201620162016

ISSN 1641-7003

Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin UprawnychCentralny Ośrodek Badania Odmian Roślin UprawnychCentralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych

j ę c zmieńję czmieńowiesowiespszen i capszen i capszenżytopszenżytożyto oz imeżyto oz imekukurydzakukurydza

ję czmieńowiespszen i capszenżytożyto oz imekukurydza

ZbożoweZbożoweZbożowe

Słupia Wielka 2016Słupia Wielka 2016Słupia Wielka 2016

ROŚLIN ROLNICZYCH

Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych

Zakład Badania i Oceny Wartości Gospodarczej Odmian Kierownik Zakładu

mgr inż. Józef Zych

63-022 Słupia Wielka

tel.: (+48) 61 285 23 41 do 47faks: (+48) 61 285 35 58

e-mail: sekretariat@coboru.plwww.coboru.pl

Dyrektor prof. dr hab. Edward S. Gacek

Redaktor naczelny wydawnictw COBORU

prof. dr hab. Edward S. Gacek

Redakcja merytoryczna

mgr inż. Józef Zych

Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całościbądź części niniejszej publikacji niezależnie od zastosowania techniki

(drukarskiej, fotograficznej, komputerowej, nagrań fonograficznych, itd.)wymaga pisemnej zgody Wydawcy

ISSN 1641-7003

Skład, przygotowanie do druku: Biuro Wydawnictw COBORU

Druk i oprawa: ProDruk Poznań

Nakład: 850 egz.

Od Redaktora Lista opisowa odmian roślin rolniczych 2016. Zbożowe jest sie-

demnastą edycją publikacji, wydawanej przez Centralny Ośrodek Ba-dania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) od roku 2000, przy czym od roku 2012 jest oferowana jako oddzielna pozycja wydawnicza. Wy-niki badań odmian pozostałych gatunków roślin rolniczych są publiko-wane w odrębnej Liście.

Listę kierujemy do bardzo szerokiej grupy odbiorców. Głównymi jej adresatami są użytkownicy odmian, przede wszystkim rolnicy i pro-ducenci rolni, hodowcy odmian, przedsiębiorstwa i służby nasienne. Zawiera ona także ważne informacje istotne dla przemysłu prze-twórczego. Lista może być pomocna dla służb upowszechniania po-stępu rolniczego, jak również może stanowić materiał informacyjny dla dydaktyki rolniczej.

Lista opisowa odmian roślin rolniczych 2016. Zbożowe zawiera liczbowe wyniki badań wartości gospodarczej (WGO) odmian zareje-strowanych wg stanu na dzień 30 kwietnia 2016 roku oraz opisy od-mian wpisanych do Krajowego rejestru w bieżącym roku. Wyniki po-chodzą z doświadczeń prowadzonych w ramach systemu Porejestro-wego doświadczalnictwa odmianowego (PDO), a dla odmian nowych także, lub wyłącznie z doświadczeń rejestrowych. Uzupełnieniem tre-ści Listy są materiały ilustrujące graficznie różne, ważne w obrębie ga-tunków, aspekty ich uprawy.

Lista ukazuje się corocznie, po podjęciu decyzji rejestrowych. Wydawca i autorzy są otwarci na wszelkie uwagi i pomysły Czytelni-ków, odnośnie treści, jak i formy Listy. Spożytkujemy je przy tworzeniu kolejnej edycji tego wydawnictwa.

Redaktor Naczelny Wydawnictw COBORU

prof. dr hab. Edward S. Gacek Słupia Wielka 2016

SPIS TREŚCI

s. WPROWADZENIE (mgr inż. J. Zych) …………………………………......... 7 ZBOŻOWE. WSTĘP (mgr inż. A. Najewski) ……………………………….. 11

JĘCZMIEŃ (mgr inż. J. Szarzyńska) Jęczmień jary …............................................................................. 19

Jęczmień ozimy ……………........................................................... 35

OWIES ZWYCZAJNY I NAGI (mgr inż. A. Stroiwąs) ................................. 46

PSZENICA ORKISZ Pszenica orkisz jara (mgr A. Skrzypek) ........................................ 55

PSZENICA ZWYCZAJNA Pszenica zwyczajna jara (mgr A. Skrzypek) ………...................... 59 Pszenica zwyczajna ozima (mgr inż. A. Najewski) ....................... 74

PSZENŻYTO Pszenżyto jare (mgr inż. A. Najewski) .......................................... 108 Pszenżyto ozime (mgr inż. A. Stroiwąs) ....................................... 115

ŻYTO OZIME (mgr A. Skrzypek) ............................................................... 129

KUKURYDZA (mgr inż. W. Janiak, mgr inż. A. Popek) ............................. 146

LISTA ZACHOWUJĄCYCH ODMIANY ORAZ PEŁNOMOCNIKÓW HODOWCÓW ...........................……………………………………………... 187

Wprowadzenie Odmiana jest uznawana za jeden z głównych czynników warun-

kujących wzrost produkcji roślinnej we współczesnym rolnictwie. Po-stęp odmianowy osiągany jest drogą zamierzonych zmian genetycz-nych, mających na celu poprawę określonych właściwości rolniczych i użytkowych odmian. Najczęściej kojarzony jest ze wzrostem plono-wania, ale obejmuje również wiele innych cech stanowiących o warto-ści gospodarczej odmian, w tym przede wszystkim jakość plonu, od-porność lub tolerancję na różne czynniki biotyczne (choroby, szkodni-ki) i abiotyczne (niskie i wysokie temperatury, jakość lub zakwaszenie gleby, niedobór i nadmiar opadów itp.) ograniczające plonowanie, a także inne specyficzne cechy, decydujące o właściwościach rolni-czych czy użytkowych odmian. Pożądaną właściwością nowych od-mian powinna być również możliwość szybkiej regeneracji po wystą-pieniu stresu. Jest to istotne w obliczu zmieniającego się klimatu i co-raz częściej występujących ekstremalnych zjawisk pogodowych. Udo-skonalone odmiany powinny przyczynić się w pierwszej kolejności do racjonalizacji (zmniejszenia) poziomu nawożenia mineralnego oraz ograniczenia liczby zabiegów ochrony roślin, by jak najlepiej spełniać oczekiwania integrowanych systemów ochrony i produkcji roślin. Mu-szą więc lepiej wykorzystywać składniki pokarmowe znajdujące się w glebie oraz cechować się dużą odpornością na najważniejsze cho-roby, a także niektóre szkodniki. Coraz powszechniejsza staje się świadomość możliwości wykorzystania konkretnych odmian do two-rzenia mieszanek międzyodmianowych w obrębie danego gatunku lub mieszanek międzygatunkowych, w celu zwiększenia bioróżnorodności upraw i ograniczania nasilenia niektórych agrofagów.

Urzędowe badania wartości gospodarczej odmian (WGO) przed zarejestrowaniem prowadzone są prawie wyłącznie w sieci stacji i za-kładów doświadczalnych oceny odmian (rys. 1), natomiast doświad-czenia realizowane w ramach systemu Porejestrowego doświadczal-nictwa odmianowego (PDO) prowadzone są także w innych instytu-cjach (jednostki hodowli roślin, ośrodki doradztwa rolniczego, instytu-ty, uczelnie i szkoły rolnicze itp.), co daje rocznie ponad 50 dodatko-wych lokalizacji. W roku 2015 powrócono do pierwotnej nazwy syte-mu, czyli PDO, zamiast PDOiR (porejestrowe doświadczalnictwo od-mianowe i rolnicze). Wszystkie doświadczenia dla poszczególnych gatunków prowadzone są według jednolitych metodyk, które podlega-ją bieżącej weryfikacji merytorycznej i w miarę potrzeby są aktualizo-wane lub tworzone nowe wersje.

Rys. 1. Rozmieszczenie stacji i zakładów doświadczalnych oceny odmian

Należy podkreślić dużą zależność kształtowania się właściwości odmian od warunków środowiska, w jakich są uprawiane. Prezento-wane w Liście wyniki dla odmian są średnią z wielu środowisk, różnią-cych się warunkami klimatyczno-glebowymi. Oznacza to, że w okre-ślonych warunkach (zwłaszcza skrajnie odmiennych) różnice między odmianami mogą znacznie odbiegać od tych podanych w niniejszym opracowaniu. W szczególności dotyczy to podstawowej cechy, jaką jest plon, gdyż jest to cecha warunkowana poligenicznie, zależna od wielu właściwości odmian. Doskonałym przykładem tych uwarunko-wań są wyniki po zimach z lokalnie dużymi spadkami temperatury po-

8

wietrza i gleby (np. 2012, z pewnością również 2016) dla niektórych odmian jęczmienia ozimego, pszenicy ozimej i pszenżyta ozimego, które w rejonach wymarzania dają wyjątkowo małe plony ziarna i w efekcie mniejsze niż zwykle średnie plony dla kraju. Z kolei odmia-ny o większej zimotrwałości uzyskują w tych sezonach wegetacyjnych, nienotowane w przeszłości, bardzo dobre wyniki plonowania.

Prezentowana Lista opisowa odmian roślin rolniczych 2016. Zbo-żowe obejmuje wszystkie ważne gospodarczo gatunki roślin zbożo-wych, dla których prowadzone są systematyczne badania w ramach Porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego. Spośród gatunków o małym znaczeniu w uprawie, w Liście zamieszczono jedynie wyniki doświadczeń rejestrowych i PDO, wpisanej do Krajowego rejestru (KR) w roku 2015, odmiany pszenicy orkisz jarej.

Dla każdego gatunku (formy) zboża Lista zawiera komentarz uła-twiający interpretację wyników i poruszający aktualne problemy, cha-rakterystyki odmian wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016, a także jednej odmiany jęczmienia ozimego wpisanej do KR we wrze-śniu 2015 roku oraz liczbową charakterystykę podstawowych cech rolniczych i użytkowych odmian. We wszystkich tabelach kolejność odmian podano alfabetycznie w przyjętych grupach. Pierwsze tabele każdego opracowania zawierają wykaz odmian wpisanych do Krajo-wego rejestru na dzień 30 kwietnia 2016 roku. Odmiany skreślone z KR po tym terminie oznaczono stosownym symbolem (w). W tabe-lach 1 podano także bardzo ważną informację dla producentów rol-nych, tj. o krajowej lub wspólnotowej ochronie prawnej poszczegól-nych odmian. Dotychczas informacja dotyczyła tylko ochrony krajowej.

Lista na ogół zawiera wyniki doświadczeń polowych PDO i reje-strowych (dla nowych odmian) z lat 2013-2015, natomiast dla kukury-dzy (dla której odsetek badanych odmian zarejestrowanych jest sto-sunkowo mały) z lat 2012-2015. Uzupełnieniem tej informacji są oceny innych ważnych cech, określanych najczęściej tylko w 2-3 letnich ba-daniach urzędowych przed zarejestrowaniem odmiany, w tym uzyska-nych z instytucji współpracujących z COBORU. Punktem odniesienia dla porównań między odmianami badanymi w różnych seriach do-świadczeń są jednolite wzorce odmianowe, wyznaczane na każdy sezon wegetacyjny przez specjalistów centrali COBORU.

Wyniki jednej (zboża podstawowe) lub kilku cech głównych (kuku-rydza) podawane są dla poszczególnych lat badań, natomiast pozo-stałe jako średnia wieloletnia. Dla ułatwienia oceny odmian, na pierw-szym miejscu w tabelach zamieszczono, albo wartości wzorca wielo-odmianowego, albo średnią z wszystkich badanych odmian z Krajowego rejestru. Zwłaszcza w drugim przypadku łatwo ocenić prezentowane odmiany, gdyż wartości zbliżone do średniej oznaczają

9

przeciętną ocenę w danej cesze, niezależnie od rzeczywistych wyni-ków odmianowych. Na przykład w skali 9o ocena około 6,0 przy śred-niej 6 i ocena około 8,0 przy średniej 8 oznacza w obu przypadkach przeciętną (średnią) ocenę dla odmiany dla obu cech. Przygotowując informacje o odmianach w celach marketingowych zaleca się posługi-wanie średnią jako najlepszym punktem odniesienia dla opisywanych odmian. Podana w dolnej części tabel informacja oznacza liczbę do-świadczeń, z których pochodzą wyniki w danej cesze w przyjętym dla danego gatunku wieloleciu. W przypadku, np. porażenia przez choro-by i szkodniki, wylegania itp. liczba doświadczeń dodatkowo informuje również o powszechności występowania danego zjawiska, gdyż pomi-jane są doświadczenia, w których dane zjawisko nie wystąpiło lub na-silenie było małe.

W tabelach wynikowych pominięto odmiany niebadane w żadnym roku wspomnianego wielolecia. Brak odmiany w tych zestawieniach najczęściej oznacza nie najlepszą już wartość gospodarczą i/lub małe, względnie malejące znaczenie na rynku nasiennym.

Materiał liczbowy czasami uzupełniany jest graficznie, co daje pogląd na zagadnienia ogólniejsze, związane z określoną rośliną zbożową. Listę zamyka wykaz adresowy zachowujących – w przy-padku odmian krajowych, lub ich reprezentantów – dla odmian zagra-nicznych. W zdecydowanej większości przypadków zachowującymi odmian krajowych są ich hodowcy, czyli właściciele.

Dla cech wyrażonych w skali dziewięciostopniowej, stopień 9

oznacza ocenę najkorzystniejszą, 5 – średnią, natomiast 1 – najmniej korzystną.

Autorami Listy są specjaliści dwóch pracowni Zakładu Badania

i Oceny Wartości Gospodarczej Odmian COBORU – Pracowni WGO Roślin Zbożowych oraz Pracowni WGO Roślin Okopowych i Kukury-dzy. Przy opracowywaniu Listy korzystano przede wszystkim z wyni-ków własnych badań wartości gospodarczej odmian, uzupełniając je o niektóre cechy morfologiczne (Zakład Badania i Oceny Odrębności, Wyrównania i Trwałości Odmian) oraz dane o ochronie prawnej od-mian i ich zachowujących/reprezentantach (Biuro Rejestracji i Ochro-ny Praw do Odmian).

Autorzy Listy wyrażają przekonanie, że będzie ona pomocna w podejmowaniu korzystnych decyzji na różnych szczeblach funkcjo-nowania odmiany (wytwarzanie kwalifikowanego materiału siewnego, produkcja rolna, przetwórstwo) oraz przybliży najbardziej istotne pro-blemy dotyczące poszczególnych gatunków roślin zbożowych.

10

ZBOŻOWE. WSTĘP

Według danych GUS powierzchnia zasiewów pięciu podstawo-wych zbóż z mieszankami w roku 2015 wyniosła nieco ponad 6,7 mln ha i była podobna jak w roku 2014.

Strukturę zasiewów zbóż z mieszankami obrazuje rys. 1. W trzy-leciu 2013-2015 dominujące znaczenie w uprawie miała pszenica ozima, w tym głównie zwyczajna (2,0 mln ha), znaczny udział miało także pszenżyto ozime oraz żyto ozime i mieszanki zbożowe (0,9-1,1 mln ha), a także jęczmień jary (600 tys. ha) i owies (515 tys. ha). Mniejsze znaczenie w uprawie mają pozostałe zboża: pszenica jara (310 tys. ha), jęczmień ozimy (220 tys. ha) i pszenżyto jare (184 tys. ha). Szczegóły dotyczące zmian i trendów w strukturze zasiewów omówiono w dalszej części opracowania, oddzielnie dla każdego ga-tunku i formy zboża.

Rys. 1. Udział poszczególnych zbóż w powierzchni uprawy pięciu podstawowych zbóż i mieszanek zbożowych w latach 2013-2015 wg GUS (100% = 6,7 mln ha)

Średnie plony pięciu podstawowych zbóż z mieszankami w roku

2015 wg danych GUS wynosiły 36,7 dt z ha i były niższe w porówna-niu do roku 2014 o 4,1 dt (10%). Zbiory zbóż podstawowych GUS oszacował na 24,7 mln ton, czyli prawie 2,6 mln ton mniej niż w po-przednim sezonie.

11

W roku 2015 w doświadczeniach porejestrowych, łącznie z do-świadczeniami zdyskwalifikowanymi po zbiorze (głównie z powodu dużego błędu doświadczalnego), średnia odmian wzorcowych na przeciętnym poziomie agrotechniki wyniosła dla zbóż ozimych od 71,4 (żyto populacyjne) do 97,4 dt z ha (pszenica), natomiast zboża jare plonowały od 67,0 (pszenżyto) do 72,8 dt z ha (jęczmień). Wyniki dla obu poziomów agrotechniki z lat 2013-2015 pokazano na rysunku 2.

Spośród gatunków zbóż, których odmiany wpisywane są do Kra-jowego rejestru po przeprowadzeniu urzędowych, obligatoryjnych ba-dań wartości gospodarczej (WGO), prezentowana Lista nie obejmuje pszenicy orkisz ozimej, pszenicy twardej jarej i żyta jarego (bardzo ograniczony zakres badań PDO, po jednej odmianie w Krajowym reje-strze) oraz pszenicy twardej ozimej i kanaru (brak odmian w Krajowym rejestrze). Z kolei odmiany gryki i prosa, w myśl obowiązującego ob-wieszczenia MRiRW do ustawy o nasiennictwie, nie są rejestrowane.

W latach 2006-2015 corocznie rejestrowano od 26 do 38 nowych odmian zbóż (łącznie 293), natomiast w roku 2016 do Krajowego reje-stru wpisano aż 52 nowości. W tym samym okresie (na wniosek za-chowującego lub z powodu upłynięcia okresu wpisu) skreślono łącznie 212 odmian (najwięcej w roku 2010 – 47 i w roku 2007 – 39); nato-miast w pierwszych czterech miesiącach 2016 roku skreślono po jed-nej odmianie pszenicy zwyczajnej jarej i żyta ozimego. Generalnie licz-ba odmian w Krajowym rejestrze systematycznie wzrastała. Spadek odnotowano jedynie w latach 2007 i 2010, kiedy na wniosek zachowu-jących skreślono znaczną liczbę odmian. Na dzień 30 kwietnia br. re-jestr zawierał 374 odmiany, w tym 174 zagraniczne. W latach 2000-2010 udział odmian zagranicznych w Krajowym rejestrze systematycz-nie zwiększał się (10% w roku 2000, 24% w roku 2005 i 37% w roku 2010). W latach 2011-2015 udział ten ustabilizował się na poziomie 40-43%, natomiast w roku 2016 wzrósł do 47%. Szczegóły dotyczące zmian rejestrowych oraz inne istotne kwestie omówiono w dalszej czę-ści opracowania, oddzielnie dla każdego gatunku i formy zboża.

Reakcja odmian zbóż na zróżnicowane warunki siedliskowe i agrotechniczne może być niejednakowa. W związku z tym można wyróżnić odmiany, które plonują na podobnym poziomie w całym kraju oraz takie, które w jednych rejonach kraju plonują relatywnie lepiej, a w innych gorzej. Reakcja rejonowa w dużym stopniu modyfikowana jest warunkami atmosferycznymi, zmieniającymi się w poszczegól-nych latach. W ocenie odmian zbóż obowiązuje podział kraju na sześć

12

Rys

. 2. P

lon

ziar

na w

zorc

a zb

ioro

weg

o zb

óż n

a pr

zecięt

nym

(a1)

i w

ysok

im (a

2) p

ozio

mie

agr

otec

hnik

i w d

o-św

iadc

zeni

ach

PD

O (łąc

znie

ze

zdys

kwal

ifiko

wan

ymi)

w la

tach

201

3-20

15

13

rejonów. Uwzględnia on podział administracyjny kraju i podobieństwo klimatyczne województw. Rejonowe wyniki plonowania odmian pre-zentowane są w ramach innych serii wydawniczych COBORU, tj. Wstęp-ne wyniki plonowania odmian w doświadczeniach porejestrowych oraz Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych. Na podstawie wyni-ków PDO w poszczególnych województwach sporządzane są Listy od-mian zalecanych do uprawy na obszarze województwa (LOZ).

Doświadczenia rejestrowe i porejestrowe (PDO) prowadzone są dla większości gatunków na dwóch, znacznie zróżnicowanych pozio-mach agrotechniki. Na przeciętnym poziomie (a1) chemiczna ochrona roślin obejmuje zaprawianie nasion, stosowanie herbicydów oraz in-terwencyjnie – insektycydów. Nawożenie mineralne jest zróżnicowane w poszczególnych punktach i dostosowane do lokalnych warunków. Wysoki poziom agrotechniki (a2) różni się od przeciętnego zwiększo-nym o 40 kg/ha nawożeniem azotem, stosowaniem dolistnych prepa-ratów wieloskładnikowych (łącznie z fungicydami), ochroną przed wy-leganiem (1 zabieg) i chorobami (2 zabiegi). W uzasadnionych przy-padkach dopuszcza się dodatkowe opryskiwanie regulatorem wzrostu i fungicydem lub ograniczenie liczby zabiegów chemicznych (najczę-ściej rezygnacja dotyczy stosowania regulatora wzrostu w warunkach suszy). Dla pszenżyta jarego od roku 2009 wysoki poziom agrotechni-ki obejmuje tylko dwa zabiegi fungicydowe, połączone ze stosowa-niem dolistnych preparatów wieloskładnikowych, natomiast nawożenie azotowe jest takie samo na obu poziomach. Zmiana ta podyktowana była brakiem zarejestrowanych środków chemicznych, zapobiegają-cych wyleganiu dla tego zboża. Stosowanie w doświadczeniach dwóch poziomów agrotechniki pozwala ocenić przydatność odmian do uprawy w znacznie różniących się stopniem intensyfikacji systemów produkcji. Różnice w przyroście plonu poszczególnych odmian bywają znaczne w poszczególnych doświadczeniach i na ogół są mniejsze w seriach rocznych.

Wymagania agrotechniczne odmian w niewielkim zakresie są przedmiotem badań przez niektóre województwa w ramach programu PDO. W doświadczeniach tych oceniana jest najczęściej reakcja od-mian na siew późnojesienny. W sezonie wegetacyjnym 2014/2015 kontynuowano rozpoczęte przez centralę COBORU jesienią 2008 ro-ku badania agrotechniczne odmian pszenicy ozimej i jarej w ramach dodatkowej serii doświadczeń specjalnych. W doświadczeniach tych oceniano reakcję wybranych odmian pszenicy ozimej i jarej na siew późnojesienny (po 10 listopada). Z reguły odmiany są badane przez dwa kolejne sezony wegetacyjne następujące po roku wpisania do Krajowego rejestru. Na podstawie tych wyników można wskazać od-

14

miany mniej lub bardziej tolerancyjne na opóźniony termin siewu. Wy-niki zostały opublikowane w ramach serii wydawniczej WPDO z. 122.

Począwszy od sezonu wegetacyjnego 2009/2010 część doświad-czeń ze zbożami ozimymi (około 30%) prowadzona jest po przedplo-nach zbożowych.

Wykorzystanie przez praktykę rolniczą postępu hodowlanego za-wartego w odmianach zbóż jest w Polsce ciągle niezadowalające. W tabeli 1 lub we wstępie każdego opracowania przedstawiono udział poszczególnych odmian w powierzchni zakwalifikowanych plantacji nasiennych w ostatnich trzech latach. W roku 2015 powierzchnia ta dla zbóż wynosiła ponad 78 tys. ha i była o prawie 6 tys. ha większa w porównaniu do roku 2014. Wzrost ten dotyczył przede wszystkim pszenicy ozimej.

Wartość gospodarcza odmian (WGO) zbóż obejmuje wiele cech i właściwości, z których najważniejsze są wielkość i jakość plonu. Za-sadniczym kryterium wyboru odmiany do uprawy jest przeznaczenie uzyskanego ziarna. Inne są bowiem oczekiwania od odmian przezna-czanych na paszę, a inne w przypadku wykorzystywania ziarna na cele młynarsko-piekarskie (do wypieku chleba czy ciastek) lub browarne itp. W pierwszym przypadku oczekiwana będzie przede wszystkim wysoka plenność oraz korzystne inne cechy rolnicze i niektóre użytkowe, w drugim zaś – podstawowego znaczenia nabierają odpowiednie wła-ściwości przerobowe i technologiczne ziarna. Istotne znaczenie mają również korzystne cechy rolnicze (ekonomika uprawy).

Wskaźniki wartości technologicznej odmian charakteryzują się naturalną, dość znaczną zmiennością, wywoływaną przez środowisko przyrodniczo-rolnicze. Należy więc je rozumieć jako informację o po-tencjale jakości, a nie jako bezwarunkową gwarancję uzyskania su-rowca o pożądanych parametrach. Jakość ta może się w pełni ujawnić dopiero przy poprawnej agrotechnice, zwłaszcza przy odpowiednim poziomie nawożenia azotowego (wysokim – dla pszenicy chlebowej, umiarkowanym – dla pszenicy na ciastka, niskim – dla jęczmienia browarnego).

Spośród pozostałych cech rolniczych szczególną rolę odgrywa zimotrwałość, która w największym stopniu wpływa na ryzyko uprawy. Wprawdzie w latach 2013-2015 nie zanotowano większych strat z powodu wymarzania, to jednak zimy w sezonach 2011/2012 i 2015/2016 pokazały jak ważnym kryterium wyboru odmiany jest ta cecha, a postęp hodowlany ciągle niewystarczający. Wyniki przezi-mowania ozimych odmian jęczmienia, pszenicy i pszenżyta w do-świadczeniach polowych 2015/2016 były podstawą do przeprowadzo-nej korekty ocen zimotrwałości niektórych odmian zarejestrowanych.

15

Przy wyborze odmiany do uprawy istotne mogą być też takie ce-chy, jak odporność na wyleganie, zdrowotność, odporność na pora-stanie i inne, w tym reakcja na warunki uprawy. Z reguły odmiany wy-kazują zróżnicowaną odporność na poszczególne choroby, choć zda-rzają się również formy o ogólnie lepszej bądź gorszej zdrowotności. Znajomość odporności odmian na poszczególne choroby pozwala na wybór właściwego programu ochrony (skutecznego i jednocześnie uzasadnionego ekonomicznie). W przypadku odmian z niższą oceną porastania w kłosie czy liczby opadania (pośrednio świadczącej o większej skłonności do porastania) istnieje znaczne ryzyko pogor-szenia jakości ziarna podczas deszczowej pogody w czasie dojrzewa-nia. Zbioru tych odmian należy dokonać w pierwszej kolejności, bez-pośrednio po osiągnięciu dojrzałości pełnej.

Dane i informacje zamieszczone w Liście dotyczą znaczenia odmian na rynku nasiennym, plenności, cech rolniczych oraz wskaźników che-miczno-technologicznych ziarna. Punktem odniesienia dla cech rolni-czych w opisach nowych odmian jest średnia z wszystkich obecnie zare-jestrowanych i badanych odmian danego gatunku (formy) zboża, nato-miast dla cech technologicznych – wybrana odmiana wzorcowa.

Wyniki porejestrowych (PDO) i rejestrowych doświadczeń polo-wych pochodzą z lat 2013-2015. Są one syntezą wyników licznych serii doświadczeń, różniących się zestawem badanych odmian. W przypadku najnowszych odmian wyniki pochodzą tylko z doświad-czeń rejestrowych tego samego okresu, a dla odmian zarejestrowa-nych przed rokiem lub dwoma laty, wyniki są kompilacją ocen z obu serii. Doświadczenia, z wyjątkiem owsa, prowadzono na dwóch po-ziomach agrotechniki. Dla plonu ziarna, najważniejszej cechy rolni-czej, wyniki podano dla obu poziomów, wyrażając je w procentach wzorca zbiorowego (najczęściej 3-4 odmiany) średnio i z poszczegól-nych lat badań. Natomiast dla pozostałych cech wyniki pochodzą z przeciętnego poziomu agrotechniki, a podano je w postaci bez-względnej jako średnią wieloletnią.

Wyniki doświadczeń specjalnych (mrozoodporność, zimotrwałość, reakcja na stężenie jonów Al+++, porastanie ziarna w kłosie) pochodzą dla poszczególnych odmian z różnych lat do roku 2015 lub 2016 włącznie; dla większości odmian są to okresy ich badań w doświad-czeniach rejestrowych. Wyniki te zbonitowano w skali 9-stopniowej.

