Beata Wrzesień – nauczyciel, doradca metodyczny

wychowania przedszkolnego, edukator, ekspert MEN d/s

awansu zawodowego nauczycieli, recenzent środków

dydaktycznych dla wychowania przedszkolnego i kształcenia

zintegrowanego.

Powiatowy Ośrodek Metodyczny

Centrum Kształcenia Praktycznego

i Doskonalenia Nauczycieli w

Mielcu, ul. Wyspiańskiego 6

www.ckp.edu.pl

Akredytacja Podkarpackiego

Kuratora Oświaty

JAK ROZWIJAĆ

INTELIGENCJE

EMOCJONALNĄ?

Przez inteligencję emocjonalną określa się:

zespół cech - talentów obejmujących

zdolność motywacji i wytrwałość w dążeniu

do celu mimo niepowodzeń, umiejętność

panowania nad popędami i odłożenia na

później ich zaspokojenia, regulowania

nastroju i nie poddawania się zmartwieniom

upośledzającym zdolność myślenia,

wczuwania się w nastroje innych

i optymistycznego patrzenia w przyszłość.

Człowiek ma dwa mózgi, dwa umysły i dwa odmienne rodzaje inteligencji : racjonalną i emocjonalną – obie określają jak wiedzie

nam się w życiu.

Intelekt nie może wykorzystywać w pełni swoich możliwości bez inteligencji

emocjonalnej.

Umiejętności emocjonalne:

• Rozpoznawanie i nazywanie uczuć,

• Wyrażanie uczuć,

• Ocenianie intensywności uczuć,

• Kierowanie uczuciami,

• Odkładanie zaspokojenia pragnień na później,

• Panowanie nad impulsami,

• Redukowanie stresu,

• Rozpoznawanie różnicy między uczuciami

a działaniami.

Nowy paradygmat:

Konieczna jest harmonia w

godzeniu tego co dyktuje nam

głowa, z tym, co nakazuje nam

serce.

Stary paradygmat:

Ideałem jest rozsądek

uwolniony od nacisku emocji

wg Johna Mayera

Można wyłonić trzy podstawowe kategorie

osób różniących się sposobem postrzegania

emocji i reakcji na nie:

• Świadomi swoich uczuć – potrafią nimi

kierować.

• Dający się ogarnąć emocjom – nie potrafią

nad nimi panować.

• Akceptujący swoje emocje – akceptują

swoje nastroje, ale nie próbują ich zmienić.

Inteligencja, którą wykazujemy się w

nauce ma niewiele wspólnego z życiem

emocjonalnym.

Najbystrzejsi spośród nas mogą się

ponieść nieokiełznanym emocjom i działać

pod wpływem niekontrolowanych

impulsów.

Osoby o wysokim ilorazie

inteligencji mogą bardzo

nieudolnie kierować swoim

życiem prywatnym.

Inteligencja Emocjonalna (Daniel Goleman)

• Sukces w życiu zależy nie tylko od intelektu, lecz także od umiejętności kierowania emocjami.

• Goleman, pracownik naukowy Harvardu, prowadził przez wiele lat badania, które zakwestionowały po raz pierwszy zasadność otaczanego wielkim kultem ilorazu inteligencji - szeroko rozpowszechnioną opinię, że do osiągnięcia sukcesu jest potrzebny sam intelekt… osoby z wysokim ilorazem często kiepsko dawały sobie radę w pracy, a te z miernym - pracowały bardzo dobrze. Często ludzie o wybitnej inteligencji postępują

irracjonalnie, wręcz beznadziejnie głupio.

• Inteligencja, którą wykazujemy się w nauce, ma niewiele wspólnego z życiem emocjonalnym. Nawet osoby o wysokim ilorazie inteligencji mogą nieudolnie kierować swym życiem prywatnym, dawać się ponosić nieokiełznanym emocjom i działać pod wpływem niekontrolowanych impulsów.

Inteligencja Emocjonalna (Daniel Goleman) cd.

• Już Arystoteles w swojej Etyce nikomachejskiej nawołuje do inteligentnego kierowania naszym życiem emocjonalnym.

• Dobrze wykorzystane, własne namiętności są źródłem mądrości; kierują naszym myśleniem, wyznaczają pożądane wartości, zapewniają nam szczęśliwe życie i przetrwanie.

• Nowością są natomiast dane - dysponuje się obecnie wynikami prowadzonych od 25 lat badań empirycznych, ukazujących z nieznaną wcześniej precyzją, w jakim dużym stopniu nasz sukces zależy od inteligencji emocjonalnej.

