Budżet Obywatelski

Dariusz Kraszewski

Klub Samorządowca

10 X 2012

Co to jest budżet obywatelski?

„proces, poprzez który obywatele

przedstawiają swoje żądania i priorytety

obywatelskie oraz wpływają na strukturę

wydatków budżetowych poprzez dyskusję

i negocjacje”

Bank Światowy

Podstawowe cechy budżetu obywatelskiego

- geograficznie określony obszar – może to być miejscowość, dzielnica, okolica, sąsiedztwo

- regularnie ustalane i odbywające się spotkania w każdym z wyznaczonych obszarów

- cykl działań, który bezpośrednio odpowiada cyklowi budżetowemu

- sieć organizacji i jednostek, które działają na rzecz zaangażowania mieszkańców, poprzez szkolenia, informowanie i mobilizację

Warunki aby budżet był obywatelski:

1. Dyskusja nad sprawami finansowymi i budżetowymi miasta

2. Organizacja na poziomie dzielnicy. Optymalnie powinien dotyczyć poziomu całego miasta

3. Proces ciągły (nie powinny to być pojedyncze zebrania lub referenda nad sprawami finansów miasta)

4. Realizacja w oparciu wiele mechanizmów partycypacyjnych

5. BP wymaga mechanizmu ewaluacji i oceny rezultatów procesu partycypacji

Warunki umożliwiające wdrażanie oraz

sukces budżetu obywatelskiego. 1. Warunki polityczne (polityczna wola,

decentralizacja)

2. Warunki społeczne (minimalny poziom kapitału społecznego)

3. Warunki ekonomiczne (zasoby finansowe)

4. Warunki organizacyjne (fachowa administracja, czynniki organizacyjne - struktura spotkań, informacja, wsparcie)

5. Warunki formalne (odpowiednie podstawy prawne umożliwiające a jeszcze lepiej - promujące obywatelskie uczestnictwo w budżecie)

Efekty implementacji budżetu obywatelskiego

1. Efekty polityczne. Implementacja tego mechanizmu przez władze miasta (gminy) powoduje ponad 10% wzrost prawdopodobieństwa ponownego wyboru dla burmistrza w następnych wyborach.

- legitymizacji władzy poprzez rozwój dialogu i poprawę komunikacji z mieszkańcami

- podnosi to poziom zaufania mieszkańców.

- promuje ideę dobrego rządzenia.

2. Efekty ekonomiczne. Zmiana alokacji środków budżetowych w kierunku inwestycji przyczyniających się do poprawy warunków życia w najbiedniejszych częściach miasta oraz biedniejszych grup społecznych. Praca własna mieszkańców.

3. Efekty społeczne. Społeczna zgoda,większe zrozumienie dla pracy urzędników i samorządowców, zwiększenia odpowiedzialności urzędników, wzrost spójność społecznej, poprawa przejrzystości działania władz.

4. Efekty edukacyjne. Uczenie się mieszkańców odpowiedzialności, samorządności, mechanizmów budżetowych itp.

Warunki dla budżetu obywatelskiego

w Polsce

- funkcjonowanie ustawy o funduszu sołeckim

- funkcjonowanie jednostek pomocniczych

- prawo samorządowe

Fundusz sołecki w Polsce

- wprowadzony ustawą o funduszu sołeckim w 2009.

- ok 50% gmin w Polsce wyodrębnia fundusz w oparciu o ustawę.

- w 2011 według informacji przekazanych przez Ministerstwo Finansów wydatki zrealizowane w ramach funduszu sołeckiego wyniosły 205 345 tys. zł.

- zadanie własne gminy: wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej.

Struktura wydatków w ramach funduszu sołeckiego w 2011r.

Dochody gmin a wyodrębnianie funduszu sołeckiego

Jednostki pomocnicze w Polsce

- jednostki pomocnicze takie jak osiedla, dzielnice, okręgi funkcjonują w większości polskich miast.

- otwartą kwestią jest jakość funkcjonowania jpg oraz ich obecny sens i efektywność.

- art. 5. 1. Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze.

- art. 18 Do właściwości Rady Gminy należy m. in ...ustalanie zakresu działania jednostek pomocniczych, zasad przekazywania im składników mienia do korzystania oraz zasad przekazywania środków budżetowych na realizację zadań przez te jednostki.

- art. 51. 3. Statut gminy określa uprawnienia jednostki pomocniczej do prowadzenia gospodarki finansowej w ramach budżetu gminy.

Wymiary budżetu obywatelskiego

1. Geograficzne – dzielnice, osiedla (sprawy lokalne, bezpośrednio dotyczące miejsca zamieszkania)

2. Problemowe - Tematyczne Fora Miejskie (sprawy ogólne, strategiczne kierunki rozwoju, główne priorytety)

Główne kwestie związane z budżetem obywatelskim

1. Procedury – umożliwiające,ograniczające proces

2. Ramy procesu. np. sposób podejmowania decyzji

3. Implementacja

Możliwy model budżetu obywatelskiego w Polsce

- wykorzystać doświadczenie funduszy sołeckichoparty się na jednostkach pomocniczych – wymiar terytorialny

- oparty na głównych wymiarach działania samorządu (edukacja, gospodarka przestrzenna, transport publiczny)

