Potrzeba systemowego podejścia do sektora biopaliw · List otwarty KZPRiRB do Pana Ministra...

1

ISSN 1896-9704Nr 2 (43) maj 2016

Informator Krajowego Zrzeszenia Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych

Ochrona roślin strączkowych (bobowatych) po ewentualnym wycofaniu substancji czynnych środków ochrony roślin

Integrowana ochrona rzepaku przed śmietką kapuścianą

Brak zapraw nasiennych – trudności w ochronie rzepaku przed szkodnikami

Potrzeba systemowego

podejścia do sektora

biopaliw

Informator Krajowego Zrzeszenia Producentów Rzepaku i Roś l in Bia łkowych

2 3

KZPRiRB ul. Szkolna 2/4 pok. 40300-006 Warszawatel. (22) 826 80 07 [email protected] ZarząduJuliusz Młodecki Redaktor naczelnaKatarzyna Kurzyńskaul. Szkolna 2/4 pok. 40300-006 Warszawatel./faks (22) 828 53 58kom. 694 271 600e-mail: [email protected] Skład i [email protected] naukowiprof. dr hab. Iwona Bartkowiak-Brodamgr inż. Stefan Heimannmgr inż. Jacek Broniarzprof. dr hab. Marek Mrówczyńskidr inż. Ewa Rosiakprof. dr hab. Michał Jerzakprof. dr hab. Andrzej Kowalskiprof. dr hab. Wojciech Święcickidr Stanisław Skawiński

Krajowe Zrzeszenie Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych

1

ISSN 1896-9704Nr 2 (43) maj 2016

Informator Krajowego Zrzeszenia Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych

Ochrona ro lin str czkowych (bobowatych) po ewentualnym wycofaniu substancji czynnych

rodków ochrony ro lin

Integrowana ochrona rzepaku przed

mietk kapu cian


Potrzeba systemowego

podej cia do sektora

biopaliw

Kontakty w regionach

Członkowie wspierający

OZPR lubelsko--podkarpacko--świętokrzyskiSzymon Kuczyński tel. 601 383 893Marek Kałużyński tel. 604 061 580Arkadiusz Drabkotel. 502 316 833

OZPR śląsko--małopolskiJerzy Hławiczka tel. 505 022 609

OZPR pomorski Krzysztof Galek tel. 600 949 318

OZPR opolsko--dolnośląskiKrzysztof Gawęcki tel. 600 441 693Marek Czarniak tel. 500 069 199Ryszard Bandurowski tel. 532 996 780

OZPR wielkopolsko--lubuskiRoman Białachowski tel. 509 205 518Stanisław Matuszewski tel. 695 913 677Mieczysław Kowalczyk tel. 697 010 989

OZPR kujawsko--pomorski; warmińsko--mazurski; łódzko--mazowieckiJuliusz Młodecki tel. 602 397 220Grażyna Leśna tel. 607 573 522Benedykt Ślęzak tel. 502 671 519Waldemar Michalak tel. 660 323 088

Szymon KuczyńskiMarek Kałużyński Arkadiusz Drabko

Krzysztof Gawęcki Marek Czarniak

Ryszard Bandurowski

Roman BiałachowskiMieczysław KowalczykStanisław Matuszewski

Grażyna LeśnaWaldemar Michalak

Juliusz MłodeckiBenedykt Ślęzak

Krzysztof GalekEdward Sycz

Krzysztof Galek

Jerzy Hławiczka

Analizy rynku rzepakuŚwiatowy rynek roślin oleistych 5

Z życia ZrzeszeniaMiędzynarodowy Dzień Rzepaku (EURORZEPAK) 9Kalendarium KZPRiRB 10Komunikat prasowy Koalicji na rzecz Biopaliw 10Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin: Produkcja rolna w Polsce zagrożona przez decyzje Unii Europejskiej w sprawie środków ochrony roślin 12List otwarty KZPRiRB do Pana Ministra Krzysztofa Jurgiela 14Spotkanie konsorcjantów Centrum Kompetencji PUŁAWY 15COBORU: Komisja rejestracyjna oleistych i włóknistych 15XI Forum Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych – Polagra Premiery 16

Informacje z terenu:Konferencja BASF Crop Protection 19Relacja z konferencji prasowej fi rmy Syngenta 20Konferencja fi rmy Timac Agro Polska – Aktywne odżywianie roślin i gleby. Składniki pokarmowe to dziś za mało 22Nabór wniosków o przyznanie płatności bezpośrednich i płatności obszarowych PROW2007-2013 oraz PROW 2014-2020 za 2016 r. 23Po pierwsze nie szkodzić 24Jak bezpiecznie przechować nasiona? Podstawą sukcesu czystość i porządek 26

Informacje rynkoweCo wprowadza ustawa regulująca obrót ziemią? 30Skutki ewentualnego wycofania niektórych substancji czynnych środków ochrony roślin z technologii uprawy rzepaku ozimego 32Brak zapraw nasiennych – trudności w ochronie rzepaku przed szkodnikami 39

BiopaliwaPotrzeba systemowego podejścia do sektora biopaliw 41

Rynek Roślin BiałkowychOchrona roślin strączkowych (bobowatych) po ewentualnym wycofaniu substancji czynnych środków ochrony roślin 44Ochrona roślin bobowatych przed szkodnikami 47

AgrotechnikaIntegrowana ochrona rzepaku jarego przed szkodnikami 53Integrowana ochrona rzepaku przed śmietką kapuścianą 57

Biuro KZPRiRB: Sonia Kamińska Dyrektor Biura tel. 604 340 703

Nr 2 (43) maj 2016

SPIS TREŚCI

Sprawdzone !

Rekomendujemy !

Super zimotrwałość

Wyjątkowa tolerancja

na gleby lekkie

i mozaikowe

Niezawodność

plonowania

Wybitny potencjał

plonowania

Znakomita zimotrwałość

Rewelacyjny jesienny

wzrost i wiosenny wigor

roślin

Lider rynku odmian mieszańcowych rzepaku w Polsce

Nr 1 w doświadczeniach rejestrowych COBORU l. 2013 – 2015 56,6 dt/ha – 115% wzorca.

wg badań rynkowych Kleffmann – największy udział w rynku odmian mieszańcowych rzepaku w zasiewach 2015 i 2014 roku

ROHAN F1

KUGA F1 nowość!

Idealny na polskie pola !

Dystrybutorzy nasion:

www.chemirol.com.pl www.flora-praszka.pl www.napena.pl


4 5

Szanowni Państwo,

Jesteśmy w pełni sezonu wegetacyjnego rzepaku. Sezon 2015–2016 nie zaczął się najlepiej. W wielu rejonach Polski brak opadów deszczu spowodował słabe wschody rzepaku. Niektórzy rolnicy celowo opóźniali siewy, czekając na deszcz, nie zawsze jednak się go w porę doczekali. Długa i ciepła jesień sprawiła, że nawet później siane plantacje zdołały się w miarę rozwinąć. Cho-ciaż zdarzyły się i takie sytuacje, że trzeba było plantacje zaorać ze względu na kiepskie wschody. Część Polski, zwłaszcza woj. kujawsko-pomorskie, pomorskie, warmińsko-mazurskie oraz część podlaskiego dotknięta została krótką ale mroźną zimą. Temperatury spadły gwałtownie z plus 4–5 stopni do minus 15–18 stopni. Tak gwałtowna zmiana, bez okrywy śnieżnej spowodowała, że rośliny wymarzły. Szacujemy, że zaorane zostało ok. 15% zasiewów (z ok. 850 tys. ha). Oceniamy również, że drugie tyle powinno być zaorane, lecz z różnych względów rolnicy je pozostawili, mogą one jednak plonować na poziomie 1–1,5 t z ha. Dodatkowo na te niekorzystne warunki nałożyły się uszkodzenia jesienne spowodowane przez szkodniki, takie jak: śmietka kapuściana czy pchełka, ta sytuacja dotyczy już całego kraju. Zakaz stosowania skutecznych zapraw nasiennych zagraża plantacjom rzepaku we wczesnych fazach rozwojowych jesienią. Uszkodzone przez szkodniki ko-rzenie powodują, że rośliny są np. bardziej narażone na wymarznięcie. KZPRiRB wnioskowało do Ministra Rolnictwa o zgodę na tzw. „odstępstwo na 120 dni”, co pozwoliłoby przygotować materiał siewny na ten rok. Taką regulacje dopuszcza Komisja Europejska. Odpowiedz była jednak nega-tywna (treść listu znajduje się w numerze w dziale „Z życia zrzeszenia”).

Tematowi skutecznej ochrony rzepaku poświęcona będzie również kolejna edycja imprezy EURO-RZEPAK. Organizujemy ją wspólnie z Kujawsko-Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolni-czego w Minikowie w dniu 2 czerwca br. Udział w tym spotkaniu potwierdzili przedstawiciele orga-nizacji członkowskich EOA z Francji, Niemiec, Anglii, Belgii, Czech. Już dziś serdecznie zapraszam rolników i wszystkich naszych czytelników do uczestnictwa w tym spotkaniu.

Z poważaniem,Juliusz Młodecki

Prezes Zarządu

ANALIZY RYNKU RZEPAKU

W bieżącym sezonie zbiory 10 podstawowych surow-ców oleistych na świecie prognozowane są na 521,3 mln ton, tj. o 1,5% (8 mln ton) mniej niż sezon wcze-śniej. Prognozy mówią o stabilnej produkcji soi na poziomie około 320,4 mln ton, redukcji wytwarzania rzepaku o 5% do 64,1 mln ton oraz bawełny o 12% do 39,7 mln ton. Natomiast przewiduje się wzrost zbiorów słonecznika o 1,5% do 41,5 mln ton. Pomimo spadku produkcji, globalna podaż surowców oleistych wzrośnie o 1,9% do rekordowego poziomu 621,1 mln ton, co oznacza średni przyrost o 11,8 mln ton, w tym największy wzrost podaży dotyczy soi (o 21,8 mln ton). Wzrośnie globalna zależność od soi, a jej zu-życie w trakcie sezonu ulegnie zwiększeniu o 5,7% do rekordowego poziomu 315,6 mln ton. Zwiększy się również zużycie słonecznika o 1,3% do 47,2 mln ton, ale o 6,2% zmniejszy się dla rzepaku do 64,7 mln ton. W trakcie bieżącego sezonu 2015/16 zapasy su-rowców oleistych wrosną do rekordowego poziomu 104 mln ton, w tym zapasy samej soi do 91,7 mln ton. Oznacza to, że w bieżącym sezonie nadprodukcja 10 surowców oleistych osiągnie 4,2 mln ton, natomiast soi 4,7 mln ton. W bieżącym sezonie poprawi się współczynnik zapasy/zużycie z 19,6% do wysokiego poziomu 20,1%.

Prognozy globalnej produkcji rzepaku w bieżą-cym sezonie 2015/16 wzrosły o 0,8 mln ton (wobec końca października’15 r.), ale wobec poprzedniego sezonu 2014/16 będą mniejsze o 4,9% czyli o 3,3 mln ton do poziomu 64,2 mln ton wobec 67,5 mln ton se-zon wcześniej oraz 69,7 mln ton przed dwoma sezo-nami. Drugi sezon z rzędu światowe zbiory rzepaku zmniejszyły się. Jesienne zbiory rzepaku w Kanadzie, jakkolwiek były niższe niż rekordowe 18,6 mln ton

(w sezonie 2013/14), okazały się znaczne wyższe niż we wcześniejszych latach osiągając 17,2 mln. Zbiory rzepaku w Australii mogą osiągnąć około 3 mln ton (-13% wobec poprzedniego sezonu). Obecnie ocenia się, że globalna podaż rzepaku w bieżącym sezonie spadnie o 6,5% do 70,2 mln ton, co oznacza podaż mniejszą o 4,9 mln ton. Globalne zapasy rzepaku były na początku sezonu na poziomie blisko 6 mln ton, ale najprawdopodobniej zmniejszą się do koń-ca sezonu do 5,4 mln ton. Największa redukcja do-tyczy Kanady tj. 2,3 mln ton do 1,8 mln ton. W Unii Europejskiej zeszłoroczne zbiory spadły o 8,8% do 22,2 mln ton, ale zapasy powinny być dość stabilne i tylko nieznacznie wzrosnąć z 1,02 do 1,05 mln ton. Znaczny import rzepaku z Australii i Kanady do UE wraz z mniejszym popytem olejarni na skutek niskiej marży przetwórczej przyczyniły się ostatni do presji na ceny tego surowca. Było tak również w powiązaniu ze spadkiem popytu na olej rzepakowy generowany przez przemysł biodiesla. Wczesne prognozy produk-cji rzepaku w UE na sezon 2016/17 mówią o możliwej stabilizacji na zbliżonym do zeszłorocznego poziomie 22,2 mln ton. Produkcja rzepaku na Ukrainie będzie mniejsza o 0,6-0,7 mln ton od zeszłorocznego pozio-mu 1,8 mln ton, co z pewnością zmniejszy potencjał eksportowy tego kraju do UE. Ceny rzepaku wobec pszenicy mogą stymulować zasiewy w Kanadzie i Au-stralii w kwietniu i maju br., co może poprawić napięty bilans rzepaku w kolejnym sezonie.

Firma analityczna Strategie Grains w marcowej prognozie zwiększyła przewidywane zbiory ole-istych w UE28 w sezonie 2016/17 w tym rzepaku, soi oraz słonecznika razem. Zbiory tych surowców ole-istych łącznie powinny osiągnąć 32,4 mln ton (wobec

Światowy rynek roślin oleistych


6 7ANALIZY RYNKU RZEPAKU

214-2016 Reklama prasowa rzepaku 122-2016_13.indd 1 01.04.2016 10:07:00

32,3 mln ton miesiąc wcześniej) z areału 11,52 mln ha (+0,8%). SG prognozuje zbiory rzepaku na poziomie około 21,5 mln ton (-2%) wobec 21,9 mln ton sezon wcześniej. Oznacza to wzrost prognoz z poprzednie-go miesiąca, kiedy zakładano 21,4 mln ton. Obecnie przewiduje się 1,1% spadek areału rzepaku do około 6,38 mln ha oraz plonów o 0,9% do 3,37 t/ha. W se-zonie 2016/17 SG nie zmieniła prognoz zbiorów dla słonecznika wobec wcześniejszych i szacuje je na poziomie 8,4 mln ton (+11%). SG nieznacznie zwięk-szyło prognozy zbiorów soi do 2,5 mln ton (+12%).

Francuska organizacja COCERAL przewiduje wzrost produkcji surowców oleistych do 32,2 mln ton (+2%) na skutek oczekiwanego zwiększenia produkcji słonecznika oraz soi. Tegoroczna produkcja rzepaku w UE ma się zmniejszyć się do 21,56 mln ton (-1%) na skutek spadku areału z 6,46 mln ha do 6,39 mln ha oraz średnich plonów z 3,38 t/ha wobec 3,37 t/ha. Najważniejsi producenci, tj. Francja i Niemcy, mają

odnotować wzrost produkcji, a kolejni: Wielka Bryta-nia i Polska – jej spadek. Najwięcej rzepaku ma zostać zebrane w Niemczech (5,18 mln ton wobec 5,02 mln ton), Francji (5,41 mln ton wobec 5,27 mln ton), Wiel-kiej Brytanii (2,15 mln ton wobec 2,55 mln ton) oraz w Polsce (2,51 mln ton wobec 2,67 mln ton). Produk-cja słonecznika w UE w br. ma wzrosnąć do 8,33 mln ton (+6,5%) wobec 7,82 mln ton rok wcześniej przy przewidywanym wzroście średnich plonów z 1,90 t/ha do 1,98 t/ha oraz areału z 4,12 mln ha do 4,20 mln ha. Według prognoz, większe zbiory odnotują nastę-pujące kraje: Francja (z 1,24 do 1,33 mln ton), Hiszpa-nia (z 0,69 mln ton do 0,84 mln ton), Bułgaria (z 1,71 do 1,75 mln ton), Węgry (z 1,57 do 1,68 mln ton) oraz Rumunia (z 1,80 do 1,95 mln ton). Zbiory soi powinny być tradycyjnie na niewielkim poziomie 2,30 mln ton wobec 1,96 mln ton przed rokiem (+17%), jakkolwiek z roku na rok obserwuje się ich wzrost. Całkowity te-goroczny areał oleistych w UE-28 prognozowany jest

w br. na poziomie 11,437 mln ha wobec 11,339 mln ha w 2015 roku, a średnie plony powinny wzrosnąć 2,79 t/ha do 2,81 t/ha.

Jednostka ds. monitorowania plonów w Unii Eu-ropejskiej MARS poinformowała, że oziminy w UE są zasadniczo w dobrej kondycji i dobrze się rozwijają dzięki łagodnej zimie. Od lutego br. susza dotknęła południową Hiszpanię i Portugalię, natomiast północ-ne Włochy, Słowenię, Chorwację i Czarnogórę nad-miar opadów. Kraje we wschodniej Europie (Ukraina, Białoruś, Rumunia, Bułgaria, Mołdawia) oraz Turcja doświadczyły wyjątkowo łagodnego zakończenia zimy, zatem doszło do rozhartowania roślin, co czy-ni je wrażliwymi na ewentualne przymrozki. KE prognozuje w br. średnie plony rzepaku na 3,31 t/ha wobec 3,25 t/ha rok wcześniej (-1%). Oznacza to 3,4% wzrost wobec średniej z ostatnich 5 lat. Jeśli areał rzepaku byłby w 2016 roku na poziomie 6,73 mln ha (wg Short-Term Outlook), wówczas zbiory rzepaku w br. osiągnęłyby 22,3 mln ton. Najwyższe plony może osiągnąć: Belgia – 4,51 t/ha, Niemcy – 4,04 t/ha, Dania – 3,80 t/ha, Wielka Brytania – 3,68 t/ha, Francja – 3,46 t/ha. Średnie plo-ny słonecznika KE prognozu-je na 1,95 t/ha wobec 1,74 t/ha rok wcześniej (+12%). Oznacza to 2,6% wzrost wobec średniej z ostatnich 5 lat. Najwyższe plony może osiągnąć: Chorwacja – 2,62 t/ha, Austria – 2,61 t/ha, Węgry oraz Grecja – po 2,53 t/ha.

Według organizacji Copa-Co-geca skupiającej producentów rolnych areał przeznaczony na produkcję rzepaku przewidywany jest w br. na około 6,25 mln ha, co oznacza spadek o 2,6%, zdaniem tej organizacji, m. in. na skutek obostrzeń w stosowaniu neonikto-noidów. Spadek areału obejmuje 14% redukcję areału w Wielkiej Brytanii. Wg Copa-Cogeca pro-dukcja rzepaku w br. powinna się zmniejszyć w br. do 20,9 mln ton, co oznacza znacznie mniej niż przewidują inne źródła (21,4-22,0 mln ton-patrz wiadomości z 19 lu-tego br.). Copa-Cogeca potwier-dza prognozy wzrostu produkcji soi w UE i przewidują jej produkcję na 2,2 mln ton. Copa-Cogeca pro-

gnozuje około 1% wzrost areału i produkcji słoneczni-ka w UE do 7,9 mln ton. Produkcja trzech wymienio-nych surowców oleistych łącznie powinna zmniejszyć się o 0,6% do około 31 mln ton.

Agenda Komisji DG Agri opublikowała kwartalny, tym razem „zimowy”, krótkoterminowy przegląd ryn-ków rolnych w Unii. Ten 31 stronnicowy dokument za-wiera m. in. szacunki i prognozy zbiorów, zasiewów i plonów dla roślin oleistych, wysokobiałkowych oraz zbóż w br. oraz kilku poprzednich latach oraz bilanse dla oleistych w tym surowców oleistych olejów i śrut. DG Agri prognozuje 1,9% wzrost produkcji oleistych wraz z lnem do około 31,54 mln ton. Spadek produkcji

Tabela 1. Światowa produkcja nasion oleistych (mln ton)

Tabela 2. Powierzchnia uprawy i produkcja rzepaku na świecie

Wys

zcze

góln

ieni

e

Świa

t

USA

Kan

ada

UE

Ros

ja

Ukr

aina

Chi

ny

Indi

e

Arg

enty

na

Bra

zylia

Aust

ralia

2013/14 504,2 99,0 24,0 32,1 12,6 16,7 58,6 36,8 56,9 90,0 5,82014/15* 535,6 116,0 22,5 35,7 12,1 16,3 57,7 33,6 66,1 99,2 4,32015/16** 526,9 116,2 23,5 32,0 12,7 17,0 54,4 31,3 62,5 102,9 3,9

* szacunek, **prognoza

Źródło: USDA. World Agricultural Production. Marzec 2016 r.

Kraj/RegionPowierzchnia uprawy Produkcja

(mln ha) (mln ton)2013/14 2014/15* 2015/16** 2013/14 2014/15* 2015/16**

Świat 36,2 36,0 33,8 71,8 72,0 67,5USA 0,5 0,6 0,7 1,0 1,1 1,3Chiny 7,5 7,6 7,4 14,5 14,8 14,1Indie 7,1 6,6 6,0 7,3 6,3 6,0Kanada 8,2 8,3 8,1 18,6 16,4 17,2Australia 2,7 2,8 2,4 3,8 3,5 3,0EU-28 6,8 6,8 6,6 21,3 24,5 21,8Ukraina 1,0 0,9 0,7 2,4 2,2 1,8Rosja 1,1 1,1 0,9 1,3 1,3 1,0Białoruś 0,4 0,4 0,2 0,7 0,7 0,3Kazachstan 2,7 2,8 2,4 3,8 3,5 3,0

* szacunek, **prognoza

Źródło: USDA. World Agricultural Production. Marzec 2016 r.


8 9ANALIZY RYNKU RZEPAKU

dotyczy rzepaku, soi oraz lnu. KE przewiduje spadek produkcji rzepaku o 0,4% do 21,29 mln ton, natomiast wzrost produkcji słonecznika przewiduje się na 11,3% do 8,06 mln ton. Produkcja soi w Unii jest niewielka i rosła w ostatnich latach, ale w br. może się zmniej-szyć o 5,8% do 2,07 mln ton. Produkcja lnu powinna się zmniejszyć o 8,6% do 128 tys. ton. Areał przezna-czony w Unii pod rośliny oleiste w br. powinien być na poziomie 11,762 mln ha wobec 11,382 mln ha rok wcześniej, w tym pod rzepak w br. prognozowany jest wzrost do 6,727 mln ha wobec 6,370 mln ha w 2015 roku. W UE przewidywany jest niewielki wzrost are-ału słonecznika do 4,193 mln ha wobec 4,153 mln ha przed rokiem. DG Agri prognozuje produkcję ro-ślin wysokobiałkowych na około 3,72 mln ton (-5,1%) z czego najwięcej stanowi groszek tj. 1,86 mln ton.

Na Ukrainie według UkrAgroconsult zbiory rze-paku w br. prognozowane są na 1,2 mln ton wobec 1,7 mln ton w 2015 roku. Oznacza to zmniejszenie po-daży u wschodniego sąsiada, co najprawdopodobniej będzie skutkować po letnich zbiorach ograniczeniem eksportu do 850 tys. ton wobec 1,4 mln ton w sezonie 2015/16. Ukraina jest najpoważniejszym dostawcą rzepaku do Unii dostarczając jej przynajmniej 1 mln ton tego surowca rocznie. W ostatnich latach eksport rzepaku z Ukrainy malał m. in. na skutek wzrostu kra-jowego przerobu oraz reorientacji jego eksportu na nowe kierunki jak np. Pakistan, Bangladesz i inne.

Według optymistycznych prognoz w sezonie 2016/17 z Ukrainy na unijny rynek może trafi ć tylko 700 tys. ton rzepaku wobec 1,1 mln ton sezon wcześniej. Tym-czasem aby zaspokoić zapotrzebowanie na rzepaku UE powinna zaimportować 2,5 do 3 mln ton, to resztę powinna zaimportować z Kanady i Australii.

W 2015 roku w Kazachstanie miał miejsce 3,4% wzrost zbiorów roślin oleistych do 1,53 mln ton wo-bec 1,48 mln ton rok wcześniej. Oznacza to również wzrost wcześniejszych szacunków, które zakładały 1,46 mln ton. Dane rządowe były nawet wyższe niż podały źródła rządowe (dla lnu w latach 2014 i 2015, bawełny w latach 2012-2015 oraz soi w 2011 roku), jednak muszą być potwierdzone rzeczywistym roz-dysponowaniem. W okresie lipiec/grudzień’2015 Unia Europejska była największym i rosnącym odbior-cą kazachskiego lnu, a jego eksport z Kazachsta-nu wzrósł z 239 tys. ton w 2014 roku do 283 tys. ton w 2015 roku. Odnotowano również niewielki wzrost eksportu słonecznika z Kazachstanu ze 147 tys. ton do 151 tys. ton w 2015 roku, a głównym jego odbiorcą były Chiny. Biorąc pod uwagę ograniczoną podaż sło-necznika na rynkach międzynarodowych wzmożony eksport może się przenieść na pierwszą połowę br.

Dr Beata Michalska-KlimczakSGGW, Warszawa

Tabela 3. Światowy bilans nasion rzepaku, soi i słonecznika (mln ton)

Wyszczególnienie 2012/13 2013/14 2014/15Produkcja

Rzepak 71,8 71,9 67,5Soja 282,8 318,6 320,2Słonecznik 4,6 39,6 39,4Razem 504,2 535,7 526,9

ImportRzepak 15,3 14,1 13,3Soja 111,8 122,2 128,2Słonecznik 1,5 1,4 1,2Razem 131,9 140,8 146,0

EksportRzepak 15,0 15,0 13,7Soja 112,7 125,9 130,9Słonecznik 2,0 1,7 1,3Razem 133,5 146,5 149,3

Zapasy końcoweRzepak 7,54 6,9 4,5Soja 61,67 77,1 78,9Słonecznik 2,9 2,8 2,2Razem 77,1 91,0 89,5Źródło: USDA. World Agricultural Production. Marzec 2016 r.

Międzynarodowy Dzień Rzepaku

(EURORZEPAK)

Krajowe Zrzeszenie Producentów Rzepaku wraz z Kujawsko-Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Minikowie i Stacją Doświadczalnej Oceny Odmian w Chrząstkowie zapraszają na Międzynarodowy Dzień Rzepaku (EURORZEPAK). Jest to jedyne tego typu spotkanie dla całej branży roślin oleistych w Polsce, jak również miejsce dyskusji zagranicznych przedstawicieli branż.

Tegoroczne partnerstwo objęli: Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy (w tym Zakład Doświadczalny w Minikowie) oraz Polska Izba Nasienna.Patronat Honorowy objął Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi i Europejski Alians Oleistych (EOA), a patronat medialny sprawują: „TOP AGRAR” i „NASZ RZEPAK”. Sponsor główny to: ING BANK ŚLĄSKI. Dotychczas partnerstwo biznesowe sprawują fi rmy jak: BASF, BAYER, SYNGENTA, CALDENA, YARA, RAPO-OL, HR SMOLICE, EURALIS KWS, HR STRZELCE, ROLNAS, ADM, KRUSZWICA i inne.

