Prawidłowe żywienie zaspokaja potrzeby organizmu pod względem kalorycznym, jakościowym
description
Transcript of Prawidłowe żywienie zaspokaja potrzeby organizmu pod względem kalorycznym, jakościowym
Prawidłowe żywienie zaspokaja potrzeby
organizmu pod względem kalorycznym,
jakościowym
i ilościowym składników odżywczych
Równowaga energetyczna
Dobowy bilans energii wprowadzonej = energii zużytej
Dowóz energii
Czynniki kontrolujące
GenetyczneDieta
Psychicznesocjologiczne, kulturowe
Wydatkowanie energii
Ćwiczenia fizyczne
Przemiana materii
BILANS ENERGETYCZNY
Białka10- 15%
Tłuszcze 25- 30%
Węglowodany55- 60%
Prawidłowe żywienie
Fizjologia układu pokarmowego
Mężczyźni 1. mnożymy wagę x 24 godziny = podstawe zapotrzebowanie kaloryczne (BMR) 2. BMR x współczynnik aktywnosci = dzienne zapotrzebowanie kaloryczne
Kobiety 1. mnożymy wagę x 24 godziny = podstawe zapotrzebowanie kaloryczne (BMR) 2. BMR x 0,9 = poprawiony BMR dla kobiet 3. poprawiony BMR x wspołczynnik aktywności = dzienne zapotrzebowanie kaloryczne
Współczynnik aktywności: Bardzo aktywny = 1.4 - 1.5
(Codzienne intensywne cwiczenia + praca fizyczna przez większą cześć dnia)
Aktywny = 1.3 - 1.4 (Codzienne intensywne ćwiczenia + praca „na nogach”)
Średnio Aktywny = 1.1 - 1.2 (Ćwiczenia 3 razy/tydzien + praca siedząca)
Nisko Aktywny = 1 (brak ćwiczen + praca siedząca)
Składniki odżywcze:
budulcowe (białka, składniki mineralne, woda)
energetyczne (tłuszcze, węglowodany)
regulujące (witaminy, składniki mineralne)
Fizjologia układu pokarmowego
Witamina C (kwas askorbinowy)
Czynnik redukujący;
antyoksydant
niezbędny do aktywności enzymów (hydroksylaz)
synteza kolagenu, karnityny
prawidłowa struktura tk. podporowych (kości, chrząstek, tkanki łącznej)
synteza steroidów nadnerczowych, adrenaliny, kwasów żółciowych
redukcja żelaza do Fe2+ wchłanianie żelaza, aktywność reduktazy folianowej
Zapotrzebowanie dobowe – 60-100 mg
Witamina C (kwas askorbinowy)
Niedobór – szkorbut
Osłabienie, bóle reumatyczne
Kruchość naczyń krwionośnych
wybroczynki,
hiperkeratoza,
siniaki
wynaczynienia krwi (skóra, mięśnie, dziąsła, stawy, kości)
- „rózaniec szkorbutowy”
- zahamowanie wzrostu
Upośledzone wytwarzanie kolagenu, osteoidu, dentyny
KALORYMETRIA BEZPOSREDNIA KALORYMETRIA POŚREDNIA
Bomba kalorymetryczna Oksykalorymetr Całkowite utlenianie Całkowite utlenianie
Wzrost temperatury wody Zużycie tlenu ( x równoważnik energetyczny tlenu - 4,825 kcal)
WWWAAARRRTTTOOOŚŚŚĆĆĆ KKKAAALLLOOORRRYYYCCCZZZNNNAAA SSSKKKŁŁŁAAADDDNNNIIIKKKÓÓÓWWW PPPOOOKKKAAARRRMMMOOOWWWYYYCCCHHH
PPPOOOMMMIIIAAARRR PPPRRRZZZEEEMMMIIIAAANNNYYY MMMAAATTTEEERRRIIIIII
Wzrost temperatury wody Zużycie tlenu ( x równoważnik energetyczny tlenu - 4,825 kcal)
