P.P. Jerszow_Konik Garbusek

Indeks: 00132/2013/07

Opracowanie edytorskie: Jawa48

na podstawie egzemplarza ze zbiorw prywatnych

Tylko do uytku wewntrznego i osobistego bez prawa przedruku i publikacji tak w czci jak i w caoci.

Lipiec 2013

Prawa autorskie

nale do autora, autorw tumaczenia

i ilustracji, Instytutu Wydawniczego PAX, ich

spadkobiercw oraz innych osb fizycznych

i prawnych majcych lub roszczcych sobie takie

prawa. Materiay wykorzystane w opracowaniu, stanowi rdo danych o

naszej kulturze i historii, stanowi wasno publiczn, a ich

rozpowszechnianie suy dobru oglnemu.

Wykorzystywanie tylko do uytku osobistego, tak jak czyta si ksik wypoyczon

z biblioteki, od ssiada, znajomego czy przyjaciela.

Wykorzystywanie w celach handlowych, komercyjnych, modyfikowanie, przedruk i tym

podobne bez zgody autora edycji zabronione.

Niniejsze opracowanie suy wycznie popularyzacji tej ksiki i przypomnienia

zapomnianych pozycji literatury z lat szkolnych.

(o )

Z jzyka rosyjskiego przeoy: IGOR SIKIRYCKI

Ilustrowa: JAN MARCIN SZANCER

Instytut Wydawniczy NASZA KSIGARNIA

Warszawa 1969

PIOTR PAWOWICZ JERSZOW

KONIK GARBUSEK

Piotr P. JERSZOW KONIK GARBUSEK


7

SPIS TRECI

CZ PIERWSZA

OPOWIEM WAM BAJK str. 8

CZ DRUGA

W BAJCE CZAS SI SZYBKO ZMIENIA, WOLNIEJ BIEGN

WYDARZENIA str. 47

CZ TRZECIA

DUGO KOPA MAKAR POLA I OGRODY A TERAZ

SPRAWUJE URZD WOJEWODY str. 97



8

CZ PIERWSZA

OPOWIEM WAM BAJK



9

Hen, daleko, za grami,

Za lasami, za morzami,

Moe jeszcze dalej gdzie

Bya sobie pewna wie.

W tej to wsi, tu przy parowie,

yli z ojcem trzej synowie:

Dwaj rozsdni, a najmodszy

Gupi by i plt trzy po trzy.

Gdy koczyli zbir pszenicy,

Zaraz wieli do stolicy,

Bo stolica w owe dni

Bya blisko od tej wsi.



10

Tam pszenic sprzedawali,

Grosz do grosza dokadali

I nabiwszy sakw zotem

Wybierali si z powrotem.

Wiele czasu uleciao,

A nieszczcie ich spotkao.

Ju do niw ostrzyli kosy

A tu kto podepta kosy.

Dotd ludzie z owej wioski

Nie doznali takiej troski.

Wic ssiadw jli pyta,

Jak by tu zodzieja schwyta.

Rzek im jeden z gospodarzy,

e naley sta na stray

I pilnowa pl dokadnie,

Wtedy zodziej w rce wpadnie.

Jeszcze soce si nie skryo,

Gdy najstarszy brat, Danio,

Niosc widy wraz z toporem,

Stan w polu tu pod borem.



11

Noc nadesza chmur czarn

I Dani strach ogarn.

Wic si ukry w stogu siana

I przelea w nim do rana.

wit rozjani bkit nieba;

Stranik z siana si wygrzeba,

Wod obla si przy studni

I do drzwi ju pici dudni:

C wy picie jak cietrzewie!

Com ja przey, nikt z was nie wie...

Ca noc paday deszcze,

Zmokem tak, jak nigdy jeszcze.

Bracia wnet mu otworzyli



12

I do izby wprowadzili.

Potem rzekli: Mw, Danio,

Co tam w nocy si zdarzyo?

Stranik sowa nie uroni,

Przed obrazem si pokoni,

Chrzkn, kichn i tak rzek:

Przez noc ca nie spa czek,

Nic miego mwi szkoda,

Taka bya za pogoda.

Wycie deszczu tu nie czuli,

A ja zmokem do koszuli.

Przykro byo od pocztku...

A poza tym to w porzdku.

Stary ojciec tak powiada:

Ty, Danio, zuch nie lada.

Jestem wdziczny ci niezmiernie,

e mi, synu, suy wiernie,

e i pola dopilnowa,

I tak dzielnie si sprawowa.

Znowu soce si zniyo,

Kiedy redni brat, Gawryo,



13

Niosc widy wraz z toporem,

Stan w polu tu pod borem.

Noc nadesza chmur czarn

I Gawry strach ogarn.

Zb o zb wci goniej dzwoni

Strach Gawry z pola zgoni.

Przybieg do wsi zlany potem

I przeczeka noc pod potem.

Zawitao. Nadszed ranek.

Zuch Gawryo wszed na ganek:

Hej, wy, piochy! Jeszcze picie?

Kiedy drzwi mi otworzycie?

Mam tej dugiej nocy do,

Zamrozio mnie na ko.

Bracia wnet mu otworzyli

I do izby wprowadzili,

Potem rzekli: Mw, Gawryo,

Co tam w nocy si zdarzyo?

Stranik sowa nie uroni,

Przed obrazem si pokoni

I zbami dzwonic rzek:

Przez noc ca nie spa czek.



14

Nic miego mwi szkoda.

Zamarzaa nawet woda.

A ja jednak wytrzymaem,

Bo przez ca noc skakaem.

Przykro byo na pocztku...

A poza tym to w porzdku.

Stary ojciec tak powiada:

Ty, Gawryo, zuch nie lada.

Przysza wreszcie, dnia trzeciego,

Kolej syna najmodszego,



15

On tymczasem wlaz na piec

I nie myli pola strzec.

piewa tylko z caej siy:

Cudne oczy mojej miej!

Brat najstarszy go pogania:

Czas ju w drog! Syszysz, Wania?

Nie pomogy grone sowa,

Nie pomoga i namowa.

Wtedy ojciec, po namyle,

Rzek: Ja Wani w pole wyl...

Suchaj, Wania mj kochany,

Ja ci kupi malowanek!

Bierze przykad z braci obu,

Dam ci grochu, dam ci bobu.

Gdy mu ojciec bb obieca,

Wania zlaz natychmiast z pieca.

Wziwszy kurtk, chleba pajd,

Rzek: Zodzieja wam odnajd

Noc. Ju ksiyc si wyania.

Poln ciek idzie Wania.



16

Spojrza w prawo, spojrza w lewo.

Potem schowa si za drzewo,

Usiad, zwrci twarz do nieba

i j wcina pajd chleba.

Mija pnoc. Czas ucieka,

Wtem ko zara gdzie z daleka...

Stranik zebra wszystkie siy,

Wsta i ujrza grzbiet kobyy,

Przecudownej, nienobiaej,

Jakiej oczy nie widziay,



17

Karbowana zota grzywa

A do samej ziemi spywa.

Aha! Zacznie si igraszka,

Przyapaem zodziejaszka.

Ej, dostanie ci si wnet,

Kiedy skocz ci na grzbiet!

Poznasz, jak to u nas tacz,

Popamitasz mnie, szaraczo!

Przekradajc si w pszenicy,

Ogon klaczy w donie chwyci,

Po czym biegnc za ni w lad,

Jednym susem na grzbiet wsiad.

Klacz dorodna, moda, bystra,

Gniewnym okiem wok byska,

Gow krci, gniewem paa

I przed siebie mknie jak strzaa.

Pdzi koem nad polami,

Przelatuje nad rowami,

Gry mija jednym skokiem,

Staje dba, skacze bokiem,

Coraz bardziej rozgniewana

Zrzuci z siebie chce Iwana.



18



19

Iwan za niegupi by

Trzyma ogon z caych si.

Kiedy wreszcie si zmczya,

Ludzkim gosem przemwia:

Nic, Iwanie, nie poradz,

Masz nade mn pen wadz.

Musisz mnie gdzie dobrze schowa

I troskliwie pielgnowa.

Tylko wiedz: o jednej porze

Poprzez trzy poranne zorze

Masz mnie puszcza na swobod.

Gdy wyrazisz swoj zgod,

Za to ja trzeciego dnia

Dam ci pikne konie dwa

Takich jeszcze w wiecie caym

Ludzkie oczy nie widziay;

Dam ci jeszcze i trzeciego,

Tylko bardzo malutkiego.

Chocia bdzie mia dwa garby,

Nie oddawaj go za skarby.

Jeli chcesz, to konie sprzedaj,



20

Lecz garbuska za nic nie daj,

Ni za pas, ani za czapk,

Ani te za sodk babk.

On w potrzebie zawsze, wszdzie

Przyjacielem tobie bdzie;

W mron zim ci ogrzeje,

W lecie wskae, skd wiatr wieje;

Chleba da, by nie zna godu,

A jak zechcesz, nawet miodu.

Ja za pjd na swobod,

Wyprbowa siy mode.

Dobrze myli sobie Wania,

A tymczasem j pogania

Prociuteko do szaasu,

Ktry sta na skraju lasu.

Kiedy zamkn za ni drzwi,

Ruszy ranie do swej wsi.

Idzie, idzie, piosnk piewa:

Szed modzieniec z Kowalewa.

Noc mina, nadszed ranek,

Kiedy Wania wszed na ganek.



21

Do drzwi stuka tak zaczyna,

e a strzecha si ugina.

Stuka, puka, krzyczy, wali,

Jakby cay dom si pali.

Powstawali bracia w mig

I ze strachu obaj w krzyk:

Kt to stuka do mieszkania?

To ja, brat wasz, gupi Wania!

Przestraszeni, rozgniewani,

Urgali bratu Wani,

Potem drzwi mu otworzyli

I do izby wprowadzili.

Czemu milczysz, mw, prniaku!

Wania w apciach i w kubraku

Wazi na piec, w kcie siada

I przygod opowiada

O tym, jak na stray byo

I co w polu si zdarzyo:

Gwiazdy ca noc liczyem,

Nawet oka nie zmruyem;

Ksiyc wieci jasnym blaskiem,

Potem schowa si za laskiem.



22

Nagle tu koo mnie blisko

Pojawio si diablisko:

Morda kota, oczy szparki,

A wiecce jak latarki!

No i zacz diabe plsa,

Z naszych kosw ziarno strzsa.

Nie znam si na takich artach,

Wic wskoczyem na eb czarta,

A on, czujc, co si wici,

Chcia mi w biegu kark ukrci.

Ja niegupi mocniej jeszcze

Pochwyciem go jak w kleszcze.

Szala diabe, wi si, wi,

Wreszcie cakiem opad z si:

Pu mnie, Wania, ng nie czuj.

