Praca badawcza na II etap Konkursu Wiedzy Obywatelskiej i Ekonomicznej

„Rola wolontariatu w Ŝyciu młodego

człowieka”

Karol Niesiołkowski

Zespół Szkół nr 51

Gimnazjum nr 77 im. Ignacego Domeyki Ul. Staffa 3/5, Warszawa

2

Spis treści:

1. Wprowadzenie 2. Wyjaśnienie najwaŜniejszych terminów 2.1. Wolontariat 2.2. Dobroczynność

3. Historia pojęcia „wolontariat” oraz dzieje wolontariatu w Polsce 4. Kto moŜe być wolontariuszem? 5. Motywacje wolontariuszy 6. Rola wolontariatu w Ŝyciu młodego człowieka - badania 6.1. Ankieta 6.2. Pytania i analiza odpowiedzi 6.3. Wywiad z ekspertem 6.4. Szkolne koła wolontariatu 7. Podsumowanie 8. Załączniki 8.1. Wzór ankiety

8.2. Ciekawostki 8.3. Zdjęcia z akcji Domeyko Dzieciom

9. Bibliografia internetowa

3

1. Wprowadzenie

Od zawsze fascynowali mnie ludzie niosący bezinteresownie pomoc innym.

Podziwiałem ich pracowitość, wraŜliwość, sumienność i cierpliwość. Zastanawiałem się co

sprawia, Ŝe w czasach komercji, Ŝycia w pośpiechu, zanikania więzi międzyludzkich rzesze

osób decyduje się na takie poświęcenie? W Polsce jest kilka milionów czynnych

wolontariuszy. Większość z nich to młodzieŜ. W tym momencie nasuwa mi się pytanie: jaką

rolę pełni wolontariat w Ŝyciu młodego człowieka? W tej pracy postaram się na nie

odpowiedzieć.

4

2. Wyjaśnienie najwaŜniejszych terminów

2.1. Wolontariat

Pisząc pracę na temat wolontariatu nie moŜna nie zacząć od scharakteryzowania tego

jakŜe istotnego pojęcia. Termin ten był niegdyś jednoznacznie kojarzony z pomocą ludziom

chorym, starym, bezdomnym, narkomanom, osobom niepełnosprawnym.

Byłoby dziś nieporozumieniem ograniczać działalność wolontariuszy tylko do działań

charytatywnych i pomocowych oraz zamykać ją w obszarze pracy socjalnej, chociaŜ bez

wątpienia jest ona najbardziej wydajna w tym typie działalności. Obecnie częsta jest pomoc

wolontariuszy w instytucjach kulturalnych, ogrodach botanicznych, szkołach, przy zbieraniu

Ŝywności, w rezerwatach przyrody, itp. Nie są oni etatowymi pracownikami – działają tam,

gdzie dodatkowa pomoc jest potrzebna.

W literaturze przedmiotu występuje bardzo wiele definicji pojęcia „wolontariat”, tutaj

przedstawione zostaną tylko najwaŜniejsze z nich. MoŜna wyróŜnić takie, w których definiens

ma bardzo ogólny zakres, jak na przykład: „nieodpłatne, świadome i dobrowolne działanie na

rzecz innych osób, społeczności, czy organizacji”1, czy uzupełnione w informatorze Centrum

Wolontariatu jako: „bezpłatne, świadome, dobrowolne działanie na rzecz innych, wykraczające

poza więzi rodzinno – koleŜeńsko – przyjacielskie”2.

Inne, tradycyjne rozumienie wolontariatu to: „działalność na rzecz dobra publicznego,

grupy społecznej lub kategorii określonych jednostek znajdujących się w trudnej sytuacji

Ŝyciowej. Jest to aktywność podejmowana przez dłuŜszy czas i wymagająca współpracy

innych osób, której skutki są widoczne. Ma charakter bezinteresowny i towarzyszy jej

poczucie realizacji wartości i ideałów (...)”.3 A. J. Sowiński do działalności o charakterze

wolontariackim dołącza, m.in. pracę straŜników przyrody czy ochotników straŜy poŜarnej.

1 http://sjp.pwn.pl/ - Słownik języka polskiego 2 Co kaŜdy wolontariusz wiedzieć powinien, Czetweryńska G. (red), Wyd. Centrum Wolontariatu, Warszawa 2005, str. 4 3 Koralewicz J., Malewska – Peyre H., Człowiek człowiekowi człowiekiem. Analiza wywiadów biograficznych działaczy społecznych w Polsce i we Francji, Wyd. ISP PAN, Warszawa 1998, str. 6

5

Zdaniem S. Gawrońskiego istnieją cztery najwaŜniejsze cechy wyznaczające wolontariat:

„ świadoma bezinteresowność, dobrowolność, bezpośredniość i systematyczność”4.

Od 2003 r. dzięki „ Ustawie o działalności poŜytku publicznego i wolontariacie”

termin „wolontariusz” stał się pojęciem prawnym. Ustawa określa go jako „osobę, która

ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na rzecz organizacji pozarządowych

(...); organów administracji publicznej, z wyłączeniem, prowadzonej przez nie działalności

gospodarczej; jednostek organizacyjnych podległym organom administracji publicznej lub

nadzorowanych przez te organy, z wyłączeniem, prowadzonej przez te jednostki działalności

gospodarczej.”5

Jak moŜna zauwaŜyć, wszystkie określenia są zbliŜone, chociaŜ nie ma jednoznacznej

definicji pojęcia „wolontariat”.

Najpierw przedstawione zostanie rozumienie wolontariatu w tradycyjnym znaczeniu.

Oddają to bardzo wyraźnie zadania6 wolontariatu wskazane przez S. Gawrońskiego, do

których naleŜą:

� stymulacja instytucji publicznych i postulowanie o prawa dla słabszych od państwa;

� uprzedzanie reakcji państwa w razie potrzeby, ostrzeganie o nagłych sytuacjach;

� tworzenie zmienionej świadomości u osób, które zazwyczaj nie przejmują się trudną

sytuacją innych, odtwarzając tkanki obywatelskie i moralne społeczeństwa;

� integracja słuŜb publicznych w tych działaniach, w których brakuje interwencji

państwa;

� przekazanie sensu człowieczeństwa w pomocy innym.

MoŜna dostrzec, Ŝe wolontariat dotyczy pomocy społecznej w bardzo idealistycznym

sensie, jako nie tyle bezpośrednią działalność skierowaną na rzecz osób potrzebujących, ale

równieŜ dotykającą (wpływającą) na ich świadomość. Wolontariusze mają być tam, gdzie nie

dociera pomoc instytucji państwowych, czyli głównie wśród osób najuboŜszych,

niepełnosprawnych, bezdomnych.

By móc pomagać tym ludziom, naleŜy się przygotować, o czym pisze L. Witkowski:

„wolontariatem nie wolno handlować w eleganckich, choć jawnie szkodliwych opakowaniach

i pragmatycznej reklamie. Sytuacje pomocy bywają na tyle traumatyczne dla tego, komu

pomagamy, aŜ tak dla niego upokarzające, Ŝe dobrze przygotowany wolontariusz musi być w

4 Gawroński S., Ochotnicy miłości bliźniego – przewodnik po wolontariacie, Wyd. Biblioteka Więzi, Warszawa 1999, str. 226 5 Ustawa z 24 kwietnia 2003 r. o działalności poŜytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 29 maja 2003 r., nr 96, poz. 873) Art. 2 6 Por. Gawroński S., op. cit., str. 26

6

szczególności przygotowany i na to, Ŝe jako pomagający moŜe być dotknięty agresją,

niezrozumieniem i niewdzięcznością.”7 Wolontariat w tym sensie nie jest miłym spędzeniem

czasu, a pracą z osobami, które potrzebują pomocy, a nie kaŜdy moŜe takiej pomocy udzielić.

