Program gospodarki wodnej woj lubelskiego
Transcript of Program gospodarki wodnej woj lubelskiego
187CZĘŚĆ IV. PRZEGLĄD WYBRANYCH PROBLEMÓW
5. MAŁA RETENCJA
(Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Lublinie)
Wstęp
Zasoby wód śródlądowych są zasadniczym skład-
nikiem hydrosfery, podstawowym czynnikiem warun-
kującym rozwój gospodarczy, częścią całego syste-
mu ekologicznego. Woda jest niezbędna we wszyst-
kich aspektach życia.
Naturalne zasoby wodne, ściśle związane z cy-
klem hydrologicznym, charakteryzujące się zazwyczaj
znaczną zmiennością i losowością, nie zawsze mogą
zaspokoić istniejące potrzeby i sprostać różnorodnym
wymaganiom.
Zagadnienia związane z gospodarowaniem wodą,
uwzględniające zwiększenie zasobów wodnych pod
względem ilościowym wraz z racjonalną gospodarką
nimi, urastają więc do jednych z ważniejszych we
współczesnych czasach. Niedobór wody stwarza ba-
riery rozwoju gospodarczego we wszystkich sekto-
rach gospodarki narodowej, powodując także nieko-
rzystne zmiany w środowisku przyrodniczym.
Występujący niedobór wód oraz systematycznie
malejące zasoby wodne województwa, zarówno wód
powierzchniowych jak i podziemnych powodują, że
woda w województwie lubelskim jest coraz trudniej-
sza do pozyskania dla celów komunikacyjnych i go-
spodarczych. Należy pamiętać, że rozwój gospodar-
czy społeczeństwa oraz dynamika postępu cywili-
zacyjnego w dużej mierze zależne są od odpowied-
nich zasobów wód. Brak wody ogranicza, bądź cał-
kowicie hamuje rozwój rolnictwa, przemysłu i gospo-
darki komunalnej. Już dzisiaj wiele rejonów woje-
wództwa lubelskiego odczuwa jej brak. Coraz inten-
sywniejszy rozwój ośrodków przemysłowych i miast
powoduje, że wodę trzeba transportować z dalekich
odległości. Wpływa to i nadal wpływać będzie na
wzrost kosztów jej pozyskania. Zjawisko deficy-
tu wody, wyrażające się niedoborem wód w glebie
i zanikaniem płytkich warstw wód gruntowych powo-
duje występowanie okresów suszy hydrologicznych.
W związku z tym konieczna staje się odbudowa za-
sobów wodnych, a co za tym idzie opracowanie kon-
cepcji tej odbudowy – stworzenie programu rozwoju
retencji wodnej.
Cel opracowania
Celem opracowania programu rozwoju retencji
wodnej jest analiza warunków fizjograficznych tere-
nu, wskazanie potrzeb i możliwości zwiększenia re-
tencji; konieczności racjonalnego gospodarowania
wodą oraz przedstawienie koncepcji technicznych
dotyczących modernizacji, odbudowy lub budowy
nowych urządzeń wodnych pod względem ilościowym
i jakościowym służących temu celowi. Wybór obiek-
tów proponowanych do realizacji przeprowadzono
w oparciu o aktualne potrzeby i plany zagospodaro-
wania przestrzennego poszczególnych gmin.
Program omawia głównie naturalną retencję,
w której zgromadzone zasoby wodne mogą być do-
wolnie sterowane. Wskazuje się w nim także moż-
liwości oddziaływania na niewykorzystane, poten-
cjalnie ogromne formy retencji nie sterowanej –
„Mini retencji”, bardzo istotnej ze względu na prze-
strzenny zasięg i znaczenie w ochronie przyrody
i środowiska.
Podstawowym celem realizacji programu małej
retencji wodnej jest:
– kształtowanie zasobów wodnych dolin rzecznych
zarówno dla potrzeb rolnictwa, a także ochrony
środowiska,
– retencjonowanie wód powierzchniowych z prze-
znaczeniem do nawodnień użytków rolnych,
– prowadzenie efektywnej ochrony życia biologicz-
nego środowiska wodnego oraz wzbogacenie śro-
dowiska naturalnego poprzez rozwój flory i fauny,
– podniesienie walorów krajobrazowych przyległych
terenów i okolic,
– rozwój lokalnej agroturystyki,
– stworzenie warunków do rekreacji i wypoczynku
dla miejscowej ludności,
– zagospodarowanie terenów zdewastowanych.
