka jakoSciowa sciekow. Wskainiki zanieczyszczen. Stgienia i iadunki

zanieczyszczen. Bilans Sciekow.

Wyrnaaania:

. wymieniC ischarakteryzowac podstawowe rodzaje Sciekow pod wzgledem

ilosciowym i jakoiciowym.

3O.Wymagany stopieti oczyszczania Sciekow i warunki ich odprowadzania do

odbiornika

Sposoby normowania warunkow odprowadzania Sciekow Charakterystyka

obowiqzujacego Rozporzqdzenia Ministra OSZN~L wsprawie jakoSci Sciekow

odprowadzanych do ,wad i do zierni. Porownanie wiw rozporzqdzenia z wymaganiami

Unii Europejskiej.

INvmaqania:

okreS!iC moiliwe sposoby norrnowania warunkow odprowadzenia sciekow i krotko

wnaSn16 roin~ce;

scharakreryzowac konstrukcje i zawartosc Rozporzqdzenia OSZNiL w sprawie

jakoici sciekow odprowadzanych do wod i do ziemi: podac kilka podstawowych

wskainikow okreslonych wfiozporzadzeniu (z grupy podsta\~inwych

i eutroiicznych).

31.Sposoby zbierania i odprowadzania Sciekow.

Zsdania kanaiizacji. Systemy kanaiizacji. Kanaiizacja ogoinosplawna

i rozdzielcza. kanaiizacja deszczowa. Systemy grawitacyjne, cisnieniowe

ipodcisnieniowe. Wady, zalety iwarunki stosowania poszczegoinych typow

kana!izacji. Szarnba.

El5ne:'ty sieci kanalizacyjnej. Materialy i uzbrojenie przewodow kanalizacyjnych.

Siudzlenki rewizyjne, przewielrzniki, wpusty uiiczne, przelewy burzowe i in. Pornpy.

Oblicrenia hydrauliczne sieci kanaiizacji grawitacyjnej i (do wyboru) podcisnieniowej

!iiS c:srieniowej.

Eksploalacja sieci kanalizacyjnej (na pnykladzie sieci grawitacyjnej).

Wyposaienie grup roboczych, inwentaryzacja unqdzen. Kontrola sieci. Ptukanie

sieci. BHP przy pracy z sieciq kanaiizacyjnq.

Pompownie kanalizacyjne - zadania i rodzaje. Rodzaje i uktady pomp,

elementy sterowania iautomatyki. BHP wpompowniach kanalizacyjnych.

Eksploatacja pomp w kanalizacji. Badanie wydajnosci, wysokosci podnoszenia

i zapotrzebowania mocy, poboru mocy w czasie rozruchu, uruchamianie, nadzor

i zatrzymywanie zespotow pompowych. Konsenvacja pomp. Usterki w pracy pomp

i ich usuwanie.

Zbiorniki do gromadzenia sciekow, tabor asenizacyjny, punkly zlewne.

Wymaqania:

scharakteryzowac podstawowe rodzaje sieci kanalizacyjnych. Porownac siec

grawitacyjn*, ci3nieniowq i podcisnieniowa, oraz okresiit ich zalety, wady

i uwarunkowania stosowania.

wymienic i rozpoznawac podstawowe typy materialow i osprzqtu sieci

kanaiizacyjnych

wykonywak obliczenia hydrauliczne sieci kanalizacyjnej grawitacyjnej

i cisnieniowej (lub podcisnieniowej)

podac zasady prowadzenia prac eksptoatacyjnych sieci kanalizacyjnej . podac zasady prowadzenia prac zwiqzanych zusuwaniem awarii sieci

kanalizacyjnej

okreslic, rozpoznac ischarakteryzowac podstawowe urzadzenia pompowni

kanalizacyjnej . okreslic podstawowe parametry pracy pomp; . podac zasady uruchamiania i zatrzymywania pomp: . przedstawic zasady diagnostyki i usuwania przyczyn niewiasciwej pracy pomp.

32.Systemy oczyszczania sciekow.

Podziat oczyszczalni na stopnie. Pierwszy stopieii - oczyszczanie mechaniczne.

Drugi stopieh - oczyszczanie biologiczne. Usuwanie azotu I fosforu. Trzeci stopien -

doczyszczanie sciekow. Uktady przerobki osadow sciekowych. Oczyszczainie

sciekow przemystowych.

Wymaqania: . scharakteryzowat podziat oczyszczalni na stopnie;

scharakteryzowat podstawowe procesy oczyszczania mechanicznego

63

. scharakteryzowac podslawowe procesy bioiogicznego oczyszczania Sciekow

komunainych . scharakleryzowa6 podstawowe procesy doczyszczania sciekow

scharakteryzowac podstawowe procesy przerobki osadow sciekowych.

scharakteryzowac podsfawowe procesy aczyszczania Sciekow przernysiowych

dfa poszczegolnych bran2 przernyslu.

33.Kraty i sita

Klasyfikacja krat i sit. Charakterystyka i ilosc skratek. Dobor krat i sit.

Wymaqania:

sklasy3kowaC i scharakteryzowat poszczegolne rodzaje krat i sit: . scharakteryzowat skralki od strony iiosciowej i jakosciowej . dobra? kratg (silo) do zadanych warunkow;

podatzasady eksploatacji kraty (sita)

34.Piaskowniki

Podstawy teoretyczne dzialania piaskownikow. Klasyfikacja piaskownikow

Wyman ia : . scharakteryzowat zasad? dziaiania piaskownikow; . skiasyfikowaC i scharakteryzowac poszczegolne roazaje piaskownikcw; . dobral piaskownik do zadanych warunkow.

podac zasady eksploatacji piaskownikow;

35.0dtluszczacze-flotatory

Charakterystyka odtiuszczaczy

Wvmaaania:

scharakteryzowat zasadg dziaiania odttuszczaczy

36.0sadniki wstqpne i wtorne

Podstawy teoretyczne dzialania osadnikow - podstawowe prawa sedymentacji.

Klasyiikacja osadnikow.

Wvmaaania:

scnarakteryzowak zasadg dzialania osadnikow;

sklasyfikowal i scharakteryzowac poszczeg6ine rodzaje osadnikow:

37.Zloia biologiczne

Podstawy teoretyczne dzialania z lo i bioiogicznych. Podstawowe parametly zloi.

Klasyfikacja zloi.

Wymaqania:

scharakteryzowac zasade dzialania z lo i biologicznych iopisac podstawowe

parametry projektowe;

sklasyfikowac i scharakteryzowac poszczegolne rodzaje zloi.

38.Reaktory biologiczne

Podslawowe parametry technologiczne procesu. Systemy napowietrzania

i rnieszania sciekow. Reaktoly SBR i semiperiodyczne

Wvmaqania: . scharakteryzowai przebieg procesow w reaktorze biologicznym w zaleinosci od

technologii oczyszczania: wskazac podstawowe parametry technologiczne

procesu: . scharakteryzowai systemy napowietrzania i mieszania Sciekow:

opisac zasady dzialania reaktorow sekwencyjnych i semiperiodycznych:

scharakte~)zowaC zasady i sposoby sterowania prac4 reaktora.

39.Uktady przerobki osad6w sciekowych

Kondycjonowanie osadu. Zageszczanie osadu. Stabilizacja tlenowa. Fermentacja

beztlenowa. Odwadnianie osadu ustabilizowanego - naturalne i mechaniczne.

Wvmaqania:

wymienic i opisac podstawowe eiementy przerobki osadu;

. scharaktelyzowac podstawowe urzqdzenia wykorzystywane w przerobce osadu;

porownaC roine melody przerbbki osadu.