Oceny badań chemicznych i technologicznych pochodzą dla po-szczególnych odmian z różnych lat wielolecia 1995-2015; dla więk-szości odmian są to dwu-, trzyletnie okresy ich badań urzędowych przed wpisaniem do Krajowego rejestru. Wyniki zbonitowano w skali dziewięciostopniowej w relacji do wybranej odmiany wzorcowej (psze-nica, jęczmień) lub średniej ogólnej (pozostałe gatunki).

16

Poniżej podano objaśnienia niektórych cech i pojęć ułatwiające czytelnikowi interpretację danych zawartych w Liście.

Plon ziarna – wyniki bezwzględne dla wzorca i względne (w pro-centach wzorca) dla poszczególnych odmian są na obu poziomach agrotechniki porównywalne, ponieważ pochodzą z tych samych do-świadczeń, choć liczebnie różnych dla odmian.

Zimotrwałość odmian ozimej formy jęczmienia, pszenicy i pszen-żyta określana jest głównie w tzw. prowokacyjnych warunkach kontro-lowanych (przemrażanie roślin w komorze niskich temperatur) oraz w prowokacyjnych warunkach naturalnych (skrzynia, nasyp, pole). W każdym przypadku stosuje się punktowy siew nasion. Wyniki wyra-żane są w procentach żywych roślin i po odpowiedniej transformacji przedstawiane w skali 9-stopniowej. Należy podkreślić, że odmiany jęczmienia oceniane są przy mniejszym stresie termicznym niż psze-nica i pszenżyto, stąd oceny w skali 9-stopniowej jęczmienia nie są porównywalne z ocenami pszenicy i pszenżyta. Uzupełnieniem i wery-fikacją ocen z warunków prowokacyjnych są wyniki odmian z polo-wych doświadczeń WGO uzyskane po surowych zimach.

Reakcja na jony Al+++ oceniana jest w laboratoryjnych badaniach fizjologicznych, w których określa się procent siewek z odrostem ko-rzeni, po umieszczeniu ich w roztworze o pH 4,0 i odpowiednim dla danego gatunku stężeniu jonów Al+++; oceny charakteryzują stopień tolerancji na zakwaszenie gleby.

Porastanie ziarna w kłosach oceniane jest w laboratoryjnych wa-runkach prowokacyjnych. Próbki kłosów, po osiągnięciu dojrzałości pełnej, umieszczane są w tunelu foliowym i poddawane częstemu zraszaniu wodą. W odstępach kilkudniowych ocenia się stopień pora-stania, widocznego gołym okiem, a później – zazielenienia kłosów.

Wartość technologiczna odmian pszenicy zwyczajnej jest ujęta w pięć grup: E – elitarna chlebowa, A – jakościowa chlebowa, B – chlebowa, K – na ciastka i C – pastewna lub inna. Odmiany z grup E, A, B są przydatne do wypieku chleba, stąd w nazwie określenie „chle-bowa”. Ziarno odmian z grupy E spełnia rolę tzw. poprawiacza dla mąki o gorszej jakości.

Szczegółowe zasady zaszeregowania odmian do odpowiedniej grupy opisano w publikacji Metoda oceny i klasyfikacji jakości odmian pszenicy (E. Klockiewicz-Kamińska, W. Brzeziński, Wiadomości Odmia-noznawcze, z. 67, Słupia Wielka 1997). Od roku zbioru 2011, wydaj-ność mąki ogólna nie jest uwzględniana przy zakwalifikowaniu odmia-ny do określonej grupy technologicznej, a jest podawana jako od-dzielny parametr charakteryzujący odmianę. Również od roku zbioru 2011 zmieniono sposób pomiaru objętości chleba. Obecnie stosuje się

17

aparat laserowy oparty na cyfrowym przetwarzaniu obrazu. Wcześniejsza metoda była mniej dokładna i powodowała zawyżanie wyników.

W celu uzyskania poprawnych wyników klasyfikacji odmian na ce-le chlebowe konieczny jest odpowiednio wysoki poziom zawartości białka w ziarnie, co uzyskuje się poprzez zwiększone nawożenie azo-towe. Próby ziarna do badań pochodzą z wysokiego poziomu agro-techniki, w którym, jak wspomniano, stosuje się większe o 40 kg/ha nawożenie azotem niż na poziomie przeciętnym. Oprócz tego w tych doświadczeniach do roku 2013 włącznie stosowano dodatkowo 25 (pszenica jara) lub 35 kg N/ha (pszenica ozima) w fazie od kłoszenia do początku kwitnienia. W użytkowaniu na ciastka pożądana jest, między innymi, ograniczona zawartość białka, dlatego próby do badań technologicznych pochodzą z przeciętnego poziomu agrotechniki.

Podstawę oceny wartości wypiekowej (na chleb) tworzy siedem wskaźników: liczba opadania, zawartość białka, wskaźnik sedymenta-cyjny SDS, wodochłonność mąki, rozmiękczenie ciasta, energia ciasta i objętość chleba. Charakteryzują one właściwości ziarna, mąki, ciasta i pieczywa. Trzy pierwsze wskaźniki są zalecane do oceny surowca w skupie. Wyniki badanych odmian odnoszone są do poziomu okre-ślonej odmiany wzorcowej. Warunkiem zaliczenia odmiany do danej grupy wartości technologicznej jest spełnienie minimalnych wymagań tej grupy wobec każdego z wymienionych wskaźników.

Wartość technologiczna browarnych odmian jęczmienia. Próby do badań technologicznych pochodzą z przeciętnego poziomu agrotech-niki, przy nawożeniu azotowym ograniczonym do 40-50 kg/ha. Wyniki pięciu wskaźników wartości słodu i brzeczki (ekstraktywność, liczba Kolbacha, stopień ostatecznego odfermentowania, lepkość brzeczki, siła diastatyczna) odmian składają się na syntetyczną ocenę wartości technologicznej. Mają one różną wagę; ekstraktywność – 40%, pozo-stałe – po 15%. Wszystkie wskaźniki oraz ocena syntetyczna wyraża-ne są w skali 9-stopniowej. Podobnie jak w przypadku pszenicy, sto-suje się zasadę odnoszenia wyników ocenianej odmiany do odmiany wzorcowej. Szczegółowe zasady klasyfikacji wskaźników technolo-gicznych oraz oceny syntetycznej opisano w opracowaniu Metoda oceny wartości browarnej i klasyfikacja jakościowa odmian jęczmienia (E. Klockiewicz-Kamińska, Wiadomości Odmianoznawcze, z. 80, Słupia Wielka 2005).

Analizy chemiczne i technologiczne wykonywane są w Laborato-rium Chemiczno-Technologicznym SDOO w Słupi Wielkiej.

W tabelach wynikowych uwzględniono odmiany badane przynaj-

mniej jeden rok w wieloleciu 2013-2015.

18

JĘCZMIEŃ

Jęczmień jary Jęczmień jary ma największe znaczenie spośród wszystkich zbóż

jarych. Jego udział w powierzchni uprawy pięciu podstawowych zbóż i mieszanek zbożowych wynosi około 8,9%, natomiast powierzchnia 0,6 mln ha, średnio w latach 2013-2015. Z drugiej strony powierzchnia uprawy jęczmienia jarego zmniejszyła się w ostatnich 10 latach, a w trzech ostatnich utrzymuje się stałym poziomie. Znaczenie jęcz-mienia jarego w uprawie zbóż jest mocno zróżnicowane w poszcze-gólnych rejonach kraju. W ostatnim trzyleciu największy udział w upra-wie jęczmień jary miał w województwie świętokrzyskim (17,8%), ma-łopolskim (14,4%), kujawsko-pomorskim (13,6%), i lubelskim (12,2%). Stosunkowo małe znaczenie miał natomiast w województwach: podla-skim (3,7%), mazowieckim (4,4%) i pomorskim (6,5%).

W roku 2016 do Krajowego rejestru wpisano aż 10 nowych od-mian jęczmienia jarego, cztery browarne – KWS Cantton, RGT Baltic, RGT Planet i Uta oraz sześć typu pastewnego – Allianz, KWS Harris, KWS Vermont, Paustian, Polonia Staropolska, Ringo. Dwie ostatnie to odmiany pochodzące z polskiej hodowli, a pozostałe to odmiany za-graniczne, głównie niemieckie. W roku 2015 na wniosek zachowują-cych skreślono z Krajowego rejestru 11 odmian. Większość to browarne – Class, Conchita, Despina, Goodluck, Henrike, Nuevo Ser, Sebastian, Toucan, Victoriana Żeglarz i jedna pastewna - Mercada. Aktualnie zarejestrowane są 63 odmiany, 26 typu browarnego i 37 typu pastewnego, w tym jedna nieoplewiona Gawrosz. Udział odmian zagranicznych utrzymuje się na wysokim poziomie i wynosi obecnie 57% (36 odmian).

Jęczmień jary jest podatny na takie choroby, jak mączniak praw-dziwy, plamistość siatkowa, rdza jęczmienia, rynchosporioza i ciem-nobrunatna plamistość. W ostatnich latach na jęczmieniu jarym naj-częściej występowała plamistość siatkowa, mączniak prawdziwy i ryn-chosporioza, a największe różnice odmianowe występują w odporno-ści na mączniaka prawdziwego.

Odmiany jęczmienia przeznaczone na cele browarne oceniane są pod innym kątem niż odmiany pastewne. Najważniejszym kryterium wyboru odmiany browarnej jest jej wartość technologiczna, na którą składają się parametry jakościowe słodu i brzeczki. Istotne są również

19

cechy ziarna: zawartość białka, która powinna mieścić się w przedzia-le od 9,5% do 11,5%, gęstość ziarna, masa 1000 ziaren i wyrównanie ziarna. Wybór odmian jęczmienia na cele browarne jest najczęściej ograniczony warunkami umowy kontraktacyjnej (tylko kilka odmian do wyboru).

Do oceny wartości technologicznej służy system klasyfikacji war-tości browarnej odmian. Wartość tą określa ocena syntetyczna, na którą składa się pięć cech: ekstraktywność, lepkość brzeczki, liczba Kolbacha, stopień ostatecznego odfermentowania i siła diastatyczna (tab. 5). Cechy te mają różną wagę: ekstraktywność – 40%, a pozo-stałe po 15%. Dla potrzeb charakterystyki słownej i grupowania od-mian przyjęto w COBORU pięć kategorii i odpowiadające im zakresy syntetycznej oceny wartości browarnej: • bardzo dobra (8,00-9,00) • dobra do bardzo dobrej (6,75-7,99) • dobra (5,50-6,74) • średnia do dobrej (4,25-5,49) • średnia (3,00-4,24)

Powierzchnia plantacji nasiennych jęczmienia jarego w roku 2015 wyniosła 11,3 tys. ha i była nieco mniejsza niż w roku poprzednim. Większość, bo blisko 70% tej powierzchni stanowiły odmiany z Krajo-wego rejestru, a wśród nich największy udział w nasiennictwie miały odmiany pastewne: Ella (9,0%), Kucyk (8,9%), Oberek (5,8%), Soldo (5,7%) i Penguin (3,7%) oraz odmiana browarna Xanadu (4,6%). Udział odmian ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA) stanowi pozostałe 30% ogólnej powierzchni kwalifikatów. Nale-ży pamiętać, że są to odmiany niesprawdzone w warunkach klima-tycznych naszego kraju, co może wiązać się z pewnym ryzykiem uprawy.

Wykaz i liczbowa charakterystyka zarejestrowanych odmian jęczmienia jarego są zawarte w tabelach 1-6; w tabelach wynikowych pominięto dziewięć odmian typu browarnego – Afrodite, Basza, Be-atrix, Bordo, Granal, Marthe, Prestige, Serwal, Xanadu oraz osiem odmian typu pastewnego – Boss, Bryl, Frontier, Justina, Kormoran, Nagradowicki, Rubinek i Rufus, które nie były badane w ostatnich trzech latach.

20

Charakterystyka odmian jęczmienia jarego wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016

KWS Cantton (KWS 12/4112)

Odmiana typu browarnego, o dobrej wartości browarnej. Plenność dobra do bardzo dobrej. Przyrost plonu przy uprawie na

wysokim poziomie agrotechniki powyżej średniej. Odporność na rynchosporiozę – dość duża, na mączniaka praw-

dziwego, plamistość siatkową i rdzę jęczmienia – średnia, na ciemno-brunatną plamistość – dość mała. Rośliny dość wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania pość późny.

Masa 1000 ziaren i wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość duża.

Zawartość białka średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.

RGT Planet (LSB 0769.3306)

Odmiana typu browarnego, o dobrej do bardzo dobrej wartości browarnej.

Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki przeciętny.

Odporność na mączniaka prawdziwego, rdzę jęczmienia, ryncho-sporiozę i ciemnobrunatną plamistość – średnia, na plamistość siat-kową – dość mała. Rośliny średniej wysokości o dość słabej odporno-ści na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania prze-ciętny.

Masa 1000 ziaren, wyrównanie ziarna i gęstość ziarna w stanie zsypnym średnie.

Zawartość białka średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.

RGT Baltic (LSB 0794.3180)

Odmiana typu browarnego, o bardzo dobrej wartości browarnej. Plenność dobra do bardzo dobrej. Przyrost plonu przy uprawie na

wysokim poziomie agrotechniki przeciętny. Odporność na mączniaka prawdziwego – średnia, na plamistość

siatkową, rdzę jęczmienia, rynchosporiozę i ciemnobrunatną plami-

21

stość – dość mała. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporno-ści na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania przeciętny.

Masa 1000 ziaren i wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość duża.

Zawartość białka dość duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.

Uta (NORD 11/2412)

Odmiana typu browarnego, o dobrej do bardzo dobrej wartości browarnej.

Plenność dość dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki powyżej średniej.

Odporność na ciemnobrunatną plamistość – dość duża, na mączniaka prawdziwego i rdzę jęczmienia – średnia, na plamistość siatkową i rynchosporiozę – dość mała. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania przeciętny.

Masa 1000 ziaren duża do bardzo dużej, wyrównanie ziarna i gęstość ziarna w stanie zsypnym średnie.

Zawartość białka dość duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.

Allianz (121-9D)

Odmiana typu pastewnego. Plenność dość dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim

poziomie agrotechniki przeciętny. Odporność na rynchosporiozę – dość duża, na mączniaka praw-

dziwego i plamistość siatkową – średnia, na rdzę jęczmienia i ciemnobrunatną plamistość – dość mała. Rośliny dość wysokie, o dość małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania przeciętny.

Masa 1000 ziaren dość mała, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość duża.

Zawartość białka dość duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.

22

KWS Harris (KWS 13/223) Odmiana typu pastewnego. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim

poziomie agrotechniki powyżej średniej. Odporność na mączniaka prawdziwego – dość duża, na rdzę

jęczmienia, plamistość siatkową i rynchosporiozę – średnia, na ciem-nobrunatną plamistość – dość mała. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wcze-sny, dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren dość mała, wyrównanie ziarna dość słabe, gę-stość ziarna w stanie zsypnym przeciętna.

Zawartość białka średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.

KWS Vermont (KWS 13/205)

Odmiana typu pastewnego. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim

poziomie agrotechniki przeciętny. Odporność na mączniaka prawdziwego – dość duża, na plami-

stość siatkową, rdzę jęczmienia, rynchosporiozę i ciemnobrunatną plamistość – średnia. Rośliny dość niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania przeciętny.

Masa 1000 ziaren i wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała.

Zawartość białka dość mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża.

Paustian

Odmiana typu pastewnego. Plenność dość dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim

poziomie agrotechniki powyżej średniej. Odporność na rynchosporiozę – dość duża, na mączniaka praw-

dziwego, plamistość siatkową, rdzę jęczmienia i ciemnobrunatną pla-mistość – średnia. Rośliny średniej wysokości o dość dużej odporno-ści na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania przeciętny.

Masa 1000 ziaren średnia, wyrównanie ziarna dość duże, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość duża Zawartość białka dość mała.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża.

23

Polonia Staropolska (STH 9713) Odmiana typu pastewnego. Plenność dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim pozio-

mie agrotechniki przeciętny. Odporność na rdzę jęczmienia i rynchosporioza – średnia, na

plamistość siatkową i ciemnobrunatną plamistość – dość mała, na mączniaka prawdziwego – mała. Rośliny niskie do bardzo niskich, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania dość wczesny.

Masa 1000 ziaren mała, wyrównanie ziarna słabe, gęstość ziarna w stanie zsypnym przeciętna.

Zawartość białka średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża.

Ringo (RAH 457/10)

Odmiana typu pastewnego. Plenność dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim pozio-

mie agrotechniki powyżej średniej. Odporność na mączniaka prawdziwego, rdzę jęczmienia, ryncho-

sporiozę i ciemnobrunatną plamistość – średnia, na plamistość siat-kową – dość mała. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporno-ści na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania przeciętny.

Masa 1000 ziaren średnia, wyrównanie ziarna dość słabe, gę-stość ziarna w stanie zsypnym przeciętna.

Zawartość białka średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża.

24

Tabela 1 Jęczmień jary. Wykaz odmian zarejestrowanych

Lp. Odmiana Rok

wpisania do KR

Zachowu-jący/repre-

zentant (numer

adresowy)

Udział w kwalifikacji polowej (%)

2015 2014 2013

max przed rokiem 2013

1 2 3 4

typ browarny 1 Afrodite x/ 2010 891 2 * Baryłka 2014 611 0,6 0,0 3 * Basza x/ 2006 618 0,0 0,0 0,5 4 * Beatrix x/ 2007 556 1,7 1,8 2,1 2,1 5 * Blask 2001 618 0,3 0,2 2,3 6 * Bordo x/ 2010 618 0,4 0,1 0,2 7 * Britney 2015 556 0,1 8 * Granal x/ 2001 1 6,6 9 * KWS Cantton 2016 389

10 * KWS Dante 2014 389 0,4 0,3 11 * KWS Fabienne 2015 389 0,2 12 * KWS Irina 2014 389 0,3 0,3 13 * KWS Orphelia 2013 389 0,6 0,4 0,3 14 * Marthe x/ 2008 556 3,0 15 * Nokia 2013 389 0,3 16 * Olympic 2013 388 1,3 1,0 1,1 0,0 17 * Prestige x/ 2003 388 0,1 3,5 18 RGT Baltic 2016 388 19 * RGT Planet 2016 388 1,8 20 * Salome 2014 556 21 * Serwal x/ Ex 2008 611 0,2 0,3 22 * Signora 2008 388 0,2 0,3 0,6 23 * Stratus 1999 611 1,1 2,5 1,5 12,5 24 * SU Lolek 2014 556 25 * Uta 2016 556 26 * Xanadu x/ 2007 556 4,6 3,7 4,9 4,3

typ pastewny (oplewione)27 * Allianz 2016 153 28 Argento 2013 153 1,4 0,7 0,0 29 * Atico 2009 321 0,4 0,6 1,2 2,1 30 * Basic 2011 153 2,4 2,5 4,4 3,5 31 Boss x/ 1994 618 0,0 0,1 0,1 7,9 32 * Bryl x/ 1998 618 0,1 0,5 1,1 5,6 33 *Ella 2012 153 9,0 7,4 4,5 0,1

25

cd. tabeli 1 1 2 3 4

cd .typ pastewny (oplewione)34 * Fariba 2012 556 1,2 0,1 0,0 35 * Frontier x/ 2006 891 0,1 0,1 0,6 1,4 36 * Hajduczek 2013 611 1,3 3,0 0,2 37 * Iron 2011 153 1,9 2,6 3,0 4,5 38 * Justina x/ 2001 556 0,2 0,7 7,5 39 * Kormoran x/ 2009 611 0,5 0,4 1,0 40 * Kucyk 2012 153 8,9 8,1 6,7 0,2 41 * KWS Atrika 2013 389 1,9 1,5 0,1 42 KWS Harris 2016 389 43 * KWS Olof 2010 389 3,2 4,8 5,2 4,7 44 KWS Vermont 2016 389 45 * Nagradowicki

/2006 1 2,8 2,9 4,0 4,5

46 * Natasia 2011 153 0,4 1,3 2,9 5,1 47 * Oberek 2013 611 5,7 1,9 0,1 48 * Paustian 2016 153 49 * Penguin 2013 153 3,7 3,7 0,2 50 * Podarek 2014 611 1,1 0,0

51 Polonia Staropolska 2016 611

52 * Radek 2015 611 0,2 53 * Raskud 2012 618 0,1 0,5 0,0 54 Ringo 2016 618 55 * Rubaszek 2014 618 1,3 0,0 56 * Rubinek x/ 2007 618 0,2 0,6 1,0 3,2 57 * Rufus x/ 2009 618 0,1 0,3 58 * Skald 2009 611 0,2 0,7 1,3 3,8 59 * Skarb 2008 611 0,4 1,0 1,3 7,1 60 * Soldo 2013 556 5,7 3,0 0,2 61 * Suweren 2010 611 2,1 4,1 4,3 6,2 62 * Tocada 2006 389 0,8 2,0 3,9 typ pastewny (nieoplewione)

63 * Gawrosz 2012 611 0,0 0,0 Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych (tys. ha) 11,3 11,7 10,3 66,2

Kol. 1: * – odmiana chroniona krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy wg stanu na dzień 30.04.2016 r. x/ – odmiana niebadana w latach 2013-2015; Ex – odmiana przeznaczona wyłącznie do wywozu do państw trzecich Kol. 2: KR – Krajowy rejestr Kol. 4: wg danych PIORiN; 0,0 – poniżej 0,05%; w latach 2013-2015 kwalifikacją objęto również odmiany ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA)

26

Tabela 2 Jęczmień jary. Plon ziarna odmian (% wzorca)

Lp. Odmiana Poziom a1 Poziom a2

2013--2015 2015 2014 2013 2013-

2015 2015 2014 2013 1 2 3

Wzorzec, dt z ha 72,7 73,6 78,6 65,8 82,6 79,2 89,5 79,1

typ browarny 1 Baryłka 97 97 98 97 99 99 99 98 2 Blask 95 94 3 Britney 100 100 100 99 101 101 102 100 4 KWS Cantton 108 101 106 103 5 KWS Dante 101 100 103 100 101 100 102 100 6 KWS Fabienne 101 102 102 98 101 103 102 100 7 KWS Irina 103 104 104 101 103 104 104 101 8 KWS Orphelia 102 104 101 101 101 104 100 100 9 Nokia 99 103 99 97 99 102 98 96

10 Olympic 99 99 99 99 100 100 99 100 11 RGT Baltic 106 102 104 103 12 RGT Planet 112 109 110 108 13 Salome 102 103 101 102 101 102 100 101 14 Signora 93 95 15 Stratus 99 98 96 97 16 SU Lolek 101 103 100 100 100 102 98 100 17 Uta 101 102 102 105

typ pastewny (oplewione) 18 Allianz 103 101 101 101 19 Argento 99 103 97 95 98 103 97 94 20 Atico 97 100 96 98 97 100 97 97 21 Basic 102 105 102 100 101 104 102 98

27

cd. tabeli 2 1 2 3

cd. typ pastewny (oplewione) 22 Ella 104 101 105 105 102 102 103 102 23 Fariba 98 99 96 99 97 97 96 97 24 Hajduczek 94 96 88 100 94 95 89 98 25 Iron 100 98 101 100 100 99 99 101 26 Kucyk 98 97 98 99 97 97 97 96 27 KWS Atrika 102 102 103 101 101 102 102 99 28 KWS Harris 107 104 109 105 29 KWS Olof 101 99 103 102 100 99 100 99 30 KWS Vermont 105 106 109 107 31 Natasia 101 103 100 98 100 103 100 99 32 Oberek 99 95 100 101 98 95 99 99 33 Paustian 103 100 103 102 34 Penguin 102 103 103 99 100 102 101 97 35 Podarek 98 97 99 98 99 98 99 99

36 Polonia Staropolska 103 101 99 101

37 Radek 101 99 102 103 101 97 101 104 38 Raskud 98 100 98 97 96 100 97 95 39 Ringo 105 100 104 102 40 Rubaszek 100 99 101 100 98 98 97 100 41 Skald 98 98 97 101 98 99 97 99 42 Skarb 98 96 43 Soldo 104 104 104 105 104 103 105 103 44 Suweren 96 96 96 96 97 97 97 96 45 Tocada 94 95

typ pastewny (nieoplewione) 46 Gawrosz 81 80 Liczba doświadczeń 174 59 59 56 174 59 59 56

Kol. 1: wzorzec: 2015 – Iron, Soldo, Olympic, Radek; 2014 i 2013 – Olympic, Iron, Soldo, Suweren Kol. 2: a1 – przeciętny poziom agrotechniki Kol. 3: a2 – wysoki poziom agrotechniki (zwiększone nawożenie azotowe, dolistne preparaty wieloskładnikowe, ochrona przed wyleganiem i chorobami)

28

Tabela 3 Jęczmień jary. Porażenie odmian przez choroby

Lp. Odmiana

Mąc

znia

k pr

awdz

iwy

Pla

mis

tość

si

atko

wa

Rdz

a

jęcz

mie

nia

Ryn

cho-

spor

ioza

Cie

mno

- br

unat

na

plam

istość

Gło

wni

a

pylą

ca

Typ

odpo

r-nośc

i na

mąc

znia

ka

praw

dziw

ego

skala 9o szt. 1 2 3 4 5 6 7 8

Średnia 7,4 7,2 7,6 7,8 7,0 0

typ browarny 1 Baryłka 8,1 6,9 7,1 7,6 7,1 0 Mlo 2 Blask 6,9 7,2 7,8 8,0 6,4 0 Ly + un 3 Britney 8,3 6,8 7,6 7,9 7,5 0 Mlo 4 KWS Cantton 7,9 7,2 7,5 8,1 6,6 0 Mlo 5 KWS Dante 8,3 7,0 7,7 7,9 7,6 0 Mlo 6 KWS Fabienne 8,2 7,1 7,5 8,0 6,8 0 Mlo 7 KWS Irina 8,2 7,2 7,6 7,8 7,3 0 Mlo 8 KWS Orphelia 8,2 7,3 7,3 7,9 7,1 0 Mlo 9 Nokia 8,3 7,0 7,6 7,8 7,1 0 Mlo

10 Olympic 8,2 6,9 7,1 8,0 6,8 0 Mlo 11 RGT Baltic 7,9 6,7 7,3 7,6 6,6 0 Mlo 12 RGT Planet 7,8 6,7 7,5 8,0 7,2 0 Mlo 13 Salome 8,0 7,2 7,7 7,8 7,4 0 Mlo 14 Signora 8,3 6,6 7,4 8,3 6,5 0 Mlo 15 Stratus 7,1 7,3 7,7 7,7 6,9 0 Al+MC 16 SU Lolek 8,1 7,0 7,5 7,8 7,5 2 Mlo 17 Uta 7,9 6,4 7,5 7,6 7,8 0 Mlo

typ pastewny (oplewione) 18 Allianz 7,9 7,3 7,3 8,1 6,9 0 Mlo 19 Argento 8,3 7,0 7,7 7,7 7,1 0 Mlo 20 Atico 6,9 7,4 7,1 8,0 7,2 0 Ri+un 21 Basic 8,3 7,4 7,2 8,1 7,4 0 Mlo

29

cd. tabeli 3 1 2 3 4 5 6 7 8

cd. typ pastewny (oplewione) 22 Ella 8,4 7,4 7,1 7,7 7,6 0 Mlo 23 Fariba 8,2 6,6 7,1 7,8 7,1 0 Mlo 24 Hajduczek 8,2 6,2 7,2 7,8 7,2 0 Mlo 25 Iron 6,1 7,3 8,1 7,8 7,0 0 1-B-53 26 Kucyk 8,2 7,3 7,8 7,8 7,3 0 Mlo 27 KWS Atrika 8,2 6,8 7,4 7,6 6,9 0 Mlo 28 KWS Harris 8,2 6,9 7,3 7,6 6,7 0 Mlo 29 KWS Olof 8,1 7,6 8,0 8,0 7,4 0 Un 30 KWS Vermont 8,1 6,9 7,5 7,7 7,2 0 Mlo 31 Natasia 7,3 7,0 7,8 7,9 6,7 0 un 32 Oberek 7,4 7,3 7,9 7,8 7,4 0 Ml(Ab) 33 Paustian 7,8 7,0 7,6 8,2 7,0 0 Mlo 34 Penguin 8,1 7,3 7,9 7,8 7,1 0 Mla3 35 Podarek 6,9 7,4 7,9 7,9 7,4 0 Mla13,Ml(Ab)

