Potrzeby konsumentów i środki ich zaspokajania - NBP · Tabela 1. Przykład decyzji dotyczącej...

Potrzeby konsumentów i środki ich zaspokajania

Autor: Krystyna Brząkalik

Potrzeby konsumentów i sposoby ich zaspokajania

2 Narodowy Bank Polski

Skrócony opis lekcji

Lekcja „Potrzeby konsumentów oraz środki ich zaspokajania” jest przeznaczona dla uczniów

gimnazjum, ale po dokonaniu pewnych modyfikacji (analiza bardziej skomplikowanych

przykładów), może być również wykorzystana na zajęciach przedsiębiorczości w szkołach

ponadgimnazjalnych.

Stanowi wprowadzenie do cyklu zajęć poświęconych podstawowym pojęciom ekonomicznym.

W trakcie lekcji uczniowie uczą się posługiwania się ważnymi pojęciami, takimi jak dobra

i usługi, czynniki wytwórcze, zasoby ludzkie, naturalne i kapitałowe. Rozważają problem

rzadkości dóbr, starając się wskazać sposoby rozwiązywania tego problemu stosowane

w różnych społecznościach. Poznają również pojęcie kosztu alternatywnego i podejmują decyzje

o wykorzystaniu ograniczonych zasobów, oceniając poszczególne rozwiązania na podstawie

przyjętych wcześniej kryteriów.

Cele lekcji

Uczeń powinien:

wymienić podstawowe potrzeby ekonomiczne,

zdefiniować pojęcia rzadkości dóbr oraz czynników wytwórczych,

podać przykłady różnych czynników wytwórczych niezbędnych do wytwarzania

wybranych dóbr i usług,

uświadomić sobie konieczność dokonywania wyborów w sytuacji rzadkości dóbr,

rozumieć pojęcie kosztu alternatywnego,

podjąć decyzję dotyczącą wykorzystania ograniczonych zasobów.

Słowa kluczowe

potrzeby ekonomiczne,

usługi,

czynniki wytwórcze,

koszt alternatywny.



Metody realizacji zajęć

siatka decyzyjna.

Adresat

uczniowie szkół gimnazjalnych lub szkół ponadgimnazjalnych.

Materiały

1. Ćwiczenie pt. „Jakie potrzeby musisz zaspokoić, aby przeżyć jeden dzień?”,

2. Ćwiczenie pt. „Czynniki wytwórcze”,

3. Zadanie pt. „Jak wykorzystać ograniczone zasoby?”.

Proponowany przebieg zajęć

1.

Porozmawiaj z uczniami na temat różnorodnych ludzkich potrzeb, które stale muszą być

zaspokajane, aby ludzie mogli przetrwać. Powiedz uczniom, że niektóre z ludzkich potrzeb

– potrzeby ekonomiczne - są zaspokajane poprzez konsumowanie dóbr i usług.

2.

Poproś uczniów, aby pracując samodzielnie, uzupełnili tabelę, zamieszczoną w Materiale

pomocniczym nr 1, wpisując swoje podstawowe potrzeby, które muszą zaspokoić, aby przeżyć

dzień. Uczniowie powinni podać również sposoby zaspokajania wymienionych potrzeb.

Następnie podkreślają potrzeby ekonomiczne.

3.

Połącz uczniów w kilkuosobowe grupy, w których przedyskutują sposób wykonania ćwiczenia

z kolegami z zespołu. Poproś, aby w czasie dyskusji starali się odpowiedzieć na pytania zawarte

w ćwiczeniu:



które potrzeby muszą być zaspokojone, a ich lekceważenie jest równoznaczne

z zagrożeniem biologicznej egzystencji człowieka?

jakie potrzeby wymieniliście wszyscy, a które z nich są indywidualne?

które z wymienionych przez was potrzeb to potrzeby ekonomiczne?

jakie różnice i podobieństwa dostrzegacie w waszych propozycjach?

jakie warunki muszą zostać spełnione dla zaspokojenia ważnych dla ciebie potrzeb?

4.

Zapytaj uczniów, dlaczego nie wszystkie ważne potrzeby ekonomiczne mogą być zrealizowane.

Porozmawiajcie o zjawisku rzadkości, które polega na ograniczonych możliwościach zaspokoje-

nia nieograniczonych ludzkich potrzeb. Ludzie gospodarują, czyli starają się jak najlepiej

wykorzystać ograniczone zasoby, jakie posiadają. Przypomnij uczniom, że do wytwarzania dóbr

i usług wykorzystywane są czynniki wytwórcze - zasoby ludzkie, naturalne i kapitałowe.

Wyjaśnij te pojęcia, a następnie podajcie przykłady różnych czynników wytwórczych.

5.