40.Rozruch i eksploatacja oczyszczalni Sciekow

Zasady rozruchu i eksploatacji oczyszczalni sciekow. Oczyszczainia jako uklad

technologiczny. Kolejnosc rozruchu na poszczegolnych obiektach. Zasady

wspolpracy poszczegolnych obiektow.

Wvmaqania:

sporzqdzic instrukcje obslugi elementow oczyszczalni bqddi catej oczyszczalni.

3. Uwagi do realizacji wraz z zaleceniami dotyczqcyrni oceniania

W realizacji programu nauczania naleiy mrocic szczegolnq uwagq na

zrozumienie przez uczniow podstaw iizykochemicznych omawianych ~ ~ O C ~ S O W oraz

zasad ich pnebiegu. Wy~onywane obliczenia powinny byc podporzadkowane temu

ceiowi, nie qowinny byc nadmiernie uszczegoiowiane. Naleiy zwrocic uwage na

powiqzanie 3rezentowanych tresci zodpowiednimi dziaiami takich przedmiotow jak

fizyka, matematyka, chemia, biologia. Niezbgdne jest opanowanie przez uczniow

umiejetnosc~ korzystania w praktyce z aktow prawnych odnoszqcych sig do tresci

niniejszego przedmiotu.

Naleiy roz*~ijaC wuczniach samodzielnosC myslenia oraz umiejetnoSc

prezentacji posiadanej wiedzy, zarowno wfoimie pisemnej jak i ustnej. Naleiy

zwracat uwage na wyrobienie w uczniach umiejgtnosci samodzielnego i krytycznego

korzystania ze irbdet, nie tylko iiteraturowych, ale takie np. z informacji producentow

urzadzen. Zaleca sig (w powiqzaniu z przedmiotem ..Uiytkowanie kornputerow")

wymaganie od uczniow szerokiego korzystania z pomocy kornputera przy:

przeprowadzaniu obliczeti (arkusz kalkuiacyjny), prezentacji prac domowych (edytor

tekstu, programy graficzne, programy wspomagajace projektowanie). uzyskiwaniu

informacji (internet).

Realizacja procesu dydaktycznego powinna by6 oceniana na bieiqco na

podstawie sprawdzania nabytych przez uczniow wiadomosci i umiej$tnoSci. Zaleca

sig szerokie stosowanie zadan dla ucznia wymagajqcych tworczego myslenia

idostosowan~a posiadanei wiedry do konkretnego przypadku oraz ziecanie

rozwiqzywania zadan w grupie.

Wskazane jest moiliwie szerokie korzystanie z pomocy naukowych, jak: tabiic

pogiadowyci, przeiroczy, foliogramow, przyrzqdow pomiarowych. Bardzo waine

jest, aby uczniowie mieli moiliwoSc zetkniecia siq z rzeczywistymi instaiacjami

technoiogicznymi (wycieczki na komunalne i przernyslowe oczyszczalnie Sciekow

i stacje uzdarniania wody, Cwiczenia terenowe).

4. Podstawowe Srodki dydaktyczne

tablice pogladowe, ioiiogramy. przeirocza dotyczqce zjawisk fizykochemicznych

i biologicznych, urzqdzen i procesow technoiogicznych objqtych programem:

filmy dydaktyczne;

dokumentacja techniczna i normatywna; . katalogi maszyn i urzqdzen wystgpujqcych w programie nauczania;

. modele urzadzen i instalacji wystgpuja.cych w programie nauczania;

5. Literatura

Bartkiewicz B. Scieki pnemyslowe. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej

2000.

Bien J. B., Bien J. D., Wystalska K. Probiemy gospodarki osadowej wochronie

Srodowiska. Wyd. Politechniki Czgstochowskiej 1998

Blaszczyk W. Stamatello H. Blaszczyk P. Kanalizacja. Sieci i pompownie t l . Arkady

1983

Buraczewski G. Biotechnologia osadu czynnego. PWN 1994

Cywinski B., Gdula S., Kempa E., Kubiel J, Ploszanski H. Oczyszczanie sciekow. 1

Oczyszczanie mechaniczne i chemiczne. Arkady1983

Dojlido J. Chemia wody. Arkady 1987

Evers P. Przykiady projektow komunalnych oczyszczaini Sciekow. Wydawnictwo

Seidel-Przywecki 2000

Gabryszewski T. Wodociagi. Arkady 1983

Glinick~ Z . , Heidrizn Z., Roman M., Tabernacki J. Obliczanie urzqdzen do uzdatniania

wody. Wyd. Politechniki Warszawskiej 1978

Heidrich Z., Tabernacki J., Sikorski M. Wiejskie oczyszczalnie sciekow. Arkady 1984

Heidrich Z.. Roman M., Tabernacki J. Wodocia.gi i kanalizacja. Podrqcznik dla

technikum. WSiP 1989

lmhoff K., irnhoff K.R. Kanaiizacja miast ioczyszczanie Sciekow. Poradnik.

Projprzern-Eko 1996

Jaworowska B., Szuster A , Uttysko B. Hydraulika i hydroiogia. Oficyna Wydawnicza

Politechniki Warszawskiej, 1998

Kowal A. Technologia wody. Arkady 1997

Kowalski J. Hydiogeologia z podstawami geologii. Wyd. Akademii Rolniczej we

Wroclawiu, 1998

Kwietniewski M., Roman M., Ktos-Trgbaczkiewicz NiezawodnoSc wodociqgow

i kanalizacji. Arkady 1993

Koziorowski B. Oczyszczanie sciekow przemyslowych. Wydawnictwa Naukowo-

Techniczne 1980

67

blielcarzewicz E. Gospodarka wodna i Sciekowa w zaktadach przernyslowych. PWN

1986

Praca zbiorowa. Eiotechnologia sciekow. Wydawnictwo Politechniki Siqskiej 2000

Praca zbiorowa. 1nwes:ycje kornunalne w ochronie Srodowiska - poradnik inwestora.

Czesc 2 - ochrona wod. Proeko 1995

Praca zbiorowa Przyrodnicze zagospodarowanie osadow Sciekowych. PWN 1988

Praca zbiorowa Wodociqgi i kanaiizacja: podstany projekfowania i eksploatacji.

Poradnik. Arkady 1991

Roman M. Kanalizacja t. 2. Oczyszczanie sciekow. Arkady 1986

Rueffer H.. Rosenwinkel K-H. Oczyszczanie Sciekow przernyslowych: poradnik.

Projprzern-Eko 1998

Szpindor A. Piotr0,wski J. Gospodarka wodna. PWN 1986

Szpindor A. Zaopatrzenie w wode i kanalizacja wsi. Arkady 1998

Waclawski M. Hydrogeologia. Politechnika Krakowska, 1999

Waiden H. Mechanika piynow. Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej 1991

czasopisrna fachowe

odpowiednie akty prawne: us taw, rozporzqdzenia, norrny techniczne

6. PRACOWNIA BADAN LABORATORYJNYCH

1. Szczegotowe cele ksztatcenia

W wyniku procesu ksztalcenia uczeii (sluchacz) powinien umiec:

1) dobrac rodzaj porniaru i rnetodykg pomiaru do potrzeb,

2) zaplanowac porniar,

3) posluiyc siq podstawowymi rnetodami analizy chernicznej iloSciowej i jakosciowej

oraz analizy instiumentalnej w zakresie iniynierii Srodowiska.

4) zinterpretowat sens fizyczny wynikow porniaru,

5) przeprowadzic obr6bkB wynikow pomiarow,

6) zinterpretowae wynik pomiaru w nawiqzaniu do odpowiednich aktow prawnych.

2. Material nauczania

Podziat rnaterialu nauczania

LP.

1 .

1 1 Do dyspozycji nauczyciela 1 16 1

Dzialy tematyczne ' Orientacyjna liczba godzin

7.

8.

9.

lo.

11.

12.