Ciepło uwalnianie z organizmu Reakcje utleniania
Kalorymetr
KALORYMETRIA BEZPOSREDNIA KALORYMETRIA POŚREDNIA
Bomba kalorymetryczna
1 kcal = 4,182 kJ
RÓWNOWAŻNIKI ENERGETYCZNE
FIZYCZNE(kcal)
BIOLOGICZNE(kcal)
BIAŁKA 5,3 4,0
WĘGLOWODANY 4,1 4,0
TŁUSZCZE 9,3 9,0
ETANOL 7,1 7,0
Kalorymetria bezpośrednia
Podstawowa przemiana materii /PPM/
Najmniejsze nasilenie przemian biochemicznych
dostarczających organizmowi tylko tyle energii, ile potrzeba do
zachowania go przy życiu w spoczynku – zachowania
podstawowych czynności życiowychU dorosłych wynosi ok. 1 kcal/kg m.c/godz
38-40 kcal/m2/godz
PPM zależy od:
wieku, płci, masy ciała, wzrostu, stopnia aktywności poszczególnych narządów, funkcjonowania hormonów (hh. tarczycy,katecholaminy), stanu układu nerwowego, odżywienia, temp. ciała
Fizjologia układu pokarmowego
Całkowita przemiana materii /CPM/
Poziom przemian, który występuje w codziennych warunkach bytowych
Czynniki wpływające na CPM:
PPM skład przyjmowanych pokarmów (10%PPM) Swoiście dynamiczne działanie pokarmu (SDA) – wydatkowanie energii koniecznej
do asymilacji składników pokarmowych w organizmie (na 100 dostarczonych kcal):
• białka – 30%
• tłuszcze – 6%
• węglowodany – 5% stopień aktywności fizycznej – współczynnik aktywności fizycznej
• mała – 1,4 – 1,5
•umiarkowana – 1,7
•duża – 2,0
klimat, środowisko,
Fizjologia układu pokarmowego
• Vitamin jest A magazynowana w wątrobie (500,000 IU – osoba dorosła)
(dobowe zapotrzebowanie – 1000 g, 1g retinolu = 3,33 IU, 1 IU = 0,3 g retinolu)
Niedobór witaminy A
• jest problemem społecznym w 118 krajach świata (Afryka, Azja)
• dotyczy głównie dzieci (100-140 mln) i kobiet ciężarnych
• jest główną przyczyną (podlegającej prewencji) ślepoty dotyczącej
250 - 500 tys. dzieci rocznie
• zwiększa ryzyko śmierci z powodu wtórnych infekcji
/połowa dotkniętych ślepotą dzieci umiera w przeciągu roku/
Niedobór zmiany oczne
niedowidzenie o zmierzchu (nyctalopia) suchość spojówek, rogówki (xerosis) xerophthalmia upośledzona funkcja gruczołów łzowych rozmiękanie rogówki (keratomalacia) ślepota
degeneracja nabłonków (keratynizacja) wtórne infekcje poronienia, wady płodu upośledzenie wzrostu
Hiperkeratoza
TOKSYCZNOŚĆ
-↑ 30 mg/dobę- 50 - 150 mg - dawka stosowana w dermatologii
suchość skóry, utrata włosów, splenohepatomegalia
osłabienie, bóle głowy, stawów, podokostnowe zgrubienia kk. długich
niedokrwistość
efekt teratogenny
efekt karcynogenny
Węglowodany
Główne pokarmowe źródło energii
55-60% dobowego zapotrzebowania energetycznego
10% - cukry proste
Glukoza – główne źródło energii(komórki nerwowe, erytrocyty, komórki rdzenia nerki)
Glikogen - ↓1 % zasobów energetycznych(wątroba - 75-100 g, mięśnie - 300-400 g)
