Dr Piotr Gryszel

Podstawy wiedzy o turystyce

Literatura przedmiotu Alejziak W. (2000), Turystyka w obliczu wyzwań XXI wieku, Wyd. ALBIS, Kraków. Gaworecki W.W. (2007), Turystyka, PWE, Warszawa. Niezgoda A., Zmyślony P. (2003), Popyt turystyczny: uwarunkowania i perspektywy rozwoju, Wyd. AE, Poznań. Panasiuk A. (red.) (2006), Ekonomika turystyki, WN PWN, Warszawa. Wodejko S. (1997), Ekonomiczne zagadnienia turystyki, Wyd. WSH, Warszawa. Jedlińska M., Szubert-Zarzeczny U. (1992), Gospodarka turystyczna, Wyd. AE, rocław. Kurek W. (red.) (2007), Turystyka, WN PWN, Warszawa. Łazarek R. (2001), Ekonomika turystyki, Wyd. WSE, Warszawa. Etymologia pojęcia turystyki Słowo „turystyka" pochodzi od francuskiego wyrazu tour, przyjętego także przez język angielski, który oznacza wycieczkę lub podróż kończącą się powrotem do punktu wyjścia. Jest to jedna z cech zjawiska turystyki. Współczesna turystyka:

- jest elementem współczesnego stylu życia, - jest sposobem poznawania świata, przyrody, ludzi, kultury, - daje możliwość odpoczynku, relaksu, regeneracji sił, poprawy stanu zdrowia, - powoduje rozwój gospodarczy i społeczny regionów turystycznych.

Interdyscyplinarność problematyki turystyki

- Podejście geograficzne; - Podejście ekonomiczne; - Podejście społeczne; - Podejście socjologiczne; - Podejście rekreacyjno – zdrowotne.

Turystyka jako zjawisko psychologiczne Udział w ruchu turystycznym jest skutkiem realizacji potrzeb współczesnego człowieka, które kształtują motyw podjęcia podróży oraz jej cel wiążący się z jakąś wartością. Podmiotem podróżowania jest człowiek - jako jednostka myśląca, poznająca, czująca, twórcza i stale dokonująca nowych wyborów.

Turystyka jako zjawisko społeczne Turystyka jest zjawiskiem społecznym, ponieważ w czasie wyjazdu turystycznego człowiek zmienia środowisko społeczne, nawiązuje nowe kontakty z innymi uczestnikami podróży i ludnością miejscową. Powstają nowe więzi społeczne. Są one zależne od cech demograficzno - społecznych (wiek, płeć, wykształcenie, zawód, status materialny), jak również od cech osobowościowych osób wyjeżdżających i mieszkańców odwiedzanych terenów. Turystyka jako zjawisko kulturowe Turystyka jest zjawiskiem kulturowym - w bardzo różnych aspektach, ponieważ stanowi element kultury współczesnego życia. Poziom kultury społecznej determinuje zarówno cele wyjazdów, jak i sposób uczestnictwa. Turystyka jest nośnikiem i daje możliwość przekazu określonych wartości kulturowych, a w kontaktach z odwiedzanym środowiskiem jest spotkaniem kultur - często bardzo odmiennych. Przy wyjazdach zagranicznych może wpływać na przemiany kulturowe zarówno osób przyjeżdżających, jak i środowiska odwiedzanego. W czasie wyjazdów turystycznych wytwarza się - determinująca zachowania uczestników wyjazdów turystycznych - kultura turystyczna. Turystyka jako zjawisko przestrzenne Na terenach, gdzie rozwija się ruch turystyczny, dla jego potrzeb przekształcane jest środowisko przyrodnicze, powstaje infrastruktura komunikacyjna, noclegowa, żywieniowa, umożliwiająca korzystanie z walorów turystycznych - wszystko to powoduje zmianę krajobrazu. W efekcie dokonywanych przemian turystyka może być pozytywnym i cennym czynnikiem ładu przestrzennego, ale również może przyczynić się do degradacji środowiska przyrodniczego i kulturowego. Turystyka jako zjawisko ekonomiczne Ekonomiczna treść zjawiska turystyki przejawia się w gospodarczej działalności mającej na celu przygotowanie regionu recepcji ruchu turystycznego do przyjęcia turystów oraz w tworzeniu źródeł dochodów sfery obsługi. Turystyka powoduje powstanie nowych dziedzin usługowych i wytwarzanie nowych produktów, tak więc aktywizuje działalność gospodarczą. Wpływa też na kształtowanie wielkości i struktury popytu oraz społecznego modelu konsumpcji. Turystyka zmienia - w określonych przedziałach czasowych - wielkość i strukturę wydatków ludności, powoduje - w skali kraju i w skali międzynarodowej - transfer osób i transfer środków płatniczych, których realizacja następuje nie w miejscu ich zarobkowania, lecz w miejscu pobytu turystycznego. Dzięki procesom gospodarczym możliwe jest zaspokojenie potrzeb turystów, osiągnięcie satysfakcji z pobytu turystycznego. Definicje turystyki Pierwsza definicja W. Hunzikera Turystyka to zespół stosunków i zjawisk, które wynikają z podróży i pobytu osób przyjezdnych, jeśli nie występuje w związku z tym osiedlenie i podjęcie pracy zarobkowej.