Pierwszą częścią Międzynarodowego Dnia Rzepaku (EURORZEPAK) będzie międzynarodowa konferencja, podczas, której uczestnicy będą mogli wysłuchać prelekcji uznanych autorytetów w branży rolnej w Polsce, jak i zagranicą. Odbędzie się również debata z udziałem przedstawicieli europejskich zrzeszeń producentów roślin oleistych i białkowych zrzeszonych w EOA (European Oil Alliance).Przewodnim tematem konferencji będą: - Perspektywy ochrony rzepaku ozimego w Polsce i krajach Unii Europejskiej wobec zakazu stosowa-nia neonikotynoidów i innych substancji czynnych.

Po części merytorycznej zainteresowani rolnicy udadzą się na pola doświadczalne gdzie specjalnie dla uczest-ników w Minikowie przygotowano kolekcję 25 odmian rzepaku na polu Zakładu Doświadczalnego (25 poletek odmianowych, odmiany z listy rekomendowanej na województwo kujawsko-pomorskie). Zaprezentowane zosta-ną również trzy systemy ochrony rzepaku na polach produkcyjnych przez fi rmy: SYNGENTA, BASF i BAYER (każda po 5 hektarów) oraz kompleksowe nawożenie fi rm YARA I CALDENA.

Po zwiedzaniu pół uczestnicy przejadą do Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian w Chrząstkowie, gdzie odbędzie się zwiedzanie kolejnych odmian.

Już dzisiaj pragniemy Państwa zaprosić na Międzynarodowy Dzień Rzepaku (EURORZEPAK). Mamy nadzieję, że spotkanie to na stałe wpisze się w harmono-gram imprez organizowanych przez KZPRiRB oraz stanie się miejscem dyskusji i wymiany własnych doświadczeń w uprawie roślin oleistych.

11

Kalendarium KZPRiRBLUTY 03 Konferencja EOA, sytuacja biodiesel, ILUC model, Pakiet energetyczny po 2020, konsultacje RED,

neonikotynoidy, Bruksela – uczestniczył Juliusz Młodecki.18 Posiedzenie Prezydium KZPRiRB.22 Spotkanie w MRiRW, Publikacja ekspertyzy Kleff mann Group „Skutki potencjalnego wycofania wy-

branych substancji czynnych dla upraw polowych i sadowniczych w Polsce” – uczestniczyli: Juliusz Młodecki, Sonia Kamińska, Marek Czerniak.

22 Konferencja prasowa Syngenta – uczestniczyła Sonia Kamińska.25 Konferencja prasowa BASF – uczestniczyła Sonia Kamińska.

MARZEC04 Spotkanie Konsorcjum i Rady Naukowej Centrum Kompetencji Puławy (omówienie działań prowa-

dzonych przez KZPRiRB przy współpracy z CKP) – uczestniczył Szymon Kuczyński.08 Wydanie newslettera Aktualności z rynku rzepaku i biopaliw (nr 3/2016 (9), 08 marca 2016) – uczest-

niczyła Sonia Kamińska. 09 Posiedzenie Komisji: Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnic-

twa „Rozpatrzenie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo łowieckie” – uczestniczył Jerzy Hławiczka.

15 Spotkanie w MRiRW z Tomaszem Figurskim, Departament Płatności Bezpośrednich, Wydział Re-alizacji Płatności Bezpośrednich (ws. roślin białkowych) – uczestniczyli: Juliusz Młodecki, Krzysztof Gawęcki, Marek Kałużyński, Sonia Kamińska.

15 Spotkanie Koalicji na Rzecz Biopaliw z Ministrem Energii i Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi w spra-wie przyszłości rynku biokomponentów i biopaliw ciekłych w Polsce, Ministerstwo Energii – uczestni-czyli: Juliusz Młodecki, Krzysztof Gawęcki, Marek Kałużyński, Sonia Kamińska.

16 Posiedzenie Zarządu KZPRiRB.

KWIECIEŃ05 Konferencja Rośliny Oleiste – postępy w genetyce, hodowli, technologii i analityce lipidów – uczest-

niczył Juliusz Młodecki. 11 Konferencja prasowa fi rmy TimacAgro Aktywne odżywanie roślin i gleby – uczestniczyła Sonia Ka-

mińska.13 V Forum of Biomass and Waste – uczestniczyła Sonia Kamińska.21 20 lat Polskiej Izby Nasiennej i 150 lat polskiej hodowli i nasiennictwa, Poznań – uczestniczyła Sonia

Kamińska.21-22 Konferencja ING Bank Ślaśki S.A., Gniew – uczestniczył Juliusz Młodecki.

KOMUNIKAT PRASOWY

9 maja 2016 r. Ministerstwo Finansów, działając w porozumieniu z Ministerstwem Rozwoju, opublikowało na swoich stronach internetowych otwarty list ostrzegawczy w sprawie procederu wyłudzania podatku VAT w obro-cie olejem rzepakowym.

„Polskie Stowarzyszenie Producentów Oleju już od dłuższego czasu podejmuje działania na forum admini-stracji publicznej ukierunkowane na wyeliminowanie z rynku licznych niestety przypadków oszustw w zakresie podatku VAT, które występują w obrocie olejem rzepakowym. List ostrzegawczy literalnie potwierdza skalę pro-blemu oraz nadużyć jakże negatywnie wpływających na konkurencyjność krajowych tłoczni oraz wpływy do bu-dżetu Państwa. Konieczne jest wprowadzenie zmian prawnych dla wyeliminowania tego problemu” – powiedział Mariusz Szeliga, Prezes Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Producentów Oleju.

Ministerstwo Finansów w liście w sposób jednoznaczny wskazuje, że stosowanie przez nieuczciwe podmioty 23% stawki VAT w odniesieniu do dostaw jadalnego oleju rzepakowego niezależnie od jego dalszego przezna-czenia stanowi oszustwo podatkowe oparte często jednocześnie na celowej zmianie w dokumentach potwier-dzających transakcję sprzedaży rodzaju sprzedawanego oleju – z oleju jadalnego opodatkowanego stawką VAT 5% na tzw. olej techniczny. Przepisy ustawy o podatku akcyzowym nie uzależniają bowiem zastosowania obni-żonej stawki VAT od sposobu wykorzystania oleju rzepakowego przez nabywcę, a jedynie od posiadania przez niego, w momencie dostawy, cechy jadalności.

„Już ponad rok temu Koalicja Na Rzecz Biopaliw wskazywała na ogromną skalę oszustw VAT w obrocie ole-jem rzepakowym w swoim specjalnym komunikacie prasowym. List ostrzegawczy traktujemy jako krok w dobrą stronę, albowiem wreszcie w sposób ofi cjalny Ministerstwo Finansów odniosło się do problemu dostrzegając ko-nieczność podjęcia działań zaradczych. Tym niemniej sama publikacja listu nie jest rozwiązaniem, na które liczy branża olejarska. Potrzebne są trwałe, legislacyjne mechanizmy, które nie będą dawały pola do złej interpretacji przepisów umożliwiającej wyłudzenia” – skomentował Adam Stępień, Dyrektor Generalny Polskiego Stowarzy-szenia Producentów Oleju oraz Krajowej Izby Biopaliw.

W swoim liście Ministerstwa Finansów i Rozwoju wskazują jednocześnie, że w przypadku bezpośredniego zetknięcia się z przypadkami stosowania 23% stawki VAT w odniesieniu do jadalnego oleju rzepakowego należy niezwłoczne poinformować o tym fakcie służby kontroli skarbowej jako próbie uwikłania w oszukańczy proceder wyłudzenia podatku.

„Rozwiązań wychodzących naprzeciw potrzebie trwałego rozwiązania problemu jest co najmniej kilka, jak choćby rozszerzenie zakresu stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia VAT tzw. reverse charge, który doskonale sprawdził się w realiach polskich na rynku stali” – komentuje sprawę Arkadiusz Burczyński, Wicepre-zes Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Producentów Oleju – „W tym kontekście liczymy, że Ministerstwo Finan-sów nie poprzestanie jedynie na publikacji listu ostrzegawczego” – dodał.

***Warszawa, 10.05.2016 r.

Więcej informacji:Polskie Stowarzyszenie Producentów Oleju

Adam Stępień, Dyrektor Generalnytel. 22 318-07-88

[email protected]

13


12Z ŻYCIA ZRZESZENIA

Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin: Produkcja rolna w Polsce zagrożona przez decyzje Unii Europejskiej w sprawie środków ochrony roślin

Polscy czołowi eksperci, przedstawiciele instytutów ba-dawczych i naukowych oraz analitycy z fi rmy Kleff mann Group, we współpracy z organizacjami rolniczymi, przedstawili ekspertyzę, która określa skutki, dla upraw polowych i sadowniczych, potencjalnego wycofania z rynku wielu substancji czynnych, w związku z toczą-cymi się dyskusjami regulacyjnymi w Unii Europejskiej.

Raport został przygotowany dla siedmiu upraw: jabłonie, czarna porzeczka, rzepak, buraki cukrowe, ziemniaki, pszenica i kukurydza. Eksperci uwzględnili w raporcie straty wielkości i jakości plonu oraz wzrost kosztów produkcji rolnej wynikające z wycofania da-nej substancji i zastąpienia jej substancją alterna-tywną (wyrażone w procentach). Ekspertyza została przygotowana na zlecenie Polskiego Stowarzyszenia Ochrony Roślin.

Realizując postanowienia Dyrektywy 91/414/EWG w Unii Europejskiej wycofano ze stosowania ponad 70% substancji czynnych środków ochrony roślin do-puszczonych wcześniej do ochrony upraw w krajach członkowskich. (…) W ochronie roślin wystąpił więc bardzo poważny problem braku możliwości ochrony niektórych upraw oraz ograniczeń możliwości rotacji substancji czynnych. (…) Na mocy Rozporządzenia UE 485/2013 zawieszono w UE stosowanie niektó-rych substancji z grupy neonikotynoidów jako zapra-wy nasienne, co wymusza konieczność wykonania 1-3 zabiegów opryskiwania rzepaku w ochronie przed szkodnikami jesiennymi. Taka praktyka bardziej za-graża środowisku niż stosowanie zaprawy. Istnieje zatem pewna niekonsekwencja w postępowaniu Unii

Europejskiej. Z jednej strony kładzie się olbrzymi na-cisk na ochronę człowieka i środowiska, a z drugiej strony podejmuje się decyzje, które potęgują zagro-żenia – powiedział prof. dr hab. Stefan Pruszyński, Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badaw-czy w Poznaniu.

Eksperci wymieniają siedem podstawowych skut-ków potencjalnego wycofania wybranych substancji dla upraw polowych i sadowniczych w Polsce:1. Wzrost odporności patogenów wynikający

z mniejszej rotacji substancji czynnych w ochronie roślin, co przyczyni się miedzy innymi do zwięk-szenia zagrożenia mykotoksynami.

2. Większe zużycie środków ochrony roślin, w sto-sunku do obecnego, spowodowane zwiększoną liczbą zabiegów, co bardziej obciąży środowisko. Czynnik ten będzie oddziaływać szczególnie sil-nie przy środkach owadobójczych, w przypadku defi nitywnego wycofania neonikotynoidów i braku zapraw nasiennych.

3. Zmniejszenie wielkości oraz jakości uzyskiwane-go plonu w uprawach polowych i sadowniczych, wywołany mniejszą skutecznością chemicznej ochrony roślin.

4. Zwiększenie kosztów produkcji rolniczej wynikają-ce ze stosowania większej liczby zabiegów oraz wyższych cen środków opierających się na al-ternatywnych (pozostających na rynku) substan-cjach czynnych.

5. Niższe dochody gospodarstw rolnych wywołane wyższymi kosztami ochrony oraz niższym plono-

Strata plonu ziemniaków nawet do 70%, strata jakości plonu jabłek do 100%, wzrost kosztów produkcji pszenicy do 31%.

waniem i pogorszeniem jakości uzyskiwanych plonów.

6. Rosnące zagrożenie stosowania środków ochrony roślin niezgod-nie z prawem, np. stosowanie sub-stancji czynnych w uprawach, dla których nie mają one rejestracji.

7. Wzrost zagrożeń związanych z nielegalnym importem środ-ków ochrony roślin do Polski oraz wprowadzaniem produktów pod-robionych o nieznanym składzie i pochodzeniu.

Proponowane przez Komisję Europejską wycofanie z użycia wybranych substancji czynnych może powo-dować wiele negatywnych skutków.(…) Na poziomie gospodarstw rolnych można wskazać znaczący wzrost kosztów produkcji wynikających z wyższych kosztów ochrony chemicznej. Wycofanie tak dużej liczby sub-stancji czynnych zmusi rolników do stosowania sub-stancji alternatywnych, które w większości są droższe od wycofywanych. Ponadto ochrona chemiczna plan-tacji po wycofaniu rozpatrywanych substancji z pew-nością będzie mniej skuteczna, co oznacza zmniej-szenie plonowania. (…) Wymienione zjawiska są bardzo niekorzystne i stoją w sprzeczności z zasadą

zintegrowanej ochrony roślin oraz Rozporządzeniem UE 1107/2009 i Dyrektywy UE 128/2009 – powiedział dr inż. Michał Gazdecki, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu.

Eksperci podkreślają, że potencjalne wycofanie wielu substancji czynnych doprowadzi do znaczącego spadku opłacalności produkcji rolnej w Polsce. W re-zultacie konsekwencje dotkną również branżę prze-twórczą i konsumentów. Zmniejszenie podaży wybra-nych produktów rolnych (surowców dla przetwórstwa), zarówno w ujęciu ilościowym, jak i jakościowym, może doprowadzić do wzrostu cen surowców, podniesienia kosztów przetwórstwa żywności i cen żywności.

Tabela 1. Skutki potencjalnego wycofania wybranych substancji czynnych dla poszczególnych upraw

Uprawy Strataplonu

Strata jakości plonu

Wzrost kosztów produkcji

Jabłonie 20-50% 30-100% 3-9%Czarna porzeczka 20-100% 20-100% 10-20%Rzepak 20-50% 10-30% 26-39%Buraki cukrowe 30-70% 30-70% 16-17%Ziemniaki 20-70% 10-70% 9-14%Pszenica 5-30% 10-70% 12-31%Kukurydza 5-30% 0-10% 2-25%Źródło: Ekspertyza pt „Skutki potencjalnego wycofania wybranych substancji czynnych dla upraw polowych i sadowniczych w Polsce, Kleff mann Group, Poznań – Warszawa, styczeń 2016 r.

Metryczka: W przygotowaniu ekspertyzy wyko-rzystano podejście eksperckie (tzw. metoda delfi cka). Wybór podejścia był podyktowany złożonością pro-blemu oraz brakiem badań o charak-terze ilościowym, które pozwalałyby określać skutki wycofania wybra-nych substancji czynnych. Panel ekspertów składał się z przedstawi-cieli świata nauki i praktyki:

Przedstawiciele nauki:• dr hab. Beata Meszka, Instytut

Ogrodnictwa w Skierniewicach• dr hab. Tadeusz Michalski,

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

• dr hab. Marek Mrówczyński, In-stytut Ochrony Roślin – Państwo-wy Instytut Badawczy w Poznaniu

• dr hab. Jacek Piszczek, Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Terenowa Stacja Doświadczalna w Toruniu

• dr hab. Stefan Pruszyński, Insty-tut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu

• dr hab. Piotr Sobiczewski, Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach.

Przedstawiciele praktyki:• dr inż. Paweł Boczar, Doradz-

two Rolnicze Paweł Boczar / Hanse Agro, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

• dr Bob Fairclough, Kleff mann Group

• dr Puran Mal, Kleff mann Group.Opracowanie redakcyjne:• dr inż. Michał Gazdecki, Uniwer-

sytet Przyrodniczy w Poznaniu.

W czasie przygotowywania eks-pertyzy konsultowano jej wyniki z przedstawicielami następujących organizacji rolniczych:• Krajowa Rada Izb Rolniczych• Federacja Branżowych Związ-

ków Producentów Rolnych• Związek Sadowników RP• Krajowe Stowarzyszenie Plan-

tatorów Czarnych Porzeczek• Krajowe Zrzeszenie Producentów

Rzepaku i Roślin Białkowych• Krajowy Związek Plantatorów

Buraka Cukrowego• Polski Związek Producentów

Ziemniaków i Nasion Rolniczych• Polski Związek Producentów

Roślin Zbożowych• Polski Związek Producentów

Kukurydzy.

W związku, że powyższy temat jest priorytetowy obecnie dla KZPRiRB, został w tej sprawie złożony na ręce Ministra Krzysztofa Jurgiela list otwarty o poniższej treści.


14 15

Spotkanie konsorcjantów Centrum Kompetencji PUŁAWY

COBORU: Komisja rejestracyjna oleistych i włóknistych

4 marca w Puławskim Parku Naukowo – Technolo-gicznym członkowie konsorcjum wraz z współpracu-jącymi ekspertami odbyli kilkugodzinne posiedzenie w ramach cyklicznych spotkań konsorcjum. Spotkanie rozpoczęły prezentacje będące kontynuacją rozmów z ubiegłorocznej konferencji „Nauka – Biznes – Rolnic-two”. Jako pierwszy poruszony został temat wdrożenia Dyrektywy Azotanowej w Polsce, a następnie uczest-nicy spotkania zajęli się akredytacją badań polowych w Polsce, w tym weryfi kacji wytycznych nawożenia.

W kolejnej części posiedzenia omówione zostały ubiegłoroczne, kluczowe dla Centrum projekty, takie jak: raport „Polska atrakcyjnym producentem i dostaw-cą żywności”, jubileuszowa V Konferencja „Nauka – Biznes – Rolnictwo”, ciesząca się w 2015 r. rekordową frekwencją, projekt demonstracyjny RSM oraz studia podyplomowe dla doradców rolnych, na których dobie-ga końca nabór na czwartą edycję. W tej części obrad zaprezentowane zostały również nowe koncepcje roz-

woju i unowocześnienia strony internetowej Centrum Kompetencji.

Ważnym punktem pierwszych w tym roku obrad było sprawozdanie z wizyty przedstawicieli Centrum Kompetencji na Uniwersytecie Texas A&M Agrili-fe, która może być zaczątkiem owocnej współpracy. O tym, a także o wielu innych projektach mających służyć intensywnemu rozwojowi Centrum Kompetencji PUŁAWY w najbliższych trzech latach mówiło jego kie-rownictwo w dalszych minutach spotkania.

Marcowe posiedzenie Konsorcjantów zakończy-ły wystąpienia na temat działań prowadzonych przez Krajowe Zrzeszenie Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych, które przedstawił Szymon Kuczyński oraz diagnoza stanu polskiego rolnictwa prowadzona przez Sejmową Komisję Rolnictwa.

Centrum Kompetencji PUŁAWY

Omówienie i podsumowanie działalno-ści Centrum w 2015 r., raport z nieco-dziennej wizyty przedstawicieli CKP na Uniwersytecie Texas A&M Agrilife oraz przede wszystkim przedstawienie kon-cepcji rozwoju Centrum na najbliższe trzy lata – to główne punkty agendy pierwsze-go w tym roku posiedzenia Konsorcjum Centrum Kompetencji PUŁAWY. W spo-tkaniu KZPRiRB reprezentował wicepre-zes, Szymon Kuczyński.

Wśród nich znalazły się odmiany odporne na kiłę kapustnych oraz jedna o podwyższonej zawartości kwasu oleinowego i obniżonej zawartości kwasu lino-lowego – odmiana populacyjna Polka. Trzy odmiany rzepaku przekazano do trzeciego etapu badań. W ba-daniach jest obecnie: 104 odmiany rzepaku ozimego i 6 odmian rzepaku jarego. Są to odmiany populacyj-

ne i mieszańcowe. Najwięcej w Krajowym Rejestrze jest odmian kukurydzy, o czym świadczy bardzo duży wzrost obszaru uprawy tej rośliny. Szczególnego zna-czenia nabiera w odmianach rzepaku ozimego zimo-trwałość i zdolności regeneracyjne części nadziemnej po bezśnieżnej zimie. To właśnie te właściwości zade-cydują, które odmiany przetrwają tegoroczną zimę.

Obradująca w dniu 28 stycznia Komisja ds. rejestracji odmian roślin oleistych i włókni-stych pod przewodnictwem prof. Marka Mrówczyńskiego w COBORU w Słupi Wielkiej pozytywnie zaopiniowała 20 odmian rzepaku ozimego i 2 odmiany rzepaku jarego.


14

List otwarty KZPRiRB do Pana Ministra Krzysztofa Jurgiela

Warszawa, 21 kwietnia 2016 r.

Sz. P. Krzysztof JurgielMinister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Szanowny Panie Ministrze,

Producenci rzepaku w Polsce apelują do Pana o udzielenie zgody, zgodnie z Rozporządzeniem UE 1107/2009, na czasowe stosowanie zapraw neonikotynoidowych do ochrony rzepaku ozimego w Polsce w sezonie 2016/2017. W tej sprawie pojawia się wiele populistycznych zarzutów, ale wierzymy, że Pan Minister – jako osoba znająca realia produkcji rolnej – podejmie pozytywną decyzję, która pomoże pol-skim rolnikom, ale także środowisku i pszczołom.

Zgoda na czasowe stosowanie zapraw neonikotynoidowych dla rzepaku została już udzielona w 2016 r. w Danii, Finlandii, Estonii oraz na Litwie i Łotwie, a dla słonecznika i kukurydzy na Węgrzech, w Bułgarii i Rumunii. Te pozytywne decyzje, szczególnie w krajach skandynawskich znanych z nie-zwykle rygorystycznych wymogów środowiskowych, potwierdzają liczne zalety, także środowiskowe, zapraw neonikotynoidowych.

Pochopna decyzja Komisji Europejskiej – poparta w 2013 r. przez polski rząd – o zawieszeniu zapraw neonikotynoidowych wywołała liczne negatywne konsekwencje dla produkcji rzepaku w Polsce:

• ŚrodowiskoweCzołowi polscy naukowcy zajmujący się ochroną roślin, m.in. prof. dr hab. Stefan Pruszyński, prof.

dr hab. Marek Mrówczyński, Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu pod-kreślają, że po zawieszeniu zapraw neonikotynoidowych rolnicy zmuszeni są do wykonywania licznych oprysków. Taka sytuacja, czyli wzrost chemizacji, powoduje większe zagrożenie – niż stosowanie zapraw – dla środowiska i pszczół poprzez ryzyko niewłaściwego stosowania środków ochrony roślin. Ponadto, można zaobserwować rosnący problem używania podrabianych pestycydów czy środków niezarejestro-wanych, gdyż rolnicy nie posiadają skutecznych alternatyw do ochrony rzepaku.

Co ważne, dostępnych jest wiele naukowych opracowań, m.in. brytyjski i australijski raport rządo-wy, parlamentarny z Nowej Zelandii, potwierdzających bezpieczeństwo zapraw neonikotynoidowych.

• AgrotechniczneNajbardziej skuteczną metodą ochrony rzepaku – i jak udowodniono powyżej wśród metod chemicz-

nych najbardziej przyjazną środowisku – są zaprawy nasienne. Do zwalczania groźnych szkodników pierwszych faz rozwojowych, m.in. chowacza galasówka, śmietki kapuścianej, tantnisia krzyżowiacz-ka, miniarki kapuścianej i rolnic, nie ma zarejestrowanych żadnych insektycydów. Są to szkodniki, któ-re zwalczają m.in. właśnie zaprawy neonikotynoidowe.

Warto też przypomnieć, że zaprawy były stosowane w Polsce w sierpniu/wrześniu, a nie podczas okresu największego zagrożenia dla pszczół, czyli w kwietniu/maju podczas kwitnienia rzepaku.

• EkonomiczneKonieczność wykonywania oprysków znacznie zwiększyła koszty produkcji rzepaku w Polsce. War-

tość rynku insektycydowego w rzepaku w Polsce wzrosła – zgodnie z danymi fi rmy badawczej Kleff -mann – prawie trzykrotnie po zawieszeniu zapraw. Brak możliwości skutecznej ochrony bardzo nega-tywnie wpływa także na zimowanie rzepaku, o czym boleśnie przekonaliśmy się w tym roku.

Szanowny Panie Ministrze, liczymy na Pana pozytywną decyzję w tej niezwykle ważnej sprawie dla polskiego rolnictwa, której znaczenie potwierdza szerokie wsparcie udzielone nam przez inne organi-zacje rolnicze oraz czołowych polskich naukowców.

Z wyrazami szacunkuJuliusz Młodecki

Prezes ZarząduKrajowe Zrzeszenie Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych

Z ŻYCIA ZRZESZENIA


16 17

Rzepak ozimy• Acapulco (d. LE12/239) – odmiana mieszańcowa;

zgłaszający: Limagrain Central Europe Societe Eu-ropeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce

• Archimedes (d. LE12/252) – odmiana mieszań-cowa odporna na kiłę kapusty; zgłaszający: Lima-grain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce

• Bazalt (d. BKH 4213) – odmiana populacyjna; zgła-szający: Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR

• Birdy (d. MH 07 BD 018) – odmiana populacyjna; zgłaszający: KWS Polska sp. z o.o.

• Chrobry (d. MAH 7113) – odmiana populacyjna; zgłaszający: Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR

• DK Expiro (d. CWH286) – odmiana mieszańcowa; zgłaszający: Monsanto Polska sp. z o.o.

• DK Expression (d. CWH253) – odmiana mieszań-cowa; zgłaszający: Monsanto Polska sp. z o.o.

• DK Extract (d. CWH301) – odmiana mieszańcowa; zgłaszający: Monsanto Polska sp. z o.o.

• DK Platinium (d. CWH298) – odmiana mieszańco-wa odporna na kiłę kapusty; zgłaszający: Monsan-to Polska sp. z o.o.

• ES Imperio (d. ESC13017) – odmiana mieszańco-wa; zgłaszający: Euralis Nasiona sp. z o.o.

• ES Cesario (d. ESC13024) – odmiana mieszańco-wa; zgłaszający: Euralis Nasiona sp. z o.o.

• Hamilton (d. SLM 1307) – odmiana mieszańcowa; zgłaszający: Saaten-Union Polska sp. z o.o.

• Marcelo (d. BOH 6613) – odmiana populacyjna; zgłaszający: Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR

• Panama (d. LSF 1332) – odmiana mieszańcowa; zgłaszający: Saaten-Union Polska sp. z o.o.

• Polka (d. PN1514) – odmiana populacyjna, cechuje się podwyższoną zawartością kwasu oleinowego i obniżoną zawartością kwasu linolowego; zgłasza-jący: Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Pań-stwowy Instytut Badawczy, Oddział Poznań Zakład Genetyki i Hodowli Roślin Oleistych

• SY Ilona (d. SWO 29596) – odmiana populacyjna; zgłaszający: Syngenta Polska sp. z o.o.

• SY Rokas (d. SWO 295245) – odmiana populacyj-na; zgłaszający: Syngenta Polska sp. z o.o.

• Taifun (d. WRH 420) – odmiana mieszańcowa; zgłaszający: DSV Polska sp. z o.o.

• Tigris (d. DMH303) – odmiana mieszańcowa; zgła-szający: Monsanto Polska sp. z o.o.