Zbiornik Majdan Zahorodyński fot. Archiwum WZMiUW
Jaz na rz. Zielawie fot. Archiwum WZMiUW
188 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2003 ROKU
Zamierzenia
Przewiduje się budowę 376 obiektów i urządzeń
służących retencjonowaniu wód powierzchniowych,
w tym:
– 147 zbiorników z otwartym lustrem wody, stawów,
mokradeł i podmokłości o łącznej powierzchni za-
lewu 2 117 ha,
– 5 zbiorników i zalewów służących małej energetyce
wodnej, o łącznej powierzchni lustra wody 292 ha,
– 54 stawów rybnych o powierzchni lustra wody
950 ha,
– 9 jezior o powierzchni lustra wody 683 ha,
– 58 systemów melioracyjnych o powierzchni
5 188 ha,
– 101 budowli hydrotechnicznych różnych typów.
Powierzchnia wszystkich proponowanych obiek-
tów magazynowania wód wyniesie 10 259 ha, a uzy-
skana retencja dodatkowa, w skali roku, osiągnie wiel-
kość 56 417 tys. m3.
Wskazuje to na stosunkowo duże możliwości
i szanse wykorzystania terenu dla zmagazynowania
wody odpływającej dotychczas jałowo poza granice
województwa.
W przybliżonym szacunku, po odliczeniu koniecz-
nych do zachowania przepływów nienaruszalnych,
łączna objętość wody jaka mogłaby być zmagazyno-
wana (w roku przeciętnym) wyniesie 720 mln m3.
Osiągnięte efekty
W latach 1998–2003 podjęto realizację I - go eta-
pu programu „MAŁEJ RETENCJI”, w ramach które-
go wykonano i przekazano do eksploatacji 3 zbior-
niki wodne oraz 2 jazy. Budowa zbiorników wodnych
i odbudowa jazów zwiększy pojemność retencyjną
dolin rzecznych, wpłynie na poprawę gospodarki wod-
nej na terenach rolniczych (w granicach małych zlewni
rzecznych) i zwiększy ochronę zasobów wodnych.
Regulacja obiegu wody w małych zlewniach w bez-
pośredni sposób rzutuje na stan wód gruntowych
i przepływy w rzekach wyższego rzędu, znajdujących
się poniżej ujścia małych cieków.
Efekty realizowanych zadań oraz parametry
przedstawiono w tabelach 1 i 2.
Tabela 1. Obiekty małej retencji wodnej realizowanej w latach 1998–2003 – zbiorniki
Tabela 2. Obiekty małej retencji wodnej realizowanej w latach 1998–2003 – jazy
����������������� ����������
������� �����������������
����������������������� �
����
� ������������������ ��
�����
������������������
�����
���������������������������
�������� � ������������
���
��������������� ������� �!�"�#$�%�� �&'��(������!���������
""#$%&&'� �("%�##(�&&� %)�*&� ((%�&&&� %�&� ((%�&�
%��+,� ����-�,�������� ��"�����(�%�� �&'��(���� �)�������
"""$%&&'� (' �*&&�&&� .�)&� )&� &&� �*(� )&� �
'����������*��������'���� +������ �,���-������(�%�� �&'��(�����/ ��������
"""$%&&'� '�)&&�&)#�&&� .#�#&� � ''�&&&� %�'%� � ''�&�
������ ������� ��� �� ��� ���������� � ��� ����� ��
�
���������������
����������������
� ����������������� �����
����������������
! ���������� �
���������������
� ������%����������
����
�"������ ���������
� ����������� ��� ���
�����
� ������������������
�����
����������� ���
� ��� �����
���
��
0,� ��������������+������������*$#*&������0�����!�1��������������������
%&& $%&&'�
)&#�. "�()�23%4.�&�3#�&�
53%�&� *�&)"� .�#� ""� '#�"&*�
%��
6�� �����������!�������()$)&&����7������������������*���� ��������- �
%&&%$%&&'�
)&.�) �*#�23'4.�&�3 %�&�
.�� /0(1�5�, ���3 �%�
)�'(&� #�#� %% � )&�(*&�
������ �������� �� ����� �� �� �� �������
�
189CZĘŚĆ IV. PRZEGLĄD WYBRANYCH PROBLEMÓW
6. OCHRONA PRZED POWODZIĄI USUWANIE SKUTKÓW POWODZI
Andrzej Budzyński
(Lubelski Urząd Wojewódzki w Lublinie)
W roku 2003 występowały na terenie wojewódz-twa lubelskiego lokalne powodzie spowodowane na-głym spływem wód roztopowych w pierwszej poło-wie marca oraz wód opadowych w miesiącach: maji lipiec.
