47Kronikarz 2008/2009 R. 7 nr 13

Prof. dr hab. Wielisław Papierz

PROFeSOR ANDRZej KURNAtOWSKi

Magnificencjo Panie Rektorze, Wysoki Senacie, Wielce Szanowny Panie Profesorze Andrzeju Kurnatowski, Szanowne Panie, Szanowni Panowie. Dzisiejsza uroczystość wieńczy postępowanie zmierzające do nadania prof. zwyczajnemu dr

hab. med. Andrzejowi Kurnatowskiemu godności doktora honoris causa Uniwersytetu Medycz-nego w Łodzi. Uchwałę w tej sprawie podjął Senat naszej Uczelni na posiedzeniu w dniu 24 czerwca 2008 r.

Postępowanie zostało wszczęte w imieniu społeczności akademickiej naszej Uczelni przez Radę Wydziału Lekarsko–Dentystycznego w uznaniu zasług Profesora dla Akademii Medycznej w Łodzi i w uznaniu Jego osiągnięć dydaktycznych i naukowych.

Prof. zw. dr hab. med. Andrzej Kurnatowski

48 Kronikarz 2008/2009 R. 7 nr 13

Bardzo pozytywne recenzje dorobku i osiągnięć kandydata do tytułu nadesłali: prof. dr hab. med. Maria Kobuszewska–Farynowa, emerytowany kierownik Zakładu Patomorfologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie, prof. dr hab. med. Leszek Woźniak, emerytowany kierownik Zakładu Patomorfologii Nowotworów Akademii Medycznej w Łodzi i rektor tej Uczelni w latach 1981–1987 oraz prof. dr hab. med. Włodzimierz Olszewski, kierownik Zakładu Patologii Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej–Curie w Warszawie.

Szanowni Państwo!Przypadł mi w udziale zaszczyt przedstawienia Państwu sylwetki Profesora Andrzeja Kur-

natowskiego i Jego osiągnięć. Prof. zw. dr hab. med. Andrzej Kurnatowski urodził się 23 VII 1927 roku w Warszawie. Ojciec

jego był prawnikiem, matka – lekarzem dentystą. Szkołę powszechną ukończył w Poznaniu w 1939 r. Podczas wojny uczył się w domu. W latach

1941-1943 pracował w niemieckiej fabryce w Łodzi. Gdy jesienią 1943 roku Niemcy aresztowali rodziców Profesora i wywieźli ich do obozów

koncentracyjnych, on sam ukrywał się pod przybranym nazwiskiem w okolicach Warszawy. Po maturze, którą uzyskał w 1946 roku rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu

Łódzkiego, a kończył je, w związku z wydzieleniem wydziałów medycznych Uniwersytetów i utwo-rzeniem w Polsce odrębnych uczelni medycznych, w Akademii Medycznej w Łodzi. Absolutorium otrzymał w 1951 roku, a w roku 1952 uzyskał dyplom lekarza medycyny.

Już w czasie studiów, w 1948 roku, to jest 60 lat temu, będąc studentem III roku, rozpoczął Profesor pracę jako hospitant w Katedrze Anatomii Patologicznej, kierowanej przez prof. Alek-sandra Pruszczyńskiego.

W dniu 1 VI 1950 roku został młodszym asystentem w Zakładzie Anatomii Patologicznej. W roku 1958 uzyskał stopień naukowy doktora nauk medycznych. Habilitował się w 1963 r.

Prof. dr hab. Wielisław Papierz wygłasza laudację

49Kronikarz 2008/2009 R. 7 nr 13

Tytuł profesora nadzwyczajnego uzyskał w 1972 roku, a tytuł profesora zwyczajnego – w 1983 r. Jest specjalistą II stopnia z zakresu patomorfologii. W 1997 r. przeszedł na emeryturę, lecz nadal jest czynny zawodowo.