- radni jednostek pomocniczych jako obsługa i animatorzy procesu

- powstanie ciała koordynujące proces w skład których powinni wejść przedstawiciele UM, rad osiedli/dzielnic,organizacji społecznych

Budżet obywatelski w Europie. Przykłady

Hiszpania, ponad 20 miast (m.in. Sewilla, Cordoba,Albacete, Malaga)

Portugalia, ok 25 miast (m.in. Lisbona, Braga,)

Włochy, (m.in. Grottammare, Pieve Emanuelle Rom XI,Venedig)

Francja, (m.in. Paryż, Bobigny, Saint-Denis)

Niemcy, ponad 10 miast (m.in. Berlin Lichtenberg, Bonn, Hilden, Cottbus)

Wielka Brytania, kilkanaście miast (m.in. Salford, Bradford, Harrow)

Rozwój budżetu obywatelskiego w Europie

1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 20100

20

40

60

80

100

120

0 1 1 2 3 3 613

22

3240

55

100

Liczba miast z PB w Europie

Kolumna F

lata

liczb

a m

iast

Wielkość populacji w miastach z budżetem

obywatelskim

Budżet obywatelski w Sewilli

- 700 tys. mieszkańców

- model zbliżony do Porto Alegre

- w 2006 r. 9 tys. osób uczestniczyło w 21

zebraniach terytorialnych

- fora budżetu partycypacyjnego

- roczny cykl budżetowy

- mieszkańcy decydują o ok 2% całego budżetu

przeznaczonego na inwestycje

Budżet obywatelski w Berlinie Lichtenberg

- ok. 260 tys. mieszkańców

- jest to 1 z 12 dzielnic Berlina

- początek w 2001 roku

- w 2002 r. otrzymano 80 tys. euro na rozwój BO

- w 2007 budżet dzielnicy wynosił

511 mln euro, z czego o przeznaczeniu

30 mln euro decydowali mieszkańcy

Budżet obywatelski w Wielkiej Brytanii

- Salford -wizyta przedstawicieli Porto Alegre w roku 2000

- 2003 - początek BO w Salford

- Małe granty

- BO elementem oficjalnej polityki rządu

- W planach zwiększenie liczby miast do 100 a w przyszłości objęcie BO wszystkichmiast

Kryteria sukcesu budżetu obywatelskiego

- polityczna wola - zainteresowanie społeczności lokalnej- wspólnie podzielane zasady gry- zdolność mieszkańców do uczestnictwa wprocesie- przejrzystość procesu- priorytety inwestycyjne dla podstawowychusług

Podstawowe korzyści z budżetu obywatelskiego

- pozytywny wpływ na lokalna spójność,solidaryzm i poczucie wspólnoty

- możliwość wyrażenie opinii, poznanie opiniiinnych członków społeczności, spotkanie się idyskutowanie o potrzebach, aspiracjach irozwoju np. gminy jako całości

- zwiększenie odpowiedzialności iwspółdecydowania

- zwiększenie zaangażowania w lokalne życie publiczne

Podstawowe korzyści z budżetu obywatelskiego

- polepszenie współpracy pomiędzylokalnymi organizacjami, grupami –nieformalne sieci współpracy

- zarządzanie uwzględniające rzeczywistepotrzeby mieszkańców

- dostarczanie usług rzeczywiściepożądanych przez mieszkańców

Dodatkowe korzyści z wprowadzenia budżetu

obywatelskiego:

- wzrost poparcia lokalnego, poprzez poprawękomunikacji między władzami a mieszkańcami

- zwiększenie adekwatności lokalnego budżetu dopotrzeb lokalnej społeczności

- budowanie konsensusu lokalnego przy projektowaniu budżetu lokalnego

- promocja dobrego zarządzania,

Dodatkowe korzyści wprowadzenia budżetu obywatelskiego cd:

- włączania społeczności lokalnej w zarządzanie sprawami ich dotyczącymi

- umożliwia radnym wykazania się odpowiedzialnością za losy społeczności lokalnej, w szczególności realizację obietnic wyborczych

- możliwość np. organizowania specjalnych wydarzeń publicznych związanych z procesem konsultacji budżetu lokalnego, promujących władzę i jej otwartość na opinie mieszkańców.

- pozwala to budować zaufanie do decyzji podejmowanych przez lokalne władze

- zwiększa transparentność i tym samym pośrednio powoduje wzrost szacunku wobec osób sprawujących władze

- zwiększa świadomość obywatelską, poczucie współodpowiedzialności za jakość życia społeczności lokalnej.

Zagrożenia związane z wdrażaniem budżetu obywatelskiego

- opór ze strony mieszkańców

- niechęć ze strony władz

- brak realizacji woli mieszkańców

- wykorzystanie przez grupy interesu

- postrzegany jako narzucony od góry (szerokie partnerstwo jest ważne)

Wyzwania

- czasochłonność i pracochłonność we wdrażaniubrak natychmiastowych pozytywnych efektów

- angażowanie w proces szerokiego grona lokalnych aktorów

- edukacja mieszkańców i przedstawicieli administracji

- ograniczenie możliwości budżetowych gminyciągłość procesu

Dziękuję za uwagę i zapraszam do

dyskusji!

Dariusz Kraszewski dariusz.kraszewski@lgo.pl

Tel. 792 900 144