1 Klasa Ill 1 Pracownia analizy chemicznej - wyposaienie,

organizacja pracy, BHP 4

- 3.

4.

5.

6,

Wagowe rnetody anaiizy ilosciowej

Metody zobojetniania

Metody utleniania i redukcji

Metody strqceniowe

Kornpleksomelria

Chromatografia

12

12

12

12

12

12

Analiza kationow

Analiza anionow

Identyiikacja soli

ldentyiikacja zwiqzkow organicznych

12

12

12

12

Dzlaty tematyczne Orientacyjna liczba godzin

i 1 Klasa IV

i 13. /Poborprcbek ! 5

! 14. j~omiarmasy 1 15 1 i 15. / Pomiar temperatury i 15

16. / ~omiar ciinienia i 15

17. Pomiar gqstosci 15

18. j Pomiar lepkosci 15

19. ~omiar nabienia przepiywu CieCZY 15 ! ! 20. Temperaturycharakterystyczne 15

- 22. Analiza spektrofotornetiyczna

23.

i i

24.

25.

26.

27.

28.

29.

Spektralna analiza emisyjna 1 15

Do dyspozycji nauczyciela ! 15

Klasa v i Analiza wody

Procesy uzdatniania wody

Chlorowanie wody

Dekarbonizacia wody

Zmiekczanie wody

30. Samooczyszczanie wod 10

15

10

5

5

5

32.

I 33.

34.

35.

36.

37.

1 38.

1

Analiza Sciekow 1 2 0

Unieszkodliwianie osad6w sciekowych

Pomiary specjalistyczne w gospodarce wodno-

sciekowej

Pomiary skladu i steienia mieszanin gazowych oraz

poziomu zapylenia

Pomiaty emisji i imisji zanieczyszczen

Pomiary poziornu halasu i drgan

Analiza paliw

5

10

I 10

10

10

5

Anaiiza substancji staiych pochodzenia mineralnego / 5

Do dyspozycji nauczyciela ! 10 Razem w cyklu nauczania / 456

1. Pracownia analizy chernicznej - wyposaienie, organizacja pracy. BHP

Zakres prac. zasady organizacji zajec, zasady organizacji pracy w czasie

cwiczen, regulamin pracowni, obsluga urz3dzen. zasady BHP.

2. Podstawowe czynnosci laboratoryjne

Mycie szkla. Przygotowywanie odczynnikow. Posiugiwanie sie odczynnikami

i sprretem laboratoryjnym. Przykladowe reakcje charakterystyczne.

3. Anaiiza kationow

Sprawdzanie reakcji charakterystycznych. Analiza pojedynczych kationow

i mieszanin kationdw.

4. Analiza anionow

Sprawdzanie reakcji charakterystycznych. Identyfikacja pojedynczych anionow..

5. ldentyfikacja sol1

ldentyfikacja soli rozpuszczalnej w wodzie.

6. ldentyfikacja zwiqzk6w organicznych

Wykp~wanie wegia, siarki, azotu i chlorowcdw w zwiqzkach organicznych.

Sprawdzanie reakcji charakterystycznych aldehydow, ketonow, alkoholi, kwasow,

estrdw, ienoii.

7. Wagowe rnetody anaiizy ilosciowej

Rodzaje wag, technika waienia. Wagowe oznaczanie wody krystaiizacyjnej

i siarczandw w postaci siarczanu baru.

8. Metody zobojetniania

Przygotowanie mianowanego roztworu HCI. Ustalenie normalnosci roztworu.

Oznaczanie zasady potasowej. Przygotowanie mianowanego roztworu NaOH.

Ustalenie normalnosci roztworu. Oznaczenie kwasu siarkowego.

9. Metody utleniania i redukcji

Przygotowanie inaslawienie rniana roztworu nadmanganianu potasowego.

Oznaczenie telaza. Przygotowanie mianowanego roztworu tiosiarczanu sodu.

Oznaczenie siarczkow.

10.Metody strqceniowe

Przygotowanie mianowanego roztvioru azotanu srebra. Oznaczenie chlorkow

metodq Mohra. Przygotowanie mianowanego roztworu rodanku amonowego.

Oznaczenie chiorkow melodq Volhardla.

11. Kompieksometria

Oznaczenie wapnia metodq wersenianowa..

12. Chrornatografia

Chromalograficzna analiza jakosciowa.

13.Pobor pr6bek

Pobor probek cieczy i materialow sypkich. Znakowanie probek. Przechowywanie

orobek.

14. Pomiar masy

Nauka waienia. Sporzqdzenie odwaiki na wadze technicznej i analitycznej

15.Pomiar ternperatury

Termometry rtgciowe i alkoholowe. Montowanie i cechowanie termopary i pomiar

ternperatury pny jej uiyciu.

16. Pomiar cisnienia

Pomiar nadcisnienia. Obsluga kompresora. Manometry kontaktowe. Pomiar

podci5nienia. Obsluga pompy proiniowej. Saczenie. Obsiuga barornetru i barografu.

Pomiar roinicy cisnieii. Mikromanometry.

17. Pomiar gestosci

Pomiar gqstoSci areometrem. Pomiar gestosci cieczy metoda piknometycznq.

Pomiar gestosci gazu metoda. Bunsena.

72

18.Pomiar lepkosci

Pomiary iepkosci cieczy i gazow przy pamocy wiskozymetrow.

19.Pomiar nateienia przeptywu cieczy

Pomiaiy natgienia przeptywu w przewodach otwattych i zamknigtych

20,Temperatury charakterystyczne

Oznaczanie temperatuiy topnienia, pomiay temperatury wrzenia, temperatuiy

zaplonu i paienia oieju, oznaczanie temperatury migknienia smaru i asfaltu.

21.Napigcie powierzchniowe i wilgotnos6

Porniar napiecia powierzchniowego cieczy, pomiary zmian wilgotnosci powietrza.

Higrometr wtosowy. Termohygrograf.

22.Analiza spektrofotometryczna

Oznaczanie ieiaza metodq wizualnq. Cylindry Nesslera i Hechnera. Oznaczanie

metali przy pomocy fotokoloiymetru i spektrofotometru. Oznaczanie wegiowodor6w

swektrofotometrem na nadfiolet.

23,Spektralna analiza emisyjna

Metoda fotometrii plomieniowej. Spektrofotometr absorpcji atomowej.

24.Analiza wody

Oznaczanie suchej pozostatosci, mgtnosci, barwy, pH, przewodnosci wtasciwej,

utlenialnosci, BZTS, kwasowoSci, zasadowosci, twardosci, ielaza, manganu i chloru.

zwiqzkow amonowych, azotynowych i azotanowych, siarkowodoru i siarczkow

wpostaci siarkowodoru (uwaga: zracji na ograniczonq ilosc godzin moina sig

ograniczyc jedynie do czgsci oznaczen bqdz ograniczyc ilosc Cwiczen zzakresu

uzdatniania wody).

25.Procesy uzdatniania wody

Koagulacja - ustalenie optymalnej dawki koagulanta iczynnikow

wspomagajqcych koagulacjg, badanie opadania zawiesin wlejach lmhoffa,

oznaczanie procentowej zawartosci zawiesin opadajqcych z okreslonq prgdkohciq

w cylindrach Spilnera, badanie przebiegu odielaziania wody prry zastosowaniu

napowietrzania, alkalizacji ifiltracji przez zioie aktywne, wykonywanie analizy

granuiomelrycznej, oznaczanie gestoSci i porowatosci piasku iiitracyjnego, badanie

wspolczynnika filbacji i strat cisnienia dla zioia fiilracyjnego, badanie efektu filtracji

w funkcji uziarnienia zloia (uwaga: z racji na ograniczonq ilosc godzin moina sie

ograniczycjedynie do czcsci Cwiczeri).