Bardzo istotne jest dobre przygotowanie psychologiczne, gdyŜ bez niego moŜna nawet

zaszkodzić potrzebującemu, w przypadku nie zrozumienia jego zachowań. MoŜna pojąć

opacznie czyjeś postępowanie, co moŜe prowadzić do utrwalania błędnej opinii i

jednoczesnego krzywdzenia osoby pomagającej.

WyróŜniamy kilka rodzajów wolontariatu. Przedstawione zostaną tutaj dwa

najistotniejsze podziały: w zaleŜności od liczby osób oraz od czasu poświęconego na

działalność:

1. w zaleŜności od liczby osób:

� indywidualnie

� grupowo

2. w zaleŜności od czasu, w którym wykonywana jest praca:

� krótkoterminowi

o działanie jednorazowe

a. ze względu na przypadek, np. pomoc osobie, która uległa wypadkowi na

ulicy. ZaangaŜowanie w konkretną sytuację.

b. ze względu na osobę np. człowiek cieszący się prestiŜem w środowisku,

który angaŜuje się w działanie organizacji pozarządowej, co zwiększa jej

znaczenie.

c. ze względu na zadanie, np. wolontariusz - tłumacz, który przekłada

dokumenty np. z języka angielskiego

o działanie okresowe np. udział w akcjach przedświątecznych

� bezterminowi

7 Witkowski L., Człowiek i profesjonalizm w pracy socjalnej (czyli jak bronić wolontariatu przed woluntaryzmem – spojrzenie filozofa) [w:] Wolontariat w obszarze humanistycznych wyzwań opiekuńczych, Kromlicka B., AKAPIT Wydawnictwo edukacyjne, Toruń 2005, str. 23

7

Coraz popularniejsze staje się postrzeganie wolontariatu pod względem

ekonomicznym: moŜe oszczędzać państwo i społeczeństwo, jeŜeli działalność prowadzona jest

na dobrym poziomie - duŜo taniej niŜ w wypadku pełnego zatrudnienia. Pomaganie tym

samym staje się częściej „przemysłem” a raczej działalnością usługową i wymaga biurokracji,

ze wszystkimi tego konsekwencjami.

Wraz ze zmianami w społeczeństwie i ekonomii pojawiają się liczne kontrowersje

związane z wolontariatem, np. czy skoro wolontariusze pracują w organizacji bez dochodów,

to nie są wykorzystywani do wykonywania tego, za co ktoś inny dostawałby pieniędzy?

Działania wolontariuszy powinny uzupełniać pracę pełnoetatowych pracowników, a nie ją

zastępować. Dlatego tak waŜne jest dokładne określenie zadań, jakie ma wykonywać

wolontariusz. Nie dotyczy go tradycyjny „stosunek pracy” w rozumieniu prawa, chociaŜ

równieŜ posiada zwierzchnika, któremu podlega. Z drugiej strony, chociaŜ wolontariusze nie

otrzymują za swoją pomoc wynagrodzenia, nie oznacza to, Ŝe nie mogą otrzymywać Ŝadnych

pieniędzy. Często osobom takim zwraca się np. koszty podróŜy, koszty utrzymania czy teŜ

koszty zuŜytych materiałów.

Inną kwestią jest to, czy wolontariatem moŜna nazwać działalność niektórych

rodziców w komitetach rodzicielskich albo pracowników „zachęcanych” do wolontariatu

przez przełoŜonych. Brakuje tutaj dobrowolności i bezinteresowności. W dzisiejszych czasach

niektóre firmy przekonują o tym, Ŝe są pro społeczne i pokazują jak się udzielają, ale czy jest

to na pewno wolontariat? Wykorzystywanie działań wolontarystycznych dla niektórych

organizacji jest chwytem marketingowym. Z drugiej strony, coraz więcej firm dba o etyczną

stronę biznesu i bardziej świadomie podchodzi do działań społecznych.

Porównując wyniki badań moŜna stwierdzić, Ŝe zmiana aktywności społecznej

Polaków zachodzi nie tylko w zakresie zachowań (uczestnictwo w wolontariacie), ale równieŜ

na poziome świadomości. W mediach częściej, niŜ kilka lat temu, moŜna usłyszeć i

przeczytać o organizacjach pozarządowych i wolontariacie, co wpływa na zwiększenie liczby

osób definiujących swoją pomoc jako wolontariat.

8

NatęŜone zainteresowanie mediów, to jednak nie jedyne źródło zwiększania się

popularności idei wolontariatu. W kontekście danych, z których wynika, Ŝe młodzieŜ stanowi

najliczniejszą grupę wolontariuszy, moŜna wnioskować, Ŝe moŜe być to skutkiem trudności

na rynku pracy i moŜliwości zdobycia doświadczenia zawodowego przez udział w

wolontariacie. Uczestnictwo w działaniach obywatelskich zaleŜy równieŜ od zdarzeń

losowych, takich jak klęski Ŝywiołowe, kiedy ludzie spontanicznie angaŜują się, by pomagać

potrzebującym.

Wraz z rozwojem techniki i globalizacją metody działania w wolontariacie poszerzają

się i to, co kiedyś było nierealne, dzisiaj staje się rzeczywistością. Wraz z dostępem do

Internetu moŜliwy jest udział w „wirtualnym wolontariacie”, gdyŜ coraz więcej zadań moŜna

wykonać w domu, np. tłumaczenia, edycja dokumentów itp. Według danych Online

Volunteering Service8 w 2005 r. zaangaŜowanych w ten wirtualny wolontariat było 8000 osób

ze 165 krajów. W bazie zarejestrowane są równieŜ trzy organizacje z Polski. By móc sprostać

zmianom dzisiejszego świata, trzeba działać najnowszymi metodami.

8 Por. http://www.onlinevolunteering.org - oficjalna strona Online Volunteer Service

9

2.2. Dobroczynność

Myśląc o wolontariacie bardzo szybko pojawiają się terminy dobroczynność,

charytatywność, filantropia. Te pojęcia są bliskoznaczne i równieŜ oznaczają pomoc osobom

potrzebującym. Obecnie to właśnie w tych terminach zawiera się tradycyjne rozumienie

wolontariatu jako pracy społecznej.

Dobroczynność potocznie rozumiana jest jako działanie wspierające biednych i

potrzebujących pomocy, co oddaje sens zjawiska. Specjalizująca się w socjologii

dobroczynności J. Królikowska podaje taką definicję tego pojęcia: „róŜnie

zinstytucjonalizowana i róŜnie motywowana działalność społeczna polegająca na udzielaniu

osobom potrzebującym pomocy duchowej, materialnej, zdrowotnej, prawnej i wszelkiej innej,

jakiej w danej chwili wymagają.”9 Do osób wymagających pomocy najczęściej zaliczani są

ludzie biedni, chorzy, bezdomni, starzy, osamotnieni, więźniowie, ofiary klęsk Ŝywiołowych i

kataklizmów oraz osoby uciskane. Pojęcie „dobroczynność” znane było w języku pisanym od

XIV w., ale jego zakres był szerszy niŜ obecnie, poniewaŜ dotyczył równieŜ mecenatu np. w

dziedzinie sztuki. We współczesnych definicjach określa się dobroczynność równieŜ jako:

zorganizowaną aktywność w celu pomocy potrzebującym, przeprowadzaną przez wielkie

korporacje posiadające zawodowy personel i przeprowadzające systematyczną zbiórkę

pieniędzy.