Ja ci za to obiecuj

Przez rok dobrze si sprawowa,

Prawosawny lud szanowa.

Sowom diaba uwierzyem

I na wolno go puciem.

Umilk Wania, ziewn, mlasn

I na piecu nagle zasn.



23

Bracia, chocia rozgniewani,

Syszc t opowie Wani

Tak si gono mia zaczli,

e ssiedzi usyszeli.

Nawet ojciec siwobrody

zy radoci ciera z brody,

Chocia nieraz sam powiada:

Starcom mia si nie wypada.

Duo czasu czy te mao

Od dni tamtych przeleciao

Osobicie o tej sprawie

Nie syszaem sowa prawie.

Moe min rok lub wicej,

Moe tylko sze miesicy

Rzecz t dzisiaj trudno zbada...

Lepiej dalej opowiada.

Ot kiedy brat Danio

(Jakie wito wtedy byo),

Majc do wolnego czasu,

Wszed pijany do szaasu.



24

I c widzi? Urodziwe

Dwa rumaki zotogrzywe

I konika malutkiego,

Do zabawki podobnego.

Konik garby mia na grzbiecie,

Uszy za najdusze w wiecie.

Los mi sam wyjani chcia,

Po co Wania tutaj spa!

Tak Danio rzek w zachwycie

I wytrzewia cakowicie.

Po tych sowach do wsi wpada

I Gawryle opowiada:

Suchaj, konie urodziwe,

Dwa przepikne, zotogrzywe,

Takie jakich nie zna wiat,

Zdoby nasz ciemiga brat.

Chwil obaj poradzili,

Potem boso si rzucili

Przez pokrzywy, przez cierniska,

Aby konie ujrze z bliska.



25

Wywrcili si przy rowie

(Kady guza ma na gowie),

Lecz nie tracc chwili czasu

Weszli razem do szaasu.

Konie ray i chrapay,

Szmaragdowe oczy miay.

Zakrcony w drobne sploty

Spywa fal ogon zoty,

Ich kopyta diamentowe,

A perami lni podkowy.

Pikne konie co tu gada

Car powinien ich dosiada!



26

Bracia oczy wytrzeszczali,

Mao zeza nie dostali.

Skd te konie u gupiego?

Rzek brat starszy do redniego.

Ju od dawna rzecz to znana,

e skarb trafia do bawana.

Stukaj gow bardzo prosz

Czy wystukasz cho trzy grosze?

Chc ci rzec co w tajemnicy:

Pojedziemy do stolicy,

Tam bojarom je sprzedamy,

A pienidze pochowamy.

Za pieniki, przecie wiesz,

I zabawisz si, i zjesz.

Z pen sakw wszystko kupi!

No, a Wania, brat nasz gupi,

Choby wiele czasu strwoni,

Nie odnajdzie swoich koni.

Nie odnajdzie, w to nam graj,

Wic na zgod rk daj!

Mknie godzina za godzin,

Dni za dniami prdko pyn,



27

Ale braciom czas si duy,

Bo wci myl o podry.

Ju niedziela za dni par,

Wic szykuj si z towarem,

By w stolicy na przystani

Porozmawia z mieszczuchami,

Spotka kupca niemieckiego

I usysze co nowego.

Wic si najpierw pomodlili,

Potem ojcu pokonili,

Wzili konie po kryjomu

I cichaczem wyszli z domu.



28

Zaszo soce w lenej guszy,

Gdy na nocleg Wania ruszy;

Idzie z kromk poprzez wie

I weso nuci pie.

Wreszcie wziwszy si pod boki

Niby w tacu stawia kroki

I w podskokach, lekkim krokiem,

Do szaasu wchodzi bokiem.

Wiele tutaj si zmienio

Koni dawno ju nie byo;

Zosta tylko garbus may.

,,A gdzie tamte si podziay?

Konik stuka kopytkami,

Rusza gow i uszami,

Jakby chcia rzec: Wytumacz,

Ale Wania cigle pacze:

Ach, wy konie buro siwe,

Dobre konie zotogrzywe!

Za was dabym cay wiat!

C za diabe mi was skrad?



29

Ach, wy konie urodziwe,

Dobre konie zotogrzywe!

Konik zara na te sowa

I pocieszy go sprbowa:

Strata twa jest wielk strat,

Lecz znajdziemy rad na to.

Wiem, na szczcie, kto to zbroi

To rodzeni bracia twoi.

Rozpacz nic ci nie pomoe...

Patrz, ju wstaje wit na dworze.

Siadaj prdko na mj grzbiet,

Odnajdziemy zgub wnet;

Cho niewielki jestem wzrostem,

Lecz najszybszym koniom sprostam,

Kiedy pomkn poprzez miedze,

Nawet diaba wnet wyprzedz.

Tu ko kadzie si na ziemi;

Wania wsuwa nog w strzemi,

Mocno chwyta dugie uszy,

Pokrzykujc, by ju ruszy.



30

A Garbusek z dumn min

Wsta, na zgod gwk skin,

Wstrzsn grzywk, zara miao

I polecia naprzd strza;

Tylko w drodze pod nogami,

Py zakbi si chmurami.

Mknc na przeaj, w jednej chwili

Zodziejaszkw dopdzili.

Braciszkowie oniemieli,

Posmutnieli, zbaranieli.

Chcieliby pod ziemi wpa.



31

Wania krzykn: Nie wstyd kra?!

Przewyszacie mnie mdroci,

Ale ja was uczciwoci.

Skd to macie moje konie?

Na to starszy rzek w obronie:

Bez wtpienia wina nasza,

Za co bardzo ci przepraszam,

Lecz przynajmniej wspczu chciej

Naszej wsplnej doli zej.

Cika praca nas obarcza,

Ledwie z niej na chleb wystarcza...

A podatki, a paszczyzna?

Trudno wyy kady przyzna.

Tak nam wszystko dokuczyo,

e przez ca noc z Gawry

Naradzalimy si skrycie,

Jak by zmieni cikie ycie.

I w wyniku tej rozmowy

Wpadlimy na pomys nowy,

e si skoczy wsplna bieda,

Gdy si twoje konie sprzeda.



32

Tobie za to na jarmarku

Chcemy kupi moc podarkw:

Pikn czapk z dzwoneczkami

I buciki z podkwkami...

A w dodatku e tak powiem

Coraz gorzej z ojca zdrowiem.

Mdry jeste co tu kry

Przecie jako trzeba y!

Wania na to rzek: Ruszajcie!

Chcecie sprzeda, to sprzedajcie

Zotogrzywe konie dwa,

Ale z wami jad ja!

Bracia troch si boczyli,

Lecz chcc nie chcc si zgodzili.

Mrok ju zapad dookoa,

Gdy najstarszy brat zawoa:

Przez noc tutaj odpoczniemy,

Rano dalej pojedziemy!

Niech i konie na uwizi

Spoczn sobie wrd gazi.

Zeszli z wozu i po chwili



33

Kosz z jedzeniem oprnili,

Po czym, troch podchmieleni,

Pooyli si na ziemi.

Wtem Danio zauway,

e si w lesie ogie arzy.

Na Gawry spojrza bokiem,

Mrugn chytrze lewym okiem,

Wskaza pomyk, drcy w dali,

Chrzkn, po czym j si ali:

Straszna wkoo nas ciemnica,

Nie ma gwiazd ani ksiyca,

Gdyby wyjrza cho na chwil,

Byoby nam troch milej.

A tak, drzemic przy tym drzewie,

Wygldamy jak cietrzewie...

Lecz czekajcie...W tamtej stronie

Chyba jaki ogie ponie...

Tak, na pewno!... Nawet blisko!...

Oj, potrzebne nam ognisko!

Byoby to wprost cudownie!

Suchaj, Wania, przynie gowni!



34

Nie znalazem w swych kieszeniach

Ni krzesiwa, ni krzemienia.

Mwic myli brat Danio:

eby ci tam udusio!

A Gawryo podpowiada:

Bardzo dobrze si ukada!

Spotka zbjcw na polanie

ladu po nim nie zostanie!

Do namowy guptasowi,

Na Garbusku si sadowi,

W bok pitami go uderza

I do ognia prosto zmierza.

Coraz janiej wiato ponie,

Coraz prdzej biegnie konik.

Wreszcie wpada na polan,

A tam dziwy niesychane.

Nie ma ognia, dym nie leci,

A polana caa wieci.

Wania nie rzek ani sowa,

Jakby go kto zaczarowa.



35



36

Wreszcie krzykn: ,,Co si dzieje?

Niby ogie, a nie grzeje.

wieci cudnie i nie ganie!

Konik rzek: ,,Ja ci wyjani,

Dziwi tak si nie naley,

Tu ar-ptaka piro ley.

Lecz posuchaj rady szczerej

Pira tego nie zabieraj.

Zostaw, zostaw piro w lesie,

Bo nieszczcie ci przyniesie.

Na to Wania: Mw, co chcesz,

Ja mam wasny rozum te!

Podnis piro, w czapk schowa

I z powrotem pocwaowa.

Ledwie wrci, z konia zsiada

I tak braciom opowiada:

Gdy na miejsce przyjechaem,

Opalony pie ujrzaem,

Jeszcze si troszeczk tli,

Wic dmuchnem z caych si.

Cho dmuchnem raz po raz,

W kocu ogie jednak zgas!



37

Bracia ca noc nie spali,

Wci si z Wani namiewali.

On za leg na wizce siana.

I spa mocno a do rana.

Gdy przybyli do stolicy,

Wnet znaleli si w dzielnicy,

Gdzie jarmarcznych peno kramw,

Sklepw, budek i straganw.

W tym to miecie zwyczaj powsta,

e dopki sam starosta

Nie pojawi si na dworze,

Nikt sprzedawa nic nie moe.

Jedzie! Jedzie! Ju jest blisko,

Zblia si na targowisko.

Jedzie dumny w wielkiej czapie,

Stu stranikw za nim czapie.

Herold pord nich brodaty,

Dugonosy i wsaty,

Z trby zotej gos dobywa

I do dziea kupcw wzywa:



38

Kupcy! Sklepy otwierajcie

I towary rozkadajcie!

A dozorcy niechaj siedz,

Niech uwanie wszystko ledz,

eby nikt z tutejszych ludzi

Oszukastwem rk nie zbrudzi.

Kupcy sklepy otwieraj,

Kupujcych zapraszaj:

Hej, prosimy zacnych panw

Do nas, do nas, do straganw!



39

To nie adne czary-mary,

Lecz przerne s towary!

A tymczasem pan starosta

Chcia do koni si przedosta.

W prawo, w lewo patrzy dumnie

Konie lud otacza tumnie.

Ciba wielka dookoa

Rozgadana i wesoa.

miech starost zaciekawi,

Wic stranikw swych wyprawi,

Aby gawied w jednej chwili

Biczyskami rozpdzili.

