Program gospodarki wodnej woj lubelskiego

5
187 CZĘŚĆ IV. PRZEGLĄD WYBRANYCH PROBLEMÓW 5. MAŁA RETENCJA (Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Lublinie) Wstęp Zasoby wód śródlądowych są zasadniczym skład- nikiem hydrosfery, podstawowym czynnikiem warun- kującym rozwój gospodarczy, częścią całego syste- mu ekologicznego. Woda jest niezbędna we wszyst- kich aspektach życia. Naturalne zasoby wodne, ściśle związane z cy- klem hydrologicznym, charakteryzujące się zazwyczaj znaczną zmiennością i losowością, nie zawsze mogą zaspokoić istniejące potrzeby i sprostać różnorodnym wymaganiom. Zagadnienia związane z gospodarowaniem wodą, uwzględniające zwiększenie zasobów wodnych pod względem ilościowym wraz z racjonalną gospodarką nimi, urastają więc do jednych z ważniejszych we współczesnych czasach. Niedobór wody stwarza ba- riery rozwoju gospodarczego we wszystkich sekto- rach gospodarki narodowej, powodując także nieko- rzystne zmiany w środowisku przyrodniczym. Występujący niedobór wód oraz systematycznie malejące zasoby wodne województwa, zarówno wód powierzchniowych jak i podziemnych powodują, że woda w województwie lubelskim jest coraz trudniej- sza do pozyskania dla celów komunikacyjnych i go- spodarczych. Należy pamiętać, że rozwój gospodar- czy społeczeństwa oraz dynamika postępu cywili- zacyjnego w dużej mierze zależne są od odpowied- nich zasobów wód. Brak wody ogranicza, bądź cał- kowicie hamuje rozwój rolnictwa, przemysłu i gospo- darki komunalnej. Już dzisiaj wiele rejonów woje- wództwa lubelskiego odczuwa jej brak. Coraz inten- sywniejszy rozwój ośrodków przemysłowych i miast powoduje, że wodę trzeba transportować z dalekich odległości. Wpływa to i nadal wpływać będzie na wzrost kosztów jej pozyskania. Zjawisko deficy- tu wody, wyrażające się niedoborem wód w glebie i zanikaniem płytkich warstw wód gruntowych powo- duje występowanie okresów suszy hydrologicznych. W związku z tym konieczna staje się odbudowa za- sobów wodnych, a co za tym idzie opracowanie kon- cepcji tej odbudowy – stworzenie programu rozwoju retencji wodnej. Cel opracowania Celem opracowania programu rozwoju retencji wodnej jest analiza warunków fizjograficznych tere- nu, wskazanie potrzeb i możliwości zwiększenia re- tencji; konieczności racjonalnego gospodarowania wodą oraz przedstawienie koncepcji technicznych dotyczących modernizacji, odbudowy lub budowy nowych urządzeń wodnych pod względem ilościowym i jakościowym służących temu celowi. Wybór obiek- tów proponowanych do realizacji przeprowadzono w oparciu o aktualne potrzeby i plany zagospodaro- wania przestrzennego poszczególnych gmin. Program omawia głównie naturalną retencję, w której zgromadzone zasoby wodne mogą być do- wolnie sterowane. Wskazuje się w nim także moż- liwości oddziaływania na niewykorzystane, poten- cjalnie ogromne formy retencji nie sterowanej – „Mini retencji”, bardzo istotnej ze względu na prze- strzenny zasięg i znaczenie w ochronie przyrody i środowiska. Podstawowym celem realizacji programu małej retencji wodnej jest: kształtowanie zasobów wodnych dolin rzecznych zarówno dla potrzeb rolnictwa, a także ochrony środowiska, retencjonowanie wód powierzchniowych z prze- znaczeniem do nawodnień użytków rolnych, prowadzenie efektywnej ochrony życia biologicz- nego środowiska wodnego oraz wzbogacenie śro- dowiska naturalnego poprzez rozwój flory i fauny, podniesienie walorów krajobrazowych przyległych terenów i okolic, rozwój lokalnej agroturystyki, stworzenie warunków do rekreacji i wypoczynku dla miejscowej ludności, zagospodarowanie terenów zdewastowanych. Zbiornik Majdan Zahorodyński fot. Archiwum WZMiUW Jaz na rz. Zielawie fot. Archiwum WZMiUW