26.Chlorowanie wody

Wyznaczanie optyrnalnej dawki chloru

27.Dekarbonizacja wody

Dekarbonizacja wody kwasern rninerainyrn, wapnem bad i na wymiennikach

jonitowych (do wyboru).

28.Zrniqkczanie wody

Zrniekczanie wody metodq wapno -soda, usuwanie twardosci szczqtkowej

rnetodqfosforanowq.

29.Analiza Sciekow

Oznaczanie zawartosci zawiesin, badanie BZTS i C h Z , oznaczanie substancji

powierzchniowo czynnych, fosforanow, azotu albuminowego, OWO, tluszczow

metodq ekstrakcji, oznaczanie chrornu, arsenu ifenoli lotnych zparq wodnq

w Sciekach przernyslowych (uwaga: z racji na ograniczona iiosC godzin moina

wykonac jedynie niektore cwiczenia bqdz ograniczyc iiosC cwiczeh z innych dzialow

ternatycznych dotyczqcych sciekow).

30.Sarnooczyszczanie wod

~wiczenia terenowe - badanie deficytu tienowego rzeki, pomiar predkosci

przepiywu w rzece.

31.Biologiczne oczyszczanie Sciekow

Badanie zdolnosci natleniajqcej zloia bioiogicznego bez biony, oznaczanie czasu

koniaktu Sciekow ze zioiem biologicznym za pornoca roztworu chlorku sodowego.

Badanie efektu oczyszczania Sciekow na laboratoiyjnych modelach zloia

biologicznego oraz komory osadu czynnego. Badanie zdolnosci natleniaja,cej komory

..Simpiex" i kornory Kessenera.

32.Unieszkodliwianie osadow sciekowych

Badanie osadu przed i po procesie stabilizacji tlenowej, badanie zagniwalnosci

Sciekow, badanie procesu fermenlacji osadow.

33. Pomiary specjalistyczne w gospodarce wodno-sciekowej

Pomiar pH, tienu rozpuszczonego, m~tnosci, jonow w roztworze, przewodnosci

eiektlycznej roztworu, pomiary automalyczne ciagie przy pomocy odpowiedniej

aparatury pomiarowej.

34.Pomiary skladu I stgtenia mieszanin gazowych oraz poziomu zapylenia.

Pomiary przy pomocy specjaiistycznej aparatury pomiarowej.

35.Pomiary emisji i irnisji zanieczyszczeri

Pomiary parametrow gazow odlotowych, pomiary steienia zapylenia gazow

odlotowych i obiiczenie emisji, pomiary emisji gazbw. Pomiar stgienia chwilowego

SO2 w powietrzu. Pomiary stgienia pyiu w powietrzu. Pomiary irnisji .gaz6w przy

pomocy specjaiislycznej aparatuty pomiarowej.

36. Pomiary poziomu halasu i drgah

Pomiary przy zastosowaniu aparatury specjaiistycznej.

37.Anaiiza paliw

Wybrane oznaczenia z zakresu: oznaczania zawartosci wilgoci, oznaczania

siarki w weglu, oznaczania popiolu, oznaczania warlosci opatowej wegla i gazu.

Analiza paliw ciekiych (oleje opatowe i napedowe oraz benzyny).

38.Analiza substancji staiych pochodzenia mineralnego

Przygotowanie probki reprezentatywnej i przeprowadzenie jej do roztworu.,

Oznaczenie krzemionki. Gazometryczne oznaczenie dwutlenku wegla i niektorych

kationow.

3. Uwagi o realizacji wraz z zaleceniami dotyczqcymi oceniania

Cwiczenia z zakresu badah laboratoryjnych powinny sig odbywac

w specjalistycznych pracwniach. twiczenia odbywajq sig w grupach 2-3

osobowych. Kaide cwiczenie poprzedzone musi byc wSt?pem teoretycznym (przy

czym sprawdza sif przygotowanie uczni6w do Cwiczeri) oraz instruktaiem

obejmujqcym cel i meted*? przeprowadzenia twiczenia, uiywane odczynniki,

sprzgt lub aparaturg, zasady BHP i organizacji pracy. w czgsci teoretycznej cwiczen

naleiy zaznajamiac uczniow z takimi zagadnieniami jak obrobka wynikow pomiarow,

kalibracja aparatuiy pomiarowej. klasa doktadnosci aparatury itp. Uczniowie sktadajq

pisemne sprawozdania zcwiczen. Tam, gdzie jest to celowe, naleiy zwrocik

szczegolnquwag? na interpretacj? przez uczniow wynikow Cwiczen w nawia.zaniu do

obowiqzujqcych przepisow prawnych.

W razie braku w szkole specjaiistycznej aparatury pomiarowej, modeli itp.

moina rozwaiyc wykonanie cwiczeh pokazowych wjednostkach ze szkotq

wspolpracujqcych (zaklady przemyslowe, wytsze uczelnie).

W realizacji programu nauczania naleiy zwrociC szczegolnq uwag? na

zrozumienie przez uczniow podstaw teoretycznych procesbw bgdqcych przedmiotem

twiczenia oraz zasad ich przebiegu. Naieiy zwroci6 uwage na powiqzanie

prezentowanych tresci zodpowiednimi dziatami takich przedmiotow jak fizyka,

matematyka, chemia, biologia. Niezbedne jest opanowanie przez uczniow

umiejqtnosci korzystania wpraktyce zakt6w prawnych odnoszqcych sig do

przedmiotu pomiarow.

Naleiy rozwijac wuczniach samodzielnosc mysienia oraz umiejetnosc

prezentacji posiadanej wiedzy, zar6wno w formie pisemnej jak i ustnej. Zaleca sig (w

powia.zaniu zprzedmiotem .Uiytkowanie komputerow") wymaganie od uczniow

szerokiego korzystania z pomocy komputera przy przygotowaniu sprawozdan.

Realizacja procesu dydaktycznego powinna bye oceniana na bieiqco na

podstawie sprawdzania wiedzy teoretycznej ucznibw, przebiegu cwiczen, obrobki

i interpretacji danych przedstawionej w sprawozdaniach z cwiczen.

4. P o d s t a w o w e S rodk i d y d a k t y c z n e

Konieczne jest dysponowanie przez szkole specjalistycznymi pracowniami

wyposaionymi w: . odpowiednio wyposaione stanowiska pracy: >. komplet niezbednego szkla laboratoryjnego i odczynnikow;

wagi techniczne i analityczne;

zestaiv termometrow i termoelementow;

kornpresor, pompa proiniowa, barometry, manometry i mikromanometry; . areometry, piknometry, aparat Bunsena;

wiskozymetry; . zestawy do chromatografii: . aparat Marcussona, termornetr Ubbelhode'a, aparat pierscien-kula;

psychrometry hygrometry, termohydrograf:

cylindry Nesslera i Hechnera; . fotokolorymetr, spektrofotometr, spektrofotornetr na nadfiolet, spektrofotornetr

absorpcji atomowej; . stacja miareczkowa;

suszarka: . piece sylitowe:

leje lmhoffa:

cylindry Spilnera;

reaktor do zmiekczania wody metodq ,,wapno-soda"; . modele: z l o i filtracyjnych, osadnika, klarownika, dawkownika kryzowego,

odielaziacza, koiumny jonitowe, zloia biologicznego, komory osadu czynnego,

komory Simplex, komory Kessenera,

. pehametry, tlenomierze, turbidymetry, nefelometry, zestawy do pomiarow przy

pomocy elektrod jonoselektywnych, konduktometry;

urzqdzenia do automatycznego poboru probek i automatycznej kontroli jakosci

wody i Sciekow; . aparat Orsata;

konimetry, aspiratory, aparatura do pomiaru ernisji i imisji; . zestawy aparatury do pomiaru halasu i drgah.