Brak tu społecznych aspektów rozwoju turystyki! Definicja Aleksandra S. Kornaka Turystyka to zespół stosunków i zjawisk społeczno – gospodarczych, które wynikają z podróży i pobytu osób przyjezdnych, jeśli nie występuje w związku z tym osiedlenie i podjęcie pracy zarobkowej Cechy zjawiska turystyki

- podróż, przemieszczenie - integralnym elementem podróży jest przemieszczenie, które w konsekwencji prowadzi do pobytu poza stałym miejscem zamieszkania;

- pobyt w nowej miejscowości - nie dłuższy niż roczny. Warunkiem ograniczającym jest aby pobyt nie przekształcił się w stałe zamieszkanie;

- tymczasowość podróży i pobytu - podróż i pobyt mają zawsze charakter okresowy, co wyróżnia wyjazdy turys-tyczne od innych rodzajów podróży;

- element subiektywny - czyli człowiek i przyczyny powodujące jego podróż i pobyt w określonym miejscu;

- element obiektywny - korzystanie z infrastruktury turystycznej warunkuje w większości przypadków realizację celu wyjazdu turystycznego.

a) Turystyka jest związana z czasem wolnym oraz z dobrowolnym zachowaniem człowieka.

Przyrost czasu wolnego był istotnym warunkiem popularyzacji turystyki. b) Turystyka jest nierozerwalnie związana z podróżowaniem, a więc z rozwojem środków

transportu (w tym także dróg). c) Jedną z ważnych potrzeb człowieka jest potrzeba poznania. Turystyka w dużym stopniu może

pomóc w jej zaspokojeniu. d) Peregrynacje, wojaże, podróże to historyczne sformułowania zachowań, które dziś

nazwalibyśmy turystyką. Ruch turystyczny Zjawisko społeczne polegające na przestrzennym przemieszczaniu się ludzi na obszary i do miejscowości turystycznych. Obejmuje on podróżnych motywowanych różnymi celami natury społeczno – kulturowej i zawodowej, które zamierzają oni osiągnąć po czasowym i dobrowolnym opuszczeniu stałego miejsca zamieszkania w kraju lub za granicą. Różne definicje turystyki - wnioski

- Nie ogranicza się ruchu turystycznego jedynie do pobytów z noclegiem. Są to też odwiedziny jednodniowe,

- Nie ogranicza się ruchu turystycznego tylko do podróży w celach wypoczynkowych. Są to także podróże w celach: służbowych, naukowych, religijnych, towarzyskich,

sportowych – i innych pod warunkiem, że miejsce docelowe znajduje się poza miejscem zamieszkania lub pracy,

- Turystyka jest rodzajem podróży. Nie każda jednak podróż jest turystyką. Definicje te wyłączają podróże w celach dojazdu do pracy i podróże lokalne – np. do szkoły, zakupy itp.,

- Turystyka zajmuje znaczną część czasu wolnego i zajęć rekreacyjnych człowieka, ale nie jest ich synonimem, ponieważ większość czynności rekreacyjnych odbywa się w domu i wokół niego.

Turyzm Ogół zjawisk społeczno-kulturalnych, gospodarczych, przyrodniczych i organizacyjno-prawnych związanych z turystyką. (St. Leszczycki, 1937) Złożone zjawisko obejmujące społeczno-kulturowe, gospodarcze, prawno-polityczne, przyrodnicze i przestrzenne uwarunkowania oraz przebieg i następstwa turystyki. (A. Kowalczyk, 2000) Odwiedzający – turysta - wycieczkowicz Komisja Statystyki ONZ w Rzymie – 1963 r. Zgodnie z definicją rzymską przez pojęcie odwiedzający rozumie się każdą osobę, która przebywa w odwiedzanym kraju niezależnie od powodów odwiedzin, z wyjątkiem dotyczących zatrudnienia w tym kraju. Według tej definicji odwiedzających podzielono na dwie kategorie: turystów i wycieczkowiczów, czyli odwiedzających jednodniowych. Turyści to osoby, które w kraju czasowego pobytu spędziły przynajmniej 24 godziny w celach: wypoczynkowych, leczniczych, krajoznawczych, służbowych, sportowych, religijnych, rodzinnych, społecznych, politycznych itp.. Wycieczkowicze (odwiedzający) to osoby, które odwiedzając dany kraj, spędziły w nim mniej niż 24 godziny. Odwiedzający – cel statystyczny Jako odwiedzającego określa się każdą osobę podróżującą do miejsca znajdującego się poza jej codziennym otoczeniem na czas nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeśli podstawowym celem podróży nie jest podjęcie działalności zarobkowej wynagradzanej w odwiedzanej miejscowości. Klasyfikacja odwiedzających międzynarodowych (cudzoziemców)

