PRACA, KAPITAŁ, ZIEMIA

1

CZYNNIKAMI PRODUKCJI (ang. factors of production) są PRA-CA, KAPITAŁ i ZIEMIA. Pracują ludzie; maszyny i budowle sta-nowią kapitał rzeczowy, ziemia oznacza bogactwa naturalne.

2

Popyt przedsiębiorstwa na czynniki produkcji – przypadek konkurencji doskonałej. KRÓTKI OKRES

3

4

Porównujemy:

POŻYTEK ze zwiększenia wykorzystywanej ilości zasobu o jednost-kę to tzw. KRAŃCOWY PRZYCHÓD Z ZASOBU.

SZKODA spowodowana zwiększeniem wykorzystywanej ilości zaso-bu o jednostkę to po prostu CENA JEDNOSTKI TEGO ZASOBU.

KRAŃCOWY PRZYCHÓD, MRP (ang. marginal revenue product), Z ZASOBU stanowi zmianę utargu całkowitego, spowodowaną sprzedażą produkcji wytworzonej przez dodatkową jednostkę tego zasobu.

5

MRP = MP • P, gdzie:

MRP (ang. marginal revenue product) to krańcowy przychod z zaso-bu. MP (ang. marginal product, marginal productivity) to krańcowy pro-dukt (krańcowa produkcyjność) zasobu. P (ang. price) to cena wytwarzanego dobra.

KRAŃCOWY PRZYCHÓD Z ZASOBU, MRP maleje w miarę zwiększania wykorzystywanej ilości zasobu.

6

MRP = MP • P

Przecież MP maleje („prawo malejących przychodów”), a P jest stała….

F

MRP

7

Konfrontacja pożytku ze zwiększenia wykorzystywanej ilości zaso-bu o jednostkę ze spowodowanym tym kosztem wyjaśnia wielkość zapotrzebowania przedsiębiorstwa na zasób (popyt na zasób).

Firma zwiększa zapotrzebowanie na zasób, aż MRP z zasobu zrów-na się z ceną zasobu, PF. W efekcie linia popytu na zasób, DF, pokrywa się z linią MRP.

8Zmiany ceny zasobu, PF, są przyczyną przesunięć wzdłuż linii popytu na zasób, DF, a np. zmiany ceny wytwarzanego dobra, P, powodują szoki popytowe.

9

Popyt przedsiębiorstwa na czynniki produkcji – przypadek konkurencji doskonałej. DŁUGI OKRES

10

W DŁUGIM OKRESIE popyt na zasób zaczyna zależeć m. in. od zmian technologii produkcji (techniki i organizacji produkcji). (Dokonanie zmiany technologicznej z natury rzeczy wymaga wiele czasu).

Ważne znaczenie mają wtedy: EFEKT SUBSTYTUCJI ZASOBÓW (ang. substitution effect) i EFEKT ZMIANY PODAŻY (ang. output effect).

11

EFEKT SUBSTYTUCJI ZASOBÓW (ang. substitution effect) pole-ga na zastępowaniu zasobu, który podrożał, zasobem względnie ta-niejącym.

12

EFEKT ZMIANY PODAŻY (ang. output effect) oznacza zmianę po-pytu na zasoby, spowodowaną zmianą ich cen oraz pochodną zmia-ną kosztów i wielkości produkcji.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

ZADANIEOto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC.

13

Tablica zawiera niezbędne obliczenia.

Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 1115 4,5 5 4,5 10 14,515 2 6 2 12 14 316 8 5,5 8 11 1916 4 7 4 14 18 4

Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC.

14

Tablica zawiera niezbędne obliczenia.

Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 1115 4,5 5 4,5 10 14,515 2 6 2 12 14 316 8 5,5 8 11 1916 4 7 4 14 18 4

Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC.

15

b) Ile zostanie wyprodukowane?

a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.

Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 1115 4,5 5 4,5 10 14,515 2 6 2 12 14 316 8 5,5 8 11 1916 4 7 4 14 18 4

16

b) Ile zostanie wyprodukowane? Produkcja przy cenach pracy i kapitału: 1 i 2 wynosi CO NAJ-MNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyższy stały utarg krańcowy, P=MR, wynoszący 4,0000001).

Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC.

a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.

Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

17

b) Ile zostanie wyprodukowane? Produkcja przy cenach pracy i kapitału: 1 i 2 wynosi CO NAJ-MNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyższy stały utarg krańcowy, P=MR, wynoszący 4,0000001). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi produkcja?

Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC.

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 1115 4,5 5 4,5 10 14,515 2 6 2 12 14 316 8 5,5 8 11 1916 4 7 4 14 18 4

a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.

Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 15 11 1615 4,5 5 4,5 10 15 14,5 19,5 3,515 2 6 2 12 18 14 20 316 8 5,5 8 11 16,5 19 24,5 516 4 7 4 14 21 18 25 4

18

b) Ile zostanie wyprodukowane? b) Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi CO NAJ-MNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyż-szy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi produkcja? Zmienia się koszt całkowity produkcji 15 i 16 jednostek. (Tabela zawiera obliczenia; nowej sytuacji dotyczą liczby pisane kursywą). W obu przypadkach opłacalna okazuje się zmiana metod produk-cji. Produkcja maleje do 15.

Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC.

a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.

Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 15 11 1615 4,5 5 4,5 10 15 14,5 19,5 3,515 2 6 2 12 18 14 20 316 8 5,5 8 11 16,5 19 24,5 516 4 7 4 14 21 18 25 4

19

b) Ile zostanie wyprodukowane? b) Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi CO NAJ-MNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyż-szy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi produkcja? Zmienia się koszt całkowity produkcji 15 i 16 jednostek. (Tabela zawiera obliczenia; nowej sytuacji dotyczą liczby pisane kursywą). W obu przypadkach opłacalna okazuje się zmiana metod produk-cji. Produkcja maleje do 15.

Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC.

d) Wskaż: (i) Efekt substytucji zasobów.

a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.

Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 15 11 1615 4,5 5 4,5 10 15 14,5 19,5 3,515 2 6 2 12 18 14 20 316 8 5,5 8 11 16,5 19 24,5 516 4 7 4 14 21 18 25 4

20Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC.

d) Wskaż: (i) Efekt substytucji zasobów. Dla produkcji 15 i 16 zmiana ceny kapitału zachęca do zmiany me-tody produkcji z drugiej na pierwszą. Występuje efekt substytucji zasobów, który polega na zastępowaniu kapitału pracą. Dla wiel-kości produkcji 15 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 2 do 4,5, zaś zapotrzebowanie na kapitał maleje z 6 do 5; a dla wielkości produk-cji 16 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 4 do 8, a na kapitał maleje z 7 do 5,5.

a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.

Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 15 11 1615 4,5 5 4,5 10 15 14,5 19,5 3,515 2 6 2 12 18 14 20 316 8 5,5 8 11 16,5 19 24,5 516 4 7 4 14 21 18 25 4

21Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC.

d) Wskaż: (i) Efekt substytucji zasobów. Dla produkcji 15 i 16 zmiana ceny kapitału zachęca do zmiany me-tody produkcji z drugiej na pierwszą. Występuje efekt substytucji zasobów, który polega na zastępowaniu kapitału pracą. Dla wiel-kości produkcji 15 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 2 do 4,5, zaś zapotrzebowanie na kapitał maleje z 6 do 5; a dla wielkości produk-cji 16 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 4 do 8, a na kapitał maleje z 7 do 5,5. Wskaż: (ii) Efekt zmiany podaży.

a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 15 11 1615 4,5 5 4,5 10 15 14,5 19,5 3,515 2 6 2 12 18 14 20 316 8 5,5 8 11 16,5 19 24,5 516 4 7 4 14 21 18 25 4

22Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC.

d) Wskaż: (i) Efekt substytucji zasobów. Dla produkcji 15 i 16 zmiana ceny kapitału zachęca do zmiany me-tody produkcji z drugiej na pierwszą. Występuje efekt substytucji zasobów, który polega na zastępowaniu kapitału pracą. Dla wiel-kości produkcji 15 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 2 do 4,5, zaś zapotrzebowanie na kapitał maleje z 6 do 5; a dla wielkości produk-cji 16 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 4 do 8, a na kapitał maleje z 7 do 5,5. Wskaż: (ii) Efekt zmiany podaży. Rosną koszty, spada produkcja i popyt na czynniki. Wszak po zmianie ceny C rośnie TC i MC. Produkcja maleje do 15, co powo-duje spadek popytu na L i C, i to niezależnie od metody produkcji. Kiedy stosowana jest 1. metoda produkcji spadek produkcji z 16 do 15 powoduje zmniejszenie się zapotrzebowania na L z 8 do 4,5, a na C z 5,5 do 5. Przy 2. metodzie produkcji popyt na te zasoby maleje – odpowiednio – z 4 do 2 i z 7 do 6 jednostek.