Transcript of Program gospodarki wodnej woj lubelskiego

Page 1: Program gospodarki wodnej woj lubelskiego

187CZĘŚĆ IV. PRZEGLĄD WYBRANYCH PROBLEMÓW

5. MAŁA RETENCJA

(Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Lublinie)

Wstęp

Zasoby wód śródlądowych są zasadniczym skład-

nikiem hydrosfery, podstawowym czynnikiem warun-

kującym rozwój gospodarczy, częścią całego syste-

mu ekologicznego. Woda jest niezbędna we wszyst-

kich aspektach życia.

Naturalne zasoby wodne, ściśle związane z cy-

klem hydrologicznym, charakteryzujące się zazwyczaj

znaczną zmiennością i losowością, nie zawsze mogą

zaspokoić istniejące potrzeby i sprostać różnorodnym

wymaganiom.

Zagadnienia związane z gospodarowaniem wodą,

uwzględniające zwiększenie zasobów wodnych pod

względem ilościowym wraz z racjonalną gospodarką

nimi, urastają więc do jednych z ważniejszych we

współczesnych czasach. Niedobór wody stwarza ba-

riery rozwoju gospodarczego we wszystkich sekto-

rach gospodarki narodowej, powodując także nieko-

rzystne zmiany w środowisku przyrodniczym.

Występujący niedobór wód oraz systematycznie

malejące zasoby wodne województwa, zarówno wód

powierzchniowych jak i podziemnych powodują, że

woda w województwie lubelskim jest coraz trudniej-

sza do pozyskania dla celów komunikacyjnych i go-

spodarczych. Należy pamiętać, że rozwój gospodar-

czy społeczeństwa oraz dynamika postępu cywili-

zacyjnego w dużej mierze zależne są od odpowied-

nich zasobów wód. Brak wody ogranicza, bądź cał-

kowicie hamuje rozwój rolnictwa, przemysłu i gospo-

darki komunalnej. Już dzisiaj wiele rejonów woje-

wództwa lubelskiego odczuwa jej brak. Coraz inten-

sywniejszy rozwój ośrodków przemysłowych i miast

powoduje, że wodę trzeba transportować z dalekich

odległości. Wpływa to i nadal wpływać będzie na

wzrost kosztów jej pozyskania. Zjawisko deficy-

tu wody, wyrażające się niedoborem wód w glebie

i zanikaniem płytkich warstw wód gruntowych powo-

duje występowanie okresów suszy hydrologicznych.

W związku z tym konieczna staje się odbudowa za-

sobów wodnych, a co za tym idzie opracowanie kon-

cepcji tej odbudowy – stworzenie programu rozwoju

retencji wodnej.

Cel opracowania

Celem opracowania programu rozwoju retencji

wodnej jest analiza warunków fizjograficznych tere-

nu, wskazanie potrzeb i możliwości zwiększenia re-

tencji; konieczności racjonalnego gospodarowania

wodą oraz przedstawienie koncepcji technicznych

dotyczących modernizacji, odbudowy lub budowy

nowych urządzeń wodnych pod względem ilościowym

i jakościowym służących temu celowi. Wybór obiek-

tów proponowanych do realizacji przeprowadzono

w oparciu o aktualne potrzeby i plany zagospodaro-

wania przestrzennego poszczególnych gmin.