• Vapiano (d. SWO 2075) – odmiana populacyjna; zgłaszający: Syngenta Polska sp. z o.o.

Rzepak jary• Karo (d. MAH 3314) – odmiana populacyjna; zgła-

szający: Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR

• Lumen (d. DLE 1484) – odmiana mieszańcowa; zgłaszający: Saaten-Union Polska sp. z o.o.

Roman BiałachowskiWiceprezes

XI Forum Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych – Polagra Premiery

Forum, które otworzyli Wiceminister Rolnictwa i Roz-woju Wsi Jacek Bogucki oraz Prezes KZPRiRB Juliusz Młodecki, poświęcone w tym roku biopaliwom w per-spektywie uprawy rzepaku w Polsce, zgromadziło po-nad 100 osób z nauki, praktyki i mediów.

W nowej sytuacji politycznej, z jaką mamy do czy-nienia od jesieni ubiegłego roku, rolnicy i branża pro-ducentów biopaliw zadaje sobie pytanie, jakie będzie

zapatrywanie nowego rządu na kwestię wykorzystania rzepaku do produkcji biodiesla. Częściowo na to py-tanie odpowiedział Jarosław Wiśniewski z Wydziału Energii Odnawialnych w Departamencie Gospodarki Ziemią w MRiRW.

– Produkcja paliw ze źródeł ropopochodnych jest niewątpliwie tańsza od wytwarzania biopaliw. Jednak Biopaliwa to stymulowanie krajowej gospodarki, miej-

22 stycznia 2016 roku odbyło się XI Forum Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych „Branża biopaliw a perspektywy dla upraw rzepaku w Polsce”, zorganizowane na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich podczas Polagra-Premiery. Tematem przewodnim spotkania była problematyka towarzysząca sektorowi biopaliw transportowych w kontekście produkcji rolnej na cele wytwórcze biokomponentów ze szczególnym uwzględnieniem upraw rzepaku w Polsce.


18 19

Konferencja BASF Crop Protection

Podczas pierwszej części spotkania zespół BASF przedstawił trzy nowe produkty, jakie znalazły się w ofercie BASF Crop Protection.

Fungicyd zbożowy Tocata® Duo. Zawiera w swo-im składzie dwie uzupełniające się w działaniu sub-stancje czynne: krezoksym metylu i epoksykonazol. Produkt ten jest następcą znanego rolnikom prepara-tu Duett Ultra, ale w odróżnieniu od niego ma szerszą rejestrację, zarówno jeśli chodzi o gatunki chronione oraz zwalczane. Koszt zabiegu samodzielnego no-

wym preparatem ma się kształtować poniżej 100 zł/ ha. Tocata Duo ma w ciągu paru lat całkowicie za-stąpić środek Duett Ultra.

Herbicyd Corum® stosowany w uprawach strącz-kowych. Środek chwastobójczy stosowany nalistnie, przeznaczony do zwalczania jednorocznych chwa-stów dwuliściennych i niektórych jednoliściennych w soi, bobie, bobiku i grochu zwyczajnym na suche nasiona, lucernie, koniczynie oraz esparcecie siew-nej. Środek pobierany jest głównie przez liście chwa-

25 lutego 2016 r. w Hotelu Mercure w Warszawie odbyła się coroczna konferencja prasowa BASF Crop Protection. Spotkaniu zostało podzielone na dwa bloki tematyczne: produktowy oraz na cześć poświęconą zrównoważonemu rolnictwu. W konferencji uczestniczyła z KZPRiRB Sonia Kamińska.

cyjności krajowego rolnictwa i szeroko pojętego przemysłu wytwórczego biopaliw.

5. Konsekwentnie domagamy się praktycznego uru-chomienia ustanowionego prawem w 2013 roku programu pomocowego dedykowanego rozwo-jowi produkcji i wykorzystania w Polsce biokom-ponentów i biopaliw ciekłych, jak również wdroże-nia nowych form wsparcia, których celem będzie dalszy rozwój infrastruktury wytwórczej umożli-wiających z kolei praktyczną realizację własnym sumptem celów postawionych przed sektorem transportu na 2020 rok w nowym kształcie wyni-kającym z dyrektywy ILUC.

6. Istnieje pilna potrzeba aktualizacji zapisanych obecnie w dyrektywie ILUC szacowanych emisji gazów cieplarnianych przypisanych biopaliwom w związku ze zjawiskiem tzw. pośredniej zmiany użytkowania gruntów tak, aby uwzględniony zo-stał w modelu wyliczeniowym europejski model prowadzenia gospodarki rolnej oparty na restryk-cyjnych wymogach środowiskowych wynikają-cych ze Wspólnej Polityki Rolnej. Polski rzepak

nie może być traktowany w tym zakresie analo-gicznie do palmy oleistej, a wytwarzany z niego biodiesel powinien być ważną częścią rynku pali-wowego również po 2020 roku.

7. Biopaliwa zaawansowane mogą i powinny sta-nowić ważną część miksu energetycznego paliw transportowych, tym niemniej branża powinna przejść ewolucję, a nie rewolucję tak, aby taka kon-wersja w perspektywie długoterminowej uwzględ-niała wszelkie aspekty towarzyszące takie jak rozwój technologiczny, opłacalność, zachowanie funkcjonowania dotychczasowego łańcucha do-staw czy realne możliwości prowadzenia produk-cji na skalę przemysłową. Biopaliwa z surowców rolnych mogą jedynie w sposób efektywny pomóc w rozwoju nowych generacji paliw odnawialnych, dlatego tak istotne jest zachowanie przynajmniej ich dotychczasowej roli rynkowej i gospodarczej.

Sonia Kamińska Dyrektor Biura

sca pracy, i rozwój rolnictwa. Dlatego te niewymierne korzyści przemawiają za wspieraniem tej branży – po-wiedział przedstawiciel ministerstwa. W tym kierun-ku idą prace rządu nad nowymi rozporządzeniami, wprowadzającymi w życie przepisy nowej dyrektywy 2015/1513. Chodzi także m.in. o ochronę rynku bio-paliw przed nadmiernym wykorzystaniem surowców tzw. II generacji, czyli surowców odpadowych w tym zużytego oleju, zwłaszcza oleju pochodzenia palmo-wego. Jest to bardzo istotne zwłaszcza dla produkcji rzepaku, który w naszym kraju produkowany jest już na powierzchni około 830 tys. ha.

– Blisko 60% krajowej produkcji rzepaku prze-znaczane jest na produkcję biopaliw. Jest to niecałe 2 mln. ton nasion rzepaku. Ten surowiec trzeba za-gospodarować i dlatego tworzymy jedyną w Europie koalicję rolników i producentów biodiesla, która ma na celu bronić interesów i lobbować na rzecz wyko-rzystania rzepaku do produkcji energii – powiedział Juliusz Młodecki – prezes Krajowego Zrzeszenia Pro-ducentów Rzepaku i Roślin Białkowych.

Powstają jednak zagrożenia dla produkcji biodie-sla w Europie. Jednym z nich jest niska obecnie cena ropy naftowej. Jednak nie jest to nowy problem.

– Cena ropy naftowej i produkcja biodiesla są ze sobą skorelowane dodatnio. Nawet, gdy ropa była bardzo droga i jej cena wynosiła ponad 100$ za ba-ryłkę, to biodiesel też bez wsparcia nie byłby opła-calny – powiedział Adam Stępień z Krajowej Izby Biopaliw.

Spotkanie to było miejscem dyskusji, podczas której uczestnicy opracowali poniższe wnioski i postulaty, które zostały przekazane rządzącym:

1. Sektor wytwórczy biokomponentów stanowi bar-dzo ważny rynek odbiorczy surowców rolnych, czego najlepszym przykładem jest dotychcza-sowy rozwój w Polsce uprawy rzepaku, dlatego stanowisko Rządu RP w odniesieniu do sektora biopaliw musi uwzględniać interes rolników. Po-winno mieć to swoje odniesienie zarówno w kon-tekście implementacji dyrektywy ILUC jak i dal-szej perspektywie na lata 2020-2030. Kluczowym w tym kontekście elementem jest maksymalne wykorzystanie 7% ograniczenia dla biopaliw tzw. I generacji.

2. Branża wytwórcza biopaliw widziana przez pry-zmat całego łańcucha produkcyjnego opartego przede wszystkim na krajowych surowcach nie może być postrzegana, jako „zło konieczne” na-rzucone przez klimatyczną Unię Europejskiej. Biopaliwa udowodniły już bowiem, że oprócz ochrony środowiska stanowią niezwykle ważny aspekt gospodarczy efektywnie wspomagający bezpieczeństwo energetyczne i żywnościowe (towarzysząca produkcji biopaliw produkcja pasz wysokobiałkowych w postaci śruty i makuchu rzepakowego oraz DDGS). Co równie istotne, wykorzystanie biopaliw w postaci stosowanych w paliwach normatywnych biokomponentów stanowi najbardziej efektywne pod względem ekonomicznym narzędzie redukcji emisji gazów cieplarnianych.

3. Tłocznie oleju i fabryki biokomponentów to ważne ośrodki zatrudnienia na obszarach wiejskich efek-tywnie wspomagając ich rozwój, dlatego istot-ne jest, aby podejmowane działania regulacyjne uwzględniały konieczność kontynuacji tego tren-du wzmacnianego dodatkowo istotnymi przycho-dami budżetowymi w postaci podatków i innych danin wpłacanych na rzecz Państwa przez tego rodzaju przedsiębiorstwa.

4. Istnieje pilna potrzeba fi nalizacji prac w zakresie aktualizacji analizy emisyjności upraw rolnych w Polsce na poziomie poszczególnych woje-wództw (NUTS II) w celu zachowania konkuren-

INFORMACJE Z TERENU


20 21

Nowości w portfolio zbóż, rzepaku, kukurydzy i warzywInnowacyjność, jakość i skuteczność to podstawowe zalety produktów Syngenty. Menedżerowie Syngenta przedstawili najważniejsze nowości produktowe, które Syngenta oferuje rolnikom w bieżącym sezonie. Da-riusz Sip – dyrektor ds. wsparcia technicznego wymie-nił zalety regulatorów wzrostu Moddus i Moddus Start, fungicydu Seguris Opti oraz herbicydu Axial One.Seguris Opti – Przełom w technologii, efekt w plonie:• Wyjątkowe połączenie dwóch najwyższej klasy

fungicydów na rynku polskim – idealne połączenie czterech substancji aktywnych,

• Silne i długotrwałe działanie na główne choroby grzybowe w zbożach,

• Pozytywne efekty fi zjologiczny w roślinach prze-kładający się na wyższe plony,

• Najlepszy do zastosowań w zbożach w fazie BBCH 37-51,

• Zintegrowane zarządzanie odpornością poprzez połączenie czterech różnych mechanizmów dzia-łania na patogeny (w tym chlorotalonil),

• Seguris Opti w sprzedaży na rynku polskim już w 2016 roku.

Moddus 250 EC – nr 1 na rynku oraz Nowość: Moddus Start:• Moddus Start jest nowym regulatorem wzrostu,

specjalnie zaprojektowanym do wczesnych zabie-gów w intensywnie prowadzonych łanach zbóż,

• Unikalna formulacja gwarantuje większy stopień pokrycia liści i efektywniejsze wykorzystanie sub-stancji aktywnej,

• Doskonałe działanie w niskich temperaturach dzię-ki nowoczesnej formulacji,

• Bezpieczny rozwój roślin przy najlepszym efekcie regulacji wzrostu.

Axial One – jedno pociągniecie i chwasty pękają:• Połączenie pinoxadenu oraz fl orasulamu gwaran-

tuje wysoką skuteczność działania na chwasty jed-noliścienne i dwuliścienne,

• Sprawdza się zarówno przy stosowaniu jesiennym jak i wiosennym,

• Może być stosowany we wszystkich gatunkach zbóż kłosowych,

• Wysoko selektywny w stosunku do rośliny uprawnej• 1 godz. bez deszczu po zabiegu wystarcza na osią-

gnięcie wysokiej skuteczności.

Uwagę zgromadzonych gości zwróciły cztery od-miany kukurydzy Syngenta przodujące w badaniach COBORU 2015: SY Talisman, SY Enigma, Sy Amboss raz SY Rotango. W tak trudnym roku wyróżniały się wysokim plonem na tle innych odmian dostępnych na polskim rynku. Zainteresowanie wzbudziła także nowa odmiana jęczmienia hybrydowego – Mercurioo. Wśród

odmian Hyvido Mercurioo wyróżnia się zimotrwałością, dobrą zdrowotnością i wysoką stabilnością plonowania.

Czy wkrótce czeka branżę kolejna fala wycofań środków ochrony roślin? O tym, jakie potencjalne konsekwencje dla rolnika przy-niesie Ocena Porównawcza preparatów zawierających substancje aktywne pozytywnie ocenione i zatwierdzo-ne przez Komisję Europejską a jednocześnie znaj-dujące się na Liście Substancji Kandydatów do Za-stąpienia mówiła Anna Bobińska – Dyrektor Zespołu ds. Rejestracji, Polska i kraje Bałtyckie. Proces Oceny, którego geneza wynika z nacisków politycznych na Ko-misję Europejską, jest jedynie jednym z wielu procesów stanowiących potencjalne zagrożenie dla oferty obec-nie dostępnych preparatów na rynku polskim.

Mechanizm Oceny Porównawczej zakłada prowa-dzenie procesu na poziomie poszczególnych krajów członkowskich UE wraz z indywidualnym doborem kryteriów oceny procesu przez kraje. Stąd uzasad-nione zagrożenie, że proces będzie prowadzony w sposób bardziej bądź mniej restrykcyjny w różnych krajach co bezpośrednio może skutkować fragmen-tacją wewnętrznego rynku UE poprzez różnice w do-stępności preparatów w poszczególnych krajach. Dodatkowo fakt prowadzenia procesu Oceny jedynie w obrębie UE bezpośrednio wpływa na obniżenie konkurencyjności rolnictwa unijnego wobec rolnic-twa poza Unią. Niezależnie proces może negatywnie wpływać na ograniczanie rozwoju zjawiska odporno-ści szczególnie w obrębie upraw małoobszarowych (a zwłaszcza w uprawach owoców i warzyw) ale nie tylko: na podstawie wstępnej analizy można stwier-dzić, że około 70% zarejestrowanych fungicydów zbożowych zawiera co najmniej 1 substancję tzw. kandydata do zastąpienia a więc podlega procesowi Oceny Porównawczej – przekonywała Anna Bobiń-ska. Nie bez znaczenia jest oczekiwany wpływ Oceny na wydłużenie administracyjnego procesu rejestracji środków a więc kolejne opóźnienia w rejestracji pre-paratów.

Dotychczasowe działania Syngenty w celu zmini-malizowania negatywnego wpływu procesu Oceny Porównawczej na ofertę dostępnych preparatów, sku-piają się na rozmowach z organizacjami producencki-mi, przemysłem przetwórczym celem uniknięcia nie-właściwej interpretacji Listy Substancji Kandydatów do Zastąpienia jako czarnej listy oraz dialog producen-tów środków ochrony roślin z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi w celu wypracowania jak najbardziej pragmatycznego i przyjaznego dla polskiego rolnictwa podejścia do procesu.

Tekst i zdjęcia: Syngenta

Relacja z konferencji prasowej fi rmy Syngenta

Konferencję prasową otworzył Marek Łuczak, prezes Syngenta Polska. Przedstawił podsumowanie wyników globalnych fi nansowych spółki za 2015 r. oraz odpowie-dział na pytania dotyczące ogłoszonej 3 lutego br. decy-zji o sprzedaży fi rmy Syngenta przez ChemChina.

Jesteśmy liderem rynku upraw polowych drugi rok z rzędu!Syngenta została liderem upraw polowych już drugi rok z rzędu i nadal rośnie, podczas gdy główni konkurenci tracą udziały rynkowe – oświadczył Adam Ciaś – Dy-rektor Sprzedaży Syngenta Już w 2014 roku Syngen-ta wysunęła się na pozycję lidera, zajmując ex aequo

pierwsze miejsce pod względem wielkości sprzedaży na rynku środków ochrony roślin. W roku 2015 mieliśmy do czynienia z ciągle rosnącym segmentem fungicy-dów oraz zapraw nasiennych, co potwierdza, że środki ochrony roślin do zbóż rosną najbardziej dynamicznie.

Dorota Mazurek – Dyrektor Marketingu na Polskę i kraje bałtyckie przedstawiła ciekawą analizę w opar-ciu o PAMS i badania panelowe z lat 2013-2015. Po-dział rynku środków ochrony roślin na produkty i upra-wy w porównaniu do portfolio Syngenta wyraźnie pokazuje, że nasze produkty są najlepiej dopasowane do rynku – argumentowała wyniki badań.

Pozycja fi rmy Syngenta w Polsce i na świecie, nowości produktowe, sytuacja rynkowa w branży oraz kwestie związane z falą wycofań środków ochrony roślin to tematy konferencji prasowej, zorganizowanej przez Syngenta 22 lutego w Warszawie. W konferencji z KZPRiRB uczestniczyła Sonia Kamińska.

Marek Łuczak, prezes Syngenta Polska

stów. Najskuteczniej niszczy chwasty do fazy 2–4 liści.

Herbicyd Wing® P przeznaczony do przedwscho-dowego zwalczania jednorocznych chwastów dwu-liściennych i niektórych jednoliściennych, zalecany w uprawie kukurydzy. Jest bardzo bezpieczny dla roślin kukurydzy i nie powoduje żadnych obja-wów fi totoksyczności, co oznacza, że rośliny od momentu siewu w pełni wykorzystują swój potencjał plonotwórczy. Wing® P jest również bezpieczny dla roślin następczych, dzięki temu w kolejnych latach można uprawiać wszystkie rośliny. Herbicyd Wing® P 462,5 EC był tolerowany bardzo dobrze przez wszystkie, bardzo zróżnicowane pod względem gene-tycznym odmiany kukurydzy pastewnej cukrowej oraz

przez linie wsobne. Nie stwierdzono żadnych objawów fi totoksyczności ani też zahamowania wzrostu roślin –dr Inż. Roman Warzecha, IHAR Radzików

Dodatkowo na konferencji zostały zaprezentowane aktualności i plany związane z serwisem Zdrowe Pole, Partnerstwem BASF BeneFito, Agro Akademią 2016 oraz Doświadczeniami w Praktyce. Tematem przewod-nim drugiej części spotkania była bioróżnorodność. Goście specjalni: profesor Michał Hurej z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, przedstawiciele UNEP/GRID oraz specjaliści z BASF Crop Protection opowie-dzieli o roli bioróżnorodności i celach projektu „BASF dla bioróżnorodności”.

Tekst i zdjęcia: BASF Polska

INFORMACJE Z TERENU


22 23

Głównym celem tej akcji jest propagowanie efektyw-nych technologii nawożenia upraw rolniczych i ogrodni-czych, które umożliwiają zasobooszczędne stosowanie nawozów mineralnych z zachowaniem reguł rolnictwa zrównoważonego, przy jednoczesnym utrzymaniu wy-sokich plonów o bardzo dobrej jakości handlowej.

Jak zapowiedziała Agata Stolarska, prezes zarzą-du Timac Agro Polska, fi rma chce zając się edukacją i szkoleniem rolników w tym zakresie. Planowane są cykliczne szkolenia i konferencje, podczas których przedstawiciele Timac Agro Polska będą dzielić się wiedzą i wynikami z własnych doświadczeń. Do ak-cji zaproszono grono wybitnych ekspertów z zakresu odżywiania, nawożenia i uprawy roślin. Odpowiednie dbanie o glebę jest kluczowe, ponieważ wpływa to na korzeń oraz całą roślinę. Skutkiem tego są wyższe plo-ny i wyższa opłacalność produkcji.

Jednym ze sposobów na osiągniecie lepszych efektów jest edukacja rolników na temat możliwości i celowości stosowania produktów z kompleksami bio-aktywnymi o działaniu biostymulującym. Produkty tego typu są nadzwyczaj efektywne w zrównoważonym na-wożeniu plantacji, gdyż zwiększają odporność roślin na stresy mineralne i środowiskowe. Oprócz tego sty-mulują wzrost, rozwój i plonowanie roślin uprawnych oraz zapewniają optymalne ich zaopatrzenie w do-stępne formy składników pokarmowych. Intensyfi kują ich pobieranie, transport i przetwarzanie w roślinie.

Ważną grupę dostępnych na rynku nawozów bio-aktywnych z dodatkiem substancji biostymulujących stanowią preparaty, które zawierają w swoim składzie

ekstrakty z alg. Światowym liderem w ich produkcji od dziesięcioleci jest francuska fi rma Timac Agro należą-ca do Grupy Roullier. Dzięki opracowanym i opaten-towanym przez tę fi rmę technologiom przetwarzania alg morskich, udało się z nich wyekstrahować ważne dla upraw polowych związki, które stymulują wiele procesów fi zjologicznych zachodzących w roślinach. Rozwiązania oparte na wyciągach z alg morskich są coraz bardziej popularne. Dowodem na to jest fakt, że w ciągu ostatnich 10 lat Grupa Roullier otworzyła 30 fi rm w 30 różnych krajach na 5 kontynentach. Algi mor-skie to naturalne źródło substancji biostymulujących dla roślin. To rośliny, które w naturalnym środowisku poddane są różnym stresom. W naturalny sposób wy-kształciły więc mechanizmy obronne.

Gleba to podstawowy warsztat pracy rolnika, ale trzeba pamiętać że to twór żywy. Gleba nie jest jedynie środowiskiem dla roślin – sama także żyje i ma swoje określone potrzeby. Nie służy ona tylko zaspokajaniu potrzeb pokarmowych roślin, choć jej kondycja wa-runkuje efektywność produkcji. Źle zarządzana dość szybko ulega degradacji.

Tylko nieliczni polscy rolnicy badają glebę przed zastosowaniem nawozów mineralnych (raport NIK). Większość rolników stosuje nawozy na oko, ryzykując zastosowanie na polu albo zbyt małych, albo (częściej) zbyt dużych ich dawek.

W przypadku małych dawek może to powodować niedożywienie roślin uprawnych, ale – co ważniejsze – zbyt duże dawki nie pozostają bez wpływu na za-nieczyszczenie środowiska naturalnego i podnoszą koszty produkcji. Według NIK odsetek polskich go-spodarstw, korzystających z usług agrochemicznych, czyli badania gleby w celu określenia jej potrzeb na-wozowych, jest bardzo niski. W latach 2011-2014 było to tylko 8% gospodarstw w skali całego kraju. Częściej glebę badają właściciele większych gospodarstw (> 20 ha), ale i tak robi to zaledwie co piąty rolnik.

Racjonalne nawożenie roślin uprawnych ma tym-czasem coraz większe znaczenie. Stosowanie zbyt dużej ilości nawozów wpływa na zanieczyszczenie wód i gleb m.in. azotanami i fosforem. Ponadto, nie-racjonalne nawożenie zwiększa koszty prowadzenia upraw, nie gwarantując w zamian większych plonów.

Dlatego tak ważne jest uświadomienie rolnikom sposo-bów odpowiedniej dbałości o glebę, środowisko natu-ralne i uprawy, a przede wszystkim konieczności zba-dania gleby przed podjęciem decyzji o rodzaju i ilości stosowanych nawozów. Stosowanie nawożenia zgod-nie z opracowanym dla danego gospodarstwa planem

nawozowym jest podstawowym założeniem rolnictwa zrównoważonego obok dbałości o żyzność gleby – głównego dla rolnika środka produkcji.

Tymczasem przez anomalie pogodowe tj. susza w ubiegłym roku, wielu rolników zastanawia się co przyniesie rok 2016. Zmiany pogody powodują, że obecnie uprawa jest nieprzewidywalna.

Synoptycy twierdzą, że 2016 może być trzecim z rzędu rekordowo gorącym rokiem. Według Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO), Ziemia na prze-strzeni kolejnych stu lat ociepli się aż o 5 stopni C., mimo ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Pojawiają się nawet informacje, że średnia temperatura na Ziemi może wzrosnąć nawet o 6 stopni Celsjusza. W ubiegłym roku fala upałów mocno odcisnęła swoje piętno na upra-wach. Przedstawiciele branży ubezpieczeniowej wyce-nili ubiegłoroczną suszę na 1,5 mld zł strat.

Tekst i zdjęcia: Timac Agro Polska

Nabór wniosków o przyznanie płatności bezpośrednich i płatności obszarowych PROW 2007-2013 oraz PROW 2014-2020 za 2016 r.Od 15 marca br. w biurach powiatowych Agencji Re-strukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa można skła-dać wnioski o przyznanie płatności za 2016 r. Tak jak w roku 2015, rolnicy mogą ubiegać się o przyznanie następujących rodzajów płatności bezpośrednich:- jednolita płatność obszarowa,- płatność za zazielenienie,- płatność dodatkowa,- płatność dla młodych rolników,- wsparcie związane z produkcją (płatność do by-

dła, płatność do krów, płatność do owiec, płat-ność do kóz, płatność do roślin wysokobiałko-wych, płatność do buraków cukrowych, płatność do ziemniaków skrobiowych, płatność do owo-ców miękkich, płatność do pomidorów, płatność do chmielu, płatność do lnu, płatność do konopi włóknistych),

- płatność niezwiązana do tytoniu (w ramach przej-ściowego wsparcia krajowego).Ponadto, na jednym formularzu wniosku rolnik

może ubiegać o przyznanie także niektórych płat-ności realizowanych w ramach PROW 2014-2020 (płatności ONW, płatności rolno-środowiskowo-kli-matycznej, płatności ekologicznej, premii pielęgna-cyjnej i premii zalesieniowej) oraz w ramach PROW 2007-2013 (płatności rolnośrodowiskowej i pomocy na zalesianie).

Rolnicy, którzy w 2015 r. przystąpili do systemu dla małych gospodarstw, otrzymają płatność w ramach tego systemu, zastępującą wszystkie rodzaje wsparcia fi nansowane z budżetu unijnego. Wystąpienie z syste-mu dla małych gospodarstw ze skutkiem od 2016 r. jest możliwe w terminie do 30 września br., nie jest już nato-miast możliwe przystąpienie do tego systemu.

Zasadniczo warunki przyznawania płatności nie ulegają zmianie. Wprowadzono jedynie wymóg posia-dania tytułu prawnego do gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, do których rolnik ubiega się o płatności. Ma to na celu wyeliminowanie nadużyć polegających na bezumownym użytkowaniu gruntów Agencji Nieruchomości Rolnych. Rolnik ubiegający się o płatności do gruntów Zasobu powinien zło-żyć oświadczenie o posiadanym tytule prawnym do tych gruntów wraz ze wskazaniem, z czego wy-wodzi ten tytuł prawny. W 2016 r. oświadczenie to należy złożyć w terminie do 31 sierpnia na formu-larzu opracowanym i udostępnionym przez Agen-cję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Termin składania wniosków o przyznanie płatności za 2016 r. potrwa do 16 maja br. Możliwe jest również złożenie wniosku po tej dacie, nie później jednak niż do dnia 10 czerwca 2016 r., ale spowoduje to sankcje w postaci obniżenia kwoty płatności o 1% za każdy dzień roboczy zwłoki.