23

W długim okresie na popyt przedsiębiorstw na zasoby wpływają również zmiany techniki wytwarzania spowodowane postępem tech-nicznym.

24*Z poziomu przedsiębiorstwa przenieśmy się teraz na poziom rynku zasobu...

Otóż przyjmiemy (jest to uproszczenie!), że rynkowa linia popytu na zasób powstaje w wyniku „poziomego” zsumowania linii popytu pojedynczych firm.

DLA POSZCZEGÓLNYCH CEN CZYNNIKA RYNKO-WE ZAPOTRZEBOWANIE NA CZYNNIK ZNAJDUJEMY, SU-MUJĄC ZAPOTRZEBOWANIE WSZYSTKICH FIRM NA TEN CZYNNIK.

25

W efekcie przyczyną szoków popytowych na rynku czynnika okazu-ją się te zdarzenia, które powodują szoki popytowe w przedsiębior-stwach , np.:

• zmiany cen czynników i spowodowane nimi zmiany tech-

nologiczne (efekty: substytucji zasobów i zmiany podaży);

• postęp techniczny i spowodowane nim zmiany techno-

logiczne;

• zmiany popytu na dobra wytwarzane za pomocą wcho-

dzącego w grę czynnika.

26

Poznawszy ogólne prawidłowości rządzące popytem na czynniki, po kolei zbadamy teraz działanie rynków:

• PRACY,

• KAPITAŁU (RZECZOWEGO),

• ZIEMI.

27

RYNEK PRACY

Kiedy na rynku pracy panuje konkurencja doskonała, linia podaży pracy dla pojedynczego przedsiębiorstwa jest pozioma.

28

Jednak zwykle na całym rynku podaż zachowuje się wtedy (konku-rencja doskonała na rynku pracy!) normalnie.

29

WYJĄTEK: ZAWRACAJĄCA LINIA PODAŻY PRACY, SL .

Kiedy czas wolny jest DOBREM LUKSUSOWYM, na niektórych rynkach pracy podwyżka płacy (np. z W1 do W2) może spowodować skrócenie czasu pracy (np. z L1 do L2).

30

Przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL , (zmiana płacy!)…

31

Przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL , (zmiana płacy!)… a przesuniecia CAŁEJ LINII PODAŻY PRACY, SL (ZMIANY DO-CHODÓW Z INNYCH NIŻ PRACA ŹRÓDEŁ…

32

Przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL , (zmiana płacy!)… a przesuniecia CAŁEJ LINII PODAŻY PRACY, SL (zmiany docho-dów z innych niż praca źródeł; ZMIANA KOSZTÓW PODJĘCIA PRACY…

33

Przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL , (zmiana płacy!)… a przesuniecia CAŁEJ LINII PODAŻY PRACY, SL (zmiany docho-dów z innych niż praca źródeł; zmiana kosztów podjęcia pracy; ZMIANA NORM KULTUROWYCH).

34

WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I PŁACE

ZWIĄZKI ZAWODOWE są organizacjami pracobiorców,broniącymi ich interesów na rynku pracy.

35

WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I PŁACE

Dążąc do zwiększenia zatrudnienia i (lub) wynagrodzeń, związki za-wodowe mogą zwiększać popyt na pracę lub zmniejszać podaż pra-cy.

36

WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I PŁACE

Dążąc do zwiększenia zatrudnienia i (lub) wynagrodzeń, związki zawodowe mogą wymuszać wzrost płac (rysunek b).

37

MONOPOL OBUSTRONNY (ang. bilateral monopoly).

Niekiedy pracobiorcy zorganizowani w związki zawodowe natrafia-ją na pracodawcę, który jako jedyny na rynku oferuje zatrudnienie, czyli jest MONOPSONISTĄ.

MONOPSON jest jedynym nabywcą pewnego dobra (np. pracy) na rynku.

38

Po stronie popytu MONOPSON jest odpowiednikiem monopolu.