Z kultury chrześcijańskiej wywodzi się pokrewny termin „charytatywność”

nawiązujący do łacińskiego terminu caritas określającego miłosierdzie okazywane bliźnim.

Działania charytatywne kojarzone są z łaskawością, miłosierdziem, dobrocią i cierpliwą

opieką.

Pojęciem, którego znaczenie jest równieŜ bliskie dobroczynności jest filantropia.

Termin ten pochodzi z języka greckiego philanthropos, gdzie oznacza umiłowanie ludzi. W

literaturze określenie to pojawiło się w XIV wieku, ale dopiero w XIX zaczęto je często

stosować. Charakteryzowano tak głównie działania świeckich społeczników i reformatorów.

Termin ten ma korzenie w świeckiej idei humanitaryzmu – podkreśla potrzebę solidarności z

potrzebującymi w imię braterskiej miłości do drugiego człowieka. Obecnie często oznacza

równieŜ wspieranie nauki, kultury oraz oświaty.

ChociaŜ pojęcia te są traktowane zamiennie róŜnią się przyczynami ludzkich

zachowań. Źródłem charytatywności są normy religijne, zaś filantropii idea humanitaryzmu. 9 Królikowska J., Socjologia dobroczynności, Wydawnictwo Akademickie „śak”, Warszawa 2004, str. 28

10

Kultura ujednolicenia i klasyfikowania dotknęła zachowania dobroczynne, które

dawniej były regulowane obyczajami. W biurokratycznie przekształcanym świecie zmienił się

pierwotny wizerunek organizatorów instytucji dobroczynnych. Ich udział, chociaŜ wciąŜ

fundamentalny, wydaje się mniej uchwytny i wymierny. Staje się pośredni, przez co mniej

oceniany jako zasługa. RównieŜ zmieniły się relacje pomiędzy organizatorami pomocy

społecznej, a jej odbiorcami. Dawniej pomoc często wynikała z bezpośredniego kontaktu z

ludźmi potrzebującymi lub z informacji o konkretnych osobach i ich cierpieniu. Dzisiaj

potrzebujący mogą być bardzo oddaleni zarówno przestrzennie jak i społecznie. Informacje o

konkretnych przypadkach przekazywane są przez instytucjonalnych pośredników.

Dobroczyńcy pomagają często osobom, z którymi nigdy się nie spotkali. Podkreślany jest

przede wszystkim motyw humanitarny, a wszystkie inne pobudki (m. in. religijne,

emocjonalne, polityczne), są mniej eksponowane. NajwaŜniejsze jest, by pomóc największej

liczbie osób, które tego potrzebują. Prowadzi to często do instrumentalnych działań i nie

przeradza się w stałą relację dawca - biorca pomocy.

W dzisiejszych czasach bardzo nasilony jest udział mediów w promowaniu działań

charytatywnych, co przejawia się między innymi w powstawaniu fundacji związanych z

medialnymi korporacjami, np. „Fundacja Polsat” czy „Fundacja TVN – nie jesteś sam”. Od

1993 r. kiedy odbył się I Finał „Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy” prowadzone są co

roku akcje mające na celu pomoc chorym dzieciom. Polska jest równieŜ członkiem The

Association of LIONS CLUBS INTERNATIONAL największej światowej pozarządowej

organizacji charytatywnej, akredytowanej przy ONZ, która działa w 202 krajach.

11

2. Historia pojęcia „wolontariat” oraz

dzieje wolontariatu w Polsce

Słowo wolontariat pochodzi z łaciny, lecz upowszechnienie tego pojęcia przypada

dopiero na XX wiek. Wcześniej oznaczało ono praktykanta pracującego bez zapłaty, w celu

zapoznania się z zawodem lub ochotnika w wojsku. Pionierem w pojmowaniu wolontariatu w

nowym znaczeniu był Pierre Ceresole (szwajcarski pacyfista). Po I wojnie światowej (w 1920

r.) stworzył on obóz Service Civil Volontaire, w którym skupił ochotników, spośród

walczących ze sobą wcześniej krajów, aby odbudować wioskę niedaleko Verdun. W

następnych latach organizował kolejne obozy, a za jego przykładem poszli inni, którzy

równieŜ pragnęli pomagać bezinteresownie, by szerzyć miłość i pokój. Po II wojnie

światowej zostało utworzonych wiele organizacji międzynarodowych, promujących

wolontariat, takie jak np. CCIVS (Coordinating Committee for International Voluntary

Service) stworzone przez UNESCO w 1948 r. i pracujący obecnie z 300 organizacjami na

świecie.

Inaczej wyglądała sytuacja w Stanach Zjednoczonych, gdzie pierwsi pionierzy musieli

ze sobą współpracować, by przetrwać. Razem budowali miasta, polowali, co tworzyło zaląŜki

wspólnot lokalnych i rozszerzało się na nowo przybyłych. Z tym okresem moŜna wiązać

początek działań społecznych w Ameryce Północnej.

Polska ma bogatą tradycję pracy społecznej, pomagania sobie nawzajem, zainteresowania

problemami innych ludzi. Na formowanie się wolontariatu w Polsce miała wpływ trudna

sytuacja historyczna i geopolityczna (zabory, wojny światowe, walki z „sąsiadami”), która

wzmocniła w Polakach postawę pomocy innym, zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych.

Konsolidująca rola zagroŜenia wytwarzała spontaniczne i powszechne formy pomocy.

RównieŜ kultura chrześcijańska miała olbrzymi wpływ na kształt polskiego wolontariatu, a

nakaz „pomocy bliźnim” był dla wielu Polaków waŜnym drogowskazem Ŝyciowym.

Obserwując historię inicjatyw społecznych w naszym kraju, moŜna wyróŜnić kilka

najwaŜniejszych etapów:

12

� Etap dobroczynności. Rozkwit filantropii i działalności charytatywnej. W tej fazie

szczególny akcent przykładało się do zabezpieczenia elementarnych potrzeb ludzi

Ŝyjących w niedostatku i opierało się pomoc na „dawaniu biednym” jako oznace

współczucia i litości. Etap ten cechował wieki średnie i okres preindustrialny.

� Etap społecznikowski, charakteryzujący się pracą organiczną i wzmacnianiem więzi

społecznych. Organizacje miały w zamyśle budowanie od podstaw lepszych

warunków Ŝycia społecznego oraz dawały wyraz społecznikowskiemu przekonaniu o

konieczności małych zmian na rzecz większych przemian społecznych. Etap

cechujący XIX wiek i okres międzywojenny. W epoce oświeceniowych towarzystw

dobroczynności powstały m.in.: „Pomoc Maltańska”, Fundacja Świętego Jana

Jerozolimskiego czy Fundacja Bankowa im. Leopolda Kronenberga, natomiast w

dwudziestoleciu międzywojennym powstały, m.in.: Polski Czerwony KrzyŜ oraz

„Caritas”

o Działalność społeczną w tym okresie cechował ogromny indywidualizm.

Pracowano według własnych predyspozycji, ale wszystkie działania finalnie

splatały się, stanowiąc jeden narodowy czyn. Dzięki temu, na przełomie stuleci,

nie było stref rzeczywiście zaniedbanych, a przyczynili się do tego: pozytywiści,

przedstawiciele Oświecenia, romantycy, socjaliści i wielu innych ludzi

przepojonych ideami narodowymi.