36 Polonia Staropolska 6,6 6,6 7,8 7,7 6,9 0 un

37 Radek 8,2 7,3 7,8 7,9 7,8 0 Mlo 38 Raskud 6,4 7,5 7,4 7,8 7,0 0 Mlo 39 Ringo 7,9 6,5 7,6 7,6 7,0 15 Mlo 40 Rubaszek 8,1 7,4 7,6 7,8 7,4 1 Mlo 41 Skald 7,3 7,1 7,8 7,7 6,8 0 Heterogeniczna 42 Skarb 7,2 7,1 8,0 7,5 6,9 0 Mla9 + IM9 43 Soldo 8,4 7,4 7,7 7,8 7,5 0 Mlo 44 Suweren 6,8 7,0 7,7 7,6 6,9 0 Mla9, I(IM9) 45 Tocada 6,2 6,3 7,7 7,9 6,8 0 St1+St2

typ pastewny (nieoplewione) 46 Gawrosz 8,2 7,1 7,5 8,0 7,4 0 Mlo Liczba doświadczeń 117 148 61 115 55 13

Kol. 7 szt. – liczba porażonych roślin na 15 m2

Kol. 8: dane wg IHAR-PIB Radzików; nazwa pochodzi najczęściej od odmiany (źródła odporności), z której dana odporność została wykorzystana w programach hodowlanych; un – nieznany typ odporności na mączniaka

30

Tabela 4 Jęczmień jary. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe odmian

Lp. Odmiana R

eakc

ja n

a A

l+++

Wys

okość

rośl

in

Wyl

egan

ie

Kło

szen

ie

Doj

rzał

ość

pełn

a

Mas

a 10

00

ziar

en

Wyr

ówna

nie

zi

arna

(>

2,5

mm

) Gęs

tość

zia

rna

w s

tani

e

zsyp

nym

Za

war

tość

bi

ałka

(N

x 6

,25)

skala 9o cm skala

9o liczba dni od 1.01 g % skala 9o

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Średnia 75 6,6 157 204 49,3 89 typ browarny 1 Baryłka 5 70 7,1 156 203 47,1 90 7 6 2 Blask 5 76 6,6 158 204 46,3 89 5 6 3 Britney 5 73 6,7 156 203 50,8 90 5 5 4 KWS Cantton 5 79 6,8 158 205 48,6 90 6 5 5 KWS Dante 5 72 7,1 157 204 47,9 89 6 4 6 KWS Fabienne 5 73 6,8 157 204 46,4 91 7 5 7 KWS Irina 5 71 7,4 157 204 48,8 90 4 4 8 KWS Orphelia 5 71 6,3 157 204 47,9 89 3 4 9 Nokia 5 76 7,0 157 204 49,6 88 5 4

10 Olympic 5 72 6,8 158 204 46,8 91 5 5 11 RGT Baltic 5 75 6,7 158 205 49,8 89 6 6 12 RGT Planet 5 77 6,2 156 204 50,1 91 5 5 13 Salome 5 71 6,7 157 204 49,3 90 6 5 14 Signora 5 74 6,7 157 204 50,9 91 5 5 15 Stratus 5 80 6,4 156 204 51,5 91 6 6 16 SU Lolek 5 73 6,8 156 204 49,1 89 5 5 17 Uta 5 76 6,6 156 204 54,2 91 5 6

typ pastewny (oplewione) 18 Allianz 5 78 6,4 158 204 47,4 90 6 6 19 Argento 5 74 6,1 156 203 48,1 84 3 4 20 Atico 5 85 6,2 156 204 53,2 95 5 4 21 Basic 4 75 6,6 156 204 51,9 94 5 5

31

cd. tabeli 4 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

cd. typ pastewny (oplewione) 22 Ella 5 78 6,5 156 204 51,0 91 5 4 23 Fariba 5 69 7,3 155 203 47,8 84 6 6 24 Hajduczek 5 70 7,0 156 203 50,7 87 5 6 25 Iron 5 75 6,8 158 204 46,9 91 5 5 26 Kucyk 5 81 6,3 156 204 49,1 91 7 6 27 KWS Atrika 5 78 6,5 155 204 50,9 94 5 6 28 KWS Harris 5 77 6,6 156 204 48,3 87 5 5 29 KWS Olof 5 77 6,3 158 204 48,0 86 4 4 30 KWS Vermont 6 73 7,0 157 204 49,0 89 4 4 31 Natasia 5 75 6,3 157 204 50,2 90 3 4 32 Oberek 5 75 7,2 158 204 52,6 88 4 6 33 Paustian 6 74 7,4 157 204 49,3 92 6 4 34 Penguin 5 78 6,5 158 204 49,1 89 5 4 35 Podarek 5 79 6,5 158 204 49,9 89 5 5

36 Polonia Staropolska 6 67 6,9 155 202 46,0 82 5 5

37 Radek 5 79 6,3 158 204 49,2 90 5 5 38 Raskud 5 79 6,0 157 204 50,2 90 6 7 39 Ringo 6 74 6,5 156 203 49,6 85 5 5 40 Rubaszek 5 71 7,5 157 204 47,0 86 6 5 41 Skald 5 76 6,7 157 204 48,8 89 4 4 42 Skarb 5 79 6,5 156 204 51,5 92 6 5 43 Soldo 5 74 7,2 158 204 53,1 92 5 5 44 Suweren 5 81 5,6 156 203 46,9 86 6 5 45 Tocada 5 77 7,0 158 204 50,6 86 4 4

typ pastewny (nieoplewione) 46 Gawrosz 5 87 5,9 157 204 46,6 40 9 9 Liczba doświadczeń 172 114 105 46 165 57

Kol. 2: badania siewek w roztworze o stężeniu 2 ppm Al+++ (do roku 2013 dwa stężenia 2 i 4 ppm Al+++); wyższe stopnie oznaczają większą tolerancję na zakwaszenie gleby Kol. 2, 9, 10: wyniki zbonitowane

32

Tabela 5 Jęczmień jary – typ browarny. Ważniejsze cechy technolo-giczne odmian

Lp. Odmiana Sy

ntet

yczn

a oc

ena

war

tośc

i br

owar

nej

Ekst

rakt

yw-

ność

Lepk

ość

br

zecz

ki

Stop

ień

osta

-te

czne

go o

dfer

-m

ento

wan

ia

Licz

ba

Kolb

acha

Siła

di

asta

tycz

na

Zaw

artość

β-

gluk

anów

w

brz

eczc

e

Kruc

hość

sł

odu

skala 9o 1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 Afrodite 6,40 7 7 3 9 5 8 9 2 Baryłka 6,90 6 7 8 8 7 7 7 3 Basza 6,45 6 7 9 5 6 6 7 4 Beatrix 5,10 3 7 7 7 5 6 8 5 Blask 5,55 6 6 5 5 5 5 6 6 Bordo 7,35 6 7 9 8 9 7 9 7 Britney 5,90 5 7 6 8 5 8 9 8 Granal 6,05 5 7 8 5 7 - - 9 Kormoran 5,90 5 7 9 5 5 6 8

10 KWS Cantton 6,25 7 7 6 7 3 7 9 11 KWS Dante 6,10 6 6 7 6 4 6 8 12 KWS Fabienne 7,40 8 7 8 8 5 8 9 13 KWS Irina 6,80 8 7 7 7 3 7 9 14 KWS Orphlia 6,80 8 7 7 7 3 7 8 15 Marthe 6,75 6 7 9 5 8 8 6 16 Nokia 6,55 7 7 8 5 5 8 9 17 Olympic 6,55 7 6 7 6 6 8 9 18 Prestige 5,90 5 7 7 6 6 7 - 19 RGT Baltic 8,10 9 8 9 7 6 7 9 20 RGT Planet 7,80 9 7 8 9 4 8 9 21 Salome 5,85 6 6 7 6 4 6 8 22 Signora 6,95 8 7 7 6 5 8 8 23 Stratus 4,15 4 5 3 4 5 - - 24 SU Lolek 6,85 7 7 8 6 6 6 8 25 Uta 7,95 9 8 6 9 6 7 8 26 Xanadu 6,70 7 7 4 6 9 8 7 Waga cechy w ocenie syntetycznej (%) 40 15 15 15 15

Kol. 3-7: wskaźniki technologiczne składające się na syntetyczną ocenę wartości browarnej

33

Tabela 6 Jęczmień jary. Ważniejsze wskaźniki wartości technolo-gicznej wzorcowej odmiany Blask w latach 2006-2015

Rok

Zaw

artość

bi

ałka

w

zia

rnie

Ekst

rakt

yw-

ność

Lepk

ość

br

zecz

ki

Stop

ień

osta

-te

czne

go

odfe

rmen

to-

wan

ia

Licz

ba

Kolb

acha

Siła

di

asta

tycz

na

% s.m. mPa x a % j.WK 1 2 3 4 5 6 7

2006 11,0 82,0 1,56 80,0 40,3 330 2007 11,1 82,6 1,57 79,5 44,4 283 2008 11,3 82,2 1,54 80,5 42,8 275 2009 10,9 82,7 1,49 82,9 44,6 316 2010 10,5 82,8 1,53 79,9 45,9 280 2011 11,0 83,4 1,51 81,5 46,5 303 2012 11,0 82,0 1,51 80,3 45,1 267 2013 10,7 83,3 1,51 81,6 45,7 239 2014 11,6 82,7 1,56 81,6 43,1 295 2015 12,1 81,7 1,59 82,0 40,8 280

średnia 11,1 82,5 1,54 81,0 43,9 287

cd. tabeli 6

Rok

Wyd

ajność

sł

odu

Zaw

artość

bi

ałka

og

ólne

go

w sło

dzie

Za

war

tość

bi

ałka

rozp

u-

szcz

alne

go

w

sło

dzie

Bar

wa

br

zecz

ki

Ene

rgia

ki

ełko

wan

ia

Zaw

artość

ß-

gluk

anów

Kru

chość

sło

du

% s.m. j. EBC % mg/l % 1 8 9 10 11 12 13 14

2006 93,0 10,6 4,3 2,8 99,2 272 80,4 2007 91,8 10,8 4,7 4,0 98,2 274 74,2 2008 90,5 10,8 4,6 3,8 98,9 257 82,7 2009 91,1 10,4 4,6 4,4 99,4 228 83,0 2010 91,0 10,0 4,6 4,1 98,0 226 89,1 2011 90,7 10,5 4,9 4,2 97,3 233 85,4 2012 90,6 10,8 4,9 4,7 98,1 224 87,1 2013 91,4 10,3 4,7 4,3 99,4 269 79,6 2014 91,7 11,1 4,8 4,0 98,9 259 81,3 2015 91,4 11,6 4,7 3,8 99,4 189 79,5

średnia 91,3 10,7 4,7 4,0 98,7 243 82,2

34

Jęczmień ozimy Powierzchnia uprawy jęczmienia ozimego w ostatnich dziesięciu

latach zwiększyła się o blisko 100 tys ha i w roku 2015 wyniosła prze-szło 231 tys. ha (wg GUS). Mimo to udział jęczmienia ozimego w strukturze zasiewów zbóż z mieszankami zbożowymi nie jest zbyt duży (3,3% w roku 2015). Średnio w ostatnich trzech latach najwięk-szy udział jęczmienia ozimego odnotowano w województwach: opol-skim – 9,2%, zachodniopomorskim – 6,0%, lubuskim – 5,7%, dolno-śląskim – 5,2% oraz wielkopolskim – 5,1%, natomiast najmniejszy udział w strukturze zasiewów zbóż miał w województwach: podlaskim, warmińsko-mazurskim, mazowieckim i lubelskim (1,0-1,7%).

Sezon wegetacyjny 2014/2015 był niekorzystny dla jęczmienia ozimego ze względu na dość duże nasilenie występowania wirusów żółtej karłowatości jęczmienia (BYDV). Długa i ciepła jesień sprzyjała rozwoju mszyc – głównego wektora wirusów żółtej karłowatości jęcz-mienia. Już pod koniec roku 2014 na wielu doświadczeniach pojawiły się niepokojące objawy w postaci pożółkłych liści, które wkrótce za-częły zasychać całkowicie, a wiosną nie odnowiły się. W niniejszym wydaniu Listy po raz pierwszy prezentujemy wyniki porażenia odmian wirusami powodującymi żółtą karłowatość jęczmienia.

Jęczmień ozimy wyróżnia się dużym potencjałem plonowania, jednak ze względu na wyraźnie słabszą zimotrwałość nie jest zbyt popularny w naszym kraju. Sezon wegetacyjny 2015/2016 również potwierdził brak genetycznych źródeł tolerancji na stres niskich tempe-ratur tego gatunku. Mróz, zimne wiatry i brak pokrywy śnieżnej powo-dowały wymarzanie roślin. Wiele doświadczeń zostało zdyskwalifiko-wanych ze względu na całkowite lub niemal całkowite wymarznięcie jęczmienia. Dotyczy to głównie rejonu centralnej i północnej oraz pół-nocno-wschodniej Polski. Ocena zimotrwałości opiera się na oszaco-waniu procentu martwych roślin w doświadczeniach polowych, bada-niu mrozoodporności w komorach niskich temperatur oraz badaniu zimotrwałości odmian w warunkach prowokacyjnych. Sezon wegeta-cyjny 2015/2016 pozwolił na zweryfikowanie dotychczasowych ocen zimotrwałości odmian jęczmienia. (tab. 4)

Krajowy rejestr roślin rolniczych zawiera aktualnie 27 odmian jęczmienia ozimego. Dominują odmiany pastewne, 22 wielorzędowe i 3 dwurzędowe. Zarejestrowane są również dwie odmiany dwurzędo-

35

we browarne. Bardzo duży jest udział odmian zagranicznych (85%) w tym gatunku, a tylko 4 pochodzą z polskiej hodowli.

Na początku roku 2016 do Krajowego rejestru wpisano trzy nowe odmiany jęczmienia ozimego: Arenia, Nele i Kaylin. Są to odmiany wielorzędowe pastewne pochodzące z hodowli niemieckich. We wrze-śniu 2015 roku wpisano również jedną polską odmianę dwurzędową pastewną o nazwie Brosza, której rejestracja była uzależniona od po-zytywnych wyników badań OWT w sezonie wegetacyjnym 2014/2015.

W roku 2015 z Krajowego rejestru wykreślono 2 odmiany – polską odmianę wielorzędową pastewną o nazwie Karakan oraz szwedzką odmianę dwurzędową browarną Nickela, która w ostatnich latach była wzorcem dla badań technologicznych odmian jęczmienia ozimego.

Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych jęczmienia ozimego w roku 2015 wyniosła 5,4 tys. ha, a odmiany z Krajowego rejestru stanowiły tylko 45%. Największy udział spośród zarejestrowa-nych miały odmiana browarna Wintmalt (8,1%) oraz pastewne KWS Meridian (8,0%), Zenek (5,9%), Holmes (5,1%) i Souleyka (3,2%). Na coraz wyższym poziomie (ok. 55%) kształtował się udział odmian ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA). Należy pa-miętać, że odmiany z Katalogu wspólnotowego w większości nie są badane w naszych warunkach klimatycznych i nie ma informacji na temat ich przydatności do uprawy w Polsce.

Wykaz i liczbowa charakterystyka zarejestrowanych odmian jęczmienia ozimego zawarte są w tabelach 1-7. W tabelach wyniko-wych pominięto odmiany pastewne Bażant i Epoque oraz browarną Wintmalt, które nie były badane w trzech ostatnich latach. W latach 2009 i 2010 w doświadczeniach rejestrowych nie była badana żadna odmiana browarna, dlatego w tabeli 7 brak wyników dla odmiany wzorcowej z tych lat.

36

Charakterystyka odmiany jęczmienia ozimego wpisanej do Krajowego rejestru w roku 2015

Brosza (d. BKH 8012)

Odmiana dwurzędowa, typu pastewnego. Plenność na poziomie innych odmian dwurzędowych pastew-

nych. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki przeciętny.

Zimotrwałość prawie średnia. Odporność na mączniaka prawdzi-wego, plamistość siatkową i ciemnobrunatną plamistość – dość duża, na rdzę jęczmienia i rynchosporiozę – średnia. Rośliny średniej wyso-kości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia późny do bardzo późnego, dojrzewania dość późny.

Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym duża. Zawartość białka w ziarnie dość duża.

Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.

Charakterystyka odmian jęczmienia ozimego wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016

Arenia (d. NORD 09020/72) Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim

poziomie agrotechniki przeciętny. Zimotrwałość średnia. Odporność na rynchosporiozę i ciemno-

brunatną plamistość – dość duża, na mączniaka prawdziwego i plami-stość siatkową – średnia, na rdzę jęczmienia – dość mała. Rośliny dość niskie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren mała, wyrównanie ziarna, gęstość ziarna w stanie zsypnym oraz zawartość białka w ziarnie średnie.

Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.

37

Kaylin (d. STRG 454/10) Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Plenność dość dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim

poziomie agrotechniki powyżej średniej. Zimotrwałość średnia. Odporność na plamistość siatkową i ciem-

nobrunatną plamistość – dość duża, na mączniaka prawdziwego, rdzę jęczmienia i rynchosporiozę – średnia. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia późny, doj-rzewania dość późny.

Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym średnia. Zawartość białka w ziarnie dość duża.

Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Nele (d. BE 2007019003D)

Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Plenność dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim pozio-

mie agrotechniki powyżej średniej. Zimotrwałość prawie średnia. Odporność na mączniaka prawdzi-

wego, rynchosporiozę i ciemnobrunatną plamistość – dość duża, na plamistość siatkową i rdzę jęczmienia – średnia. Rośliny dość wyso-kie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrze-wania przeciętny.

Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym i zawartość białka w ziarnie średnie.

Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.

38

Tabela 1 Jęczmień ozimy. Wykaz odmian zarejestrowanych

Lp. Odmiany

Rok wpisania

do Krajowego

rejestru

Zachowu-jący/repre-

zentant (numer

adresowy)

Udział w kwalifikacji polowej (%)

2015 2014 2013

maksy-malny przed rokiem 2013

1 2 3 4

wielorzędowe pastewne 1 * Antonella 2011 556 2,5 1,4 1,8 2 Arenia 2016 556 3 * Bartosz 2006 618 0,9 1,1 1,3 3,4 4 * Bażant x/ 2002 618 0,2 0,4 0,5 14,7 5 * Epoque x/ 2007 399 2,8 6 * Fridericus 2007 389 0,7 2,1 4,1 7 * Henriette 2011 556 0,9 0,2 0,4 8 * Holmes 2011 153 5,1 7,1 5,2 2,5 9 * Kaylin 2016 1046

10 * Kobuz 2013 1 0,5 0,5 11 * KWS Kosmos 2015 389 12 * KWS Meridian 2011 389 8,0 12, 8,6 9,3 13 * Lomerit 2002 389 2,5 4,5 5,6 17,4 14 * Maybrit 2006 556 0,0 6,9 15 Nele 2016 556 16 * Quadriga 2015 153 0,2 17 * Scarpia 2007 556 0,9 0,5 1,3 4,5 18 * Souleyka 2010 556 3,2 7,9 12, 7,6 19 * SU Elma 2014 556 0,0 20 * SU Melania 2013 556 21 * Titus 2012 556 1,9 5,0 3,6 22 * Zenek 2013 153 5,9 0,3

dwurzędowe pastewne23 * Brosza 2015 618 24 * Metaxa 2010 556 1,8 3,9 5,5 7,7 25 * SU Vireni 2014 556 1,4

dwurzędowe browarne26 * Vincenta 2015 556 27 * Wintmalt x/ 2008 389 8,1 10, 9,0 7,4 Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych (tys. ha) 5,4 4,9 5,4 9,5

Kol. 1: * – odmiana chroniona krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy, x/ – odmiana niebadana w latach 2013-2015 Kol. 4: wg danych PIORiN; 0,0 – poniżej 0,05; w latach 2013-2015 kwalifikacją objęto również odmiany ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA)

39

Tabela 2 Jęczmień ozimy. Plon ziarna odmian (% wzorca)

Lp. Odmiany Poziom a1 Poziom a2

2013--2015 2015 2014 2013 2013-

-2015 2015 2014 2013 1 2 3

Wzorzec, dt z ha 78,5 86,0 81,0 68,6 89,7 96,9 94,7 77,0 wielorzędowe pastewne1 Antonella 101 100 100 103 102 102 102 104 2 Arenia 104 104 101 104 3 Bartosz 95 100 4 Fridericus 98 100 96 98 99 101 98 99 5 Henriette 99 98 99 100 101 99 101 103 6 Holmes 101 99 103 100 101 100 102 102 7 Kaylin 101 100 104 102 8 Kobuz 91 94 86 91 93 94 90 94 9 KWS Kosmos 107 109 107 104 106 106 107 105

10 KWS Meridian 101 102 100 100 102 103 101 103 11 Lomerit 96 98 91 98 97 100 93 101 12 Maybrit 88 90 13 Nele 102 100 102 105 14 Quadriga 100 101 102 105 15 Scarpia 97 103 93 95 100 103 97 99 16 Souleyka 100 97 101 102 100 97 100 102 17 SU Elma 103 103 99 106 102 103 99 106 18 SU Melania 102 102 98 107 102 101 99 106 19 Titus 102 101 100 106 102 101 101 105 20 Zenek 101 102 99 100 99 101 99 99 dwurzędowe pastewne

21 Brosza 92 89 91 91 22 Metaxa 96 97 95 95 95 94 94 96 23 SU Vireni 94 98 93 99 dwurzędowe browarne

24 Vincenta 92 88 96 92 93 88 95 99 Liczba doświadczeń 131 43 44 44 131 43 44 44

Kol. 1: wzorzec: 2015 i 2014 – Souleyka, SU Melania, Titus; 2013 – Souleyka, Nickela, Titus Kol. 2: a1 – przeciętny poziom agrotechniki Kol. 3: a2 – wysoki poziom agrotechniki (zwiększone nawożenie azotowe, dolistne preparaty wieloskładnikowe, ochrona przed wyleganiem i chorobami)

40

Tabela 3 Jęczmień ozimy. Porażenie odmian przez choroby

Lp. Odmiany P

leśń

śni

e-go

wa

Mąc

znia

k pr

awdz

iwy

Pla

mis

tość

si

atko

wa

Rdz

a

jęcz

mie

nia

Ryn

cho-

spor

ioza

C

iem

no-

brun

atna

pl

amis

tość

Żółta

karło

-w

atość

jęcz

mie

nia

Typ

odpo

r-nośc

i na

mąc

znia

ka

praw

dziw

ego

skala 9o 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Średnia 7,9 7,3 7,1 7,5 7,8 7,1 6,4 wielorzędowe pastewne 1 Antonella 8,0 8,0 7,5 7,6 8,1 7,5 6,7 un 2 Arenia 7,8 7,4 7,0 7,0 8,2 7,5 6,5 un 3 Bartosz 7,9 7,0 7,3 7,0 7,4 6,8 • Ra 4 Fridericus 8,4 6,4 7,2 7,3 7,8 6,8 8,3 MISt+un 5 Henriette 7,6 6,6 7,0 7,5 7,6 6,8 6,8 Lv 6 Holmes 7,6 7,3 7,2 7,3 7,4 7,0 5,6 Ru, Ml(Ab) 7 Kaylin 8,0 7,5 7,4 7,4 8,0 7,7 6,5 brak 8 Kobuz 8,0 7,3 6,8 7,5 7,2 7,0 7,2 Mlh 9 KWS Kosmos 7,7 7,2 7,4 7,1 8,0 7,1 7,3 Sp

10 KWS Merdian 8,2 6,9 7,1 7,8 7,9 6,6 7,2 Sp, un 11 Lomerit 8,0 7,0 7,0 7,1 7,6 7,5 7,1 brak 12 Maybrit 8,3 7,0 6,8 7,6 7,9 6,6 • Bw 13 Nele 8,0 7,6 7,2 7,5 8,0 7,6 8,8 brak 14 Quadriga 7,7 7,2 7,0 7,1 7,9 7,2 • brak 15 Scarpia 8,2 6,0 6,7 7,3 7,8 6,9 7,6 Bw+Ra 16 Souleyka 7,6 7,3 7,5 7,7 7,9 7,4 5,8 Lv 17 SU Elma 8,0 7,7 7,3 7,7 7,5 7,6 7,1 un 18 SU Melania 7,8 7,2 7,2 7,4 7,7 7,2 6,2 Mla13+? 19 Titus 8,4 7,7 7,2 7,8 7,9 7,2 7,2 Sp 20 Zenek 8,1 7,7 6,8 7,6 7,8 6,6 6,8 Un

dwurzędowe pastewne 21 Brosza 8,1 7,9 7,5 7,2 8,0 7,6 • Ly, 22 Metaxa 7,6 7,4 6,8 7,4 7,6 6,9 8,4 Sp 23 SU Vireni 7,8 7,0 7,2 7,2 7,7 6,9 6,4 Ra

dwurzędowe browarne 24 Vincenta 7,2 7,5 7,3 7,7 7,9 6,7 6,8 brak Liczba doświadczeń 29 95 99 62 97 71 12

Kol. 8: choroba powodowana przez różne wirusy „•” – brak danych Kol. 9: wg danych IHAR-PIB Radzików; nazwa pochodzi najczęściej od odmiany (źródła odporności), z której dana odporność została wykorzystana w programach hodowlanych; brak – brak odporności, un – nieznany typ odporności na mączniaka

41

Tabela 4 Jęczmień ozimy. Ważniejsze cechy rolnicze odmian

Lp. Odmiany

Zimo-trwa-łość

Reakcjana Al+++

Wyso-kość roślin

Wyle-ganie

Kłosze-nie

Dojrza-łość

pełna skala 9o cm skala 9o liczba dni od 1.01

1 2 3 4 5 6 7

Średnia 98 6,9 135 185 wielorzędowe pastewne1 Antonella 5 5 96 6,7 134 185 2 Arenia 5 5 93 6,8 133 185 3 Bartosz 4,5 5 100 7,2 133 • 4 Fridericus 6 5 101 7,0 135 185 5 Henriette 5 5 96 7,1 133 184 6 Holmes 4,5 5 94 7,2 134 185 7 Kaylin 5 5 99 7,0 138 186 8 Kobuz 5,5 6 102 6,0 134 184 9 KWS Kosmos 5 5 97 7,0 136 186

10 KWS Meridian 5 5 99 6,6 134 184 11 Lomerit 5 4 101 6,5 133 184 12 Maybrit 5 5 100 5,7 136 184 13 Nele 4,5 5 101 7,1 136 185 14 Quadriga 5 5 106 7,1 137 186 15 Scarpia 5 5 104 6,3 134 184 16 Souleyka 4,5 5 97 7,2 135 186 17 SU Elma 5 5 101 7,1 135 185 18 SU Melania 4,5 5 99 6,8 134 185 19 Titus 5 5 111 7,5 135 185 20 Zenek 5,5 6 97 7,0 132 184

dwurzędowe pastewne21 Brosza 4,5 5 101 7,0 138 186 22 Metaxa 4,5 5 83 7,5 133 184 23 SU Vireni 5 5 93 7,7 134 •

dwurzędowe browarne24 Vincenta 4 5 87 6,2 133 185 Liczba doświadczeń 134 86 74 34

Kol. 2: oceny nieporównywalne z ocenami odmian pszenicy ozimej i pszenżyta ozimego (łagodniejszy stres termiczny dla jęczmienia) Kol. 2, 3: wyniki zbonitowane Kol. 3: badania siewek w roztworze o stężeniu 2 ppm Al+++; do roku 2014 dwa stężenia 2 i 3 ppm Al+++; wyższe stopnie oznaczają większą tolerancję na zakwaszenie gleby Kol. 7: „•” – brak danych

42

Tabela 5 Jęczmień ozimy. Ważniejsze cechy ziarna odmian

Lp. Odmiany

Masa 1000 ziaren

Wyrówna-nie ziarna (> 2,2 mm)

Gęstość ziarna

w stanie zsypnym

Zawartość białka

(N x 6,25)

g % skala 9o

1 2 3 4 5

Średnia 46,9 93 wielorzędowe pastewne 1 Antonella 46,6 95 4 5 2 Arenia 44,3 93 5 5 3 Bartosz 44,0 94 6 4 4 Fridericus 46,3 94 5 5 5 Henriette 48,4 95 5 6 6 Holmes 46,1 92 5 4 7 Kaylin 50,1 96 5 6 8 Kobuz 42,1 88 5 5 9 KWS Kosmos 46,7 96 5 5