W latach 1973-1997 Profesor Andrzej Kurnatowski kierował Zakładem Anatomii Patologicznej Instytutu Patologii, przekształconym w 1992 roku w Katedrę i Zakład Patomorfologii. Prowadził wykłady i ćwiczenia dla studentów Wydziału Lekarskiego i Oddziału Stomatologicznego. Przez wiele lat był opiekunem Koła Naukowego przy Katedrze Anatomii Patologicznej, oraz opiekunem Studenckiego Towarzystwa Naukowego w Akademii Medycznej w Łodzi.

Był inicjatorem napisania i współautorem pierwszego polskiego „Atlasu histopatologii ogól-nej”, który w 1954 roku został wydany przez Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich oraz książki „Histopatologia ogólna – przewodnik do ćwiczeń”.

Andrzej Kurnatowski otrzymuje dyplom doktorski z rąk prof. Aleksandra Pruszczyńskiego

50 Kronikarz 2008/2009 R. 7 nr 13

Prof. Andrzej Kurnatowski jest autorem lub współautorem ponad 90 publikacji, w tym książek o profesorach, docentach i doktorach habilitowanych Wydziałów Medycznych Uniwersytetu Łódzkiego i Akademii Medycznej w Łodzi.

Dodać należy, że w okresie kierowania przez Profesora Kurnatowskiego Zakładem Patomor-fologii, ukazało się drukiem ponad 600 prac pracowników tego Zakładu, a Profesor sprawował pieczę nad tymi pracami.

Przedmiot zainteresowań naukowych prof. Kurnatowskiego stanowiły: onkologia doświad-czalna i diagnostyka morfologiczna nowotworów, patomorfologia zatruć, patomorfologia jamy ustnej i patomorfologia chirurgiczna.

Prace z zakresu onkologii doświadczalnej dotyczyły głównie chłoniaka NK/Ly (Nemeth-Kel-ner Lymphoma). Profesor Kurnatowski badał cytochemię tego nowotworu i zmiany powstające w nim pod wpływem związków chemicznych mogących mieć działanie przeciwnowotworowe. Wraz z badaczami holenderskimi wykrył w komórkach tego nowotworu ciała wirusopodobne. Wyniki tych badań opublikowane zostały w prestiżowym czasopiśmie „Nature”.

51Kronikarz 2008/2009 R. 7 nr 13

W latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku pionierskimi były badania Profesora, wyko-nane przy pomocy mikroskopu elektronowego transmisyjnego i skaningowego, dotyczące tego chłoniaka.

Profesor opisał ponadto działanie nowych związków chemicznych zsyntetyzowanych w Za-kładzie Chemii UŁ na wzrost mięsaka Crockera.

Część prac profesora Andrzeja Kurnatowskiego została publikowana w prestiżowych cza-sopismach zagranicznych (Nature, Z.F. Krebsforschung, Acta Chirurgiae Plasticae i Deutsche Zahnärtztliche Zeitschrift).

Profesor był promotorem 7 rozpraw doktorskich i opiekunem 5 habilitacji. Wszyscy habilitanci Profesora posiadają obecnie tytuły profesorskie. Profesor Kurnatowski był ponadto promotorem dwóch doktoratów honoris causa – doktoratu profesora Aleksandra Pruszczyńskiego i profesora Tadeusza Pawlikowskiego.

Prof. Kurnatowski wręcza dyplom doktora pierwszej swojej habilitantce, prof. Janinie Słodkowskiej

Dodać należy, iż Profesor Andrzej Kurnatowski kierował szkoleniem specjalizacyjnym wielu patomorfologów. Sam pogłębiał swoją wiedzę i umiejętności, między innymi podczas pobytów w ośrodkach zagranicznych.

Pracował w Instytucie Patologii Uniwersytetu w Leiden w Holandii. Przebywał w Wielkiej Brytanii, gdzie wizytował kilkanaście placówek patomorfologicznych w różnych miastach.

W Szwecji zapoznawał się ze szkoleniem studentów stomatologii i medycyny, a w Norwegii z organizacją i wyposażeniem zakładów patomorfologii.

Odwiedził także placówki patomorfologiczne działające w Paryżu, Budapeszcie, Bratysławie i Belgradzie.

