„Prawda kontra precyzja w ekonomii” T. Mayer

Dwa typy głównego nurtu w ekonomii

Prawda kontra precyzja Wszyscy zgadzają się z opinią, że ważne i

znaczące problemy powinno rozwiązywać się w sposób jak najbardziej precyzyjny i rygorystyczny

Często jednak przy wyjaśnianiu pewnych problemów, zdarza się, że musimy dokonać wyboru pomiędzy prawdą (i trafnością) z jednej strony, a precyzją z drugiej

Pytanie:

Dlaczego tak się dzieje?

Prawda kontra precyzja

• Precyzja i trafność nie są tym samym

Przykład: „Na przylądku Dorszowym, gdzie życie przebiega bez

pośpiechu i w sposób nieuregulowany, możecie w czerwcu zapytać rzemieślnika, kiedy przyjedzie naprawić wasz płot. Jeżeli odpowie „kiedyś na jesieni”, jest to trafne, lecz nie precyzyjne. Jeżeli odpowie „o godzinie 10 przed południem 2 października”, jest to precyzyjne, ale nie trafne – na pewno bowiem 2 października ryba będzie brała, a on będzie poza domem, w swojej łodzi”.

Andrew Kamarck

Dwa typy głównego nurtu w ekonomii

• Dziedziny, często zwane „naukami” dzielą swój przedmiot na dwa sposoby:

1) poziomo – według obszarów badawczych

(np. biologia i geologia)

2) pionowo – według stopnia abstrakcji

(np. fizyka i inżynieria, albo fizjologia i medycyna)

W ten sposób możliwe jest stosowanie różnych kryteriów na poszczególnych stopniach

Dwa typy głównego nurtu w ekonomii

• Ekonomię (tak jak wszystkie nauki społeczne) dzielimy poziomo:

Obejmuje ona:1) matematyczny formalizm

2) pracę empiryczno – naukową

3) zastosowanie do poszczególnych problemów praktycznych

Podział ten sprawia, że jesteśmy skłonni przyjmować niewłaściwe stany rygoryzmu

Dwa typy głównego nurtu w ekonomii

W ramach wyrażenia „teoria” można wyróżnić dość szeroki zakres twierdzeń: od niskiego stopnia uogólnień obserwacji do sformułowań wysoko abstrakcyjnych.

Ponieważ zachodzi między nimi pewna ciągłość, można przeprowadzić rozróżnienie między:

1) „teorią formalistyczną”

2) „teorią empiryczno – naukową”

Dwa typy głównego nurtu w ekonomii

• Teoria formalistyczna:- duża rola elegancji oraz logicznego rygoru- w czystej postaci jest ona zbiorem teorematów - ekonomiści formalistyczni stosują matematykę i logikę według

swoich własnych wzorców - nie traktują oni matematyki jedynie jako wygodnego narzędzia, lecz przywiązują dużą wagę do jej elegancji, uniwersalności, zwięzłości oraz prezentacji sformalizowanej

Zastosowanie matematyki jako modelu, a nie tylko jako narzędzia, ma kilka konsekwencji:

- oszczędność aksjomatów staje się głównym przedmiotem starań- dowód empiryczny odgrywa niewielką (jeśli w ogóle) jakąś rolę- wiedzę buduje się metodycznie – wysuwa się wnioski tylko z tych

posunięć, które już zostały sprawdzone, lub z aksjomatów

Dwa typy głównego nurtu w ekonomii

• Teoria empiryczno – naukowa:- za model przyjmuje nauki przyrodnicze- stosuje matematykę ale tylko jako dogodne narzędzie- duże znaczenie empirycznej sprawdzalności danej teorii, oraz

zakresu w jakim dana teoria podnosi nasze zrozumienie tego, co faktycznie obserwujemy

- naukowcy empiryczni nie są niewolnikami „pierwszych zasad”

„Nauka rzadko czyni postępy przez schodzenie „w dół od pierwszych zasad”; jej postępowanie i rozszerzanie się przebiega w inny sposób. Zaczynamy od empirycznych prawidłowości i przechodzimy wstecz do coraz bardziej skomplikowanych hipotez i teorii.” (Karl Brenner)

- ekonomiści empiryczni są skłonni postępować opierając się raczej na tym co jest jedynie „wysoce prawdopodobne”, niż na tym co zostało ustalone ponad wszelką wątpliwość

Dwa typy głównego nurtu w ekonomii

• Czy postępowanie ekonomistów empiryczno-naukowych jest „nienaukowe”?

Maurice Allais: „Sama tylko logiczna, a nawet matematyczna dedukcja pozostaje bezwartościowa w kategoriach poznawania rzeczywistości, jeśli nie wiąże się ściśle z tą rzeczywistością. (…) Jakakolwiek byłaby to teoria, jeśli nie sprawdza się w świetle dowodów empirycznych, nie posiada wartości naukowej i należy ją odrzucić”.

Phyllis Deane: „Formułowanie rozumowania w kategoriach matematycznych wyjaśnia je tylko tym, którzy nabyli już biegłość w tym języku. Ale nawet dla tych, którzy znają go biegle, nadawanie logice teorii ekonomicznej wodoszczelnego charakteru jest ćwiczeniem o ograniczonej wartości, jeśli nie jest oczywiste, że teoria ta dotyczy realnego systemu gospodarczego, który stara się opisać.”