Trzy kryteria odróżniające odwiedzających od innych podróżnych

1. Podróż powinna się odbywać do miejsca znajdującego się poza codziennym środowiskiem. Stąd eliminuje się podróże pomiędzy miejscem zamieszkania a miejscem pracy lub nauki;

2. Pobyt w odwiedzanej miejscowości nie powinien przekraczać 12 kolejnych miesięcy, powyżej tego czasu odwiedzający zyskałby status mieszkańca tej miejscowości (z punktu widzenia prawa lub statystyki);

3. Główny cel wizyty powinien być inny niż zarobkowanie w odwiedzanym miejscu. W ten sposób eliminowana jest migracja ludności związana z pracą.

Podział odwiedzających według UNWTO

Podróżni

Odwiedzający Inni podróżni

Turyści Odwiedzający jednodniowi - wycieczkowicze

A. Odwiedzający międzynarodowi, obejmują: turystów, tj. osoby, które zatrzymują się co najmniej na jedną noc, odwiedzających jednodniowych, tj. osoby nie korzystające z zakwaterowania w odwiedzanej miejscowości, B. odwiedzający krajowi, obejmujący: turystów, tj. odwiedzających, którzy zatrzymują się co najmniej na jedną noc, odwiedzających jednodniowych, którzy nie korzystają z zakwaterowania w odwiedzanej miejscowości. Sześć głównych celów wyjazdów turystycznych według UNWTO 1) wypoczynek, rekreacja, wakacje, 2) odwiedziny u krewnych i znajomych, 3) sprawy zawodowe, interesy, 4) cele zdrowotne, 5) cele religijne, 6) inne cele (w tym tranzyt). Turysta Przez pojęcie turysta można rozumieć również osobę wyjeżdżającą z miejsca stałego zamieszkania na pewien ograniczony czas, przy założeniu dobrowolności decyzji wyjazdu i swobody wyboru celu podróży, realizującą w czasie wyjazdu cele rekreacyjne, poznawcze, zdrowotne, rozrywkowe, reprezentującą popyt, którego pokrycie następuje funduszy pochodzących z innych miejsc. Funkcje turystyki Pytania:

1) Czy turystyka integruje, czy dzieli ? 2) Czy turystyka chroni przyrodę, czy ją niszczy ? 3) Czy turystyka przyczynia się do rozwoju regionów, czy prowadzi do ich degradacji ? 4) Czy turystyka właściwie kształtuje osobowość (zwłaszcza ludzi młodych), czy też

demoralizuje ? Ogólnie rozwój turystyki jest zjawiskiem zdecydowanie korzystnym. Pod warunkiem, że ma charakter zaplanowany, dobrze zorganizowany i kontrolowany. Pozytywne funkcje turystyki (eufunkcje)

Negatywne funkcje turystyki (dysfunkcje) Funkcja wypoczynkowa Turystyka zaspokaja potrzeby związane z odnową sił fizycznych i psychicznych – człowiek wypoczęty lepiej funkcjonuje w życiu. Dysfunkcje:

- gdy preferujemy wypoczynek bierny – ograniczenie rozwoju (brak elementów poznawczych)

- - z kolei przeładowanie programu powoduje zmęczenie Funkcja zdrowotna Ograniczenie negatywnych skutków rozwoju cywilizacji, oddalenia od natury (choroba cywilizacyjna), stresów - szczególnie istotne znaczenie mają wyjazdy do uzdrowisk. Dysfunkcje:

- „choroba pourlopowa” (gdy wyjazd jest źle zorganizowany: zły wybór miejscowości, środka transportu, zły hotel, wyżywienie, uciążliwi gospodarze lub sąsiedzi);

- brak przygotowania do aktywnego wypoczynku – zbytni wysiłek (brak przygotowania kondycyjnego - formy aktywne): nadmierne zmęczenie i szkodliwe skutki dla organizmu;

- wypadki: w górach, utonięcia, w podróży (na drodze, wypadki lotnicze); - słońce (dziura ozonowa) – nadmierne opalanie; - zakażenia chorobami (AIDS, choroby zakaźne).