� Etap opiekuńczości. System likwidował duŜo „niepotrzebnych” form działalności

społecznej lub wkomponowywał je w ramy własnego wyobraŜenia dobra człowieka.

Likwidacji uległy przedwojenne fundacje i stowarzyszenia a takŜe charytatywne

organizacje kościelne – „Caritas”. Etap cechujący czasy Polski Ludowej. Pojawiły się

wtedy np. karty pracy społecznej przy budowie Warszawy, w których zapisywano

przepracowane roboczo-godziny. Powstały wtedy zrzeszenia przekształcone z

wcześniejszych organizacji społecznych: Polski Komitet Pomocy Społecznej, Polski

Związek Niewidomych, Związek Harcerstwa Polskiego i inne.

o Tradycja form społecznej pomocy była wtedy równieŜ obecna, aczkolwiek

kontrolowana przez państwo, indoktrynowana, a często narzucana jako obowiązek

obywatelski, jednakŜe pełniąca strategiczną rolę w doświadczeniu społecznym i

polskiej tradycji. Stała się później podstawą odradzania się inicjatyw

obywatelskich w latach 80., kiedy przemiany społeczno - gospodarcze i polityczne

umoŜliwiły organizacjom społecznym powrót na scenę.

13

� Etap partycypacyjności. Demokracja uczestnicząca, powrót Ŝywiołowości, ufności w

siłę zebrań i zespołowych przedsięwzięć. Siły te były z czasem ograniczane

rzeczywistością, uregulowaniami lub brakiem profesjonalizmu osób nie umiejących

odpowiednio działać. Etap kształtujący się od początku lat 80-tych.

o Wielu organizatorów w początkach rozwoju wolontariatu we współczesnej Polsce

zawiodło się, poniewaŜ posiadali idealistyczne przekonanie o duchu aktywności w

narodzie, nie zwaŜając na brzemię wynikające z aktywności obowiązkowej oraz z

przywyknięcia do wygodnej opieki państwowej. Byli zaskoczeni i narzekali na

bierność społeczeństwa, poniewaŜ zamierzali szybko i efektywnie doprowadzić

do stanu głębokiej aktywności społecznej.

� Etap współpracy. Szukanie partnerstwa w działaniach obywatelskich, uzupełnianie

lementarnych zadań państwa w ramach idei pomocniczości oraz wobec zmiennych

okoliczności i oczekiwań społecznych. Etap cechujący lata 90. i czasy współczesne.

Zostały załoŜone wtedy, m.in.: Centrum Wolontariatu, Stowarzyszenie Promocji

Wolontariatu, Stowarzyszenie KLON/JAWOR, Polska Akcja Humanitarna, Fundacja

Przeciwko Handlowi Kobietami (La Strada), Fundacja Mam Marzenie i wiele innych.

Jak zostało powyŜej przedstawione pomoc przybierała róŜne formy i kaŜdy etap miał

wpływ na obecny kształt wolontariatu. Wraz z przemianami społecznymi zmianie ulegało

równieŜ nazewnictwo. Pojawiło się pytanie jaki termin byłby najodpowiedniejszy na

określenie działań społecznych od lat 90. Usankcjonowanie określenia „wolontariat” nastąpiło

pośrednio jako skutek niechęci do zdeprecjonowanych w Polsce Ludowej terminów („prace

społeczne”, „prace ochotnicze”, etc.), zniekształcających pozytywną tradycję pomocy innym w

trudnych i krytycznych sytuacjach. Spustoszenie spowodowane praktykami pracy

przymusowej trwało bardzo długo i przez wiele lat określenie „społecznik” brzmiało często jak

inwektywa, a nie komplement. RównieŜ istotny na upowszechnienie terminu „wolontariat” był

wpływ zachodnich wzorów działalności społecznej i rozwój społeczeństwa obywatelskiego w

Polsce.

14

3. Kto moŜe być wolontariuszem?

Na pytanie „Czy kaŜdy moŜe zostać wolontariuszem?”, odpowiedź brzmi, „tak, ale nie

kaŜdy wszędzie”. Wolontariuszem moŜe być kaŜdy bez względu na wiek, płeć, kolor skóry,

status materialny, wykształcenie itp. Istotne jest posiadanie odpowiednich predyspozycji i

wiedzy, adekwatnych do pomocy, której się będzie udzielało. Nie ma cech idealnego

wolontariusza – wszystko jest zaleŜne od zadania, które naleŜy wykonywać. Dlatego tak

istotne jest wybranie takiego rodzaju wolontariatu, w którym najlepiej moŜna wykorzystać

swoje zdolności.

Istnieją pewne cechy charakteru, które są potrzebne przy pracy wolontariusza, takie jak

odpowiedzialność, sumienność, cierpliwość, wraŜliwość, tolerancja, wyrozumiałoś oraz

umiejętność zaakceptowania odmienności innych i przyjmowania uwag. Nie moŜna

wyznaczyć najwaŜniejszych, poniewaŜ kaŜdy przypadek jest indywidualny. W rozmowie

przeprowadzonej przez autorkę z Dariuszem Pietrowskim (prezesem Stowarzyszenia Centrum

Wolontariatu) na pytanie o najwaŜniejsze motywacje wolontariuszy, autorka spodziewała się

długiej listy cech. Zaskoczeniem była odpowiedź, Ŝe prezes Pietrowski podał tylko trzy:

„odpowiedzialność, sumienność i dobrowolność (ogólna cecha wolontariatu). 10 Potem dodał,

Ŝe w zaleŜności od zadań moŜe być ich więcej.

Kontrowersyjną cechą jest systematyczność. Czy jeŜeli ktoś raz brał udział w „Wielkiej

Orkiestrze Świątecznej Pomocy” to był wolontariuszem? Czy wolontariuszem jest się dopiero,

gdy np. co tydzień pomaga się dzieciom w świetlicy odrabiać lekcje? Według podawanej

wcześniej definicji Centrum Wolontariatu „wolontariat” jest to „bezpłatne, świadome,

dobrowolne działanie na rzecz innych, wykraczające poza więzi rodzinno – koleŜeńsko –

przyjacielskie”.11 Wynika z niej, Ŝe nie jest istotna częstotliwość działań, ale ich

dobrowolność.

10 Wywiad przeprowadzony 20.07.2008 podczas „I Rodzinnego Pikniku Wolontariatu Tak! Pomagam”, 11 Co kaŜdy wolontariusz wiedzieć powinien, op. cit., str. 4

15

Z badań wynika, Ŝe wykształcenie „od lat okazuje się najsilniejszą determinantą

skłonności do wolontariatu (jak i zresztą innych działań społecznych). Im wyŜsze, tym

większa skłonność do pracy woluntarystycznej.”12 W badaniach z listopada 2007 r.13 moŜna

dostrzec prawidłowość, Ŝe wolontariuszami zostają najczęściej uczniowie i studenci, chociaŜ

coraz wyraźniejsze są tendencje do zmniejszania się róŜnic między grupami zawodowymi.

Podgrupy, w których zawsze udział wolontariuszy był najmniejszy (bezrobotni i emeryci), nie

są obecnie tak bardzo oddalone od średniej jak kiedyś.

Wolontariusze traktowani są bardzo róŜnie - czasem jako osoby, którym naleŜy się

podziw albo politowanie, jako punkt odniesienia w wyborze drogi Ŝyciowej, lub antywzór.

