Makroekonomia IZajęcia 2

Jan Baran

Podstawowe pojęcia

• Rynek pracy – rodzaj rynku, na którym spotyka się podaż pracy (osoby oferujące swoją pracę) z popytem na pracę (pracodawcy poszukujący pracowników); specyficzną cechą rynku pracy jest to, że przedmiotem transakcji jest praca, która jest nierozerwalnie związana z cechami wykonującego ją człowieka (kapitał ludzki)

• Uwaga: Częstym błędem popełnianym przez nie-ekonomistów jest używanie sformułowania „podaż miejsc pracy”

Podstawowe pojęcia

• W całej populacji wyróżniamy trzy kategorie osób:

▫ Pracujący (E)

▫ Bezrobotni (U)

▫ Nieaktywni zawodowo (NA) – ani pracujący, ani bezrobotni

• Aktywni zawodowo = pracujący + bezrobotni

▫ A = E + U

• Na ogół analizujemy grupę wieku 15-64 (wiek produkcyjny) ,ale coraz częściej 15-74 ze względu na wydłużający się okres aktywności zawodowej

Kto jest pracującym?

• Według definicji ekonomicznej (ILO) używanej w badaniach za pracujących uznaje się osoby, które w tygodniu poprzedzającym badanie przynajmniej 1 godzinę wykonywały pracę przynoszącą zarobek, miała pracę ale jej nie wykonywała ze względu na urlop, chorobę itp., lub pomagała nieodpłatnie w rodzinnej działalności gospodarczej.

Kim jest bezrobotny?

• Wg definicji ekonomicznej (wykorzystywanej np. w BAEL) bezrobotny to osoba, która w okresie badanego tygodnia:▫ nie pracowała,▫ aktywnie poszukiwała pracy▫ i była gotowa podjąć pracę (chce i może podjąć pracę)

• Tylko spełnienie tych trzech warunków jednocześnie kwalifikuje osobę jako bezrobotną

• Zauważ, że:▫ nie wszystkie osoby pozostające bez pracy (jobless) to bezrobotne

(unemployed) ▫ liczba osób poszukujących pracy może być większa niż zasób bezrobotnych

Kto to jest bezrobotny?

• Drugą powszechnie wykorzystywaną definicją bezrobocia jest bezrobocie rejestrowane.

• Bezrobocie rejestrowane – obliczane na podstawie definicji przyjętej na użytek publicznych służb zatrudnienia.

• Wg tej definicji bezrobotnym jest osoba:

▫ niepracująca,

▫ zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy,

▫ w wieku 18 – 59/64 lata

Kto to jest bezrobotny?

• Według najnowszych odczytów stopa bezrobocia BAEL oraz stopa bezrobocia rejestrowanego różnią się o 2,2 pp.:

▫ Stopa bezrobocia rejestrowanego: 6,9 % (18m11)

▫ Stopa bezrobocia (BAEL): 4,7% (17q3)

• Wytłumacz skąd mogą się brać te różnice?

• Zastanów się, z których danych o bezrobociu należałoby korzystać?

Rodzaje bezrobocia

• Bezrobocie frykcyjne – wynikające z faktu, że zmiana miejsca pracy nie następuje natychmiast; aby znaleźć odpowiednią ofertę pracy należy poświęcić trochę czasu na szukanie, (people between jobs)

• Bezrobocie strukturalne – bezrobocie wynikające z niedopasowania struktury popytu i podaży na pracę (niedopasowanie pod względem kwalifikacji, umiejętności, lecz również niedopasowanie przestrzenne)

• Bezrobocie cykliczne – bezrobocie wynikające z wahań koniunktury gospodarczej

• Naturalna stopa bezrobocia = bezrobocie strukturalne + frykcyjne; utożsamiana z NAIRU (non-accelerating inflation rate of unemployment), oraz ze stopą bezrobocia przy zerowej luce popytowej

Podstawowe wskaźniki sytuacji na rynku pracy

• Współczynnik aktywności (participation rate) – odsetek aktywnych zawodowo w danej grupie wieku:

a = A / (A + NA)• Wskaźnik zatrudnienia (employment rate) – odsetek pracujących w całej

populacji w danej grupie wieku:e = E / (A + NA)