Powodzie marcowe miały miejsce w dolinachrzek: Bystra, Chodelka, Bystrzyca, Gałęzówka, Wy-żnica, Urzędówka, Stanianka i Sanna. W wynikuwystąpienia tych rzek ze swych koryt, podtopionychi zalanych zostało kilkadziesiąt budynków mieszkal-nych i gospodarczych, najwięcej w gminie Wąwolni-ca. Duże straty powstały wskutek nagłego spływu wódroztopowych na terenach, gdzie stałe cieki wodne niewystępują. Dotyczyło to szczególnie zróżnicowanychwysokościowo terenów Roztocza.
W miesiącu maju wystąpiło oberwanie chmuryw powiecie janowskim, w wyniku którego ucierpiałainfrastruktura komunalna kilku gmin. Zanotowano jed-ną ofiarę śmiertelną powodzi.
W lipcu miały miejsce nadmierne opady atmos-feryczne w powiecie zamojskim, co spowodowałozalanie terenów wykorzystywanych rolniczo oraz stratyw mieniu komunalnym.
Łączna wielkość strat w infrastrukturze (głów-nie drogowej) jednostek samorządu terytorialnegow 2003 r. wyniosła około 16,9 mln zł. Zniszczeniu i uszko-dzeniu uległy nawierzchnie dróg oraz elementy in-frastruktury drogowej dróg gminnych i powiatowych,a także obiekty budowlane.
Wielkość strat powodziowych w poszczególnychjednostkach samorządowych podaje tabela 1.
W roku 2003 kontynuowane były w kilkudziesię-ciu jednostkach prace związane z usuwaniem skut-ków powodzi z lat 1999 – 2002. Szef Kancelarii Pre-
zesa Rady Ministrów podjął decyzję o udzieleniu 41jednostkom dotacji finansowych na kwotę łączną ok.5,5 mln zł. Dzięki uzyskanej pomocy zrealizowanozadania o wartości ogólnej 7,8 mln zł. Odbudowano27,2 km dróg gminnych, 5,7 km dróg powiatowychoraz 0,2 km dróg wojewódzkich, a także 31 przepu-stów drogowych.
Zestawienie rzeczowe i finansowe zadań zreali-zowanych w 2003 r. przy współudziale dotacji celo-wych przedstawia tabela 2.
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w ramachprac mających na celu zabezpieczenie erodowanychskarp i brzegów rzek oraz udrożnienie koryt prowa-dził prace na rzece Wieprz i granicznym odcinkurzeki Bug. Wynikiem tych prac było zabezpiecze-nie brzegu rzeki Bug na odcinkach o łącznej długo-ści 1 020 m w miejscowościach: Kostomłoty, Uhrusk,Świerże oraz Dorohusk kosztem około 0,75 mln zł.Ma to szczególne znaczenie, gdyż w przypadku za-niechania tych prac istnieje groźba zmiany biegukoryta rzeki i odcięcia części terytorium Polski. Pracebędą kontynuowane w 2004 r. W przypadku rzekiWieprz wykonano zadania polegające na udrożnieniu
Budowa przepustu drogowego w Zdzikowicach gm. Godziszów
fot. A. Olech
Powódź w gminie Bychawa fot. A. Sobaszek Zabezpieczony brzeg rz. Bug w Dorohusku fot. F. Ząbek
190 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2003 ROKU
Tabela 1. Wysokość strat w infrastrukturze komunalnej jednostek samorządu terytorialnego woj. lubelskiego spowodowanych
nagłym spływem wód roztopowych i opadowych w 2003 r.
���� ������������ ����������������� �������� ��
��� ����� � ������
��� �������� ��������
��� ������� ��� ������
��� ��������� ��� ���
��� �������� � ������
�� �!���"��!��� ����� ��
��� #���!$��� ��������
��� #���%� ��������
��� ����������� �� �����
���� &�'!��� ��������
���� (�����)'��$"!� �� �����
���� �� ������������ �������
���� *��!!���� ����� ��������
���� *�����+�,$���� ��������
���� *��$��'��� �������
� �� ������+�-!��� ���� ���
���� *)��� ��������
���� �)'�����*����$"�� ��������
���� ������� �������
���� .!����� �������
���� .���!'������� �� �����
���� /!��!$�� ��������
���� /!���� ��������
���� 0���"�1!��"!� �������
���� 2�'����!��� � �����
� �� ������� �!�� �� �����
���� ����"���#� ��������
���� ��� �!������ �������
���� ������ �������
���� 3)$!��� ������
���� 4�������$�!�� �� �����
���� 4)��'!�� ��������
���� 4�$������ ��������
���� %� &���� �������
���� ��������� ��������
� �� ��'������� �������
���� 1�"�� ��������
���� 5�"����� ��������
���� 5�"����"� ��������
���� "���#+�-!��� �������
���� (����������'���� ��������
���� 0��!���%����$"!� ��������
���� 0��!����)'��$"!� ��������
���� (����)������� ��������
���� (�������������� ��������
� �� 0��!������%$"!� ��������
����� ��������
�
i oczyszczeniu koryta na długości łącznej 56 km w re-jonie: Szczebrzeszyna, Nielisza, Tarnogóry, Trawniki Woli Skromowskiej kosztem ponad 1,10 mln zł. Przy-czyni się to do zmniejszenia zagrożenia powodzią,szczególnie w rejonie Krasnegostawu.