Poleć uczniom, aby w grupach wykonali ćwiczenie pt. „Czynniki wytwórcze”, zamieszczone

w Materiale pomocniczym nr 2. Uczniowie wypisują różne czynniki wytwórcze, niezbędne

do wytworzenia podanych dóbr lub usług. Powinni podać również własne przykłady dóbr

i usług oraz uzupełnić tabelę. Następnie reprezentanci grup prezentują wyniki pracy.

6.

Przypomnij, że gospodarowanie polega na podejmowaniu decyzji o wykorzystaniu

ograniczonych zasobów. Konsekwencją dokonania wyboru jest odrzucenie pozostałych

możliwości. Wprowadź pojęcie kosztu alternatywnego - kosztu wynikającego z odrzucenia

najlepszej kolejnej możliwości.

7.

Powiedz uczniom, że będą teraz podejmowali decyzje związane z wykorzystaniem ograniczo-

nych zasobów. Wyjaśnij zasady wykonania zadania pt. „Jak wykorzystać ograniczone zasoby?”

(Materiał pomocniczy nr 3), zapoznając klasę z przykładem decyzji dotyczącej zakupu

dobra. Powiedz, że pracując indywidualnie uczniowie powinni zdecydować, jak wykorzystają

posiadane 100 zł. Powinni uzupełnić siatkę decyzyjną, zapisując alternatywne możliwości

zagospodarowania tej sumy pieniędzy. Następnie formułują kryteria, zgodnie z którymi ocenią

swój wybór.



8.

Po podsumowaniu wyników uczniowie powinni wskazać, jaką decyzję podjęli, krótko ją uza-

sadnić oraz podać, jaki był koszt alternatywny dokonanego wyboru. Zaznacz, że najtrudniejszą

częścią zadania jest sformułowanie kryteriów, na podstawie których decyzja zostanie oceniona.

Poproś ochotników, aby zademonstrowali wykonane zadanie i omówili kryteria, jakimi się

kierowali dokonując wyboru. Możesz dodatkowo polecić uczniom, aby podjęli dodatkowo inną

decyzję, np. dotyczącą wykorzystania wolnego czasu w sobotnie popołudnie, zakupu prezentu

urodzinowego, itp.

9.

Na zakończenie uczniowie pracując w zespołach wykorzystują poznany schemat do podjęcia

decyzji o wykorzystaniu wolnego terenu w okolicy szkoły. Po dokonaniu prezentacji zadania

przez przedstawicieli grup zapytaj klasę, jakie trudności pojawiają się przy uzgadnianiu

decyzji przez grupę osób. Powiedz, że z podobnymi trudnościami stykają się osoby, zespoły,

społeczności decydujące o wykorzystaniu ograniczonych zasobów.

Uwagi dla prowadzącego

Nauczyciel może wykorzystać tylko jedno z podanych ćwiczeń. Należy jednak zachęcić uczniów

do wykonania zadania z wykorzystaniem tzw. siatki decyzyjnej. Metoda ta pomaga kształtować

umiejętność podejmowania decyzji ekonomicznych. Może ona pomóc w rozwiązaniu różnych

problemów decyzyjnych.

Nauczyciel powinien zwrócić jednak uwagę uczniom, aby precyzyjnie formułowali kryteria

oceny. Zadanie jest proste, gdy dotyczy prostych decyzji. W wypadku decyzji bardziej

skomplikowanych (np. wyboru sposobu lokowania oszczędności, decyzji związanych z funkcjo-

nowaniem przedsiębiorstwa, wykorzystaniem środków finansowych w budżecie gminy czy

państwa itp.), poprawne i jasne sformułowanie kryteriów jest bardzo trudne.



Materiały dla uczniów

Materiał pomocniczy nr 1

Ćwiczenie pt. „Jakie potrzeby musisz zaspokoić, aby przeżyć jeden dzień?”

Pracując samodzielnie, uzupełnij tabelę, wpisując swoje podstawowe potrzeby, które musisz

zaspokoić, aby przeżyć dzień. Podaj również sposoby zaspokajania wymienionych przez ciebie

potrzeb. Następnie podkreśl potrzeby ekonomiczne, czyli te, które mogą być zaspokojone

poprzez konsumowanie dóbr i usług. Potem przedyskutuj sposób wykonania ćwiczenia

z kolegami z zespołu. Odpowiedzcie na pytania:

Które potrzeby muszą być zaspokojone, a ich lekceważenie jest równoznaczne

z zagrożeniem biologicznej egzystencji człowieka?

Jakie potrzeby wymieniliście wszyscy, a które z nich są indywidualne?

Które z wymienionych przez was potrzeb to potrzeby ekonomiczne?

Jakie różnice i podobieństwa dostrzegacie w waszych propozycjach?

Jakie warunki muszą zostać spełnione dla zaspokojenia ważnych dla ciebie potrzeb?