Inteligencja Emocjonalna

Analfabetyzm Emocjonalny (Daniel Goleman) cd.

• Koszty analfabetyzmu emocjonalnego to

przecież niepokojący wzrost aktów przemocy, morderstw, gwałtów.

• To również wzrost liczby samobójstw, budzące przerażenie swą codziennością narkomania i alkoholizm, a także różne odmiany chorób psychicznych, jak: zaburzenia łaknienia u kilkunastoletnich dziewcząt, różnego rodzaju depresje.

Ludzie w trudnych sytuac.reagują w różny sposób (jak?często krótkotrwały)

- odwracają uwagę (unikają)… zakupy, książka… -…czynności fizycznego uspakajania… biegi, kąpiel, alkohol,

narkotyki,… - szukają rady, pomocy wśród przyjaciół… - Wszyscy jesteśmy narażeni na problemy i stresy

życiowe…(jakie?) - - co to dla nas oznacza? …czy to coś przykrego, czy może wyzwanie?...i

wybór takiej strategii, która nam pomoże, a nie zrani nas i innych!!! - np – przekierowanie sytuacji na emocje – jak się czuję ?- wyrażanie

uczuć!... Co mogę zrobić aby poczuć się lepiej? zabawa, gra, upijanie się, kino, zakupy, bieganie… -unikanie

- np.-. przekierowanie sytuacji na zachowanie- działania prowadzące do poprawy sytuacji: proszenie o pomoc/radę, rozmowa- dochodzenie do kompromisu, proponowanie ugody- mediator, arbitraż, wręczenie prezentów… danie sobie empatii i poszukanie sposobu na zmianę sytuacji, co mogę zrobić? I szukam strategii,… rozwiązanie problemu, uwolnienie się …dobre samopoczucie na stałe

- Osoby, które doświadczają stresu, częstego zdenerwowania, często czują się uwięzione w sytuacji, bezsilne… ponieważ nie wiedzą jak sobie poradzić!!!... albo stosują nieskuteczne strategie radzenia sobie

Inteligencja teoretyczna, która przejawia

się w świetnych ocenach w szkole,

praktycznie nie przygotowuje do

odpierania przeciwności.

Nasza kultura i nasze szkoły koncentrują

się na zdolnościach naukowych, ignorując

inteligencję emocjonalną.

A przecież – wysoki iloraz inteligencji nie

gwarantuje ani dostatku, ani prestiżu, ani

szczęścia w życiu.

Pewien psycholog Robert Steinberg na

podstawie testów, ankiet i obserwacji

wysnuł tezę iż

wśród różnych rodzajów inteligencji

praktycznej, które są bardzo cenione w

miejscu pracy, poczesne miejsce

zajmuje specyficzna wrażliwość, która

pozwala skutecznie działającym

menadżerom wychwytywać nie

wypowiedziane komunikaty.

EMOCJE NAD KTÓRYMI TRACIMY

KONTROLĘ, UPOŚLEDZAJĄ

ZDOLNOŚĆ MYŚLENIA

Dzieje się tak min. dlatego, że pamięć jest

związana z nastrojem -

będąc w dobrym humorze pamiętamy raczej o

pozytywnych wydarzeniach, zły nastrój kieruje

pamięć ku wydarzeniom przykrym, sprawiając, że

skłaniamy się do podjęcia lękliwej i nadmiernie

ryzykownej decyzji.

NADZIEJA pogodne patrzenie w przyszłość z przekonaniem, że

wszystko ułoży się dobrze

Z punktu widzenia inteligencji emocjonalnej

trzymanie się nadziei oznacza, że nie poddamy

się przygniatającemu niepokojowi, nie

przyjmiemy postawy defetystycznej ani nie

wpadniemy w depresję w obliczu trudnych

wyzwań czy niepowodzeń.

OPTYMIZM silne oczekiwanie, że mimo porażek i niepowodzeń

wszystko dobrze się ułoży

Nasze przekonania o naszych zdolnościach mają na nie głęboki wpływ. Zdolność nie jest niezmienną cechą, istnieją znaczne różnice w jej wykorzystaniu. Osoby, które mają wiarę w siebie, podnoszą się po niepowodzeniach; podchodzą one do wszystkiego zastanawiając się w jaki sposób się tym zająć, a nie niepokojąc się o to, co może pójść źle.