10 KWS Meridian 47,2 95 5 6 11 Lomerit 47,9 93 6 4 12 Maybrit 40,3 87 4 4 13 Nele 50,0 96 5 5 14 Quadriga 49,2 94 5 5 15 Scarpia 45,4 93 5 4 16 Souleyka 46,6 93 5 5 17 SU Elma 47,3 95 5 5 18 SU Melania 47,8 93 5 5 19 Titus 50,0 95 6 6 20 Zenek 44,2 90 5 5

dwurzędowe pastewne 21 Brosza 49,3 96 7 6 22 Metaxa 49,7 94 6 6 23 SU Vireni 52,7 94 6 6

dwurzędowe browarne 24 Vincenta 47,3 93 5 4 Liczba doświadczeń 128 48

Kol. 4 i 5: wyniki zbonitowane

43

Tabela 6 Jęczmień ozimy – typ browarny. Ważniejsze cechy techno-logiczne odmian

Lp. Odmiana

Syn

tety

czna

oce

na

war

tośc

i bro

war

nej

Eks

trakt

ywność

Licz

ba K

olba

cha

Sto

pień

ost

atec

zneg

o od

ferm

ento

wan

ia

Lepk

ość

brze

czki

Siła

dia

stat

yczn

a

Zaw

artość

β-

gluk

anów

w

brz

eczc

e

Kru

chość

sł

odu

skala 9o 1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 Vincenta 3,10 1 4 3 5 6 4 7 2 Wintmalt 4,10 2 6 3 6 7 6 8

Waga cechy w ocenie syntetycznej (%)

40 15 15 15 15 Kol. 2-9: w relacji do odmiany wzorcowej obowiązującej w danym roku Kol. 3-7: wskaźniki technologiczne składające się na syntetyczną ocenę wartości browarnej

44

Tabela 7 Jęczmień ozimy. Ważniejsze wskaźniki wartości technolo-gicznej wzorcowych odmian Nickela, Wintmalt i Vincenta w latach 2004-2015

Rok

Zaw

artość

bi

ałka

w

zia

rnie

Ekst

rakt

yw-

ność

Lepk

ość

br

zecz

ki

Stop

ień

os

tate

czne

go

odfe

r-m

ento

wan

ia

Licz

ba

Kolb

acha

Siła

di

asta

tycz

na

% s.m. mPa x a % j.WK 1 2 3 4 5 6 7

2004 10,5 82,5 1,59 80,6 45,7 294 2005 9,8 83,1 1,55 81,9 46,3 283 2006 10,6 81,7 1,52 78,2 45,2 209 2007 11,1 81,7 1,57 78,8 43,3 239 2008 10,1 83,0 1,52 82,2 46,0 229 2011 11,5 81,5 1,53 83,2 43,1 248 2012 10,0 81,7 1,50 82,0 43,4 330 2013 12,3 81,7 1,51 79,6 46,6 249 2014 10,4 82,0 1,58 80,6 45,9 263 2015 10,3 80,3 1,57 81,5 39,1 290

średnia 10,7 81,9 1,54 80,9 44,5 263

cd. tabeli 7

Rok

Wyd

ajność

sł

odu

Zaw

artość

bi

ałka

ogó

lneg

o w

sło

dzie

Zaw

artość

bi

ałka

roz-

pu

szcz

alne

go

w sło

dzie

Barw

a

brze

czki

Ener

gia

kieł

-ko

wan

ia

Zaw

artość

ß-

gluk

anów

w

brz

eczc

e

Kruc

hość

sł

odu

% s.m. j. EBC % mg/l % 1 8 9 10 11 12 13 14

2004 87,4 10,1 4,7 3,0 90,5 277 70,0 2005 93,2 9,6 4,4 3,1 96,8 200 82,1 2006 93,4 10,5 4,7 4,5 95,8 226 80,7 2007 93,3 10,7 4,6 4,0 93,5 182 84,5 2008 92,3 9,7 4,5 3,8 95,3 244 84,5 2011 91,6 11,4 4,9 3,8 92,6 212 81,4 2012 91,6 9,9 4,3 3,9 97,9 116 89,2 2013 91,6 11,6 5,4 4,9 94,0 180 78,3 2014 92,4 10,9 5,0 4,0 98,0 261 77,5 2015 92,3 10,0 3,9 3,2 97,3 190 83,1

średnia 91,9 10,4 4,6 3,8 95,2 209 81,1

Kol. 2-14: odmiany wzorcowe: 2004-2008, 2011, 2013-2014 – Nickela; 2012 – Wintmalt; 2015 – Vincenta

45

OWIES ZWYCZAJNY I NAGI Powierzchnia uprawy owsa w naszym kraju w roku 2015 wyniosła

niemalże 630 tys. ha i była wyższa w porównaniu do dwóch wcześniej-szych lat. W strukturze zasiewów zbóż (z mieszankami zbożowymi) owies zajmuje około 8%. Największe znaczenie ma w województwach mazowieckim (18%), warmińsko-mazurskim (15%) i lubelskim (13%), natomiast najmniejsze w województwach opolskim (1%) i lubuskim (2%).

W 2015 roku do Krajowego rejestru wpisano dwie krajowe od-miany owsa zwyczajnego – Romulus (DANKO HR) i Elegant (HR Strzelce). Obecnie w KR znajdują się już 32 odmiany: 27 owsa zwy-czajnego i 5 nagiego. Dwadzieścia pięć odmian owsa zwyczajnego przydatnych jest do uprawy w całym kraju, z wyjątkiem wyżej położo-nych terenów górskich (odmiany nizinne), a dwie przeznaczone są do uprawy na wyżej położonych terenach górskich (odmiany górskie). Wszystkie odmiany owsa nagiego nadają się głównie do uprawy w warunkach nizinnych. Odmiany górskie dzięki wczesnemu dojrze-waniu są mniej zawodne na wyżej położonych terenach podgórskich i górskich (powyżej 500-600 m n.p.m.), gdyż owies na uprawę w tych warunkach reaguje wydłużeniem okresu wegetacji. W doświadcze-niach prowadzonych na nizinach, formy górskie plonują z reguły go-rzej od pozostałych odmian owsa zwyczajnego zalecanych do uprawy w tych warunkach, ale wyróżniają się wcześniejszym dojrzewaniem. Dlatego na nizinach właściwa wydaje się ich uprawa jedynie w mie-szankach z jęczmieniem.

W Krajowym rejestrze przeważają odmiany rodzimych hodowli, poza jedną niemiecką – Scorpion. Głównie są to odmiany żółtoziarni-ste, preferowane w produkcji (wyjątek stanowi odmiana Gniady o brązowej barwie łuski).

Jeśli chodzi o agrotechnikę gatunek ten ma wiele zalet. Najważ-niejsze spośród nich to: duża tolerancja na niskie pH gleby, małe wy-magania co do jakości gleby (udaje się na glebach piaszczystych jak i gliniastych), stosunkowo mała wrażliwość na niskie temperatury wczesną wiosną (kiełkuje już w temperaturze około 20C), jest dość dobrym przedplonem dla innych zbóż, jak również dobrze znosi upra-wę po nich, poza tym pełni funkcję fitosanitarną, dlatego warto go uwzględniać w płodozmianie z dużym udziałem zbóż.

Duże znaczenie dla jak dobrego plonowania ma termin siewu, gdyż przy wczesnym najlepiej wykorzystuje zapasy wody zimowej

46

zgromadzonej w glebie, co ma znaczący wpływ na dobre ukorzenie-nie, większą odporność na wyleganie i większą liczbę kłosków w wiesze.

Najlepszymi przedplonami dla owsa są rośliny okopowe na obor-niku oraz bobowate, najgorszymi natomiast jęczmień, ze względu na dużą patogeniczność grzybów bytujących w ryzosferze na stanowisku po nim.

Ziarno owsa charakteryzuje się wysoką wartością odżywczą. Dzięki dużej ilości łatwo przyswajalnego białka oraz wielonienasyco-nych kwasów tłuszczowych doskonale nadaje się na żywność dla ludzi jak i paszę dla zwierząt. Produkty owsiane znajdują również zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym i chemicznym.

Nowo rejestrowane odmiany najczęściej wnoszą postęp w zakresie plenności oraz odporności na choroby. W ostatnich latach szczególnie dużym zagrożeniem w uprawie owsa były rdza wieńcowa i helminto-sporioza, które wystąpiły w największej liczbie doświadczeń. W latach sprzyjających rozwojowi rdzy wieńcowej, najczęściej lokalnie, choroba może znacznie ograniczać plonowanie odmian mniej odpornych. Cho-robami owsa o mniejszym znaczeniu gospodarczym są mączniak prawdziwy, septorioza liści i rdza źdźbłowa. Natomiast występowanie głowni pylącej i zwartej można ograniczyć poprzez zaprawienie materia-łu siewnego, ponieważ chorób tych nie można zwalczać w okresie we-getacji. Jest to istotne, ponieważ porażone ziarno ma znacznie obniżo-ną wartość konsumpcyjną i paszową.

W roku 2015 powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasien-nych wyniosła nie całe 4 tys. ha i była nieznacznie większa niż w la-tach 2014 i 2013. Już od kilku lat największy udział w rozmnożeniach ma odmiana Bingo (33-44%).

W tabelach wynikowych pominięto niebadane w ostatnich 3 latach odmiany: Arab, Borowiak, Chwat, Deresz, Gniady, Grajcar, Kasztan, Rajtar, Sławko, Szakal i Polar.

Odmiany obu gatunków owsa badano w tych samych seriach do-świadczeń, dlatego wyniki w tabelach są w pełni porównywalne.

47

Charakterystyka odmian owsa zwyczajnego wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016

Elegant (d. STH 10613)

Odmiana żółtoziarnista, przeznaczona do uprawy na terenie ca-łego kraju, z wyjątkiem wyżej położonych terenów górskich.

Plon ziarna z łuską średni, bez łuski dość duży. Odporność na mączniaka prawdziwego – dość duża, na rdzę

owsa i źdźbłową oraz helmintosporiozę – średnia, na septoriozę liści – dość mała. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin wiechowania dość wczesny, dojrzewania średni.

Udział łuski dość mały, masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie ziaren średnie, gęstość w stanie zsypnym duża. Zawartość białka średnia, tłuszczu dość duża.

Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. Romulus (d. DC 07116-11/2)

Odmiana żółtoziarnista, przeznaczona do uprawy na terenie ca-łego kraju, z wyjątkiem wyżej położonych terenów górskich.

Plon ziarna z łuską i bez łuski – dość duży. Odporność na mączniaka prawdziwego, rdzę owsa i źdźbłową

oraz septoriozę liści – dość mała, na helmintosporiozę – średnia. Ro-śliny średniej wysokości, o małej odporności na wyleganie. Termin wiechowania średni, dojrzewania dość wczesny.

Udział łuski średni, masa 1000 ziaren dość duża, gęstość w sta-nie zsypnym duża, wyrównanie ziaren dość duże. Zawartość białka i tłuszczu średnia.

Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia.

48

Tabela 1 Owies. Wykaz odmian zarejestrowanych

Lp. Odmiany

Rok wpisania

do Krajowego

rejestru

Zachowu- jący/ repre-

zentant (numer

adresowy)

Udział w kwalifikacji polowej (%)

2015 2014 2013

maksy-malny przed rokiem 2013

1 2 3 4

owies zwyczajny - nizinne

1 * Arab x/ 2004 153 7,7 5,3 6,1 7,6 2 * Arden 2010 153 7,3 8,8 8,2 4,1 3 * Berdysz 2008 153 0,5 0,9 4,4 2,6 4 * Bingo 2009 611 40,7 43,5 32,7 25,8 5 Borowiak x/ 1998 321 0,3 0,0 0,5 7,8 6 * Breton 2007 153 8,4 11,6 7,9 13,3 7 * Chwat x/,w/ 2000 611 11,2 8 * Deresz x/ 2000 153 0,7 0,4 10,4 9 * Elegant 2016 611

10 * Furman 2006 153 2,4 1,3 1,8 6,9 11 * Gniady br, x/ 2007 153 1,6 1,4 1,5 2,4 12 * Haker 2010 611 0,8 4,0 3,6 6,1 13 * Harnaś 2014 321 0,6 0,0 14 * Kasztan x/ 1999 321 0,2 2,5 1,5 7,1 15 * Komfort 2013 611 4,9 2,3 0,4 16 * Koneser 2007 611 0,3 5,2 17 * Krezus 2005 611 0,5 0,5 1,5 15,9 18 * Nawigator 2015 611 0,5 19 * Paskal 2015 611 0,1 20 * Rajtar x/ 2004 153 0,6 0,6 1,1 11,4 21 * Romulus 2016 153 22 * Scorpion 2008 556 1,1 0,8 2,4 1,6 23 * Sławko x/ 1993 611 0,2 0,1 16,5 24 * Szakal x/ 2000 611 1,2 11,5 25 * Zuch 2008 153 3,9 3,5 6,7 12,3

49

cd. tabeli 1 1 2 3 4

- górskie 26 Celer 2000 321 0,6 1,1 2,0 27 Grajcar x/ 1997 321 0,9 2,0 1,4

owies nagi - nizinne 28 * Amant 2014 611 0,5 0,0 29 * Maczo 2010 611 2,0 1,3 2,0 1,7 30 * Nagus 2011 153 1,4 0,5 0,7 0,8 31 * Polar x/ 2002 611 0,3 8,8 32 * Siwek 2010 321 1,8 0,6 1,2 0,7 Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych (tys. ha) 3,9 3,7 3,4 51,5

Kol. 1: * – odmiana chroniona krajowym, lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy; br – odmiana brązowoziarnista; x – odmiana niebadana w latach 2013-2015; w/– odmiana skre ślona z KR w maju 2016 roku Kol. 4: wg danych PIORiN; w latach 2013-2015 kwalifikacją objęto również odmiany ze Wspólnego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA)

50

Tabela 2 Owies. Plon ziarna odmian (% wzorca)

Lp. Odmiana Plon ziarna z łuską Plon ziarna bez łuski

2013--2015 2015 2014 2013 2013-

-2015 2015 2014 2013 1 2 3 4 5

Wzorzec, dt z ha 70,5 69,0 68,5 71,7 52,1 51,1 54,1 54,3

owies zwyczajny 1 Arden 99 102 96 99 99 101 96 98 2 Berdysz 96 97 94 94 3 Bingo 104 102 105 105 107 105 108 109 4 Breton 100 102 99 98 99 102 99 97 5 Elegant 101 101 100 102 6 Furman 96 96 92 90 7 Haker 98 97 95 102 98 98 95 102 8 Harnaś 102 102 103 100 98 97 100 96 9 Komfort 102 103 105 98 101 101 104 96

10 Koneser 96 97 11 Krezus 98 98 98 99 94 93 94 95 12 Nawigator 103 100 103 106 106 102 106 109 13 Paskal 103 100 104 105 103 99 103 105 14 Romulus 103 102 101 100 15 Scorpion 100 97 103 100 100 96 104 100 16 Zuch 97 100 97 96 98 100 98 96

17 Celer 100 100 95 94 owies nagi

18 Amant 74 74 72 75 97 98 96 100 19 Maczo 70 68 93 90 20 Nagus 71 73 71 70 94 96 95 90 21 Siwek 74 74 74 73 96 96 98 94 Liczba doświadczeń 135 42 46 47 135 42 46 47

Kol. 1: wzorzec: 2015 – Bingo, Krezus, Nawigator; 2014, 2013 – Bingo, Krezus, Zuch

51

Tabela 3 Owies. Porażenie odmian przez choroby (skala 9-stopniowa)

Lp.

Odmiana Mączniak prawdziwy

Rdza owsa

Rdza źdźbłowa

Helminto-sporioza

Septorioza liści

1 2 3 4 5 6

Średnia 8,0 7,7 8,0 7,4 7,2

owies zwyczajny

1 Arden 7,8 8,0 8,2 7,5 7,3 2 Berdysz 7,9 7,8 8,4 7,4 7,1 3 Bingo 8,1 7,6 7,9 7,4 7,1 4 Breton 7,9 7,8 7,9 7,5 7,3 5 Elegant 8,3 7,7 7,9 7,6 6,8 6 Furman 8,1 7,3 8,1 7,3 6,8 7 Haker 8,3 8,1 7,8 7,6 7,6 8 Harnaś 7,9 7,6 7,5 7,5 7,5 9 Komfort 8,0 7,3 7,3 7,3 7,0

10 Koneser 8,2 8,1 7,5 7,5 7,7 11 Krezus 7,9 7,9 7,8 7,4 7,3 12 Nawigator 8,2 8,2 8,7 7,4 7,4 13 Paskal 8,2 7,8 8,7 7,2 7,1 14 Romulus 7,6 7,2 7,5 7,3 6,7 15 Scorpion 7,7 7,4 8,3 7,4 7,1 16 Zuch 7,5 7,5 7,9 7,5 7,4

17 Celer 8,4 7,4 8,8 7,2 7,1 owies nagi

18 Amant 8,1 7,9 8,3 7,1 7,0 19 Maczo 8,4 8,1 8,2 7,3 6,9 20 Nagus 8,2 7,5 8,0 7,5 7,0 21 Siwek 8,3 7,4 7,8 7,5 7,3 Liczba doświadczeń 44 79 15 84 25

52

Tabela 4 Owies. Ważniejsze cechy rolnicze odmian

Lp. Odmiana Reakcja na Al+++

Wysokość roślin Wyleganie Wiecho-

wanie Dojrzałość

pełna

skala 9° cm skala 9o liczba dni od 1.01 1 2 3 4 5 6

Średnia 105 6,0 166 210

owies zwyczajny 1 Arden 5 108 6,0 167 211 2 Berdysz 5 108 5,8 167 209 3 Bingo 5 107 6,3 162 209 4 Breton 5 105 6,2 164 209 5 Elegant 5 108 6,3 164 210 6 Furman 4 106 6,0 166 210 7 Haker 5 108 5,9 168 212 8 Harnaś 5 102 6,7 167 211 9 Komfort 5 102 6,1 164 210

10 Koneser 5 104 5,8 169 . 11 Krezus 5 103 6,4 167 211 12 Nawigator 5 104 6,5 165 211 13 Paskal 5 102 5,5 164 210 14 Romulus 5 104 5,2 166 209 15 Scorpion 5 105 5,9 164 209 16 Zuch 5 109 6,2 166 211

17 Celer . 100 5,1 164 208 owies nagi

18 Amant 6 100 5,0 164 210 19 Maczo 5 97 5,6 165 209 20 Nagus 6 108 5,5 166 210 21 Siwek 5 99 6,6 165 210

Liczba doświadczeń 137 77 100 48 Kol. 2: badania siewek w roztworze o stężeniu 20 ppm Al+++ (do roku 2013 dwa stężenia

15 i 25 ppm Al+++); wyniki zbonitowane; wyższe stopnie oznaczają większą tole-rancję na zakwaszenie gleby

Kol. 2, 6: „•” – brak danych

53

Tabela 5 Owies. Ważniejsze cechy ziarna odmian

Lp. Odmiana Udział łuski

Masa 1000 ziaren

Wyrów-nanie ziarna

(>2,2 mm)

Zawartośćbiałka

(N x 6,25)

Zawartośćtłuszczu

Gęstość ziarna

w stanie zsypnym

% g % skala 9° 1 2 3 4 5 6 7

owies zwyczajny Średnia 1 26,8 38,0 84 11,8 4,2 51,4 1 Arden 26,4 34,4 77 3 4 5 2 Berdysz 28,4 36,9 83 8 3 5 3 Bingo 23,8 42,6 89 5 7 4 4 Breton 26,2 37,9 85 8 4 6 5 Elegant 25,6 39,1 86 5 6 7 6 Furman 29,8 36,7 87 4 3 3 7 Haker 25,9 35,8 76 3 4 4 8 Harnaś 28,8 36,1 83 3 3 1 9 Komfort 27,2 37,7 87 5 8 5

10 Koneser 23,8 33,4 70 5 5 5 11 Krezus 29,2 35,8 85 4 7 3 12 Nawigator 24,2 41,5 89 6 7 7 13 Paskal 26,3 39,4 86 4 8 4 14 Romulus 27,1 39,5 86 5 5 7 15 Scorpion 25,8 42,6 92 6 4 8 16 Zuch 25,6 36,5 78 6 4 6

17 Celer 30,6 39,4 88 . . . owies nagi Średnia 2 3,5 27,2 19 14,9 8,1 65,8

18 Amant 2,7 27,4 26 13,9 9,0 66,0 19 Maczo 4,7 27,8 19 15,2 7,3 63,4 20 Nagus 2,8 26,8 13 15,5 8,2 68,3 21 Siwek 3,7 26,6 17 14,9 7,9 65,7 Liczba doświadczeń 106 130 58

Kol. 1: Średnia 1 – średnia z odmian owsa zwyczajnego Średnia 2 – średnia z odmian owsa nagiego Kol. 5-7: wyniki zbonitowane; dla średniej 1 i średniej 2 wyniki rzeczywiste z doświad- czeń rejestrowych z lat 2013-2014; dla odmian owsa nagiego przekształcone wyniki z lat badań w doświadczeniach rejestrowych; „•” – brak danych

54

PSZENICA ORKISZ Pszenica orkisz jara

Pszenica orkisz jest jednym z najstarszych gatunków pszenicy. Obecnie jej areał uprawy jest niewielki, choć wzrastający. Dostępne na rynku, głównie ozime odmiany zagraniczne oraz polska odmiana orkiszu ozimego – Rokosz, uprawiane są przede wszystkim w gospo-darstwach ekologicznych. W porównaniu do odmian pszenicy zwy-czajnej, pszenica orkisz plonuje znacznie gorzej. Cechuje się ponadto niewymlacalnym ziarnem, stąd po omłocie dodatkowym koniecznym zabiegiem jest wydzielenie ziarna z kłosków (odplewianie). W ostat-nich latach wzrost zainteresowania pszenicą orkisz jest bezpośrednio związany z dynamicznym rozwojem rolnictwa ekologicznego oraz do-cenieniem unikatowych walorów smakowych i żywieniowych tego zboża. Ziarno orkiszu wykorzystywane jest m.in. do produkcji mąki, kaszy, płatków, makaronu, pieczywa, a także piwa i wódki oraz innych wyrobów.

W 2015 roku do Krajowego rejestru została wpisana pierwsza, i jak dotąd jedyna, polska odmiana orkiszu jarego Wirtas. W trakcie dwuletnich badań rejestrowych odmiana ta porównywana była z psze-nicą zwyczajną Tybalt. Doświadczenia prowadzono na dwóch pozio-mach nawożenia azotowego (50 i 100 kg N/ha) bez stosowania fungi-cydów i regulatorów wzrostu, co pozwoliło ocenić przydatność odmia-ny Wirtas do uprawy integrowanej i częściowo także ekologicznej. Od roku rejestracji odmiana Wirtas badana jest w ramach doświadczeń PDO łącznie z odmianami pszenicy zwyczajnej, przy zastosowaniu dwóch poziomów agrotechniki. Wyniki z lat 2013 i 2014 wskazują, że poziom plonowania odmiany orkiszu jest około 40% gorszy niż odmia-ny Tybalt, natomiast w 2015 roku odmiana Wirtas uzyskała plon około 30% niższy w stosunku do wzorcowych odmian pszenicy zwyczajnej: KWS Torridon, Tybalt, Harenda. W roku 2015 powierzchnia plantacji nasiennych odmiany Wirtas wynosiła nieco ponad 68 ha. Aktualnie w doświadczeniach rejestrowych oceniana jest kolejna odmiana tego gatunku. Zakres doświadczeń PDO z pszenicą orkisz w roku 2016 jest wyraźnie mniejszy aniżeli w roku 2015. Obecnie badania prowadzi się tylko w województwie podlaskim, z inicjatywy władz tego regionu.

55

Tabela 1 Pszenica orkisz jara. Plon ziarna (% wzorca)

Odmiana N50 N100

2013- -2014 2014 2013 2013-

-2014 2014 2013 1 2 3

Wzorzec, dt z ha 63,5 59,8 67,2 63,5 59,8 67,2 Plon ziarna

Tybalt 96 96 96 104 104 104 Wirtas 58 56 60 63 62 64

Plon ziarna brutto (z kłoskami) Wirtas 76 75 77 84 84 84

Udział ziarna w plonie ogółem Wirtas 74,8 73,0 76,6 74,8 73,0 76,6 poziom a1 poziom a2

2015 Wzorzec, dt z ha 70,6 78,0

Plon ziarna brutto (z kłoskami) Wirtas 72 71

Kol. 1: wzorzec – odmiany pszenicy zwyczajnej: 2015 – KWS Torridon, Tybalt, Harenda; 2014, 2013 – Tybalt (średnia N50 i N100) Kol. 2,3: średni udział ziarna w plonie kłosków dla odmiany Wirtas w 2015 roku wynosił około 76%; N50 – poziom nawożenia azotem 50 kg/ha; N100 – poziom nawożenia azo- tem 100 kg/ha; a1 – przeciętny poziom agrotechniki; a2 – wysoki poziom agro- techniki (zwiększone nawożenie azotowe, dolistne preparaty wieloskładnikowe, ochrona przed wyleganiem i chorobami)

56

Tabela 2 Pszenica orkisz jara. Ważniejsze cechy rolnicze

Cecha Jednostka Wzorzec Wirtas

1 2 3 4

Reakcja na Al+++ skala 9o 5

Choroby podstawy źdźbła skala 9o 7,0 8,2

Mączniak prawdziwy skala 9o 7,3 8,1

Rdza brunatna skala 9o 7,5 6,9

Rdza żółta skala 9o 8,4 8,9

Brunatna plamistość liści skala 9o 6,9 7,5

Septoriozy liści skala 9o 6,4 6,7

Septorioza plew skala 9o 7,0 7,9

Fuzarioza kłosów skala 9o 7,8 8,4

Wysokość roślin cm 82 122

Wyleganie skala 9o 8,4 4,6

Kłoszenie liczba dni od 1.01 166 172

Dojrzałość pełna liczba dni od 1.01 212 214

Masa 1000 ziaren g 42,1 37,1 Kol. 1 septoriozy liści – Septoria tritici, Stagonospora nodorum Kol. 3: wzorzec – odmiany pszenicy zwyczajnej: 2015 – KWS Torridon, Tybalt, Harenda; 2014, 2013 – Tybalt N50

57

Tabela 3 Pszenica orkisz jara. Ważniejsze wskaźniki technologiczne ziarna

Cecha JednostkaTybalt Wirtas

N50 N100 N50 N100 1 2 3 4 5 6

Gęstość ziarna w stanie zsypnym kg/hl 72,5 73,3 76,2 78,6

Szklistość ziarna % 22,5 45,9 28,2 42,9 Ilość glutenu % 23,0 25,8 35,1 37,5 Indeks glutenu 87 83 43 39 Wydajność mąki z pasaży wymiałowych % 47,2 49,2 48,5 47,0

Wydajność mąki ogólna % 67,6 68,7 66,8 65,2 Zawartość popiołu w mące % s.m. 0,55 0,52 0,62 0,57 Liczba jakościowa Brabendera 29 114 68 69

Bonitacja chleba pkt 102 105 116 122 Liczba opadania s 376 384 386 385 Zawartość białka % s.m. 11,5 12,6 13,8 14,9 Wskaźnik sedymentacyjny SDS ml 73 79 65 68

Wodochłonność mąki % 54,6 56,0 53,1 54,5 Rozmiękczenie ciasta j.Br. 70 53 91 84 Rozwój ciasta min 1,5 6,5 3,0 3,5 Stałość ciasta min 2,1 10,2 5,8 5,9 Energia ciasta cm2 102 117 100 96 Objętość chleba z 100 g mąki cm3 397 396 427 437 Wydajność chleba % 142 144 139 142

Kol. 3-6: wyniki z lat 2013 i 2014

58

PSZENICA ZWYCZAJNA Pszenica zwyczajna jara

Powierzchnia uprawy pszenicy jarej w roku 2015 wynosiła ponad 315 tys. ha i była mniejsza o około 27 tys. ha w porównaniu do roku 2014 (dane GUS). W ostatnich latach znaczenie tego zboża w upra-wie znacząco zmalało. W trzyleciu 2013-2015 średni krajowy udział tej formy w strukturze zasiewów zbóż wynosił zaledwie 4,6%. Największe znaczenie w uprawie pszenica jara miała w województwach podkar-packim (7,0%) i małopolskim (6,8%), najmniejsze natomiast w woje-wództwach wielkopolskim i opolskim (po 2,9%).