Funkcja wychowawcza Kształtowanie osobowości poprzez: aktywność, wspólnotę przeżyć, odpowiedzialność, więzy koleżeństwa, kontakt z ludźmi, integrację (np. w grupie, zwłaszcza w rodzinie). Dysfunkcje:

- lekceważenie norm społecznych („wolność na wycieczce”) i zachowania patologiczne (alkohol, narkotyki)

- „szok kulturowy związany z turystyką”: lęk u turysty (bo nowe otoczenie, zwyczaje), zmiany w moralności i obyczajowości ludności miejscowej

Funkcja kształceniowa (poznawcza) Turystyka uczy (poszerza wiedzę) – „podróże kształcą” – rośnie doświadczenie człowieka, nauka. Dysfunkcje:

- poznanie powierzchowne –„przeładowany program”, pośpiech, „zaliczanie atrakcji” – bo „wycieczka jedzie dalej”;

- moda: zwiedza się to „co wypada zwiedzić i gdzie trzeba być”, a nie to na co się ma ochotę.

Funkcja miastotwórcza: Współzależność między turystyką a urbanizacją: - turystyka przyspiesza procesy urbanizacyjne, - urbanizacja wpływa na tempo i kierunki rozwoju turystyki. Dysfunkcje:

- gorsze warunki życia ludności miejscowej; - gorsze warunki wypoczynku turystów (miejscowości turystyczne przekształcają się i tracą

swoje walory turystyczne). Funkcja edukacji kulturowej: Współzależność między turystyką a kulturą:

- turystyka: promuje, wzbogaca, chroni wartości kulturowe; - kultura: inspiruje i promuje rozwój turystyki.

Dysfunkcje: - regionalna kultura staje się kulturą „na sprzedaż” (kultura sztuczna, skomercjalizowana); - wandalizm „łowców pamiątek”.

Funkcja ekonomiczna Turystyka ze swej natury jest formą konsumpcji (konsumpcja turystyczna) – są tu 4 etapy:

1) Przygotowanie 2) Podróż tam 3) Pobyt 4) Podróż powrotna

Etap I. Przygotowanie (skutki ekonomiczne w miejscu zamieszkania):

- zmiana konsumpcji (oszczędzanie na wakacje, dodatkowa praca); - zapotrzebowanie na sprzęt turystyczny; - odpływ pieniędzy do miejscowości turystycznych; - inwestycje związane z obsługą: biura podróży, punkty informacji turystycznej.

Etap II. Podróż (tam) i Etap IV. Podróż (z powrotem) - (skutki zarówno w miejscu zamieszkania, jak i w miejscach docelowych):

- inwestycje transportowe (budowa, zatrudnienie); - zatrudnienie w bezpośredniej obsłudze podróżnych; - wpływy z usług transportowych przewoźników.

Etap III. Pobyt(skutki ekonomiczne w miejscu docelowym):

- aktywizacja zawodowa ludności miejscowej; - wzrost produkcji na potrzeby turystów; - wpływy z podatków od świadczonych usług;

- rozwój inwestycji i wzrost zatrudnienia związany z rozwojem i funkcjonowaniem bazy turystycznej.

Dysfunkcje:

- wzrost inflacji i wyższe ceny w obszarach recepcyjnych, co pośrednio obniża standard życia miejscowej ludności;

- wzrost cen ziemi i spekulacja gruntami; - niekorzystne zjawisko gospodarcze „monokultura turystyczna”; - znaczny odpływ zysków z turystyki (import towarów i urządzeń związanych z obsługą

turystyki); Funkcja etniczna:

1) „poszukiwanie korzeni”; 2) związki z krajem (lub regionem): emocjonalne i ekonomiczne (inwestycje).

Dysfunkcje:

- obawy ze strony mieszkańców niektórych części Polski (dotyczy np. turystyki z Niemiec);

- emocje związane z konfliktami narodowościowymi (np. turystyka z Izraela do Polski). Funkcja kształtowania świadomości ekologicznej:

1) Turystyka przyczynia się do rozwoju całego ruchu związanego z ochroną środowiska – „parki narodowe i rezerwaty przyrody ochrona + udostępnienie dla turystów”;

2) Coraz szersza edukacja ekologiczna – np. szkolenia dla pracowników w branży turystycznej.