Hej, motochu bosonogi,

Na bok z drogi! Na bok z drogi!

Stra przyboczna gronie krzyczy

I co chwila strzela z biczy.

Tum starocie si pokoni

I przepuci go do koni.

Stoj konie wiksze, mniejsze,

A wrd nich dwa najpikniejsze.



40

Konie mode, konie wrone,

Lni si grzywy zaplecione,

Karbowany w drobne sploty

Spywa fal ogon zoty...

Sta starosta, zerka, sapa,

Wreszcie w gow si podrapa.

Duo koni ju widziaem.

Ale te s niebywae!

Stra si nisko pokonia,

Mdro pana pochwalia.

On tymczasem rzek do stray:

Niechaj nikt si nie odway

Kupi koni tych wspaniaych,

Jeli chce by zdrw i cay!

Mam ja pomys znakomity:

Pozostawiam tu cz wity,

Sam za jad ku dworowi,

Sprawozdanie zda carowi.

Wkrtce potem nasz starosta

Do paacu si przedosta.

Przebacz, panie mj! powiada



41

I na ziemi plackiem pada.

Wane nios ci nowiny,

Wic mi gowy nie ucinaj!

Car rzek na to: Szkoda sw,

Jak chcesz mwi zwile mw.

Powiem wszystko szczegowo:

Wiesz, e su ci wzorowo;

Su noc, su dniem,

Z powiceniem... Wiem, wiem, wiem.

Ot dzi ze swym oddziaem

Wprost na jarmark pojechaem.

Sysz haas, krzyk i szum,

Patrz, stoi wielki tum.

Nie chcc darmo czasu trwoni

Nakazaem go rozgoni.

Jak kazaem tak si stao.

Wtem rzecz widz niebywa:

Stoj konie, wiksze, mniejsze,

A wrd nich dwa najpikniejsze.

Konie mode, konie wrone,

Lni si grzywy zaplecione.

Karbowany w drobne sploty



42

Spywa fal ogon zoty,

Ich kopyta diamentowe,

A perami lni podkowy.

Car nie moe ju usiedzie.

Bardzo dobrze o tym wiedzie.

Lepiej by za jeszcze byo,

Gdyby konie si kupio.

Hej, szykujcie mi karoc!

I karoca ju turkoce.

Za ni strzelcw jedzie wielu.

Oto orszak ju u celu.

Tum si przed nim nisko skoni,

A car zmierza wprost do koni.

Spojrza na nie i oniemia

Grzmi okrzyki, pozdrowienia

On nie zwaa, zwalnia kroku,

Patrzy z przodu, patrzy z boku,

Klepie doni ksztatne grzbiety,

Bada dugo ich zalety,

Po czym gadzi krte sploty



43

Karbowanej grzywy zotej.

Napatrzywszy si do syta,

Niecierpliwych dworzan pyta:

Gdzie waciciel!? Mwcie wawo!

Kto ma do tych koni prawo?

Wania wziwszy si pod boki

Wyszed z tumu dumnym krokiem.

Moci carze, tutaj stoj,



44

A te konie to s moje.

Car rzek: Mwmy wic o cenie!

Czy je sprzedasz? Nie, zamieni

Co by w zamian chcia odebra?

Dwakro po pi czapek srebra.

Czyli dziesi musz straci?

Ano, zgoda. Hej, wypaci!

Ju do stajni orszak ruszy.

Id konie wrd koniuszych,

Dowiadczonych i dorodnych,

W piknych strojach, strojach modnych.

Pstrz si pasy kolorowe,

wiszcz bicze safianowe.

Do rozstajnych doszli drg

Tu ich konie zbiy z ng.

Pozryway uzdy zote

I na jarmark mkn z powrotem.

Wtedy car rzek do Iwana:

Rzecz doprawdy niesychana.

Nikt upora si nie moe



45

Z rumakami na mym dworze

Odtd bdziesz mia robot,

Bdziesz nosi stroje zote

I od dzisiaj ci oddaj

Zarzd moich dworskich stajen.

Speni to, co obiecuj.

No wic zgoda? Poprbuj!

Nawet wielk mam ochot

Nosi pikne stroje zote,

A w dodatku car mi daje

Zarzd wszystkich swoich stajen.

Istny cud! Zrobione. Kt by

Nie chcia przyj takiej suby?

Bd, carze, wiernym sug,

Lecz mi pozwl sypia dugo,

Bo jak nie, to bywaj zdrw!.

Rzek do koni par sw

I zdejmujc rkawic

Poszed z nimi przez ulic.

Popyna pie guptasa

Konie w tacu jy hasa,



46

A Garbusek obok Wani

Taczy dziarsko z przysiadami.

Ludzie wok oniemieli.

Bracia za pienidze wzili,

Za cholewy je schowali I do domu pojechali.

W domu srebro podzielili,

W jednym dniu si oenili

I przez dugie, dugie lata

Wspominali Wani brata.



47

CZ DRUGA

W BAJCE TRE SI SZYBKO ZMIENIA WOLNIEJ BIEGN WYDARZENIA



48

Posuchajcie, chrzecijanie,

Co si z Wani dalej stanie.

Chocia rzecz nie bya prosta

Na carowy dwr si dosta.

Jest koniuszym. Cho dni pyn,

Nie zatskni za rodzin,

Ni za wiosk, ni za chat,

Jak by nie mia czasu na to.

Zreszt, c mu po rodzinie?

Wania ma tu pene skrzynie

Piknych ubra. Za bucikw

Jeszcze wicej wprost bez liku!



49

Jada, sypia znakomicie,

Istna rozkosz takie ycie!

Po miesicu los tak zdarzy

Stary ochmistrz zauway...

podam tu ze swojej strony:

Ochmistrz ten by przeoonym

Suby cara przez lat par,

Z pochodzenia za bojarem.

Co dzie myla ju od rana,

jak by pozby si Iwana.

Moe nawet wisie bd,

precz wykurz std przybd

mawia czsto po cichutku,

ledzi stajni, lecz bez skutku.

Kryjc podstp sam si stara

postpowa jak niezdara,

by rzec Wani w pewnym czasie:

precz ze dworu, ty brudasie!

Po miesicu los tak zdarzy

stary ochmistrz zauway,



50

e cho Wania w dzie czas trwoni

I nie czyci swoich koni,

Oba konie zotogrzywe

S niezwykle urodziwe;

czyste, dobrze nakarmione,

Grzywy maj zaplecione,

Grzywki spite w piknych lokach,

Sier jak jedwab lni po bokach,

W obach siano smaczne ley

I w korycie pokarm wiey.

A w poidach, tu pod spodem,

peno sodkiej wody z miodem.

Ochmistrz myli: Czekaj, ach, ty!

Wida z piekem masz konszachty.

Pewnie jaki skrzat cierpliwy

Pozaplata koniom grzywy.

Ju ja, bratku, ci nakryj,

Sznur ukrc na tw szyj.

Mam ju cay pomys w gowie

Car si wielu rzeczy dowie.

Wkrtce ju mu udowodni



51

Koniuszego cikie zbrodnie.

Z tego jasno wszak wynika,

e jest sug czarownika!

Gdy zmierzch zapad ponad krajem,

Ochmistrz byy rzdca stajen

Niedaleko koni obu

Skry si w jednym z wikszych obw.

Pnoc. Ochmistrz za rad nierad

Czeka strach mu dech zapiera.

Na wp ywy w owsie siedzi

I przez szpark stajni ledzi.

Czeka, czeka osowiay,

Wtem... drzwi gucho zaskrzypiay,

Jeden z koni si poruszy

I do stajni wszed koniuszy.

Na zasuwk drzwi zamyka,

Kadzie czapk do cebrzyka

I wyjmuje umiechnity

W trzy gaganki zawinity



52

Wielki skarb na czasy owe

Pikne piro ar-ptakowe.

W caej stajni widno, jasno

Ochmistrz moe by i wrzasn,

Lecz ze strachu zadra cay,

A si ziarna posypay.

A tymczasem go nie zwleka;

Woy piro do ssieka

I z uciechy klaszczc w donie,

Zacz czyci oba konie.

Plecie grzywy, piosnki piewa,

Niczego si nie spodziewa.

Ochmistrz za, ukryty w obie,

W strachu nie wie, co ma robi,

Przez powieki przymruone

Patrzy z lkiem w Wani stron.

Ach, tak! wreszcie zamamrota.

le si skoczy ta robota.

Car si jutro wreszcie dowie,

Co ukrywasz w gupiej gowie.

Doczekamy tylko witu

I nie wrcisz wicej ty tu!



53

Wania nic si nie spodziewa,

Plecie grzywy, piosnki piewa,

Chwali koni swych urod,

Do poide wlewa wod,

Sypie w oby ziarno wiee

I do koni znw si bierze.

Wreszcie ziewn, piro schowa,

Wizk siana przygotowa

I leg na niej obok koni

Kryjc czapk tu przy skroni.



54

wit rozjani bkit nieba,

Ochmistrz z owsa si wygrzeba,

Syszy Wania mocno chrapie.

Czekaj, bratku, tu ci zapi!

Po cichutku si zakrada

Wprost do czapki. Rk wkada,

Chwyta piro wielce rad

I po pirze zgin lad.

Ledwie car otworzy oczy,

Ju ku niemu ochmistrz kroczy.

O podog stukn gow

I rzek: Panie pozwl sowo!



Zanim kaesz mnie wychosta,

Pozwl chwilk z tob zosta.

Zgoda, sucham twoich sw,

Tylko szczer prawd mw.

Znasz mnie przecie wiele lat

Mam na kamcw tgi bat.

Ochmistrz zebra wszystkie siy



55

I zawoa: Carze miy!

Wierz mym sowom, bardzo prosz

Pod przysig ci donosz:

Kady o tym wie, e Iwan

Przed twym okiem co ukrywa.

To nie adne skarby zudne,

Lecz ar-ptaka piro cudne...

Piro cudne?... O, przeklty!

Nie pomog mu wykrty.



56

Skrad je, chocia by bogaty...

Wemie za to tgie baty!...

Na to ochmistrz: Miy panie,

Wiem co jeszcze o Iwanie!

Iwan chwali si wrd ludzi,

Co zgorszenie wielkie budzi,

e dostarczy ci ar-ptaka,

Jeli twoja wola taka.

Tu si ochmistrz nisko skoni

I carowi da na doni

Niebywae w swojej krasie

Piro istny cud ar-ptasie.

Car oglda je w podziwie,

mia si, gadzi rk tkliwie,

Gryz koniuszek, smak prbowa,

Do szkatuki wreszcie schowa

I zawoa: Hej, dworzanie,

Niech przede mn Iwan stanie!

Zawezwany wprost od koni,

Wania si przed carem skoni



57

I zapyta w teje chwili:

Po cocie mnie obudzili?