Program omawia głównie naturalną retencję,

w której zgromadzone zasoby wodne mogą być do-

wolnie sterowane. Wskazuje się w nim także moż-

liwości oddziaływania na niewykorzystane, poten-

cjalnie ogromne formy retencji nie sterowanej –

„Mini retencji”, bardzo istotnej ze względu na prze-

strzenny zasięg i znaczenie w ochronie przyrody

i środowiska.

Podstawowym celem realizacji programu małej

retencji wodnej jest:

– kształtowanie zasobów wodnych dolin rzecznych

zarówno dla potrzeb rolnictwa, a także ochrony

środowiska,

– retencjonowanie wód powierzchniowych z prze-

znaczeniem do nawodnień użytków rolnych,

– prowadzenie efektywnej ochrony życia biologicz-

nego środowiska wodnego oraz wzbogacenie śro-

dowiska naturalnego poprzez rozwój flory i fauny,

– podniesienie walorów krajobrazowych przyległych

terenów i okolic,

– rozwój lokalnej agroturystyki,

– stworzenie warunków do rekreacji i wypoczynku

dla miejscowej ludności,

– zagospodarowanie terenów zdewastowanych.

Zbiornik Majdan Zahorodyński fot. Archiwum WZMiUW

Jaz na rz. Zielawie fot. Archiwum WZMiUW

Page 2: Program gospodarki wodnej woj lubelskiego

188 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2003 ROKU

Zamierzenia

Przewiduje się budowę 376 obiektów i urządzeń

służących retencjonowaniu wód powierzchniowych,

w tym:

– 147 zbiorników z otwartym lustrem wody, stawów,

mokradeł i podmokłości o łącznej powierzchni za-

lewu 2 117 ha,

– 5 zbiorników i zalewów służących małej energetyce

wodnej, o łącznej powierzchni lustra wody 292 ha,

– 54 stawów rybnych o powierzchni lustra wody

950 ha,

– 9 jezior o powierzchni lustra wody 683 ha,

– 58 systemów melioracyjnych o powierzchni

5 188 ha,

– 101 budowli hydrotechnicznych różnych typów.

Powierzchnia wszystkich proponowanych obiek-

tów magazynowania wód wyniesie 10 259 ha, a uzy-

skana retencja dodatkowa, w skali roku, osiągnie wiel-

kość 56 417 tys. m3.

Wskazuje to na stosunkowo duże możliwości

i szanse wykorzystania terenu dla zmagazynowania

wody odpływającej dotychczas jałowo poza granice

województwa.

W przybliżonym szacunku, po odliczeniu koniecz-

nych do zachowania przepływów nienaruszalnych,

łączna objętość wody jaka mogłaby być zmagazyno-

wana (w roku przeciętnym) wyniesie 720 mln m3.

Osiągnięte efekty

W latach 1998–2003 podjęto realizację I - go eta-

pu programu „MAŁEJ RETENCJI”, w ramach które-

go wykonano i przekazano do eksploatacji 3 zbior-

niki wodne oraz 2 jazy. Budowa zbiorników wodnych

i odbudowa jazów zwiększy pojemność retencyjną

dolin rzecznych, wpłynie na poprawę gospodarki wod-

nej na terenach rolniczych (w granicach małych zlewni

rzecznych) i zwiększy ochronę zasobów wodnych.

Regulacja obiegu wody w małych zlewniach w bez-

pośredni sposób rzutuje na stan wód gruntowych

i przepływy w rzekach wyższego rzędu, znajdujących

się poniżej ujścia małych cieków.

Efekty realizowanych zadań oraz parametry

przedstawiono w tabelach 1 i 2.