Dysfunkcje:

- zmniejszanie się powierzchni terenów naturalnych w wyniku rozwoju turystyki (turystyka jako „pożeracz krajobrazu”);

- degradacja środowiska przyrodniczego (brak oczyszczalni ścieków, wycinka lasów, zanieczyszczenie powietrza przez samochody, śmieci).

Funkcja polityczna

- „Polityka państwa – przepisy paszportowe, wizowe, celne, dewizowe; - Turystyka międzynarodowa i jej pozytywny wkład do polityki pokojowej na świecie .

Deklaracja Haska: „turystyka jest pozytywnym czynnikiem promocji wzajemnego zrozumienia i pokoju na świecie”. Dysfunkcje:

- turystyka jako narzędzie ideologiczne (treści ideologiczne w programach turystycznych); - restrykcje paszportowe.

Determinanty rozwoju współczesnej turystyki

1) Walory turystyczne; 2) Rozwój środków transportu i infrastruktury turystycznej; 3) Wzrastający udział czasu wolnego w puli czasu każdego człowieka; 4) Powstanie zorganizowanych, profesjonalnych form obsługi ruchu turystycznego; 5) Polityka państw; 6) Korzyści ekonomiczne generowane przez turystykę; 7) Postępujący wzrost liczby ludności miejskiej; 8) Ułatwienia w dostępie do informacji; 9) Globalizacja i ułatwienia w obrocie pieniężnym.

Indywidualne determinanty wyjazdów turystycznych Czynniki ekonomiczne: a) Dochody indywidualne; b) Dochody w skali kraju; c) Poziom cen produktów i usług turystycznych; Czynniki demograficzne: a) Wiek turystów; b) Aktywność i pozycja zawodowa członków gospodarstwa domowego; c) Poziom wykształcenia Czynniki geograficzne: a) Miejsce zamieszkania; b) Wielkość ośrodka, z którego pochodzi potencjalny turysta; c) Odległość: miejsce zamieszkania – region turystyczny; Czynniki prawno - polityczne: a) Regulacje ruchu turystycznego (np.. wizy, granice); b) Ochrona konsumenta, zapewnienie konkurencji rynkowej; c) Ochrona środowiska; d) Regulacje prawne. Profil społeczny konsumenta: a) Rodzina; b) Grupy odniesienia i liderzy opinii; c) Status i pełnione funkcje społeczne; d) Klasy i warstwy społeczne; e) Kultura i subkultura; f) Wzorce wydatkowania. Profil psychologiczny konsumenta: a) Osobowość, procesy poznawcze i aktywizujące.

Gospodarcze znaczenie turystyki Gospodarka turystyczna: Gospodarka turystyczna to kompleks różnorodnych funkcji gospodarczych i społecznych bezpośrednio lub pośrednio rozwijanych w celu zaspokojenia wzrastającego zapotrzebowania człowieka na dobra i usługi turystyczne. (W. Gaworecki) Zespół różnorodnych funkcji bezpośrednio lub pośrednio rozwijanych w celu zaspokojenia potrzeb ludności związanych i wynikających z chęci jej udziału w określonych formach i rodzajach turystyki i wypoczynku. (A.S. Kornak, A. Rapacz). Ujęcie systemowe: wyodrębniony z całości gospodarki zespół działań, mających na celu zaspokojenie potrzeb turystów, podejmowanych przez powołane do tego instytucje i organizacje. (A. Nowakowska) Termin gospodarka turystyczna (Travel and Tourism Economy) wprowadzony przez Światową Radę Turystyki i Podróży (WTTC) oznacza popyt turystyczny obejmujący nie tylko dobra i usługi służące bezpośrednio konsumpcji turystycznej, ale także takie rodzaje aktywności gospodarczej, które są ściśle, bądź częściowo uzależnione od ruchu podróżnych i których rozwój nie byłby możliwy (lub byłby znacznie ograniczony), gdyby nie turystyka.

Gospodarka turystyczna podział

Gospodarkaturystyczna

Bezpośrednia Pośrednia

Typowa Uzupełniająca

m.in. hotelarstwo, gastronomia, transport

m.in. produkcja map, pamiątek, ubezpieczenia turystyczne

m.in. produkcja art. sportowych, odzieżowych, fotograficznych, telekomunikacja, poczta

Ze względu na złożoność i niejednorodność zjawisk turystycznych Światowa Organizacja Turystyki (UNWTO) zaleca, aby w zakres gospodarki turystycznej włączać 10 spośród 17 standardowo wyróżnianych w gospodarce sektorów. Jest to Międzynarodowa Klasyfikacja Turystyczna (SICTA – Standard International Classification of Tourism Activities):

1) Budownictwo, 2) Handel hurtowy i detaliczny, 3) Hotele i restauracje, 4) Transport, gospodarka magazynowa i łączność, 5) Pośrednictwo finansowe, 6) Organizacje i instytucje międzynarodowe, 7) Obsługa nieruchomości, wynajem i inna działalność, związaną z prowadzeniem

interesów, 8) Administracja publiczna, 9) Edukacja, 10) Pozostała działalność usługowa: komunalna, socjalna i indywidualna.