MRIRW

Konferencja fi rmy Timac Agro Polska – Aktywne odżywianie roślin i gleby.Składniki pokarmowe to dziś za mało11 kwietnia 2016 roku na konferencji prasowej w Hotelu Marriott w Warszawie, ofi cjalnie zainaugurowano akcję edukacyjną fi rmy Timac Agro Polska „Aktywne odżywianie roślin i gleby z postscriptum Składniki pokarmowe to dziś za mało”.

INFORMACJE Z TERENU

25


24

Po pierwsze nie szkodzić

W tym kontekście powstaje pytanie, czy stosowane środki chemiczne (szczególnie te o agresywnym dzia-łaniu na rośliny i stosowane w końcowym etapie pro-dukcji nasion) można uznać za absolutnie potrzebne do zastosowania? Problem ten związany jest z trud-nościami w określeniu optymalnego terminu zbioru rzepaku, wyrównaniu niejednakowo dojrzewających roślin, zasuszenia zielonych chwastów utrudniających pracę kombajnu. Warunki te mogą, choć wcale nie mu-szą wymuszać na plantatorze przeprowadzenie zabie-gu desykacji. Polega on na chemicznym odwodnieniu zielonych części roślin rzepaku i występujących w ła-nie chwastów. W wyniku tego rośliny szybciej zasy-chają i możliwe jest łatwiejsze przeprowadzenie zbioru mechanicznego. Decydując się na desykację plantacji należy wziąć pod uwagę wady i zalety samego zabie-gu. Sam przejazd ciągnika i opryskiwacza powo-duje już znaczne straty nasion nie licząc kosztów samych środków i zabiegu opryskiwania. Zaletami desykacji jest: przyspieszenie dojrzewania łanu (wcze-śniejsze rozpoczęcie „małych” żniw), zmniejszenie wilgotności nasion o 2-3% (niższe koszty suszenia), wyższa czystość nasion oraz zwiększenie wydajności kombajnu. Oprócz tych oczywistych korzyści są i mniej oczywiste, które wynikają z nierzetelnej reklamy de-sykantów informujących, że środki te zwiększają rów-nież wytrzymałość łuszczyn na pękanie i osypywanie nasion przyczyniając się do wzrostu plonu. Informacje te są absolutnie pozbawione prawdy. Przeprowadzo-ne w IA PAN wieloletnie badania (ponad 10-letnie) ab-solutnie przeczą tym doniesieniom wykazując jedno-znacznie, że:

Desykacja roślin zawsze wpływa ujemnie na wytrzymałość łuszczyn

i powoduje wyższe straty nasion.

Zbyt wczesne zastosowanie desykantów, przed dojrzałością techniczną, zawsze powoduje zmniejszenie plonu nasion. Powodem jest skróce-

nie czasu wegetacji o trzy, cztery dni, a przy niewła-ściwym terminie zastosowania środka nawet o 7 dni. Koniec czerwca i początek lipca to okres maksymalnej wegetacji rzepaku. W tym czasie następuje najsilniej proces „nalewania nasion” tłuszczem i wzrost masy 1000 nasion (MTN).

Zbiór łanu desykowanego (po uzyskaniu dojrza-łości zbiorczej) powinien trwać 3-4 dni. Przedłużanie tego terminu prowadzi zawsze do nadmiernych strat nasion, a regulacje kombajnu są wtedy absolutnie nie-skuteczne.

Desykacja znacząco pogarsza wartość technolo-giczną nasion: więcej chlorofi lu, mniej tłuszczu (nawet do 2%), podwyższone ilości szkodliwych dla zdrowia kwasów nasyconych kosztem bardzo cennego kwa-su oleinowego. Nasiona desykowane są w większym stopniu narażone na porażenie grzybami. Stwierdzony spadek plonu łanów desykowanych oceniany jest na 2–5 q/ha. Jak widać wymienione uprzednio korzyści wynikające ze stosowania desykantów są jednak efek-tem pewnych kosztów i to nie tylko wynikających z ich ceny. Stosowanie desykantów niesie za sobą jednak również inne zagrożenie, a mianowicie ich obecność (pozostałość) na nasionach. O ile koszty desykacji i wartość technologiczną nasion można określić sto-sując odpowiednią metodykę badań, o tyle ocena zdrowotna nasion wynikająca ze stosowania zarówno insektycydów, herbicydów, a szczególnie desykan-tów jest obszarem mało zgłębionym. W czym tkwi problem? Przyczyną jest brak dostępnych wzorców do porównania pozostałości środków chemicznych obecnych na nasionach oraz ich identyfi kacja (na jakie związki rozkłada się substancja biologicznie czynna zawarta w desykancie). Odpowiedzi na te pytania by-najmniej nie ułatwiają producenci tych środków. Wyda-je się jednak, że mogą to być związki znacznie gorsze od samej substancji czynnej. Co jest podstawą do ta-kich przypuszczeń?

Podczas rozdrabniania słomy (po zbiorze a przed orką) w bardzo wielu przypadkach dochodzi do silne-

Dążenie do maksymalizacji efektywności ekonomicznej upraw wymusza na rolnikach stosowanie środków chemicznych, które mają z jednej strony zwiększyć plon nasion, a z drugiej zmniejszyć koszty produkcji i maksymalnie uprościć technologię uprawy. Problem w tym, że w rolnictwie, podobnie jak w medycynie, powinna obowiązywać znana przysięga Hipokratesa „po pierwsze nie szkodzić” (łac. Primum non nocere). Wszyscy związani w jakiś sposób z rolnictwem zdają sobie sprawę, że przestrzeganie tej zasady wcale nie jest proste.

go podrażnienia oczu (silne łzawienie i zaczerwienie-nie oczu) i odsłoniętych powierzchni skóry. Przypadki takie są mi znane z autopsji. A więc takie środki nie są obojętne dla zdrowia.

W IA PAN przeprowadzono badania, które jedno-znacznie wskazują, że takie środki jak Roundup, Re-glone, Basta nie są obojętne dla środowiska i pomimo tego, że substancja czynna zawarta w środku ulega rozkładowi, to pozostałości po niej nawet przez rok mają jeszcze wpływ na aktywność biologiczną nasion czy gleby.

Przykładem są badania nasion i gleby na poletkach kontrolnych oraz po zastosowaniu środków chemicz-nych. Przeprowadzone analizy miały na celu okre-ślenie liczebności wybranych grup mikroorganizmów rozwijających się na powierzchni nasion rzepaku ozi-mego w uprawie po zastosowaniu takich środków jak: Reglone, Randap, Harvarde oraz Spodnam. Dawki były zgodne z zaleceniami producentów. Celem ba-dań była ponadto identyfi kacja rodzajowa i gatunkowa grzybów. Badania mikrobiologiczne (bakterie i grzyby) przeprowadzono zgodnie z odpowiednią metodyką oraz w oparciu o standardowe podłoża dla wybranych grup mikroorganizmów. Obejmowały one oznaczenie liczebności następujących grup mikroorganizmów: bakterii, drożdży i pleśni, bakterii i grzybów „proteoli-tycznych”, bakterii i grzybów lipolitycznych oraz bak-terii amylolitycznych. Przeprowadzone badania wy-kazały, że zastosowane środki miały istotny wpływ na liczebność i różnorodność fi zjologiczną występu-jących na powierzchni nasion rzepaku bakterii i grzy-bów. Ilość mikroorganizmów obecnych na nasionach rzepaku zależna była od zastosowanych środków. Najwyższą liczebność tych mikroorganizmów (o du-żej różnorodności) stwierdzono w obiekcie kontrolnym (nasiona bez środków chemicznych), co jest sprawą absolutnie oczywistą, gdyż na nasionach podobnie jak na uprawianej glebie kształtuje się pewien kompro-mis pomiędzy poszczególnymi gatunkami mikrofl ory, co zabezpiecza przed dominacją jednej grupy mikro-organizmów. Zastosowanie środków doprowadziło do zachwiania tej bioróżnorodności. Istotne obniże-nie ogólnej ilości bakterii (hamujące oddziaływanie) stwierdzono na powierzchni nasion rzepaku zebra-nych z poletek, na których zastosowano zabieg desy-kacji. Jednocześnie zauważono, że na nasionach po zastosowaniu środków do desykacji nastąpił wyraźny wzrost ilości szkodliwych grzybów (dotyczyło to grzy-bów pleśniowych).

Badania wpływu działania desykantów przepro-wadzono również w środowisku glebowym. Wykazują one, że również w glebie środki te zalegają przez dłu-gi czas (spłukiwane z roślin przez deszcze i dostające się do gleby podczas czy po oprysku) mając wpływ na ilość i rodzaj mikrofl ory glebowej. Przeprowadzone badania wskazują, że nawet po roku od stosowania

desykantów w glebie równowaga mikrobiologiczna pomiędzy grzybami i bakteriami jest nadal naruszona w porównaniu do obiektów kontrolnych, na których nie stosowano żadnej chemii.

I znowu możemy zadać sobie pytanie: Czy tę reak-cję mikrofl ory na zastosowane środki chemiczne moż-na w jakiś sposób odnieść do człowieka? Czy rolników, podobnie jak medyków, powinna jednak obowiązywać żelazna zasada „po pierwsze nie szkodzić”?

Warto przyjrzeć się też tendencjom w innych kra-jach europejskich. We Francji, Niemczech czy Cze-chach desykację z użyciem glifosatu przeprowadza się na zaledwie od jednego do kilku procent pól, a sprawa glifosatu wywołała ostatnio gorącą dyskusję w wielu krajach i gremiach unijnych. A wszystko to za sprawą dwóch odmiennych opinii na temat jego szkodliwości, wydanych przez dwie różne organizacje: Europejski Urząd Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), organ do-radczy KE i należącą do Światowej Organizacji Zdro-wia (WHO) Międzynarodową Agencję Badań nad Ra-kiem (IARC).

W marcu 2015 r. IARC zaklasyfi kował glifosat jako substancję „prawdopodobnie rakotwórczą dla ludzi”. Tymczasem zgoła inną opinię na temat preparatu wy-dała 12 listopada 2015 r. EFSA. Jej zdaniem glifosat wcale nie jest szkodliwy dla ludzi.

Ostateczna decyzja co do zatwierdzenia przedłu-żenia możliwości stosowania glifosatu ma zapaść do końca czerwca 2016 r. Tymczasem różne grupy, np. organizacje obrońców środowiska nawołują do całko-witego zakazu wykorzystywania glifosatu.

Konsumenci zainteresowani są żywnością bez-pieczną i również producenci oleju chcą produkować taką żywność, jaka spełnia oczekiwania konsumenta, dlatego zależy im na eliminowaniu wszelkich zagrożeń od pola do stołu.

W pracy wykorzystano badania zlecone przez Zakłady Tłusz-czowe „KRUSZWICA” dla w IA PAN w Lublinie i wykonywane w latach 2004 – 2010. Pracę doktorską Eweliny Paproty wykonanej w IA PAN „Wpływ regulatorów wzrostu i dojrzewania na cechy jakościowe rzepa-ku”. 2014. Prace autorów: Tys J.: Czynniki kształtujące właściwości agrofi zyczne rzepaku. Acta Agrophysica. 1997. (6) Tys J., Jezierska-Tys S., Frąc M.: The infl uence of the maturity regulators on the number of selected microorganisms groups settling rapeseed’s surface. The 12 Inernational Rapeseed Con-gress. Wuhan, China, 2007, III, 324 – 326. Jezierska-Tys S., Frąc M., Bednarz J., Rutkowska A.: Eff ects of chemical used in cultivation of rapeseed on the microorgani-smus and their activity in soil –Acta Agrophysica Monografhiae 2014 (3).

Prof. dr hab. Jerzy Tys Instytut Agrofi zyki PAN Lublin

INFORMACJE Z TERENU

27


26

Jak bezpiecznie przechować nasiona?Podstawą sukcesu czystość i porządek

Każdemu producentowi zależy, aby wyprodukowane płody rolne sprzedać z zyskiem. Niestety, niekiedy Kupujący odmawiają przyjęcia surowca, ponieważ nie spełnia wymaganych norm. W przypadku nasion rzepaku przyczyn może być kilka, a część z nich w dużej mierze zależy bezpośrednio od rolnika. Co robić żeby uniknąć błędów?

Przy magazynowaniu nasion rzepaku, brak czy nie-odpowiednie stosowanie dobrych praktyk magazyno-wych ujawnia się bardzo szybko. Dość powszechnym i poważnym błędem jest magazynowanie nasion rze-paku w nieodpowiednich obiektach, adaptowanych na ten cel pomieszczeniach (strychach, garażach, wiatach, stodołach, itp.), a także magazynach typowo zbożowych. Nawet krótkotrwałe składowanie tam su-rowca prowadzi do szybkiego pogorszenia jego jako-ści, a niekiedy nawet całkowitego zniszczenia. Takie postępowanie nie przynosi spodziewanych korzyści fi nansowych, a jest tylko przyczyną strat.

Nasiona rzepaku to surowiec wyjątkowo wrażliwy na wszelkiego rodzaju zaniedbania i znacznie trud-niej je składować, szczególnie długotrwale, niż ziarno zbóż. Wymagają dużo więcej zachodu i troski. Należy je przechowywać tylko w magazynach do tego zapro-jektowanych, odpowiednio przystosowanych i wypo-sażonych, m.in. w wentylatory znacznie bardziej wy-dajne niż w magazynach zbożowych, w urządzenia do schładzania, a także system czujników wilgotności i temperatury.

Należy zadbać o czystość maszyn żniwnych i transportowychWażnym elementem dobrych praktyk magazynowych jest dbałość o sprzęt i maszyny. Przed żniwami trze-ba odpowiednio przygotować zarówno kombajn, jak i środki transportu. Maszyny te muszą być nie tylko sprawne technicznie, ale także dokładnie doczysz-czone. W czasie magazynowania, między kolejny-mi żniwami, na resztkach surowca znajdującego się wewnątrz kombajnu, mogły bowiem zagnieździć się różne szkodniki. Nie usunięte z pierwszym pokosem trafi ą do magazynu. Niestety nie można zastosować tutaj żadnych środków chemicznych, dlatego też niezbędne będzie rozkręcenie pewnych elementów w celu usunięcia zanieczyszczeń. Doczyścić trzeba także środki transportu (przyczepy, wanny), którymi przewozi się nasiona rzepaku nie tylko w czasie żniw, ale także w okresie późniejszym, bezpośrednio przed sprzedażą. W tym celu najlepiej użyć myjki wysoko-ciśnieniowej.

29INFORMACJE Z TERENU

Zadbać o otoczenie magazynu i czystość w jego wnętrzuNajbliższe otoczenie magazynu musi być uporząd-kowane, wolne od zbędnych przedmiotów, urządzeń i wszelkiej roślinności. Teren powinien być oświetlo-ny, wyrównany, utwardzony i dobrze zdrenowany.

Przed przyjęciem surowca obowiązkowo ma-gazyn musi być dokładnie doczyszczony. Podłogi w magazynie należy pozamiatać, ściany i wystają-ce elementy (np. nitowania w silosach stalowych), na których gromadzi się kurz, pajęczyny i inne za-nieczyszczenia, należy omieść np. miotłą. Trzeba pamiętać, że nasiona rzepaku są małe i kuliste, wpadają więc do wszelkich zagłębień i szczelin w podłodze, ścianach oraz do elementów konstruk-cyjnych. Są ciemno zabarwione i dlatego trudno je dostrzec. W usunięciu tych resztek pomocny może być zwykły odkurzacz, chociaż w dużych maga-zynach wskazany jest odkurzacz przemysłowy, ze względu na większą wydajność i bardziej pojemny zbiornik na zanieczyszczenia.

W przygotowywanym do przyjęcia nasion rze-paku magazynie należy dokładnie doczyścić też system transportowy (przenośniki, taśmociągi, itp.) i system wentylacyjny, który często wymaga rów-nież udrożnienia. Po posprzątaniu należy naprawić wszelkie uszkodzenia w konstrukcji magazynu i za-instalowanych w nim urządzeniach. Niewielkie ilości surowca pozostałego z minionego sezonu najlepiej usunąć, przeznaczając na cele gospodarskie lub po prostu wyrzucić. Zaniechanie sprzątania – tej prostej, ale jakże ważnej czynności wchodzącej w zakres dobrych praktyk magazynowych, odbija się zwykle negatywnie na stanie przechowywanego surowca. Poza tym, poprawia skuteczność przepro-wadzanych zabiegów ochronnych z użyciem che-micznych środków ochrony roślin. Pozostawione zanieczyszczenia absorbują stosowane preparaty, co znacznie osłabia ich działanie, podnosi koszty samego zabiegu i wymusza zwiększenie ich wy-datkowania. Należy pamiętać, że regularne sprzą-tanie powierzchni magazynowych musi być pro-wadzone w trakcie całego okresu magazynowania surowca.

Jeżeli we wcześniejszych okresach magazy-nowania regularnie występowały szkodniki można w pustym magazynie wykonać zabieg chemicznego zwalczania. Należy pamiętać, że stosujący środki ochrony roślin są zobowiązani do wskazania sposo-bu realizacji wymagań integrowanej ochrony roślin przez podanie co najmniej przyczyny wykonania takiego zabiegu (art. 35 ustawy z 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin).

Trzeba pamiętać, aby doczyścić składowany surowiec i oddzielić od staregoNasiona rzepaku przed zmagazynowaniem należy jak najdokładniej doczyścić, szczególnie z zanie-czyszczeń organicznych takich jak np. fragmenty roślin, nasiona chwastów i innych roślin uprawnych, skleroty grzybów, żywe i martwe owady pochodzące z pola. Sprzyja to bezpiecznemu magazynowaniu, wyrównaniu temperatury i wilgotności w całym złożu oraz ogranicza ewentualne żerowanie szkodników magazynowych. Zbyt duża zawartość zanieczysz-czeń może utrudniać zbycie surowca.

Niedopuszczalne jest składowanie nasion z róż-nych sezonów w tym samym miejscu, a także miesza-nie ich przed sprzedażą, np. w celu poprawy parame-trów jakościowych. Surowiec pochodzący z różnych sezonów powinien być od siebie oddzielony, najlepiej składowany w różnych komorach, pomieszczeniach, czy silosach. Takie postępowanie ogranicza m.in. szybkie przechodzenie ewentualnych szkodników ze „starego” surowca do „świeżego” i ułatwia prowadze-nie zabiegów zwalczania. Nie wolno także mieszać partii nasion rzepaku o różnej wilgotności. Może to prowadzić to bardzo niekorzystnych zjawisk jak zbry-lanie nasion, czy wzrost temperatury, a w konsekwen-cji pogorszenie jakości takiego surowca.

Uważać na szkodniki!Największym problemem w magazynach z nasiona-mi rzepaku są roztocze. Szczególnie w tych, których stan sanitarno-higieniczny nie jest najlepszy, lub w których zaniedbane zostały podstawowe zasady dobrych praktyk magazynowych. Te mikroskopijnej wielkości szkodniki mogą zasiedlać złoże w dowol-nym miejscu i w całym profi lu, ale preferują miejsca o podwyższonej wilgotności. Zagrożenie dla maga-zynowanych nasion rzepaku stanowią także niektóre gatunki owadów magazynowych, jednak ich wystę-powanie ogranicza się tylko do wierzchniej warstwy złoża. Obecność szkodników, szczególnie żywych, jest zwykle podstawą do odmowy przyjęcia surowca przez Kupującego. Dlatego jeśli zajdzie taka potrze-ba, należy przeprowadzić zabieg interwencyjny.

Jak i czym zwalczać szkodniki magazynowe?Chyba wszyscy profesjonalni użytkownicy środków ochrony roślin, w tym szczególnie rolnicy dobrze już wiedzą, że od 1 stycznia 2014 r. obowiązują za-sady integrowanej ochrony roślin (art. 14 dyrektywy 2009/128/WE oraz rozporządzenie nr 1107/2009; Dz. Urz. UE L 309 z 24.11.2009 r.). Zgodnie zatem z obowiązującymi w tym zakresie przepisami nad

chemiczne metody zwalczania szkodników należy przedkładać metody niechemiczne. W przypadku na-sion rzepaku sprawdza się schładzanie i dosuszanie surowca. Pierwszy zabieg zdecydowanie spowalnia rozwój szkodników, jednak zwykle ich nie eliminuje, drugi ogranicza ich liczebność, szczególnie roztoczy, ale źle przeprowadzone dosuszanie np. w zbyt wyso-kiej temperaturze lub prowadzone zbyt często, może skutkować uszkodzeniem surowca.

Jeżeli metody zapobiegawcze, zabiegi sanitar-no-higieniczne i metody niechemiczne są niewystar-czające, pozostaje zwalczanie chemiczne. Niestety, ilość środków do ochrony zmagazynowanych nasion rzepaku przed szkodnikami jest bardzo ograniczo-na. Nie ma zarejestrowanego żadnego środka kon-taktowego, który w dłuższym okresie czasu zabez-pieczałby surowiec. Szkodniki magazynowe obecne w rzepaku można zwalczać tylko preparatami fosfo-rowodorowymi.

Pamiętajmy o zachowaniu maksymalnego bezpieczeństwaAktualnie zarejestrowane są tylko dwa takie środki. Etykiety wszystkich środków ochrony roślin publiko-wane są na stronie internetowej Ministerstwa Rolnic-twa i Rozwoju Wsi, pod adresem https://bip.minrol.gov.pl/Informacje-Branzowe/Produkcja-Roslinna/Ochrona-Roslin/Etykiety-Srodkow-Ochrony-Roslin.

W trakcie fumigacji, w wyniku reakcji chemicznej między składnikiem preparatu (fosforkiem glinu lub fosforkiem magnezu), a parą wodną zawartą w powie-trzu powstaje fosforowodór (fosfan). Gaz ten jest bez-barwną i silnie trującą zarówno dla zwierząt jak i ludzi neurotoksyną.

Podczas zabiegu gazowania wymagane jest monitorowanie stężenia fosforowodoru specjalnym sprzętem pomiarowym (rurki Drägera, urządzenia elektroniczne). Dlatego też wykonanie takiego zabie-gu najlepiej zlecić profesjonalnej firmie DDD. Zabieg można wykonać we własnym zakresie, ale w tym celu trzeba ukończyć specjalne szkolenie (Rozpo-rządzenie MRiRW z dnia 8 maja 2013 r. w sprawie szkoleń w zakresie środków ochrony roślin, Dz.U. 2013 poz. 554). Ze względów bezpieczeństwa wska-zane jest, aby zabieg gazowania prowadziły co naj-mniej dwie osoby.

Czas potrzebny do przeprowadzenia zabiegu ga-zowania zależy od temperatury i wilgotności surow-ca oraz powietrza, a także zastosowanego środka. Zwykle jest to od kilku do kilkunastu dni, ale w nie-sprzyjających warunkach zabieg może trwać znacz-nie dłużej.

Po fumigacji obowiązkowo należy przeprowadzić odwietrzenie surowca, które powinno trwać minimum

48 godzin. Zwykle zajmuje od 7 do 21 dni! Proces ten należy jednak prowadzać tak długo, aż pomiar stęże-nia fosforowodoru w powietrzu pobieranym z surowca będzie mniejszy niż najwyższe dopuszczalne stęże-nie (NDS), czyli będzie wynosił poniżej 0,1 mg/m3. Dopuszczalne pozostałości fosforowodoru w surow-cu po fumigacji nie mogą przekraczać 0,1 mg/kg.

Jeżeli środek aplikowano bezpośrednio do surow-ca (tabletki), należy usunąć jego resztki, przesiewa-jąc lub odwiewając nasiona. W ten sposób usuwa się z nich przy okazji także martwe szkodniki. Wygod-nym rozwiązaniem nie zanieczyszczającym surowca jest zastosowanie środka w postaci płytek, czy taśm, bądź umieszczanie tabletek w przygotowanych wo-reczkach jutowych. Po zabiegu pozostałości środka łatwo zebrać i usunąć. Następnie należy je bezpiecz-nie zneutralizować i dalej traktowane jako odpady nie-bezpieczne.

Zlecając zabieg fumigacji firmie DDD należy zle-cić również odwietrzenie surowca i pomieszczeń. Po fumigacji i odwietrzeniu firma powinna wystawić stosowny dokument w formie protokołu podezynsek-cyjnego.

To ważne, bo błędy mogą drogo kosztować!Niedopuszczalne jest sprzedawanie nieodwietrzone-go lub niedokładnie odwietrzonego surowca. Podob-nie jak stosowanie preparatu fosforowodorowego na krótko przed sprzedażą nasion, czy też aplikowanie go podczas załadunku surowca na środki transportu. Może to prowadzić zarówno do zatruć osób przewo-żących takie nasiona, jak i osób zajmujących się jego przyjęciem i oceną jakości u Kupującego. Narażenie w ten sposób na utratę życia lub uszczerbek na zdro-wiu nosi znamiona przestępstwa i grozi stosownymi sankcjami przewidzianymi kodeksem karnym.

Fosforowodór jest szybko wchłaniany do organi-zmu i gromadzi się w ośrodkowym układzie nerwo-wym, wątrobie i nerkach. Uboczne skutki jego dzia-łania mogą ujawnić się z dużym opóźnieniem. Nie należy zatem dziwić się, że surowiec, w którym wy-czuwalny jest zapach czosnku lub karbidu (typowy po zabiegu fumigacji) nie jest przyjmowany. Zapach taki może bowiem świadczyć o niepoprawnie przepro-wadzonej fumigacji, obecności nieprzereagowanego preparatu, czy złym odwietrzeniu surowca.

dr inż. Paweł OlejarskiInstytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy


30 31

Co wprowadza ustawa regulująca obrót ziemią?

W ustawie uwzględniona została senacka poprawka, która zakłada, że nieruchomości rolne, o powierzchni mniejszej niż 0,3 hektara, nie będą podlegały regu-lacjom określonym w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego, co oznacza, że będą mogły być one w do-wolny sposób nabywane przez osoby prawne, jak i fi -zyczne niebędące rolnikami indywidualnymi.

Przyjęto także poprawkę dotyczącą możliwości udziału w przetargach ograniczonych na nabycie nie-ruchomości rolnych, młodych rolników, którzy otrzy-mali pomoc z programów rozwoju obszarów wiejskich pod warunkiem uzyskania przez nich niezbędnych kwalifi kacji zawodowych.

Jak wyjaśnia Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi głównym celem ustawy jest realna ochrona pol-skiej ziemi przed niekontrolowanym wykupem. Obo-wiązujące dotychczas przepisy regulujące zasady nabywania nieruchomości rolnych takiej ochrony nie zapewniały.