RównieŜ wolontariusze przedstawiają bardzo zróŜnicowane postawy wobec swojej

działalności: od okazywania dumy lub niekiedy wyŜszości w stosunku do innych, kończąc na

osobach odczuwających wstyd i ukrywających fakt pomocy innym.

12 Gumkowska M., Herbst J., Wygnański J., Wolontariat, filantropia i 1% - raporty z badań 2004, Wyd. Stowarzyszenie KLON/JAWOR, Warszawa 2004, str. 36 13 Por. Baczko A., Ogrocka A., op. cit., str. 4

16

5. Motywacje wolontariuszy

Setki tysięcy ludzi na całym świecie poświęcają swój czas i energię, aby pomagać

ludziom cierpiącym, opuszczonym, znajdującym się w bardzo trudnej sytuacji. Pracują tam,

gdzie nikt inny nie chce, gdzie państwo nie zauwaŜa problemu lub go lekcewaŜy.

M. Ochman tak napisała w 1996 r.: „Długo zastanawialiśmy się nad tą

bezinteresownością i dopiero kiedy zrozumieliśmy, Ŝe wolontariusze nie pracują

bezinteresownie udało nam się w pełni pojąć sens wolontariatu.” Ludzie działają w

wolontariacie, poniewaŜ posiadają określonego typu poŜytki pozamaterialne, zaspokajają

potrzeby wyŜszego rzędu. Niektórzy chcą mieć poczucie dobrze spełnionego obowiązku, inni

uwaŜają, Ŝe takie doświadczenie dobrze będzie wyglądać w Curriculum Vitae, jeszcze inni

spłacają dług społeczny. Podobnie wypowiadała się J. Ochojska: „Motywacje, jakimi kierują

się wolontariusze są bardzo róŜne. Często jest to chęć nauczenia się czegoś nowego. Muszę

podkreślić, Ŝe w kaŜdej organizacji wolontariusz moŜe się duŜo nauczyć. Ja widzę, jak wielu

wolontariuszy, którzy przeszli przez PAH (Polska Akcja Humanitarna – przyp. autorki),

nauczyło się róŜnych rzeczy. Zdarza się, Ŝe następnie znajdują pracę dzięki doświadczeniu,

które u nas zdobyli. Ale są tacy, którzy chcą zapełnić swój czas”14

Co więcej, ci sami ludzie w pewnych sytuacjach zachowują się w pierwszy, a w innych

w drugi z opisywanych sposobów.”15

Innym psychologicznym pojęciem związanym z motywacją ludzi jest „zachowanie

prospołeczne”, które charakteryzuje się tym, Ŝe „osoba podejmująca działanie ponosi nie

tylko naturalne koszta zaangaŜowania (poświęcając energię, czas, zainteresowanie, uwagę),

na rzecz innej osoby, ale i gotowa jest poświęcić dobra osobiste (jak własny majątek, zdrowie

czy dobre imię)”.16 Źródłem prospołecznych aktywności według psychologii społecznej są

normy społeczne, gdyŜ uczą one reguł społecznych, a działanie zgodnie z nimi daje kaŜdemu

nagrody w postaci zaspokojonych potrzeb.

14 Roczniak nr 7 - Barwy wolontariatu, op. cit., str. 17 15 Reykowski J., Motywacja. Postawy prospołeczne a osobowość, PWN, Warszawa 1979, str. 23 16 Kotlarska – Michalska A., Dobrowolność w działaniu jako forma zachowań prospołecznych [w:] Wolontariat w obszarze humanistycznych wyzwań opiekuńczych, Kromlicka B., AKAPIT Wydawnictwo edukacyjne, Toruń 2005, str. 37

17

Potrzeby wyŜszego rzędu

J. Reykowski17 opisał trzy typy motywacji do zachowań prospołecznych:

endocentryczna, egocentryczna oraz pośrednia. W pierwszej z nich punktem wyjścia jest chęć

poprawy samopoczucia i samooceny osoby udzielającej pomocy, a cudzy dobrostan jest

skutkiem ubocznym (waŜne, Ŝe JA pomagam). Drugi typ motywacji, nazywany równieŜ

empatycznym opiera się na chęci poprawy samopoczucia i zaspokojenia potrzeb innych ludzi,

a własny dobrostan jest poŜądanym skutkiem ubocznym (waŜne, by pomoc została udzielona)

Ostatnim typem jest motywacja pośrednia (zrównowaŜona), w której osoby nie wyrzekają się

własnych interesów, ale są gotowe do poświęcenia, gdy korzyści społeczne znacznie

przekraczają korzyści własne, które trzeba poświęcić.

Według humanistycznej hierarchii potrzeb A. Maslowa (1958 r.) moŜemy wyróŜnić

potrzeby niŜszego i wyŜszego rzędu. Osoby angaŜujące się w wolontariat z reguły poprzez

pomaganie innym zaspokajają potrzeby wyŜszego rzędu. Na poniŜszym rysunku, moŜna

prześledzić jak wygląda „piramida potrzeb” i jakie potrzeby muszą zostać zaspokojone, by

moŜna było realizować potrzeby wyŜszego rzędu. Istnieją jednak nieliczne wyjątki, gdy osoba

działa przede wszystkim dla innych, lekcewaŜąc swoje potrzeby, np. potrzebę

bezpieczeństwa.

Piramida potrzeb A. Maslowa

17 Por. Reykowski J., op. cit., str. 39 - 44

• potrzeby samorealizacji • potrzeby szacunku i uznania

• potrzeby miłości, afiliacji • potrzeby bezpieczeństwa • potrzeby fizjologiczne

Potrzeby niŜszego rzędu

18

Na podstawie licznych materiałów sporządziłem własne zestawienie najczęściej

podawanych motywów działania w wolontariacie. Wyodrębnionych zostało sześć typów:

motywy akcentujące bezinteresowność, związane z zobowiązaniem, instrumentalne,

wspólnotowe, psychologiczne, polityczne:

� BEZINTERESOWNE

o współczucie dla cierpiących

o poczucie więzi z osobami słabszymi

o dawanie nadziei ludziom, którzy tego potrzebują

o identyfikowanie się z potrzebującymi

o walka o konkretną sprawę

o zrobienie czegoś poŜytecznego w wolnym czasie

� ZWI ĄZANE Z ZOBOWI ĄZANIEM

o moŜliwość spłacenia długu (wobec innych, wobec społeczeństwa)

o nieumiejętność odmówienia, gdy ktoś prosi o pomoc

o poczucie moralnego zobowiązania wynikające z przekonań religijnych

o potrzeba bycia potrzebnym

o pod wpływem presji zewnętrznej (na prośbę kogoś bliskiego, wymagania

niektórych instytucji)

� INSTRUMENTALNE

o zdobywanie nowych doświadczeń i umiejętności

o mile widziany składnik Ŝyciorysu (np. by móc wystartować w lokalnych

wyborach, nie poświęcając własnych środków)

o przekonanie czy rzeczywiście nadajemy się do konkretnej pracy (np. jako

pedagog czy pracownik socjalny)

o w celu wyjazdu za granicę

19

� WSPÓLNOTOWE

o potrzeba łączności z innymi ludźmi i przełamania uczucia osamotnienia lub

niespełnienia

o potrzeba znalezienia swojego miejsca w jakiejś wspólnocie. Grupa moŜe

dawać poczucie jedności, oparcia i bezpieczeństwa.

o pragnienie zrobienia czegoś dla własnej wspólnoty lokalnej

o działanie w wolontariacie daje moŜliwość bycia wśród ludzi, z których

poglądami i wartościami moŜemy się identyfikować.