W roku 2016 Krajowy rejestr pszenicy zwyczajnej jarej wzbogacił się o kolejne cztery jakościowe odmiany chlebowe (grupa A): Nimfa, Rusałka, Varius i WPB Skye. Odmiany Varius i WPB Skye pochodzą z zagranicznych hodowli, natomiast kreacje Nimfa i Rusałka są od-mianami polskimi. W 2016 roku z rejestru skreślono odmianę Partyzan (grupa A), natomiast w 2015 roku odmianę Waluta (grupa A). Obecnie Krajowy rejestr pszenicy zwyczajnej jarej liczy 32 odmiany, spośród których 2 należą do grupy technologicznej elitarne chlebowe (E), 24 do jakościowe chlebowe (A) i 5 do grupy chlebowej (B). W grupie C – pszenica pastewna lub inna jest aktualnie tylko jedna odmiana Ra-docha. Odmiany pszenicy jarej w większości pochodzą z krajowej hodowli. Formy zagraniczne (sześć) stanowią 19% wszystkich zareje-strowanych odmian tego zboża.

W pracach hodowlanych nad pszenicą jarą dąży się do poprawy nie tylko ilości pozyskiwanego plonu ziarna, ale także jego jakości. Od 2000 roku Krajowy rejestr wzbogacił się o trzy elitarne odmiany chle-bowe (grupa E), z których dwie zostały już skreślone z rejestru, oraz o 34 jakościowe odmiany chlebowe (grupa A); 11 już skreślono. W tym samym okresie zarejestrowano tylko pięć odmian chlebowych (grupa B). Świadczy to o ukierunkowaniu hodowli w stronę poprawy parametrów technologicznych uzyskiwanego ziarna, przy jednocze-snym podnoszeniu poziomu plenności odmian. Znaczącym sukcesem polskiej hodowli jest zarejestrowana w roku 2014 chlebowa odmiana Harenda, która plennością wyraźnie przewyższa najlepiej dotychczas oceniane odmiany.

Szeroki zestaw odmian daje producentowi możliwość doboru naj-bardziej odpowiedniej z nich, nadającej się do uprawy w konkretnych

59

warunkach przyrodniczo-rolniczych. W tej kwestii ważne mogą okazać się specyficzne cechy morfologiczne odmian (np. ościstość kłosów). Obecnie w Krajowym rejestrze znajdują się dwie odmiany ościste – Ostka Smolicka (A) oraz Zadra (B). Odmiany o takiej morfologii na-dają się szczególnie do uprawy na polach położonych w bliskim są-siedztwie terenów leśnych, gdzie występuje ryzyko szkód powodowa-nych przez zwierzynę.

Odporność na poszczególne choroby w mniejszym lub większym stopniu różnicuje zarejestrowane odmiany. Na pszenicy jarej najczę-ściej występują septoriozy liści, rdza brunatna i mączniak prawdziwy. Spośród wymienionych chorób największe różnice odmianowe obser-wuje się w przypadku porażenia rdzą brunatną. W ostatnich dwóch latach odnotowano wyraźnie większe nasilenie porażenia odmian rdzą żółtą (mającą zazwyczaj lokalny charakter). Odmianami o największej wrażliwości na patogen powodujący tę chorobę są Ostka Smolicka, Rusałka oraz Izera.

W roku 2015 największy udział w powierzchni zakwalifikowanych plantacji nasiennych miały odmiany Tybalt, Arabella i Mandaryna. Stosunkowo duże znaczenie w produkcji nasiennej mają odmiany ze Wspólnego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA). Łączny udział tych odmian wynosił 18,8%.

Wykaz i liczbowa charakterystyka zarejestrowanych odmian pszenicy jarej zawarte są w tabelach 1-7. W tabelach wynikowych pominięto odmiany Torka, Griwa, Koksa, Korynta, Nawra, Raweta, Żura, Cyta i Zadra, które nie były badane w trzech ostatnich latach.

60

Charakterystyka odmian pszenicy zwyczajnej jarej wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016

Nimfa (d. STH 613)

Jakościowa odmiana chlebowa (grupa A). Plenność dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim pozio-

mie agrotechniki poniżej średniej. Odporność na rdzę żółtą – duża, na mączniaka prawdziwego

i rdzę brunatną – dość duża, na choroby podstawy źdźbła, brunatną plamistość liści, septoriozy liści, septoriozę plew i fuzariozę kłosów – średnia. Rośliny dość niskie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość późny, dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie dość słabe, gęstość w stanie zsypnym średnia. Odporność na porastanie w kłosie dość mała, liczba opadania duża do bardzo dużej. Zawartość białka duża do bardzo dużej, ilość glutenu bardzo duża. Wskaźnik sedymentacyj-ny SDS duży do bardzo dużego. Wydajność ogólna mąki średnia.

Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Rusałka (d. KOH 5513)

Jakościowa odmiana chlebowa (grupa A). Plenność dość dobra (poziom a1) lub dobra do bardzo dobrej (po-

ziom a2). Z uwagi na małą do bardzo małej odporność na rdzę żółtą odmiana zalecana jest do uprawy przy zastosowaniu ochrony fungicy-dowej. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki powyżej średniej.

Odporność na brunatną plamistość liści – dość duża, na choroby podstawy źdźbła, mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną, septoriozy liści i fuzariozę kłosów – średnia, na septoriozę plew – dość mała, na rdzę żółtą – mała do bardzo małej. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren średnia, wyrównanie dość dobre, gęstość w stanie zsypnym duża. Odporność na porastanie w kłosie dość mała, liczba opadania duża do bardzo dużej. Zawartość białka duża, ilość glutenu bardzo duża. Wskaźnik sedymentacyjny SDS duży do bardzo dużego. Wydajność ogólna mąki dość mała.

Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.

61

Varius (d. STRU 112231.1) Jakościowa odmiana chlebowa (grupa A). Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim

poziomie agrotechniki poniżej średniej. Odporność na mączniaka prawdziwego i rdzę żółtą – dość duża,

na choroby podstawy źdźbła, rdzę brunatną, brunatną plamistość liści, septoriozy liści, septoriozę plew i fuzariozę kłosów – średnia. Rośliny dość niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren mała, wyrównanie słabe, gęstość w stanie zsypnym dość duża. Odporność na porastanie w kłosie mała, liczba opadania duża do bardzo dużej. Zawartość białka duża, ilość glutenu duża do bardzo dużej. Wskaźnik sedymentacyjny SDS duży do bar-dzo dużego. Wydajność ogólna mąki dość mała.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża.

WPB Skye (d. LW 06SW121-01) Jakościowa odmiana chlebowa (grupa A). Plenność dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim pozio-

mie agrotechniki poniżej średniej. Odporność na rdzę żółtą – duża, na choroby podstawy źdźbła,

mączniaka prawdziwego i septoriozy liści – dość duża, na rdzę bru-natną, brunatną plamistość liści i fuzariozę kłosów – średnia, na sep-toriozę plew – dość mała. Rośliny dość niskie, o dość małej odporno-ści na wyleganie. Termin kłoszenia dość późny, dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie dość słabe, gęstość w stanie zsypnym średnia. Odporność na porastanie w kłosie dość mała, liczba opadania duża do bardzo dużej. Zawartość białka duża, ilość glutenu duża do bardzo dużej. Wskaźnik sedymentacyjny SDS duży do bardzo dużego. Wydajność ogólna mąki średnia.

Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.

62

Tabela 1 Pszenica zwyczajna jara. Wykaz odmian zarejestrowanych

Lp. Odmiany

Rok wpisania

do Krajowego

rejestru

Zachowu-jący/repre-

zentant (numer

adresowy)

Udział w kwalifikacji polowej (%)

2015 2014 2013

maksy-malny przed rokiem 2013

1 2 3 4

elitarne chlebowe (grupa E) 1 * Bombona 2005 153 0,9 3,4 5,3 21,9 2 * Torka x/ 1996 611 23,4 jakościowe chlebowe (grupa A)

3 * Arabella (d. Arabeska) 2011 153 12,5 11,2 8,9 5,1

4 * Goplana 2015 153 0,2 5 * Griwa x/ 2001 1 1,7 5,1 6 * Izera 2012 321 3,2 4,6 2,0 0,1 7 * Kandela 2010 153 0,1 3,2 3,0 4,2 8 * Katoda 2008 153 2,1 2,7 2,8 3,6 9 * Koksa x/ 2000 611 0,7 1,8 0,4 13,5

10 * Korynta x, w/ 2002 611 0,1 4,7 11 * KWS Torridon 2012 389 5,6 6,0 4,1 0,1 12 * Łagwa 2009 321 0,7 0,3 0,9 3,0 13 * Mandaryna 2014 153 10,5 0,5 14 * Monsun 2004 389 3,0 2,9 7,0 11,4 15 * Nawra x/ 1999 611 4,2 3,8 2,9 21,8 16 * Nimfa 2016 611

17 * Ostka Smolicka o/ 2010 618 3,1 3,6 3,2 3,2

18 * Parabola 2006 321 1,1 1,8 2,9 19 * Raweta x/ 2005 618 0,7 0,9 1,0 2,7 20 * Rusałka 2016 611 21 * Serenada 2015 611 0,3 22 * Struna 2013 153 3,0 1,6 0,1 23 * Tybalt 2005 386 24,4 25,5 31,2 23,0 24 Varius 2016 556 25 * WPB Skye 2016 386 26 * Żura x/ 2002 321 0,5 0,7 10,0

63

cd. tabeli 1 1 2 3 4

chlebowe (grupa B) 27 * Cytra x, w/ 2004 611 3,5 28 * Harenda 2014 321 3,2 0,1 29 * Kamelia 2015 611 0,3 30 * Trappe 2008 389 0,3 1,2 2,5 2,0 31 * Zadra o, x/ 2005 611 0,7 0,9 0,5 3,4

pastewne lub inne (grupa C) 32 * Radocha 2011 611 0,3 0,7

Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych (tys. ha) 6,0 5,4 6,4 33,2

Kol. 1: * – odmiana chroniona krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy;

x/ – odmiana niebadana w latach 2013-2015; o/ – odmiana o kłosie ościstym; w/ – odmiana skreślona z KR w maju 2016 roku

Kol. 4: wg danych PIORiN; w latach 2013-2015 kwalifikacją objęto również odmiany ze Wspólnego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA)

64

Tabela 2 Pszenica zwyczajna jara. Plon ziarna odmian (% wzorca)

Lp. Odmiany Poziom a1 Poziom a2

2013--2015 2015 2014 2013 2013-

-2015 2015 2014 2013 1 2 3

Wzorzec, dt z ha 70,0 70,6 74,5 64,8 80,0 78,0 84,8 77,3 elitarne chlebowe (grupa E) 1 Bombona 87 85 90 86 91 89 93 92 jakościowe chlebowe (grupa A) 2 Arabella 100 98 101 100 99 98 100 100 3 Goplana 100 100 100 101 101 101 103 99 4 Izera 94 89 94 102 98 94 98 102 5 Kandela 98 98 97 98 97 96 97 97 6 Katoda 93 94 97 96 7 KWS Torridon 99 97 99 100 99 98 100 99 8 Łagwa 96 93 96 100 96 94 96 99 9 Mandaryna 100 95 100 106 100 96 101 102

10 Monsun 97 94 97 96 11 Nimfa 104 99 100 99 12 Ostka Smolicka o/ 89 88 88 92 96 95 96 97 13 Parabola 97 94 100 96 98 95 101 98 14 Rusałka 99 101 101 103 15 Serenada 98 95 99 100 98 97 100 96 16 Struna 98 95 99 102 100 96 100 103 17 Tybalt 100 101 96 104 100 101 97 102 18 Varius 103 105 100 104 19 WPB Skye 103 101 103 99 chlebowe (grupa B)

20 Harenda 105 102 104 109 103 101 103 104 21 Kamelia 98 95 100 100 100 97 104 99 22 Trappe 95 96 92 96 98 98 96 98 pastewne lub inne (grupa C)

23 Radocha 95 94 99 99 Liczba doświadczeń 163 55 53 55 163 55 53 55

Kol. 1: wzorzec: 2015, 2014 – KWS Torridon, Tybalt, Harenda; 2013 – KWS Torridon, Tybalt, Trappe; o/ – odmiana o kłosie ościstym

Kol. 2: a1 – przeciętny poziom agrotechniki Kol. 3: a2 – wysoki poziom agrotechniki (zwiększone nawożenie azotowe, dolistne preparaty wieloskładnikowe, ochrona przed wyleganiem i chorobami)

65

Tabela 3 Pszenica zwyczajna jara. Porażenie odmian przez choroby (skala 9-stopniowa)

Lp. Odmiany C

horo

by

pods

taw

y

źdźbła

Mąc

znia

k pr

awdz

iwy

Rdz

a br

unat

na

Rdz

a żółta

Bru

natn

a pl

amis

tość

liś

ci

Sep

torio

zy

liści

Sep

torio

za

plew

Fuza

rioza

kł

osów

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Średnia 7,8 7,8 7,5 8,0 7,3 6,8 7,2 7,5 elitarne chlebowe (grupa E)

1 Bombona 7,9 7,2 6,3 7,8 7,2 6,3 7,3 7,4 jakościowe chlebowe (grupa A)

2 Arabella 7,8 8,2 7,6 8,4 7,0 6,5 7,2 7,4 3 Goplana 8,0 8,4 8,0 7,8 7,3 7,0 7,5 7,5 4 Izera 7,7 7,3 7,4 6,5 7,4 6,6 7,5 7,7 5 Kandela 7,6 8,3 7,9 8,7 7,4 7,1 7,4 7,8 6 Katoda 7,6 7,2 7,2 7,9 7,3 6,5 7,0 7,2 7 KWS Torridon 7,7 7,4 7,7 8,5 7,5 7,2 7,0 7,6 8 Łagwa 7,8 7,8 7,4 8,3 7,2 6,5 7,3 7,7 9 Mandaryna 7,8 8,1 7,8 6,9 7,2 6,5 7,5 7,6

10 Monsun 7,1 7,0 6,9 8,7 7,2 6,9 6,7 7,2 11 Nimfa 8,0 8,3 7,8 9,0 7,2 6,9 7,0 7,5 12 Ostka Smolicka o/ 7,9 7,0 6,7 6,1 7,2 6,4 7,4 7,6 13 Parabola 7,8 7,5 7,0 8,6 7,2 6,6 7,1 7,1 14 Rusałka 7,8 7,6 7,3 6,4 7,8 6,8 6,9 7,4 15 Serenada 7,7 7,9 7,7 7,7 7,5 7,2 6,8 7,2 16 Struna 7,9 7,9 7,6 8,2 7,5 7,0 7,6 7,8 17 Tybalt 7,8 8,2 8,0 8,7 7,4 7,1 7,2 7,5 18 Varius 7,8 8,4 7,5 8,3 7,4 6,9 7,4 7,6 19 WPB Skye 8,2 8,4 7,5 8,8 7,3 7,1 7,0 7,3

chlebowe (grupa B) 20 Harenda 8,0 7,7 8,2 8,8 7,6 7,1 7,6 7,5 21 Kamelia 7,5 8,1 8,1 7,6 7,3 6,8 7,3 7,4 22 Trappe 8,1 7,3 7,5 7,7 7,5 6,7 7,3 7,5

pastewne lub inne (grupa C) 23 Radocha 8,2 7,1 7,1 7,7 7,3 6,4 6,9 7,0 Liczba doświadczeń 22 107 109 39 67 146 60 56

Kol. 1: o/ – odmiana o kłosie ościstym Kol. 7: septoriozy liści – Septoria tritici, Stagonospora nodorum

66

Tabela 4 Pszenica zwyczajna jara. Ważniejsze cechy rolnicze odmian

Lp. Odmiany

Rea

kcja

na

Al++

+

Wys

okość

rośl

in

Wyl

egan

ie

Kłos

zeni

e

Doj

rzał

ość

pełn

a

Pora

stan

ie

ziar

na

w kło

sach

skala 9o cm skala 9o liczba dni od 1.01 skala 9o 1 2 3 4 5 6 7

Średnia 91 7,5 165 213 elitarne chlebowe (grupa E)

1 Bombona 6 97 7,7 165 212 6 jakościowe chlebowe (grupa A)

2 Arabella 5 91 7,6 162 212 4 3 Goplana 5 91 6,9 167 214 5 4 Izera 5 98 7,6 163 212 3 5 Kandela 5 90 7,3 165 213 4 6 Katoda 4 98 6,9 164 213 4 7 KWS Torridon 5 84 8,4 166 214 5 8 Łagwa 4 94 7,8 165 213 5 9 Mandaryna 4 94 7,9 163 212 4

10 Monsun 5 87 7,7 163 213 8 11 Nimfa 5 84 7,4 167 213 4 12 Ostka Smolicka o/ 5 94 7,0 164 213 5 13 Parabola 5 92 7,4 162 211 3 14 Rusałka 5 90 7,3 165 213 4 15 Serenada 5 94 7,1 167 214 5 16 Struna 5 97 6,4 164 212 3 17 Tybalt 5 84 7,6 167 214 5 18 Varius 6 84 7,9 165 212 3 19 WPB Skye 5 86 7,0 166 213 4

67

cd. tabeli 4 1 2 3 4 5 6 7

chlebowe (grupa B)

20 Harenda 5 91 7,9 164 213 4 21 Kamelia 5 86 7,7 166 213 5 22 Trappe 5 88 8,2 167 214 4

pastewne lub inne (grupa C)

23 Radocha 5 89 7,8 164 213 5 Liczba doświadczeń 169 95 97 43 –

Kol. 1: o/ – odmiana o kłosie ościstym Kol. 2: badania siewek w roztworze o stężeniu 3 ppm Al+++ (do roku 2013 dwa stężenia 3 i 4 ppm Al+++); wyższe stopnie oznaczają większą tolerancję na zakwaszenie gleby Kol. 2, 7: wyniki zbonitowane

68

Tabela 5 Pszenica zwyczajna jara. Ważniejsze cechy ziarna i mąki

Lp. Odmiany

Mas

a 10

00

ziar

en

Wyr

ówna

nie

ziar

na (>

2,5

mm

)

Gęs

tość

zia

rna

w s

tani

e zs

ypny

m

Szk

listość

zia

rna

Ilość

glu

tenu

m

okre

go

Inde

ks g

lute

nu

Zaw

artość

po

pioł

u w

mąc

e

g % skala 9o 1 2 3 4 5 6 7 8

Średnia 41,3 78 elitarne chlebowe (grupa E)

1 Bombona 38,8 80 3 8 9 8 4 jakościowe chlebowe (grupa A)

2 Arabella 38,9 78 8 5 6 9 5 3 Goplana 41,8 73 6 8 8 8 7 4 Izera 39,8 76 8 9 8 8 6 5 Kandela 41,5 78 7 5 7 8 4 6 Katoda 42,5 85 6 6 7 8 6 7 KWS Torridon 40,5 77 6 7 8 8 4 8 Łagwa 42,9 82 8 9 9 8 4 9 Mandaryna 36,0 74 9 8 7 8 6

10 Monsun 43,1 81 3 7 7 9 5 11 Nimfa 43,1 75 5 8 9 8 6 12 Ostka Smolicka o/ 40,7 82 7 9 5 9 5 13 Parabola 47,4 86 6 8 8 8 4 14 Rusałka 41,6 81 7 7 9 7 7 15 Serenada 46,4 84 4 8 9 9 5 16 Struna 39,8 73 7 6 7 8 6 17 Tybalt 42,3 77 4 7 7 8 4 18 Varius 39,2 71 6 9 8 8 6 19 WPB Skye 42,8 75 5 7 8 8 5

69

cd. tabeli 5 1 2 3 4 5 6 7 8

chlebowe (grupa B) 20 Harenda 40,9 78 9 8 6 9 6 21 Kamelia 40,3 74 6 9 8 7 5 22 Trappe 37,1 72 6 9 6 8 2

pastewne lub inne (grupa C) 23 Radocha 43,4 83 7 8 9 5 7 Liczba doświadczeń 166 55

Barwa mąki do roku 2011 oceniana za pomocą leukometru, od roku 2012 prowadzi się ocenę wzrokową barwy mąki. Odmiany o żółtej barwie mąki: Bombona, Mandaryna, Harenda; odmiany o jasnożółtej barwie mąki: Katoda, Rusałka, Varius, WPB Skye, Trappe

Kol. 1: o/ – odmiana o kłosie ościstym Kol. 4-8: wyniki zbonitowane Kol. 8: wyższe stopnie oznaczają mniejszą zawartość popiołu

70

Tabela 6 Pszenica zwyczajna jara. Ocena wymiałowości oraz bonita-cja wskaźników wypiekowych odmian (skala 9-stopniowa)

Lp. Odmiany W

ydaj

ność

mąk

i og

ółem

Licz

ba

opad

ania

Zaw

artość

bi

ałka

Wsk

aźni

k se

dym

ent.

SD

S

Wod

ochł

on-

ność

mąk

i

Roz

mię

k-cz

enie

ci

asta

Ene

rgia

ci

asta

Objęt

ość

chle

ba

1 2 3 4 5 6 7 8 9 elitarne chlebowe (grupa E)

1 Bombona 5 9 9 9 9 8 9 8 jakościowe chlebowe (grupa A)

2 Arabella 5 7 7 9 8 8 9 6 3 Goplana 6 8 7 7 7 7 6 6 4 Izera 6 6 7 8 9 6 7 7 5 Kandela 6 8 7 9 6 6 6 7 6 Katoda 6 8 6 9 9 8 8 8 7 KWS Torridon 5 9 7 8 8 7 6 6 8 Łagwa 4 8 7 8 9 7 6 8 9 Mandaryna 6 8 5 9 6 7 7 8

10 Monsun 5 9 6 9 9 8 9 6 11 Nimfa 5 8 8 8 8 7 7 6 12 Ostka Smolicka o/ 4 7 5 9 9 7 7 7 13 Parabola 5 8 7 9 9 7 7 6 14 Rusałka 4 8 7 8 9 6 7 8 15 Serenada 5 8 8 9 9 7 8 7 16 Struna 7 6 6 9 7 6 8 7 17 Tybalt 6 8 6 8 9 7 8 6 18 Varius 4 8 7 8 9 6 7 7 19 WPB Skye 5 8 7 8 8 7 7 7

71

cd. tabeli 6

1 2 3 4 5 6 7 8 9 chlebowe (grupa B)

20 Harenda 5 7 6 9 7 7 9 5 21 Kamelia 4 9 7 7 9 6 5 7 22 Trappe 4 8 5 8 9 5 6 7

pastewne lub inne (grupa C)

23 Radocha 5 5 7 8 9 4 3 6

Wymagana wartość progowa cechy

E 6 7 7 8 8 8 8 A 5 5 5 6 6 6 6 B 4 4 3 5 4 4 4

Kol. 1: o/ – odmiana o kłosie ościstym Kol. 2-9: bonitacja w relacji do wzorcowej odmiany Tybalt – wyższe stopnie oznaczają ocenę korzystniejszą, w tym mniejsze rozmiękczenie ciasta; próby ziarna do badań pobrano z poziomu a2; klasyfikacja wartości wypiekowej odmian w oparciu o siedem cech (kol. 3-9) bez wydajności mąki; zmiana od roku zbioru 2011

72

Tabela 7 Pszenica zwyczajna jara. Ważniejsze wskaźniki wartości techno-logicznej wzorcowej odmiany Tybalt w latach 2006-2015

Rok

Gęstość ziarna

w stanie zsypnym

Szkli-stość ziarna

Ilość glutenu

mokrego Indeks glutenu

Zawar-tość

popiołu

Wydaj-ność mąki

ogółem kg/hl % % % s.m. %

1 2 3 4 5 6 7

2006 78,5 55 25,0 95 0,55 69,8 2007 76,8 76 27,3 96 0,59 72,1 2008 78,2 66 27,0 96 0,58 73,9 2009 75,7 75 29,4 94 0,63 73,7 2010 74,1 40 23,9 98 0,57 70,6 2011 75,1 55 28,1 96 0,56 70,0 2012 77,0 63 27,5 90 0,55 72,1 2013 77,2 76 27,2 77 0,54 70,4 2014 76,0 45 25,8 87 0,51 70,4 2015 78,9 92 31,0 64 - 70,8

średnia 76,8 64 27,2 89 0,56 71,4 cd. tabeli 7

Rok Liczba

opadania

Zawar-tość

białka

Wskaźnik sedymen-

tacyjny SDS

Wodo-chłon-ność mąki

Roz-mięk-czenie ciasta

Energiaciasta

Objętość chleba

s % s.m. ml % j.Br. cm2 cm3

1 8 9 10 11 12 13 14

2006 336 16,2 82 56,9 55 131 615 2007 390 14,4 83 58,0 31 135 637 2008 386 13,9 81 57,9 41 133 650 2009 408 14,8 74 57,6 53 91 604 2010 300 13,5 85 54,7 58 123 573 2011 264 14,2 84 58,2 68 110 434* 2012 338 13,7 79 55,9 57 112 405* 2013 403 13,8 75 58,4 54 104 415* 2014 377 13,3 80 55,8 41 127 425* 2015 330 14,4 80 58,3 48 98 424*

średnia 353 14,2 80 57,2 51 116 518

Kol. 1: 2006-2014 – wyniki z drugiego terminu badań; 2015 – wyniki z pierwszego terminu Kol. 14: * – od roku 2011 pomiar objętości chleba aparatem laserowym; wcześniejsza metoda powodowała zawyżanie wyników

73

Pszenica zwyczajna ozima Pszenica zwyczajna ozima jest zbożem o największym areale

uprawy w naszym kraju. Pozostałe gatunki pszenicy ozimej (orkisz i twarda) mają marginalne znaczenie. Według danych GUS średnia łączna powierzchnia uprawy pszenicy ozimej w latach 2013-2015 wy-nosiła prawie 2,0 mln ha. Największy udział w zasiewach zbóż (z mie-szankami) w ostatnim trzyleciu pszenica ozima miała w wojewódz-twach dolnośląskim i opolskim (60 i 51%), przy średniej krajowej wyno-szącej ponad 29%. Z kolei najmniejszy udział zboże to miało w woje-wództwie podlaskim (8%) oraz łódzkim i mazowieckim (15 i 16%). Ta znaczna dysproporcja regionalna jest tendencją stałą, podyktowaną głównie zróżnicowaniem jakości gleb w poszczególnych wojewódz-twach.

Ozima forma pszenicy zwyczajnej jest podstawowym surowcem w przemyśle młynarsko-piekarskim. Znaczna część wyprodukowane-go ziarna przeznaczana jest także na paszę oraz w niewielkim zakre-sie na inne cele konsumpcyjne.

Na początku 2016 roku zarejestrowano 18 nowych odmian: 3 ja-kościowe chlebowe (Lindbergh, Mirek, Nordkap), 13 chlebowe (Bar-tosz, Bonanza, Dakar, Dolores, Frisky, Hybery, Kometa, KWS Kiran, LG Jutta, Medalistka, Opcja, Pawel, Rivero) i 2 pastewne (RGT Kic-ker, Viborg). Odmiana Hybery jest pierwszą odmianą mieszańcową pszenicy ozimej w Krajowym rejestrze. Oceny wartości wypiekowej odmian zarejestrowanych w roku 2016 po dwóch latach badań nie są jeszcze ostateczne. Analizy będą prowadzone także na ziarnie z roku zbioru 2016. Dla odmian wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2015 po dwóch latach badań, wyniki trzeciego roku spowodowały zmianę grupy technologicznej dla odmiany Pokusa (z A na B).