Dla realizacji tego celu niezbędne jest wstrzyma-nie sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w okresie 5 lat od dnia wejścia w życie projektowanej ustawy. Powyższe rozwiązanie spełnia postulaty zgłaszane przez rolników, którzy chcą mieć równe szanse w do-stępie do państwowej ziemi rolnej w Polsce, a w sku-tek ustawicznego wzrostu cen nieruchomości rol-nych nie mają obecnie wystarczających środków na ich zakup. Z tego względu podstawowym sposobem zagospodarowania nieruchomości Zasobu powinny być korzystne dla rolników trwałe dzierżawy. Zgodnie z projektem wstrzymanie sprzedaży nieruchomości Zasobu nie będzie dotyczyć: 1) nieruchomości i ich części przeznaczonych na

inne cele niż rolne, w szczególności na inwestycje transportowe, budownictwo mieszkaniowe, obiek-ty sportowo-rekreacyjne lub

2) nieruchomości położonych w granicach specjal-nych stref ekonomicznych, lub

3) domów, lokali mieszkalnych, budynków gospo-darczych i garaży wraz z niezbędnymi gruntami oraz ogródków przydomowych,

4) nieruchomości rolnych o powierzchni do 2 hekta-rów.

Ponadto Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi na wniosek Prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych, będzie mógł wyrazić zgodę na sprzedaż innych nie-ruchomości niż wymienione wyżej, jeśli będą za tym przemawiać względy społeczno-gospodarcze (np. wtedy, gdy izba rolnicza albo inne organizacje rolni-cze wystąpią o przeprowadzenie przetargu ograni-czonego na sprzedaż na rzecz rolników indywidual-nych).

Przeciwdziałaniu spekulacyjnemu nabywaniu nieruchomości rolnych i zagwarantowaniu ich wy-korzystaniu na cele rolnicze służyć mają zawarte w projekcie ustawy propozycje zmian w ustawie z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rol-nego (Dz. U. z 2012 r. poz. 803) oraz ustawie z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nierucho-mościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. z 2015 r. poz. 1014).

Najważniejsze zmiany w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego

Nabywcami nieruchomości rolnych będą mogli być, co do zasady tylko rolnicy indywidualni (tj. rol-nicy posiadający kwalifi kacje rolnicze, prowadzący osobiście, co najmniej przez 5 lat gospodarstwo rolne o powierzchni nieprzekraczającej 300 ha użytków rol-nych i zamieszkujący w tym gospodarstwie, a także podlegający ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie w przypadku, jeżeli powierzchnia gospodarstwa przekracza 20 ha użytków rolnych). Te wymogi ustawowe nie będą dotyczyć osób bliskich zbywcy (tj. zstępnych, wstępnych, rodzeństwa, dzie-ci rodzeństwa, małżonka, osób przysposabiających i przysposobionych), jednostek samorządu teryto-rialnego oraz Skarbu Państwa. Rolnik indywidualny będzie mógł nadal przenieść własność nieruchomo-ści rolnej w drodze umowy darowizny, dożywocia czy też sprzedaży. Nieruchomości rolne będą mogły być nabywane także w drodze dziedziczenia, zapisu win-dykacyjnego oraz orzeczenia sądu lub organu egze-kucyjnego wydanego na podstawie przepisów o po-stępowaniu egzekucyjnym.

Za zgodą Prezesa Agencji, wyrażoną w drodze decyzji administracyjnej, od której odwołanie przy-sługiwać będzie do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi,

nieruchomości rolne będą mogły nabyć także inne pod-mioty dające gwarancję należytego prowadzenia dzia-łalności rolniczej, oraz jeśli w wyniku nabycia nie dojdzie do nadmiernej koncentracji gruntów rolnych. Zgodę na nabycie będzie mogła uzyskać również osoba fi zyczna zamierzająca utworzyć gospodarstwo rodzinne, jeśli posiada kwalifi kacje rolnicze, daje rękojmię należytego prowadzenia działalności rolniczej i co ważne zobowią-że się do zamieszkiwania w okresie 5 lat od dnia nabycia nieruchomości na terenie gminy, na obszarze, której po-łożona jest jedna z nieruchomości rolnych, która wejdzie w skład tworzonego gospodarstwa rodzinnego.

W przypadku nie wyrażenia zgody na nabycie nie-ruchomości, Agencja na wniosek zbywcy będzie obo-wiązana do nabycia tej nieruchomości za zapłatą ceny rynkowej.

Aby wyeliminować możliwości spekulacyjnego zaku-pu ziemi rolnej przez osoby, których zasadnicza aktyw-ność życiowa i zawodowa ma miejsce poza rolnictwem, a zakup ziemi traktują oni jako formę lokaty kapitału, nie-zbędne jest wprowadzenie zakazu zbycia lub oddania nieruchomości rolnej w posiadanie innemu podmiotowi bez zgody sądu przez okres 10 lat od dnia jej nabycia. Powyższe regulacje nie będą dotyczyć Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego.

W celu zapewnienia powiększania i tworzenia go-spodarstw rodzinnych, a także przeciwdziałania speku-lacyjnemu wykupowi nieruchomości rolnych zamierza się utrzymać dotychczas obowiązujące prawo pier-wokupu Agencji oraz prawo nabycia gruntów rolnych, w przypadku przeniesienia własności w innej formie niż sprzedaż. Prawo pierwokupu będzie przysługiwało także dzierżawcy będącemu rolnikiem indywidualnym. Uprawnienia do prawa pierwokupu i nabycia w okre-ślonych ustawie przypadkach nie będą przysługiwać, a w szczególności, jeżeli nabywcą będzie osoba bliska zbywcy.

Nowym rozwiązaniem jest przyznanie Agencji pra-wa pierwokupu akcji lub udziałów w spółkach prawa handlowego będących właścicielami nieruchomości rolnych. Ponadto w przypadku zmiany wspólnika lub przystąpienia nowego wspólnika do handlowej spółki osobowej, która jest właścicielem nieruchomości rolnej, Agencja działająca na rzecz Skarbu Państwa, będzie mogła złożyć oświadczenie o nabyciu tej nieruchomo-ści za zapłatą równowartości pieniężnej. Proponowane przepisy mają na celu zapobieżenie faktycznemu przej-mowaniu nieruchomości rolnych przez osoby, które nie są rolnikami a stały się wspólnikami w spółkach osobo-wych, bądź stały się akcjonariuszami lub udziałowcami w spółkach prawa handlowego będących właścicielami nieruchomości rolnych i faktycznie władają tymi nieru-chomościami poprzez „kontrolowanie” tych spółek.

Źródło: MRIRW

Nufarm Polska Sp. z o. o. ul. Grójecka 1/3, 02-019 Warszawa tel. +48 22 620-32-52www.nufarm.pl

Tazer 250 SC to preparat grzybobójczy

Moc zielonych liści i złocistych kłosów

Wstrzymanie sprzedaży państwowych gruntów na 5 lat i nowe zasady prywatnego obrotu ziemią – wprowadza ustawa podpisana 26 kwietnia br. przez prezydenta. Ziemię rolną będzie mógł kupić tylko rolnik indywidualny, a prawo pierwokupu będzie miała ANR; nie obejmie to dziedziczenia przez bliskich. Nowe przepisy weszły w życie 30 kwietnia, bowiem 1 maja skończyło się 12-letnie moratorium na zakup polskiej ziemi przez cudzoziemców.


32 33

Skutki ewentualnego wycofania niektórych substancji czynnych środków ochrony roślin z technologii uprawy rzepaku ozimegoOd 1 grudnia 2013 r. Unia Europejska wprowadziła okresowy zakaz stosowania zapraw nasiennych m.in. w rzepaku przeciwko szkodnikom. Zakaz ten dotyczy grupy insektycydów, należących do neonikotynoidów i chloronikotynyli, które zawierają substancje czynne: chlotianidyna, imidachlopryd i tiametoksam. Zakaz ten został opublikowany w Rozporządzeniu Komisji UE nr 485 z 24 maja 2013 r. po rocznej dyskusji nad celowością wprowadzenia tych ograniczeń i będzie obowiązywał przez minimum 2 lata. W 2017 r. Unia Europejska przeanalizuje skutki zakazu i może cofnąć zakaz stosowania neonikotynoidów.

Na podstawie Rozporządzenia Parlamentu Euro-pejskiego i Rady Nr 1107/2009, zgodnie z artyku-łem 53 państwa członkowskie UE może zezwolić na okres nieprzekraczający 120 dni, na wprowadzenie do obrotu środków ochrony roślin w celu ograniczenia i kontrolowanego stosowania.

Zgodnie z powyższym Rozporządzeniem w 2015 r. derogacje zakazu stosowania w rzepaku zapraw neo-nikotynoidowych obowiązywały w następujących państwach UE: Bułgaria, Dania, Estonia, Finlandia i Wielka Brytania. Natomiast w 2016 r. zakaz stosowa-nia w rzepaku zapraw neonikotynoidowych nie będzie obowiązywał w krajach UE: Dania, Estonia, Finlandia, Litwa i Łotwa.

Inne kraje UE w tym Polska rozważają możliwość czasowego cofnięcia zakazu stosowania w rzepaku zapraw neonikotynoidowych.

W Unii Europejskiej trwa dyskusja na temat cał-kowitego wycofania chloronikotynyli i neonikotyno-idów (oprócz acetamiprydu), które są podejrzewane o negatywne oddziaływanie na pszczoły i inne za-pylacze. Oprócz tego istnieją opinie, które twierdzą, że stosowanie zapraw nasiennych zawierających neonikotynoidy do ochrony rzepaku ozimego, nie wpływa ujemnie na zapylacze, które pojawiają się na kwitnących roślinach głównie w maju, czyli (po około 8 miesiącach) od wysiewu rzepaku. Problem z od-działywaniem zapraw zawierających neonikotynoidy

Tabela 1. Liczba zapraw nasiennych stosowanych w Polsce do rzepaku ozimego

Zaprawy nasienne Rejestracja przed 1 grudniem 2013 r. Aktualna rejestracja

Po ewentualnym wycofaniu substancji

czynnychChoroby grzybowe 1 1 0Choroby grzybowe i szkodniki 1 0 0Szkodniki 5 0 0

Tabela 2. Liczba substancji czynnych insektycydów nalistnych oraz zapraw nasiennych, które mogą być wycofane z ochro-ny rzepaku ozimego w Polsce

Grupy chemiczne Substancje czynne Insektycydy nalistneZaprawy nasienne

wycofane od 1 grudnia 2013 r.

Chloronikotynyleimidachlopryd - 4

tiachlopryd 2 -

Neonikotynoidychlotianidyna - 1tiametoksam - 1

Pyretroidy

beta-cyfl utrinadeltametrynaesfenwalenat

lambda-cyhalotryna

5131

14

----

Razem 8 35 6

Tabela 3. Liczba substancji czynnych fungicydów nalistnych oraz zapraw nasiennych, które mogą być wycofane z ochrony rzepaku ozimego w Polsce

Grupy chemiczne Substancje czynne Fungicydy nalistne Zaprawy nasienne

Benzimidazolekarbendazyn 3 -

tiofanat metylowy 5 -Dikarboksymidy iprodion 2 -Ditiokarbaminiany tiuram - 1Imidazole prochloraz 12 -

Triazole

cyprokonazoldifenokonazol

metkonazolprotiokonazoltebukonazoltetrakonazol

1425

394

-

Razem 11 58 1

Tabela 4. Liczba substancji czynnych herbicydów, które mogą być wycofane z ochrony rzepaku ozimego w Polsce

Grupy chemiczne Substancje czynne HerbicydyAcetamidy dimetenamid - P 3Aminofosfoniany glifosat 49Arylofenoksykwasy fl uazyfop – P butylu 1Pochodne kwasu pirydynokarboksylowego

chlopyralid 20pikloram 10

Razem 5 83

Tabela 5. Liczba insektycydów zarejestrowanych w Polsce do zwalczania szkodników rzepaku ozimego

Szkodniki Aktualna rejestracja Po ewentualnym wycofaniusubstancji czynnych

Chowacz brukwiaczek 54 33Chowacz czterozębny 39 25Chowacz podobnik 40 21Gnatarz rzepakowiec 2 0Mszyca kapuściana 6 1Pchełki 3 0Pryszczarek kapustnik 31 16Słodyszek rzepakowy 76 47

Tabela 6. Liczba insektycydów zarejestrowanych w Polsce do ochrony rzepaku ozimego

Wyszczególnienie Aktualna rejestracja Po ewentualnym wycofaniusubstancji czynnych

Insektycydy 89 51Substancje czynne 16 11Grupy chemiczne 7 6

INFORMACJE RYNKOWE


34 35

i chloronikotynyle może dotyczyć tylko rzepaku jare-go, który został wysiany bardzo późno wiosną, czyli pod koniec kwietnia. Wówczas czas między wysie-wem a zakwitnięciem roślin rzepaku jarego jest bar-dzo krótki i może wynieść w skrajnych przypadkach nawet około 50 dni. Wówczas może być problem z przechodzeniem neonikotynoidów i chloronikotynyli do nektaru i pyłku. Dlatego zakaz stosowania zapraw nasiennych zawierających neonikotynoidy i chloro-nikotynyli powinien dotyczyć tylko rzepaku jarego, a szczególnie wysiewanego bardzo późno.

Wycofanie zapraw nasiennych spowodowało, że chemizacja rzepaku w okresie jesiennej wegetacji zwiększyła się, bo zamiast zaprawiania praktyka rol-nicza musi stosować nawet kilkukrotne opryskiwanie roślin, co jest sprzeczne z integrowaną ochroną roślin oraz podnosi koszty jesiennej ochrony.

Oprócz neonikotynoidów Unia Europejska chce usunąć z listy substancji czynnych środków ochrony roślin wiele związków, które są stosowane w rzepa-ku ozimym (tab.1-4). Jedną z przyczyn może być do-mniemane ujemne oddziaływanie środków ochrony

roślin na środowisko oraz przypuszczenia, że mogą zaburzać gospodarkę hormonalną człowieka.

Po ewentualnym wycofaniu 8 substancji czynnych insektycydów, 11 substancji fungicydów oraz 5 sub-stancji czynnych herbicydów, prowadzenie prawidło-wej i nowoczesnej produkcji rzepaku będzie bardzo utrudnione.

Wycofany będzie np. tiuram, który zwalcza zgo-rzele siewek rzepaku, co spowoduje zwiększenie nor-my wysiewu materiału siewnego i podwyższy koszty produkcji (tab. 1-3). Po wycofaniu tiuramu, neoniko-tynoidów oraz chloronikotynyli w Polsce i innych kra-jach UE, nie będzie żadnych zapraw nasiennych, co jest sprzeczne z integrowaną ochroną roślin rzepaku.

Również mogą zostać wycofane 4 substancje czynne z grupy pyretroidów, które występują aż w 33 insektycydach nalistnych (tab. 2), co wpłynie na wzrost kosztów ochrony od 2 do 4-krotnie na 1 ha, gdyż inne grupy chemiczne są droższe.

Po wycofaniu aż 6 triazoli, liczba fungicydów może zostać zmniejszona o 58 preparatów (tab. 3), co unie-możliwi prawidłową ochronę rzepaku przed choroba-mi. Spowoduje to wzrost zagrożenia przez mikotoksy-ny, które są bardzo często związkami rakotwórczymi.

Wycofanie metkonazolu uniemożliwi jednoczesną ochronę w okresie jesiennej wegetacji rzepaku przed chorobami grzybowymi i skracanie wysokości roślin, co może wpłynąć na złe zimowanie rzepaku (tab. 3).

Tabela 11. Koszty zwalczania jesiennych szkodników rzepaku ozimego w Polsce (zł/ha)Tabela 7. Liczba fungicydów zarejestrowanych w Polsce do zwalczania chorób grzybowych rzepaku ozimego

Choroby grzybowe Aktualna rejestracja Po ewentualnym wycofaniusubstancji czynnych

Cylindrosporioza 2 0Czerń krzyżowych 75 19Sucha zgnilizna kapustnych 28 3Szara pleśń 70 16Zgnilizna twardzikowa 67 21

Tabela 8. Liczba fungicydów zarejestrowanych w Polsce do ochrony rzepaku ozimego


Fungicydy 92 23Substancje czynne 19 8Grupy chemiczne 10 6

Tabela 10. Liczba herbicydów zarejestrowanych w Polsce do ochrony rzepaku ozimego


Herbicydy 168 91Substancje czynne 21 16Grupy chemiczne 14 12

WyszczególnienieZaprawanasienna

+ zaprawienie

Koszttechniki

opryskiwania

InsektycydyŁącznekosztyfosforo-

organiczne pyretroidy

Zaprawy nasienne 30 - - - 30Zwalczanie pchełek - 60 - 20 80Zwalczanie gnatarza rzepakowca i pchełek

- 120 50 20 190

Zwalczanie mszyc + pchełek i gnatarza rzepakowca

- 180 100 20 300

Tabela 12. Koszty zwalczania jesiennych szkodników rzepaku ozimego w Polsce (zł/ha)

Grupa chemicznainsektycydu

Substancjaczynna

Koszt insektycydu

Koszt technikiopryskiwania

Łączne koszty ochrony

Pyretroid cypermetryna 20 60 80Koszty programu 20 60 80Pyretroid+ fosforoorganiczny+ neonikotynoidy

deltametrynax

+ chloropiryfos+ acetamipryd

202650

606060

8086110

Koszty programu 96 180 276Fosforoorganiczne+ neonikotynoidy+ oksadiazyny

chloropiryfos+ acetamipryd+ indoksakarb

265065

606060

86110125

Koszty programu 141 180 321Pyretroid+ mieszanina (chloronikotynyle+pyretroid)

lambda-cyhalotrynax

+ tiachloprydx

+ deltametrynax

2056

6060

80116

Koszty programu 76 120 196Fosforoorganiczne+ pirydyny

chloropiryfos+ pimetrozyna

2651

6060

86111

Koszty programu 77 120 197X substancja czynna przewidziana do ewentualnego wycofania

Tabela 9. Liczba herbicydów zarejestrowanych w Polsce do zwalczania chwastów w rzepaku ozimym

Chwasty Aktualna rejestracja Po ewentualnym wycofaniusubstancji czynnych

Chaber bławatek 29 5Gwiazdnica pospolita 84 45Jasnoty 62 25Maki 35 15Ostrożeń polny 39 0Przetaczniki 46 30Przytulia czepna 76 44Rdesty 53 23Rumiany 48 20Samosiewy zbóż 30 15Tasznik pospolity 71 36

INFORMACJE RYNKOWE


36 37

Zwalczanie chwastów będzie utrudnione, gdyż mogą być wycofane 83 herbicydy (tab. 4), które za-wierają 5 substancji czynnych, w tym glifosat, który stosowany jest do zwalczania chwastów przed i po zbiorach roślin oraz przed wschodami.

Ochrona rzepaku będzie bardzo trudna, gdyż wie-le szkodników, chorób i chwastów nie będzie można zwalczać (tab. 5-10).

Oprócz braku zapraw nasiennych, również do zwalczania pchełek i gnatarza rzepakowca będzie brakowało insektycydów (tab. 5). Także do zwalcza-nia cylindrosporiozy nie będzie fungicydów (tab. 7). Ograniczenia w herbicydach spowoduje, że nie bę-dzie można zwalczać ostrożenia polnego (tab. 9).

Zmniejszona liczba substancji czynnych wpłynie negatywnie na prawidłową ochronę, gdyż nie będzie można racjonalnie stosować przemiennie różne gru-py chemicznych środków o odmiennych mechani-zmach działania (tab. 6, 8, 10). Spowoduje to szybkie powstanie odporności agrofagów na stosowane środ-ki ochrony roślin.

Największe zmiany mogą dotyczyć fungicydów, po wycofaniu triazoli (tab. 3). Liczba fungicydów zmniejszy się 4-krotnie, a substancji czynnych i grup chemicznych prawie połowę (tab. 8).

Ewentualne wycofanie 24 substancji czynnych z ochrony rzepaku ozimego, spowoduje problemy z prawidłową realizacją integrowanej ochrony roślin. Wzrosną koszty ochrony roślin (tab. 11-12) oraz będą większe problemy z odpornością agrofagów na pre-paraty. Zwalczanie wielu agrofagów rzepaku będzie utrudnione a nawet niemożliwe.

Wg ekspertyzy Klleff mann Group dla PSOR wyco-fanie substancji czynnych zwiększy koszty ochrony

Tabela 13. Wpływ ewentualnego wycofania substancji czynnych środków ochrony roślin na wzrost kosztów ochrony roślin i produkcji roślin rolniczych (wg Ekspertyza Klleff mann Group dla PSOR, 2016)

Tabela 14. Wpływ ewentualnego wycofania substancji czynnych środków ochrony roślinna ilość i jakość plonu roślin rolniczych(wg Ekspertyza Klleff mann Group dla PSOR, 2016)

Tabela 16. Domniemane przyczyny ewentualnego wycofania substancji czynnych środków ochrony roślin (wg Crop Protection Technology, 2015)

UprawaWzrost kosztów ochrony

i produkcji (w %)minimalny maksymalny

Rzepak 26 39Pszenica 12 31Kukurydza 2 25Ziemniak 9 14Burak cukrowy 16 17ŚREDNIA 13 25

UprawyObniżenie

plonu(w %)

Obniżenie jakości plonu

(w %)

Rzepak 20-50 10-30Pszenica 5-30 10-70Kukurydza 5-30 0-10Ziemniak 20-70 10-70Burak cukrowy 30-70 30-70ŚREDNIA 16-50 12-50

Tabela 15. Substancje czynne środków ochrony roślin, które mogą zostać wycofane w Unii Europejskiej i Polsce

Środki ochrony roślin

Unia Europejska Polska

Insektycydy 15 11Fungicydy 31 24Herbicydy 27 18Regulatory wzrostu 1 1

Inne 1 0RAZEM 75 54

Środki ochrony roślin

Zaburzenie gospodarki

hormonalnej ssaków

Wpływna

środowisko

Wpływ na zapylacze

(neonikotynoidy)Razem

Insektycydy 8 3 4 15Fungicydy 28 3 - 31Herbicydy 19 8 - 27

Regulatory wzrostu 1 - - 1Inne 1 - - 1

RAZEM 57 14 4 75


38 39

i produkcji rzepaku od 26 do 39% (tab. 13) oraz może nastąpić obniżenie plonu od 20 do 50%, a jakość na-sion będzie gorsza od 10 do 30% (tab. 14).

Planowane przez Unię Europejską wycofanie 75 substancji czynnych będzie dotyczyło dla warun-

ków Polski 54 substancji (tab. 15). Domniemanymi przyczynami ewentualnego wycofania substancji czynnych środków ochrony roślin są zahamowania gospodarki hormonalnej ssaków, wpływ na środowi-sko i zapylacze (tab. 16).

Prof. dr hab. Marek MrówczyńskiInż. Henryk Wachowiak

Instytut Ochrony Roślin-PIBw Poznaniu

Tabela 17. Odporność odmian pszenicy ozimej na wybrane choroby grzybowe

Choroba grzybowa Finezja Mewa Pegassos Sukces Tonacja

Choroby podstawy źdźbła 7,7 7,8 7,8 8,4 8,1Mączniak prawdziwy 6,4 7,0 7,4 7,3 6,3DTR 7,9 6,5 7,2 8,5 7,4Septorioza liści 6,6 6,0 7,0 7,1 6,4Septorioza plew 7,6 7,4 7,3 7,5 7,4Fuzarioza kłosów 8,0 8,0 8,4 8,2 7,8Rdza brunatna 7,4 7,0 7,7 8,0 6,7Rdza żółta 6,9 6,5 6,8 6,5 6,3

1. Wycofanie zapraw nasiennych zawierają-cych neonikotynoidy oraz tiuram i zastą-pienie ich 2-3-krotnymi zabiegami nalist-nymi, zwiększy koszty ochrony jesiennej z 30 zł/ha do nawet 300 zł/ha.

2. Wycofanie metkonazolu uniemożliwi jednoczesną ochronę w okresie jesiennej wegetacji roślin przed chorobami grzy-bowymi oraz skracanie wysokości roślin, co może wpłynąć na złe zimowanie rze-paku.

3. Wycofanie zapraw nasiennych wpłynie na wzrost uszkodzeń korzeni rzepaku przez larwy śmietki kapuścianej, co pogarsza przezimowanie roślin.

4. Wycofanie fungicydów triazolowych spo-woduje zwiększenie liczby zabiegów nowy-mi preparatami, które wykazują działanie krótkotrwałe oraz obniżona zostanie sku-teczność zwalczania głównych chorób – zgnilizny twardzikowej i suchej zgnilizny kapustnych.

5. Wycofanie fl uroksypyru uniemożliwi pra-widłową ochronę przed przytulią czepną, która obniża plon rzepaku i bardzo utrud-nia zbiór roślin.

6. Wycofanie glifosatu, który stosuje się jako najważniejszy desykant, wpłynie nega-tywnie na prawidłowy jednoetapowy zbiór roślin, natomiast zamienniki są 2-krotnie droższe.

7. Wycofanie wielu pyretrodów oraz in-nych insektycydów stosowanych nalistnie zwiększy koszty ochrony i obniży skutecz-ność zwalczania najważniejszych szkodni-ków rzepaku.

8. Słabsze zwalczanie chorób grzybowych oraz większe uszkodzenia roślin powodo-wane przez szkodniki wpłyną na wzrost zagrożenia przez mikotoksyny, co obniży jakość nasion rzepaku.

9. Wycofanie wielu substancji czynnych wpłynie również na zmniejszenie liczby grup chemicznych, co utrudni prawidło-wą rotację preparatów, a w konsekwencji przyspieszy powstawanie odporności agro-fagów na stosowane preparaty.

10. Zmniejszenie liczby substancji czynnych może spowodować, że zwiększy się nie-legalne stosowanie środków ochrony ro-ślin w uprawie rzepaku ozimego, co jest sprzeczne z przepisami obowiązującymi w Polsce i UE.

Wnioski


Zmiana została wprowadzona rozporządzeniem wy-konawczym Komisji Europejskiej (UE) nr 485 z dnia 24 maja 2013 r., ograniczającym zakres stosowania środków ochrony roślin zawierających ww. substancje czynne. W konsekwencji nie można stosować zapraw zawierających insektycydy, które były zarejestrowane w Polsce i powszechnie używane w ochronie rzepaku ozimego i jarego przed wejściem w życie wymienione-go rozporządzenia. Niestety, aktualnie brakuje jakich-kolwiek innych zapraw mogących zastąpić wcześniej stosowane.

Stosowanie zapraw nasiennych jest działaniem ukierunkowanym na punktowe działanie środków ochrony roślin na agrofagi poprzez materiał siewny. Powoduje najmniej skutków ubocznych dla zdrowia ludzi oraz organizmów niebędących celem zwalcza-nia. Zaprawianie cechuje się mniejszym oddziaływa-niem na środowisko w porównaniu do opryskiwania całej powierzchni roślin i gleby. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE w załączniku III, który dotyczy ogólnych zasad integrowanej ochrony roślin w pkt 5 i 6 odnosi się bezpośrednio do ukierunko-wanego i ograniczonego stosowania środków ochrony roślin, czyli stosowania zapraw nasiennych.

Stosowanie zapraw nasiennych jest zgodne z integrowaną ochroną roślin i spełnia wymagania Dyrektywy 2009/128/WE, która ustanowiła ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania środków ochrony roślin.