� PSYCHOLOGICZNE

o zmniejszenie dyskomfortu odczuwanego w sytuacji zauwaŜenia cierpienia

innej osoby

o dysonans poznawczy powstający jako rezultat napływania z zewnątrz

informacji niezgodnych z wzorem „stanu normalnego”

o naruszenie przekonania w „sprawiedliwy świat”

o osobista satysfakcja z pomocy innym

� POLITYCZNE

o chęć przyczynienia się do zmian społecznych

PowyŜsze zestawienie miało na celu ukazanie, Ŝe motywacje wolontariuszy są bardzo

róŜne. Nie moŜna ich oceniać, poniewaŜ kaŜdy człowiek jest indywidualnością. Nie ma

motywów lepszych i gorszych. Celem wszystkich działań jest bezpośrednia lub pośrednia

pomoc innym ludziom.

20

6. Rola wolontariatu w Ŝyciu młodego człowieka - badania

6.1. Ankieta

Z róŜnego rodzaju badań wynika, Ŝe młodzieŜ stanowi najliczniejszą grupę

wolontariuszy. Moją pracę postanowiłem więc wzbogacić o opinie młodych ludzi dotyczące

wolontariatu. W tym celu poprosiłem o pomoc 80 uczniów (40 kobiet i 40 męŜczyzn)

uczęszczających do ZS nr 51 w Warszawie. Wiek ankietowanych wahał się w granicach

14 – 18 lat. KaŜda osoba musiała odpowiedzieć na 10 pytań. Niektóre z nich naprawdę nie

były proste, jednak w znacznym stopniu pozwoliły mi poznać rolę, jaką w Ŝyciu nastolatków

pełni wolontariat.

21

6.2. Pytania i analiza odpowiedzi Pytanie nr 1:

Czy miałeś/aś jakieś doświadczenia związane z wolontariatem?

Analiza:

Pierwsze pytanie obrazuje jak daleki zasięg ma wolontariat, skoro blisko 90%

respondentów deklaruje, Ŝe miało jakieś doświadczenia z nim związane. Nie sposób więc nie

zetknąć się z wolontariatem, czy to przez udział w akcjach, czy poprzez jednorazową pomoc

finansową.

22

Pytanie nr 2:

Czy ktoś z twoich znajomych lub rodziny pracuje jako wolontariusz?

Analiza:

Odpowiedzi ankietowanych jednoznacznie dowodzą, Ŝe wolontariusze są wśród nas.

Ponad połowa kobiet i blisko 35% męŜczyzn w gronie znajomych lub rodziny posiada osobę

zajmującą się bezinteresowną pomocą innym. Takie wyniki muszą cieszyć. Być moŜe osoby

te poprzez bezpośredni kontakt z wolontariuszami same zainteresują się wolontariatem.

23

Pytanie nr 3: Czy uwaŜasz, Ŝe akcje wolontariatu są potrzebne? Analiza:

Jeśli chodzi o potrzebę organizowania akcji charytatywnych odpowiedzi

respondentów nie mogą dziwić. Zdecydowana większość uwaŜa je za potrzebne. Co ciekawe

25% męŜczyzn nie potrafiło udzielić jednoznacznej odpowiedzi, co moŜe wynikać z ich

ubogiej wiedzy na temat wolontariatu.

24

Pytanie nr 4:

Czy przynoszą one wymierną pomoc? Analiza:

Czwarte pytanie dotyczyło kwestii wymiernej pomocy, jaką przynoszą akcje

wolontariatu. 85% procent badanych kobiet nie miało wątpliwości co do efektów pracy

wolontariatu, czego nie moŜna powiedzieć o płci przeciwnej. Blisko 33% męŜczyzn pozostało

w tej kwestii niezdecydowanych.

25

Pytanie nr 5:

Czy sądzisz, Ŝe kaŜdy moŜe zostać wolontariuszem?

Analiza:

To pytanie wyraźnie podzieliło uczestników ankiety. Prawie 58% opowiedziało się za

tym, Ŝe kaŜdy moŜe zostać wolontariuszem. Z drugiej zaś strony blisko 38% respondentów

była przeciwna temu stwierdzeniu. Gdzie więc w takim wypadku leŜy prawda? Zapewne

gdzieś pośrodku. KaŜdy moŜe bowiem zostać wolontariuszem, ale nie wszystkie formy

wolontariatu będą dla niego odpowiednie.

26

Pytanie nr 6:

Proszę podkreślić 4 cechy, które powinny charakteryzować dobrego wolontariusza:

- odpowiedzialność - systematyczność - pracowitość - sumienność - łagodność - cierpliwość - punktualność - tolerancyjność - wraŜliwość uczciwość

27

Analiza:

Z zamieszczonych powyŜej wykresów wynika, Ŝe ankietowani mieli pewne problemy

ze zdecydowanym wskazaniem cech, które powinny charakteryzować dobrego wolontariusza.

Dotyczy się to zarówno kobiet jak i męŜczyzn. Co do jednego obie strony były jednak

zgodne. Największą popularnością cieszyła się bowiem odpowiedzialność. Kwestia wyboru

kolejnych cech zaleŜała od płci badanego. Kobiety na kolejnych miejscach ustawiły:

cierpliwość - 16%, tolerancyjność -14% i uczciwość – 13% odpowiedzi. MęŜczyźni natomiast

zdecydowali, Ŝe oprócz odpowiedzialności waŜne są: pracowitość – 18%, uczciwość – 15%

i cierpliwość – 13% głosów. Wynika z tego, Ŝe dobry wolontariusz powinien być

odpowiedzialny, cierpliwy, tolerancyjny, pracowity i uczciwy, chociaŜ najlepiej jakby

odznaczał się takŜe systematycznością, sumiennością, łagodnością, punktualnością

i wraŜliwością. CięŜkie zadanie czeka tych, którzy chcieliby znaleźć wolontariusza

„idealnego”

28

Pytanie nr 7:

Czy zgadzasz się z następującymi stwierdzeniami?

- Pomaganie innym powinno być celem kaŜdego człowieka

- Wolontariat to szkoła Ŝycia i współpracy z ludźmi

29

- Praca w wolontariacie stwarza moŜliwość poznania ciekawych ludzi

Analiza:

Na wszystkie powyŜsze stwierdzenia uczestnicy ankiety w większości odpowiadali

twierdząco. Najwięcej wątpliwości, szczególnie wśród męŜczyzn dostarczyło zdanie, Ŝe

wolontariat to szkoła Ŝycia i współpracy z ludźmi. Innym interesującym stwierdzeniem, do

którego musieli się ustosunkować respondenci jest kwestia stwarzania przez wolontariat

moŜliwości poznania ciekawych ludzi. 63% (w tym 80% kobiet) badanych jak najbardziej się

z tym zgadza. Jedynie 14% pozostaje przeciw. Pytanie to po raz kolejny pokazało brak

zdecydowania u panów. Wskazuje to na to, Ŝe panie mają lepiej wyrobione zdanie.

30

Pytanie nr 8:

Czy wolontariat powinien być obecny w kaŜdej szkole?

Analiza:

Jak pokazują przedstawione powyŜej wykresy, blisko 72% ankietowanych uwaŜa, Ŝe

wolontariat powinien być obecny w kaŜdej szkole. Być moŜe są to potencjalni wolontariusze,

którzy za pośrednictwem tej ankiety chcą wyrazić swą gotowość do pomocy innym. Na

uwagę zasługuje takŜe niewielka liczba osób przeciwnych wolontariatowi w szkołach. Nieco

więcej badanych pozostaje bez zdania na ten temat.