5. Literatura Bartkiewicz 8. Cwiczenia laboraforyjne z technologii sciekow. Wydawnictwo

Politechniki'flarszswskiej 1990

Dojlido J. Chemia wody. Arkady 1387

Dojlido J. instrurnentalne metody badania wody i Sciekow. Arkady 1980

Dojlido J., Swietlik R. Metody analizy wody i Sciekow. Politechnika Radornska 1999

Dornek W.. Skorupski W. Metody manualnych porniarow zanieczyszczen atmosfery.

10s 1990

Gajkowska-Slefanska L. i in. Laboratoryjne badania wody. sciekow i osadow . .

Sciekowych. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 1997

Gornoika B. , Gomoika E., ~wiczen ia laboratorjjne zchernii wody Oficyna

Wydawnicza Poiitechniki Wrociawskiej 1998

tada Z., Roiycki C. Pracownia che.%ii analitycznej. Analiza techniczna

i inslrurnentalna. WSiP 1979

Oslrowska A,, Gawlinski S., Szczubialka 2. Metody anaiizy i oceny wlasciwoSci gieb

i roslin. IDS 1990

Pietrasrek P., Podedworna J. Cwiczenia laboratoryjne ztechnologii osadow

Sciekowych. Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej 1992

Prosnak W. i in. ~wiczenia laboratoryjne z rnechaniki piynow. Wydawnictwo

Politechniki Warszawskiej 1975

Praca zbiorowa. Badanle zanieczyszczen powietrza. Wydawnictwo Politechniki

Slqskiej 2000.

Praca zbiorowa. Fizyczno-chemiczne badanie wody i sciekow. Arkady 1999 Prawo ochrony Srodowiska Wspolnoty Europejskiej. T. 1-7, supl. 1, 2 (wyciagi

z dyrektyw Unii Europejskiej w czgsci dotyczacej rnetod pomiarowych - powietrze,

woda, odpady). MOSZN~L 1994-1997

1. Szczegotowe cele ksztatcenia

W wyniku procesu ksztalcenia uczen (sluchacz) powinien umiec:

1 ) rozroinic elementy zestawu komputerowego.

2)zdefiniowac system operacyjny DOS i wykonywac wybrane podstawowe operacje

z uiyciem DOS'a,

3) stosowac zasady archiwizacji zbiorow,

4) stosowac zasady profilaktyki antywirusowej,

5) korzystac z eksploratora w Srodowisku Windows,

6) korzystat z edytora tekstow w Srodowisku Windows,

7) korzystac z arkusza kalkulacyjnego w Srodowisku Windows,

8) korzystac z edytora graficznego w Srodowisku Windows,

9) korzystac z programu do zarzqdzania bazami danych w Srodowisku Windows,

10) korzystac z programu do prezentacji pracujqcego w Srodowisku Windows,

11) korzystac z programu wspomagajqcego projektowanie,

12) korzystak z poczty elektronicznej.

13) pracowac w sieci komputerowej,

14) korzystac z internetu w zakresie poszukiwania informacji,

15) korzysiak z urza.dzen peryferyjnych komputera, takich jak drukarka, ploter.

skaner

2. Material nauczania Podz-iat materialu nauczania

/Lp...''/- Dzialy tematyczne [ ~ r i e n t k c y j n a - 1 .... ~ -I- ~~

Klasa IV -..

I . Budowa komputera. System operacyjny na

I Lp. 1 Dzialy tematyczne / Orientacyjna 1

1. Budowa komputera. System operacyjny na przykladzie DOS

Podstawowe czeSci skiadowe komputera. Rodzaje pamigci kornputerowej.

Rodzaje urzqdzen peryferyjnych. Zadania systemu operacyjnego. Pliki i katalogi.

Podstawowe polecenia systemu DOS. Operacje na plikach i katalogach w systemie

DOS.

Wvrnaqania: . wymienit i krotko scharakteiyzowac podstawowe czesci skladowe komputera;

. zidentyiikowat podstawowe urzqdzenia peryferyjne; . okresiic roig systernu operacyjnego; . wykonac podstawowe operacje na piikach i kataiogach bezpoSrednio w systemie

DOS.

--

8.

9. -

10.

11,

1 2

2. Archiwizacja danych. Profilaktyka antywirusowa

Tworzenie kopii zapasowych. Zadania programow archiwizujqcych. Kompresja

plikow. Zewngtrzne urzqdzenia do archiwizacji danych (np. nagrywarki CD). Wirusy

komputerowe. Programy anlywirusowe. Zasady profilaktyki antywirusowej.

Wvmaaania:

okreslii cele archiwizacji danych i profilaktyki antywirusowej; . dokonac archiwizacji plikow; . stosowac zasady profiiaktyki antywirusowej.

3. ~ r o d o w i s k o Windows

Charakterystyka Srodowiska Windows. Elementy ekranu Windows. Podstawowe

operacje na oknach, ikonach i katalogach.

80

Klasa V

Edytor graficzny

Program do zarzqdzania bazami danych

Program do prezentacji danych

Lokaine sieci komputerowe

~ r o ~ r a ~ L s p o m a g a j q c ~ projektowanie

- liczba godzin 1

15

15

10

10

30

Do dyspozycji nauczycieia

Razem w cyklu nauczania

10

158

Wvmaoania: . objasni? podstawowe elementy ekranu Windows: . wyroinic ikony i przeksztatcic je do postaci okna:

zmieniac stacje dyskow i katalogi; . kopiowac pliki i zmieniac ich nazwy.

4. Poczta elektroniczna

Pojgcie poczty elektronicznej. Podstawowe zasady proiilaktyki antywirusowej przy

korzystaniu z poczty. Moiliwosci programu do obslugi poczty. Odbieranie poczty.

Tworzenie e-mail'i, dotqczanie zalqcznikow, wysylanie e-mail'i.

Wvmaqania:

tworzyc, wysylai i odbierac e-mail'e.

5. Internet

Pojgcie internetu. Potencjalne moiliwosci wykorzystania internetu wpracy

zawodowej. Strony internetowe. Portale internetowe. Zasady profiiaktyki

antywirusowej przy korzystaniu zinternetu. Moiliwosci programu do obslugi

internetu. Wyszukiwarki internetowe. Zdobywanie konkretnych informacji

w internecie.

Wvmaqania: . potqczyc sig z internetem;

znaleic konkretne slrony internetowe:

znaleic konkretne iniormacje na stronach internetowych.

6. Edytor tekstow

Uruchamianie edytora. Uslawienie parametrow pracy edytora. Wprowadzenie

tekstu z klawiatury. Tabele. Wzory matematyczne. Formatowanie tekstu. Zachowanie

i wydrukowanie tekstu. Korzystanie ze skanera i obrobka tekstu ze skanera przy

uiyciu edytora tekstu.

Wvmaqania:

wprowadzii tekst z klawiatury ;

wprowadzic tekst ze skanera;

siormatowai tekst: . sprawdzic tekst siownikiem;

skorzystat z formul matematycznych i tabel;

zachowac i wydrukowac tekst.

7. Arkusz kalkulacyjny

Uruchamianie arkusza. Ustawienie parametrow pracy arkusza. Wprowadzanie

danych z klawiatury. Obrobka danych. Korzystanie z formut. Formatowanie komorek.

Operacje na blokach. Tworzenie wykresow.

Wvmaqania: . wprowadzic dane z klawiatury : . sforrnatowac komorki;

wykonywac operacje na kombrkach;

. skorzystac z formul;

. stworzyc wykresy;

. zachowac i wydrukowaC dane.

8. Edytor graficzny

Funkcje i moiiiwosci edytora. Tworzenie rysunkow. Modyfikacje rysunkow.

Sktadanie rysunkow 2 rysunkow gotowych.