• Stopa bezrobocia (unemployment rate) – stosunek liczby bezrobotnych do aktywnych zawodowo

u = U / A• Zastanów się, czy prawdą jest, że jeżeli rośnie stopa bezrobocia rośnie musi to

implikować spadek wskaźnika zatrudnienia?• Mówimy zawsze wpółczynnik aktywności, wskaźnik zatrudnienia, stopa

bezrobocia

64,5

0

20

40

60

80

100

Gre

cja

Ch

orw

acj

a

Wło

chy

His

zpa

nia

Ru

mu

nia

Be

lgia

Bu

łga

ria

Cy

pr

Fra

ncj

a

Po

lsk

a

Sło

wa

cja

Po

rtu

ga

lia

Lu

kse

mb

urg

Ma

lta

Sło

we

nia

Irla

nd

ia

Wę

gry

UE

28

Ło

twa

Fin

lan

dia

Lit

wa

Au

stri

a

Cze

chy

Est

on

ia

Wie

lka

Bry

tan

ia

Nie

mcy

Ho

lan

dia

Da

nia

Szw

ecj

a

Ma

ced

on

ia

Tu

rcja

No

rweg

ia

Szw

ajc

ari

a

Isla

nd

ia

Wskaźnik zatrudnienia 15-64, %, 2016

Źródło: Eurostat.

Inne wskaźniki sytuacji na rynku pracy

• Ważną informację o sytuacji na rynku pracy stanowi informacja o wakatach na rynku pracy (nie obsadzonych miejscach pracy)

▫ Zastanów się, jak się zmienia liczba wakatów względem cyklu koniunkturalnego? Jest procykliczna czy antycykliczna?

▫ Dlaczego na rynku pracy może utrzymywać się jednocześnie duża liczba wakatów i wysokie bezrobocie?

• Zależność między liczbą bezrobotnych a liczbą wakatów (albo stopą bezrobocia a stopą wakatów) opisuje krzywa Beveridge’a.

▫ Zastanów się, jakie jest nachylenie krzywej Beveridge’a i dlaczego?

Krzywa Beveridge’a

Źródło: OECD 2014

Źródła danych• Główny Urząd Statystyczny

▫ stat.gov.pl/wskazniki-makroekonomiczne/

• Bank Danych Lokalnych GUS (tylko Polska, dane w rozbiciu na woj., powiaty i gminy)▫ stat.gov.pl/bdl/

• Eurostat▫ ec.europa.eu/eurostat

• OECD▫ stats.oecd.org/

• IMF▫ www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/index.aspx

• AMECO▫ ec.europa.eu/economy_finance/db_indicators/ameco/index_en.htm

• European Central Bank▫ sdw.ecb.europa.eu/

• WB World Development Idicators▫ databank.worldbank.org/data/views/variableSelection/selectvariables.aspx?source=world-development-

indicators

Zadanie

• Znajdź na stronie GUS informację o liczbie osób bezrobotnych w końcu 2016 roku

▫ http://stat.gov.pl/wskazniki-makroekonomiczne/

tutaj dane o bezrobociu rejestrowanym

tutaj dane o bezrobociu wg BAEL

Zadanie 1

• Korzystając z danych Banku Danych Lokalnych bdl.stat.gov.pl wygeneruj wykres stopy bezrobocia (na podstawie danych BAEL) dla Polski i woj. mazowieckiego; zapiszcie dane na pulpicie

• Podpowiedź: szukamy danych w katalogu rynek pracy a następnie aktywność ekonomiczna ludności (dane średnioroczne)

Zadanie 1

• Kiedy stopa bezrobocia osiągnęła maksimum, a kiedy minimum? Ile wynosiło?

• Zastanów się, co było przyczyną wzrostu stopy bezrobocia po 1998 roku i po 2008 roku?