Tabela 1. Obiekty małej retencji wodnej realizowanej w latach 1998–2003 – zbiorniki

Tabela 2. Obiekty małej retencji wodnej realizowanej w latach 1998–2003 – jazy

����������������� ����������

������� �����������������

����������������������� �

����

� ������������������ ��

�����

������������������

�����

���������������������������

�������� � ������������

���

��������������� ������� �!�"�#$�%�� �&'��(������!���������

""#$%&&'� �("%�##(�&&� %)�*&� ((%�&&&� %�&� ((%�&�

%��+,� ����-�,�������� ��"�����(�%�� �&'��(���� �)�������

"""$%&&'� (' �*&&�&&� .�)&� )&� &&� �*(� )&� �

'����������*��������'���� +������ �,���-������(�%�� �&'��(�����/ ��������

"""$%&&'� '�)&&�&)#�&&� .#�#&� � ''�&&&� %�'%� � ''�&�

������ ������� ��� �� ��� ���������� � ��� ����� ��

���������������

����������������

� ����������������� �����

����������������

! ���������� �

���������������

� ������%����������

����

�"������ ���������

� ����������� ��� ���

�����

� ������������������

�����

����������� ���

� ��� �����

���

��

0,� ��������������+������������*$#*&������0�����!�1��������������������

%&& $%&&'�

)&#�. "�()�23%4.�&�3#�&�

53%�&� *�&)"� .�#� ""� '#�"&*�

%��

6�� �����������!�������()$)&&����7������������������*���� ��������- �

%&&%$%&&'�

)&.�) �*#�23'4.�&�3 %�&�

.�� /0(1�5�, ���3 �%�

)�'(&� #�#� %% � )&�(*&�

������ �������� �� ����� �� �� �� �������

Page 3: Program gospodarki wodnej woj lubelskiego

189CZĘŚĆ IV. PRZEGLĄD WYBRANYCH PROBLEMÓW

6. OCHRONA PRZED POWODZIĄI USUWANIE SKUTKÓW POWODZI

Andrzej Budzyński

(Lubelski Urząd Wojewódzki w Lublinie)

W roku 2003 występowały na terenie wojewódz-twa lubelskiego lokalne powodzie spowodowane na-głym spływem wód roztopowych w pierwszej poło-wie marca oraz wód opadowych w miesiącach: maji lipiec.

Powodzie marcowe miały miejsce w dolinachrzek: Bystra, Chodelka, Bystrzyca, Gałęzówka, Wy-żnica, Urzędówka, Stanianka i Sanna. W wynikuwystąpienia tych rzek ze swych koryt, podtopionychi zalanych zostało kilkadziesiąt budynków mieszkal-nych i gospodarczych, najwięcej w gminie Wąwolni-ca. Duże straty powstały wskutek nagłego spływu wódroztopowych na terenach, gdzie stałe cieki wodne niewystępują. Dotyczyło to szczególnie zróżnicowanychwysokościowo terenów Roztocza.

W miesiącu maju wystąpiło oberwanie chmuryw powiecie janowskim, w wyniku którego ucierpiałainfrastruktura komunalna kilku gmin. Zanotowano jed-ną ofiarę śmiertelną powodzi.

W lipcu miały miejsce nadmierne opady atmos-feryczne w powiecie zamojskim, co spowodowałozalanie terenów wykorzystywanych rolniczo oraz stratyw mieniu komunalnym.

Łączna wielkość strat w infrastrukturze (głów-nie drogowej) jednostek samorządu terytorialnegow 2003 r. wyniosła około 16,9 mln zł. Zniszczeniu i uszko-dzeniu uległy nawierzchnie dróg oraz elementy in-frastruktury drogowej dróg gminnych i powiatowych,a także obiekty budowlane.

Wielkość strat powodziowych w poszczególnychjednostkach samorządowych podaje tabela 1.

W roku 2003 kontynuowane były w kilkudziesię-ciu jednostkach prace związane z usuwaniem skut-ków powodzi z lat 1999 – 2002. Szef Kancelarii Pre-

zesa Rady Ministrów podjął decyzję o udzieleniu 41jednostkom dotacji finansowych na kwotę łączną ok.5,5 mln zł. Dzięki uzyskanej pomocy zrealizowanozadania o wartości ogólnej 7,8 mln zł. Odbudowano27,2 km dróg gminnych, 5,7 km dróg powiatowychoraz 0,2 km dróg wojewódzkich, a także 31 przepu-stów drogowych.