Gospodarka turystyczna EKD, PKD, PKWiU SEKCJA H Hotele i restauracje wynajem pomieszczeń krótkotrwałego zamieszkania, prowadzony bez lub łącznie z wyżywieniem oraz działalność gastronomiczna

1. Hotele, 2. Pozostałe obiekty noclegowe turystyki (w tym schroniska turystyczne, pola kempingowe), 3. Restauracje i inne placówki gastronomiczne, 4. Bary, 5. Działalność stołówek i catering.

SEKCJA I Transport, gospodarka magazynowa i łączność działalność związaną z przewozem osób środkami transportu lądowego, wodnego i powietrznego, obsługę pasażerów i bagażu, organizowanie i obsługa ruchu turystycznego

1. Transport kolejowy 2. Transport lądowy pozostały (w tym transport pasażerski) 3. Transport wodny 4. Transport lotniczy 5. Działalność wspomagająca transport

Działalność związana z turystyką i w tej grupie wyodrębniono podklasy:

1. Działalność biur podróży (organizacja imprez turystycznych), 2. Działalność agencji podróży (usługi pośrednictwa sprzedaży), 3. Działalność biur turystycznych (usługi informacji turystycznej, doradztwa turystycznego,

rezerwacji miejsc noclegowych, rezerwacji i sprzedaży biletów i miejscowych wycieczek),

4. Pozostała działalność turystyczna (usługi świadczone przez pilotów wycieczek, usługi przewodników turystycznych).

Gospodarka turystyczna a inne działy gospodarki:

1. Rolnictwo – agroturystyka, 2. Handel – spożywczy, sprzedaż artykułów trwałych w tym upominków i pamiątek dla

turystów, 3. Budownictwo – tworzenie infrastruktury turystycznej, 4. Pośrednictwo finansowe – usługi bankowe, ubezpieczenia, 5. Nauka – badania naukowe, 6. Administracja publiczna – jednostki nadzorujące funkcjonowanie sektora turystycznego,

wydawanie dokumentów podróży (paszporty, wizy), 7. Edukacja – szkolnictwo turystyczne, 8. Ochrona zdrowia – turystyka uzdrowiskowa, 9. Działalność komunalna – gospodarka odpadami, 10. Działalność społeczna – kultura, rekreacja i sport.

Przemysł turystyczny Węższym terminem wprowadzonym przez WTTC jest przemysł turystyczny (Travel and Tourism Industry) obejmujący tylko produkcję dóbr i usług stricte turystycznych: związanych z zakwaterowaniem, wyżywieniem, usługami rekreacyjnymi, transportem itp. Przez przemysł turystyczny rozumiemy najczęściej produkcję dóbr i usług stricte turystycznych, takich jak zakwaterowanie, wyżywienie, usługi rekreacyjne i transport turystów.W pewnym uproszczeniu można przyjąć, że pojęcie przemysłu turystycznego jest równoważne z częściej stosowanym pojęciem sektora turystyki. W roku 2007, według szacunków WTTC, łączny popyt turystyczny na świecie wyniósł około 7 bln USD. Sam przemysł związany z turystyką i podróżami przyczynił się do wytworzenia 3,6% PKB - (1851 mld USD), zatrudniając 76 mln osób (2,7% ogółu miejsc pracy). Szacuje się, że do 2017 r. popyt wzrośnie do ok. 13,2 bln USD, a zatrudnienie do 86,6 mln osób (2,8%). Wpływ szeroko rozumianej gospodarki turystycznej jest znacznie większy.W 2007 r. jej udział w PKB wyniósł 12,2%, a liczba zatrudnionych stanowiła 231,2 mln osób (8,3% ogółu miejsc pracy). Dynamika tego zjawiska będzie rosnąca, gdyż obserwuje się progres w peregrynacjach turystycznych. Eksperci UNWTO szacują, że liczba podróży na świecie w 2020 r. wyniesie 1561 mln.