Zdobytą za granicą wiedzę i doświadczenie wykorzystał Profesor dla potrzeb rozwoju dydak-tyki, diagnostyki patomorfologicznej i badań naukowych w naszej Uczelni i w kraju.

Już we wczesnym okresie pracy na stanowisku nauczyciela akademickiego prof. Kurnatowski został wybrany do Rady Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Łodzi i brał udział w pra-cach tej Rady nieprzerwanie prawie przez 40 lat. W latach 1969–1972 pełnił funkcję kierownika Oddziału Stomatologicznego, a w latach 1972–1981 był dziekanem Wydziału Lekarskiego.

52 Kronikarz 2008/2009 R. 7 nr 13

Będąc kierownikiem Oddziału Stomatologii dał się poznać jako człowiek rozumiejący potrzeby i specyfikę specjalności stomatologicznych oraz jako dobry reprezentant interesów tych dyscyplin medycyny. Wykazywał dużą troskę o rozwój Oddziału. Dzięki jego inicjatywie wprowadzono do programu studiów stomatologicznych nowe przedmioty, między innymi radiologię stomatolo-giczną i fizjologię żucia.

Dzięki Jego staraniom powiększona została baza lokalowa i wyposażenie Instytutu Stomato-logii, który wówczas zlokalizowany był w budynku przy ul. Pomorskiej 21.

Dodać należy, że na etapie projektowania gmachu dla Instytutu Stomatologii w Centrum Kliniczno-Dydaktycznym zastosowane zostały niektóre rozwiązania architektoniczne autorstwa profesora Andrzeja Kurnatowskiego. W uznaniu zasług dla stomatologii w naszej Uczelni, pro-fesorowi Kurnatowskiemu przyznany został dyplom „Zasłużony dla Instytutu Stomatologii AM w Łodzi”.

Będąc dziekanem Wydziału Lekarskiego zorganizował szkolenie kliniczne studentów medycyny w Szpitalu Wojewódzkim we Włocławku, gdzie studenci w dużych oddziałach szpitalnych mieli okazję zapoznania się z wieloma interesującymi przypadkami chorób. Działalność Profesora została wysoko oceniona przez tamtejsze Władze, które nadały Jemu złotą odznakę „Za Zasługi dla Województwa Włocławskiego”.

Należy wspomnieć, że przed trzydziestoma laty z inicjatywy Profesora wprowadzony został w naszej Uczelni zwyczaj uroczystego wręczania dyplomów absolwentom Wydziału Lekarskiego i Oddziału Stomatologii. Uroczystość ta na stałe weszła do tradycji Uczelni.

Dziekan Wydziału Lekarskiego, prof. dr hab. med. A. Kurnatowski prowadzi posiedzenie Rady Wydziału

53Kronikarz 2008/2009 R. 7 nr 13

Uroczystość wręczania dyplomów absolwentom

54 Kronikarz 2008/2009 R. 7 nr 13

W roku 1963 Profesor A. Kurnatowski zorganizował bezdewizową wymianę studentów pomię-dzy Uniwersytetem w Leiden w Holandii a Akademią Medyczną w Łodzi. Dzięki tej inicjatywie polscy studenci mogli zapoznać się z pracą szpitali i poradni w Holandii, a holenderscy studenci odwiedzili naszą Uczelnię i poznali placówki służby zdrowia w Łodzi.

Grupa polskich studentów wraz z prof. A. Kurnatowskim podczas pobytu w Holandii

Profesor Andrzej Kurnatowski zapoczątkował także ścisłe kontakty pomiędzy patomorfologami polskimi i holenderskimi. Staże w Holandii odbyło kilku pracowników Zakładu Patomorfologii (w tamtych czasach Zakładu Anatomii Patologicznej); byli wśród nich między innymi profeso-rowie Leszek Woźniak i Maciej Pruszczyński [(Marian Majak, Wielisław Papierz, Zygmunt Haj-dukiewicz i Stanisław Łukaszek)], a asystenci z Uniwersytetu w Leiden szkolili się w Zakładzie Anatomii Patologicznej naszej Uczelni.