Zakaz stosowania zapraw nasiennych powoduje konieczność powschodowej ochrony rzepaku przed szkodnikami, a to zwiększa chemizację uprawy. Daw-kowanie substancji czynnych środków ochrony roślin stosowanych w formie opryskiwania roślin jest około 5 - krotnie wyższe niż poprzez zaprawianie nasion. W przypadku zaprawiania, do gleby dostarcza się bardzo małą ilość substancji czynnych, które znaj-dują się w najbliższym otoczeniu nasion. Podczas zabiegu nalistnego, opryskuje się całą powierzchnię pola, w wyniku, czego do gleby przenika dużo więcej substancji oddziaływujących na środowisko. Takie postępowanie może być także przyczyną powstania zagrożenia dla owadów pożytecznych, w tym różnych zapylaczy. Wzrastają również koszty produkcji rzepa-

ku, gdyż cena zaprawy nasiennej, przy normie wysie-wu 3 kg na 1 ha wynosi 30 zł, natomiast zabieg opry-skiwania roślin to koszt około 100 zł na 1 ha. W 2015 r. koszt techniki opryskiwania 1 ha rzepaku wg danych ODR oraz GUS wynosił około 60 zł, natomiast zakup insektycydu to wydatek od 20 do 50 zł dla jednego za-biegu ochrony roślin (tab. 1). Wzrost kosztów ochrony upraw, ze względu na stosowanie dodatkowych za-biegów nalistnych, spowodował obniżenie dochodo-wości produkcji nasion rzepaku. Producenci rzepaku przekonali się o tym jesienią 2014 i 2015 roku, kiedy wykonywali w zależności od lokalnego nasilenia wy-stąpienia szkodników od 1 do 4 zabiegów opryskiwa-nia roślin. Także w doświadczeniach porejestrowych odmian rzepaku ozimego, wg COBORU konieczne było przeprowadzenie 1-3 powschodowych zabie-gów zwalczających szkodniki. Zwiększenie chemi-zacji upraw jest sprzeczne z zasadami integrowanej ochrony roślin, które zakładają możliwie jak najwięk-sze ograniczenie stosowania pestycydów.

Tak, więc straty spowodowane wstrzymaniem stosowania zapraw nasiennych dotyczą zarówno kosztów środowiskowych, jak i organizacyjnych, wynikających z potrzeby wykonania dodatkowych zabiegów opryskiwania roślin. Przykładowo, w 2014 roku w Niemczech, straty, które wynikły z powodu braku zapraw nasiennych były szacowane na 15 %, a to wpłynęło na obniżenie zbiorów nasion rzepaku o około 1 mln ton. W Polsce, ze względu na dodat-kowe zabiegi zwalczające szkodniki (stosowano od 1 do nawet 3, 4 zabiegów), koszty ochrony i produkcji wzrosły przeciętnie o około 200 zł na 1 ha, co przy powierzchni zasiewu rzepaku wynoszącej ponad 800 tys. ha, daje 160 mln zł.

Dodatkowa trudność w ochronie powschodowej roślin rzepaku jest spowodowana tym, że aktualnie do zwalczania pchełki ziemnej, pchełki rzepakowej, gnatarza rzepakowca oraz mszycy kapuścianej za-rejestrowanych jest zaledwie kilka insektycydów nalistnych. Natomiast do zwalczania innych groź-nych szkodników pierwszych faz rozwojowych, m.in. chowacza galasówka, śmietki kapuścianej, tantnisia krzyżowiaczka, miniarki kapuścianej i rolnic nie ma zarejestrowanych żadnych insektycydów (tab. 2).

W roku 2014 oraz 2015 rzepak ozimy i jary został wysiany bez koniecznych zapraw nasiennych, które zwalczają szkodniki, występujące w okresie wschodów roślin. Do roku 2013 podstawowym elementem ochrony było zaprawianie nasion preparatami zawierającymi środki owadobójcze. Od 1 grudnia 2013 roku obowiązuje zakaz stosowania i sprzedaży nasion zaprawionych środkami ochrony roślin zawierającymi substancje czynne: chlotianidyna, tiametoksam i imidachlopryd.

INFORMACJE RYNKOWE


40 41BIOPALIWA

Potrzeba systemowego podejścia do sektora biopaliwW ostatnim czasie doszło do niezwykle ważnego dla polskiej branży wytwórczej biopaliw spotkania Koalicji Na Rzecz Biopaliw z Wiceministrem Energii Andrzejem Piotrowskim oraz Wiceministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi Zbigniewem Babalskim. Koalicję reprezentowali liczni przedstawiciele pro-ducentów rolnych skupionych w Krajowym Związku Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych, Polskim Związku Producentów Roślin Zbożowych, Krajowej Federacji Producentów Zbóż, Federacji Branżowych Związków Producentów Rolnych, a także Krajowej Rady Izb Rolniczych. Przemysłową część Koalicji Na Rzecz Biopaliw reprezentowali z kolei przedstawicie-le Polskiego Stowarzyszenia Producentów Oleju oraz Krajowej Izby Biopaliw. Taka konstrukcja, wynikająca wprost z kształtu polskiego łańcucha wytwórczego biokomponentów, miała niezwykle ważną wymowę wydarzenia, którego przewodnim celem było zainicjo-wanie na forum nowego resortu energii i całego Rządu RP dyskusji ukierunkowanej na nakreślenie przyszło-ści sektora biopaliw w Polsce. Spotkanie, dzięki obec-ności obu ministrów, było niepowtarzalną okazją do or-ganicznego wręcz przedstawienia dotychczasowego znaczenia branży dla krajowego rolnictwa i stabilizacji

dochodowości rolniczej, rozwoju obszarów wiejskich, ochrony środowiska oraz nierozerwalnych z biopaliwa-mi kwestii energetycznych, ze szczególnym uwzględ-nieniem aspektu dywersyfi kacyjnego dostaw paliw transportowych poprzez zwiększenie poziomu samo-zaopatrzenia Polski. Wymiana opinii w tym zakresie ma służyć z kolei jako podstawa do dalszej pogłębionej debaty na temat perspektyw i wyzwań stojących przed branżą, które muszą być uwzględnione przy okazji przyszłych prac legislacyjnych koniecznych do podję-cia w najbliższym czasie. W celu odpowiedniego zo-brazowania problematyki Przewodniczący Koalicji Na Rzecz Biopaliw Zygmunt Gzyra oraz Dyrektor Gene-ralny PSPO i KIB Adam Stępień przedstawili w formie prezentacji aktualny stan polskiego łańcucha wytwór-czego biokomponentów, którego kształt świetnie obra-zuje piramida, u podstaw której znajdują się najliczniej reprezentowani w całym tym układzie gospodarczym stworzonym dzięki biopaliwom producenci rolni:

Zasadność zawieszenia stosowania zapraw na-siennych zawierających neonikotynoidy w rzepaku ozimym powinna zostać ponownie zweryfi kowana. Zamiast zakazu, należy wprowadzić obowiązek zapra-wiania nasion z wykorzystaniem polimerów, które le-piej przyklejają substancję czynną do nasion, a w gle-bie uwalniają ją w ich bezpośredniej bliskości. Również fi rmy, które zajmują się zaprawianiem nasion muszą podlegać koncesjonowaniu i kontroli, czyli posiadać certyfi kat ESTA – Europejskiej Gwarancji Jakości Za-prawiania Nasion. Wymienione działania wpłyną na lepszą jakość zaprawiania nasion, a tym samym zmi-nimalizowanie ewentualnego niekorzystnego oddzia-ływania na środowisko.

Stosowanie zapraw nasiennych jest i pozostanie metodą ochrony bardzo przydatnej w integrowanych programach ochrony rzepaku, bowiem przy niewiel-kich dawkach stosowanych substancji czynnych w zaprawach na 1 hektar można uzyskać skuteczną ochronę łanu przez stosunkowo długi okres. Prawidło-we stosowanie zapraw znacznie ogranicza możliwość przedostania się substancji czynnych do środowiska w porównaniu z zabiegami nalistnymi.

W ostatnich 2 latach niektóre kraje członkowskie UE uzyskały derogację Rozporządzenia nr 485/2013 Komisji Europejskiej. Polska, ze względu na wielkość i potrzebę uprawy rzepaku, powinna wystąpić do UE o derogacja tych przepisów w odniesieniu do rzepa-ku ozimego. W przypadku rzepaku jarego, który jest w Polsce uprawiany na stosunkowo małym areale a także ze względu na to, iż kwitnienie tej rośliny ma miejsce w roku jej posiania, wstrzymanie zakazu sto-sowania zapraw do wyjaśnienia przez Komisję UE jest celowe.

PodsumowaniePolska powinna wystąpić do UE o derogację Rozpo-rządzenia nr 485/2013, by umożliwić na czasowe sto-sowanie w rzepaku ozimym zapraw nasiennych zawie-rających: chlotianidynę, tiametoksam i imidachlopryd, co jest zgodne z artykułem 53 ustęp 1, Rozporządze-nia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1107/2009.


Instytut Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu

Tabela 1. Koszty jesiennej ochrony rzepaku ozimego w zależności od nasilenia szkodników

Zabiegi ochronneKoszt ochrony na 1 ha

zaprawienie nasion

1-krotnie opryskiwanie



Zaprawianie nasion przeciwko szkodnikom i chorobom 30 - - -

Opryskiwanie pyretroidem - 80 160 240Opryskiwanie insektycydem

fosforoorganicznym - 110 220 -

Opryskiwanie insektycydem fosforoorganicznym oraz pyretroidem - 80 190 270

Tabela 2. Insektycydy zarejestrowane do zwalczania jesiennych szkodników rzepaku ozimego

InsektycydySubstancja

czynna(grupa chemiczna)

Dawka na 1 ha w litrach

Pchełk

arz

epak

owa

Pchełk

i zi

emne

Msz

yca

kapuśc

iana

Gna

tarz

rzep

akow

iec

Mak

sym

alna

lic

zba

zabi

egów

w

sez

onie

w

eget

acyj

nym

Opt

ymal

na

tem

pera

tura

dz

iała

nia

w 0 C

Agria-Deltametryna 2,5 EC deltametryna (P) 0,25 0,25 - - 2 poniżej 20Decis 2,5 EC deltametryna (P) 0,25 0,25 - - 1 poniżej 20

Decis Mega 50 EW deltametryna (P) 0,15 0,15 0,15 0,15 1 poniżej 20

Delta 50 EW deltametryna (P) 0,15 0,15 0,15 0,15 1 poniżej 20Khoisan 25 EC deltametryna (P) 0,25 0,25 - - 1 poniżej 20Patriot 100 EC deltametryna (P) 0,065 0,065 - - 1 poniżej 20

Pyrinex Supreme 262 ZW chloropiryfos+beta-cyfl utryna (F+P) - - 1 - 1 powyżej 15

Sparviero lambda-cyhalotryna (P) 0,075 0,075 - - 1 poniżej 20Grupa chemiczna: F – fosforoorganiczne P – pyretroidy

43


42

JAPOŃSKI ŚRODEK GRZYBOBÓJCZY

solidne uderzenie!

Kompleksowo zwalcza choroby rzepaku występujące wiosną

Jest bardzo skuteczny

Zapewnia ochronę porównywalną z najdroższymi preparatami

Polecany w zabiegu łączonymz insektycydem Mospilan 20 SP

Czy wiesz, że…Taiko (jap. 刃物) to japoński bęben, bez dźwięku którego nie może się obejść prawie żadna uroczystość w Kraju Kwitnącej Wiśni. Najbardziej znany na świecie zespół bębniarzy japońskich nazywa się Yamato.

SZEROKA REJESTRACJA! Szczegóły na

www.sumiagro.pl

Przedstawiciele Koalicji Na Rzecz Biopaliw szczególną wagę zwrócili na rolę uregulowań praw-nych determinujących obraz i praktyczne funkcjo-nowanie sektora biopaliw w Polsce podkreślając, w oparciu o twarde dane statystyczne z ostatnich lat, jego wagę w zakresie stabilizacji rynków rol-nych, jak również pobudzania własnej gospodarki, co wpisuje się w horyzontalne idee zrównoważone-go wzrostu ekonomicznego stanowiącego z kolei podstawę przyjętego niedawno rządowego Planu na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju jednocześnie pozwalając na wypełnianie celów klimatycznych Unii Europejskiej. Zaakcentowano w szczególno-ści wagę niezbędnych do podjęcia w najbliższych miesiącach regulacji związanych z określeniem, w drodze stosownego rozporządzenia Rady Mini-strów, Narodowych Celów Wskaźnikowych na lata 2016-2021 oraz potrzebę szerokiego, systemowego spojrzenia na branżę w celu wzmocnienia jej konku-rencyjności.

Zarówno przedstawiciele Ministerstwa Energii, jak i Rolnictwa i Rozwoju Wsi wyrazili swoje głębo-kie zainteresowanie tematyką biopaliw podkreśla-jąc w tym kontekście konieczność wypracowania najlepszych możliwych rozwiązań przy okazji im-plementacji do prawodawstwa krajowego przepi-sów tzw. „dyrektywy ILUC”. Minister Zbigniew Ba-balski podzielił pogląd Koalicji Na Rzecz Biopaliw dotyczący pozytywnego wpływu branży na rolnic-two, co powinno być swoistego rodzaju punktem wyjścia do określenia w sposób długofalowy celów, a także praktyczny sposobów ich realizacji, tak aby dotychczasowy efekt nie został zaprzepaszczony. Jednoznacznie w tym kontekście wypowiedział się Prezes KZPRiRB Juliusz Młodecki wskazując, że obecny poziom uprawy i zbiorów rzepaku to za-sługa biopaliw, które generując dodatkowy popyt stanowiły kluczową przyczynę, dla których wie-lu rolników postawiło na tę roślinę specjalizując swoje gospodarstwa w tym kierunku. Jak podkre-ślił, sukcesem jest również współdziałanie sektora z perspektywy całego łańcucha wytwórczego bio-komponentów, dlatego Koalicja Na Rzecz Biopaliw powinna być naturalnym partnerem dla administra-cji rządowej przy okazji konstruowaniu przepisów, które będą determinować w przyszłości jej dalsze funkcjonowanie. Minister Andrzej Piotrowski wyra-ził z kolei potrzebę skorelowania wielu aspektów ze sobą tak, aby branża mogła się rozwijać w kierunku nowych technologii jednocześnie w pełni wykorzy-stując i dbając o dotychczasowe osiągnięcia, cze-go praktycznym przykładem jest m.in. odpowiednia dla polskich warunków implementacja mechanizmu

podwójnego naliczania biokomponentów i biopaliw wytwarzanych z odpadów.

W toku dalszej dyskusji poruszone zostały rów-nież pozostałe kwestie, które wpływają bezpośred-nio na kondycję, a więc opłacalność produkcji i tym samym konkurencyjności polskich przedsiębiorstw. Przedstawiciele Koalicji wskazali tu literalnie m.in. normy oraz zasady rozliczania dopuszczalnych ubyt-ków akcyzowych bioetanolu powstałych podczas jego przemieszczania czy też konieczność uszczel-nienia VAT w obrocie olejem rzepakowym. To nieja-ko elementy stojące obok legislacyjnych uregulowań w zakresie biopaliw, tym niemniej to właśnie brak dotychczas tej kompleksowości rozwiązań determi-nujących środowisko funkcjonowania polskiego łań-cucha wytwórczego powoduje, że pewne problemy towarzyszące nie zacierają się z biegiem lat, a wręcz pogłębiają się.

Należy powiedzieć bowiem wprost, że krajowe zakłady wytwórcze biokomponentów funkcjonują w warunkach nierównej konkurencji z firmami za-granicznymi, co jest w dużej mierze efektem braku systemowej polityki państwa ukierunkowanej na wsparcie trwałego rozwoju tego sektora w obliczu podobnych działań realizowanych przez szereg lat w innych państwach unijnych. Brak efektywnych narzędzi stymulujących kondycję branży w jej fazie rozwojowej wciąż powoduje konsekwencje rynko-we. Dalsze zaniechania w tym zakresie mogą do-prowadzić do trwałych dysfunkcji i w efekcie zmi-nimalizować udział krajowych surowców rolnych i biokomponentów w realizacji Narodowego Celu Wskaźnikowego, co w sposób jednoznacznie nega-tywny wpłynie zarówno na sytuację polskiego rol-nictwa, jak i zaprzepaści dotychczasowe osiągnię-cia w obszarze gospodarczym i tych związanych z budowaniem bezpieczeństwa energetycznego, ale również żywnościowego kraju. Możliwe załama-nie na rynku wytwórczym biopaliw w Polsce, które byłoby konsekwencją niepodjęcia w dalszym ciąg działań zaradczych ukierunkowanych na rozwój i wzmocnienie konkurencyjności sektora względem dostawców zagranicznych grozi nie tylko uzależnie-niem się od importu, ale istotnym obniżeniem opła-calności dedykowanej obecnie biopaliwom produk-cji rolnej.

Ponieważ sytuacja w sektorze biopaliw uzależ-niona jest zatem w ogromnej mierze od regulacji prawnych, to przede wszystkim od decyzji politycz-nych oraz działań administracji zależy jego przy-szłość i tym samym wszystkich uczestników tego

rynku, począwszy od producentów rolnych poprzez przetwórców biomasy, wytwórców biokomponentów po podmioty paliwowe i konsumentów paliw płyn-nych. W opinii Koalicji Na Rzecz Biopaliw działania

ukierunkowane na dalszy rozwój sektora biopaliw transportowych w Polsce powinny być skoncentro-wane na następujących kluczowych obszarach:

- opracowanie i skuteczne wdrożenie systemowych mechanizmów wsparcia, w tym likwidacja istniejących barier o charakterze prawnym i administracyjnym, które umożliwią utrzymanie oraz dalszą rozbudowę efektywnych struktur gospodar-czych zdolnych do konkurowania z producentami zagranicznymi. Działania te mają na celu wywołać pozytywne efekty w całym sektorze przemysłu rolno-spo-żywczego, ze szczególnym uwzględnieniem producentów rolnych, tak aby w sposób najbardziej efektywny możliwe było wykorzystanie szansy wynikającej z potrzeby realizacji celów dla transportu postawionych do 2020 roku;

- opracowanie efektywnej strategii krajowej, uwzględniając kierunkowe decyzje na poziomie całej Unii Europejskiej, określającej w sposób trwały i długotermi-nowy dalszy rozwój branży decydując tym samym o jej przyszłości i roli do roku 2030 roku.

Adam Stępień Dyrektor Generalny

KIB, PSPO

BIOPALIWA


44 45

Ochrona roślin strączkowych (bobowatych)po ewentualnym wycofaniu substancji czynnych środków ochrony roślinW najbliższych latach Unia Europejska planuje wycofanie 75 substancji czynnych środków ochrony roślin. W Polsce z ochrony roślin strączkowych (bobowatych) mogą zostać usunięte 3 substancje czynne insektycydów, 3 substancje fungicydów oraz 6 substancji czynnych herbicydów (tab.1, 4, 8).

W Unii Europejskiej trwa dyskusja na temat całkowi-tego wycofania chloronikotynyli i neonikotynoidów (oprócz acetamiprydu), które są podejrzewane o ne-gatywne oddziaływanie na pszczoły i inne zapylacze.

Oprócz neonikotynoidów Unia Europejska chce usunąć z listy substancji czynnych środków ochrony roślin wiele związków, które są stosowane w upra-wach roślin strączkowych. Jedną z przyczyn może być domniemane ujemne oddziaływanie środków ochrony roślin na środowisko oraz przypuszczenia, że mogą zabużać gospodarkę hormonalną czło-wieka. Po ewentualnym wycofaniu wielu substancji czynnych środków ochrony roślin prowadzenie prawi-dłowej i nowoczesnej produkcji będzie bardzo utrud-nione (tab. 1-10).

Wycofany będzie np. tiuram, który zwalcza zgo-rzele siewek roślin, co spowoduje zwiększenie normy wysiewu materiału siewnego i podwyższy koszty pro-dukcji (tab. 6). Również mogą zostać wycofane 2 sub-stancje czynne z grupy pyretroidów, które występują w insektycydach nalistnych (tab. 1), co wpłynie na wzrost kosztów ochrony od 2 do 4-krotnie na 1 ha, gdyż inne grupy chemiczne są droższe.

Po wycofaniu fungicydów może zostać utrudniona prawidłowa ochrona roślin strączkowych przed cho-robami (tab. 4-6). Spowoduje to wzrost zagrożenia

przez mykotoksyny, które są bardzo często związka-mi rakotwórczymi.

Zwalczanie chwastów będzie utrudnione, gdyż może być wycofanych wiele herbicydów (tab. 8-10), które zawierają 7 substancji czynnych, w tym glifosat, który stosowany jest do zwalczania chwastów przed i po zbiorach roślin oraz przed wschodami. Oprócz glifosatu może zostać wycofany uzywany od ponad 50 lat linuron, który zarejestrowany jest w wielu herbi-cydach (tab. 8). Uniemożliwi to dobre zwalczanie naj-ważniejszych chwastów, które występują w roślinach strączkowych (tab. 10).

Ochrona roślin będzie bardzo trudna, gdyż wiele szkodników, chorób i chwastów nie będzie można zwalczać. Zmniejszona liczba substancji czynnych wpłynie negatywnie na prawidłową ochronę, gdyż nie będzie można racjonalnie stosować przemiennie różnych grup chemicznych środków o odmiennych mechanizmach działania (tab. 1, 4, 8). Spowoduje to szybkie powstanie odporności agrofagów na stoso-wane środki ochrony roślin.

Największe zmiany mogą dotyczyć fungicydów, gdyż po wycowaniu tiuramu nie będzie zapraw nasie-nych do ochrony wschodzących roślin strączkowych (tab. 7). Liczba herbicydów będzie mniejsza o prawie 50 (tab. 9).

Tabela 1. Insektycydy i substancje czynne, które mogą zostać wycofanez ochrony roślin strączkowych w Polsce

Grupy chemiczne Substancje czynne Rośliny uprawne Zarejestrowane insektycydyChloronikotynyle tiachlopryd groch Proteus 110 OD

Pyretroidybeta-cyfl utryna bobik, groch, peluszka Bulldock 025 EC, Tekapo 025 ECdeltametryna groch Proteus 110 OD

Tabela 2. Liczba insektycydów zarejestrowanych w Polsce do ochrony roślin strączkowych

Grupy chemiczne Substancje czynne Rośliny uprawne Zarejestrowane fungicydyDikarboksymidy iprodion bobik Rovral Aguafl o 500 SC

Ditiokarbaminiany tiuram groch Sarox T 500 FS, Vitavax 200 FS, Zaprawa Nasienna T 75 DS/WS

Triazole difenokonazol groch Scorpion 325 SC

Tabela 4. Fungicydy i substancje czynne, które mogą zostać wycofane z ochrony roślin strączkowych w Polsce

Rośliny uprawne Aktualna rejestracja Po ewentualnym wycofaniu substancji czynnych

Bobik 2 0Groch 19 15Peluszka 2 0

Tabela 5. Liczba fungicydów zarejestrowanych w Polsce do ochrony roślin strączkowych


Bobik 2 0Groch 23 19Łubin żółty 1 1Łubin wąskolistny 1 1

Tabela 3. Liczba insektycydów zarejestrowanych w Polsce do zwalczania szkodników roślin strączkowych

SzkodnikiAktualna rejestracja Po ewentualnym wycofaniu

substancji czynnychbobik groch bobik groch

Mszyce 2 14 0 0Oprzędziki 2 8 0 12Pachówka strąkóweczka 0 1 0 7Strąkowiec 2 2 0 0Wciornastki 0 1 0 01Zmieniki 0 1 0 0

Tabela 6. Liczba fungicydów zarejestrowanych w Polsce do zwalczania chorób grzybowych roślin strączkowych

Chorobygrzybowe

Aktualna rejestracja Po ewentualnym wycofaniu substancji czynnych

bobik groch łubiny bobik groch łubinyAntraknoza łubinu - - 1 - - 1Askochytoza bobiku 1 - - 1 - -Askochytoza grochu - 15 - - 14 -Czekoladowa plamistość bobiku 1 - 1 - -

Mączniak prawdziwy - 3 - - 2 -Mączniak rzekomy - 15 - - 15 -Rdza grochu - 4 - 4 -Szara pleśń 1 6 0 6 -Zgnilizna twardzikowa 1 7 0 6 -Zgorzelowa plamistość grochu - 1 - - 0 -

Zgorzel siewek - 3 - - 0

Tabela 7. Zaprawy nasienne stosowane w Polsce do ochrony roślin strączkowych przed chorobami grzybowymi


Groch 3 0Łubiny 1 0

RYNEK ROŚLIN BIAŁKOWYCH


46 47INFORMACJE RYNKOWE

SUMI AGRO POLAND SP. Z O.O.ul. Bonifraterska 17 | 00-203 Warszawatel.: 22 637 32 37 | www.sumiagro.pl

BARDZO DOBRE ZWALCZANIE CHOWACZY

ŁODYGOWYCH!

sprawny i precyzyjny zabójca szkodników

Czy wiecie że… Wprawny samuraj potrafi ł zabić przeciwnika już za pierwszym ciosem, ponoć nawet jednym cięciem przeciąć go na pół, wzdłuż od czubka głowy

Sprawny i precyzyjny zabójca najważniejszych szkodników rzepaku

Bardzo dobre działanie w niskich temperaturach, ważne zwłaszcza w walce ze szkodnikami łodygowymi

Bardzo szybki efekt działania

Silne działanie repelentne

Idealny partner do rotacji insektycydów

Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie.

Tabela 9. Liczba herbicydów zarejestrowanych w Polsce do ochrony roślin strączkowych


Bobik 8 4Groch 33 18Łubin żółty 1 1Peluszka 3 0Soja 3 1

Grupy chemiczne Substancje czynne Rośliny uprawne Zarejestrowane herbicydyArylofenoksykwasy fl uazyfop- P butylu bobik, peluszka Fusilade Forte 150 EC Chloroacetamidy metolachlor - S groch Dual Gold 960 EC Dinitraniliny pendimetalina bobik, groch Stallion 363 SC, Stomp Aqua 455 CS Fenoksykwasy MCPB groch Butoxone M 400 SL Kwasy aminofosforowe glifosat bobik, groch, peluszka Roundup Max 2

Pochodne mocznika linuron bobik, groch, peluszka, soja

Afl ex Super 450 SC, Afalon Dyspersyjny 450 SC, Dongola 450 SC, Harrier 295

ZC, Linur 450 SC, Linurex 500 SC, Nigtjar C 450 CS, Mufl on 450 SC

Triazynony metrybuzyna soja Sencor Liquid 600 SC

Tabela 8. Herbicydy i substancje czynne, które mogą zostać wycofane z ochrony roślin strączkowych w Polsce

Tabela 10. Liczba herbicydów zarejestrowanych w Polsce do zwalczania chwastów w roślinach strączkowych

Chorobygrzybowe

Aktualna rejestracja Po ewentualnym wycofaniu substancji czynnych

bobik groch łubiny soja bobik groch łubiny sojaChaber bławatek 0 1 0 0 0 1 0 0Chwastnica jednostronna 2 14 0 0 1 10 0 0

Fiołki 4 13 1 2 1 7 1 1Gwiazdnica pospolita 5 23 1 3 1 11 1 1Jasnoty 2 20 1 2 1 12 1 1Komosa biała 4 23 1 3 1 12 1 1Owies głuchy 1 2 0 0 1 2 0 0Perz właściwy 3 7 0 0 1 5 0 0Psianka czarna 1 6 0 0 0 5 0 0Przytulia czepna 2 14 1 1 1 12 1 1Rumiany 3 15 1 1 1 11 1 1Rzodkiew 0 1 0 0 0 0 0 0Szarłat szorski 3 13 0 2 0 5 0 0Tasznik pospolity 3 22 0 2 0 11 0 0Tobołki polne 3 21 0 2 0 10 0 0Wiechlina roczna 3 4 1 1 1 1 1 0Włośnica zielona 1 2 0 0 1 2 0 0Żółtlica drobnolistna 2 17 0 2 0 9 0 0

Podsumowanie Ewentualne wycofanie 3 substancji czynnych insek-tycydów, 3 substancji fungicydów i 6 substancji herbi-cydów, spowoduje problemy z prawidłową realizacją integrowanej ochrony roślin strączkowych. Wzrosną koszty ochrony roślin, gdyż zamienniki są droższe oraz będą większe problemy z odpornością agrofa-gów na preparaty. Zwalczanie wielu agrofagów będzie utrudnione a nawet niemożliwe.