Dwa typy głównego nurtu w ekonomii

Inne powszechnie stosowane sposoby klasyfikacji ekonomii:

1) ekonomia matematyczna i ekonomia „literacka”

2) ekonomia empiryczna i teoretyczna

3) „czysta teoria” i ‘teoria stosowana”

4) ekonomiści zainteresowani teorią (nauką) oraz ekonomiści zainteresowani polityką

5) brytyjska i amerykańska tradycja ekonomii (Hahn) 6) ekonomia marshallowska i ekonomia walrasowska

(Friedman)

Dwa typy głównego nurtu w ekonomii

• Krytyka teorii formalistycznej:- duża część środków publicznych przeznaczana jest na

badania ekonomiczne, dlatego też ekonomiści zobowiązani są dostarczać coś pożytecznego i nie powinni jedynie zabawiać się grami dla własnej rozrywki

Terence Hutchinson:

„mnożenie wysoce abstrakcyjnych formuł lub modeli z uwagi na ewentualność, że pewnego dnia mogłyby (czego nikt nie wie) znaleźć jakieś zastosowanie w realnym świecie, nie wydaje się przekonywujące jako uzasadnienie dodatkowe działalności, której początkowo broniono jako dobrej zabawy”

Dwa typy głównego nurtu w ekonomii

• Obrona teorii formalistycznej:- badania formalistyczne tworzą wiedzę, a wiedzę ceni się całkiem w

oderwaniu od jej instrumentalnej stosowalności w praktyce- formalistyczna działalność badawcza jest czymś więcej niż tylko

„dobrą grą” – bezpośrednio lub pośrednio jest ona działalnością praktyczną

- mimo, że skrajna działalność formalistyczna jest nieefektywną drogą zdobywania wiedzy empirycznej, to jednak nie jest ona zerowa

- istnieją przykłady, że czyste badania w ekonomii mają lub mogą mieć ważne implikacje praktyczne

- ekonomia formalistyczna może przeciwdziałać naturalnej tendencji do pośpiesznych rozwiązań praktycznych problemów za pomocą niedostatecznie przemyślanych pomysłów

Dwa typy głównego nurtu w ekonomii

• Krytyka ekonomii empiryczno-naukowej:

- brak rygoru przez co jest niewiele lepsza od zgadywanki

- nie jest ona i nie może być autentyczną nauką – przez udawanie, że rozumiemy więcej niż faktycznie wiemy, wzbudzamy przekonanie, że umiemy manipulować gospodarką, co często prowadzi do katastrofalnych rezultatów

Dwa typy głównego nurtu w ekonomii

• Obrona ekonomii empiryczno-naukowej:

- ktoś powinien podejmować decyzje, jeżeli to nie ekonomiście będą służyć radą , to będą to robić politycy i dziennikarze, którzy znają się na tym jeszcze mniej

- mimo, że empiryczna weryfikacja jest trudniejsza w ekonomii niż w fizyce, niekoniecznie oznacza, że należy skierować więcej wysiłków na teorię formalną

Dwa typy głównego nurtu w ekonomii

• Dlaczego ekonomiści wybierają badania empiryczno-naukowe?

Możliwe przesłanki:

1) brak niezbędnego wykształcenia i zdolności

matematycznych 2) na badania empiryczno – naukowe przeznacza się

więcej środków finansowych

3) na wybór może mieć wpływ poczucie zadowolenia , wynikającego z pełnienia doradztwa dla celów polityki

Dwa typy głównego nurtu w ekonomii

• Dlaczego ekonomiści wybierają ekonomię formalistyczną?

1) nacisk na formalizm w czasie recenzowania prac, który przeradza się w egoistyczny interes pracownika badawczego

2) większy prestiż ekonomii formalistycznej

Pytanie:

Dlaczego ekonomia formalistyczna cieszy się tak wysokim prestiżem?

Dwa typy głównego nurtu w ekonomii

Dlaczego ekonomia formalistyczna cieszy się tak wysokim prestiżem?

1) przekonanie, że matematyczna ekonomia jest trudniejsza od ekonomii stosowanej

Ale: nie ma obiektywnego miernika, mogącego porównać względną trudność którejś z tych dziedzin

2) przekonanie, że teoretycy formalistyczni są zdolniejsi od teoretyków empiryczno – naukowych

Ale: nie można określić czy studenci, których przyciąga ekonomia formalistyczna, są generalnie lepsi od studentów wybierających ekonomię empiryczną

Dwa typy głównego nurtu w ekonomii

Dlaczego ekonomia formalistyczna cieszy się tak wysokim prestiżem?

3) Jest to wynik pewnego zamętu:

- uznanie matematyki za stygmat nauki, w związku z czym ekonomia formalistyczna ze swoim zmatematyzowaniem jest ekonomią naukową

- zamieszanie wokół hipotez niższego rzędu – przekonanie, że to te dziedziny, które zajmują się bardziej abstrakcyjnymi hipotezami, tworzą teorię, która później jest wykorzystywana w naukach stosowanych

Dwa typy głównego nurtu w ekonomii

• Podsumowanie:Zarówno ekonomia formalistyczna jak i empiryczno-naukowa, są

ważne i potrzebne.

Względna waga , jaka należy się tym dwu rodzajom badań, stanowi niezwykle trudny problem, ponieważ w głównej mierze decydują o tym upodobania.

Mimo, iż obie wnoszą wartościowy wkład do nauki, jednak kryteriom formalistycznym przypisuje się zbyt dużą rolę w ocenach teorii.

Na taką sytuację wpływa kilka czynników. Są to przede wszystkim: egoistyczny interes zawodowy, przekonanie o większych zdolnościach ekonomistów formalistycznych oraz pewne pomieszanie pojęć