W roku 2015 z Krajowego rejestru na wniosek zachowujących skreślono 4 odmiany: Forkida, Henrik, Operetka i Skippy. Na dzień 30 kwietnia br. w Krajowym rejestrze znajdowało się 108 odmian. W tej liczbie jedną zaliczono do grupy technologicznej elitarne chlebowe (E), 51 – jakościowe chlebowe (A), 44 – chlebowe (B), jedną – na ciastka (K) i 11 – pastewne lub inne (C). Odmiany zaliczone do grup E, A, B są przydatne do wypieku chleba, stąd w nazwie określenie „chlebowa". Wprowadzone w roku 2014 uszczegółowienie nazw dla grup „elitarnej” i „jakościowej” miało na celu jednoznaczne określenie jakości ziarna i jego przeznaczenia. W ostatnich kilku latach wyraźnie

74

zwiększa się liczba odmian w Krajowym rejestrze, rośnie również udział odmian zagranicznych. Jeszcze w roku 2010 Krajowy rejestr pszenicy ozimej liczył 70 odmian, w tym 49% zagranicznych, obecnie – 108 odmian, w tym 69% zagranicznych. Trzy spośród odmian zare-jestrowanych (Mewa, Ostka Strzelecka i Ostroga) cechują się ości-stym kłosem, co czyni je bardziej przydatnymi do uprawy na terenach przyleśnych, gdyż w mniejszym stopniu są uszkadzane przez zwie-rzynę. Odmiana Tulecka wyróżnia się białą barwą ziarna.

O postępie hodowlanym świadczy m.in. liczba nowych odmian wpisywanych do Krajowego rejestru. Liczba ta w ostatnich latach sys-tematycznie się zwiększa. W latach 2014-2016 zarejestrowano 39 odmian, w tym tylko sześć z hodowli krajowej. Nowe odmiany wnoszą postęp hodowlany głównie w zakresie w plenności, a także zdrowot-ności (szczególnie w odporności na rdzę brunatną i septoriozy liści).

Spośród cech rolniczo-użytkowych szczególne znaczenie ma zi-motrwałość. Wprawdzie w latach 2013-2015, nie zanotowano więk-szych strat z powodu wymarzania, to jednak zima w sezonie 2015/2016 pokazała jak ważnym kryterium wyboru odmiany jest ta cecha. Skala wymarzania w tym sezonie nie była tak duża jak w roku 2012. Z powodu złego przezimowania zdyskwalifikowano dotychczas 5 doświadczeń PDO (7%). Wyniki przezimowania z sezonu wegeta-cyjnego 2015/2016 pozwoliły jednak na korektę dotychczasowych ocen zimotrwałości dla niektórych odmian zarejestrowanych.

Na pszenicy ozimej powszechnie występują septoriozy liści (po-nad 90% doświadczeń), a także mączniak prawdziwy i rdza brunatna (ok. 60-70% doświadczeń). Rzadziej obserwuje się septoriozę plew i fuzariozę kłosów (ponad 40% doświadczeń) oraz brunatną plami-stość liści (DTR) i kompleks chorób podstawy źdźbła (25-30% doświad-czeń). W latach 2014-2015 w blisko połowie doświadczeń wystąpiła rdza żółta, która w latach wcześniejszych występowała raczej spora-dycznie. Zaobserwowano znaczne różnice odmianowe (2,9o). Ponad-to, duże zróżnicowanie odporności odmian dotyczy również rdzy bru-natnej (3,5o) oraz mączniaka prawdziwego i septorioz liści (2o). Te choroby powinny mieć więc największe znaczenie przy wyborze od-miany do uprawy.

Począwszy od roku zbioru 2005, odmianą wzorcową w badaniach technologicznych jest odmiana Tonacja (grupa A). Od roku 2011 obo-wiązuje zmodyfikowany system klasyfikacji jakościowej odmian psze-nicy. Obecnie wydajność mąki ogółem nie jest uwzględniana przy za-

75

kwalifikowaniu odmiany do poszczególnych grup technologicznych. Wartość wypiekową odmian ocenia się na podstawie siedmiu wskaź-ników, a wydajność mąki jest podawana jako oddzielny parametr. Również od roku zbioru 2011 zmieniono sposób pomiaru objętości chleba. Obecnie stosuje się aparat laserowy, oparty na cyfrowym przetwarzaniu obrazu. Wcześniejsza metoda była mniej dokładna i powodowała zawyżanie wyników. Począwszy od roku 2014 w do-świadczeniach, z których pobiera się próby ziarna do badań technolo-gicznych nie stosuje się dodatkowego nawożenia azotem w fazie kło-szenia się pszenicy.

Powierzchnia plantacji nasiennych z pszenicą ozimą w roku 2015 wynosiła 31,5 tys. ha. i była o blisko 4 tys. ha większa niż w roku 2014 i o prawie 0,5 tys. ha mniejsza niż w roku 2013 (dane PIORiN). W ro-ku 2015, podobnie jak w latach wcześniejszych, największy udział w nasiennictwie miały odmiany jakościowe chlebowe (grupa A) – 45%. Udział odmian chlebowych (grupa B) był wyraźnie mniejszy i wynosił 18%. Znaczenie odmian pastewnych, na ciastka oraz jedynej odmiany elitarnej chlebowej było niewielkie (poniżej 2%). Największy udział w nasiennictwie miała krajowa odmiana Arkadia (8,4%), następnie Sailor, KWS Ozon i Bamberka (3,6-4,4%). Powyżej 2% udziału w po-wierzchni zakwalifikowanych plantacji nasiennych miały jeszcze od-miany Linus, Tobak i Jantarka. Stosunkowo duże znaczenie w tej po-wierzchni od kilku już lat mają odmiany ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA). W roku 2015 łączny udział tych od-mian wynosił ponad 34%, a kwalifikacją objęto łącznie 68 odmian. Spośród odmian z CCA największe znaczenie miała odmiana Julius (6,5%), a także odmiany Desamo i Memory (2,3%).

Wykaz i liczbowa charakterystyka zarejestrowanych odmian pszenicy zwyczajnej ozimej zawarte są w tabelach 1-8, przy czym w tabeli 8 przedstawiono wartości ważniejszych wskaźników techno-logicznych wzorcowej odmiany Tonacja w latach 2006-2015, nato-miast wyniki technologiczne ciastkowej odmiany Bagou zamieszczono w Liście 2010 (brak nowych odmian w grupie K). W tabelach wyniko-wych pominięto niebadane w latach 2013-2015 odmiany: Baletka, Fregata, Kranich, Ludwig, Olivin, Ostka Strzelecka, Rywalka, Sukces, Türkis, Turnia, Zawisza, Zyta (grupa A), Bystra, Kris, Mewa, Nutka (grupa B), Bagou (grupa K), Rapsodia, Satyna (grupa C).

76

Charakterystyka odmian pszenicy zwyczajnej ozimej wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016

Lindbergh (d. NORD 08045/027)

Jakościowa odmiana chlebowa (grupa A). Plenność dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechni-

ki przeciętny. Zimotrwałość mała (2,5o). Odporność na mączniaka prawdziwe-

go, rdzę brunatną i rdzę żółtą – dość duża, na brunatną plamistość liści i septoriozy liści – średnia, na choroby podstawy źdźbła, septorio-zę plew i fuzariozę kłosów – dość mała. Rośliny dość wysokie, o dość małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania dość wczesny.

Masa 1000 ziaren średnia, wyrównanie ziarna dość dobre, gę-stość w stanie zsypnym średnia. Odporność na porastanie w kłosie przeciętna, liczba opadania duża do bardzo dużej. Zawartość białka średnia. Wskaźnik sedymentacyjny SDS duży. Wydajność ogólna mą-ki średnia.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża. Mirek (d. NORD 07267/004)

Jakościowa odmiana chlebowa (grupa A). Plenność dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechni-

ki przeciętny. Zimotrwałość mała do bardzo małej (2,0o). Odporność na mącz-

niaka prawdziwego, rdzę żółtą, septoriozy liści i fuzariozę kłosów – dość duża, na brunatną plamistość liści – średnia, na choroby pod-stawy źdźbła, rdzę brunatną i septoriozę plew – dość mała. Rośliny średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren mała do bardzo małej, wyrównanie ziarna i gę-stość w stanie zsypnym średnie. Odporność na porastanie w kłosie przeciętna, liczba opadania duża. Zawartość białka średnia. Wskaźnik sedymentacyjny SDS duży do bardzo dużego. Wydajność ogólna mą-ki dość mała.

Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.

77

Nordkap (d. NORD 08069/007) Jakościowa odmiana chlebowa (grupa A). Plenność dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechni-

ki przeciętny. Zimotrwałość mała (2,5o). Odporność na mączniaka prawdziwego

– dość duża, na choroby podstawy źdźbła, rdzę brunatną, rdzę żółtą, brunatną plamistość liści, septoriozy liści i fuzariozę kłosów – średnia, na septoriozę plew – dość mała. Rośliny średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren, wyrównanie ziarna i gęstość w stanie zsypnym średnie. Odporność na porastanie w kłosie przeciętna, liczba opada-nia duża do bardzo dużej. Zawartość białka średnia. Wskaźnik sedy-mentacyjny SDS duży do bardzo dużego. Wydajność ogólna mąki średnia.

Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.

Bartosz (d. BB 5925.10) Odmiana chlebowa (grupa B). Plenność dobra do bardzo dobrej. Przyrost plonu na wysokim po-

ziomie agrotechniki poniżej średniej. Zimotrwałość dość mała (3,5o). Odporność na choroby podstawy

źdźbła, mączniaka prawdziwego, rdzę żółtą, brunatną plamistość liści, septoriozy liści, septoriozę plew i fuzariozę kłosów – średnia, na rdzę brunatną – dość mała. Rośliny dość wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren i wyrównanie ziarna średnie, gęstość w stanie zsypnym dość mała. Odporność na porastanie w kłosie średnia, liczba opadania duża do bardzo dużej. Zawartość białka dość mała. Wskaź-nik sedymentacyjny SDS duży do bardzo dużego. Wydajność ogólna mąki dość duża.

Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Bonanza (d. BB 732009W)

Odmiana chlebowa (grupa B). Plenność dość dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agro-

techniki przeciętny. Zimotrwałość mała do średniej (4,0o). Odporność na choroby

podstawy źdźbła, mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną i fuzariozę kłosów – dość duża, na rdzę żółtą, brunatną plamistość liści, septorio-

78

zy liści i septoriozę plew – średnia. Rośliny dość niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość późny, dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren dość mała, wyrównanie ziarna średnie, gęstość w stanie zsypnym dość mała. Odporność na porastanie w kłosie śred-nia, liczba opadania bardzo duża. Zawartość białka średnia. Wskaźnik sedymentacyjny SDS duży do bardzo dużego. Wydajność ogólna mą-ki dość duża.

Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.

Dakar (d. Sj 8582204) Odmiana chlebowa (grupa B). Plenność dość dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agro-

techniki poniżej średniej. Zimotrwałość mała do bardzo małej (2,0o). Odporność na mącz-

niaka prawdziwego, rdzę brunatną i septoriozy liści – dość duża, na choroby podstawy źdźbła, rdzę żółtą, brunatną plamistość liści, septo-riozę plew i fuzariozę kłosów – średnia. Rośliny dość wysokie, o prze-ciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość późny, doj-rzewania późny.

Masa 1000 ziaren, wyrównanie ziarna i gęstość w stanie zsypnym średnie. Odporność na porastanie w kłosie przeciętna, liczba opada-nia duża. Zawartość białka dość mała. Wskaźnik sedymentacyjny SDS duży. Wydajność ogólna mąki średnia.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża.

Dolores (d. Hadm. 17519-08) Odmiana chlebowa (grupa B). Plenność dość dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agro-

techniki przeciętny. Zimotrwałość mała do średniej (4,0o). Odporność na mączniaka

prawdziwego, rdzę brunatną i septoriozy liści – dość duża, na rdzę żółtą, brunatną plamistość liści, septoriozę plew i fuzariozę kłosów – średnia, na choroby podstawy źdźbła – dość mała. Rośliny niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren, wyrównanie ziarna i gęstość w stanie zsypnym średnie. Odporność na porastanie w kłosie przeciętna, liczba opada-

79

nia duża do bardzo dużej. Zawartość białka średnia. Wskaźnik sedy-mentacyjny SDS duży. Wydajność ogólna mąki dość duża.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża.

Frisky (d. NIC08-4108-SB) Odmiana chlebowa (grupa B). Plenność dobra do bardzo dobrej. Przyrost plonu na wysokim po-

ziomie agrotechniki poniżej średniej. Zimotrwałość mała (3,0o). Odporność na rdzę brunatną – duża,

na mączniaka prawdziwego, rdzę żółtą, septoriozy liści i septoriozę plew – dość duża, na choroby podstawy źdźbła, brunatną plamistość liści i fuzariozę kłosów – średnia. Rośliny dość niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewa-nia średni.

Masa 1000 ziaren mała do bardzo małej, wyrównanie ziarna dość słabe, gęstość w stanie zsypnym średnia. Odporność na porastanie w kłosie przeciętna, liczba opadania duża do bardzo dużej. Zawartość białka dość mała. Wskaźnik sedymentacyjny SDS duży. Wydajność ogólna mąki średnia.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża.

Hybery Mieszańcowa odmiana chlebowa (grupa B). Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie

agrotechniki przeciętny. Zimotrwałość dość mała (3,5o). Odporność na choroby podstawy

źdźbła, mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną, rdzę żółtą, septoriozę plew i fuzariozę kłosów – dość duża, na brunatną plamistość liści i septoriozy liści – średnia. Rośliny dość wysokie, o dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren, wyrównanie ziarna i gęstość w stanie zsypnym średnie. Odporność na porastanie w kłosie przeciętna, liczba opada-nia duża do bardzo dużej. Zawartość białka dość duża. Wskaźnik se-dymentacyjny SDS dość duży. Wydajność ogólna mąki średnia.

Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.

80

Kometa (d. MHR-KP-2713) Odmiana chlebowa (grupa B). Plenność średnia. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotech-

niki przeciętny. Zimotrwałość mała do bardzo małej (2,0o). Odporność na mącz-

niaka prawdziwego, rdzę brunatną i rdzę żółtą – dość duża, na choro-by podstawy źdźbła, septoriozy liści i fuzariozę kłosów – średnia, na brunatną plamistość liści i septoriozę plew – dość mała. Rośliny dość niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość późny, dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren dość mała, wyrównanie ziarna przeciętne, gę-stość w stanie zsypnym dość mała. Odporność na porastanie w kłosie średnia, liczba opadania duża do bardzo dużej. Zawartość białka dość duża. Wskaźnik sedymentacyjny SDS dość duży. Wydajność ogólna mąki dość mała.

Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. KWS Kiran (d. KW 2720-3-10)

Odmiana chlebowa (grupa B). Plenność dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechni-

ki poniżej średniej. Zimotrwałość mała do średniej (4,0o). Odporność na choroby

podstawy źdźbła, mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną, rdzę żółtą i septoriozy liści – dość duża, na brunatną plamistość liści – średnia, na septoriozę plew i fuzariozę kłosów – dość mała.

Rośliny dość niskie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Ter-min kłoszenia i dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren, wyrównanie ziarna i gęstość w stanie zsypnym średnie. Odporność na porastanie w kłosie przeciętna, liczba opada-nia duża. Zawartość białka dość mała. Wskaźnik sedymentacyjny SDS duży do bardzo dużego. Wydajność ogólna mąki średnia.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża. LG Jutta (d. NIC11-11637-D)

Odmiana chlebowa (grupa B). Plenność dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechni-

ki przeciętny. Zimotrwałość dość duża (5,5o). Odporność na septoriozy liści –

duża, na choroby podstawy źdźbła, mączniaka prawdziwego, rdzę

81

brunatną i rdzę żółtą – dość duża, na brunatną plamistość liści, septo-riozę plew i fuzariozę kłosów – średnia. Rośliny dość niskie, o prze-ciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia późny, dojrzewania dość późny.

Masa 1000 ziaren mała do bardzo małej, wyrównanie ziarna sła-be, gęstość w stanie zsypnym średnia. Odporność na porastanie w kłosie przeciętna, liczba opadania duża. Zawartość białka dość ma-ła. Wskaźnik sedymentacyjny SDS duży. Wydajność ogólna mąki dość mała.

Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Medalistka (d. MHR-MP-2313)

Odmiana chlebowa (grupa B). Plenność dość słaba. Przyrost plonu na wysokim poziomie agro-

techniki przeciętny. Zimotrwałość dość duża (5,5o). Odporność na choroby podstawy

źdźbła, rdzę żółtą, brunatną plamistość liści i fuzariozę kłosów – śred-nia, na mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną, septoriozy liści i sep-toriozę plew – dość mała. Rośliny wysokie do bardzo wysokich, o dość małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren, wyrównanie ziarna i gęstość w stanie zsypnym dość duże. Odporność na porastanie w kłosie średnia, liczba opada-nia duża do bardzo dużej. Zawartość białka średnia. Wskaźnik sedy-mentacyjny SDS duży do bardzo dużego. Wydajność ogólna mąki średnia.

Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Opcja (d. STH 7413)

Odmiana chlebowa (grupa B). Plenność średnia. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotech-

niki przeciętny. Zimotrwałość mała (3,0o). Odporność na rdzę brunatną i rdzę żół-

tą – dość duża, na choroby podstawy źdźbła, mączniaka prawdziwe-go, septoriozy liści i fuzariozę kłosów – średnia, na brunatną plami-stość liści i septoriozę plew – dość mała. Rośliny niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren dość mała, wyrównanie ziarna i gęstość w sta-nie zsypnym średnie. Odporność na porastanie w kłosie średnia, licz-

82

ba opadania duża. Zawartość białka średnia. Wskaźnik sedymenta-cyjny SDS duży. Wydajność ogólna mąki średnia.

Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Pawel (d. BB 6185.11)

Odmiana chlebowa (grupa B). Plenność dość dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agro-

techniki przeciętny. Zimotrwałość mała do bardzo małej (1,5o). Odporność na mącz-

niaka prawdziwego, rdzę żółtą, septoriozy liści i septoriozę plew – dość duża, na choroby podstawy źdźbła, brunatną plamistość liści i fuzariozę kłosów – średnia, na rdzę brunatną – mała. Rośliny dość niskie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia póź-ny, dojrzewania dość późny.

Masa 1000 ziaren mała do bardzo małej, wyrównanie ziarna bar-dzo słabe, gęstość w stanie zsypnym dość mała. Odporność na pora-stanie w kłosie średnia, liczba opadania duża do bardzo dużej. Zawar-tość białka średnia. Wskaźnik sedymentacyjny SDS duży. Wydajność ogólna mąki średnia.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża. Rivero (d. NORD 07098/125)

Odmiana chlebowa (grupa B). Plenność dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechni-

ki przeciętny. Zimotrwałość dość mała (3,5o). Odporność na mączniaka praw-

dziwego, rdzę brunatną, rdzę żółtą i septoriozy liści – dość duża, na brunatną plamistość liści – średnia, na choroby podstawy źdźbła, sep-toriozę plew i fuzariozę kłosów – dość mała. Rośliny średniej wysoko-ści, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrze-wania średni.

Masa 1000 ziaren mała, wyrównanie ziarna i gęstość w stanie zsypnym średnie. Odporność na porastanie w kłosie przeciętna, liczba opadania bardzo duża. Zawartość białka dość mała. Wskaźnik sedy-mentacyjny SDS duży do bardzo dużego. Wydajność ogólna mąki średnia.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża.

83

RGT Kicker (d. R 11224) Odmiana pastewna (grupa C). Plenność dobra do bardzo dobrej. Przyrost plonu na wysokim po-

ziomie agrotechniki przeciętny. Zimotrwałość mała (3,0o). Odporność na rdzę żółtą – dość duża,

na choroby podstawy źdźbła, rdzę brunatną, brunatną plamistość liści, septoriozy liści, septoriozę plew i fuzariozę kłosów – średnia, na mączniaka prawdziwego – dość mała. Rośliny dość niskie, o przecięt-nej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren bardzo mała, wyrównanie ziarna słabe, gę-stość w stanie zsypnym średnia. Odporność na porastanie w kłosie przeciętna, liczba opadania duża do bardzo dużej. Zawartość białka mała. Wskaźnik sedymentacyjny SDS duży.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża. Viborg (d. MH 12-23)

Odmiana pastewna (grupa C). Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie

agrotechniki poniżej średniej. Zimotrwałość mała (2,5o). Odporność na mączniaka prawdziwego,

rdzę brunatną, rdzę żółtą i septoriozy liści – dość duża, na brunatną plamistość liści i septoriozę plew – średnia, na choroby podstawy źdźbła i fuzariozę kłosów – dość mała. Rośliny bardzo niskie, o prze-ciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren mała do bardzo małej, wyrównanie ziarna bar-dzo słabe, gęstość w stanie zsypnym dość mała. Odporność na pora-stanie w kłosie średnia, liczba opadania duża do bardzo dużej. Zawar-tość białka mała. Wskaźnik sedymentacyjny SDS dość duży.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża.

84

Tabela 1 Pszenica zwyczajna ozima. Wykaz odmian zarejestrowanych

Lp. Odmiany

Rok wpisania

do Krajowego

rejestru

Zachowu-jący/repre-

zentant (numer

adresowy)

Udział w kwalifikacji polowej (%)

2015 2014 2013

maksy-malny przed rokiem 2013

1 2 3 4

elitarne chlebowe (grupa E) 1 * Astoria 2012 1 1,8 2,4 2,7 0,3 jakościowe chlebowe (grupa A)

2 * Akteur 2007 399 0,2 0,7 1,4 2,5 3 * Arkadia 2011 153 8,4 8,5 4,0 0,6 4 * Arktis 2013 399 1,7 1,3 2,4 5 * Askalon 2009 556 0,3 0,6 0,7 1,1 6 * Baletka x/ 2009 388 0,1 0,3 0,4 0,4 7 * Bamberka 2009 611 3,6 5,5 6,3 7,6 8 * Bockris 2010 556 0,5 0,8 0,5 9 * Boomer 2006 388 0,2 0,3 0,6 1,6

10 * Consus 2015 399 11 * Delawar 2015 228 12 * Estivus 2012 556 1,2 2,2 0,1 13 Florus 2014 556 0,0 14 * Franz 2014 556 0,8 15 * Fregata x/ 2004 611 0,4 0,3 0,9 3,2 16 * Hondia 2014 153 1,5 0,0 17 * Kepler 2010 429 0,7 0,4 0,4 0,3 18 * Kohelia 2008 321 0,2 0,2 1,3 19 * Kranich x/ 2009 228 0,1 0,2 0,4 2,3 20 * Kredo 2010 556 0,1 0,2 0,4 0,5

21 * KWS Dakotana 2014 389 0,8 0,1

22 * KWS Malibu 2015 389 23 * Lavantus 2013 556 1,2 0,3 24 * Leandrus 2015 748 25 * Legenda 2005 1 1,7 2,3 3,2 5,5 26 Lindbergh 2016 556 27 * Linus 2011 388 2,9 2,8 2,0 0,1 28 * Ludwig x/ 2006 153 0,5 0,4 0,8 6,0

85

cd. tabeli 1 1 2 3 4

cd. jakościowe chlebowe (grupa A) 29 Mirek 2016 556 30 * Naridana 2006 1 0,4 0,3 0,6 4,1 31 * Natula 2009 321 0,6 1,3 1,5 1,7 32 * Nordkap 2016 556 33 * Olivin x/ 2004 388 1,8

34 * Ostka Strzelecka o, x/ 2006 611 0,8 0,1 0,3 1,2

35 * Ostroga o/ 2008 153 1,9 1,9 2,7 5,1 36 * Oxal 2011 388 0,5 0,3 0,0 0,0 37 * Patras 2012 399 1,9 1,8 0,3 38 * Praktik 2012 388 0,9 0,5

39 * RGT Kilimanjaro 2014 388 1,2 0,2

40 * Rywalka x/ 2003 611 0,1 0,1 0,2 7,1 41 * Sailor 2011 153 4,4 4,4 4,6 1,2 42 * Skagen 2009 556 1,6 2,0 1,7 1,8 43 * Smuga 2004 153 0,4 0,4 0,7 4,3 44 * Sukces x/ 2001 611 0,1 0,2 15,3 45 * Tonacja 2001 611 0,8 1,3 2,6 11,2 46 * Torrild 2010 556 0,8 1,1 1,5 1,8 47 * Tulecka b/ 2012 1 0,7 0,9 0,0 0,0 48 * Türkis x/ 2006 228 0,2 0,2 2,4 49 * Turnia x/ 2001 321 0,3 0,5 0,2 8,6 50 * Wydma 2005 618 0,2 0,5 0,6 2,6 51 * Zawisza x/ 2004 618 0,4 0,5 0,2 2,8 52 * Zyta x/ 1999 611 0,4 0,5 0,9 11,1

chlebowe (grupa B) 53 * Artist 2013 399 1,1 0,8 0,0 54 * Banderola 2010 153 0,3 1,1 2,6 4,6 55 Bartosz 2016 556 56 * Belissa 2014 618 0,0 0,0 57 * Bogatka 2004 153 1,2 1,7 3,2 7,6 58 * Bonanza 2016 556 59 * Bystra x/ 2009 388 0,1 0,2 0,3 0,9 60 Dakar 2016 389

86

cd. tabeli 1 1 2 3 4

cd. chlebowe (grupa B) 61 Dolores 2016 228 62 * Fakir 2013 228 0,4 0,1 63 * Fidelius 2010 153 0,7 1,0 0,9 2,3 64 * Forum 2012 556 0,3 0,6 0,1 65 * Frisky 2016 429 66 Hybery F1 2016 556 67 * Janosch 2015 556 68 * Jantarka 2010 153 2,0 2,7 3,0 2,1 69 * Jenga 2008 556 0,1 0,4 0,7 1,7 70 * Kometa 2016 321 71 * Kris x/ 2000 388 0,1 0,2 0,2 6,3 72 * KWS Dacanto 2011 389 0,4 0,4 0,5 0,6 73 KWS Kiran 2016 389 74 * KWS Livius 2013 389 0,5 0,1 75 * KWS Loft 2014 389 0,8 0,1 76 * KWS Magic 2012 389 1,0 2,0 1,7 0,1 77 * KWS Ozon 2010 389 3,7 2,5 1,9 2,3 78 LG Jutta 2016 429 79 * Medalistka 2016 321 80 * Meister 2011 388 0,2 0,6 0,4 0,8 81 * Meteor 2007 228 0,3 0,3 1,4 82 * Mewa o, x/ 1998 153 1,8 1,7 1,5 10,7 83 * Mulan 2008 556 0,4 0,7 0,6 2,2 84 * Muszelka 2008 153 0,4 1,2 3,0 9,7 85 * Nutka x/ 2001 611 0,0 5,8 86 * Opcja 2016 611 87 Pawel 2016 556 88 * Pengar 2013 556 0,4 89 * Platin 2012 556 0,2 0,7 0,1 90 * Pokusa 2015 611 0,2 91 * Rivero 2016 556 92 * Rotax 2014 556 0,1

87

cd. tabeli 1 1 2 3 4

93 * Silenus 2015 748 94 * Smaragd 2009 228 0,2 1,4 95 * Speedway 2012 556 0,1 96 * Tobak 2014 556 2,2 1,7

na ciastka (grupa K) 97 * Bagou x/ 2009 556 0,2 0,1 0,0

pastewne lub inne (grupa C) 98 * Belenus 2009 388 0,1 0,0 0,4 99 * Elipsa x, w/ 2011 611 0,1 0,1

100 * Florencia 2015 429 101 * Gimantis 2015 556 102 * Markiza 2007 611 0,1 0,4 0,3 1,1 103 * Ohio 2014 556 0,2 104 * Rapsodia x/ 2003 388 0,1 0,1 1,0 105 RGT Kicker 2016 388 106 * Rockefeller 2015 389 107 * Satyna x/ 2004 321 0,1 0,2 0,1 0,7 108 * Viborg 2016 389

Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych (tys. ha) 31,5 27,6 31,9 67,7

Kol. 1: * – odmiana chroniona krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy wg stanu na dzień 30.04.2016; x/ – odmiana niebadana w latach 2013-2015; o/ – odmiana o kłosie ościstym; b/ – odmiana o białej barwie ziarna; F1 – odmiana mieszańcowa ; w/ – odmiana skreślona z KR w maju 2016 roku Kol. 4: wg danych PIORiN; 0,0 – poniżej 0,05%; w latach 2013-2015 kwalifikacją objęto również odmiany ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA)

88

Tabela 2 Pszenica zwyczajna ozima. Plon ziarna odmian (% wzorca)