W krajach Unii Europejskiej gospodarka turystyczna w 2006 r. wytworzyła 11,5% PKB i dawała zatrudnienie ponad 24 mln osób (12,1% ogółu zatrudnionych). Co ósme miejsce pracy istniało dzięki turystyce. Szacuje się, że w ciągu kolejnych dziesięciu lat popyt turystyczny w krajach unijnych powinien rosnąć o ponad 4% rocznie. Udział gospodarki turystycznej w PKB zwiększy się w 2015 r. do 12,6%. Wzrośnie także zatrudnienie, które w 2015 r. powinno osiągnąć poziom blisko 29 mln osób, co stanowić będzie 13,7% ogółu zatrudnionych.Europa pozostanie najczęściej odwiedzanym regionem świata – w 2020 r. przewiduje się 717 mln podróży i 46% udział w światowym rynku. Polska osiąga również wysokie wskaźniki rozwoju sektora turystycznego.WTTC szacuje, że w 2005 r. przemysł turystyczny w Polsce wytworzył 1,63% PKB (w 2007 r. już 1,9%) oraz 1,6% zatrudnienia ogółem (w 2007 r. – 1,9%), podczas gdy cała gospodarka turystyczna dała 7,63% PKB oraz 7,1% zatrudnienia ogółem. Rynek turystyczny Rynek to wg S. Mynarskiego „ogół stosunków wymiennych (towarowo – pieniężnych) między sprzedającymi, którzy oferują do sprzedaży towary i usługi po określonej cenie (czyli zgłaszającymi podaż), a kupującymi, którzy wyrażają chęć zakupu tych towarów i usług popartą odpowiednimi środkami płatniczymi (czyli zgłaszającymi popyt)”. Elementy rynku:

- podmioty rynkowe, którymi są sprzedający i kupujący, - przedmioty rynkowe, którymi są dobra i usługi oraz środki płatnicze, - stosunki rynkowe występujące pomiędzy podmiotami rynku.

W ujęciu podmiotowym rynek turystyczny to określony zbiór nabywców usług turystycznych i wytwórców turystycznych dokonujących transakcji rynkowych, których przedmiotem są usługi turystyczne. W ujęciu przedmiotowym rynek turystyczny to proces, w którym usługobiorcy (nabywcy usług turystycznych) i usługodawcy (wytwórcy usług turystycznych) określają, co chcą kupić i sprzedać, i na jakich warunkach.

Popyt turystyczny W ekonomii przez popyt rozumie się taką ilość dobra, jaką nabywcy gotowi są kupić w określonym czasie przy danym poziomie cen. Według definicji W. Hunzikera i K. Krapfa, popyt turystyczny jest „sumą dóbr turystycznych, usług i towarów, które turyści skłonni są nabyć przy określonym poziomie cen”. C. Kaspar określa popyt turystyczny jako „gotowość turysty do nabycia określonych ilości dóbr turystycznych za określoną sumę pieniędzy”. Cechy popytu turystycznego

- Substytucyjność (zewnętrzna i wewnętrzna); - Komplementarność (łączny charakter); - Restytucja (odnawialność) – ponowny zakup tego samego produktu lub produktu o

wyższej jakości; - Mobilność – podążanie za podażą; - Sezonowość; - Konieczność pojawienia się funduszu swobodnej decyzji; - Elastyczność dochodowa;

- Elastyczność cenowa.

Zmiany w zakresie popytu turystycznego

HARD TOURISM głównie podróże grupowe, model jednego głównego

wyjazdu w okresie urlopowym,

wygoda i bierność, efekt demonstracji,

zakupy, pamiątki masowe, nieznajomość kraju,

języka, kultury, komfort

SOFT TOURISM przewaga podróży

indywidualnych, dwa lub więcej krótkich

wyjazdów w roku, wysiłek i aktywność, szacunek i partnerstwo

w kontaktach z gospodarzami pamiątki osobiste, nauka języka (zwrotów),

przewodniki “pogoń za naturą”