31

Pytanie nr 9:

Czy znasz jakąś organizację propagującą bezinteresowną pomoc innym?

Analiza:

Zdecydowana większość respondentów wykazała się znajomością jakiejkolwiek

organizacji propagującej bezinteresowną pomoc innym. Zapewne duŜy wpływ na taki rezultat

ma fundacja Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. To właśnie ją uczestnicy często

dopisywali pod pytaniem nr 9 jako przykład. Nie ma się czemu dziwić. W końcu WOŚP jest

najbardziej rozpoznawalną tego typu organizacją w Polsce.

32

Pytanie nr 10:

Czy chciałbyś/abyś w przyszłości zostać wolontariuszem?

Analiza:

Najciekawsze moim zdaniem pytanie pozwoliłem sobie zostawić na sam koniec. Z

niecierpliwością oczekiwałem na odpowiedzi ankietowanych. Pytanie to miało określić

gotowość młodzieŜy do pójścia drogą wolontariatu. Jak się okazało blisko połowa

respondentów wykazała niezdecydowanie, co moim zdaniem jest jak najbardziej zrozumiałe.

Dziwić natomiast moŜe zaledwie jedna osoba płci męskiej, która chciałaby w przyszłości

zostać wolontariuszem. Wynika z tego, Ŝe kobiety są bardziej pomocne i skłonne do

poświęceń, jakich niewątpliwie wymaga wolontariat.

33

6.4. Wywiad z ekspertem

Chcąc jeszcze lepiej poznać zjawisko wolontariatu wśród młodzieŜy zwróciłem się o

pomoc do eksperta. Pani Aleksandra Wakuła, pedagog oraz opiekun koła wolontariatu w

Zespole Szkół nr 51 im. Ignacego Domeyki w Warszawie, zgodziła się odpowiedzieć na kilka

najbardziej nurtujących mnie pytań. PoniŜej zamieszczam treść rozmowy przeprowadzonej

drogą mailową:

1. Ilu członków liczy szkolne koło wolontariatu? Na dzień dzisiejszy deklaracje wstąpienia do Szkolnego Klubu Wolontariatu złoŜyło 35 obecnych uczniów naszej szkoły. Wstępowanie w szeregi wolontariuszy ma charakter ciągły, więc moŜliwe jest, Ŝe za kilka tygodni ta liczba będzie juŜ inna☺

2. Czy uczniowie chętnie przystępują do koła? Co roku do SKW zgłasza się wielu pierwszoklasistów, co pozwala wnioskować o Ŝywym zainteresowaniu młodzieŜy przynaleŜnością do grupy zajmującej się niesieniem pomocy tym, którzy najbardziej tego wsparcia potrzebują. Jednak oprócz osób, które wypełniają deklaracje przystąpienia do SKW, a następnie działają w ramach klubu, jest jeszcze wielu innych uczniów, którzy zawsze włączają się w akcje niesienia pomocy innym, nie będąc formalnie „szkolnymi wolontariuszami”. Dlatego myślę, Ŝe słuszniejsze byłoby pytanie ogólnie o chęć włączania się w działalność wolontarystyczną - w takim przypadku odpowiedź byłaby jednoznaczna: tak, uczniowie chętnie włączają się we wszystkie akcje.

3. Czym zajmują się wolontariusze? Wolontariusze zajmują się pomocą w odrabianiu lekcji dzieciom ze świetlicy socjoterapeutycznej oraz uczniom naszej szkoły. Organizują akcje charytatywne wspierające stowarzyszenia i osoby prywatne, zwłaszcza akcje związane z pomocą dla chorych i ubogich dzieci oraz młodzieŜy. Wolontariusze doraźnie wspierają schronisko dla zwierząt, współpracują z Fundacją Świat na tak, domami dziecka z województwa mazowieckiego, biorą udział w akcjach proponowanych przez Bielańską Kapitułę Klubu Ośmiu Wspaniałych. Prowadzą tablicę informacyjną wolontariatu, przygotowują okazjonalne plakaty, biorą udział w cyklicznych spotkaniach SKW, których celem jest: pogłębianie motywacji, organizacja działań, tworzenie projektów, wymiana doświadczeń i informacji bieŜących oraz dokumentowanie działalności SKW.

4. Czy młodzieŜ chętnie bierze udział w akcjach organizowanych przez

koło wolontariatu? Bardzo chętnie☺

34

5. Czy zdarza się, Ŝe uczniowie rezygnują z pracy jako wolontariusze? JeŜeli tak, to z jakiego powodu? Najczęstszą przyczyną opuszczenia przez ucznia Szkolnego Klubu Wolontariatu jest zakończenie lub zmiana szkoły. Nie musi jednak być to toŜsame z rezygnacją z pracy jako wolontariusz – byli członkowie SKW nadal podejmują bezinteresowne działania pomocowe na rzecz innych osób tyle Ŝe juŜ w innym środowisku☺

6. Jaka jest Pani opinia na temat wolontariatu wśród młodzieŜy? Wolontariat jest niewątpliwie działaniem, które pozwala młodzieŜy rozwijać postawę alternatywną dla konsumpcyjnego stylu Ŝycia. Stwarza okazję do budowania świata wartości, pomaga w rozwijaniu zainteresowań oraz w szukaniu poŜytecznej formy spędzania wolnego czasu.

7. Jakich poświęceń wymaga praca wolontariusza? Wydawać by się mogło, Ŝe praca wolontariusza nie wymaga Ŝadnych poświęceń – jest bowiem dobrowolna, nieograniczona sztywnymi godzinami pracy, bez narzuconych zadań i czasu na ich wykonanie. Wolontariusz nie musi rezygnować z niczego na rzecz niesienia pomocy innym, bardzo często jednak świadomie decyduje się na róŜnego rodzaju poświęcenia: jest przy kimś, kto potrzebuje wsparcia, zamiast pójść na dyskotekę; nieodpłatnie pomaga w schronisku dla zwierząt zamiast dorobić gdzieś sobie np. na wycieczkę; odrabia lekcje z dzieckiem ze świetlicy socjoterapeutycznej zamiast siąść przed telewizorem i obejrzeć fajny film…

8. Jaki według Pani powinien być wolontariusz „idealny”?

„Idealny” wolontariusz powinien mieć przede wszystkim motywację do niesienia pomocy potrzebującym oraz być osobą pełną optymizmu i chęci do działania wg posiadanych talentów i uzdolnień. Wśród jego cech naleŜałoby wymienić równieŜ bezinteresowność, odwagę, empatię, otwartość, odpowiedzialność, wraŜliwość, systematyczność i duŜą kulturę osobistą. Wolontariusz „idealny” powinien takŜe umieć organizować swój własny czas oraz współpracować w duchu porozumienia i Ŝyczliwości.

35

6.5. Szkolne koła wolontariatu

Przeprowadzone przeze mnie badania wykazały, Ŝe zdaniem młodzieŜy wolontariat

powinien być obecny w kaŜdej szkole. MoŜe on przejawiać się poprzez jednorazowe akcje

albo systematyczne działania mające na celu pomoc drugiemu człowiekowi. Jednym ze

sposobów na propagowanie dobroczynności wśród uczniów jest tworzenie szkolnych kół

wolontariatu. Często są one miejscem, które kształtuje charakter młodego człowieka i otwiera

oczy na potrzeby innych. Obecnie szkolne koła wolontariatu działają w coraz większej liczbie

placówek. Przykładem jednej z nich jest ZS nr 51 w Warszawie.