Car przymruy oko lewe

I powstajc z wielkim gniewem,

Krzykn: Milcze! Nic nie gada!

Masz mi tylko odpowiada.

Doszo do nas, e bezprawnie,

Uszczuplajc skarb nasz jawnie,

Ty ar-ptaka piro jasne

Ukry jakby swoje wasne.

Carem jestem nie bojarem!

Biada, jeli przebra miar!

Wania zmiesza si troszeczk,

Lecz do cara rzek: Chwileczk!

Skd si o tym dowiedziae?

Czapki mej nie ogldae!

Ty nie prorok. Bez wtpienia

Moesz wsadzi do wizienia,

Moesz kaza mnie wychosta,

Lecz skd mam to piro dosta?

Lepiej ze mn si nie dranij!...

Mwi przecie najwyraniej:



58

To s plotki niebywae,

Bo ja pira nie widziaem!

Tu car zerwa si z posania,

Wzi szkatuk, krzyczc: Wania!

Upr nic ci nie pomoe,

Gdy szkatuk t otworz.

Ju otwarta popatrz teraz!

No!... I po c si wypierasz?



59

Drc jak listek podczas burzy,

Wania spojrza brwi nachmurzy.

Czapka z rk mu wyleciaa...

C, nauczka si przydaa?

Car zawoa. Chyba do ci?

Panie, bagam ci, litoci!

Chciej wybaczy, nie czy krzywdy,

Nie okami ci ju nigdy!

Krzykn Wania w wielkiej trwodze

I leg plackiem na pododze.

Kara na ten raz ci minie.

Zapomnimy o twej winie

Car przemwi lecz, mj drogi,

Wiedz, e w gniewie bywam srogi

I wystarczy jedno sowo,

By si czek poegna z gow!

A mam jeszcze spraw drobn:

Przechwalae si podobno.

e dostarczysz mi ar-ptaka,

Jeli moja wola taka.

Rne pono znasz sposoby,

Wic postaraj si go zdoby.



60

Wania zerwa si z podogi:

To nieprawda, carze drogi.

Nigdy tego nie mwiem.

Piro zgoda ja ukryem,

Ale ptaka nadaremnie

Chcesz podstpem wmwi we mnie.

Tu carowi drgna broda.

Na rozmowy czasu szkoda!

Rzek. Nie bd mwi wiele.

Zanim min trzy niedziele,

Masz dostarczy mi ar-ptaka

Albo bdziesz gorzko paka,

Bo przysigam na sw brod,

Choby nawet wszed pod wod,

Ka wsadzi ci na pal.

Precz mi z oczu! Prny al!

Wania z paczem si pokoni

I powrci do swych koni.

Gdy Garbusek ujrza Wani,

Chcia rozpocz przed nim taniec,

Nagle ujrza zy chopaka



61

I o mao nie zapaka.

Mw, Waniusza, mwe miao,

Czy co zego ci spotkao?

Zatroskanym gosem spyta,

Wznoszc w gr dwa kopyta.

Bez namysu wyznaj szczerze

Wszystko, co na sercu ley.

Czy kopoty masz ze zdrowiem?

Czy dokucza ci zy czowiek?

Ja pomog, pki yj!

Wania obj go za szyj,

Par razy pocaowa

I odezwa si w te sowa:

Bieda ze mn, i to jaka!

Mam carowi da ar-ptaka.

Komu troski zwierz, komu?

Ty, Garbusku, mi dopom.

Na to konik. Trosk masz wiele,

Lecz pomocy ci udziel

Spotka ci ten los zowrogi,

Bo nie sucha mej przestrogi;

A pamitasz moje sowa,



62

Gdy ar-ptaka piro chowa

Rzekem: Suchaj rady szczerej,

Pira tego nie zabieraj!

Zostaw, zostaw piro w lesie,

Bo nieszczcie ci przyniesie

Widzisz teraz, Wania miy,

Sowa moje si sprawdziy.

Lecz to dla mnie rzecz niewielka,

Prawd mwic, bagatelka.

Gorsze jeszcze przyjd biedy,

M usuno poznasz wtedy

Teraz id do cara, Wania,



63

I tak powiedz bez wahania:

Carze, zanim w drog rusz

Dwa koryta dosta musz,

Wybornego prosa miar

I butelek wina par.

Skoro tylko dzie zawita,

Wyruszymy w wiat z kopyta.

Wania idzie ku dworowi

I przedstawia rzecz carowi:

,,Carze, zanim w drog rusz,

Dwa koryta dosta musz,

Wybornego prosa miar

i butelek wina par!

Skoro tylko dzie zawita,

Wyruszymy w wiat z kopyta.

Car rozkaza, by dworzanie

Wypenili to danie,

Potem rzek z umiechem bogim:

Jeste zuch!... Szczliwej drogi!



64

Dnia drugiego, wczenie z rana,

Konik krzykn na Iwana:

Gospodarzu! Czas ju! Wstawaj!

Czeka nas nieatwa sprawa!

Wsta Waniusza i bez sowa

Zacz w drog si szykowa.

Wzi koryta, prosa miar

I butelek wina par.

Cieplej ubra si nasz chwat,



65

Na konika swego wsiad

I z olbrzymi chleba kromk

Wprost na wschd pojecha k,

Mylc tylko o ar-ptaku.

Jad tydzie ani znaku!

Wreszcie rankiem, dnia smego

W gbi lasu ponurego

Konik parskn: Mj kochany!

Dojedamy do polany;

Na polanie tej jest gra

Caa srebrna szczyt jej w chmurach.

Tu o wicie z grnych szlakw

Przylatuje moc ar-ptakw

Pi ze rda czyst wod,

Tu najatwiej do nich podej.

I Garbusek po tych sowach

Na polan pocwaowa.

C za ka! Trawa powa,

Ciemna, jasna, szmaragdowa;

Lekki wietrzyk nad ni wieje,

Iskierkami ros sieje;



66

Wrd zieleni tej bogatej

Przecudowne rosn kwiaty,

A na rodku, a w oboki,

Pnie si w gr szczyt wysoki.

Jakby chmur zastpy zebra,

Stoi gra caa srebrna.

Soce blaskiem swych promieni

Zoci gr i czerwieni.

Kada krawd iskry wznieca,

A szczyt pali si jak wieca.

Ko Garbusek po szczelinach

Na szczyt gry ju si wspina.

Przebrn jedn, drug mil

I zatrzyma si na chwil.

Suchaj, Wania, chopcze chwacki,

Tu si szykuj do zasadzki.

Najpierw zmieszaj naleycie

Wino z prosem w tym korycie

Suchaj rad swojego sugi

Sam si skryj w korycie drugim

I uwanie patrz ukradkiem.



67

Dziwnych zdarze bdziesz wiadkiem

Zanim zorza blask roznieci,

Stado ptakw tu przyleci.

Nakarmione naszym prosem

Zaczn krzycze dziwnym gosem.

Wtedy jeli nie pokraka

Najbliszego schwytaj ptaka.

A gdy chwycisz, Wania miy,

Krzycz Pomocy! z caej siy.

Ja ci pomoc m oka.

,,A jeeli si oparz?

Wania nasz Garbuska spyta

Sypic proso do koryta.

Wiem ju! Wo rkawice,

Wtedy nawet ogie chwyc!

I nie wdajc si w rozmow

Pod koryto wlaz dbowe.

Chocia bardzo niecierpliwy,

Ley cicho, jak nieywy.

Pnoc. Szumi drzewa w lasku.

Nagle... caa gra w blasku



68

Widno wok jak w poudnie:

To ar-ptaki wiec cudnie.

Lec, krzycz dziwnym gosem,

Przywabione smacznym prosem.

Lec obok pod korytem,

Wania ledzi je z zachwytem.

Patrzy, do zanurza w trawie

I tak sam do siebie prawi:

Czekaj, ty diabelska sio!

Ile was tu si zjawio?

Pi dziesitek to niemao

Gdyby wszystkie si zapao,

To bym piknie si obowi!

Strach pomyle czowiekowi!

Nki wiatem lni czerwonym;

Istny cud to ich ogony.

Kury takich nie miewaj,

A blask jaki rozsiewaj

Jak ojcowski piec, gdy ponie!

Po tych sowach zatar donie

Nasz Waniusza, chopak chwacki,

I wylizn si z zasadzki.



69



70

Pez przez chwil na czworakach

I za ogon chwyci ptaka.

Hej, Garbusku skarogniady!

Pom mi, bo nie dam rady!

Trzymam ptaka z caej siy,

Pom mi, Garbusku miy!

Przyby konik na woanie

I pochwali zrczno Wani:

Przyjm uznania szczere sowa,

Ptaka za do worka schowaj!

Worek skarb nie lada kryje,

Lepiej zawie go na szyi!

Czas w powrotne ruszy szlaki.

Pozwl mi nastraszy ptaki!

Mwi Wania. Patrz, koniku,

Ile ich tu! Wprost bez liku!

I chwyciwszy worek w donie

Cae stado z drzewa zgoni.

Siejc blask nie byle jaki

Poderway si ar-ptaki,

Zote koo zakreliy

I za chmury si ukryy.



71

Kiedy wrc? Nie wiadomo;

Trzeba wraca ju do domu.

Wania cenny skarb przytroczy

I na konia zrcznie wskoczy.

Wnet do zamku przyjechali.

Mam ci gani czy te chwali?

Rzek car. Czekam odpowiedzi!'

I ochmistrza bacznie ledzi.

Ten za, wznisszy w gr okcie,

J ze strachu gry paznokcie.

Wtedy Wania odpar dumnie:

ar-ptak siedzi w worku u mnie

Wic go poka! Nim poka,

Rozka panie, niechaj strae

Zamkn wszystkie okiennice,

By ogarn mrok wietlic.

Na to car rzek: Hej, do dziea!

Okiennice stra zamkna,

Wania zoy wr na stole.

No, wylatuj, mj sokole!

ar-ptak taki blask roztoczy,



72

e porazi wszystkim oczy.

Car si zacz gono ali:

wici pascy! Dwr si pali!

Hej, stranikw zawoajcie!

ciany wod polewajcie!

To nie poar, carze, suchaj!

To z ar-ptaka jasno bucha.

Tu si Wania zanis miechem.

Widzisz, jak to uciech

Dzi sprawiem tobie, panie!



73

Na to car rzek: Mdre zdanie!

Bardzo kocham dzi Waniusz.

Rozweseli moj dusz!

A e jestem wdziczny szczerze,

Bdziesz moim masztalerzem!

,,C, przegraem z tym hultajem

Ochmistrz, byy rzdca stajen,

Zamamrota tak pod nosem

Lecz policz si z mokosem!

O, nie zawsze ci si uda

Pokazywa takie cuda!

Nie unikniesz mej zapaty,

Ja ci wpdz w tarapaty!