Lp. Odmiany Poziom a1 Poziom a2

2013--2015 2015 2014 2013 2013-

-2015 2015 2014 2013 1 2 3

Wzorzec, dt z ha 86,1 97,7 88,5 72,2 99,5 108,6 103,4 86,4 elitarne chlebowe (grupa E)

1 Astoria 92 87 92 99 93 90 95 96 jakościowe chlebowe (grupa A)

2 Akteur 98 98 3 Arkadia 95 94 92 100 99 99 98 101 4 Arktis 93 91 92 91 5 Askalon 100 99 99 105 100 100 99 102 6 Bamberka 97 94 96 101 97 95 96 100 7 Bockris 104 100 8 Boomer 99 99 9 Consus 105 101 106 111 104 100 104 108

10 Delawar 104 99 103 114 102 98 102 107 11 Estivus 101 98 99 105 99 98 99 101 12 Florus 103 104 101 99 13 Franz 106 103 103 113 105 103 104 108 14 Hondia 100 96 100 105 97 94 98 101 15 Kepler 102 98 104 104 101 98 102 103 16 Kohelia 90 92 92 92 17 Kredo 103 103 103 105 103 103 103 103 18 KWS Dakotana 106 101 108 111 103 100 105 106 19 KWS Malibu 104 102 102 109 102 99 102 106 20 Lavantus 97 96 97 99 21 Leandrus 100 106 103 103 22 Legenda 91 84 93 100 96 89 97 101 23 Lindbergh 104 108 104 107 24 Linus 106 104 107 107 105 103 105 106 25 Mirek 103 109 102 107 26 Naridana 93 89 27 Natula 99 95 99 104 98 95 100 99 28 Nordkap 102 110 102 106 29 Ostroga o/ 93 89 92 99 93 91 94 94

89

cd. tabeli 2 1 2 3

cd. jakościowe chlebowe (grupa A) 30 Oxal 104 101 103 109 104 101 104 108 31 Patras 102 97 104 106 101 98 102 104 32 Praktik 101 100 101 103 100 100 100 101 33 RGT Kilimanjaro 105 100 104 113 102 99 101 107 34 Sailor 100 96 101 103 99 96 100 102 35 Skagen 99 95 100 103 98 95 97 102 36 Smuga 92 98 94 97 37 Tonacja 93 88 95 96 94 90 97 96 38 Torrild 101 99 99 98 39 Tulecka b/ 100 100 96 104 100 100 99 103 40 Wydma 92 93

chlebowe (grupa B) 41 Artist 105 102 104 111 104 103 103 106 42 Banderola 96 103 96 100 43 Bartosz 103 111 103 105 44 Belissa 98 95 95 107 99 99 99 100 45 Bogatka 93 92 91 98 96 95 95 97 46 Bonanza 105 106 102 107 103 103 102 104 47 Dakar 101 109 100 105 48 Dolores 101 107 101 105 49 Fakir 100 97 101 103 99 97 101 100 50 Fidelius 97 97 91 104 97 97 95 100 51 Forum 103 100 103 106 102 100 102 105 52 Frisky 104 111 102 105 53 Hybery F1 110 107 109 115 107 106 104 111 54 Janosch 106 103 108 108 105 103 104 107 55 Jantarka 96 96 91 101 97 98 95 99 56 Jenga 105 104 57 Kometa 99 103 98 100 58 KWS Dacanto 107 106 106 110 105 105 103 107 59 KWS Kiran 100 112 99 106 60 KWS Livius 104 98 106 111 104 99 107 108 61 KWS Loft 108 101 107 118 106 101 108 112 62 KWS Magic 106 98 108 114 106 100 109 109 63 KWS Ozon 102 101 102 103 101 100 101 103 64 LG Jutta 101 111 100 107

90

cd. tabeli 2 1 2 3

cd. chlebowe (grupa B) 65 Medalistka 97 104 98 101 66 Meister 104 101 105 109 103 100 104 105 67 Meteor 98 99 68 Mulan 102 100 101 106 102 101 102 102 69 Muszelka 96 98 95 96 97 99 95 97 70 Opcja 98 107 98 102 71 Pawel 101 106 101 105 72 Pengar 103 101 100 109 103 102 102 105 73 Platin 102 98 102 108 100 98 101 103 74 Pokusa 103 102 102 107 103 102 103 104 75 Rivero 103 108 102 104 76 Rotax 108 104 109 112 103 102 104 104 77 Silenus 107 107 106 110 103 105 100 102 78 Smaragd 103 100 103 99 79 Speedway 109 104 110 114 106 102 107 108 80 Tobak 103 113 103 109

pastewne lub inne (grupa C) 81 Belenus 87 99 82 Florencia 104 112 103 106 83 Gimantis 107 101 109 115 105 99 108 110 84 Markiza 95 90 97 101 97 93 101 99 85 Ohio 110 105 111 118 106 103 107 109 86 RGT Kicker 105 111 105 109 87 Rockefeller 108 106 107 113 106 105 104 109 88 Viborg 109 109 106 104 Liczba doświadczeń 216 73 72 71 216 73 72 71

Kol. 1: wzorzec: 2015 – Patras, RGT Kilimanjaro, Artist, KWS Ozon; 2014 – Figura,

Patras, Artist, KWS Ozon; 2013 – Figura, Patras, KWS Ozon, Muszelka; o/ – odmiana o kłosie ościstym; b/ – odmiana o białej barwie ziarna; F1 – odmiana mieszańcowa

Kol. 2: a1 – przeciętny poziom agrotechniki Kol. 3: a2 – wysoki poziom agrotechniki (zwiększone nawożenie azotowe, dolistne preparaty wieloskładnikowe, ochrona przed wyleganiem i chorobami)

91

Tabela 3 Pszenica zwyczajna ozima. Porażenie odmian przez choroby (skala 9-stopniowa)

Lp. Odmiany

Cho

roby

po

dsta

wy

źdźbła

Mąc

znia

k pr

awdz

iwy

Rdz

a br

unat

na

Rdz

a żółta

Bru

natn

a pl

amis

tość

liś

ci

Sep

torio

zy

liści

Sep

torio

za

plew

Fuza

rioza

kł

osów

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Średnia 8,0 7,7 7,7 8,3 7,8 6,7 7,3 7,6 elitarne chlebowe (grupa E)

1 Astoria 7,8 7,1 7,5 8,2 7,8 6,6 7,1 7,3 jakościowe chlebowe (grupa A)

2 Akteur 8,1 6,6 7,9 7,6 7,8 6,5 7,8 8,0 3 Arkadia 7,7 6,5 7,5 6,1 7,5 5,7 7,0 7,4 4 Arktis 7,6 7,6 6,9 8,4 7,6 6,0 7,1 7,6 5 Askalon 7,9 7,7 7,6 8,4 7,8 6,8 7,4 7,7 6 Bamberka 7,7 7,7 7,3 8,4 7,6 6,6 7,0 7,3 7 Bockris 8,1 7,6 7,4 8,1 7,8 6,5 7,2 7,6 8 Boomer 7,7 7,0 7,7 8,3 8,2 6,8 7,1 7,3 9 Consus 7,9 8,1 7,2 8,5 7,8 6,9 7,7 7,7

10 Delawar 8,4 8,2 8,3 8,5 7,7 7,5 7,9 8,1 11 Estivus 7,8 7,8 7,8 8,1 7,7 6,6 7,3 7,6 12 Florus 7,6 7,8 7,8 8,3 7,7 6,4 7,3 7,6 13 Franz 8,0 8,1 8,2 8,4 8,0 7,2 7,1 7,3 14 Hondia 8,4 8,0 8,0 8,5 7,8 6,7 7,5 8,2 15 Kepler 8,3 7,9 7,6 8,6 7,9 7,0 7,5 7,8 16 Kohelia 7,8 7,3 7,0 7,6 7,7 6,2 7,3 8,0 17 Kredo 8,1 8,1 7,4 8,6 7,8 6,7 7,4 7,6

18 KWS Dakotana 8,0 7,7 8,1 8,5 7,7 7,1 7,6 7,5

19 KWS Malibu 8,2 8,0 8,3 8,4 7,9 7,1 7,8 8,3 20 Lavantus 7,6 6,8 7,5 7,4 7,8 6,1 7,3 7,4 21 Leandrus 8,4 7,7 8,5 8,5 8,2 7,1 7,6 8,1 22 Legenda 7,8 7,5 7,6 7,2 7,7 6,4 7,4 8,0 23 Lindbergh 7,5 8,2 8,0 8,6 7,8 6,8 6,9 7,2 24 Linus 8,2 7,5 7,6 8,2 7,8 6,6 7,2 7,5 25 Mirek 7,7 8,2 7,3 8,7 7,5 7,1 7,0 8,0 26 Naridana 7,9 6,7 7,4 8,3 7,5 5,9 7,0 7,5 27 Natula 7,7 7,6 7,4 7,8 7,5 6,1 7,4 7,7

92

cd. tabeli 3

1 2 3 4 5 6 7 8 9

cd. jakościowe chlebowe (grupa A) 28 Nordkap 8,2 8,3 7,5 8,3 7,9 6,7 7,0 7,6 29 Ostroga o/ 8,2 7,1 8,3 8,0 8,0 7,0 7,6 7,9 30 Oxal 8,1 7,7 7,6 8,7 7,9 7,1 7,8 7,7 31 Patras 8,0 7,7 7,4 8,5 7,6 6,5 6,9 7,5 32 Praktik 8,0 7,6 8,1 8,5 7,7 6,5 7,3 7,5

33 RGT Kilimanjaro 8,1 7,3 8,0 8,4 7,7 7,0 7,6 7,9

34 Sailor 7,8 7,5 7,1 8,5 7,4 6,1 7,2 7,6 35 Skagen 8,0 8,0 7,0 8,7 7,9 7,1 7,5 7,8 36 Smuga 7,7 7,1 6,7 8,4 7,5 6,2 6,7 7,3 37 Tonacja 8,2 6,6 7,0 6,4 7,7 6,4 7,5 7,9 38 Torrild 7,8 8,0 7,3 8,5 7,9 6,8 7,4 7,7 39 Tulecka b/ 8,2 7,2 7,3 7,0 7,9 6,5 7,3 7,7 40 Wydma 7,4 6,9 6,3 8,1 7,0 5,6 7,5 7,9 chlebowe (grupa B) 41 Artist 7,8 7,7 7,5 8,3 7,6 6,1 7,3 7,4 42 Banderola 7,9 7,8 7,7 8,5 7,5 6,2 6,8 7,1 43 Bartosz 7,9 7,8 7,3 8,4 7,9 6,7 7,1 7,8 44 Belissa 8,1 7,6 7,6 6,6 7,7 6,4 7,0 7,4 45 Bogatka 7,9 7,6 7,2 7,2 7,8 6,1 6,9 7,5 46 Bonanza 8,3 8,1 8,0 8,2 7,7 6,7 7,3 8,0 47 Dakar 8,1 8,2 8,2 8,2 7,7 7,4 7,4 7,7 48 Dolores 7,3 8,2 8,1 8,3 7,7 7,1 7,1 7,5 49 Fakir 8,1 8,0 7,9 8,5 7,8 6,6 7,3 7,8 50 Fidelius 7,8 7,9 7,8 8,4 7,7 5,9 6,8 7,5 51 Forum 7,8 7,6 7,5 8,4 7,8 7,0 7,3 7,4 52 Frisky 8,2 8,1 8,4 8,5 7,7 7,1 7,6 7,6 53 Hybery F1 8,3 8,0 8,3 8,5 8,0 7,0 7,8 8,0 54 Janosch 8,5 7,0 8,2 8,3 7,7 7,1 7,5 8,0 55 Jantarka 7,7 7,7 7,6 8,1 7,9 6,2 7,1 7,4 56 Jenga 8,2 7,3 7,2 9,0 8,1 7,2 7,6 7,8 57 Kometa 8,2 8,0 8,1 8,7 7,4 6,5 6,7 7,6

58 KWS Dacanto 8,2 7,7 8,2 8,7 7,8 6,9 7,3 7,2

59 KWS Kiran 8,2 8,0 8,3 8,6 7,6 7,0 7,0 7,3 60 KWS Livius 8,0 7,4 7,6 8,5 8,0 7,0 7,4 7,8

93

cd. tabeli 3

1 2 3 4 5 6 7 8 9

cd. chlebowe (grupa B) 61 KWS Loft 8,3 7,9 8,4 7,8 7,8 6,9 7,5 7,7 62 KWS Magic 8,1 7,8 7,1 8,2 7,9 7,1 7,3 7,5 63 KWS Ozon 7,9 7,8 7,4 8,4 7,5 6,4 6,9 7,2 64 LG Jutta 8,2 8,4 8,1 8,6 7,9 7,5 7,3 7,5 65 Medalistka 8,0 7,2 7,3 8,2 7,6 6,0 6,8 7,5 66 Meister 8,1 7,5 7,0 8,6 7,8 6,7 7,6 7,8 67 Meteor 8,1 7,6 7,4 8,3 8,0 6,8 7,6 7,9 68 Mulan 7,8 7,3 7,1 8,7 7,7 6,4 7,2 7,6 69 Muszelka 7,6 8,0 7,1 8,4 7,5 6,0 6,6 6,8 70 Opcja 8,0 7,8 8,0 8,6 7,4 6,9 7,0 7,4 71 Pawel 8,1 8,3 6,8 8,7 7,7 7,3 7,6 7,8 72 Pengar 7,8 7,8 7,9 8,4 7,6 6,7 7,6 7,7 73 Platin 7,7 7,1 8,1 8,5 7,9 6,8 7,2 7,7 74 Pokusa 8,0 7,5 7,4 8,4 7,5 6,8 7,1 7,9 75 Rivero 7,5 8,1 8,1 8,6 7,9 7,5 6,9 7,0 76 Rotax 7,9 7,8 8,3 8,4 7,7 7,1 7,5 7,7 77 Silenus 8,1 7,8 8,4 8,3 7,6 7,0 7,5 7,4 78 Smaragd 7,9 7,6 8,0 8,5 8,1 6,7 7,1 7,7 79 Speedway 7,8 8,5 8,3 9,0 7,9 7,4 7,6 7,8 80 Tobak 7,7 8,0 7,3 8,4 7,8 6,8 7,6 7,3

pastewne lub inne (grupa C) 81 Belenus 7,8 7,9 5,3 8,4 7,4 6,0 6,9 7,0 82 Florencia 8,5 7,7 8,9 8,5 8,1 7,5 8,3 8,1 83 Gimantis 8,0 8,2 8,0 8,4 7,8 7,5 7,7 7,9 84 Markiza 7,9 7,8 6,9 6,3 7,6 6,1 7,3 7,7 85 Ohio 8,1 8,2 8,5 8,5 7,6 7,3 7,7 7,8 86 RGT Kicker 8,0 7,3 7,5 8,6 7,9 6,7 7,5 7,5 87 Rockefeller 8,5 8,3 8,4 8,5 7,8 7,3 7,2 8,1 88 Viborg 7,2 8,3 8,1 8,6 7,6 7,2 7,3 7,1 Liczba doświadczeń 57 153 141 69 70 205 96 91

Kol. 1: o/ – odmiana o kłosie ościstym; b/ – odmiana o białej barwie ziarna; F1 – odmiana mieszańcowa Kol. 2: kompleks chorób podstawy źdźbła ocenianych objawowo w fazie dojrzałości mlecznej Kol. 7: septoriozy liści – Septoria tritici i Stagonospora nodorum

94

Tabela 4 Pszenica zwyczajna ozima. Ważniejsze cechy rolnicze odmian

Lp. Odmiany

Zim

o-trw

ałość

Rea

kcja

na

Al++

+

Wys

okość

rośl

in

Wyl

egan

ie

Kło

szen

ie

Doj

rzał

ość

pełn

a

skala 9o cm skala 9o liczba dni od 1.01 1 2 3 4 5 6 7

Średnia 95 7,3 151 204 elitarne chlebowe (grupa E)

1 Astoria 3 4 104 7,0 149 203 jakościowe chlebowe (grupa A)

2 Akteur 2,5 5 104 7,6 153 • 3 Arkadia 6 5 104 6,7 149 203 4 Arktis 4,5 5 99 7,7 150 203 5 Askalon 2,5 5 93 7,8 151 204 6 Bamberka 3 5 99 6,6 151 204 7 Bockris 2 5 101 7,5 150 • 8 Boomer 3 4 88 7,8 152 • 9 Consus 2 6 96 8,0 151 204

10 Delawar 4 5 90 8,2 152 204 11 Estivus 3 5 94 8,0 151 204 12 Florus 3 4 98 6,8 147 202 13 Franz 3 4 96 7,2 152 204 14 Hondia 5,5 5 96 7,9 151 204 15 Kepler 2,5 5 87 8,3 152 205 16 Kohelia 5,5 5 109 4,9 151 204 17 Kredo 2 5 87 7,8 151 204 18 KWS Dakotana 3 5 89 7,5 150 204 19 KWS Malibu 2 6 101 6,5 152 204 20 Lavantus 3 5 96 7,4 149 203 21 Leandrus 3 5 94 6,9 154 205 22 Legenda 6 5 118 6,3 151 204 23 Lindbergh 2,5 6 101 6,8 150 203 24 Linus 4 5 91 7,6 152 204 25 Mirek 2 5 93 7,7 150 203 26 Naridana 5 5 92 7,6 150 • 27 Natula 5 5 105 7,0 149 203

95

cd. tabeli 4 1 2 3 4 5 6 7

cd. jakościowe chlebowe (grupa A) 28 Nordkap 2,5 5 93 8,0 151 204 29 Ostroga o/ 6 5 100 6,3 153 205 30 Oxal 2 5 96 7,7 152 205 31 Patras 4 5 92 6,9 150 203 32 Praktik 4 4 88 7,5 152 204 33 RGT Kilimanjaro 4 5 88 8,0 152 204 34 Sailor 4,5 5 103 6,8 150 203 35 Skagen 5 5 99 6,3 154 205 36 Smuga 6 4 109 7,1 148 202 37 Tonacja 5,5 5 105 7,3 153 205 38 Torrild 4 5 95 7,2 151 204 39 Tulecka b/ 2 5 104 7,0 151 204 40 Wydma 4 4 97 7,0 150 •

chlebowe (grupa B) 41 Artist 4 5 93 7,8 150 203 42 Banderola 2,5 5 89 6,8 150 204 43 Bartosz 3,5 5 99 7,4 151 204 44 Belissa 5 5 92 7,8 150 203 45 Bogatka 5,5 5 106 6,1 149 203 46 Bonanza 4 6 91 7,8 152 205 47 Dakar 2 6 99 7,2 153 206 48 Dolores 4 6 88 8,1 152 204 49 Fakir 4,5 5 96 7,0 150 203 50 Fidelius 4,5 5 100 6,4 148 203 51 Forum 2 5 90 7,4 150 203 52 Frisky 3 6 90 7,7 150 204 53 Hybery F1 3,5 5 101 8,2 152 205 54 Janosch 3 6 92 8,3 154 206 55 Jantarka 5,5 5 98 6,2 150 204 56 Jenga 2,5 5 90 7,3 152 • 57 Kometa 2 5 90 8,0 152 204 58 KWS Dacanto 2 4 92 7,8 152 204 59 KWS Kiran 4 7 89 7,4 151 204 60 KWS Livius 3 4 104 7,2 152 204 61 KWS Loft 2 5 93 7,1 150 203 62 KWS Magic 1,5 5 88 7,8 151 204

96

cd. tabeli 4 1 2 3 4 5 6 7

cd. chlebowe (grupa B) 63 KWS Ozon 4 5 85 7,7 151 204 64 LG Jutta 5,5 6 90 7,5 153 206 65 Medalistka 5,5 5 107 7,0 150 203 66 Meister 1,5 4 95 7,8 152 204 67 Meteor 3,5 5 94 7,0 152 • 68 Mulan 3 5 98 6,9 149 203 69 Muszelka 2,5 5 83 7,7 150 203 70 Opcja 3 5 89 7,7 150 204 71 Pawel 1,5 6 90 7,2 153 205 72 Pengar 2 5 94 7,5 153 205 73 Platin 4 5 98 7,8 151 204 74 Pokusa 3 6 100 6,2 150 204 75 Rivero 3,5 6 94 7,3 152 204 76 Rotax 5 5 93 6,2 152 203 77 Silenus 2 6 89 8,7 151 204 78 Smaragd 2 5 92 6,8 152 204 79 Speedway 2 4 94 7,6 151 204 80 Tobak 3 5 93 7,3 151 204

pastewne lub inne (grupa C) 81 Belenus 2 5 91 6,1 153 • 82 Florencia 2 5 90 8,8 153 206 83 Gimantis 3,5 5 88 7,9 153 205 84 Markiza 5 5 104 8,0 150 204 85 Ohio 2 5 97 7,4 152 204 86 RGT Kicker 3 6 91 7,1 152 205 87 Rockefeller 2 6 93 7,8 153 206 88 Viborg 2,5 5 81 7,2 152 204 Liczba doświadczeń 224 128 120 46

Kol. 1: o/ – odmiana o kłosie ościstym; b/ – odmiana o białej barwie ziarna; F1 – odmiana mieszańcowa Kol. 2: oceny z różnych rodzajów doświadczeń, w tym specjalnych prowadzonych w warunkach prowokacyjnych do roku 2016 włącznie Kol. 2,3: wyniki zbonitowane Kol. 3: badania siewek w roztworze o stężeniu 2 ppm Al+++ (do roku 2014 dwa stężenia

2 i 3 ppm Al+++); wyższe stopnie oznaczają większą tolerancję na zakwaszenie gleby

Kol. 7: „•” – brak danych

97

Tabela 5 Pszenica zwyczajna ozima. Ważniejsze cechy i właściwości ziarna odmian

Lp. Odmiany

Porastanie ziarna

w kłosach

Masa 1000 ziaren

Wyrów- nanie ziarna

(>2,5 mm)

Gęstość ziarna

w stanie zsypnym

Szkli-stość ziarna

skala 9o g % skala 9o 1 2 3 4 5 6

Średnia 44,6 85 elitarne chlebowe (grupa E)

1 Astoria 5 49,4 91 6 3 jakościowe chlebowe (grupa A)

2 Akteur 5 46,3 92 6 4 3 Arkadia 4 47,0 89 5 5 4 Arktis 5 42,5 86 5 2 5 Askalon 5 42,4 78 5 4 6 Bamberka 5 47,4 89 4 6 7 Bockris 5 49,0 90 6 2 8 Boomer 5 43,1 81 5 3 9 Consus 5 45,1 85 6 7

10 Delawar 5 40,3 83 5 3 11 Estivus 5 45,2 86 7 6 12 Florus 5 40,9 71 5 3 13 Franz 5 44,1 87 5 4 14 Hondia 5 48,4 87 5 4 15 Kepler 5 46,9 85 6 3 16 Kohelia 5 48,6 94 6 4 17 Kredo 5 43,1 86 4 3 18 KWS Dakotana 5 45,1 89 5 5 19 KWS Malibu 5 42,8 81 5 6 20 Lavantus 5 41,0 77 5 3 21 Leandrus 5 44,2 89 5 4 22 Legenda 2 45,4 91 7 5 23 Lindbergh 5 45,0 89 5 5 24 Linus 4 43,7 82 5 2 25 Mirek 5 40,8 85 5 5 26 Naridana 4 47,1 90 6 3 27 Natula 5 46,8 89 5 2

98

cd. tabeli 5

1 2 3 4 5 6

cd. jakościowe chlebowe (grupa A) 28 Nordkap 5 45,4 85 5 3 29 Ostroga o/ 6 48,5 89 5 4 30 Oxal 5 45,4 86 5 2 31 Patras 5 50,4 91 5 2 32 Praktik 5 41,1 80 7 2

33 RGT Kilimanjaro 5 45,5 86 7 4

34 Sailor 5 46,6 90 6 6 35 Skagen 5 45,7 88 5 5 36 Smuga 5 47,1 90 6 2 37 Tonacja 5 46,3 89 6 5 38 Torrild 5 43,2 83 5 4 39 Tulecka b/ 5 46,2 86 6 2 40 Wydma 5 44,2 86 7 5

chlebowe (grupa B) 41 Artist 5 46,2 84 5 3 42 Banderola 5 47,9 89 5 2 43 Bartosz 5 43,8 84 4 3 44 Belissa 5 44,9 87 4 4 45 Bogatka 5 50,2 90 5 4 46 Bonanza 5 42,7 84 4 5 47 Dakar 5 44,9 85 5 3 48 Dolores 5 44,2 84 5 6 49 Fakir 5 43,5 85 6 7 50 Fidelius 5 44,9 86 6 3 51 Forum 5 45,2 87 5 2 52 Frisky 5 41,0 83 5 4 53 Hybery F1 5 45,1 87 5 1 54 Janosch 5 45,4 86 4 3 55 Jantarka 5 47,6 89 4 4 56 Jenga 5 43,6 78 5 5 57 Kometa 5 42,4 85 4 6 58 KWS Dacanto 5 45,9 87 5 2 59 KWS Kiran 5 44,1 87 5 5 60 KWS Livius 5 48,7 90 4 5 61 KWS Loft 6 43,9 82 5 3

99

cd. tabeli 5

1 2 3 4 5 6

cd. chlebowe (grupa B) 62 KWS Magic 5 41,9 86 5 6 63 KWS Ozon 5 46,7 89 6 6 64 LG Jutta 5 40,5 79 5 6 65 Medalistka 5 46,5 90 6 5 66 Meister 5 48,3 92 5 5 67 Meteor 5 43,4 83 4 4 68 Mulan 5 45,0 90 4 5 69 Muszelka 5 42,9 80 4 1 70 Opcja 5 42,9 85 5 3 71 Pawel 5 40,2 74 4 4 72 Pengar 5 40,7 81 5 4 73 Platin 5 42,4 86 5 1 74 Pokusa 5 44,3 89 5 6 75 Rivero 5 41,9 87 5 5 76 Rotax 5 40,8 79 3 4 77 Silenus 5 45,6 88 5 4 78 Smaragd 5 42,9 84 5 6 79 Speedway 5 41,2 79 5 4 80 Tobak 5 44,7 86 5 4

pastewne lub inne (grupa C) 81 Belenus 5 39,5 69 3 1 82 Florencia 5 46,6 89 5 2 83 Gimantis 5 43,8 84 4 1 84 Markiza 5 45,5 86 • • 85 Ohio 5 49,3 92 2 1 86 RGT Kicker 5 39,0 80 5 1 87 Rockefeller 5 41,4 76 4 3 88 Viborg 5 40,5 73 4 2 Liczba doświadczeń 210 61

Kol. 1: o/ – odmiana o kłosie ościstym; b/ – odmiana o białej barwie ziarna; F1 – odmiana mieszańcowa Kol. 2,5,6: wyniki zbonitowane Kol. 5,6: „•” – brak danych

100

Tabela 6 Pszenica zwyczajna ozima. Ważniejsze cechy ziarna i mąki odmian (skala 9-stopniowa)

Lp. Odmiany Liczba opada-

nia

Zawar- tość

białka

Ilość glutenu

mokrego

Indeks glutenu

Zawar-tość

popiołu 1 2 3 4 5 6

elitarne chlebowe (grupa E) 1 Astoria 7 8 8 7 7 jakościowe chlebowe (grupa A)

2 Akteur 9 9 8 8 6 3 Arkadia 7 5 5 7 7 4 Arktis 7 7 7 8 7 5 Askalon 8 5 4 8 6 6 Bamberka 8 7 6 8 5 7 Bockris 6 5 5 7 7 8 Boomer 9 5 5 8 6 9 Consus 8 6 6 9 4

10 Delawar 8 6 6 8 5 11 Estivus 8 6 6 6 5 12 Florus 8 5 4 8 5 13 Franz 9 5 5 9 5 14 Hondia 9 6 5 8 7 15 Kepler 8 5 5 7 7 16 Kohelia 7 5 5 8 5 17 Kredo 7 5 5 7 5 18 KWS Dakotana 5 6 6 8 6 19 KWS Malibu 7 5 4 9 5 20 Lavantus 8 5 4 8 5 21 Leandrus 9 5 4 9 5 22 Legenda 8 7 7 9 6 23 Lindbergh 8 5 6 6 6 24 Linus 6 5 6 6 6 25 Mirek 7 5 5 9 7 26 Naridana 7 6 6 8 6 27 Natula 7 6 5 8 5 28 Nordkap 8 5 3 9 7 29 Ostroga o/ 6 6 6 8 5

101

cd. tabeli 6 1 2 3 4 5 6

cd. jakościowe chlebowe (grupa A) 30 Oxal 6 5 4 7 7 31 Patras 8 5 5 7 6 32 Praktik 8 5 4 8 6

33 RGT Kilimanjaro 9 6 4 9 6

34 Sailor 6 6 7 6 4 35 Skagen 9 7 6 7 4 36 Smuga 8 6 8 7 6 37 Tonacja 6 6 7 6 7 38 Torrild 8 7 6 7 6 39 Tulecka b/ 5 5 5 7 5 40 Wydma 8 6 6 9 5

chlebowe (grupa B) 41 Artist 9 5 4 9 5 42 Banderola 7 4 4 8 5 43 Bartosz 8 4 4 9 5 44 Belissa 8 6 7 5 6 45 Bogatka 8 6 8 5 5 46 Bonanza 6 4 3 9 3 47 Dakar 7 4 5 7 6 48 Dolores 8 5 2 9 5 49 Fakir 8 6 4 9 7 50 Fidelius 8 4 4 8 5 51 Forum 7 5 6 6 6 52 Frisky 8 4 4 9 5 53 Hybery F1 6 4 4 9 5 54 Janosch 6 4 4 8 3 55 Jantarka 7 5 5 6 3 56 Jenga 6 5 6 5 5 57 Kometa 8 6 7 5 5 58 KWS Dacanto 8 4 4 8 5 59 KWS Kiran 7 4 3 9 6 60 KWS Livius 8 6 6 8 3 61 KWS Loft 9 5 4 9 6 62 KWS Magic 9 6 5 7 5 63 KWS Ozon 8 4 2 8 6

102

cd. tabeli 6 1 2 3 4 5 6

cd. chlebowe (grupa B) 64 LG Jutta 7 4 4 7 5 65 Medalistka 8 5 5 9 7 66 Meister 8 6 8 5 5 67 Meteor 8 6 5 7 4 68 Mulan 6 5 5 7 5 69 Muszelka 6 4 5 7 6 70 Opcja 7 5 7 6 6 71 Pawel 8 5 5 7 6 72 Pengar 8 5 5 6 4 73 Platin 7 4 2 8 5 74 Pokusa 6 5 5 8 5 75 Rivero 9 4 3 9 6 76 Rotax 7 4 4 7 4 77 Silenus 7 5 6 8 4 78 Smaragd 8 5 3 8 4 79 Speedway 7 4 3 8 6 80 Tobak 8 5 6 6 5

pastewne lub inne (grupa C) 81 Belenus 7 4 4 7 5 82 Florencia 6 3 2 9 5 83 Gimantis 6 4 5 6 6 84 Markiza 7 6 • • • 85 Ohio 7 5 6 5 4 86 RGT Kicker 8 3 4 9 6 87 Rockefeller 8 4 3 9 5 88 Viborg 8 3 3 8 4

Barwa mąki do roku 2011 oceniana za pomocą leukometru, od roku 2012 prowadzi się ocenę wzrokową barwy żółtej. Odmiany o żółtej barwie mąki: Akteur, Arktis, Boomer, Consus, Delawar, Leandrus, Naridana, Artist, Dolores, Meteor, Opcja, Pengar, Viborg.