Konieczne dla syntezy i utleniania tłuszczów
Składnik glikolipów, glikoprotein (błony podstawne, mukopolisacharydy, mielina, hormony, receptory)
Włókna pokarmowe /zalecane spożycie – 27-40 g/d/Nierozpuszczalny w wodzie (celuloza, lignina)
•↑ wydzielanie śliny, soków trawiennych•wiąże wodę, poprawia perystalkę jelit
Rozpuszczalny w wodzie (pektyny, gumy, śluzy roślinne) •wiąże wodę, toksyny, cholesterol
Dieta Kwaśniewskiego
Jeżeli zasoby węglowodanów w przyjmowanym pokarmie są niższe niż 50 g glukozy na dobę to ustrój nie może zapenić zupełnego utleniania tłuszczów (do CO2 i H2O z uwolnieniem energii = ketonemia i
ketonuria
Witamina B1 (pirofosforan tiaminy)
Dekarboksylacja oksydacyjna -ketokwasów (pirogronian, -ketoglutaran)
Transketolacja (szlak pentozofosforanowy)
- zapotrzebowanie dobowe – 1,4 – 2,0 mg
- termolabilna, wrażliwa na utlenianie
Niedobór -beriberi (syngaleski – nie mogę, nie mogę)
• osłabienie, senność• zaburzenia pamięci i koncentracji
postać „sucha”
polineuropatiapolineuropatia
symetryczna, obustronna
kończyny dolne
osłabienie siły mięśniowej,
bóle, zaburzenia czucia
encefalopatiaencefalopatia↑ pobudliwość,
osłabienie pamięci, depresja postać „mokra” objawy ze strony pp (zaparcia)
rozszerzenie naczyń
przeciążenie serca
niewydolność, powiększenie
obrzęki
postać „mieszana”
Tłuszcze
źródło witamin rozpuszczalnych w tłuszczach
źródło niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych:
- linolowego → kwasy n=6 /arachidonowy/
↓ stężenia cholesterolu całkowitego, frakcji LDL
- alfa-linolenowego→ kwasy n=3 /eikozapentaenowy
dokozaheksaenowy/
↓ stężenia TAG
Skoncentrowane źródło energii (25-30% dobowego zapotrzebowania energetycznego)
Izolacja termiczna, ochrona przed urazami
Uczucie sytości (!)
Tłuszcze
WNKT: omega 6 (kwas linolowy) i 3 (alfa-linolenowy)• Składniki błon komórkowych i mitochondrialnych
• Prekursory prostaglandyn i leukotrienów
• Kwas linolowy zwiększa estryfikację cholesterolu, a więc obniża zawartość wolnego cholesterolu w hepatocytach – wzrost liczby receptorów dla LDL
• Kwas eikozapentaenowy (EPA) hamuje powstawanie w trombocytach tromboksanu A2 (działanie przeciwzakrzepowe)
Źródła pokarmowe
Witamina B6 (fosforan pirydoksalu)
Niedobór przemiany aminokwasów
(transaminacja, dekarboksylacja) tryptofan → serotonina, niacyna
/test obciążenia tryptofanem (2 g/kg m.c.)→↑kw. ksanturenowego/
glikogenoliza
kwas linolowy → kwas arachidonowy
metabolizm GABA drgawki drgawki
synteza porfiryn niedokrwistosc- zapotrzebowanie dobowe: 2,2 -2,6 mg
- nadmiar (0,5-5,0 g/d) - obj. neurologiczne
- inaktywacja: izoniazyd, pochodne hydralazynowe (→hydrazon) etanol (aldehyd octowy → hydroliza fosforanu pirydoksalu)