W trzy tygodnie od dnia tego

U kucharza zamkowego

W wieczr, kiedy pracy mao,

Paru dworzan si zebrao;

Mid z dzbanuszkw popijali

I o dziwach rozprawiali.

Jeden z dworzan rzek z zapaem:



74

Pikny prezent dzi dostaem!

Cudn ksik od ssiada!

Jest niewielka, lecz powiadam,

Cho pi bajek tylko mieci,

Za to ile w nich jest treci!

Wprost nadziwi si nie mona,

Gdy si wszystkie bajki pozna!

Tu zabraa gos gromada:

Przyjacielu, opowiadaj!

Mam do tego szczere chci,

Tylko ktr? Bo jest pi ich.

Pierwsza bajka jest o bobrze,

T o carze te znam dobrze,



75

Trzecia... pami mi nie suy...

Wiem ju! Trzecia o podry.

Czwarta jest o ksiciu miaym,

Pita... pita... zapomniaem!

Nie przypomn, mimo chci...

Cho po gowie mi si krci...

No, to zostaw j! A moe

O licznotce w ciemnym borze?

Racja! Zgade, mj kuzynie!

Pita jest o Cud-dziewczynie.

Wybierajcie wic, ssiedzi,

Ktr mam wam opowiedzie?

,,O dziewczynie mw nam miao!

Do o carach si syszao,

A licznotek mao znamy,

Chtnie bajki posuchamy!

I dworzanin z dumn min

Na znak zgody rk skin.

Gdzie si kocz wiata strony,

Jest ocean niezmierzony.

Po tym wanie oceanie



76

Jed tylko bisurmanie;

Stamtd idzie te nowina,

e przebywa tam dziewczyna,

Nie zwyczajna biaogowa,

Ale crka ksiycowa.

Soce jest jej starszym bratem;

Mwi o niej te poza tym,

e ubrana w kaftan krasny

Pynie w zotej odzi jasnej

I zanurza srebrne wioso,

By po falach dk nioso.

Gra na glach dla rozrywki,

Nucc pieni w takt przygrywki...

Ochmistrz duej ju nie sucha

Wybieg z kuchni bez koucha

Prociuteko ku dworowi

Sprawozdanie zda carowi;

O podog stukn nosem

I zapiewa cienkim gosem:





77



78

Zanim kaesz mnie wychosta,

Pozwl chwil z tob zosta!

Czas do rzeczy szkoda sw!

Tylko szczer prawd mw!

Car zawoa wstajc z oa.

Na to ochmistrz: Kilku dworzan

U kucharza dzisiaj byo

I za twoje zdrowie pio.

Jeden z dworzan, co tam siedzia,

Wreszcie bajk opowiedzia,

Bajk, ktra w wiecie synie

O niezwykej Cud-dziewczynie.

Wtedy Iwan niedoga

Na tw brod nam przysiga,

e zna dobrze t ptaszyn

Tak on nazwa Cud-dziewczyn

I dostarczy j z daleka

Na twj carski dwr przyrzeka.

Szczera prawda, panie, wierzaj!

Wezwa mi tu masztalerza!

Gniewnym gosem car zawoa.

Nim si ochmistrz skoni zdoa,



79

Ju posacy w jednej chwili

Do Iwana popdzili

I przerwawszy mu sen bogi,

Znw przywiedli w dworskie progi

Car tak zacz: Mj Waniusza,

Dosza wie do naszych uszu,

Rne mwi mi osoby,

e przechwalasz si, jakoby

Jak inn zna ptaszyn,

Krtko mwic Cud-dziewczyn.

Na to Wania: Skd te sowa?



80

To wyrana jest obmowa!

Albo to uroi we nie,

Lecz nie uda ci si zwie mnie.

Tu carowi drgna broda:


Rzek. Nie bd mwi wiele!

Jeli mi we trzy niedziele

Nie dostarczysz Cud-dziewczyny,

Nie daruj ci twej winy.

I przysigam na sw brod,

Choby nawet wszed pod wod,

Ka wsadzi ci na pal.

Precz mi z oczu! Prny al!

Wania z paczem si pokoni

I powrci do swych koni.



Gos Garbuska go przywita.

Moe chory konik pyta.

Co przede mn znowu kryjesz?

Wania obj go za szyj,



81

Par razy pocaowa

I odezwa si w te sowa:

Pewnie z rki cara zgin!

Mam mu zdoby Cud-dziewczyn...

Komu troski zwierz, komu?

Ty, Garbusku mi dopom!

Na to konik: Trosk masz wiele,

Lecz pomocy ci udziel.

Spotka ci ten los zowrogi,

Bo nie sucha mej przestrogi.

Dla mnie jest to rzecz niewielka,

Prawd mwic, bagatelka,

Gorsze jeszcze przyjd biedy.

Moj wierno poznasz wtedy.

Teraz id do cara, Wania,

I tak powiedz bez wahania:

Nim po Cud-dziewczyn rusz

Dwa obrusy dosta musz,

Namiot zotem wyszywany,

Smakoyki nadziewane



82

Wedug wzoru zamorskiego

i bakalie oprcz tego.

Wania idzie ku dworowi

I przedstawia rzecz carowi:

Nim po Cud-dziewczyn rusz,

Dwa obrusy dosta musz,

Namiot zotem wyszywany,

Smakoyki nadziewane


i bakalie oprcz tego.

Dobrze, zgoda, mj Waniuszka!

Car zawoa wstajc z ka

I rozkaza, by dworzanie

Wypenili to danie.

Potem rzek z umiechem bogim:

Jeste zuch!... Szczliwej drogi!'

Dnia drugiego, wczenie z rana,

Konik krzykn do Iwana:

Gospodarzu! Czas ju! Wstawaj!

Czeka nas nieatwa sprawa!



83

Wsta Waniusza i bez sowa

Zacz w drog si szykowa.

Wzi obrusy wraz z namiotem,

Smakoyki i kompoty


I bakalie oprcz tego.

Wszystko razem zapakowa,

Zwiza sznurkiem,

w worek schowa.



I z olbrzymi chleba kromk

Wprost na wschd pojecha k,

Mylc wci o Cud-dziewczynie.

Jad, jad, a czas pynie.

Wreszcie rankiem dnia smego

W gbi lasu ponurego

Konik skin swemu panu:

,,Blisko std do oceanu,

Gdzie dziewica urodziwa

Przez rok cay odzi pywa;



84

Dwakro tylko w owym czasie

Na brzeg schodzi w penej krasie.

Wanie jutro przyjdzie do nas,

O czym zreszt si przekonasz.

Dzielny konik po tych sowach

Ku brzegowi pocwaowa,

Gdzie dopywa ju z oddali

Biay grzebie gronej fali.



85

Ju z konika Wania zsiada,

Kiedy konik tak powiada:

Rozbij namiot, a w namiocie

Na obrusach z akocie

przysmaki, i bakalie

Przyrzdzone najwspanialej.

Zrb to wszystko, no a potem

Sam si po za namiotem.

Widzisz pynie dka chya...

Cud-dziewczyna ju si zblia.

Wnet w namiocie twym si skryje.

Gdy przeksi i popije,

Zaraz wemie si do grania.

Wtedy ty pamitaj, Wania,

Bez namysu wejd do rodka,

Chwy!... I nasza ju licznotka.

Tylko trzymaj z caej siy

I Pomocy! krzycz, mj miy!

Ja w tej samej chwili prawie

Na usugi twe si zjawi.

I wrcimy... Lecz uwaaj,

Bo si przecie rnie zdarza;



86

Jeli co zaniedbasz, wtedy

Nie unikniesz wielkiej biedy.

Pomkn konik.

Po tych sowach

Wania si za namiot schowa

I wyduba w nim szczelin,

By podglda Cud-dziewczyn.

Min czasu okres krtki;

Pikne dziewcz wyszo z dki

I z glami kroczc miao,

Do namiotu si dostao.

Hm! Wic to jest Cud-dziewczyna

Wania dziwi si zaczyna.

Bajka mwi o niej przecie,

e jest najpikniejsza w wiecie

I niezwyke ma zalety,

A ta wta jest, niestety;

W pasie cienka na trzy cale

I rumiecw nie ma wcale.

Nki mona rzec neczki!

Mae jakby u laleczki!



87



88

Niech si kocha w niej, kto zechce,

Ja jej nawet darmo nie chc.

Wtem dziewczyna gra zacza,

Pie tak sodko popyna,

e Waniusza w jednej chwili

Ku murawie gow schyli

I wsuchany w gos upojny,

W sen zapada najspokojniej.

Zachd cicho si dopali,

Gdy Garbusek gdzie z oddali

Przybieg i nad Wani gow

Zara, po czym rzek surowo:

pij, Waniusza! Spij, askawy!

I przesypiaj wasne sprawy.

Car ci tego nie przebaczy!

Wania zerwa si w rozpaczy

Nad nieszczsnym swoim losem,

Zacz prosi drcym gosem:

Przebacz mi i bro od krzywdy.

Ju nie zapi wicej nigdy.

Lepiej niech ci Bg przebaczy!



89

Krzykn konik i tumaczy:

Zo naprawisz! Jak? Wyjani!

Tylko biada, jeli zaniesz;

Jutro rankiem, prosto z brzegu

Do namiotu zocistego

Znowu wejdzie Cud-dziewczyna,

By wychyli kielich wina.

Jeli wtedy zaniesz, bracie,

Wasn gow to przypacisz.

Tu si konik w lesie schowa;

Wania ruszy za bez sowa

Szuka gwodzi w pytkiej wodzie

Z roztrzaskanych starych odzi,

Aby ku si w takiej chwili,

Gdy si do snu gowa schyli.

Raniuteko dnia drugiego

Do namiotu zocistego

Cudne dziewcz pynie w odzi.

Ju si zblia, na brzeg schodzi

I z glami kroczc miao,

Do namiotu si dostao...



90

Cud-dziewczyna gra zacza;

Pie tak sodko popyna,

e Waniusza nasz po chwili

Znowu gow do snu schyli.

Wtem si ockn i zawoa:

Teraz umkn mi nie zdoa!

Znam ja, szelmo, twoje cuda.

Drugi raz ci si nie uda.

Wbieg do rodka, nic nie pyta,

Tylko dugi warkocz chwyta...

Hej, Garbusku skarogniady!



91

Pom mi, bo nie dam rady!

Konik zjawi si od razu:

Zuchem jeste gospodarzu!

Siadaj na mnie, Wania miy,

Trzymaj zdobycz z caej siy!

Dojedaj do stolicy.

Car ju czeka na ulicy.

I licznotk wrd gawiedzi

Osobicie na dwr wiedzie,

Pod baldachim przebogaty,

Haftowany w pikne kwiaty.

W oczy patrzy jej ciekawie

I sodziutkie swka prawi:

Dziewcz cudne, powiedz sowo!