Akcje charytatywne, w które zaangaŜowane było szkolne koło wolontariatu z ZS nr 51 w roku szkolnym 2009/2010 i 2010/2011:

ROK SZKOLNY 2009/2010

• Udział w zajęciach muzycznych z niepełnosprawnymi w Ośrodku przy ul. Grembałowskiej 14

• Zbiórka gier edukacyjnych dla Ŝłobka. • Pogotowie naukowe • Bal Andrzejkowy dla niepełnosprawnych z Bielan w MłodzieŜowym Domu Kultury • Mikołajki dla dzieci z Domu Dziecka w Julinie • Przygotowanie paczek świątecznych dla potrzebujących. • Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy • Domeyko Dzieciom • Bal Integracyjny w PKiN „Świat na tak” • „Góra Grosza” • Zbiórka pieniędzy na kołnierz rehabilitacyjny dla ucznia - 1555zł • Zbiórki słodyczy, zabawek dla Dzieci z Domu Dziecka w Woli Gałęzowskiej • Zbiórka dla powodzian- Zbiórka funduszy i gier dla szkoły podstawowej

w Świniarach oraz zbiórka darów rzeczowych dla rodzin z Sandomierza ROK SZKOLNY 2010/2011

• Zbiórka Ŝywności dla dzieci z Gniazd • Bal Andrzejkowy dla niepełnosprawnych z Bielan w MłodzieŜowym Domu Kultury • Mikołajki dla dzieci z Domu Dziecka w Julinie • Przygotowanie paczek świątecznych dla potrzebujących • Zbiórka zabawek i ksiąŜek dla dzieci z najuboŜszych rodzin • Wigilia Polska w Zakładzie Leczniczo-Opiekuńczym na Białołęce • Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy • Domeyko Dzieciom • „Góra Grosza” • Zbiórka ksiąŜek dla Domu Dziecka nr 1 na Bielanach oraz przekazanie odzieŜy dla

Domu Dziecka w Płońsku

36

7. Podsumowanie

UwaŜam, Ŝe wolontariat pełni waŜną rolę w Ŝyciu młodzieŜy. Często jest to dla niej

pierwsza szkoła Ŝycia i współpracy z ludźmi. Wolontariat ma równieŜ ogromny wpływ na

kształtowanie charakteru młodego człowieka. Uczy empatii, otwiera oczy na potrzeby innych

i pokazuje w jaki sposób moŜna nieść im pomoc. PodąŜanie tą drogą ma wpływ na

osobowość i budowanie świadomości w późniejszym dorosłym Ŝyciu. Powoduje to, Ŝe takiej

osobie między innymi łatwiej znaleźć pracę, gdyŜ jest Ŝyczliwa, otwarta , chętnie podejmuje

nowe wyzwania i łatwo nawiązuje nowe znajomości. Systematyczna praca w wolontariacie

stanowi waŜną dziedzinę Ŝycia społecznego. KaŜdy moŜe znaleźć w niej przestrzeń dla

siebie, to znaczy robić coś na miarę swoich moŜliwości. Sam jestem tego najlepszym

przykładem. Od wielu lat kwestuję na rzecz Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy i muszę

przyznać, iŜ sprawia mi to niemałą radość, a takŜe daje wiele satysfakcji. Jan Paweł II mówił:

"Człowiek jest wielki nie przez to, co posiada, lecz przez to, kim jest; nie przez to, co ma, lecz

przez to, czym dzieli się z innymi" i właśnie tymi słowami starajmy kierować się w naszym

codziennym postępowaniu.

37

8. Załączniki 8.1. Wzór ankiety

ANKIETA

„Rola wolontariatu w Ŝyciu młodego człowieka” Informacje uczestnika ankiety:

a) płeć: b) wiek:

1. Czy miałeś/aś jakieś doświadczenia związane z wolontariatem?

Tak Nie Nie wiem

2. Czy ktoś z twoich znajomych lub rodziny pracuje jako wolontariusz? Tak Nie Nie wiem

3. Czy uwaŜasz, Ŝe akcje wolontariatu są potrzebne? Tak Nie Nie mam zdania

4. Czy przynoszą one wymierną pomoc? Tak Nie Nie mam zdania

5. Czy sądzisz, Ŝe kaŜdy moŜe zostać wolontariuszem? Tak Nie Nie mam zdania

38

6. Proszę podkreślić 4 cechy, które powinny charakteryzować dobrego wolontariusza. - odpowiedzialność - systematyczność - pracowitość - sumienność - łagodność - cierpliwość - punktualność - tolerancyjność - wraŜliwość - uczciwość

7. Czy zgadzasz się z następującymi stwierdzeniami:

- Pomaganie innym powinno być celem kaŜdego człowieka. Tak Nie Nie mam zdania

- Wolontariat to szkoła Ŝycia i współpracy z ludźmi

Tak Nie Nie mam zdania

- Praca w wolontariacie stwarza moŜliwość poznania ciekawych ludzi.

Tak Nie Nie mam zdania

8. Czy wolontariat powinien być obecny w kaŜdej szkole?

Tak Nie Nie mam zdania

9. Czy znasz jakąś organizację propagującą bezinteresowną pomoc innym?

Tak Nie Nie wiem

10. Czy chciałbyś/abyś w przyszłości zostać wolontariuszem?

Tak Nie Nie wiem

Dziękuję za udział w ankiecie. :-)

39

8.2. Ciekawostki

- Rok 2001 został uznany przez ONZ Międzynarodowym Rokiem Wolontariatu

- Rok 2011 uchwałą Komisji Europejskiej został uznany za Europejski Rok Wolontariatu i Aktywności Obywatelskiej

- 5 grudnia kaŜdego roku obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Wolontariusza Wspierającego Rozwój Gospodarczy i Społeczny

8.3. Zdjęcia z akcji Domeyko Dzieciom

W dniach 14 -22 stycznia juŜ po raz VI w Zespole Szkół nr 51 w Warszawie odbyła się

akcja Domeyko Dzieciom. W tym roku zbieraliśmy pieniądze dla Tomka Dudka -

biathlonisty, który uległ nieszczęśliwemu wypadkowi podczas treningu. W celu pozyskania

środków odbyły się między innymi:

• Nocny maraton filmowy

• Warsztaty taneczne

• Mecz gwiazd

• Koncert rockowy

Podsumowaniem i zakończeniem akcji był wielki koncert finałowy, który swą obecnością

uświetnili panowie Robert Rozmus i Artur Barciś. W meczu gwiazd udział wzięli:

Daniel Wieleba, Piotr Grabowski, Mateusz Damięcki, Magdalena Grzywa, Paweł Bukrewicz,

Dorota Idzi i inni. Zmierzyli się oni w siatkarskim pojedynku z uczniami naszej szkoły.

Spotkanie komentował Andrzej Supron. Na następnych stronach zamieszczam zdjęcia z akcji

Domeyko Dzieciom:

40

41

42

9. Bibliografia internetowa

- http://pl.wikiquote.org/wiki/Jan_Pawe%C5%82_II - http://www.google.pl/imghp?hl=pl&tab=wi - http://www.wolontariat.org.pl/ - http://www.domeyko.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=188&Itemid=1 - http://pl.wikipedia.org/wiki/Wolontariat - http://sjp.pwn.pl/ - http://www.onlinevolunteering.org * Nazwiska autorów i nazwy ksiąŜek, z których korzystałem przy pisaniu pracy znajdują się w przypisach na odpowiednich stronach pod tekstem.