191CZĘŚĆ IV. PRZEGLĄD WYBRANYCH PROBLEMÓW
Tabela 2. Wykaz rzeczowy i finansowy zadań związanych z usuwaniem skutków powodzi, zrealizowanych przez jednostki
samorządu terytorialnego woj. lubelskiego przy udziale dotacji finansowych z rezerwy celowej budżetu państwa
67�"������ (����$�"��
�����# ����� ��
%� ������'��� ��
%� ��������� �� ���-���
��"������)$������$����
��� ����� ������8 �� ������8��� ������8 �� �8���� ��
��� ������� �������8 � ������8��� ������8 � �8���� ��
��� ��������� ������ 8 �� ������8��� ����� 8 �� �8� � ��
��� 9������ �������8��� �������8��� �������8��� �8���� ��
��� 9������� ���� 8��� ������8��� ���� �8��� �8���� ��
�� �!���"��!��� � �� ��8��� �������8��� ������8��� �8���� ��
��� :������ ���� �8��� �� ����8��� ��� �8��� �8 ��� ��
��� #���!$��� �������8� � �������8��� ������8� � �8� �� ��
��� #���%� �������8��� �������8��� ������8��� �8���� ��
���� ����������� ������8��� ������8��� ������8��� �8���� ��
���� ;����� �����8��� ������8��� ������8��� �8���� ��
���� (�����)'��$"!� � �����8 �� ����� �8��� ������8 �� �8���� ��
���� *��!!���� ����� ������ 8� � �������8��� ����� 8� � �8���� ��
���� *��"� �� ����8��� ������8��� � ����8��� �� ��
���� *�����,$���� �� ����8 �� �������8��� �������8 �� �8� �� ��
� �� *��$��'��� ������ 8 �� �������8��� ����� 8 �� �8�� � ��
���� *���!��� �������8��� ������8��� ������8��� �8 ��� ��
���� � ���� �������8��� �������8��� �����8��� �8���� ��
���� .���!'������� �������8��� �������8��� �������8��� �8���� ��
���� 0���"�1!��"!� ����� �8��� �������8��� ���� �8��� �8���� ��
���� 2�����!�� ������8��� ������8��� ������8��� �8���� ��
���� 2������!��� �������8� � �������8��� ������8� � �8���� ��
���� 3"!��'!�$��� �������8 �� �������8��� �����8 �� �8���� ��
���� 4�������"�� �������8��� ������8��� ������8��� �8���� ��
���� 4����-��� � �����8��� �������8��� �������8��� �8���� ��
� �� 4���$����� �������8��� �������8��� ������8��� �8���� ��
���� 4�$������ �������8��� �� ����8��� ������8��� �8���� ��
���� %� &���� �������8��� ������8��� ������8��� �8���� ��
���� 1!�"�� �������8��� �����8��� ������8��� �8 ��� ��
���� ��'������� �������8��� �������8��� ��� ��8��� �8���� ��
���� 1�$�"!�� �������8� � ������8��� ������8� � �8���� ��
���� 5�"����"� �������8��� ������8��� ������8��� �8���� ��
���� 5�!�����!��� �������8��� �������8��� ���� �8��� �8 ��� ��
���� 0��!���%����$"!� �������8��� ����� �8��� ��� ��8��� �8���� ��
���� (������������� �������8 �� ������8��� ������8��� �8���� ��
� �� 0��!����)'��$"!� �����8��� ������8��� ����� 8��� �8���� ��
���� 0��!�������$"!� �������8��� �������8��� �������8��� �8���� ��
���� (����)������� � �����8 �� �������8��� ������8 �� �8���� ��
���� 0��!������%$"!� �������8� � �������8��� �������8� � �8���� ��
�������� ����'���� ���)'��$"!�-��
�������8��� �������8��� ������8��� �8���� ��
����� ���������� � � �� ����� ���� ����� ���� �� ���
�
Ponadto Gmina Firlej uzyskała dofinansowanie w kwocie 185 000 zł jako planowaną wcześniej płatność za efekt uzyskany w 2002 r.
(budowa mostu na rzece Wieprz w m. Serock). Razem suma dotacji – 5 442 228,41 zł.