Czy si zgadzasz by carow?

W chwili kiedy ci ujrzaem,

Z duszy, z serca pokochaem.

Twoje oczy tak migoc,

e mi spa nie dadz noc,

A gdy biay dzie nastanie,

Bd drczy niesychanie.



92

Swko powiedz mi askawie

Najwspanialsze gody sprawi!

lub wemiemy jutro z rana...

Czy si zgadzasz? Mw, kochana!

Jaka smutkw twych przyczyna?

A tymczasem Cud-dziewczyna

Nie odzywa si ni sowem

I odwraca na bok gow.

Car obrazy nie dostrzega,

Dalej prosi i nalega,

Wreszcie rzecz to niesychana

Upad przed ni na kolana

I rozgada si na nowo:

Powiedz chocia jedno sowo!

Powiedz, czy ci rozgniewaem

Tym, e bardzo pokochaem?

Opakany ty mj losie!

Rzeko dziewcz z alem w gosie.

Moesz mnie za on poj,

Jeli spenisz prob moj

I w trzy dni na oceanie



93

Piercie mj odnajdziesz, panie.

Car zawoa po namyle:

Wezwa Wani jego wyl!

Wania zjawi si na dworze;

Car usiedzie ju nie moe

I powiada: Mj Waniusza!

Na ocean prdko ruszaj.

Tam w przepastnej wd gbinie

Zgin piercie Cud-dziewczynie.

Jeli znajdziesz piercie w wodzie,

Nie zapomn o nagrodzie.

Panie! Jeszcze z tamtej drogi

Utrudzone wlok nogi,

A ty znw mi kaesz rusza!

Smutnym gosem rzek Waniusza.

Oj, nie lubi takich leni

Przecie wiesz, e chc si eni!

Wic si duej nie opieraj,

Prdzej w drog si wybieraj!



94

Wania szepn: Wic odchodz.

Hej, posuchaj! A po drodze

Gos dziewczyny go dogoni

eby nisko si pokoni

Mojej matce i zapyta,

Czemu od trzech dni ukryta

W swym paacu szmaragdowym

Nie wychyla jasnej gowy?

Czemu chocia poprzez chmurki

Nie oglda wasnej crki?

Czemu brat mj wci markotny,

Otulony w chmurze sotnej,

Gdzie po niebie si przemyka

I nie przele mi promyka?

Nie zapomnij! Nie zapomn,

Jeli sobie o tym wspomn,

Lecz wyjani chciej poza tym,

Kto jest matk, a kto bratem,

Bo ju myli si zaczynam.

Na to rzeka Cud-dziewczyna:

Ksiyc matka Soce brat.

Wr za trzy dni, jeli chwat!



95

Car-zalotnik tak dorzuci.

Wania troch si zasmuci

I nie mwic ani sowa

Wprost do stajni si skierowa.



Spyta konik zatroskany.

,,le, Garbusku mj kochany!

Woli cara nic nie zmieni

Bo zachciao mu si eni!

Na ocean mnie wygania...

I co dalej, drogi Wania?

Da mi trzy dni czasu tylko,

A tu chwilka mknie za chwilk.

Kiedy piercie z dna dostan?

A w dodatku, mj kochany,

Z woli smukej Cud-dziewczyny

Mam pojecha w odwiedziny

Na dwr Soca i Ksiyca,

To mnie wcale nie zachwyca...

Na to konik: Rzecz niewielka!



96

Prawd mwic, bagatelka.

Gorsze jeszcze przyjd biedy,

Moj wierno poznasz wtedy!

Teraz id ju spa nie zwlekaj,

Bo nas duga droga czeka!

Gdy wit niebo zarumieni,

wzi chleb Wania do kieszeni,



I pojecha znowu w drog...

Dajcie spocz ju nie mog!



97

CZ TRZECIA

DUGO KOPA MAKAR POLA I OGRODY A TERAZ SPRAWUJE URZD WOJEWODY



98

Jedzie Wania bez wytchnienia

Szuka w gbi wd piercienia.

Konik pdzi lasem, borem

Niczym wiatr. I do wieczora

Sto tysicy mil przebyli

Nie marnujc ani chwili.

Brzeg ju blisko fala pluska.

Wania sucha rad Garbuska:

,,No, Waniusza mj kochany!

Dojedamy do polany.



99

Jeszcze trzy minutki biegu

I znajdziemy si na brzegu;

Stamtd uda ci si chyba

Dostrzec Cud-dziw-wieloryba;

On to, cierpic niebywale

Przez lat dziesi, nie wie wcale,

Jak uzyska przebaczenie,

I dlatego mam wraenie

Zacznie prosi, by w tej sprawie

Na dwr Soca si wyprawi.

Sowa moje miej w pamici

Zgd si, choby nie mia chci!

Przejechali przez polan

I ju s nad oceanem;

Wania oczom swym nie wierzy.

Patrzy Dziw-wieloryb ley.

Boki w bruzdy ma poryte,

Czstokoy w ebra wbite,

Cay ogon br pokrywa,

A na plecach wie prawdziwa;

Chop na wardze pole orze;



100

Pod wsami w gstym borze

Modzie wiejska na polanie

Urzdzia grzybobranie.

Konik mknie po wielorybie;

Wprost z ogona na grzbiet wybieg.

Cud-wieloryb, dziw nie lada,

Do przejezdnych tak powiada:

ycz szczcia, mili bracia!

Skd i dokd podacie?

My, posowie Cud-dziewczyny,

Cwaujemy w odwiedziny

Mwi konik wprost do Soca

Droga czeka nas nuca

Do paacu zotych bram.

Czy nie moglibycie tam

Spyta Sonka ponad ziemi

Kiedy uly mym cierpieniom?

Czy za jakie cierpi winy,

Czy te cakiem bez przyczyny?

Na to Wania: Bywaj zdrw!

Nie zapomn twoich sw!



101

Pom, bracie, pom, miy!

Cierpie duej nie mam siy!

Dziesi lat ju tak si mcz...

Kiedy za to si odwdzicz!

Dziw-wieloryb baga Wani

I westchnieniem koczy zdanie.

Na to Wania: Bywaj zdrw!

Nie zapomn twoich sw!

Tu Garbusek w penym biegu

Znowu znalaz si na brzegu.

Tylko w drodze pod nogami

Py zakbi si chmurami.

Mkn daleko czy te blisko,

Gdzie wysoko czy te nisko,

Kogo w drodze spotykali

Nie wiem, jak tam byo dalej.

W bajce tre si szybko zmienia

Wolniej biegn wydarzenia.

Tylko kiedy usyszaem,

e Garbusek dobieg cwaem



102



103

Tam (jak z rnych sw wynika),

Gdzie si niebo z ziemi styka,

A na niebios samym skraju

Len wieniaczki ukadaj.

Tu si Wania ziemi skoni

I ju niebem pomkn konik.

Dziwne rzeczy! Dziwne rzeczy!

Kraj nasz pikny nikt nie przeczy

Do konika mwi Wania

I oboczki z drogi zgania

Lecz stanowczo przyzna trzeba,

e daleko mu do nieba.

Bo c, ziemia nasza marna!

Jest najczciej brudna, czarna;

A tu bkit z prawa, z lewa

przecudowny blask rozsiewa!...

Spjrz, Garbusku! Tam na wschodzie

Pikny widok! Wprost nad podziw!...

Czy to zorza mnie zachwyca,

Czy te paac, czy stolica...



104

Mw, jakiego jeste zdania?

Z ciekawoci spyta Wania.

,,To jest paac Cud-dziewczyny,

Tam jedziemy w odwiedziny!

Krzykn konik w penym biegu.

Dodam jeszcze wany szczeg:

Soce w nocy tam przebywa,

A w dzie Ksiyc odpoczywa.

Podjedaj. Tu przy bramie,

Ozdobionej krysztaami,

Stoj rzdy kolumn zotych,

Zmylnych ksztatw i roboty.



105

Szczyty kolumn gwiazdy wiecz,

A w ogrodach wok dwicz

Cudne pieni rajskich ptakw

Skrytych w gszczu srebrnych krzakw.

Na dziedziniec konik wpada;

Wania zrcznie z niego zsiada,

Mija progi paacowe

I wygasza tak mow:

Przyjmij sowa powitania,

Mj Ksiycu! To ja Wania!

Zajechaem a w te strony,

Aby odda ci pokony.

Na to Ksiyc rzek: Waniusza

Powicenie twe mnie wzrusza!

Powiedz, z jakiej to krainy

Przyjechae w odwiedziny,

Jak trafie do mych woci,

Czy chcesz dugo tutaj goci,


Sid i powiedz prawd ca.



106

Z ziemi ziemskiej przyjechaem!

Cay czas pdziem cwaem

Nad ogromnych wd gbin

Mwi Wania z dzieln min

By z carowej polecenia

Przywie tutaj pozdrowienia

I powtrzy w krtkich sowach

To, co rzeka mi carowa:

Ruszaj, Wania, i zapytaj,

Czemu matka ma ukryta



107

W swym paacu szmaragdowym,

Nie wychyla jasnej gowy?

Czemu brat mj wci markotny,

Otulony w chmurze sotnej,

Gdzie po niebie si przemyka

I nie przele mi promyka?

Chyba ta? Mistrzyni sowa

Jest niezwyk ta carowa;

Wprost przypomnie ju nie mog,

Co zlecia mi na drog.

Czyje sowa tu wspominasz?...

Kto tak mwi? ,,Cud-dziewczyna

Cud-dziewczyna? A wic ona

Jest przez ciebie uwiziona?

Spyta Ksiyc gromkim gosem.

Na to Wania: Bardzo prosz

O cierpliwo... Wyznam szczerze:

Jestem dworskim masztalerzem;

No, a car pewnego dnia

Kaza wanie, ebym ja

Jeli ceni wasne ycie

Cud-dziewczyn przywiz skrycie



108

Do paacu Jego Moci.

Ksiyc paka j z radoci,

Potem Wani pocaowa

I przemwi do w te sowa:

Ach, kochany mj Waniusza!

Szczero twa do ez mnie wzrusza,

Tak wspaniae niesiesz wieci,

e si w gowie wprost nie mieci,

Bo mylaem do tej chwili,

emy crk utracili!

I dlatego wiedze teraz

Przez trzy noce z rzdu nieraz

Twarz sw kryem w ciemnej chmurze.

Sw rozpaczy nie powtrz!

Tak si zami zalewaem,

e nie jadem i nie spaem.

Syn mj rwnie by markotny

I ukryty w chmurze sotnej

Zgasi jasne swe promienie,

Tak e mrok ogarn ziemi,

Wnet si jednak prawdy dowie,

Gdy mu wszystko sam opowiem.



109

Dam ci wreszcie doj do sowa

Mw: Czy moja crka zdrowa?