55Kronikarz 2008/2009 R. 7 nr 13

Zespół pracowników Zakładu Anatomii Patologicznej, wśród nich ówczesny kierownik Katedry i Zakładu prof. Aleksander Pruszczyński i prof. Andrzej Kurnatowski oraz gość Zakładu z Leiden

Przez 25 lat nieprzerwanie był Profesor Andrzej Kurnatowski członkiem Senatu Akademii Medycznej w Łodzi. Pracował w różnych komisjach senackich.

Na podkreślenie zasługuje fakt opracowania przez Komisję Statutową, działającą pod kie-rownictwem Profesora, pierwszego Statutu Akademii Medycznej w Łodzi.

W latach 1985–1987 pełnił Profesor Kurnatowski funkcję Prorektora ds. Nauczania i pierw-szego zastępcy Rektora Akademii Medycznej w Łodzi.

Profesor Andrzej Kurnatowski działał aktywnie także poza Uczelnią. Przez 3 kadencje był członkiem Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz członkiem Rady Wyższego Szkol-nictwa Medycznego. Przez członków tych rad wybrany został przewodniczącym Komisji ds. Dydaktyki w Radzie Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego i wiceprzewodniczącym w Radzie Wyższego Szkolnictwa Medycznego.

W 1987 roku, na polecenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, Profesor Kurnatowski opracował redakcyjnie zmodernizowane plany i programy nauczania dla wszystkich kierunków studiów realizowanych w akademiach medycznych w Polsce.

W latach 1973–1975 Profesor był konsultantem wojewódzkim w dziedzinie patologii, później przez 17 lat krajowym specjalistą, a następnie przez kilka lat, konsultantem regionalnym ds. patologii.

Sprawował ważne funkcje w towarzystwie naukowym skupiającym patomorfologów. W Łódz-kim Oddziale Polskiego Towarzystwa Anatomopatologów, obecnie Towarzystwa Patologów Polskich, sprawował przez kilka kadencji funkcję przewodniczącego. Był także członkiem Za-rządu Głównego tego Towarzystwa. W uznaniu zasług dla rozwoju patomorfologii wyróżniony został przez Towarzystwo Patologów Polskich tytułem honorowego członka. Profesor działał też aktywnie w Europejskim Towarzystwie Patologów, w Łódzkim Towarzystwie Naukowym i Włocławskim Towarzystwie Naukowym, którego był współzałożycielem.

56 Kronikarz 2008/2009 R. 7 nr 13

Znaczną część czasu poświęcał i nadal poświęca Profesor Andrzej Kurnatowski pracy spo-łecznej. Rozpoczynał w 1946 roku jako członek Związku Harcerstwa Polskiego. Będąc studen-tem, sprawował odpowiedzialną funkcję zastępcy kierownika Referatu Zdrowia w Komendzie Wojewódzkiej ZHP. Do Jego zadań należało szkolenie sanitariuszek i sanitariuszy na potrzeby drużyn harcerskich oraz zaopatrzenie wszystkich obozów letnich i zimowisk z województwa łódzkiego w leki i niezbędny sprzęt.

Warto wspomnieć w tym miejscu, że w roku 1949, na zimowisku w Szklarskiej Porębie, jako student pełnił obowiązki lekarza i miał pod swą opieką 1200 uczestników obozu. W oddanej mu do dyspozycji willi, przy pomocy przydzielonych mu harcerzy, w ciągu 24 godzin urządził ambulatorium i izbę chorych z kilkoma łóżkami, która pod koniec turnusu liczyła już 20 łóżek i stanowiła mały oddział internistyczny. Latem następnego roku, na obozie szkolącym kadry dla ZHP, który odbywał się w Lidzbarku k. Działdowa, znowu jako p.o. lekarza był kierownikiem ambulatorium obsługującego kilka podobozów, liczących w sumie około 1000 uczestników. Współpracownikiem profesora Kurnatowskiego był, wówczas o rok młodszy studiami, Mirosław Mossakowski - późniejszy profesor i prezes Polskiej Akademii Nauk.