0

5

10

15

20

25

199

5

199

6

199

7

199

8

199

9

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

20

16

POLSKA MAZOWIECKIE

Zadanie 2

• Korzystając z danych BDL wygenerujcie wykres stopy bezrobocia rejestrowanego dla Polski i woj. mazowieckiego i powiatu szydłowieckiego; zapiszcie dane na pulpicie

• Szukamy danych w katalogu rynek pracy a następnie bezrobocie rejestrowane

Zadanie 2

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

POLSKA MAZOWIECKIE Powiat szydłowiecki

Zadanie 3

• Porównajcie na wykresie stopę bezrobocia dla Polski i woj. mazowieckiego z obu źródeł (BAEL vs. bezrobocie rejestrowane)

Zadanie 3

• Która metoda liczenia bezrobocia powoduje zawyżenie stopy bezrobocia?

• Skąd się bierze różnica między stopą bezrobocia wg BAEL a stopą wyliczoną na podstawie informacji z rejestrów bezrobotnych?

• Która miara jest lepsza?

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

Polska rejestrowane Polska BAEL

MAZOWIECKIE rejestrowane MAZOWIECKIE BAEL

Zadanie 4

• Wykorzystując dane Eurostat porównaj współczynnik aktywności kobiet w Polsce, Szwecji, Niemczech, Hiszpanii w grupie wieku 25-49 lat, zapisz dane, zrób wykres

• Eurostat ▫ -> database▫ -> database by themes▫ -> population and social condition▫ -> labour market (labour)▫ -> employment and unemployment (Labour Force Survey)▫ -> LFS series - detailed annual surveys (trzeci wiersz)

Zadanie 4

70

72

74

76

78

80

82

84

86

88

90

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Germany Spain Poland Sweden

Zadanie 5

• Które branże zatrudniają najwięcej pracowników w UE28.

• Które z nich straciły względnie najwięcej pracowników od początku Wielkiej Recesji (2008q1)? Wykorzystaj dane Eurostat.

2008Q1 2016Q3struktura w

2008Q1

struktura w

2016Q3

zmiana w

strukturze zatr.

zmiana

procentowa

Total - all NACE activities 97 363 101 476 100,0% 100,0% - 4%

Agriculture, forestry and fishing 3 830 3 034 3,9% 3,0% -0,94 -21%

Mining and quarrying 122 84 0,1% 0,1% -0,04 -32%

Manufacturing 11 522 10 027 11,8% 9,9% -1,95 -13%

Electricity, gas, steam and air conditioning

supply324 380 0,3% 0,4% 0,04 17%

Water supply; sewerage, waste management

and remediation activities307 331 0,3% 0,3% 0,01 8%

Construction 1 654 1 467 1,7% 1,4% -0,25 -11%

Wholesale and retail trade; repair of motor

vehicles and motorcycles15 266 15 202 15,7% 15,0% -0,70 0%

Transportation and storage 2 507 2 588 2,6% 2,5% -0,03 3%

Accommodation and food service activities 5 013 6 013 5,1% 5,9% 0,78 20%

Information and communication 2 031 2 003 2,1% 2,0% -0,11 -1%

Financial and insurance activities 3 402 3 336 3,5% 3,3% -0,21 -2%

Real estate activities 836 886 0,9% 0,9% 0,01 6%

Professional, scientific and technical activities 4 857 5 742 5,0% 5,7% 0,67 18%

Administrative and support service activities 3 924 4 479 4,0% 4,4% 0,38 14%

Public administration and defence;

compulsory social security7 019 7 315 7,2% 7,2% 0,00 4%

Education 10 986 11 773 11,3% 11,6% 0,32 7%

Human health and social work activities 16 259 18 738 16,7% 18,5% 1,77 15%

Arts, entertainment and recreation 1 611 1 902 1,7% 1,9% 0,22 18%

Other service activities 3 388 3 502 3,5% 3,5% -0,03 3%

Activities of households as employers;

undifferentiated goods- and services-

producing activities of households for own

use

2 158 1 966 2,2% 1,9% -0,28 -9%

Activities of extraterritorial organisations and

bodies81 87 0,1% 0,1% 0,00 8%

Źródło: W. Kołodziejczyk

Przepływy na rynku pracy

Stopa bezrobocia w równowadze

• Bazując na koncepcji łańcuchów Markowa możemy wyliczyć stopę bezrobocia w równowadze przy zadanych (obserwowanych) prawdopodobieństwach przepływów na rynku pracy