Nie wyglda bardzo zdrowo,

Jak przystao na carow!

C rumiecw nie ma wcale,

W pasie cienka na trzy cale;

Chocia takie mam wraenie,

e po lubie to si zmieni!

Car j poj chce za on.

Ksiyc krzykn: Wykluczone!

Siedemdziesit lat mu mija

I za mdk si uwija!

Mam w tej sprawie inne zdanie

Cud-dziewczyny nie dostanie!

Widzisz, starzec siwobrody,

A zachciao mu si modej!

Lecz akomstwo rzecz niezdrowa

Wtedy Wania rzek te sowa:

Proby mej wysuchasz chyba

Chodzi mi o wieloryba...

W oceanie u wybrzey

Dziw-wieloryb w wodzie ley.



110

Boki w bruzdy ma poryte,

Czstokoy w ebra wbite...

On to prosi smutnym gosem,

Bym si zaj jego losem

I zapyta w tym paacu,

Kto ukara go i za co?

Chciabym skrci mu katusze.

Ksiyc rzek: Wyjani musz,

Za co znosi te cierpienia:

Bez boskiego pozwolenia

Raz wynurzy si z odmtw

I trzydzieci zjad okrtw.

Gdy je puci na swobod,

Bg wybaczy mu. W nagrod

Wszystkie rany wnet zaleczy

I na staro zabezpieczy.

Wania wsta na rwne nogi

I szykujc si do drogi

Twarz Ksiyca ucaowa.

Wtedy Ksiyc rzek te sowa:

No, kochany mj Waniusza!



111

Chcesz, jak widz, w drog rusza.

e nas zwolni od udrki,

Przyjm serdeczne za to dziki.

Gdy powrcisz w swoje strony,

Naszej crce z ukony

I powiedzie nie zapomnij:

Matka kocha ci ogromnie;

Przesta paka! Miej nadziej,

e si smutek twj rozwieje,

Bo nie starzec obrzydliwy,

Lecz modzieniec urodziwy

Do otarza ci powiedzie.

Powtrz jej to, gdy zajedziesz!

Wania nisko si pokoni,

Wybieg na dwr, gdzie ju konik

Niecierpliwie stuka nog,

Dosiad go i pomkn drog.

Dnia drugiego, tu nad ranem,

Wania jest nad oceanem.

Konik prosto z lasu wybieg

I ju mknie po wielorybie.



112

Cud-wieloryb, dziw nie lada,

Do przejezdnych tak powiada:

Co tam sycha przyjaciele?

Czycie o mnie zapomnieli?

Na to konik krzykn w pdzie:

Dobro twoje mam na wzgldzie!

Wpada do wsi, trzsie grzyw

I mieszkacw wszystkich wzywa:

Hej, suchajcie mnie, wocianie,

Prawosawni chrzecijanie!

Kto z was chce unikn zguby,

Komu wasny ywot luby,

Niech na brzeg si szybko uda,

Bo tu zaczn dzia si cuda:

Wkrtce morze tak si wzburzy,

e wieloryb si zanurzy...

Zanim skoczy opowiada,

Tum zawoa chrem: Biada!

Po czym wszyscy w jednej chwili

Do swych domostw pospieszyli,

By dobytek swj ratowa.



113

Zanim przesza dnia poowa,

Na furmankach jak najdalej

Z wieloryba odjechali.

Wtedy wanie dzielny konik

Pdzc kusem po ogonie

Na szczyt wielkiej petwy wybieg

I zawoa: Wielorybie!

Znosisz mki i cierpienia

Za to, e bez pozwolenia

Raz wynurzy si z odmtw

I trzydzieci zjad okrtw.

Gdy je pucisz na swobod,

Bg wybaczy ci. W nagrod

Wszystkie rany twe zaleczy

I na staro zabezpieczy.

Konik umilk, zagryz uzd,

Potem wbi kopyta w bruzd

I nim Wania mrugn okiem,

Wpad na ziemi jednym skokiem.



114



115

Dziw-wieloryb zadra cay;

Fale wok zaszumiay

I ze szczk na wd odmty

Wynurzyy si okrty,

Pync rzdem pod aglami

Z wesoymi wiolarzami.

Kiedy wreszcie zniky w dali,

Ucich gniewny pomruk fali.

Dziw-wieloryb uwolniony

Tak wywija j ogonem,

e si fale znw skbiy,

Po czym krzykn z caej siy:

Mnstwo skarbw mam tu w wodzie!

W jaki sposb was nagrodzi?

Chcecie muszli kolorowych?

Moe rybek bursztynowych?

Albo pere dla odmiany?

Dla was wszystko z wd dostan!

Swym bogactwem budzisz,

podziw,

Lecz o inn rzecz nam chodzi

Mwi Wania w wd gbinie



116

Zgin piercie Cud-dziewczynie.

Na nim wanie mwic szczerze

Dzi najbardziej nam zaley.

Chtnie proby twej wysucham,

Dam ci nawet kolczyk z ucha!

Zanim bynie promie witu,

Na brzeg piercie przyl ci tu

Rzek wieloryb mow skadn

I jak kamie opad na dno.

Do krlestwa ryb dopywa,

Po czym gromkim gosem wzywa

Cae plemi jesiotrowe

I wygasza tak mow:

Na dnie morza, w wielkiej skrzyni,

Ley piercie Cud-dziewczyny.

Macie znale go do witu!

Kto dostarczy piercie mi tu,

Tego wielce ceni bd

I obdarz go urzdem.

Niechaj nikt si nie odway

Mych rozkazw lekceway!



117

Tu jesiotry w pas si zgiy

I rzdami odpyny.

Par godzin przeszo chyba,

Kiedy wprost do wieloryba

Dwa jesiotry podpyny

I tak ali si zaczy:

Krlu wielki, bd agodny!

Przeszukalimy kraj wodny

Chocia bardzo ci kochamy,

Jednak z niczym powracamy.

Tylko jazgarz byby w stanie



118

Speni trudne to zadanie.

On to krlu, chciej nam wierzy!

Wie, gdzie zoty piercie ley.

Lecz najwiksza w tym mitrga,

e gdzie zgin ten wczga!

Na to gniewnie rzek wieloryb,

Ktry milcza do tej pory:

Jedno tylko mam danie:

Niech przede mn jazgarz stanie.

Znw jesiotry w pas si zgiy

I do sdu popyny.

Tam z rozkazu wieloryba

Sd wnet taki wyrok wyda:

Gocy! Pycie w mrz odmty.

Jazgarz musi by ujty!

Leszcz niezwocznie po tych sowach

Ogoszenie przygotowa;

Sum za (radc by tym razem)

Zoy podpis pod rozkazem.

A rak czarny w tym momencie

Zaopatrzy go w pieczcie

I nim przeszo p godziny,



119

Wyruszyy dwa delfiny,

By z rozkazu wd mocarza

Przyprowadzi mu jazgarza.

Mknie godzina za godzin,

A delfiny pyn, pyn...

Przeszukay mrz odmty,

Gbie jezior, rzek zakrty,

Mnstwo cienin, wodospadw

A jazgarza ani ladu!

Ju delfiny wraca miay,

Kiedy nagle usyszay

Krzyk i haas obok prawie

W zaronitym maym stawie,

Wic zebray wszystkie siy

I na dno si opuciy.

Patrz, a tu w owym czasie

Jazgarz wiedzie bj z karasiem.

Spokj! Diabli by was wzili!

Czycie obaj poszaleli?

Po c cay ten ambaras?



120

Dwa delfiny rzeky naraz.

,,Nikt o rady was nie prosi,

Wic moecie si wynosi!

Krzykn jazgarz.

Nie artuj. A jak nie

to was pokuj!

Czekaj, czekaj, ty hulako!

Ty krzykaczu, zabijako!

Dobrze znamy twe nawyki

Szukasz cigle bijatyki.

W domu rzadkim jeste gociem,

A tam krl si strasznie zoci.

Oto rozkaz wieloryba.

Czytaj! Teraz wrcisz chyba?

Tu delfiny z caej siy

Za dwie petwy go chwyciy

I w powrotn pyn drog.

Jazgarz krzykn: Ja nie mog!

Sam po pewnym wrc czasie,

Tylko skocz bj z karasiem,



121

Ktry wszystkim w drog wazi,

A przedwczoraj mnie obrazi

I w dodatku w licznym gronie,

Tak, e miay si okonie...

Jazgarz kci si z gocami,

Lecz po pewnym czasie zamilk, :

A delfiny go ujy

I w milczeniu dopyny

Tam, gdzie mieci si siedziba

Wd monarchy wieloryba.

Gdzie si wczy do tej pory?

Gniewnym gosem rzek wieloryb

Szukam ciebie ju od rana!

Jazgarz upad na kolana

I przyznajc si do winy

Szepn: Przebacz, raz jedyny!

Bg przebaczy niech ci raczy

Rzek wieloryb i tumaczy:

Ja daruj ci tym razem,

Jeli spenisz me rozkazy.

Jazgarz pisn: Sowo rybie!



122

Zrobi wszystko, wielorybie!

Spryciarz z ciebie bez wtpienia!

Czy nie widzia gdzie piercienia

Cud-dziewczyny? Prosz wierzy,

e dokadnie wiem, gdzie ley!

Wic natychmiast py przez fale

I postaraj si go znale!

Tu si jazgarz nisko skoni,

Po czym znikn w morskiej toni.

W drodze stado potek sposzy,

Kilku szprotkom rozbi nosy

I wesoy, z dumn min

Do znajomych miejsc popyn.

Tam w najwikszej wd gbinie

Znalaz na dnie ma skrzyni

O niezwykle wielkiej wadze.

Westchn cicho: Nie poradz.

Wic awic zwoam ledzi,

Niech si razem ze mn biedzi.

ledzie prdko si zjawiy.

Cignc skrzyni z caej siy,



123

Jy krzycze reszt tchu: Ooo! i Uuu!

Lecz cho dugo trway krzyki,

Marne byy ich wyniki

Skrzynia wbita w dno jak pal

Nie ruszya si na cal.

Ech, wy ledzie sabeusze!

Lepsz pomoc wezwa musz

Jazgarz gosem rzek markotnym

I da nurka po jesiotry.

Wnet jesiotry przypyny

I w milczeniu podwigny

Pogron pod kamieniem

Pikn skrzyni wraz z piercieniem.

Wasza grzeczno mnie rozczula!

Spieszcie teraz wprost do krla.

Ja za na dno std popyn

I odpoczn odrobin.

Mam nadziej, e si zdrzemn,

Bo mam oczy bardzo senne.

Zniky ryby w wd odmcie,

Jazgarz za do stawu skrci



124



125

(Tam gdzie pord gstej trzciny

Przyapay go delfiny)

Chyba skoczy bj z karasiem

Trudno zgadn. My w tym czasie

Poegnamy go i sami

Powrcimy znw do Wani.