Tabela do uzupełnienia

Moje codzienne potrzeby Środki zaspokajania potrzeb




Ćwiczenie pt. „Czynniki wytwórcze”

Wypisz czynniki wytwórcze, niezbędne do wytworzenia podanych dóbr lub usług. Podaj

również własne przykłady i uzupełnij tabelę.


Dobro lub usługa Zasoby ludzkie Zasoby naturalne Zasoby kapitałowe

Telewizor

Maliny

Naprawa obuwia

Edukacja

inne




Zadanie pt. „Jak wykorzystać ograniczone zasoby?”

Twoim zadaniem jest podjęcie decyzji dotyczącej wykorzystania ograniczonych zasobów.

W tym celu uzupełnisz tzw. siatkę decyzyjną. Zapoznaj się z przykładem decyzji dotyczącej

zakupu, dokonanej przez Twojego kolegę.

Tabela 1. Przykład decyzji dotyczącej zakupu

Trwałość Przydatność Wygoda Dostępna

cena Moda Jakość Suma

Trampki - - + + - - + +

Półbuty skórzane

+ - - - - + + +

Adidasy + + + + - + + + + + + +

+

Buty sportowe polskiej produkcji

- + + + - - + + +

Twój kolega podejmował decyzję dotycząca zakupu butów. Najpierw zapisał wszystkie możliwe

alternatywy, a potem sformułował kryteria, którymi chciał się kierować, dokonując wyboru.

Następnie przyznał plusy i minusy za spełnienie poszczególnych kryteriów. Jedno z kryteriów

(trwałość obuwia) było dla niego najważniejsze, więc przydzielił dwa plusy za jego spełnienie.

Podsumował wyniki i zdecydował, że kupi adidasy. Kosztem alternatywnym okazało się być

odrzucenie najlepszej kolejnej alternatywy, czyli zakupu polskich butów sportowych.

Wykorzystując siatkę decyzyjną, zdecyduj, jak wykorzystać posiadane 100 zł. Zapisz alternatyw-

ne możliwości zagospodarowania tej sumy pieniędzy. Następnie sformułuj kryteria, zgodnie

z którymi ocenisz swój wybór. Ilość alternatyw i kryteriów jest dowolna. Wskaż koszt alterna-

tywny dokonanego wyboru.



Możesz dodatkowo podjąć decyzję o wykorzystaniu czasu wolnego w sobotnie popołudnie lub

o zakupie prezentu dla bliskiej osoby.

Przygotuj się do prezentacji i uzasadnienia sposobu wykonania zadania.


Kryterium

Kryterium Kryterium Kryterium Kryterium Kryterium Suma

Alternatywa

Alternatywa

Alternatywa

Alternatywa

Zadanie dodatkowe

Jesteście grupą radnych rady gminy. Podejmijcie decyzję dotyczącą zagospodarowania działki

(5 000 m2), która jest własnością komunalną. Działka jest położona niedaleko parku miejskiego,

w pobliżu dużego zespołu szkół. W pobliżu znajduje się niewielkie osiedle mieszkaniowe.

Podejmijcie wspólną dla całej grupy decyzję, wypełniając schemat siatki decyzyjnej.



Propozycje sprawdzenia wiedzy

Wypowiedzi z zastosowaniem poznanych pojęć:

Ułóż cztery zdania. W każdym z nich użyj dwóch lub trzech dowolnych pojęć spośród podanych:

rzadkość dóbr, zasoby, zasoby ludzkie, zasoby kapitałowe, zasoby naturalne, dobra, usługi, koszt

alternatywny, decyzja, czynniki wytwórcze.

Słownik

dobro - rzecz, która zaspokaja ludzkie potrzeby ekonomiczne,

czynnik wytwórczy - dobro, za pomocą którego można wytworzyć inne dobra,

zasoby naturalne (ziemia) - dary natury: np. powietrze, gleba, woda surowce mineralne, rośliny,

zasoby ludzkie - ludzka praca, umiejętności, wiedza, doświadczenie i kwalifikacje,

zasoby kapitałowe - dobra wyprodukowane w celu wykorzystania ich do produkcji innych dóbr

i usług, na przykład maszyny i urządzenia, materiały, energia, linie produkcyjne,

koszt alternatywny - najkorzystniejsza możliwość, z której zrezygnowano dokonując wyboru.

Bibliografia

Ewelina Nojszewska - Podstawy ekonomii, WSiP, Warszawa 1999,

Janusz Beksiak - Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000,

Leszek Balcerowicz - Wolność i rozwój. Ekonomia wolnego rynku. Wydawnictwo Znak,

Kraków 1995.

www.nbp.pl

Potrzeby konsumentów i środki ich zaspokajania - NBP · Tabela 1. Przykład decyzji dotyczącej...

Documents

Transcript of Potrzeby konsumentów i środki ich zaspokajania - NBP · Tabela 1. Przykład decyzji dotyczącej...