Również może wzrosnąć nielegalne stosowanie środków ochrony roślin, co jest sprzeczne z przepisa-mi prawa w Polsce i UE.



Ochrona roślin bobowatych przed szkodnikamiBieżący rok został ogłoszony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rokiem roślin bobowatych w celu przybliżenia zalet tej grupy roślin. Przez ostatnie lata powierzchnia uprawy bobowatych w Polsce stopniowo rosła – głównie z powodu programu dopłat. Wzrost udziału w strukturze zasiewów zawsze stwarza ryzyko większej presji ze strony agrofagów, w tym szkodników, którym dodatkowo sprzyjają coraz bardziej powszechne uproszczenia uprawy i zmiany klimatu. Spora grupa szkodliwych gatunków w połączeniu z niewłaściwym prowadzeniem uprawy może powodować znaczne szkody, szczególnie na plantacjach nasiennych. Dlatego jednym z istotnych elementów koniecznych dla uzyskania wysokich plonów jest prawidłowa, integrowana ochrona bobowatych przed szkodnikami.


48 49

WschodyRośliny są zagrożone już od momentu wysiania na-sion. Na tym etapie i w fazach kiełkowania szkody mogą wyrządzać larwy śmietki kiełkówki, szcze-gólnie na glebach bogatszych w próchnicę. Żywią się materią organiczną i resztkami roślin, a przy nie-korzystnych warunkach wzrostu roślin mogą podja-dać kiełkujące nasiona i młode siewki. Sprzyjają im uproszczenia i uprawa m.in. po grochu, fasoli i ka-puście.

Ograniczona liczba zabiegów uprawowych to sprzyjające warunki dla rozwoju szkodników gle-bowych (głównie pędraków i drutowców), które w ostatnich latach nabierają coraz większego zna-czenia. Mogą wyjadać pęczniejące nasiona, korzenie

siewek czy podgryzać łodygi młodych roślin u nasa-dy. Młode rośliny mogą być też uszkadzane przez gą-sienice rolnic. Szaro-brunatne gąsienice tych sówek żerują głównie w nocy odcinając siewki tuż przy po-wierzchni gleby, a w ciągu dnia ukrywają się w glebie lub resztkach roślinnych. Poważne szkody związane z żerowaniem roślin obserwuje się zwykle co kilka lat z uwagi na gradacyjny charakter ich pojawiania się. Jedna gąsienica rolnicy jest w stanie zniszczyć do kil-kunastu roślin.

W warunkach wyższej wilgotności powietrza i gleby problemem mogą być ślimaki. Co prawda żerują na roślinach grochu podczas całego okre-su wegetacji, jednak największe szkody o znacze-niu ekonomicznym występują w fazach kiełkowania

i rozwoju pierwszych liści oraz później – w fazach rozwoju i dojrzewania strąków. Krótko po wysie-wie nasion ślimaki uszkadzają korzonki zarodkowe i rozwijające się kiełki, a niekiedy zjadają bielmo i zarodki nasion. Po wschodach wygryzają otwory w liściach lub zdrapują tkanki między nerwami oraz ścinają niektóre rośliny tuż przy powierzchni gle-by. Tego typu uszkodzenia, zwłaszcza na roślinach w fazach 1–3 liści właściwych, prowadzą często do całkowitego ich zniszczenia. W późniejszych fazach rozwojowych uszkodzenia liści kompensowane są przez wzmożony wzrost roślin.

Dorosłe chrząszcze oprzędzików po przezimo-waniu w glebie żerują na wschodzących roślinach, uszkadzając lub całkowicie niszcząc młode kiełki.

Z kolei ich larwy żerują w strefi e korzeniowej na bro-dawkach korzeniowych, ograniczając wiązanie azotu atmosferycznego. Letnie pokolenie oprzędzików rów-nież uszkadza liście, jednak największe straty mają miejsce wiosną (do fazy 6 liści), szczególnie kiedy ciepła i sucha pogoda sprzyja rozwojowi owadów na młodych siewkach. Dorosłe chrząszcze oprzędzików najintensywniej żerują we wczesnych godzinach po-rannych. Charakter i zakres szkód zależy głównie od liczebności chrząszczy i terminu ich pojawiania się, a także od fazy rozwojowej rośliny. W późniejszym okresie wzrostu roślin oprzędziki żerują głównie na brzegach blaszek liściowych pozostawiając na krawę-dziach liści charakterystyczne ząbki (żer zatokowy). Poważniejsze szkody w tym okresie mogą powodo-

Gąsienicom rolnic sprzyjają uproszczenia agrotechniki

Bobowate są atrakcyjne także dla szkodników wielożernych, np. ogrodnicy niszczylistki

Gąsienica pachówki strąkóweczki Kolonia mszycy trzmielinowo-buirakowej na bobiku

Oprzędziki są groźne szczególnie w okresie wschodów Żer zatokowy oprzędzików Strąkowce pojawiają się najliczniej w czasie kwitnienia

Mszyca grochowa

RYNEK ROŚLIN BIAŁKOWYCH


50 51BIOPALIWA

wać lokalnie i w przypadku masowego wystąpienia, na skutek obniżenia powierzchni asymilacyjnej roślin oraz zwiększając podatność roślin na porażenia cho-robami.

Wzrost i kwitnieniePierwsze osobniki mszyc mogą pojawiać się na ro-ślinach bobowatych już w maju, a ich szczytowe nasi-lenie ma miejsce przed i w okresie kwitnienia. W za-leżności od warunków pogodowych tworzą od kilku do kilkunastu pokoleń. Mszyce zasiedlają młodsze fragmenty roślin, głównie liście, kwiatostany i młode strąki. Na skutek żerowania mszyc zahamowany jest wzrost roślin. Zasiedlone fragmenty roślin mogą ule-gać deformacjom, więdnąć i zasychać. W miejscach żerowania mszyc przez uszkodzone tkanki mogą wni-kać zarodniki bądź inne czynniki powodujące wtórne infekcje grzybowe i bakteryjne. Większość gatunków mszyc zasiedlających rośliny bobowate cechuje się również szkodliwością pośrednią – są wektorami wi-rusów. Podobnym spektrum szkodliwości cechują się występujące na uprawach bobowatych skoczki.

Szkodliwym stadium wciornastków są zarówno larwy, jak i dorosłe osobniki. Znaczenie gospodar-cze ma wciornastek grochowiec, żerujący najczę-ściej na grochu. Po przezimowaniu larw dorosłe osobniki pojawiają się pod koniec maja, w najwięk-szym nasileniu w czerwcu, wysysając soki z tkanek. W przypadku masowego pojawienia się na liściach widoczne są małe, nekrotyczne plamki (na kwiatach białe, na młodych strąkach srebrzyste) – w końcu organy te usychają i opadają, a strąki ulegają skar-łowaceniu. Szkodliwość wciornastków jest tym więk-sza, im młodsze są zaatakowane rośliny, stąd więk-sze zagrożenie w rejonach północnych, gdzie siewy są późniejsze.

Paciornica grochowianka występują po-wszechnie, jednak jedynie w większym nasileniu może wyrządzić poważniejsze szkody. Dorosłe mu-chówki pojawiają się wiosną, zwykle pod koniec maja, po przepoczwarczeniu larw zimujących w gle-bie. Stadium szkodliwym są jej beznogie i bezgłowe larwy. Na skutek ich żerowania skróceniu ulegają wierzchołki pędów i szypułki kwiatowe. Pąki kwia-towe są skupione w grona i nabrzmiałe u podstawy kielicha – z czasem zasychają i opadają, natomiast strąki są wygryzione, wyraźnie mniejsze i zdeformo-wane.

Rozwój strąkówW zależności od warunków pogodowych wylot

motyli pachówki strąkóweczki ma miejsce już pod koniec maja i trwa do 8 tygodni. Jaja składane są na liściach, ogonkach liściowych, na kwiatach i młodych strąkach. Szkodliwym stadium są żółtawe gąsieni-ce, długości około 10 mm, które niedługo po wylęgu wgryzają się do wewnątrz strąków, gdzie żerują na zewnętrznej warstwie nasion. Nasiona są nieregu-larnie wygryzione, w otoczeniu odchodów i przędzy, przez co drastycznie spada ich energia kiełkowania i wartość handlowa. Dorosłe gąsienice opuszczają się na przędzy do gleby, w której zimują.

Po przezimowaniu wewnątrz ziaren w przecho-walniach (część populacji zimuje w kryjówkach na zewnątrz) dorosłe chrząszcze strąkowców wylatują na pierwsze żerowanie i kopulację (chrząszcze nie rozmnażają się w magazynach). Największe nasile-nie chrząszczy obserwuje się w okresie kwitnienia grochu. Jaja składane są na powierzchni młodych strąków. Młode larwy wgryzają się do wnętrza strą-ków, a następnie do wnętrza nasion. Miejsce wgry-zienia do strąka zarasta i staje się prawie niewidocz-ne (mała, ciemna plamka). Wewnątrz wygryzionego nasiona następuje przepoczwarczenie. Zasiedlone nasiona posiadają na powierzchni wycięte przez lar-wę wieczko o średnicy około 2 mm. W zależności od stadium przebywającego wewnątrz owada jaśniejsze (poczwarka) lub ciemniejsze (chrząszcz). W jednym nasieniu grochu rozwija się jedna larwa strąkowca grochowego, natomiast w nasieniu bobiku – kilka larw strąkowca bobowego.

Zagrożeniem dla roślin bobowatych przez cały okres wegetacji mogą być zmieniki, gąsienice mo-tyli oraz wiele gatunków owadów wielożernych, np. ogrodnicy niszczylistki. Lokalnie na plantacjach mogą pojawiać się chrząszcze słodyszka rzepako-wego żerujące na kwiatach. Plantacje położone w po-bliżu skupisk leśnych są często atrakcyjne dla zwie-rzyny łownej. Poważnym problemem mogą być także nicienie, szczególnie na glebach bogatych w materię organiczną.

Zmieniki są liczne zwłaszcza na bobowatych drobnonasiennych

Tabela 1. Niechemiczne metody i sposoby ochrony roślin bobowatych przed agrofagami

Szkodnik Metody i sposoby ochrony

Drutowcepłodozmian, podorywki, talerzowanie, spulchnianie gleby, niszczenie chwastów, zwiększenie normy wysiewu ziarna, głęboka orka jesienna

Mszyceizolacja przestrzenna od upraw buraków (m. trzmielinowo-burakowa) i koniczyny (m. grochowa), wczesny siew ziarna, zrównoważone nawożenie

Nicienie niszczenie resztek pożniwnych, głęboka orka jesienna

Oprzędzikipłodozmian, podorywki, wczesny siew, izolacja przestrzenna od wieloletnich bobowatych

Pachówka strąkóweczkapłodozmian, podorywki, talerzowanie, spulchnianie gleby, wczesny siew ziarna, możliwie szybki zbiór, głęboka orka jesienna

Paciornica grochowiankapodorywki, talerzowanie, spulchnianie gleby, zaprawianie ziarna, głęboka orka jesienna, opryskiwanie roślin selektywnymi insektycydami

Pędrakipłodozmian, podorywki, talerzowanie, spulchnianie gleby, niszczenie chwastów, zwiększenie normy wysiewu ziarna, głęboka orka jesienna

Rolnice

izolacja przestrzenna od roślin zbożowych, krzyżowych i kapustnych, wczesny siew ziarna, zwalczanie chwastów, zwiększenie normy wysiewu ziarna, zwiększenie nawożenia, głęboka orka jesienna

Strąkowcezaprawianie ziarna, izolacja przestrzenna od magazynów, możliwie szybki zbiór, niszczenie resztek pożniwnych

Ślimaki

podorywki, talerzowanie, staranna uprawa roli, wapnowanie gleby, niszczenie chwastów, izolacja przestrzenna od roślin zbożowych, krzyżowych i kapustnych, wczesny i głębszy siew ziarna, zwiększenie normy wysiewu ziarna, usuwanie resztek roślinnych po zbiorach, wykaszanie traw, uprawa mniej wrażliwych odmian

Śmietki

wczesne przygotowanie gleby pod siew, wczesny siew ziarna, zwiększenie normy wysiewu ziarna, niszczenie i usuwanie chwastów, dokładne przyorywanie obornika

Wciornastek grochowyizolacja przestrzenna od innych strączkowych, zrównoważone nawożenie, głęboka orka, niszczenie chwastów

51BIOPALIWA

Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o.

www.hr-strzelce.pl

Strzelce, woj. łódzkie,99-307 Strzelce, ul. Główna 20tel. 24 356-69-00fax. 24 356-69-02

Biuro handlowe:tel. 24 356 69 04tel. 24 356 69 [email protected]

ODMIANYRZEPAKU OZIMEGO

Grupa IHAR

MARCELOWybór zwycięzców

KONKRET

CHROBRY

… I wiesz co siejesz

Król pól

METYSZ najlepszego szczepu

MONOLITSiła stabilności

BRENDYPoczuj jak smakuje plon

BOGARTGwiazda wśród odmian

STARTER

orazBOJAN BOSMANKANA BAKARA

Szybki jak błyskawica


52 53

Integrowana ochrona rzepaku jarego

przed szkodnikami

Straty w plonie rzepaku jarego powodowane przez szkodniki wynoszą od 10 do 50%, a niekiedy są przyczyną całkowitego zniszczenia plantacji. Spośród szkodników największe zagrożenie dla rzepaku jarego stwarzają: słodyszek rzepakowy, chowacz podobnik, pryszczarek kapustnik, mszyca kapuściana, gnatarz rzepakowiec oraz pchełki. W ostatnich latach duże straty przed zbiorem rzepaku jarego wyrządzają także dziki oraz ptaki, które niszczą łuszczyny (tab. 1). Intergowane metody

ograniczania szkodnikówJednym z podstawowych założeń integrowanej ochrony grochu przed szkodnikami są działania pre-wencyjne, oparte przede wszystkim na prawidłowej agrotechnice. Prawidłowa agrotechnika i uzupełnie-nie ewentualnych składników mineralnych poprawi kondycję roślin w początkowych fazach wzrostu, gdy są wyjątkowo wrażliwe na atak ze strony poszcze-gólnych gatunków agrofagów. Dodatkowo szybszy wzrost pozwoli zagłuszyć chwasty, które często sta-nowią bazę pokarmową dla niektórych szkodników. Właściwy płodozmian i dalsza uprawa przedsiewna i pożniwna również ogranicza zagrożenie ze strony szkodników, szczególnie glebowych i tych, których stadia zimują w glebie. Istotny jest też wybór od-mian bardziej odpornych i tolerancyjnych na dzia-łanie szkodników w danym rejonie, również pod ką-tem wymagań glebowych i klimatycznych, ponieważ właściwe warunki wzrostu i rozwoju roślin skutecznie pozwalają ograniczyć ryzyko strat powodowanych

przez szkodniki. Jednym z przejawów ochrony jest wykorzystanie pożytecznych gatunków drapieżnych, tworzących naturalny opór środowiska.

W ochronie integrowanej metoda chemiczna za-lecana jest w ostateczności, przy dużym nasileniu występowania i szkodliwości danego gatunku oraz braku innych sposobów ograniczenia strat. Decyzję o zastosowaniu środków chemicznych przed szkod-nikami należy podejmować indywidualnie dla każdej plantacji w oparciu o progi szkodliwości dla danego szkodnika, z uwzględnieniem innych czynników, ta-kich jak: aktualna faza rozwojowa rośliny, poziom na-wożenia, stopień dotychczasowej ochrony, warunki glebowe, obecność pożytecznej entomofauny czy nasilenie występowania szkodnika w poprzednich la-tach. Podstawą jest systematyczny monitoring upra-wy z uwagi na dynamikę zmian w agrocenozie.

Dr inż. Przemysław StrażyńskiIOR – PIB w Poznaniu

Tabela 2. Progi szkodliwości najważniejszych szkodników grochu, bobiku i łubinu

Szkodnik Termin obserwacji Próg szkodliwości

Groch

Mszyca grochowa przed kwitnieniem pojedyncze mszyce na 20% roślin

Oprzędzik pręgowanyOprzędzik wielożerny

od wschodów do stadium 2–3 liści

10% roślin z uszkodzonymi liśćmi

lub2 chrząszcze na 1 m2

Pachówka strąkóweczka formowanie strąków 1 złoże jaj na 3 roślinachWciornastek grochowiec kwitnienie 20 jaj lub larw na 10 kwiatach

Bobik

Mszyca trzmielinowo--burakowa

przed kwitnieniem pojedyncze mszyce na 20% roślin

kwitnienie początek kolonii na 10% roślinOprzędzik pręgowanyOprzędzik wielożerny

od wschodów do stadium 2–3 liści

10% roślin z uszkodzonymi liśćmi

Łubin

Strąkowiec bobowy formowanie strąków2 chrząszcze na 1 m2

lub1–2 chrząszcze na 50 roślinach

Mszyca grochowaMszyca trzmielinowo-

-burakowaprzed kwitnieniem

pojedyncze mszyce na 20% roślin

lubpoczątek kolonii na 10% roślin

AGROTECHNIKA

Tabela 1. Znaczenie gospodarcze szkodników rzepaku jarego w Polsce

Szkodnik Aktualne zagrożenie

Przyszłościowe zagrożenie

Bielinki + +Chowacz galasówek + ++Chowacz podobnik + + + ++Gnatarz rzepakowiec + ++Mączliki + ++Mszyca kapuściana + + + + +Pchełki ziemne + + ++Piętnówka kapustnica + ++Pryszczarek kapustnik + + + ++Słodyszek rzepakowy + + + + + +Śmietka kapuściana + ++Ślimaki + ++Tantniś krzyżowiaczek + ++Wciornastki + ++Zwierzęta łowne i ptaki + + +++

+ szkodnik o znaczeniu lokalnym, + + szkodnik ważny, + + + szkodnik bardzo ważny

Szkodniki rzepaku jarego należy zwalczać wykorzystując integrowaną ochronę roślin (tab. 2). W celu skutecznego i ekonomicznego zwalczania szkodników należy po wschodach roślin rozłożyć na polu żółte naczynia.

Żółte naczynia, którymi mogą być jakiekol-wiek płaskie pojemniki (miski, tace) kilkucen-tymetrowej głębokości o intensywnej żółtej „rzepakowej” barwie, napełnia się wodą z do-datkiem środka zmniejszającego napięcie powierzchniowe wody (np. Ludwik, itp.), aby szkodniki nie mogły uciec.

Najkorzystniej jest ustawić żółte naczynia w miejscach osłoniętych, czy zagłębieniach terenu. Ustawione na odkrytych, wietrznych miejscach nie zawsze spełniają swoje zada-nie. Naczyń chwytnych nie powinno ustawiać się na samym skraju plantacji, lecz w odległo-ści od 10 do 15 m od brzegu pola. Wcześnie ustawione naczynia i często kontrolowane, (co najmniej 1 raz w tygodniu, a po pojawieniu się szkodników – 3 razy w tygodniu) dostar-czą informacji o nalocie szkodników na plan-tację oraz pozwolą na ustalenie optymalnego


54 55AGROTECHNIKA

terminu przeprowadzenia zabiegu zwalczania. Zabieg należy przeprowadzić po przekroczeniu progu ekono-micznej szkodliwości, jaki został ustalony dla danego szkodnika (tab. 3).

Podczas upalnej wiosny najważniejszymi szkod-nikami są pchełki ziemne, które potrafi ą zniszczyć wschodzące rośliny. Aktualnie nie można stosować zapraw nasiennych przeciwko szkodnikom rzepaku jarego. Utrudnia to zwalczanie, które może dotyczyć tylko opryskiwania roślin insektycydami (tab. 4).

W okresie wiosennej wegetacji największym zagro-żeniem dla rzepaku jarego jest słodyszek rzepako-wy. Wiosną wylot chrząszczy i przelot na rzepak na-stępuje, gdy temperatura powietrza przekracza 150C, a więc zwykle rozpoczyna się w kwietniu i przeciąga się przez maj. Chrząszcze wygryzają formujące się pąki kwiatowe i uszkadzają lub niszczą całkowicie pyl-niki i słupek. Uszkodzone pąki i kwiaty opadają, a na pędzie pozostają tylko szypułki. Największe szkody

słodyszek powoduje wtedy, gdy po jego nalocie na rzepak nastąpi ochłodzenie hamujące wegetację i za-kwitanie roślin, co przedłuża jego żerowanie. Z chwilą zakwitnięcia rzepaku szkodliwość słodyszka maleje. Powodowane przez niego obniżki plonu nasion mogą sięgać 30%, a niekiedy więcej. Zwalczanie słodyszka przeprowadza się zgodnie z sygnalizacją po wystąpie-niu chrząszczy na pąkujących roślinach rzepaku.

Chrząszcze chowacza podobnika zimują w podobnym środowisku jak chrząszcze słodyszka. Opuszczają miejsca zimowania gdy temperatura po-wietrza przekroczy 150C. W tym okresie – zazwyczaj w stadium luźnych kwiatostanów – pierwsze chrząsz-cze pojawiają się na plantacjach rzepaku, zwłaszcza położonych bliżej miejsc zimowania. Masowy przelot chrząszczy odbywa się w okresie zakwitania rzepaku, gdy temperatura powietrza osiągnie 180C.

Pryszczarek kapustnik jest małą muchówka (po-dobną do komara), o długości około 1,5 mm, ma bar-

Tabela 2. Metody i sposoby ochrony rzepaku jarego przed szkodnikami

Szkodnik Metody i sposoby ochrony

Bielinki agrotechnika, izolacja przestrzenna od warzyw kapustnych, zrównoważone nawożenie

Chowacz galasówek agrotechnika, izolacja przestrzenna od roślin kapustnych, wczesny siew, zrównoważone nawożenie, prawidłowy płodozmian

Chowacz podobnik agrotechnika, izolacja przestrzenna od innych roślin krzyżowych i warzyw kapustnych, wysiew odmian późno zakwitających, opryskiwanie roślin

Gnatarz rzepakowiec izolacja przestrzenna od innych roślin krzyżowych i warzyw kapustnych

Mszyca kapuściana izolacja przestrzenna od innych roślin krzyżowych i warzyw kapustnych, wczesny siew nasion

Pchełki ziemne izolacja przestrzenna od innych roślin krzyżowych i warzyw kapustnych, wczesny siew nasion, zwiększenie normy wysiewu nasion, opryskiwanie roślin

Piętnówka kapustnica agrotechnika, izolacja przestrzenna od warzyw kapustnych, zrównoważone nawożenie, prawidłowy płodozmian

Pryszczarek kapustnik

agrotechnika, izolacja przestrzenna od innych roślin krzyżowych i warzyw kapustnych, wysiew odmian późno zakwitających, opryskiwanie roślin

Rolniceagrotechnika, izolacja przestrzenna od innych roślin krzyżowych i warzyw kapustnych, wczesny siew nasion, zwiększenie normy wysiewu nasion, opryskiwanie gleby i roślin, granulaty

Słodyszek rzepakowy agrotechnika, izolacja przestrzenna od innych roślin krzyżowych i warzyw kapustnych, wysiew odmian wcześnie zakwitających, opryskiwanie roślin

Śmietka kapuściana agrotechnika, przestrzeganie płodozmianu, izolacja od roślin kapustnych, wczesny siew, wysiew odmian mieszańcowych,, zwiększenie normy wysiewu, zrównoważone nawożenie

Ślimaki agrotechnika, izolacja przestrzenna od innych roślin krzyżowych i warzyw kapustnych, wczesny siew nasion, zwiększenie normy wysiewu nasion, moluskocydy

Tantniś krzyżowiaczek

agrotechnika, izolacja przestrzenna od roślin kapustnych wczesny wysiew, prawidłowy płodozmian

Wciornastki izolacja przestrzenna od innych roślin krzyżowych i warzyw kapustnych, opryskiwanie roślin

Gryzonie agrotechnika, izolacja przestrzenna od innych roślin krzyżowych i warzyw kapustnych, wczesny siew nasion, zwiększenie normy wysiewu nasion, metody biologiczne i chemiczne

Zwierzyna łowna i ptaki

izolacja przestrzenna od innych roślin krzyżowych i warzyw kapustnych, wczesny siew nasion, zwiększenie normy wysiewu nasion, odstraszanie (metody mechaniczne i chemiczne)

Tabela 3. Progi ekonomicznej szkodliwości szkodników rzepaku

Szkodnik Termin obserwacji Progi szkodliwości

Chowacz galasówek po wschodach roślin 2-3 chrząszcze w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni

Chowacz podobnik czerwiec 4 chrząszcze na 25 roślinachGnatarz rzepakowiec czerwiec i lipiec 1 gąsienica na 1 roślinie

Mszyca kapuściana od początkurozwoju łuszczyn

2 kolonie na 1 m2 na brzegach pola

Pchełki ziemne po wschodach roślin 1 chrząszcz na 1 mb rzędu

Pryszczarek kapustnik od początku opadania płatków kwiatowych 1 owad dorosły na 4 rośliny

Słodyszek rzepakowy zwarty kwiatostan luźny kwiatostan

1 chrząszcz na roślinie3-5 chrząszczy na roślinie

Śmietka kapusciana po wschodach roślin 1 muchówka w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni

Tantniś krzyżowiaczek po wschodach roślin 1 gąsienica na 1 roślinie

wę brunatna z żółtoczerwonym odwłokiem. Larwy są początkowo przezroczyste, później białe a następnie stopniowo żółkną, są beznogie oraz bez widocznej gło-wy, wysmukłe o długości do 2 mm. Larwy występujące zwykle po kilkadziesiąt w jednej łuszczynie, wysysają soki z młodych nasion oraz ze ścian łuszczyn. Na brze-gu niektórych plantacji w najbardziej uszkodzonych łuszczynach można znaleźć nawet ponad 100 larw w jednej łuszczynie. Łuszczyny przed dojrzewaniem nabrzmiewają, skręcają się i żółkną. Po upływie około 3 tygodni od złożenia przez samice jaj łuszczyna pęka, skutkiem czego reszta nasion osypuje się. W zależno-ści od warunków termicznych w Polsce występuje od 2 do 3 pokoleń pryszczarka kapustnika. Upały majo-wo-czerwcowe oraz brak ulewnych opadów deszczów sprzyjają powstawaniu większej liczby pokoleń prysz-czarka. Całkowity rozwój jednego pokolenia trwa około jednego miesiąca. Rzepak ozimy zagrożony jest przez pierwsze i drugie pokolenie, natomiast rzepak jary i gorczyca atakowane są głównie przez drugie i trzecie pokolenie pryszczarka.