Wvmaaania:

wykonac zadany rysunek;

. zmodyiikowac rysunek; . skiadac rysunki z rysunkow gotowych;

. zachowac i wydrukowac rysunki.

9. Program do zarzqdzania bazami danych

Pojqcie bazy danych i zarzqdzania bazami danych. MoiiiwoSci programu. Obrobka

przykiadowej bazy danych.

Wvma~ania: . scharakteryzowaC pojecie bazy danych i zarzqdzania bazami danych:

. dokonywat operacji na bazach danych korzystajqc z moiiiwoSci programu.

10.Program do prezentacji danych

Charakteiystyka imoiiiwoSci programu. Tworzenie animacji. Tworzenie

schemalbw organizacyjnych z wykorzystaniem gotowych elementow.

Wvmaqania: . stworzyC prezentacje danych z wykorzystaniem moZliwoSci programu; . stworzyC schemat organizacyjny.

11. Lokalne sieci komputerowe

Pojqcie sieci komputerowej. Rodzaje sieci iokalnych. Praca wsieci

z wykorzystaniem sieci lokalnej w szkolnej pracowni komputerowej.

Wvmaqania:

pracowac w sieci z wykorzystaniem moiliwosci sieci lokalnej w szkolnej pracowni

komputerowej.

12.Program wspomagajqcy projektowanie

Moiliwosci programu. Wprowadzanie danych i edycja danych. Wymiarowanie.

Kreskowanie przekrojow. Korzystanie z biblioteki rysunkow. Drukowanie ,rysunkdw

na ploterze.

Wymaqania:

wykonac rysunki plaskie iprzestrzenne wykorzystujqc wpelni moiliwosci

programu (m. in. kreskowanie, wymiarowanie polautomatycme, korzystanie

z biblioteki rysunkow gotowych).

3. Uwagi do realizacji wraz z zaleceniami dotyczqcymi oceniania

Celem przedmiotu jest nauczenie praktycznego korzystania z komputera

osobistego pracujqcego w Srodowisku Windows. z uwagi na bardzo szybki postqp

techniczny wzakresie konstrukcji komputerow osobistych, a zwlaszcza

oprogramowania, niniejszy program ma charakter ramowy. Zasad uiytkowania

poszczegolnych programow takich jak edytor tekstow i edytor graficzny, arkusz

kalkulacyjny, proponuje sie doskonalic na przykladzie zadan uczniow z innych

przedmiotow nauczania. Naleiy odejsc od ,.podrgcznikowej" metody nauczania

i podawac jedynie podstawowe zasady korzystania zprogramow, resztg wiedzy

uczen powinien uzyskat sarnodzielnie w toku pracy (np. korzystajqc z funkcji pomocy

dostgpnej w programach pracujqcych w srodowisku Windows). Poziom nauczania

naleiy na poczqtku dostosowac do umiejqtnosci wyniesionych przez uczniow

z przedmiotu ,,Elementy informatyki", z uwagi na, jak naleiy sqdzit, zroinicowanq

wiedzq poszczegolnych uczniow w zakresie obslugi komputera, zajecia powinny byc

maksymalnie zindywidualizowane. Naleiy przyjqc bezwzglgdnq zasadq, i i w czasie

zajqt kaidy uczen powinien dysponowac samodzielnym komputerem.

Naieiy zachgcac uczniow do doskonaienia umiejgtnosci maszynopisania

komputerowego.

Naleiy zwracak bacznq uwagg na praktyczne przyswojenie przez uczniow

zasad archiwizacji danych i profilaktyki antywirusowej.

Konieczne jest zwrocenie uwagi na moiliwosci, metody i uwarunkowania

wymiany danych pomiedzy programami.

Reaiizacja procesu dydaktycznego powinna by6 oceniana na bieiqco na

podstawie sprawdzania nabytych przez uczniow praktycznych umiejgtnosci.

4. Podstawowe srodki dydaktyczne

stanowisko komputerowe jedno na dwoch uczniow, z podlqczeniem do internetu;

wskazane jest, aby komputery wpracowni byly polqczone wsiec lokalnq

(skonfigurowanq tak, aby byla moiliwa wymiana danych migdzy komputerami, ale

bez moiiiwosci pelnego wgiqdu ze stanowiska ucznia w inne komputery); . oprogramowanie iicencyjne n a kaide stanowisko (system operacyjny, nakladka

systemowa, arkusz kalkulacyjny, edytor tekslu, edytor graliczny, program do

obslugi bar danych, program do prezentacji danych, program do wspomagania

projektowania, program do obslugi poczty elektronicznej, program do korzystania

zinternetu, oprogramowanie do archiwizacji plikow, oprogramowanie

antywirusowe);

drukarka (i), ploter(y), skaner(y);

dyskietki.

5. Literatura

Instrukcje do programow komputerowych

Ptoszajski G.: Elementy informatyki. Uiytkowanie komputera. WSiP 1994.

Gregorczyk G., Bursze T.: Elementy informatyki. Uiytkowanie komputera. PC

Koncept 1994.

Pikon A : AutoCAD i t dla Windows. Helion 1995.

Person R.: Exce for Windows. Porady dla dociekliwych.. intersoitland 1993.

Z uwagi na szybki postgp, zwlaszcza wzakresie oprogramowania, oraz specyfikg

przedmiotu ukierunkowanq na umiejetnosci praktyczne, naleiy korzystac 2

najnowszych opracowan i na bieiqco uzupelniab literature o tytuly ukazujqce sie na

rynku ksiggarskim.

84

8. PRAWO i EKONOMIKA w OCHRONIE SRODOWISKA

1. Szczegotowe cele ksztalcenia

W wyniku procesu ksztalcenia uczeh (sluchacz) powinien umieC:

I ) scharakteryzowat wybrane, podstawowe pojecia ekonomiczne,

2) skorzystac z podstawowych aktow prawnych dotyczqcych dzialalnosci

gospodarczej,

3) wymienic i porownac podstawowe rodzaje podmiotow funkcjonujqcych , w gospodarce,

4) wyjasnic cele i mechanizmy prywatyzacji,

5) skorzystac z Kodeksu Fracy w zakresie praw i obowiqzkow pracowniczych,

6) napisaC cv i list motywacyjny,

7) wziqc udziat w rozmowie kwalifikacyjnei,

8) sporzqdzie zeznanie podatkowe,

9) zarejestrowat indywidualnq dziatalnoSC gospodarczq, dopetniajqc przy tym

wszystkich niezbednycn formalnosci,

10) zdefiniowat podstawowe cele i zasady marketingu,

1 I ) sporzqdzic prosty biznes-plan,

12) scharakteryzowat iodz-aje i podac hierarchig aktow prawnych,

13) zinterpretowac podstawowe zapisy ustaw dotycsqcych ochrony Srodowiska.

14) okreslic podstawowe kompetencje roinych szczebii i organow administracji

panstwowej i samorzqdowej oraz wyjasnic role organizacji pozarzqdowych,

15) scharakteryzowac poszczegolne elements procesu inwestycyjnego,

16) scharakteryzowat pojecie i instrumenty polityki ekologicznej,

17) dobrac potencjalne irodla finansowania dla lokalnych inwestycji

proekologicmych.

2. Material nauczania

/ 2 . ~ ~ ~ s t a w y prawne gospodarki rynkowej w w - - ? ~ - j

Podziai materiaiu nauczania

4. Marketing. Biznes.plan --

5. ~'ditawy

LP.

1.

Do dyspozycji nauczyciela

Razem w cyklu nauczania

Dziaty tematyczne

Klasa IV

Wybrane pojecia ekonomiczne

7.

1. Wybrane pojecia ekonomiczne

Potrzeby ludzkie. Produkcja, handel, konsumpcja. Produkcja i jej elementy.