utlenianie, promienie nadfioletowe, środowisko zasadowe
zródła: drozdze, pszenica, zyto, kukurydza, watroba
Niacyna (B3)koenzymy dehydrogenaz (NAD, NADP)
Niedobór – pellagra (choroba 4 D)
zapalenie skóry (dermatitis)
otepienie (dementia)
depresja
biegunka (diarrhea)
źródła:
- drożdże, chude mięso, wątroba, orzechy,
- pomidory, zielone warzywa
- flora bakteryjna jelit
- tryptofan (+ B1, B2, B6)
Zapotrzebowanie dobowe - 18 mg
Niedokrwistość megaloblastyczna jest objawem dominującym w niedoborze:A.kwasu foliowegoB.witaminy B12B. obu wyżej wymienionychD. żadnej z wyżej wymienionych
Podanie kwasu foliowego może spowodować ustąpienie objawów spowodowanych niedoboremA.kwasu foliowegoB.witaminy B12C. obu wyżej wymienionychD. żadnej z wyżej wymienionych
Niedobór witaminy B12 jest najczęściej obserwowanyA.u osób starszych z powodu niedostatecznej zawartości w diecieB.u osób starszych z powodu zaburzeń wchłanianiaC.u dzieci z powodu niedostatecznej zawartości w diecieD.u dzieci z powodu zaburzeń wchłaniania
Niedokrwistość megaloblastyczna jest objawem dominującym w niedoborze:A.kwasu foliowegoB.witaminy B12C. obu wyżej wymienionychD. żadnej z wyżej wymienionych
Podanie kwasu foliowego może spowodować ustąpienie objawów spowodowanych niedoboremA.kwasu foliowegoB.witaminy B12C. obu wyżej wymienionychD. żadnej z wyżej wymienionych
Niedobór witaminy B12 jest najczęściej obserwowanyA.u osób starszych z powodu niedostatecznej zawartości w diecieB.u osób starszych z powodu zaburzeń wchłanianiaC.u dzieci z powodu niedostatecznej zawartości w diecieD.u dzieci z powodu zaburzeń wchłaniania
WitaminaWitamina B B12 12 ((kkobalaminobalaminaa))
konwersja kwasu foliowego do aktywnej postaci (metylotetrahydrofolian → tetrahydrofolian
synteza DNA
replikacja genów
Homocysteina → metionina
L-metylomalonylCoA → sukcynyloCoA
Zapotrzebowanie dobowe: 2 µgZasoby w organizmie – 10 mg (wątroba)
Synteza choliny (fosfolipidy, mielina)
SyntezaDNA
Niedobór kwasu foliowego
i witaminy B12
BIAŁKA
dostarczają niezbędne aminokwasy
elementy strukturalne
enzymy, hormony, neuromodulatory, neurotransmitery
transportują tlen (hemoglobina)
regulują ciśnienie osmotyczne - albuminy
utrzymują równowagę kwasowo-zasadową – albuminy i hemoglobina
czynniki transportujące (albuminy, globuliny)
przeciwciała (globuliny)
prekursor (tryptofan) witaminy (niacyny)
składniki chromatyny (nukleoproteiny)
źródło energii (powinny pokrywać 10-15% dobowego zapotrzebowania energetycznego)
Dobowe zapotrzebowanie: 0,8 – 1 g/kg masy ciała
- czynniki determinujące:
wiek, ciąża, laktacja, profil hormonalny, stan układu nerwowego, choroby, wartość biologiczna białka
Białka cd.