• W równowadze liczba osób odpływających i napływających do bezrobocia muszą się równoważyć:

𝑠 × 𝐸𝑛𝑎𝑝ł𝑦𝑤 𝑑𝑜 𝑏𝑒𝑧𝑟𝑜𝑏𝑜𝑐𝑖𝑎

= 𝑓 × 𝑈𝑜𝑑𝑝ł𝑦𝑤 𝑧 𝑏𝑒𝑧𝑟𝑜𝑏𝑜𝑐𝑖𝑎

• Gdzie: s – prawdopodobieństwo utraty pracy i trafienia do bezrobocia, f – prawdopodobieństwo znalezienia pracy przez bezrobotnego, E – liczba osób pracujących, U – liczba osób bezrobotnych

• Uwaga, stopa bezrobocia w równowadze może różnić się od faktycznej stopy bezrobocia w gospodarce

Stopa bezrobocia w równowadze

• Przeformułowując warunek równowagi, otrzymujemy stopę bezrobocia w równowadze:

𝑓 × 𝑈 = 𝑠 × 𝐸𝑓 × 𝑈 = 𝑠 × 𝐴 − 𝑈𝑓 × 𝑈 + 𝑠 × 𝑈 = 𝑠 × 𝐴

𝑢∗ =𝑈

𝐴=

𝑠

𝑠+𝑓

• Wzrost stopy bezrobocia może być spowodowany wzrostem prawdopobieństwa utraty pracy (job separation rate) albo spadkiem prawdopobieństwa znalezienia (job finding rate)

Współczynnik przyjęć i współczynnik odejść

Źródło: Gradzewicz, Strzelecki

Zadanie 7

• Liczba ludności w kraju X wynosi 30 mln, z czego początkowo ▫ 18 mln osób ma pracę, ▫ 2 mln są bezrobotne, ▫ reszta (10 mln) to osoby bierne zawodowo.

• W ciągu roku obserwowano następujące zmiany na rynku pracy:▫ 4 mln osób zmieniło pracę,▫ 1 mln osób stracił pracę i zasilił grono osób bezrobotnych,▫ 0,8 mln spośród bezrobotnych zniechęciło się i zasiliło grono osób nieaktywnych zawodowo▫ 0,4 bezrobotnych znalazło zatrudnienie,▫ 0,6 mln osób spośród nieaktywnych powróciło na rynek pracy: 0,2 mln znalazło pracę, a 0,4 mln

zasiliło zasób bezrobotnych

Rozrysuj przepływy na rynku pracyOblicz współczynnik aktywności zawodowej w obu okresachOblicz wskaźnik zatrudnienia w obu okresachOblicz stopę bezrobocia w obu okresach

Zadanie 8

• Według danych na Łotwie liczba ludności powyżej 15 lat i więcej wynosiła 1 210 tys., spośród których 864 tys. pracowało a 93 tys. było osobami bezrobotnymi.

• Oblicz współczynnik aktywności zawodowej, wskaźnik zatrudnienia i stopę bezrobocia w tym kraju.

Zadanie 9

• Stopa bezrobocia w kraju X wynosi 12%, wielkość populacji w wieku produkcyjnym to 12,0 mln osób a liczba osób pracujących to 5,6 mln osób.

• Oblicz współczynnik aktywności, wskaźnik zatrudnienia i stopę bezrobocia.

Zadanie 10

• Przypuśćmy, że w Finlandii pracownicy tracą pracę z prawdopodobieństwem 2%. Prawdopodobieństwo, że osoba bezrobotna znajdzie pracę, wynosi 40%. Ile w wynosi stopa bezrobocia w równowadze?

• W 2008 roku fińską gospodarkę dotknął kryzys: przedsiębiorstwa zwiększyły zwolnienia oraz zmniejszyły nowe przyjęcia do pracy. W efekcie prawdopodobieństwo utraty pracy wzrosło do 5%, a prawdopodobieństwo znalezienia pracy przez osobę bezrobotną zmalało do 25%. O ile pkt. proc. zmieni się stopa bezrobocia w równowadze?

Literatura

• Begg, Dornbusch, Fischer - rozdział 27 (bezrobocie)

• Mankiw – rozdział 6 (bezrobocie)