Zestawienie rzeczowe i finansowe zadań zreali-zowanych w 2003 r. przy współudziale dotacji celo-wych przedstawia tabela 2.

Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w ramachprac mających na celu zabezpieczenie erodowanychskarp i brzegów rzek oraz udrożnienie koryt prowa-dził prace na rzece Wieprz i granicznym odcinkurzeki Bug. Wynikiem tych prac było zabezpiecze-nie brzegu rzeki Bug na odcinkach o łącznej długo-ści 1 020 m w miejscowościach: Kostomłoty, Uhrusk,Świerże oraz Dorohusk kosztem około 0,75 mln zł.Ma to szczególne znaczenie, gdyż w przypadku za-niechania tych prac istnieje groźba zmiany biegukoryta rzeki i odcięcia części terytorium Polski. Pracebędą kontynuowane w 2004 r. W przypadku rzekiWieprz wykonano zadania polegające na udrożnieniu

Budowa przepustu drogowego w Zdzikowicach gm. Godziszów

fot. A. Olech

Powódź w gminie Bychawa fot. A. Sobaszek Zabezpieczony brzeg rz. Bug w Dorohusku fot. F. Ząbek

Page 4: Program gospodarki wodnej woj lubelskiego

190 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2003 ROKU

Tabela 1. Wysokość strat w infrastrukturze komunalnej jednostek samorządu terytorialnego woj. lubelskiego spowodowanych

nagłym spływem wód roztopowych i opadowych w 2003 r.

���� ������������ ����������������� �������� ��

��� ����� � ������

��� �������� ��������

��� ������� ��� ������

��� ��������� ��� ���

��� �������� � ������

�� �!���"��!��� ����� ��

��� #���!$��� ��������

��� #���%� ��������

��� ����������� �� �����

���� &�'!��� ��������

���� (�����)'��$"!� �� �����

���� �� ������������ �������

���� *��!!���� ����� ��������

���� *�����+�,$���� ��������

���� *��$��'��� �������

� �� ������+�-!��� ���� ���

���� *)��� ��������

���� �)'�����*����$"�� ��������

���� ������� �������

���� .!����� �������

���� .���!'������� �� �����

���� /!��!$�� ��������

���� /!���� ��������

���� 0���"�1!��"!� �������

���� 2�'����!��� � �����

� �� ������� �!�� �� �����

���� ����"���#� ��������

���� ��� �!������ �������

���� ������ �������

���� 3)$!��� ������

���� 4�������$�!�� �� �����

���� 4)��'!�� ��������

���� 4�$������ ��������

���� %� &���� �������

���� ��������� ��������

� �� ��'������� �������

���� 1�"�� ��������

���� 5�"����� ��������

���� 5�"����"� ��������

���� "���#+�-!��� �������

���� (����������'���� ��������

���� 0��!���%����$"!� ��������

���� 0��!����)'��$"!� ��������

���� (����)������� ��������

���� (�������������� ��������

� �� 0��!������%$"!� ��������

����� ��������

i oczyszczeniu koryta na długości łącznej 56 km w re-jonie: Szczebrzeszyna, Nielisza, Tarnogóry, Trawniki Woli Skromowskiej kosztem ponad 1,10 mln zł. Przy-czyni się to do zmniejszenia zagrożenia powodzią,szczególnie w rejonie Krasnegostawu.