• AA niezbędne: treonina, walina, leucyna, izoleucyna, fenyloalanina, ttryptofan, histydyna, mationina i lizyna
• Białko pełnowartościowe: zawiera wszystkie niezbędne AA w ilości zapewniającej równowagę przemiany azotowej
Równowaga przemiany azotowej
• RÓWNOWAGA PRZEMIANY AZOTOWEJ = ilość azotu wprowadzanego z pokarmem = ilości azotu wydalanego z moczem, kałem i potem
• Minimum białkowe = 1g białka mieszanego (zwierzęce i roślinne/1kg mc/dobę
Równowaga przemiany azotowej
• Dodatni bilans azotowy: dzieci, kobiety w ciąży, rekonwalescencja, trening sportowy
• Ujemny bilans azotowy:
niedobór białka przyjmowanego z pokarmem;
zwiększone straty białkowe np.białkomocz
hipermetabolizm np. nadczynność tarczycy
Witamina D
• Niedobór: hipokalcemia i zmniejszenie mineralizacji kości; dzieci – krzywica, dorośli – osteomalacja
• Hiperwitaminoza: hiperkalcemia-odkładanie złogów wapniowych w tkankach miękkich i naczyniach –kamica nerek
VVViiitttaaammmiiinnn EEE (((---tttoookkkooofffeeerrrooolll)))
Antyoksydant
ochrona wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, witaminy A
stabilizacja błon komórkowych,
integralność strukturalna i funkcjonalna erytrocytów, hepatocytów,
komórek mięśniowych, rozrodczych
Niedobór:
Anemia hemolityczna
Zaburzenia neurologiczne (ataksja móżdżkowa)
Źródła:
Oleje roślinne, kiełki pszenicy, mleko, jaja, mięso, zielone warzywa liściaste
Zapotrzebowanie dobowe: 10 mg
Toksyczność
- sporadycznie (> 800 do 3200 mg/d); zmęczenie, osłabienie, nudności, biegunka,
- antagonizm względem witaminy K
Najważniejsze składniki mineralne i ich dzienne zapotrzebowanie:
- Sód 600 mg
- Potas 3500 mg
- Wapń 800-1100 mg
- Magnez 280 – 350 mg
- Żelazo 11 – 17 mg
Fizjologia układu pokarmowego
Fizjologia układu pokarmowego
Produkty zbożowe (co najmniej 5 porcji dziennie)
1 kromka chleba (50g)1/2 dużej bułki lub 1 mała (50g)4 kromki pieczywa chrupkiego1/2 szklanki gotowanej kaszy lub ryżu (30g suchego produktu)30g mąki2/3 szklanki gotowanego makaronu (nitki) = 30g suchego produktu1/2 szklanki gotowanej owsianki (25g suchych płatków)1/3 szklanki musli (mieszanina płatków zbożowych, suszonych owoców, orzechów itp.
Zalecane żywienie - przykładowo
Fizjologia układu pokarmowego
Warzywa (4 porcje dziennie)
Skrobiowe 100g surowych ziemniaków (przed obraniem; 2 sztuki)
Zielone liście i rośliny krzyżowe (produkt surowy):
200g kapusty poszatkowanej100g brukselki po oczyszczeniu250g kalafiora po oczyszczeniu300g szpinaku po oczyszczeniu
Żółto-pomarańczowe (produkt surowy):
400g liści sałaty250g pomidorów200g marchwi po oczyszczeniu200g buraków po oczyszczeniu200g papryki po oczyszczeniu100g selera po oczyszczeniu100g łuskanego groszku100g łuskanego bobu
Zalecane żywienie - przykładowo
Owoce (3 porcje dziennie)
1 duży owoc: jabłko, pomarańcza, banangruszka, brzoskwinia (200g)3 mniejsze owoce: morele, śliwki, kiwi, itp. (200g)arbuz 800gmaliny, winogrona, agrest, wiśnie porzeczki (150g)
Mleko i produkty mleczne (2 porcje dziennie)
300ml (duży kubek) mleka (0,5%) lub kefiru40g sera żółtego200g jogurtu
Zalecane żywienie - przykładowo
Mięso i zamienniki białkowe (1 porcja dziennie)