Przez 17 lat Profesor sprawował funkcję przewodniczącego Łódzkiego Komitetu Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia. W tym okresie z pieniędzy zebranych przez NFOZ województwo łódzkie wzbogaciło się o ponad 700 łóżek w szpitalach i domach pomocy społecznej i o 5 wiejskich ośrodków zdrowia. Zakupiono wiele aparatów diagnostycznych i 35 samochodów sanitarnych. Za swe zasługi na tym polu pracy społecznej Profesor został uhonorowany Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Był członkiem Rady Obywatelskiej i Rady Naukowej Pomnika-Szpitala Centrum Zdrowia Matki Polki i jednocześnie wiceprzewodniczącym Zespołu ds. Programu Medycznego. Był też inicjatorem wydzielenia łóżek szpitalnych dla potrzeb endokrynologii dziecięcej i ginekologii dziecięcej w tym szpitalu.

Za działalność naukową i dydaktyczną Profesor Andrzej Kurnatowski trzynastokrotnie otrzy-mywał nagrody Ministra Zdrowia. Wielokrotnie wyróżniany był nagrodami Rektora, jest też lau-reatem nagród towarzystw naukowych: Polskiego Towarzystwa Anatomopatologów i Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego.

Laureaci nagrody m. Łodzi

57Kronikarz 2008/2009 R. 7 nr 13

Za działalność zawodową i społeczną został odznaczony między innymi: wspomnianym już wcześniej Krzyżem Oficerskim oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotym Krzyżem Zasługi, a ponadto wyróżniony tytułami honorowymi i medalami, wśród których należy wymienić zwłaszcza Medal Komisji Edukacji Narodowej oraz medale Za Zasługi dla Akademii Medycznej w Łodzi i Wojskowej Akademii Medycznej. Wiem, że Profesor wielce sobie ceni od-znakę Zasłużony dla Łódzkiej Akademii Medycznej. Był jedną z pierwszych osób, które otrzymały to wyróżnienie (legitymacja z numerem 10).

Profesor Andrzej Kurnatowski jest laureatem prestiżowej Nagrody miasta Łodzi, którą „za całokształt działalności naukowej, dydaktycznej i społecznej” otrzymał w 1986 roku.

Prezentacja sylwetki Profesora Andrzeja Kurnatowskiego nie byłaby pełna, gdybym pominął Jego zainteresowanie fotografiką. W początkach swej pracy w Zakładzie Anatomii Patologicznej Profesor zorganizował pracownię fotograficzną, w której wykonywał mikrofotografie dla potrzeb dydaktycznych i naukowych.

Z tego okresu, z roku 1950, pochodzi karykatura narysowana przez prof. Leszka Woźniaka, na której przedstawił swego młodszego kolegę.

Karykatura prof. Andrzeja Kurnatowskiego wykonana przez prof. Leszka Woźniaka

58 Kronikarz 2008/2009 R. 7 nr 13

Profesor Kurnatowski wykonał kilka tysięcy zdjęć portretowych. Wiele z nich zostało opubliko-wanych, niektóre były pokazane podczas wystaw w Łodzi (między innymi w pałacu Poznańskie-go i w Okręgowej Izbie Lekarskiej), a ponadto w Głównej Bibliotece Lekarskiej w Warszawie, a także w Rzeszowie.

Wiele zdjęć portretowych wykorzystał Profesor Andrzej Kurnatowski w swoich trzech książ-kach poświęconych profesorom, docentom i doktorom habilitowanym z łódzkich wydziałów me-dycznych, którzy pracowali w naszej uczelni w latach 1945–2002. O książkach tych wspominają w swoich opiniach wszyscy recenzenci dorobku Profesora. Książki liczą łącznie ponad 1100 stron i zawierają przeszło 500 biogramów.

Profesor Leszek Woźniak w swej recenzji napisał na ten temat: „Książki [prof. Andrzeja Kurnatowskiego] wydane przez Uniwersytet Medyczny w Łodzi w latach 2002 i 2004 są dziełem naukowym, posiadającym nieprzemijającą wartość historyczną”.

Portret prof. zw. dr. hab. med. Andrzeja Kurnatowskiego