Page 5: Program gospodarki wodnej woj lubelskiego

191CZĘŚĆ IV. PRZEGLĄD WYBRANYCH PROBLEMÓW

Tabela 2. Wykaz rzeczowy i finansowy zadań związanych z usuwaniem skutków powodzi, zrealizowanych przez jednostki

samorządu terytorialnego woj. lubelskiego przy udziale dotacji finansowych z rezerwy celowej budżetu państwa

67�"������ (����$�"��

�����# ����� ��

%� ������'��� ��

%� ��������� �� ���-���

��"������)$������$����

��� ����� ������8 �� ������8��� ������8 �� �8���� ��

��� ������� �������8 � ������8��� ������8 � �8���� ��

��� ��������� ������ 8 �� ������8��� ����� 8 �� �8� � ��

��� 9������ �������8��� �������8��� �������8��� �8���� ��

��� 9������� ���� 8��� ������8��� ���� �8��� �8���� ��

�� �!���"��!��� � �� ��8��� �������8��� ������8��� �8���� ��

��� :������ ���� �8��� �� ����8��� ��� �8��� �8 ��� ��

��� #���!$��� �������8� � �������8��� ������8� � �8� �� ��

��� #���%� �������8��� �������8��� ������8��� �8���� ��

���� ����������� ������8��� ������8��� ������8��� �8���� ��

���� ;����� �����8��� ������8��� ������8��� �8���� ��

���� (�����)'��$"!� � �����8 �� ����� �8��� ������8 �� �8���� ��

���� *��!!���� ����� ������ 8� � �������8��� ����� 8� � �8���� ��

���� *��"� �� ����8��� ������8��� � ����8��� �� ��

���� *�����,$���� �� ����8 �� �������8��� �������8 �� �8� �� ��

� �� *��$��'��� ������ 8 �� �������8��� ����� 8 �� �8�� � ��

���� *���!��� �������8��� ������8��� ������8��� �8 ��� ��

���� � ���� �������8��� �������8��� �����8��� �8���� ��

���� .���!'������� �������8��� �������8��� �������8��� �8���� ��

���� 0���"�1!��"!� ����� �8��� �������8��� ���� �8��� �8���� ��

���� 2�����!�� ������8��� ������8��� ������8��� �8���� ��

���� 2������!��� �������8� � �������8��� ������8� � �8���� ��

���� 3"!��'!�$��� �������8 �� �������8��� �����8 �� �8���� ��

���� 4�������"�� �������8��� ������8��� ������8��� �8���� ��

���� 4����-��� � �����8��� �������8��� �������8��� �8���� ��

� �� 4���$����� �������8��� �������8��� ������8��� �8���� ��

���� 4�$������ �������8��� �� ����8��� ������8��� �8���� ��

���� %� &���� �������8��� ������8��� ������8��� �8���� ��

���� 1!�"�� �������8��� �����8��� ������8��� �8 ��� ��

���� ��'������� �������8��� �������8��� ��� ��8��� �8���� ��

���� 1�$�"!�� �������8� � ������8��� ������8� � �8���� ��

���� 5�"����"� �������8��� ������8��� ������8��� �8���� ��

���� 5�!�����!��� �������8��� �������8��� ���� �8��� �8 ��� ��

���� 0��!���%����$"!� �������8��� ����� �8��� ��� ��8��� �8���� ��

���� (������������� �������8 �� ������8��� ������8��� �8���� ��

� �� 0��!����)'��$"!� �����8��� ������8��� ����� 8��� �8���� ��

���� 0��!�������$"!� �������8��� �������8��� �������8��� �8���� ��

���� (����)������� � �����8 �� �������8��� ������8 �� �8���� ��

���� 0��!������%$"!� �������8� � �������8��� �������8� � �8���� ��

�������� ����'���� ���)'��$"!�-��

�������8��� �������8��� ������8��� �8���� ��

����� ���������� � � �� ����� ���� ����� ���� �� ���

Ponadto Gmina Firlej uzyskała dofinansowanie w kwocie 185 000 zł jako planowaną wcześniej płatność za efekt uzyskany w 2002 r.

(budowa mostu na rzece Wieprz w m. Serock). Razem suma dotacji – 5 442 228,41 zł.