Gospodarka rynkowa. Inflacja.

Wvmaaania: . scharakteryzowact istote i hierarchic potrzeb:

zroinicowact typy dzialalnosci ekonomicznej ludzi: produkcja, konsumpcja,

wymiana:

wyjasnic pojgcie potencjaiu produkcyjnego spoleczenstwa; . wyjasnic mechanizm funkcjonowania gospodarki rynkowej. . .

Orientacyjna liczba godzin -

6

2. Podstawy prawne gospodarki rynkowei w Polsce

Ustawa Prawo dzialalnosci gospodarczej. Kodeks sp6lek handlowych, lnne akiy

prawne. Cele i zasady prywatyzacji.

8. p i i t y ka ekologiczna i jej podstiwowe mechanizmy 22

i samorzqdu terytorialnego w ochronie srodowiska -. Proces inwestycyjny

22

27

Wvrnaqania: . wymienic podstawowe akty prawne dotyczqce dzialalnosci gospodarcrej

i scharakteryzowac ich zawarlosc:

wyrnienic ischarakteryzowac podstawowe typy podmiotow funkcjonujqcych

w gospodarce;

wyjasnic cele i zasady prywatyzacji przedsigbiorstw.

3. Funkcjonowanie pracownika w gospodarce rynkowej

Rynek pracy. Kodeks pracy, List motywacyjny. tyciorys. Rozmowy kwalifikacyjne.

Opodatkowanie dochodow pracownika. Rejestracja dzialainosci gospodarczej

Wvrnaqania:

zinterpretowac podstawowe zapisy Kodeksu Pracy, dotyczqce np. zasad

zawierania umow o pracg;

napisac iyciorys zawodowy; . napisac list motywacyjny;

zastosowac podstawowe zasady przeprowadzania rozmow kwalifikacyjnych:

wymienic podstawowe akty prawne dotyczqce opodatkowania dochodow,

sporzqdziC (na wybranym, rozbudowanym przykladzie, np. PIT-33) zeznanie

roczne.

. podac procedury rejestracji dzialalnosci gospodarczej, wymienic niezbgdne

czynnosci i przygotowac odpowiednie dokumenty.

4. Marketing. Biznes-plan

Pojgcie marketingu. Orientacja marketingowa. Cele marketingowe. Marketing

mix. Segmentacja rynku. Pozycjonowanie produktu. Cyki iycia produktu. Cena.

Rekiama. Kanaly dystrybucji. Strategie konkurencji. Badania rynku. Plan

rnarketingowy. Analiza SWOT.

Biznes-plan- pojgcie, cele i struktura. Przygotowanie biznes-planu dla konkretnego

przedsigwrigcia,

Wymaqania:

scharakteryzowaC podstawowe pojgcia z zakresu marketingu; . wykorzystat zdobytq wiedzg przy rozwiqzywaniu case'6w;

opracowac biznes-plan dla konkretnego, malego przedsigwzigcia gospodarczego.

5 . Podstawy prawne ochrony srodowiska w Polsce

rodl la prawa i hierarchia aktow prawnych. Konstytucja UP. Ustawa o ochronie

i ksztattowaniu Srodowiska Ustawa prawo wodne. Ustawa o odpadach. Prawo

geologiczne i gornicze. Ustawa o ochronie przyrody. Ustawa o lasach. lnne akty

prawne.

Wvmaqania:

. zinterpretowac podstawowe zapisy ustaw dotyczqcych ochrony Srodowiska

w Polsce.

6. Kompetencje poszczegolnych jednostek administracji w zakresie ochrony

Srodowiska

Ustawa o administracji rzqdowej wwojewhdztwie. Ustawy: o samorzqdzie

wojewodztwa. o samorzqdzie powiatowym i o samorzqdzie gminnym, lnne akty

prawne. Rola organizacji pozarzqdowych.

Wvmaqania: . okreslic podstawowe zasady podziaiu kompetencji pomiqdzy administracje

rzqdowq i sarnorzqdowq roinych szczebli.

7. Proces inwestycyjny.

Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym. Ustawa prawo budowlane. Ustawa

o zamowieniach publicznych. lnne akty prawne.

Uczestnicy procesu inwestycyjnego. Studium wykonalnosci. Wybor projektanta

i wykonawcy - procedury przetargowe. Projektowanie. Zasady lokalizowania

inwestycji, warunki zabudowy i zagospodarowania terenu. Pozwolenie na budowe.

Uzgodnienia, decyzje ipozwoienia zzakresu ochrony Srodowiska. Oceny

oddziaiywania na Srodowisko. Prowadzenie budowy.

Wyrnaqania:

wymienik podstawowe akty prawne dotyczqce procesu inwestycyjnego dla

obiektow ochrony Srodowiska;

wymienic uczestnikow procesu inwestycyjnego, okreSliC zakres ich obowiqzkow; . wymienic i scharakteryzowaC podstawowe typy procedur przetargowych zgodnie

z ustawq o zamowieniach publicznych;

wymienic i scharakteryzowac poszczegoine etapy procesu inwestycyjnego:

8. Poiityka ekologiczna i jej podstawowe mechanizmy

Polityka ekoiogiczna. Mechanizmy administracyjne i ekonomiczne stosowane

w ochronie Srodowiska. Mechanizmy finansowania inwestycji ekologicznych: Srodki

wiasne inwestora, srodki ludnosci, dotacje rztjdowe, fundusze ekologiczne, kredyty

preferencyjne i komercyjne, ekokonwersja, udzialy kapitatowe, pomoc zagranicma.

Wvmaqania:

scharakteryzowac pojecie poiityki ekologicznej . wymienic i scharakteryzowac podstawowe mechanizmy administracyjne

i ekonomiczne stosowane w ochronie Srodowiska;

wymienii i scharakteryzowac irodla finansowania inwestycji proekologicznych;

dla przykiadowej komunalnej tub przemyslowej inwestycji proekoiogicznej.

zaproponowac moiliwe irodla finansowania, okresiii wady i zalety kaidego

z nich.

3. Uwagi o realizacji wraz z zaleceniami dotyczqcymi oceniania

W realizacji programu nauczania naleiy zwr6cic szczegoinq uwage na

umiejetnosc praktycznego wykorzystania zdobytej wiedzy, w przypadku czesci

ekonomicznej przedmiotu dotyczy to przede wszystkim przyszlego funkcjonowania

ucznia na rynku jako pracobiorcy oraz jako podmiotu gospodarczego. w odniesieniu

do czesci prawnej, naleiy poloiyc nacisk na uwarunkowania prawne wszeikiej

dzialalnosci gospodarczej oraz dzialah w zakresie ochrony Srodowiska.

Naleiy rozwijac wuczniach samodzieinoSc mysienia oraz u~niejetnosc

prezentacji posiadanej wiedzy, zarowno wformie pisemnej jak i ustnej. Naleiy

zwracat uwage na wyrobienie w uczniach umiejetnosci samodzielnego i krytycznego

korzystania r e irodel. Zaleca siq (w powitjzaniu z przedmiotem ,,Uiytkowanie

komputerow") wymaganie od uczniow szerokiego korzystania z pomocy komputera

przy: prezentacji prac (edytor tekstu), uzyskiwaniu informacji (internet) - zwiaszcza

w odniesieniu do aktow prawnych.

Reaiizacja procesu dydaktycznego powinna bye oceniana na bieitjco na

podstawie sprawdzania nabytych przez uczniow wiadomosci i umiejetnosci. Zaleca

sig szerokie stosowanie zadan dla ucznia wymagajqcych tworczego myslenia

idostosowania posiadanej wiedzy do konkretnego przypadku oraz zlecanie

rozwiqzywania zadan w grupie.