Bardziejdoświadczony

O innym systemiewartości

O innym stylużycia

O innych cechachdemograficznych

Bardziejelastyczny

Bardziejniezależny

NOWY TURYSTA

-Bardziej doświadczony w podróżach,

-Nie odkrywa świata na nowo,

-Ma większe możliwości,

-Lepiej wykształcony,

-Szybko uczy się,

-Posiada specyficzne potrzeby

-Wymaga więcej zabawy i przygody

-Wyznaje zasadę nie mieć, ale być,

-Wrażliwy na środowisko,

-Przewiduje skutki swego zachowania,

-Szuka naturalności i realności

-Akceptuje różnice,

-Szanuje lokalne zwyczaje, religię,

-Gotowy nawiązać nowe znajomości,

-Może ograniczyć swe potrzeby

-Zamożniejszy,

-Ma więcej wolnego czasu,

-Prowadzi zdrowy tryb życia,

-Aktywny,

-Więcej krótkich urlopów,

-Elastyczny czas pracy,

-Podróże - sposób na życie,

-Wyjazd – okazja do nauki

-Pochodzi z niżu demograficznego,

-Członek starzejącej się społeczności,

-Rodzinę zakłada później,

-Model rodziny 2+1

-Często osoba samotna lub bezdzietna,

-Często kobieta pracująca

-Bardziej spontaniczny,

-Konsument hybryda,

-Nieprzewidywalny do końca,

-Często nie planuje wakacji,

-Ma różne potrzeby w krótkim czasie

-Pragnie „być kimś” podczas urlopu,

-Podejmuje ryzyko,

-Pragnie być zauważonym w tłumie

Zmiany w zakresie popytu turystycznego

Podaż turystyczna Wolumen dóbr i usług turystycznych oferowanych na sprzedaż przy danej cenie i w danym okresie. Ilość dóbr i usług turystycznych, którą przy określonej cenie wewnętrznej (turystyka krajowa) lub kursie wymiany waluty danego kraju (turystyka zagraniczna) producenci są skłonni odstąpić nabywcom krajowym lub zagranicznym. Ilość produktu turystycznego oferowanego na sprzedaż przy danej cenie i w danym okresie. Cechy podaży turystycznej:

1. Charakter paraturystyczny części elementów podaży; 2. Uzależnienie od sytuacji gospodarczej państwa – podaż tworzy także infrastruktura

ogólna; 3. Charakter łączny - komponenty produktu turystycznego są komplementarne; 4. Kapitałochłonne inwestycje; 5. Duży udział kosztów stałych i stosunkowo niskie koszty zmienne; 6. Sztywna w układzie przestrzennym – tam gdzie walory; 7. Miejsca występowania podaży turystycznej mają na ogół niskie walory z punktu widzenia

produkcji materialnej; 8. Uzależniona od chłonności miejsc występowania walorów turystycznych; 9. Sezonowe wykorzystanie podaży; 10. Importochłonność; 11. Uzależniona od działalności praktycznie wszystkich sektorów gospodarki; 12. Cenowo nieelastyczna co wynika z jej sezonowości, układu kosztów stałych; 13. W długim okresie podaż może się zmieniać, co związane jest z działalnością inwestycyjną

– ryzyko jest tu większe niż w innych działach gospodarki.

Podaż turystyczna

Elemanty przyrodniczeAtrakcje turystyczne

KulturaInfrastruktura ogólna

Podaż pierwotna

HotelarstwoGastronomia

Urządzenia wypoczynkoweOrganizacja podróży

Podaż wtórna

Podaż turystyczna

TURYSTASzukający 3S, nowobogacki

niedoświadczony, dorobkiewiczkonsument masowy

TECHNOLOGIAOgraniczone systemy rezerwacji,samoloty odrzutowe, smochody,

komputery, telefony, faksy

ZARZĄDZANIEunifikacja hoteli, marketing masowy

promocja podróży lotniczych, karty kredytowe

PRODUKTPrzestarzałe konstrukcje hotelowe, loty czarterowe,

pakiety turystyczne, kompanie lotnicze, międzynarodowe konsorcja hotelowe

"STARA TURYSTYKA"masowa, sztywna, standardowa

WARUNKI ZEWNĘTRZNEPowojenny pokój i koniunktura gospodarcza, płatne urlopy, tanie paliwo, regulacja transportu

lotniczego, rządowa promocja turystyki, duże znaczenie sieci hotelowych w rozwoju gospodarczym państw.

„Stara turystyka”

TURYSTABardziej doświadczony, elastyczny, niezależny,o innym systemie wartości i innym stylu życia

o innych cechach demograficznych.

TECHNOLOGIASystemy informacji technologicznej,

szybkie przenikanie technologii i informacji,technologie przemawaijące do każdego.

ZARZĄDZANIEZarządzanie efektywne, masowe przyzwyczajenia,

segmentacja rynku, markwting indywidualny,innowacje cenowe.

PRODUKTZintegrowany diagonalnie, elastyczny,

nowoczesny (innowacje),przeznaczony do szybkiej konsumpcji.

"NOWA TURYSTYKA"elastyczna, ekologiczna,

zintegrowana, różnorodna

WARUNKI ZEWNĘTRZNEDeregulacja linii lotniczych (czartery), presja środowiska naturalnego, ochrona konsumentów,

aktywizacja krajów recepcyjnych, urlop o dowolnej porze roku, rozczarowanie w krajach recepcyjnych bilansem korzyści i kosztów związanych z turystyką masową, zagrożenia terroryzmem.

„Nowa turystyka”