100g chudej cielęciny, wołowiny, jagnięcia lub wieprzowiny (produkt surowy bez kości)2 jaja (tylko okazjonalnie)40g suchego grochu lub fasoli (2/3 szklanki po ugotowaniu)100g ryby (filety; produkt surowy)100g białego drobiu bez kości lub 150g z kością (produkt surowy)kiełbasa krakowska parzona 100gpolędwica wędzona 100g
Zalecane żywienie - przykładowo
Ciąża
BMI przed ciążą:
• <19,8 – 12,5-18 kg
• 19,8 – 25 – 12,5-16 kg
• 25,1-29,9 – 7-11,5 kg
• >30 - <7kg
Ciąża
• I trymestr zapotrzebowanie kaloryczne bez zmian
• II i III trymestr zapotrzebowanie wzrasta o 300-500 kcal/dobę (wiek, styl życia, aktywność fizyczna) – 2500-2700 kcal/dobę
Karmienie
• Zapotrzebowanie wzrasta powyżej 500 kcal/dobę
• 2700-3000 kcal/dobę
• Ciąża 400g ww i 30g błonnika
• Karmienie 500g ww i 40g błonnika
Śniadanie 200 kcal
Śniadanie II 150 kcal
Obiad 350 kcal
Podwieczorek 100 kcal
Kolacja 200 kcal
Przybliżona wartość kaloryczna poszczególnych posiłków
(1000kcal)
Nieregularne spożywanie posiłków Nie jedzenie śniadania Spożywanie głównego posiłku wieczorem Dieta źle zbilansowana pod względem
jakościowym i ilościowym
Najczęściej popełniane błędy żywieniowe
Codzienne jedzenie słodyczy Spożywanie zbyt małej ilości warzyw i płynów Brak kontroli nad jakością spożywanych posiłków Zaniżanie w samoocenie ilości spożywanych
pokarmów
Najczęściej popełniane błędy żywieniowe
Otyłość epidemia XXI wieku
Metody oceny otyłościBMI= waga (kg) / wzrost (m2)
Norma 18,5-24,9
Nadwaga 25-29,9
Otyłość >30
Metody oceny typu otyłości
Otyłość brzuszna:
>94 (102)cm dla mężczyzn
>80 (88)cm dla kobiet
Produkty zbożowe 260 kcalWarzywa 200 kcalOwoce 100 kcalMleczne 190 kcalNabiałowe 120 kcalMięsne 90 kcalTłuszcze 40 kcal
Ogółem 1000kcal/dobę
Ilość kcal dziennie w diecie redukującej (1000 kcal)
Ile kilogramów powinno się redukować i w jakim czasie ?
chudnąć jeść
1 kg 1000kcal tygodniowo dziennie
Spalenie 7000 kcal oznacza redukcję 1 kg masy ciała (tkanki tłuszczowej lub mięśniowej)
Dlaczego należy unikać tłuszczu w diecie?
• materiał wysokoenergetyczny• tłuszcz w mniejszym stopniu
powoduje wypełnienie żołądka
• opóźnione odczuwanie sytości po posiłku bogatotłuszczowym
• tłuszcz jest łatwiej magazynowany
Efekty prowadzenia diety
rezygnuje36%
nie redukujemasy ciała24%
redukujeredukujemasę ciałamasę ciała38%38%
„Widziałem nielicznych, którzy umarli z głodu, natomiast od jedzenia setki tysięcy”
Benjamin Franklin
Dziękuję za uwagę !
Które z poniższych witamin mają działanie antyoksydacyjne?
A. witaminy: B1, ANTIOXIDANTS:
_____ ascorbic acid (vitamin C) _____ niacin _____ riboflavin _____ thiamine _____ pyridoxal phosphate (Vitamin B6) _____ vitamin B12 _____ vitamin D _____ vitamin E
ANTIOXIDANTS:
_ X _ ascorbic acid (vitamin C) _____ niacin _____ riboflavin _____ thiamine _____ pyridoxal phosphate (Vitamin B6) _____ vitamin B12 _____ vitamin D _ X _ vitamin E
Check the vitamins that are precursors for oxidative coenzymes.
REDOX PRECURSORS:
_____ ascorbic acid _____ niacin _____ riboflavin _____ thiamine _____ pyridoxal phosphate _____ vitamin B12 _____ vitamin D _____ vitamin E
REDOX PRECURSORS:
_____ ascorbic acid _ X _ niacin _ X _ riboflavin _ X _ thiamine _____ pyridoxal phosphate (Vitamin B6) _____ vitamin B12 _____ vitamin D _____ vitamin E