USKRZYDLENIE uczucie spontanicznej radości

Zdolność osiągnięcia stanu uskrzydlenia jest

szczytem inteligencji emocjonalnej – jest

najdoskonalszą postacią okiełznania emocji

zaprzęgnięcia ich w służbę osiągnięć w pracy i

nauce.

Jest to stan, w którym całkowicie pochłania nas

to co robimy, w którym nasza uwaga

skoncentrowana jest niepodzielnie na zadaniu,

a świadomość podporządkowana całkowicie

działaniu.

Do osiągnięcia mistrzostwa w jakiejkolwiek dziedzinie czy umiejętności powinno dochodzić się naturalnie, kiedy człowiek zajmuje się tym, do czego czuje spontaniczny pociąg, co uwielbia.

- Pozytywne emocje

Ta początkowa pasja

będąca źródłem

radości może stać się

zalążkiem wybitnych

osiągnięć……..

…. A ponieważ wymaga to

nieustannego podwyższania

granic swoich zdolności, staje

się głównym motorem

motywacji, by być coraz

lepszym - w ostatecznym

rezultacie sprawia to, że

stajemy się szczęśliwsi.

ROZMOWA POWINNA:

• wyrazić uczucia, myśli, przekonania,

• wymienić informacje i poglądy,

• wydać polecenia,

• wyrazić swój stosunek do partnera,

• nawiązać stosunki z innymi ludźmi.

Składowe inteligencji interpersonalnej

• Organizowanie grup – podstawowa umiejętność

przywódcza, na którą składa się inicjowanie i

koordynowanie wysiłków zespołu ludzi.

• Negocjowanie rozwiązań – talent mediatora,

zapobieganie konfliktom lub gaszenie tych, które

wybuchły.

• Negocjowanie stosunków osobistych – łatwość

wchodzenia w kontakty z innymi osobami, zdolność

empatii.

• Przeprowadzanie analiz społecznych – zdolność do

wykrywania i domyślania się uczuć, motywów i trosk

innych osób.

Jakie pożytki dla pracy płyną

z posiadania podstawowych

umiejętności emocjonalnych?

• Dostrojenie się do uczuć osób, z którymi się

pracuje

• Zdolność łagodzenia nieporozumień

• Zdolność osiągania stanu uskrzydlenia

TEST CUKIERKÓW

Czterolatkowi zaproponowano układ:

jeżeli zaczeka na rozmówcę aż ten skończy swoją pracę, w nagrodę dostanie dwa cukierki (*), jeżeli nie zdoła spokojnie zaczekać dostanie jeden ale od razu (**).

Jest to wyzwanie wystawiające na ciężką próbę każdego czterolatka, na walkę między impulsem a hamulcem, pożądaniem a samokontrolą .. Wybór jakiego dokona określi jego charakter, powie czy wysoki (*) czy niski (**) jest jego iloraz inteligencji.

SPOSÓB KONTROLOWANIA IMPULSÓW

(czerwone światło)

1. Zatrzymaj się, uspokój i pomyśl, zanim coś zrobisz

(żółte światło)

2. Powiedz, na czym polega problem i co czujesz.

3. Wyznacz sobie pozytywny cel.

4. Pomyśl o różnych rozwiązaniach.

5. Pomyśl z góry o konsekwencjach.

(zielone światło)

Przystąp do działania wg najlepszego planu

Bo jesteś kimś,

Kto cierpieniu rzuca w twarz cierpliwość,

Kto znosi ciosy i dary Fortuny,

Z równym spokojem (…)

Wskaż mi człowieka, który umie nie być

Potulnym niewolnikiem namiętności –

A wpuszczę go, jak Ciebie, w samo sedno,

W najgłębszą głąb, w wewnętrzne serce serca.

Hamlet, W. Shakespeare

Dojrzałość emocjonalna, psychiczna,

intelektualna

Tę dojrzałość można osiągnąć w dowolnym wieku.

Zwykle ludzie dochodzą do takiego stanu po wielu

latach prób i błędów, ale spotkałam też osoby

w wieku 14, czy 17 lat, które dojrzałością

przewyższają większość dorosłych.

Co (między innymi) składa się na dojrzałość?

Odpowiedzialność. Dojrzali nie obwiniają innych

za własne błędy, nie narzekają, wiedzą, że mają

kontrolę nad swoim życiem i że to od nich zależą

ich rezultaty.

Stabilność emocjonalna. Dojrzali nie popadają

w gniew, nie obrażają się. Wiedzą, że są

odpowiedzialni również za swoje emocje i że

niepotrzebne wytwarzanie negatywnych stanów

emocjonalnych niczemu nie służy.