Senna fala brzeg obmywa,

A na brzegu siedzi Iwan.

Z dziesi godzin czeka chyba

Na przybycie wieloryba.

Rozoywszy si na ziemi

Obok niego, konik drzemie.

Wanie sonko si schowao

Kiedy morze zakipiao,

Tak jak w czasie wielkiej burzy,

I wieloryb si wynurzy.

Wania! Nios wieci mie

Obietnic wypeniem!

Machn petw na gbinie

I wyrzuci cik skrzyni,

Ktra spada obok Wani.

No jestemy skwitowani!



126

Zanim jednak rusz w drog,

Wiedz, e zawsze ci pomog

Speni wszystkie twe yczenia...

Bd zdrw, Wania! Do widzenia!

Bd zdrw! jeszcze raz powtrzy

I w gbinie si zanurzy.

Konik przerwa sen swj bogi.

Parskn, unis si na nogi

I gotowy na rozkazy

Skoczy w gr cztery razy.

Zuchem jeste, wielorybku!

Dug spacie i to szybko,

Dziki, wadco morskich toni,

Dziki rzek garbaty konik.

C, kochany mj Waniusza?

Czas najwyszy w drog rusza!

Trzeba dobrze si uwija,

Bo ju jutro termin mija!

Starzec pewnie tam umiera.

Na to Wania: Ja ju nieraz

Chciaem podnie skrzynk ma,



127

Lecz mi siy brakowao...

Nikt tu chyba nie poradzi

Cika, jakby do niej wsadzi

Piset diabw nasz wieloryb.

Minie czasu kawa spory,

Zanim z miejsca j ruszymy...

Konik parskn: Zobaczymy!

Po czym nog, jak kruszynk,

Podnis w gr ow skrzynk

I pooy na swym grzbiecie.

Siadaj Wania! Za nic w wiecie

Nie moemy duej zwleka,

Bo nas cika droga czeka.

wit. Wjedaj do stolicy;

Car ju czeka na ulicy

I z niezwykym gosu dreniem

Woa: Wania, co z piercieniem?!

Tu Waniusza z konia zsiada

I carowi odpowiada:

Czekaj jeszcze odrobink

Zwoaj puk, by wnis ci skrzynk;



128

Cho wyglda niepozornie,

Ale cika jest potwornie.

Gdy si zbiegli wojownicy,

Car zawoa: Do wietlicy

Wnie natychmiast cik skrzyni!

Potem rzecze Cud-dziewczynie:

Duszko, smutek twj skoczony,

Bo ju piercie znaleziony...

Wyprawimy pikne gody!

Nie ma adnej wic przeszkody.

eby wreszcie jutro z rana

Wzia ze mn lub, kochana.

Ach, jak czas si strasznie wlecze!

Chcesz obejrze piercioneczek?

Blaskiem sonko przypomina.

Na to rzeka Cud-dziewczyna:

Wiem! Lecz musisz plany zmieni.

Zbyt pochopnie chcesz si eni.

Co, odmawiasz?... Nie uwierz!

Wszak ci kocham, kocham szczerze.

lubu z tob wybacz miao

Tak mi strasznie si zachciao,



129

e jak nie... to ja do rana

Umr z alu, ukochana.

Wic ci prosz i zaklinam!

Wtedy rzeka Cud-dziewczyna:

Popatrz, ty ju stary dziad,

A ja mam pitnacie lat.

C by ludzie powiedzieli?

A carowie by si mieli,

e dziad z wnuczk si oeni!

Car od gniewu si zapieni:

Niech sprbuje tylko ktry,

Nie uniknie awantury!

Wojsko swoje poprowadz,

Kraj podbij! Cara zgadz!

Gdyby nawet si nie mieli,

Inna rzecz nas jeszcze dzieli

W zimie ju nie rosn kwiaty:

Jam jest pikna popatrz! a ty?

C, po prostu starowina!

Rzeka dumnie Cud-dziewczyna.

Jam cho stary, ale jary

I szlachetne mam zamiary!



130

Kiedy piknie si wystroj,

Znikn twoje niepokoje

Wydam ci si tgim chwatem.

Tak, na pewno! A poza tym

Pragn, bymy si pobrali.

Cud-dziewczyna rzeka z alem:

le si twoja sprawa miewa,

Wic si lubu nie spodziewaj!

Na nic, carze, twoje swaty,

Bo i stary, i szczerbaty!

Car poskroba si po gowie,

Po czym westchn: No wic powiedz,

Jak mam smutny los odmieni?

Strasznie chciabym si oeni;

Ty za trzymasz si jednego

I powtarzasz wci: Nic z tego!

Jeli nie chcesz, to nie suchaj,

Ja nie wyjd za starucha!

Sta si znw jak niegdy mody

I nie bdzie ju przeszkody.

Nie odmieni si na pewno,

Przecie o tym wiesz, krlewno;



131



132

Bg potrafi robi cuda,

Mnie si taka rzecz nie uda.

Jeli gotw na ofiar,

Moesz zmieni ciao stare.

Suchaj: ot jutro rano,

Zanim pierwsze zorze wstan,

Na dziedzicu zwoaj gawied

I trzy koty ka ustawi

Potem ogie porozpala

Do pierwszego kota nala

Wody zimnej dla ochody,

Do drugiego wrzcej wody.

W trzecim kotle niedaleko

Zagotowa rozka mleko.

Jeli bardzo chcesz si eni

I w modzieca si zamieni,

W mleku wykp si z pocztku,

Potem zanurz si we wrztku.

Wreszcie wejd do zimnej wody

Wtedy znowu bdziesz mody.

Gdy si poddasz owej prbie,

Bardzo chtnie ci polubi!



133

Car bez sowa na dwr zmierza

I przyzywa masztalerza.

Na ocean mam znw rusza?

Z gniewem pyta go Waniusza.

Nie ma gupich, Wasza Mio!

Do ju rnych wypraw byo.

Nie pojad za nic w wiecie!

Ale Wania, gupstwa pleciesz.

Chodzi o to: jutro rano

Na dziedzicu koty stan.

Gdy si ognie porozpala,

Do pierwszego ka nala

Wody zimnej dla ochody,

Do drugiego wrzcej wody.

W trzecim kotle niedaleko

Zagotowa ka mleko.

Wtedy ty, Waniusza luby,

Masz wykpa si dla prby

A wic w mleku na pocztku,

W wodzie zimnej i we wrztku.

To podstpne s dania!

Z oburzeniem krzykn Wania.



134

W kotach parzy si kurczta

I indyki, i prosita.

Chcesz porwna mnie z prosiakiem?!

Skd ci przyszy myli takie?...

W zimnej wodzie kady przyzna

Kpiel dla mnie nie pierwszyzna,

Lecz na ukrop nie mam chci,

Bo mnie wcale to nie nci.

Wic ci musz wyzna szczerze,

e mnie na to nie nabierzesz!

Tu carowi drgna broda.


Ju mwiem tyle razy:

Masz wypenia me rozkazy!

A jak nie, uprzedzam z gry

Ka wzi ci na tortury

I w kawaki porozrywa.

Marsz! O dolo nieszczliwa!

Szepn Wania i bez sowa

Wprost do stajni si skierowa.



135

Powiedz, Wania prawd ca!


Spyta konik zatroskany.

Jakie znw okrutne plany

Ma nasz stary narzeczony?

Wania, strasznie przygnbiony,

Obj druha, pocaowa

I przemwi do w te sowa:

Oj, koniku, taka bieda,

e si jej zaradzi nie da!

mier mnie czeka i katusze,

Bo si w kotach kpa musz

W wrzcym mleku na pocztku,

w zimnej wodzie i we wrztku...

Jak si nawet nie utopi,

Ugotuj si w ukropie.

Na to konik: Nie czas biada!

Po czym zacz opowiada:

To nie adna bagatelka,

To naprawd trudno wielka.

Znowu bdzie awantura...

A mwiem nie bierz pira!



136

Przez to piro ju niemao

Rnych nieszcz ci spotkao.

Teraz nie pacz nadaremnie,

Miej nadziej ca we mnie!

Raczej ycie swe powic,

Niby ty mia zgin w mce.

Wic uwaaj: jutro rano,

kiedy koty w rzdzie stan,

Do kpieli ju gotowe,

Id do cara z tymi sowy:

Panie, prosz ci ogromnie,

Racz Garbuska przysa do mnie,

Chc poegna go w tej chwili

Car do proby si przychyli,

Ja za w gr wawo skocz,

Mord w kotach trzech umocz,

Prysn wod w twoj stron,

Po czym dam ci znak ogonem.

Wtedy, Wania, ju nie zwlekaj

Bez namysu skacz do mleka.

Z mleka wprost do wrzcej wody

I do zimnej dla ochody.



137

Ja udziel ci pomocy.

pij spokojnie, dobrej nocy!

A nazajutrz, wczenie z rana,

Konik budzi j Iwana:

Gospodarzu, czas ju wstawa!

Czeka nas nieatwa sprawa.

Ano, trudno! szepn Wania

I niechtnie wsta z posania.

Zmwi pacierz i bez sowa

Na dziedziniec si skierowa.

Tu ju koty w rzdzie stay,

Paroway i kipiay.

Dookoa tum kucharzy,

Dworskiej suby, wojska stray,

Wszyscy drzewo podkadaj

I o Wani rozprawiaj.

Czsto sycha jak w szeregach

miech tumiony si rozlega.

Czeka Wania z chmurn min...

Wtem car wyszed z Cud-dziewczyn

I na ganku stan blisko,



138

By obejrze widowisko.

No, rozbieraj si, Waniusza,

I do kotw szybko ruszaj!

Niecierpliwie car zawoa.

Wania spojrza dookoa.

I rozbiera si zaczyna.

Wtedy pikna Cud-dziewczyna,

Kryjc oczy zawstydzone,

Owina twarz welonem.

Wania zbliy si do mleka,

Lecz z kpiel jeszcze zwleka.

Car rzek: C to, mam ci prosi,

Ju i tak czekaem dosy!

Przecie kpiel ju gotowa.

Wtedy Wania rzek te sowa:

Panie, prosz ci ogromnie,

Ka Garbuska przysa do mnie,

Chc poegna go w tej chwili.

Car do proby si przychyli

I zawoa do czeladzi:

Hej, Garbuska przyprowadzi!



139



140

Konik w gr wawo skoczy,

Pysk swj w kotach trzech zamoczy,

Prysn wod w Wani stron,

Po czym da mu znak ogonem.

Wania spojrza, brwi nachmurzy

Buch! I w kotle si zanurzy.

W drugi, w trzeci skacze miao;

Tum oniemia c si stao?

T

P.P. Jerszow_Konik Garbusek

Documents

Transcript of P.P. Jerszow_Konik Garbusek