UWAGA! O monopolu zakładalismy zwykle, że nie różnicuje ceny SPRZEDAWANEGO dobra (w efekcie P ≥ MR)…

O MONOPSONIE będziemy zwykle zakładać, że nie róż-nicuje ceny KUPOWANEGO dobra. W efekcie PF≤MCF, gdzie:

PF - cena czynnika produkcji; MCF - krańcowy koszt czynnika produkcji.

39

Wynikiem istnienia MONOPOLU OBUSTRONNEGO jest wyrów-nanie sił na rynku pracy. Skutkiem mogą okazać się „rozsądne” pła-ce przy sporym zatrudnieniu.

40

RYNEK KAPITAŁU

Charakterystyczną cechą podaży na rynku kapitału jest NIE-WIELKA ELASTYCZNOŚĆ CENOWA PODAŻY KAPITAŁU w krótkim okresie. (Z przyczyn technicznych często nie da się z dnia na dzień zwiększyć oferowanej na sprzedaż ilości powierzchni biurowej i reaktorów atomowych.)

41

Popyt na DOBRA KAPITAŁOWE ma CHARAKTER POCHOD-NY w stosunku do popytu na USŁUGI KAPITAŁU.

42

Popyt na DOBRA KAPITAŁOWE ma CHARAKTER POCHOD-NY w stosunku do popytu na USŁUGI KAPITAŁU.

Wzrost popytu sprawia, że rosną cena i obroty na rynku USŁUG KAPITAŁU (rysunek a). Na rynku DÓBR KAPITAŁO-WYCH skutkiem jest pochodny szok popytowy. Także tutaj docho-dzi do wzrostu cen i obrotów (rysunek b).

43

Na rynku dóbr kapitałowych skutkiem jest pochodny szok popyto-wy...

Dobra kapitałowe powstają w wyniku INWESTYCJI.

INWESTYCJE ODTWORZENIOWE pozwalają zachować, a IN-WESTYCJE NETTO – powiększyć zasób dóbr kapitałowych. In-westycje netto i inwestycje odtworzeniowe stanowią łącznie INWES-TYCJE BRUTTO.

44

RYNEK ZIEMI

Na rynku ziemi handluje się BOGACTWAMI NATURALNYMI, w tym – ziemią.

Największą osobliwością rynku ziemi jest to, ze podaż ziemi stosunkowo często BYWA STAŁA (zwłaszcza w krótkim okresie).

45

Podaż ziemi BYWA stała (zwłaszcza w krótkim okresie) .

Zmiany cen na rynku ziemi

Gdy podaż ziemi jest zupełnie nieelastyczna, jej cena zależy tylko od popytu. Zwiększenie się popytu podnosi cenę, oferta się nie zmienia (rysunek a). Zmniejszenie się popytu powoduje spadek ceny; oferta pozostaje stała (rysunek b).

46

Gdy podaż ziemi jest zupełnie nieelastyczna, jej cena zależy tylko od popytu. (UWAGA! Podobne sytuacje zdarzają się także na rynkach innych czynnników produkcji).

Takie sytuacje wygodnie jest analizować, odwołując się do pojęcia RENTY EKONOMICZNEJ (ang. economic rent, pure rent).

47

RENTA EKONOMICZNA (ang. economic rent, pure rent) stanowi nadwyżkę wynagrodzenia właściciela zasobu ponad kwotę, za którą byłby on skłonny udostępnić ten zasób nabywcom (tzw. DOCHODY TRANSFEROWE) (zob. np. pole W*EL’0 na rysunku poniżej).

48

RENTA EKONOMICZNA (ang. economic rent, pure rent) stanowi nadwyżkę wynagrodzenia właściciela zasobu ponad kwotę, za którą byłby on skłonny udostępnić ten zasób nabywcom (tzw. DOCHODY TRANSFEROWE) (zob. np. pole W*EAWMIN na rysunku poniżej).

A

49

Kiedy podaż jest zupełnie nieelastyczna, cena zasobu składa się WYŁĄCZNIE z renty ekonomicznej (ang. economic rent, pure rent).

50

Przedsiębiorstwa GONIĄ ZA RENTĄ (ang. rent seeking). Przykładem POGONI ZA RENTĄ są wszelkie próby ograniczenia podaży, czyli - zmonopolizowania rynku.

51

DOCHODY WŁAŚCICIELI ZASOBÓW

Na rynkach czynników produkcji powstają dochody właścicieli pra-cy, kapitału i ziemi.