Optymizm. Potrafią doceniać piękno w otaczającym ich świecie, znajdować dobre strony różnych sytuacji. Wiedzą, że ich najlepsze dni są dopiero przed nimi. Rozumienie różnych punktów widzenia. Dojrzali potrafią użyć empatii, by zrozumieć innych ludzi, ich punkty widzenia, przekonania itd.

Wysokie poczucie własnej wartości.

Dojrzali wiedzą, że jeśli czegoś bardzo

pragną, to prawdopodobnie są w stanie to

osiągnąć. Lubią siebie i są zadowoleni ze

swojego życia.

Charakterystyka dzieci w wieku przedszkolnym zazwyczaj dzieci w tym wieku

• są entuzjastyczne i skłonne do uczenia się,

• słuchają uważnie i powtarzają treść

• są świadome potrzeby istnienia zasad

• są w stanie werbalnie wyrażać uczucia

• mają silne poczucia „sprawiedliwości”

• wciąż sprawdzają zasięg granic…

NAJWAZNIEJSZE W EDUKACJI TO UCZENIE

INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ

EDUKACJA EMOCJONALNA – powinna

dotyczyć rozpoznawania różnych stanów

wewnętrznych, nazywania ich, odpowiedniego

kierowania nimi. Warto uświadamiać dzieci,

że ludzie w danej sytuacji mogą przezywać

odmienne emocje. Należy pamiętać także o

kształtowaniu empatycznych interakcji dzieci z

otoczeniem społecznym.

EDUKACJA EMOCJONALNA - nie może

opierać się jedynie na teorii i ustnym

przekazie, ale przede wszystkim na

przeżywaniu, doświadczaniu, działaniu.

Ponadto dzieci powinny konstruować ją w

oparciu o posiadaną już wiedzę,

doświadczenie, przeżycia. Ważne jest, aby

dzieci poznawały opinie, poglądy, odczucia

innych osób.

Dzisiejsze nieśmiałe dziecko, to to, z którego wczoraj się śmialiśmy. Dzisiejsze okrutne dziecko, to to, które wczoraj biliśmy. Dzisiejsze dziecko, które oszukuje, to to, w które wczoraj nie wierzyliśmy. Dzisiejsze zbuntowane dziecko, to to, nad którym się wczoraj znęcaliśmy. Dzisiejsze zakochane dziecko, to to, które wczoraj pieściliśmy. Dzisiejsze roztropne dziecko, to to, któremu wczoraj dodawaliśmy otuchy.

Dzisiejsze serdeczne dziecko, to to, któremu

wczoraj okazywaliśmy miłość.

Dzisiejsze mądre dziecko, to to, które

wczoraj wychowaliśmy.

Dzisiejsze wyrozumiałe dziecko, to to,

któremu wczoraj przebaczyliśmy.

Dzisiejszy człowiek, który żyje miłością i

pięknem, to dziecko, które wczoraj żyło

radością.

Kiedy śmieje się dziecko-śmieje się cały

świat

Procedura metody „Spróbuj ochłonąć”:

1. Wyjaśniamy dziecku jakich zachowań od niego oczekujemy, a jak nie powinno się zachowywać i wskazujemy w jakich sytuacjach będziemy kazali mu „ochłonąć”.

2. Wybieramy miejsce, w którym ma „ochłonąć” (powinno być nudne, ale bezpieczne, łatwo dostępne i umożliwiające obserwowanie dziecka).

3. Procedurę „Spróbuj ochłonąć” stosujemy w przypadku pogwałcenia przez dziecko zasad i niezastosowania się do polecenia, umieszczając je w ustalonym miejscu natychmiast, gdy tylko naruszy jakąś obowiązującą zasadę.

4. Kiedy dziecko naruszy jakąś zasadę, nie zastosuje się do polecenia, oznajmiamy mu stanowczo i krótko ( używając maksymalnie dziesięciu słów), że ma usiąść w miejscu, w którym „ochłonie”.

5. W razie odmowy pójścia dziecka do miejsca, w którym ma „ochłonąć”, należy je tam łagodnie przetrzymać, aż minie wyznaczony czas. Kiedy dziecko ciągle odmawia pozbawiamy je jakiegoś przywileju (np. oglądania telewizji, spaceru, zabawy z kolegami, deseru).

6. Zawsze zwracamy uwagę na właściwe zachowania dziecka, zwłaszcza na te, będące przeciwieństwem niewłaściwych i zachęcamy dziecko do nich.

Dziękuję