W przypadku niniejszego przedmiotu korzystanie z pomocy naukowych nie

jest istotne. Konieczne byioby jedynie dostarczenie uczniom peinych tekstow

omawianych aktbw prawnych oraz udostgpnienie stosownych drukow urzgdowych

(formularz zgioszenia do ewidencji, druk PIT, druki ZUS itp.).

4. Podstawowe srodki dydaktyczne

teksty akt6w prawnych; . foliogramy.

5. Literatura

[red. J, JendroSka i J. Jerzmanski] Prawo ochrony Srodowiska dla praktykow, Verlag

Dashofer 2000

[red. J. Zurek] Ochrona Srodowiska w Polsce. Informator o przepisach prawnych,

procedurach administracyjnych i instytucjach, IOS 2000,

Ochrona Srodowiska po retormie administracji publicznej. Poradnik dla

przedsiqbiorcy, Proeko 1999,

inwestycje komunalne w ochronie Srodowiska. Poradnik inwestora. CzeSC 1 --

Przygotowanie i prowadzenie inwestycji, Proeko 1995

Kleczek R. i in. Strategiczne planowanie marketingowe,

Kotler Ph. Marketing. Analiza, planowanie, wdraianie i kontrola,

Praca zbiorowa. Eiementarne zagadnienia ekonomii. PWN 2000

Prymon M. Strategia marketingowa

Westwood J. Plan marketingowy. Praktyczny przewodnik.

Prasa fachowa

Odpowiednie akty prawne: ustawy: rozporz3dzenia.

PRAKTYKA ZAWODOWA

1. Szczegotowe cele ksztatcenia

1) konfrontacja wiadomoSci teorelycznych zdobytych w trakcie nauki z ich

praktycznym zastosowaniem w dzialalnosci zawodowej,

2) zapoznanie uczniow z warunkami i charakterem pracy,

3) zapoznanie z podstawowymi zasadami dyscypliny pracy oraz warunkami

bezpieczenstwa i higieny pracy,

4) zapoznanie z gospodarkqodpadami, irodiamiich powstania i sposobami

unieszkodiiwiania,

5) zapoznanie z dokumentacjq ruchowq, eksploatacyjnq i remontowq oraz metodami

organizacyjnymi sluib ruchu.

6) zapoznanie z oddzialpManiem zakladu na srodowisko. irodlami zanieczyszczen i

sposobami ich ograniczenia,

7) zapoznanie z postqpowaniem zakladu w sytuacjach specjalnych zagroien

Srodowiska.

2. Materiat nauczania

Podzial materialu nauczania

~z ia ly tematyczne Orientacyjna liczba dni

Klasa Ill

k - ~ - l ~ i ~ w a d z e n i e do praktyki. Zapoznanie z

I / organizacjq zakladu pracy (przedsiqbiorstwa I oczyszczania miasta)

Prace eksploatacyjne w zakladzie unieszkodiiwiania riodpad6w -"

Podsumowanie praktyki

Klasa IV

Wprowadzenie do praktyki. Zapoznanie z

2

17

1

----

organizacjq i dziaiainosciq przedsigbiorstwa

wodociqgowo-kanalizacyjnego 2

Dzialy tematyczne

Klasa ill

Orientacyjna liczba dni

I / 5. -

1. Wprowadzenie do praktyki. Zapoznanie z organizacjq zaktadu pracy

(przedsiebiorstwa oczyszczania miasta)

Zapoznanie ze szczegolowym programem i harmonogramem praktyki oraz

sposobem jej reaiizacji. Przeszkolenie w zakresie bezpieczehstwa i higieny pracy.

Obowiqzki i uprawnienia praktykanta. Zapoznanie z dzialalnosci i strukturq

organizacyjna przedsiebiorstwa oczyszczania rniasta i zakresem prac w

poszczegolnych dzialach.

/ 5. 1 Prace przy eksploatacji urzqdzen i instalacji

2. Prace eksploatacyjne w zakladzie unieszkodliwiania odpadow

- Wvsypiska odoadow: rejestracja samochodow, rozladunek, plantowanie i

zageszczanie (spychaczem tub kompaktorem), przysypywanie warstwq izolacyjnq.

prace rekultywacyjne.

-- Kom~ostownia: zapoznanie z technologiq i urzqdzeniami do kompostowania,

obsiugq poszczegolnych wezlow technologicznych, waienie materialu, sporzqdzanie

bilansu materialowego kompostowni, ocena jakosci kompostu, dystrybucja

kompostu, obstuga wysypiska technologicznego.

-- Stacia zlewna: technologia stacji, obsluga urzqdzen technologicznych, mycie i

dezynfekcja, sprawozdawczosC stacji zlewnej.

-- Pobieranie probek odpadow i przeprowadzanie podstawowych anaiiz.

uzdatniania wody i oczyszczania sciekow.

Podsumowanie praktyki

3. Podsumowanie praktyki

Rozliczenie sig ucznia z zakiadern z pobranych materiatow. Sporzqdzenie

wnioskbw z odbytej praktyki.

17

1

Razem w cyklu nauczania 40 -

4. Wprowadzenlc do praktykl. Zapozna~ile z organlznc];t I dzialalnoSclq

przedsigbiorstwa wodociqgowo-kanalizacyjnego

Szczeg6lowy program praktyki. Przeszkoienie w zakresie bezpieczehstwa i higieny

pracy. Zapoznanie z procesami technologicznymi.

5. Prace przy eksploatacji urzqdzen i instalacji uzdatniania wody i

oczyszczania Sciekow

Obsluga urzqdzen i instalacji w czasie procesu technologicznego.

- uzdatnianie wody do picia i celow komunalnych (sedymentacja. filtracja.

koagulacja, dezynfekcja, odielazianie, odmanganianie),

- oczvszczanie sciekbw bytowo-gospodarczych I komunalnych metodami

mechanicznymi i biologicznymi,

- przerobka osad6w (komory do fermentacji, zgqszczanie osadow i ich

unieszkodliwianie).

- wvkonvwanie podstawowvch analiz wody i Sciekbw przcd i po zakohczeniu

procesu technologicznego.

6. Podsumowanie praktyki

Rozliczenie siq ucznia z zakiadem z pobranych materialow. Sporzqdzenie wnioskbw

z odbytej praktyki.

3. U w a g i d o real izacj i w r a z z za lecen iami do tyczqcymi ocen ian ia

Praktyka w kiasie Ill powinna odbywat siq w przedsigbiorstwie komunalnym

oczyszczania miasta. W pierwszym etapie praklyka ma polegab na zaznajomieniu

sig ucznia z calakszlaltem dzialan calego przedsigbiorstwa i jego dzialbw a nastepnie

na pracy w eksploatacji zaktadu w zakresie czynnoici dopuszczalnych dla mlodzieiy.

Uczeh zapoznaje sie z procesem lechnologicznym oraz urzqdzeniami i ich pracq w

zakresie gospodarki odpadami. Waine jest aby, uczeh zapoznal siq z calosciq

procesbw, miejscami powstawanla i gromadzenia odpadow oraz ich

unieszkodliwiania . Wskazane jest, aby uczeh pod nadzorem, wykonywal r6wnieF

pobranie pr6bek odpadow i wykonywal podstawowe badania - analizy.

Tornalykp praklyki zawdowoj w lochnikurn w klasio IV i w szkole policealnej sludium

w semestrze Ill nalezy ukierunko~C zgodnie z obranqspecjalizacjq.

ProgrRtn praklyki npr~rornljo szkoln wrnz 2 prandsighinrstw~n 7

uwzglgdnieniem specyfiki zakladu.

Praktyki powinny zakonczyC sig przedstawieniem przez ucznia ypelnionego

dzienniczka z opini* (ocenq) opiekuna praktyki oraz przedstawienia przez ucznia

pisemnegi) sprawozdania z wnioskami.