Podział wartości wytworzonych dóbr między właścicieli pracy, kapi-tału i ziemi nosi nazwę FUNKCJONALNEGO PODZIAŁU DO-CHODÓW w gospodarce.

52

FUNKCJONALNEGO PODZIAŁU DOCHODÓW nie należy mylić z PODMIOTOWYM (ostatecznym) podziałem dochodów między gospodarstwa domowe, który powstaje w wyniki działań państwa, nakladającego podatki i wypłacającego zasiłki (transfery).

53WYNAGRODZENIE PRACY: PŁACA

Dane statystyczne potwierdzają TEORIĘ PRODUKCYJNOŚCI KRAŃCOWEJ. Zgodnie z tą teorią istnieuje silna korelacja pozio-mu płac realnych i wydajności pracy (MRPL).

Ogólnie, poziom płac zależy do popytu na pracę i od poda-ży pracy.

54Kiedy krańcowy przychód z pracy, MRPL, jest mały, popyt na pra-cę, DA, i płaca, WA, są niskie (rysunek a).

Odwrotnie, kiedy krańcowy przychód z pracy, MRPL, jest duży, popyt na pracę, DA, i płaca, WA, są wysokie (rysunek b).

55Także podaż pracy wpływa na poziom płac.

56

INNE CZYNNIKI WPLYWAJĄCE NA WYSOKOŚĆ WYNA-GRODZEŃ ZA PRACĘ:

•WYRÓWNAWCZE ZRÓŻNICOWANIE PŁAC kompensuje szcze-gólną atrakcyjność (lub nieatrakcyjność) wykonywania konkretnego zawodu w konkretnych warunkach (np. wynagrodzenie elektryka na platformie wiertniczej na Morzu Północnym i wynagrodzenie elektryka w fabryce samochodów).

57

INNE CZYNNIKI WPLYWAJĄCE NA WYSOKOŚĆ WYNA-GRODZEŃ ZA PRACĘ:

•WYRÓWNAWCZE ZRÓŻNICOWANIE PŁAC kompensuje szcze-gólną atrakcyjność (lub nieatrakcyjność) wykonywania konkretnego zawodu w konkretnych warunkach (np. wynagrodzenie elektryka na platformie wiertniczej na Morzu Północnym i wynagrodzenie elektryka w fabryce samochodów).

• DYSKRYMINACJA, czyli sytuacja, kiedy WŁAŚCICIELE ZA-SOBÓW O PODOBNEJ PRODUKCYJNOŚCI DOSTAJĄ OD-MIENNE WYNAGRODZENIE.

58

INNE CZYNNIKI WPLYWAJĄCE NA WYSOKOŚĆ WYNA-GRODZEŃ ZA PRACĘ:

•WYRÓWNAWCZE ZRÓŻNICOWANIE PŁAC kompensuje szcze-gólną atrakcyjność (lub nieatrakcyjność) wykonywania konkretnego zawodu w konkretnych warunkach (np. wynagrodzenie elektryka na platformie wiertniczej na Morzu Północnym i wynagrodzenie elektryka w fabryce samochodów).

• DYSKRYMINACJA, czyli sytuacja, kiedy WŁAŚCICIELE ZA-SOBÓW O PODOBNEJ PRODUKCYJNOŚCI DOSTAJĄ OD-MIENNE WYNAGRODZENIE.

• BRAK INFORMACJI, NIEWIELKA MOBILNOŚĆ PRACY, BA-RIERY WEJŚCIA NA RYNEK…

59WYNAGRODZENIE WŁASNOŚCI: ZYSK I RENTA

ZYSK to wynagrodzenie kapitału.

Zysk jest m. in. wynagrodzeniem umiejętnosci organizacji produk-cji, innowacyjności i skłonności do ryzyka.

Jednak przyczyną zysku może byc także pogoń za rentą (ang. rent -seeking) i monopolizacja.

Zysk ma charakter rezydualny, co może sprawić, ze jest on wysoki. *

Bardzo trudno jest rozróżnić zysk „zasłużony” i „niezasłużony”, co jest jedna z przyczyn przewlekłości sporów o wysokość podatku od zysku.

60

WYNAGRODZENIE WŁASNOŚCI: ZYSK I RENTA

RENTA (dzierżawna, gruntowa) to wynagrodzenie ziemi.