Uszkodzenia łuszczyn spowodowane przez cho-wacza podobnika a szczególnie przez pryszczarka kapustnika są bramą wejścia dla bardzo groźnych cho-rób rzepaku: suchej zgnilizny kapustnych, czerni krzy-żowych i szarej pleśni. Zwalczając szkodniki łuszczy-nowe ogranicza się porażenie łuszczyn przez choroby.

Określenie liczebnośc szkodników łuszczyno-wych należy rozpocząć już przed zakwitnięciem rze-paku. Wówczas należy obserwować naloty chrząszczy chowacza podobika. Szkodnik ten nalatuje od strony brzegów lasów i dlatego szczególnie należy obserwo-wać tą część plantacji, która przylega do zadrzewień. Z ewentualnym zagrożeniem należy liczyć się wów-czas, gdy przed kwitnieniem stwierdzi się występowa-nie 1 chrząszcza na 1 roślinie, a w poprzednim roku

stwierdzono duże uszkodzenia spowodowane przez szkodniki łuszczynowe. Należy wówczas być przygo-towanym na potrzebę przeprowadzenia zwalczania w okresie kwitnienia.

Obserwacje nad nalotami szkodników łusz-czynowych należy prowadzić 2-3 razy w cią-gu tygodnia. Obserwować plantację w 10 różnych punktach oddalonych od siebie o około 20 metrów. W każdym z punktów należy stwierdzić ile jest szkod-ników na 10 roślinach. Szkodniki wytrząsać z pąków kwiatowych i kwiatów rzepaku na dużą białą kartkę papieru.

Optymalnym terminem zwalczania szkodników łuszczynowych jest okres opadania płatków kwia-towych i wykształcania się pierwszych łuszczyn. W przypadku masowego występowania szkodników łuszczynowych zabieg ochrony roślin trzeba powtó-rzyć po upływie 7-10 dni.

Intensywniejszej ochrony przed pryszczarkiem kapustnikiem wymagają plantacje położone w pobli-żu upraw ubiegłorocznych. Plantacje powyżej 10 ha mogą być chronione w większości wypadków tylko w pasie brzeżnym.

Najlepszą i najtańszą metodą ochrony rzepaku przed szkodnikami łuszczynowymi jest metoda agro-techniczna polegająca na przestrzeganiu, co najmniej 4-letniej przerwy w uprawie rzepaku na tym samym polu oraz zachowanie izolacji przestrzennej od ubie-głorocznych upraw rzepaku.

Pryszczarek kapustnik zimuje na plantacji ubiegło-rocznej i dlatego między innymi nie wolno siać rzepaku po rzepaku, gdyż wówczas są większe problemy ze zwalczaniem szkodników.

Zabieg opryskiwania roślin należy wykonać najle-piej po zakończeniu dziennego lotu pszczół, przestrze-gając okresu prewencji (tab. 4).


56 57

Tabela 4. Insektycydy zarejestrowane w Polsce do zwalczania szkodników rzepaku jarego

Insektycydy

Subs

tanc

ja c

zynn

a (g

rupa

che

mic

zna)

Cho

wac

z po

dobn

ik,

prys

zcza

rek

kapu

stni

k

Gna

tarz

rz

epak

owie

c

Msz

yca

kapuśc

iana

Pchełk

i zie

mne

Słod

ysze

k rz

epak

owy

Mak

sym

alna

lic

zba

zabi

egów

w

sez

onie

w

eget

acyj

nym

Opt

ymal

na

tem

pera

tura

dz

iała

nia

w 0 C

Prew

encj

a dl

a p

szcz

ół

Biscaya 240 OD tiachlopryd (N) - - - - 0,3 1 powyżej 10stosować po oblocie

pszczółDecis Mega 50 EW deltametryna (P) 0,15 0,15 0,15 0,15 0,1 2 poniżej 20 24 godz.Delta 50 EW deltametryna (P) 0,15 0,15 0,15 0,15 0,1 2 poniżej 20 24 godz.

Desha 2,5 EC deltametryna (P) - - - - 0,2 1 poniżej 20stosować po oblocie

pszczół

Dursban Delta 200 CS chloropiryfos (F) - - - - 1,5 1 15-25

przed kwitnięciem

rzepaku i chwastów

Poleci 2,5 EC deltametryna (P) - - - - 0,2 1 poniżej 20stosować po oblocie

pszczółGrupa chemiczna: F – fosforoorganiczne, N – neonikotynoidy, P – pyretroidy

Mszyca kapuściana – szkodliwość polega na wy-sysaniu soków z tkanek roślinnych, na skutek, czego następuje zahamowanie wzrostu roślin, niedorozwój łuszczyn i nasion, a niekiedy całych pędów.

Mszyca kapuściana występuje zarówno na rzepa-ku ozimym jak i jarym. Maksymalną liczebność mszyca kapuściana osiąga w pierwszej połowie lipca.

Mszyca kapuściana żeruje na pędach, młodych liściach i zielonych łuszczynach rzepaku, czyli na najmłodszych i najatrakcyjniejszych pokarmowo czę-ściach rośliny.

Zwalczanie mszycy kapuścianej na rzepaku jarym najłatwiej i najskuteczniej przeprowadzić w okresie od nalotu szkodnika na plantację do momentu pojawienia się pierwszych kolonii mszyc. Zwalczanie mszycy ka-puścianej w okresie późniejszym, czyli, gdy na rośli-nach rzepaku jarego występują już liczne kolonie jest bardzo trudne i wymaga przeprowadzenia kilku zabie-gów zwalczania. W okresie silnego rozwoju kolonii, mszyce pokryte są nalotem woskowym, który utrudnia wnikanie środka ochrony roślin do szkodnika. Skutecz-ne działanie preparatu utrudnione jest również przez fakt, że kolonie w okresie późniejszym są bardzo za-gęszczone, co powoduje obniżenie skuteczności dzia-łania środka ochrony roślin.

Bardzo dokładnego stosowania przeciwko mszycy kapuścianej wymagają insektycydy należące do grupy pyretroidów. Preparaty te wykazują działanie kontakto-we żołądkowe, co wymaga bardzo dużej dokładności pokrycia rośliny przez ciecz użytkową.

Zadanie to ułatwia dodanie do cieczy użytkowej środka zmniejszającego napięcie powierzchniowe cieczy. Nie przestrzeganie powyższych uwarunkowań spowoduje zmniejszenie skuteczności działania pre-paratu.

Na plantacjach rzepaku jarego w latach sprzyjają-cych rozwojowi mszyc konieczne jest wykonanie na-wet kilka zabiegów zwalczania.

Zwalczając szkodniki rzepaku jarego, szczególnie w późniejszym okresie rozwoju rzepaku, a zwłaszcza o ile zaistnieje taka konieczność, podczas kwitnienia, należy bezwzględnie stosować się do zaleceń stoso-wania insektycydu, uwzględniając przede wszystkim prewencję dla pszczół (tab.4).

Na rzepaku ozimym niemal nie występuje gnatarz rzepakowiec, natomiast na rzepaku jarym w przypad-ku silnego nasilenia wystąpienia tego szkodnika, jego czarne żarłoczne larwy mogą całkowicie zniszczyć rośliny. Gnatarzowi sprzyjają suche ciepłe warunki pogodowe. W rzepaku jarym szkodnik ten wyrządza większe straty niż w ozimym i występuje od czerwca do lipca, powodując często gołożery. Larwy mają długość do około 1,8 cm, barwę szarozieloną, a następnie pra-wie czarną. Larwy mają 3 pary nóg tułowiowych i 8 par odwłokowych.

Oprócz omówionych szkodników powodujących straty ekonomiczne na rzepaku w najbliższym czasie znaczenia mogą nabierać inne gatunki: ślimaki, ptaki, śmietka kapuściana, chowacz galasówek, bielin-ki, piętnówka kapuściana, tantniś krzyżowiaczek,

W ochronie rzepaku jarego należy stosować insektycydy zgodnie z etykietą preparatu przestrzegając na-stępujących zasad integrowanej ochrony roślin:• stosować niechemiczne metody i sposoby ochrony roślin,• stosować izolację przestrzenną od innych roślin kapustowatych,• przestrzegać 4-letniej przerwy w uprawie rzepaku,• stosować insektycydy po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości,• stosować różne insektycydy należące do odmiennych grup chemicznych: fosforoorganiczne,

neonikotynoidy oraz pyretroidy, co zapobiegnie powstawaniu odporności owadów na preparaty,• przestrzegać dawek insektycydów – zgodnie z etykietą preparatu,• nie przekraczać maksymalnej liczby zabiegów podczas całego sezonu wegetacji rzepaku jarego• insektycydy stosować w optymalnej temperaturze powietrza, którą należy zmierzyć na plantacji,• przestrzegać prewencji dla pszczół i innych zapylaczy, co pozwoli, że nie będzie, zatruć owadów

pożytecznych.


Instytut Ochrony Roślin-PIB w Poznaniu

AGROTECHNIKA

zwierzęta łowne, miniarki, wciornastki i mączliki (tab. 1).

Największym błędem popełnianym przez produ-centów jest zakładanie plantacji rzepaku jarego obok

istniejących już plantacji rzepaku ozimego. Szkodniki kończące żerowanie na rzepaku ozimym przelatują na uprawy jare, a brak izolacji przestrzennej sprawia, że zagrożenie przez szkodniki jest większe.

Integrowana ochrona rzepaku przed śmietką kapuścianąW Polsce od kilku lat śmietka kapuściana jest najgroźniejszym jesiennym szkodnikiem rzepaku ozimego. Znaczenie gospodarcze śmietki kapuścianej w Polsce wzrasta i będzie jeszcze większe, gdyż od ponad 2 lat w Unii Europejskiej istnieje zakaz stosowania zapraw nasiennych zawierających neonikotynoidy, które zwalczają szkodniki.

Larwy śmietki kapuścianej w największym stop-niu uszkadzają korzenie rzepaku ozimego w całej Polsce, ale największe straty mają miejsce w wo-jewództwach: dolnośląskim, opolskim, zachodnio--pomorskim, wielkopolskim oraz na Warmii i Mazu-rach. Wg PIORiN w Wielkopolsce jesienią 2015 r. najwięcej uszkodzeń spowodowała śmietka w po-wiecie słupeckim (60% uszkodzeń w stopniu silny) i międzychodzkim (70% w stopniu średnim), śrem-

skim i średzkim (30% w stopniu średnim), konińskim (25% w stopniu średnim) oraz 13% uszkodzonych korzeni w stopniu silnym w powiecie wrzesińskim i nowotomyskim.

Analiza przeprowadzona na początku marca 2016 w Stacji COBORU - Śrem na 69 odmianach rzepaku ozimego w ramach doświadczeń PDO, r. wykazała, że 46% korzeni uszkodzonych było w stopniu średnim.


58 59

Biologia śmietki kapuścianejMuchówka długości 5-6 mm, szara z ciemnymi szczecinkami, z czerwoną plamką na srebrzysto-białym czole. Samica z odcieniem ciała i skrzydeł żółtym, u samca kępka szczecinek na udach trze-ciej pary nóg. Jajo białe, podłużne, długości oko-ło 1,2 mm. Larwa robakowata, beznoga, długości 7-8 mm, barwy żółtobiałej, bez wyraźnie wyodręb-nionej głowy, z ciałem zwężającym się ku przodowi. Bobówka długości około 7 mm, początkowo żółto-brązowa, później brunatna.

Zimują larwy w bobówce w ziemi na głębokości kilku do kilkudziesięciu cm. W końcu kwietnia lub na początku maja pojawiają się dorosłe osobniki. Po

około tygodniu samica składa jaja przy szyjce korze-niowej rośliny żywicielskiej lub w sąsiadujących z nią szczelinach w glebie. Larwy wylęgają się po upływie 4-8 dni od złożenia jaj i rozpoczynają żer od korze-ni bocznych, a następnie przenoszą się na korzenie główne oraz szyjkę korzeniową rośliny żywicielskiej. Rozwój larw trwa około 3-4 tygodni, po czym nastę-puje przepoczwarczenie w glebie i na przełomie lip-ca i sierpnia pojawia się drugie pokolenie. Muchówki trzeciej generacji występują we wrześniu i paździer-niku. Zmiany klimatyczne spowodowały, że jesien-na wegetacja trwa dłużej, nawet do 2 miesięcy niż przed 50 laty. Spowodowało to wytworzenie nawet 4 pokoleń śmietki, co zwiększa straty gospodarcze.

Śmietka kapuściana oprócz rzepaku żeruje także na roślinach kapustowatych (kapusta, brokuł, bru-kiew, rzepa ścierniskowa) oraz kapustowatych dziko rosnących (rzodkiew świrzepa, tobołki polne, gor-czyca polna). Poplony z gorczycy sprzyjają rozwojo-wi śmietki kapuścianej i dlatego w rejonach uprawy rzepaku najlepiej nie wysiewać takich poplonów.

Uszkodzenie korzeni rzepakuNa jednym korzeniu rzepaku może żerować od 1 do 10 larw śmietki kapuścianej.

W wyniku żerowania na szyjce korzeniowej oraz na korzeniach pojawiają się brązowe przebarwienia i nadgniłe miejsca, a korzenie boczne częściowo lub całkowicie zamierają. W zewnętrznej warstwie korzenia, jak również we wnętrzu szyjki korzeniowej widoczne są chodniki z obumarłą tkanką, w których żerują larwy śmietki kapuścianej. Na skutek silnego uszkodzenia przez szkodnika, rośliny rzepaku mają zahamowany wzrost i często obumierają. W dni sło-neczne, a szczególnie w okresie suszy, uszkadzane

Larwy śmietki kapuścianej na korzeniu Regeneracja po uszkodzeniach śmietki kapuścianej

Uszkodzenia spowodowane przez śmietkę kapuścianą

AGROTECHNIKA

Tabela 1. RZEPAK OZIMY. Doświadczenia porejestrowe (PDO). 2015/2016. Uszkodzenia roślin odmian przez śmietkę kapuścianą w ZDOO Śrem Wójt.

Lp. OdmianyKraj

pocho-dzenia

Procent roślin uszko-

dzonych

Stopień uszkodze-nia roślin(skala 9o)

populacyjne1 Adriana FR 50 62 Aixer DE 70 73 Bellevue DE 70 64 Brendy PL 30 75 ES Valegro FR 30 76 Harry AT 20 77 Lohana FR 70 68 Metys PL 20 69 Monolit PL 40 610 Pamela FR 60 611 Quartz AT 70 612 Sherlock DE 20 713 Sidney AT 10 7

mieszańcowe14 Abakus DE 40 615 Alexander FR 40 616 Alvaro KWS DE 60 617 Amazon FR 60 618 Anderson FR 60 519 Anisse FR 60 620 Arango FR 70 621 Arizona FR 60 622 Astronom FR 50 623 Atenzo FR 50 724 Atora DE 30 625 Bonanza FR 60 626 DK Exalte FR 20 727 DK Excellium FR 70 628 DK Exquisite FR 20 729 DK Explicit FR 70 530 DK Exssence FR 60 631 DK Exstorm FR 30 732 Garou DE 30 733 Graf FR 30 634 Hybrirock DE 60 635 Inspiration DE 70 736 Kodiak DE 50 637 Kuga DE 40 638 Marathon DE 60 639 Marcopolos DE 40 640 Mentor DE 40 641 Mercedes DE 60 642 Minerva DE 50 543 Nimbus DE 80 644 NK Caravel DE 20 745 Oriolus DE 50 646 Popular DE 30 647 PR46W20 DE 80 6

Skala 90 uszkodzenia rzepaku przez śmietkę kapuścianą(% zniszczonych powierzchni korzeni i szyjki korzeniowej)9 – zdrowe8 – do 10 (uszkodzenia małe)7 – 11-20 (uszkodzenia małe)

6 – 21-30 (uszkodzenia średnie)5 – 31-40 (uszkodzenia średnie)4 – 41-50 (uszkodzenia średnie)3 – 51-60 (uszkodzenia duże)2 – 61-70 (uszkodzenia duże)1 – powyżej 70 (uszkodze-nia silne – całkowite)

48 PR46W26 DE 50 649 PT211 DE 50 650 PT213 DE 40 551 Rohan DE 20 752 Rumba DE 40 753 Sherpa DE 50 654 Shrek DE 50 655 SY Cassidy DE 40 756 SY Florida DE 20 757 SY Kolumb DE 40 758 SY Medal DE 40 759 SY Polana DE 60 760 SY Saveo DE 50 661 Thure DE 10 762 Trumpf DE 50 763 Visby DE 30 764 Xenon DE 60 6

Lp. OdmianyKraj

pocho-dzenia

Procent roślin uszko-

dzonych

Stopień uszkodze-nia roślin(skala 9o)

mieszańcowe


60 61

przez śmietki rośliny więdną, następnie żółkną i stop-niowo zasychają. W przypadku żeru jesiennego, gdy więcej niż połowa korzeni rzepaku ulega zniszcze-niu, można zaobserwować ubytki roślin na plantacji. Rzepak ozimy uszkodzony jesienią przez śmietkę kapuścianą słabo zimuje, często wylega oraz wcze-śniej dojrzewa. Rośliny, które zostały uszkodzone przez śmietkę kapuścianą, są następnie porażane przez suchą zgniliznę kapustnych.

Uszkodzenia spowodowane przez śmietkę ka-puścianą często są mylone z objawami żerowania drążyn.

Integrowana ochrona roślinCzynnikami ograniczającymi liczebność śmietek jest zbyt duże przesuszenie gleby lub nadmierna wilgot-ność i niskie temperatury w okresie lotu muchówek i składania jaj. Pierwsze pokolenie śmietki kapuścia-nej jest największym zagrożeniem dla rzepaku, gdy w maju i czerwcu w okresie żerowania larw wystąpi okres suszy. Ciepła i wilgotna pogoda oraz bardzo dobra kondycja fizjologiczna roślin sprzyjają czę-ściowej regeneracji korzeni rzepaku.

Populację śmietki kapuścianej w dużym stopniu ograniczają biegaczowate (Carabidae). Poczwarki śmietki kapuścianej są niszczone przez larwy rydze-nicy (Aleochara bilineate Gall.) z rodziny kusakowa-tych (Staphylinidae)

Bardzo ważnym elementem prawidłowo prowa-dzonej ochrony upraw rzepaku jest agrotechnika. Postępujące uproszczenia agrotechniczne prowa-dzą do wzrostu nasilenia występowania szkodników. Brak podorywek, stosownie upraw bezorkowych oraz postępujące uproszczenia w płodozmianie

roślin są czynnikami zwiększającymi prawdopodo-bieństwo masowego wystąpienia szkodników, w tym śmietki kapuścianej.

Przestrzeganie podstawowych zaleceń agro-technicznych ma duże znaczenie i jest podstawą skutecznych programów ochrony rzepaku przed szkodnikami. Unikanie uprawy rzepaku po rzepaku lub innych roślinach kapustowatych (krzyżowych) i przestrzeganie dostatecznie dużej izolacji prze-strzennej między tegoroczną i ubiegłoroczną plan-tacją rzepaku znacznie ułatwia i zmniejsza koszty zwalczania szkodników. Usuwanie z pól chwastów oraz resztek pożniwnych ogranicza występowanie śmietki kapuścianej. Należy pamiętać o prawidłowej orce i podorywce. Z punktu widzenia ochrony roślin za najlepsze przedplony dla rzepaku można uznać wieloletnie rośliny motylkowe (bobowate), np. lucer-na. Doświadczenia praktyki wykazują, że ze wzglę-dów fitosanitarnych rzepaku nie można uprawiać na tym samym polu częściej, niż co 4 lata.

W ramach prowadzenia integrowanej ochrony rzepaku, stosuje się różne metody i sposoby, które służą ograniczeniu populacji i szkodliwości śmietek.• wysiew odmian mieszańcowych, które cechują

się szybszym wzrostem roślin, niż odmiany po-pulacyjne oraz mają najlepsze zdolności regene-racji uszkodzeń,

• zwiększenie normy wysiewu nasion oraz przy-spieszenie terminu zakładania plantacji,

• zrównoważone nawożenie oraz prawidłowa agro-technika, która powoduje dobry wzrost.W rejonach, gdzie śmietka kapuściana uszkadza

korzenie w stopniu silnym, najlepiej wysiewać odmia-ny mieszańcowe. W 2016 r. w Krajowym Rejestrze

Tabela 2. Insektycydy zarejestrowane do zwalczania jesiennych szkodników rzepaku ozimego

InsektycydySubstancja

czynna(grupa chemiczna)

Dawka na 1 ha w litrach

Pchełk

arz

epak

owa

Pchełk

i zi

emne

Msz

yca

kapuśc

iana

Gna

tarz

rzep

akow

iec

Mak

sym

alna

lic

zba

zabi

egów

w

sez

onie

w

eget

acyj

nym

Opt

ymal

na

tem

pera

tura

dz

iała

nia

w 0 C

Agria-Deltametryna 2,5 EC deltametryna (P) 0,25 0,25 - - 2 poniżej 20Decis 2,5 EC deltametryna (P) 0,25 0,25 - - 1 poniżej 20

Decis Mega 50 EW deltametryna (P) 0,15 0,15 0,15 0,15 1 poniżej 20

Delta 50 EW deltametryna (P) 0,15 0,15 0,15 0,15 1 poniżej 20Khoisan 25 EC deltametryna (P) 0,25 0,25 - - 1 poniżej 20Patriot 100 EC deltametryna (P) 0,065 0,065 - - 1 poniżej 20

Pyrinex Supreme 262 ZW chloropiryfos+beta-cyfl utryna (F+P) - - 1 - 1 powyżej 15

Sparviero lambda-cyhalotryna (P) 0,075 0,075 - - 1 poniżej 20Grupa chemiczna: F – fosforoorganiczne, P – pyretroidy


62 63

COBORU znajduje się 80 odmian mieszańcowych rzepaku ozimego oraz 41 odmian populacyjnych. W praktyce aktualnie obsiewa się 2/3 powierzchni uprawy odmianami mieszańcowymi. W Niemczech udział odmian mieszańcowych wynosi około 90%. W Krajowym Rejestrze COBORU wśród odmian mie-szańcowych do najwcześniejszych należą: Abakus, Alessio, Arsenal, DK Essence, Elektra, ES Kamillo, Gladius, Graf, Herkules, Kuga, Marathon, Oriolus, Popular, Primus, Rohan, Rumba, Shrek, SY Alister, SY Carlo, SY Florida, SY Kolumb, SY Marten, SY Po-lana, Trumpf, Vectra oraz Xenon.

Terminy zwalczania i progi ekonomicznej szkodliwościZaprawianie nasion rzepaku ozimego częściowo chroni przed żerowaniem larw trzeciego pokolenia jesienią.

W przypadku dużego nasilenia szkodników na rzepaku ozimym zabieg chemiczny opryskiwania roślin wykonuje się w okresie jesieni po wschodach (BBCH 15-19).

Aktualnie w Polsce oficjalnie nie są zarejestrowa-ne insektycydy do zwalczania śmietki kapuścianej. Insektycydy zarejestrowane do zwalczania szkod-ników jesiennych rzepaku: pchełki ziemne, pchełka rzepakowa, gnatarz rzepakowiec i mszyca kapu-ściana, zastosowane jesienią również ograniczają li-czebność dorosłych muchówek śmietki kapuścianej, które występują na plantacji. Insektycydy te podano w tabeli 2.

Pyretroidy działają najlepiej na szkodniki do 200C, natomiast związki fosforoorganiczne należy stosować w temperaturze na plantacji powyżej150C.

Stwierdzenie występowania w ciągu trzech kolej-nych dni po 1 muchówce w żółtym naczyniu stanowi wartość progową i jest sygnałem do wykonania za-biegu przeciwko śmietce kapuścianej.

Sposoby ustalania terminów zabiegów chemicznychDo kontroli nalotu muchówek na plantacje rzepaku należy wykorzystać metodę „żółtych naczyń”. Jest to najlepszy sposób monitorowania pierwszych na-lotów i aktywności muchówek.

W celu stwierdzenia obecności muchówek śmiet-ki kapuścianej na plantacji rzepaku ozimego w okre-sie wrzesień-listopad należy prowadzić obserwacje przy pomocy „żółtych naczyń”, które należy ustawić bezpośrednio po wschodach roślin w odległości przynajmniej 20 m od brzegu pola. Naczynia należy kontrolować systematycznie (dwa razy w tygodniu).

Do kontroli nalotu muchówek śmietki kapuścianej wykorzystuje się również pułapki feromonowi, które pozwalają na precyzyjne określenie nalotu szkodni-ka na plantację.

Ocena szkodliwości śmietki kapuścianejJesienią na plantacji rzepaku ozimego, analizuje się w różnych punktach po 10 roślin w fazie rozwojowej BBCH 19. W zależności od wielkości plantacji, ana-lizuje się od 100 do 150 roślin. Na plantacjach wielo-hektarowych należy zwiększyć ilość punktów o 1 na każdy następny hektar. Następnie oblicza się licz-bę i procent roślin rzepaku ozimego uszkodzonych w wyniku żerowania śmietki kapuścianej.

Ocenę uszkodzeń przeprowadza się z uwzględ-nieniem procentu zniszczonej powierzchni korzeni i szyjki korzeniowej wg skali 90 (tab. 3).

PodsumowanieSkuteczność metod niechemicznych jest bar-dzo ograniczona, stąd niezbędne jest zastoso-wanie środków chemicznych w ochronie rze-paku ozimego przed takimi szkodnikami jak m.in. śmietka kapuściana, pchełki ziemne, miniarka kapuścianka, rolnice, pchełka rze-pakowa czy chowacz galasówek. Najbardziej przyjazną środowisku i skuteczną metodą chemiczną są zaprawy nasienne.



Tabela 3. Ocena uszkodzenia rzepaku przez śmietkę ka-puścianą (skala 90) (% zniszczonych powierzchni korzeni i szyjki korzeniowej)

Stopień skali Opis oceny

Nasilenie uszkodzenia

(w %)9 brak uszkodzenia 0

8 uszkodzenie bardzo małe 1 – 5

7 uszkodzenie małe 6 – 10

6 uszkodzenie małe do średniego 11 – 20

5 uszkodzenie średnie 21 – 40

4 uszkodzenie średnie do dużego 41 – 50

3 uszkodzenie duże 51 – 60

2 uszkodzenie duże do bardzo dużego 61 – 70

1 uszkodzenie bardzo duże > 70

Potrzeba systemowego podejścia do sektora biopaliw · List otwarty KZPRiRB do Pana Ministra...

Documents

Transcript of Potrzeba systemowego podejścia do sektora biopaliw · List otwarty KZPRiRB do Pana Ministra...