Stałość podaży, pojawiająca się niekiedy np. na rynku ziemi, spra-wia, że wynagrodzenie zasobu składa się niemal wyłącznie z renty ekonomicznej…

61

WYNAGRODZENIE WŁASNOŚCI: ZYSK I RENTA

RENTA (dzierżawna, gruntowa) to wynagrodzenie ziemi.

Stałość podaży, pojawiająca się niekiedy np. na rynku ziemi, spra-wia, że wynagrodzenie zasobu składa się niemal wyłącznie z renty ekonomicznej… Zachęca to do wysokiego opodatkowania tego wynagrodzenia. Wszak nie zmieni to oferowanej na sprzedaż ilości zasobu i nie spowoduje ubytku nadwyżki całkowitej.

S’

A

BC

B AT

62

POMYŚLMY JESZCZE O ALOKACYJNEJ FUNKCJI WYNA-GRODZEŃ CZYNNIKÓW PRODUKCJI…

Podobnie jak ceny WYNAGRODZENIA WŁAŚCICIELI ZASO-BÓW PEŁNIĄ FUNKCJĘ ALOKACYJNĄ, czyli ROZDZIELAJĄ DOBRA (w tym przypadku: PRACĘ KAPITAŁ i ZIEMIĘ) MIĘDZY RÓŻNE ZASTOSOWANIA W GOSPODARCE.

63

PRZYKŁADY: Atrakcyjne płace informatyków skłaniają do studiowania infor-matyki.

Wysokość zysku decyduje, czy budynek pełni funkcje biura, hotelu, czy magazynu.

Od poziomu renty dzierżawnej i gruntowej zależy, czy działka zostanie wzięta pod uprawę (np. pszenicy, cebuli, pietruszki), czy też staną na niej budynki...

64

Pamiętasz? GOSPODARKA RYNKOWA JEST JAK SŁONECZ-NIK…

Słonecznik obraca swoją tarczę ku wędrującemu po niebie słońcu. Natomiast gospodarka rynkowa dostosowuje strukturę pro-dukcji do zmiennych potrzeb nabywców.

65

66

Jednak warunkiem tego, aby gospodarka rynkowa, ku zadowoleniu nabywców, zachowywała się jak słonecznik, jest właśnie spełnianie przez wynagrodzenia właścicieli czynników FUNKCJI ALOKA-CYJNEJ, czyli rozdzielanie PRACY KAPITAŁU i ZIEMI) między różne zastosowania w gospodarce.

67

To działa tak: nabywcy „głosują” swoimi pieniędzmi na pewne dobra; wysoki zysk zachęca producentów do wytwarzania tych właśnie dóbr…

68

To działa tak: nabywcy „głosują” swoimi pieniędzmi na pewne dobra; wysoki zysk zachęca producentów do wytwarzania tych właśnie dóbr…

Jednak aby wytworzyć te dobra, na które ludzie głosują pieniędzmi, producenci potrzebują PRACY, KAPITAŁU i ZIEMI.

69

To działa tak: nabywcy „głosują” swoimi pieniędzmi na pewne dobra; zysk zachęca producentów do wytwarzania tych właśnie dóbr…

Jednak aby wytworzyć te dobra, na które ludzie głosują pieniędzmi, producenci potrzebują PRACY, KAPITAŁU i ZIEMI.

OTÓŻ WYNAGRODZENIA ZASOBÓW KIERUJĄ TE ZASOBY WŁAŚNIE KU TYM ZASTOSOWANIOM, KTÓRE ZAPEWNIA-JĄ NAJWIĘKSZY ZYSK PRODUCENTOM.

70

To działa tak: nabywcy „głosują” swoimi pieniędzmi na pewne dobra; zysk zachęca producentów do wytwarzania tych właśnie dóbr…

Jednak aby wytworzyć te dobra, na które ludzie głosują pieniędzmi, producenci potrzebują PRACY, KAPITAŁU i ZIEMI.

Otóż wynagrodzenia zasobów kierują te zasoby właśnie ku tym zastosowaniom, które zapew-niają największy zysk producentom.

TO WŁAŚNIE TEN ZYSK UMOŻLIWIA ZAOFEROWANIE WŁAŚCICIELOM CZYNNIKÓW ODPOWIEDNIO WYSOKICH (ATRAKCYJNYCH) WYNAGRODZEŃ!

71

72

Wesołych Świąt!