Kol. 1: o/ – odmiana o kłosie ościstym; b/ – odmiana o białej barwie ziarna; F1 – odmiana mieszańcowa Kol. 2-6: wyniki zbonitowane; próby ziarna do badań z poziomu a2 Kol. 4-6: „•” – brak danych Kol. 6: wyższe stopnie oznaczają mniejszą zawartość popiołu

103

Tabela 7 Pszenica zwyczajna ozima. Ocena wymiałowości oraz bonitacja wskaźników wypiekowych odmian (skala 9-stopniowa)

Lp. Odmiany

Wyd

ajność

mąk

i ogółe

m

Licz

ba

opad

ania

Zaw

artość

bi

ałka

Wsk

aźni

k se

-dy

men

t. S

DS

Wod

ochł

on-

ność

mąk

i

Roz

mię

kcze

-ni

e ci

asta

Ene

rgia

ci

asta

Objęt

ość

chle

ba

1 2 3 4 5 6 7 8 9

elitarne chlebowe (grupa E) 1 Astoria 5 7 8 8 9 8 9 8 jakościowe chlebowe (grupa A)

2 Akteur 5 9 9 8 9 8 8 7 3 Arkadia 5 7 5 7 9 7 7 7 4 Arktis 6 7 7 8 9 8 9 7 5 Askalon 5 8 5 8 8 7 7 6 6 Bamberka 5 8 7 8 9 8 8 6 7 Bockris 6 6 5 7 8 6 7 6 8 Boomer 5 9 5 7 7 6 6 7 9 Consus 4 8 6 8 9 8 8 6

10 Delawar 6 8 6 7 6 7 8 7 11 Estivus 4 8 6 7 9 7 6 7 12 Florus 5 8 5 6 6 7 6 6 13 Franz 6 9 5 8 6 9 8 6 14 Hondia 5 9 6 8 7 7 7 7 15 Kepler 6 8 5 7 9 7 7 6 16 Kohelia 6 7 5 8 7 7 9 6 17 Kredo 6 7 5 7 7 6 9 6 18 KWS Dakotana 5 5 6 7 9 6 6 6 19 KWS Malibu 5 7 5 8 9 9 9 6 20 Lavantus 5 8 5 7 7 6 7 6 21 Leandrus 4 9 5 6 9 9 6 6 22 Legenda 5 8 7 7 9 7 8 7 23 Lindbergh 5 8 5 7 8 7 6 7 24 Linus 5 6 5 6 7 6 7 7 25 Mirek 4 7 5 8 8 7 8 6 26 Naridana 6 7 6 8 8 6 8 6 27 Natula 6 7 6 8 7 7 9 6

104

cd. tabeli 7

1 2 3 4 5 6 7 8 9

cd. jakościowe chlebowe (grupa A) 28 Nordkap 5 8 5 8 8 6 7 7 29 Ostroga o/ 6 6 6 8 9 7 8 7 30 Oxal 5 6 5 8 7 7 8 6 31 Patras 5 8 5 8 8 6 7 7 32 Praktik 6 8 5 8 7 8 9 6

33 RGT Kilimanjaro 5 9 6 8 6 9 9 6

34 Sailor 4 6 6 5 9 6 6 7 35 Skagen 5 9 7 8 9 8 8 6 36 Smuga 6 8 6 7 9 6 7 7 37 Tonacja 5 6 6 7 9 6 6 7 38 Torrild 5 8 7 8 8 7 7 7 39 Tulecka b/ 6 5 5 7 9 6 6 6 40 Wydma 5 8 6 7 9 7 7 6

chlebowe (grupa B) 41 Artist 6 9 5 8 7 8 9 5 42 Banderola 6 7 4 8 9 6 7 6 43 Bartosz 6 8 4 8 6 6 6 6 44 Belissa 5 8 6 6 9 7 5 7 45 Bogatka 7 8 6 7 9 5 5 7 46 Bonanza 5 6 4 7 7 7 8 4 47 Dakar 5 7 4 7 7 6 6 6 48 Dolores 6 8 5 7 9 7 7 5 49 Fakir 3 8 6 9 9 8 8 5 50 Fidelius 6 8 4 8 8 7 9 6 51 Forum 5 7 5 6 7 6 5 7 52 Frisky 5 8 4 7 6 7 7 5 53 Hybery F1 4 6 4 7 5 8 7 5 54 Janosch 4 6 4 6 6 6 6 4 55 Jantarka 6 7 5 5 8 6 5 5 56 Jenga 5 6 5 6 9 5 4 6 57 Kometa 4 8 6 6 9 5 5 7 58 KWS Dacanto 5 8 4 8 8 7 9 6 59 KWS Kiran 5 7 4 8 9 6 7 4 60 KWS Livius 4 8 6 7 9 9 9 5 61 KWS Loft 5 9 5 7 6 8 7 5

105

cd. tabeli 7

1 2 3 4 5 6 7 8 9

cd. chlebowe (grupa B) 62 KWS Magic 3 9 6 7 9 7 5 6 63 KWS Ozon 4 8 4 8 9 7 9 5 64 LG Jutta 4 7 4 7 8 7 7 5 65 Medalistka 5 8 5 8 9 6 7 5 66 Meister 4 8 6 7 9 6 5 7 67 Meteor 5 8 6 5 8 6 4 6 68 Mulan 4 6 5 6 9 6 5 6 69 Muszelka 6 6 4 7 8 5 6 7 70 Opcja 5 7 5 7 8 6 5 6 71 Pawel 5 8 5 7 7 7 5 7 72 Pengar 4 8 5 6 9 7 5 6 73 Platin 6 7 4 8 7 6 9 5 74 Pokusa 4 6 5 6 9 7 6 6 75 Rivero 5 9 4 8 9 6 7 5 76 Rotax 5 7 4 7 5 6 6 5 77 Silenus 4 7 5 7 7 6 7 4 78 Smaragd 4 8 5 7 9 7 8 5 79 Speedway 5 7 4 7 5 7 8 6 80 Tobak 5 8 5 7 9 6 5 7

Wymagana wartość pro-gowa cechy

E 6 7 7 8 8 8 8 A 5 5 5 6 6 6 6 B 4 4 3 5 4 4 4

Kol. 1: o/ – odmiana o kłosie ościstym; b/ – odmiana o białej barwie ziarna; F1 – odmiana mieszańcowa Kol. 2-9: bonitacja w relacji do odmiany wzorcowej obowiązującej w danym roku – wyższe stopnie oznaczają ocenę korzystniejszą; próby ziarna do badań z poziomu a2;

klasyfikacja wartości wypiekowej odmian w oparciu o siedem cech (kol. 3-9) bez wydajności mąki; zmiana od roku zbioru 2011

106

Tabela 8 Pszenica zwyczajna ozima. Ważniejsze wskaźniki wartości technologicznej wzorcowej odmiany Tonacja w latach 2006-2015

Rok

Gęstość ziarna

w stanie zsypnym

Szkli-stość ziarna

Ilość glutenu

mokrego

Indeks glutenu

Zawar-tość

popiołu

Wydaj-ność mąki

ogółem kg/hl % % % s.m. %

1 2 3 4 5 7 8

2006 81,6 76 30,8 67 0,40 73,4 2007 80,3 75 26,1 85 0,45 74,7 2008 82,8 86 28,6 83 0,47 74,8 2009 80,7 63 27,8 76 0,49 75,2 2010 79,0 62 27,8 81 0,47 72,8 2011 80,2 71 28,3 87 0,47 73,1 2012 80,3 56 31,0 58 0,45 73,3 2013 81,9 74 30,3 42 0,40 72,1 2014 80,1 47 26,0 49 0,38 73,1 2015 82,1 72 28,9 39 - 73,6

średnia 80,9 68 28,6 67 0,44 73,6 cd. tabeli 8

Rok

Liczba opa-dania

Zawar-tość

białka

Wskaźnik sedymen-

tacyjny SDS

Wodo-chłon-ność mąki

Rozmięk-czenie ciasta

Energia ciasta

Objętość chleba

s % s.m. ml % j.Br. cm2 cm3

1 9 10 11 12 13 14 15

2006 352 14,3 76 56,9 67 83 650 2007 269 12,6 79 56,3 76 89 630 2008 360 13,5 82 57,8 68 92 646 2009 298 12,8 70 57,5 108 59 604 2010 310 13,0 77 57,2 91 76 595 2011 263 13,5 82 57,3 55 93 456 2012 262 13,7 77 57,6 105 78 442 2013 267 13,2 77 59,6 103 85 454 2014 300 12,2 77 57,5 90 100 434 2015 310 13,0 75 59,1 98 66 428

średnia 299 13,2 77 57,7 86 82 534

Kol. 15: od roku 2011 pomiar objętości chleba aparatem laserowym; wcześniejsza metoda powodowała zawyżanie wyników

107

PSZENŻYTO Pszenżyto jare

Według danych GUS, w roku 2015 powierzchnia uprawy pszen-żyta jarego wynosiła prawie 214 tys. ha, co w porównaniu do roku 2014 oznacza niewielki wzrost. Udział pszenżyta jarego w strukturze zasiewów zbóż z mieszankami w latach 2013-2015 wynosił 2,7%. Największe znaczenie pszenżyto jare miało w województwach pomor-skim (ponad 4%), a także mazowieckim (3,5%), najmniejsze nato-miast – w opolskim i dolnośląskim (po 1,2%). Ziarno pszenżyta jarego wykorzystywane jest głównie na paszę dla zwierząt.

Postęp hodowlany w pszenżycie jarym w ostatnim czasie był zróżnicowany. W latach 2010-2013 nie zarejestrowano żadnej nowej odmiany, natomiast w latach 2014-2015 wpisano do Krajowego reje-stru trzy nowości. W roku 2016 zarejestrowano kolejną nową odmianę pod nazwą Mamut. Odmiana ta wnosi znaczny postęp hodowlany przede wszystkim w zakresie plenności, a także w odporności na wy-leganie i zdrowotności (zwłaszcza w odporności na septoriozę liści). Aktualnie Krajowy rejestr pszenżyta jarego liczy 12 odmian; wszystkie polskiej hodowli.

Doświadczenia z pszenżytem jarym prowadzone są na dwóch poziomach agrotechniki – przeciętnym (a1) i wysokim (a2). Wysoki poziom agrotechniki, w odróżnieniu od innych gatunków, obejmuje tylko dwa zabiegi fungicydowe, połączone ze stosowaniem dolistnych preparatów wieloskładnikowych. Nie stosuje się natomiast regulatorów wzrostu (brak zarejestrowanych środków), a nawożenie azotowe jest jednakowe na obu poziomach agrotechniki.

Różnice w plenności odmian pszenżyta jarego są dość znaczne i średnio w trzyleciu wynoszą prawie 12 dt z ha (na przeciętnym po-ziomie agrotechniki). Stosunkowo duże różnice odmianowe zaznacza-ją się także w odporności na wyleganie (2,5o), natomiast spośród cho-rób – na rdzę żółtą (3,0o) i rdzę brunatną (2,3o). W doświadczeniach z pszenżytem jarym najpowszechniej występującymi chorobami są septorioza liści i rdza brunatna (odpowiednio 80 i 76% doświadczeń), a także mączniak prawdziwy (62% doświadczeń). Rzadziej obserwuje się brunatną plamistość liści, septoriozę plew i fuzariozę kłosów, spo-radycznie natomiast – choroby podstawy źdźbła. W latach 2014-2015 na pszenżycie jarym w około połowie doświadczeń wystąpiła rdza

108

żółta, która w latach wcześniejszych pojawiała się sporadycznie. Cho-roba ta na odmianach wrażliwych powoduje znaczne obniżki plonu. Małą odpornością na rdzę żółtą cechuje się odmiana Nagano, a także Milewo. W porównaniu do innych gatunków pszenżyto jare dojrzewa najpóźniej. Cechuje się znaczną tolerancją na niskie pH gleby, dlate-go może być uprawiane również na zakwaszonych glebach słabych. Mankamentem pszenżyta jarego jest znaczna skłonność do porasta-nia ziarna w kłosie, dlatego zbiór należy przeprowadzać bezpośrednio po osiągnięciu pełnej dojrzałości.

W roku 2015 powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasien-nych wynosiła prawie 1,7 tys. ha i była nieco większa niż w roku 2014 (dane PIORiN). Na rynku nasiennym największy udział, podobnie jak w latach wcześniejszych, miały odmiany Dublet i Nagano (odpowied-nio 30 i 27%). Szybko duży udział w rynku nasiennym zdobyła rów-nież zarejestrowana w roku 2014 odmiana Mazur (26%). Ponadto dość duże znaczenie w nasiennictwie ma jeszcze odmiana Milewo (11%), natomiast udział pozostałych odmian nie przekracza 5%.

Wykaz i liczbowa charakterystyka zarejestrowanych odmian pszenżyta jarego są zawarte w tabelach 1-5.

Charakterystyka odmiany pszenżyta jarego wpisanej do Krajowego rejestru w roku 2016

Mamut (d. DC 06177-49)

Odmiana pastewna. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu przy wysokim poziomie

agrotechniki przeciętny. Odporność na septoriozę liści – duża, na mączniaka prawdziwe-

go, rdzę żółtą, rynchosporiozę i fuzariozę kłosów – dość duża, na rdzę brunatną, brunatną plamistość liści i septoriozę plew – średnia. Rośli-ny dość niskie, o dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren przeciętna, wyrównanie ziarna dość dobre, gę-stość w stanie zsypnym dość duża. Odporność na porastanie w kłosie średnia, liczba opadania mała. Zawartość białka dość duża.

Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.

109

Tabela 1 Pszenżyto jare. Wykaz odmian zarejestrowanych

Lp. Odmiana

Rok wpisania do Krajo-

wego rejestru

Zachowu-jący

(numer adresowy)

Udział w kwalifikacji polowej (%)

2015 2014 2013

maksy-malny przed rokiem 2013

1 2 3 4

1 *Andrus 2009 611 0,1 4,1 8,6 13,6

2 *Dublet 2006 153 30,0 37,2 28,7 50,3

3 *Kargo 1998 611 0,9 20,0

4 * Mamut 2016 153

5 * Matejko 2004 611 1,1 10,1

6 * Mazur 2014 153 25,7 1,6

7 *Mieszko 1999 611 16,7

8 *Milewo 2008 611 10,6 20,8 14,8 11,9

9 *Milkaro 2007 611 2,0 1,3 7,3 22,6

10 *Nagano 2008 153 26,6 30,6 33,6 33,3

11 *Puzon 2015 153 1,5

12 * Sopot 2015 153 1,0 Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych (tys. ha) 1,7 1,6 2,1 2,8

Kol. 1: * – odmiana chroniona krajowym wyłącznym prawem hodowcy Kol. 4: wg danych PIORiN; w latach 2013-2015 kwalifikacją objęto również odmiany ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA)

110

Tabela 2 Pszenżyto jare. Plon ziarna odmian (% wzorca)

Lp. Odmiana Poziom a1 Poziom a2

2013--2015 2015 2014 2013 2013-

-2015 2015 2014 2013 1 2 3

Wzorzec, dt z ha 67,5 67,4 68,7 66,5 76,4 75,5 78,7 74,9

1 Andrus 97 97 101 92 96 97 99 92

2 Dublet 103 103 105 101 102 103 101 101

3 Kargo 93 97

4 Mamut 104 115 103 110

5 Matejko 100 92 97 91

6 Mazur 107 106 111 106 102 102 104 101

7 Mieszko 104 95 103 97

8 Milewo 101 96 105 102 101 97 103 101

9 Milkaro 101 104 105 94 98 102 100 93

10 Nagano 92 89 90 98 96 94 96 97

11 Puzon 102 100 107 99 99 98 101 97

12 Sopot 106 101 115 101 104 100 108 103

Liczba doświadczeń 92 29 31 32 92 29 31 32 Kol. 1: wzorzec: 2015 – Dublet, Milewo, Sopot; 2014, 2013 – Dublet, Milewo, Nagano Kol. 2: a1 – przeciętny poziom agrotechniki Kol. 3: a2 – wysoki poziom agrotechniki (ochrona przed chorobami oraz dolistne preparaty wieloskładnikowe)

111

Tabela 3 Pszenżyto jare. Porażenie odmian przez choroby

Lp. Odmiana

Cho

roby

pod

staw

y źdźbła

Mąc

znia

k pr

awdz

iwy

Rdz

a br

unat

na

Rdz

a żółta

Bru

natn

a

plam

istość

liśc

i

Ryn

chos

porio

za

Sep

torio

za liśc

i

Sep

torio

za p

lew

Fuza

rioza

kło

sów

Spo

rysz

skala 9o g/kg 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Średnia 7,2 7,9 7,8 8,1 7,3 7,4 7,1 7,7 7,6 0,4

1 Andrus 7,1 7,3 8,1 8,2 7,2 7,6 7,2 7,8 7,4 0,9

2 Dublet 6,8 7,7 7,4 8,8 7,4 7,5 7,2 7,8 7,8 0,3

3 Kargo 7,5 8,2 6,3 8,4 6,8 7,1 6,6 7,3 7,1 •

4 Mamut • 8,3 8,0 8,5 7,5 7,7 8,0 7,9 8,0 0,3

5 Matejko 7,5 6,9 8,1 7,8 8,0 7,1 7,3 7,8 7,4 0,1

6 Mazur 7,3 8,0 8,4 8,7 7,0 7,6 7,3 7,6 8,2 0,2

7 Mieszko 7,2 8,0 7,0 8,9 7,1 7,1 6,6 8,4 7,9 0,3

8 Milewo 7,0 8,2 7,9 7,1 7,3 7,7 7,0 7,6 7,6 0,1

9 Milkaro 6,9 8,1 8,2 8,4 6,7 7,5 6,6 7,7 6,9 0,0

10 Nagano 7,1 7,8 7,3 5,9 7,6 7,1 6,8 6,6 7,6 0,7

11 Puzon 7,2 8,0 8,6 8,4 7,5 7,7 7,4 7,6 7,8 0,5

12 Sopot 7,5 7,7 8,1 8,4 7,6 7,4 7,5 8,4 7,7 0,4

Liczba doświadczeń 10 58 71 32 24 16 75 20 13 12 Kol. 2: kompleks chorób podstawy źdźbła ocenianych objawowo w fazie dojrzałości mlecznej Kol. 2, 11: „•” – brak danych Kol. 11: g/kg – gramy sporyszu w 1 kg ziarna

112

Tabela 4 Pszenżyto jare. Ważniejsze cechy rolnicze odmian

Lp. Odmiana Reakcja na Al+++

Wysokość roślin Wyleganie Kłoszenie Dojrzałość

pełna

skala 9o cm skala 9o liczba dni od 1.01 1 2 3 4 5 6

Średnia 107 7,3 159 213

1 Andrus 6 113 6,3 161 214

2 Dublet 5 109 6,1 158 213

3 Kargo 5 110 7,9 159 •

4 Mamut 5 100 8,1 159 213

5 Matejko 5 102 7,8 159 213

6 Mazur 5 105 7,7 158 214

7 Mieszko 5 113 7,4 158 213

8 Milewo 5 114 7,0 158 211

9 Milkaro 5 114 5,9 158 212

10 Nagano 5 102 7,5 159 212

11 Puzon 5 106 7,7 159 213

12 Sopot 5 95 8,4 160 214

Liczba doświadczeń 94 60 67 33 Kol. 2: badania siewek w roztworze o stężeniu 15 ppm Al+++ (do roku 2013 dwa stężenia

15 i 25 ppm Al+++); wyniki zbonitowane; wyższe stopnie oznaczają większą tole- rancję na zakwaszenie gleby

Kol. 6: „•” – brak danych

113

Tabela 5 Pszenżyto jare. Ważniejsze cechy ziarna odmian

Lp. Odmiana

Masa 1000 ziaren

Wyrów-nanie ziarna

(>2,2 mm)

Gęstość w stanie zsypnym

Porasta-nie ziarna w kłosach

Liczba opa-dania

Zawar-tość

białka (N x 5,83)

g % skala 9o 1 2 3 4 5 6 7

Średnia 41,0 93

1 Andrus 44,0 95 3 5 7 3

2 Dublet 42,1 93 6 5 4 5

3 Kargo 38,3 91 3 6 5 4

4 Mamut 40,7 96 6 5 3 6

5 Matejko 38,8 93 5 4 4 5

6 Mazur 42,5 92 8 5 6 4

7 Mieszko 40,7 93 3 6 4 5

8 Milewo 40,8 93 4 5 6 5

9 Milkaro 43,4 95 4 5 6 5

10 Nagano 40,4 94 5 5 5 7

11 Puzon 39,7 92 6 5 4 8

12 Sopot 40,1 95 7 5 4 5 Liczba doświad-czeń 93 35

Kol. 4-7: wyniki zbonitowane

114

Pszenżyto ozime Według danych GUS areał uprawy pszenżyta ozimego w roku

2015 wynosił ponad 1,3 mln i był zbliżony do tego z lat 2014 i 2013. Dodatkowo zboże to wysiewano w mieszankach z innymi zbożami ozimymi na powierzchni około 103 tys ha.

Udział pszenżyta ozimego w strukturze zasiewów zbóż z mie-szankami zbożowymi w roku 2015 wyniósł 15,6%. Największe znaczenie zboże to miało w województwach wielkopolskim (19%) i mazowieckim (17), najmniejszy natomiast w małopolskim (1,5) i podkarpackim (2).

Pszenżyto ozime jest przede wszystkim zbożem pastewnym o znikomym wykorzystaniu do wypieku chleba.

Niewątpliwymi jego zaletami są wysoki potencjał plonowania, a także duża wartość paszowa, zbliżona do pszenicy i jęczmienia. Dodatkowo niski koszt produkcji oraz stosunkowo mniejsze wymaga-nia glebowe sprawiają, że jest ono bardzo chętnie uprawiane na tere-nie naszego kraju.

W 2016 roku zarejestrowano siedem odmian: trzy polskie (Avo-cado, Kasyno, Sekret) i aż cztery zagraniczne (Elanto, Festino, Rufus, i Temuco). W konsekwencji Krajowy rejestr liczy 47 odmian, wciąż jeszcze w większości polskich, aczkolwiek daje się zauważyć, że z roku na rok liczba zagranicznych kreacji rośnie. Dwie odmiany skre-ślono pod koniec 2015 roku: Magnat i Baltiko.

Najnowsze kreacje wznoszą postęp w zakresie plenności oraz w poprawie zdrowotności pszenżyta. Co jest bardzo ważne, gdyż równolegle ze wzrostem powierzchni zasiewów zwiększa się także nasilenie chorób na roślinach. Obecnie zboże to porażane jest po-wszechnie przez septoriozę liści, mączniaka prawdziwego i rdzę bru-natną. W 2014 roku w dużym nasileniu wystąpiła także rdza żółta, powodując znaczną obniżkę plonu ziarna; w 2015 roku tę ważną go-spodarczo chorobę również zaobserwowano w kilku doświadczeniach, jednak już nie na taką skalę jak rok wcześniej. Odmiany rejestrowane w ostatnich latach cechują się na ogół korzystnymi ocenami w odpor-ności na najważniejsze choroby.

Sezon 2014/2015 charakteryzował się dużym deficytem wody, którego negatywne skutki dodatkowo potęgowane były przez wysokie temperatury i częste wiatry. Takie warunki z pewnością nie przysłużyły się rozwojowi roślin, jednakże bardzo zminimalizowały wystąpienie chorób, zwłaszcza pochodzenia grzybowego. Efektem tego były mniejsze przyrosty plonów na poziomie a2 w stosunku do a1 niż we wcześniejszych latach. Tego typu lata tzn., bez czynnika stresogen-

115

nego (w tym przypadku chorób) nie dają rzeczywistej możliwości wy-łonienia tych najbardziej odpornych odmian.

W ostatnich latach raczej sporadycznie występowały silne mrozy, dlatego tak duże znaczenie w ocenie zimotrwałości odmian mają wy-niki przezimowania uzyskane w latach 2012 i 2016.

W roku 2015 powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasien-nych wyniosła 13,0 tys. ha i była nieznacznie wyższa niż w roku 2014, ale o około 2 tys. ha mniejsza niż w 2013 roku. Największy udział w produkcji nasiennej miały odmiany Fredro, Twingo i Grenado.

Wykaz i liczbowa charakterystyka zarejestrowanych odmian pszenżyta ozimego zawarte są w tabelach 1-5; w tabelach wyniko-wych pominięto odmiany Presto i Tornado, niebadane w ostatnich 3 latach.

Charakterystyka odmian pszenżyta ozimego wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016

Avocado (d. DS 3)

Odmiana pastewna. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie

agrotechniki poniżej średniej. Zimotrwałość dość duża (5,5). Odporność na septoriozę plew –

duża, na choroby podstawy źdźbła, mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną, rdzę żółtą i fuzariozę kłosów – dość duża, na septoriozę liści i rynchosporiozę – średnia, na pleśń śniegową – mała. Rośliny wyso-kie, o średniej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość późny, dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym duża. Odporność na porastanie w kłosie dość duża, liczba opadania duża do bardzo dużej. Zawartość białka dość mała.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość mała.

Elanto (d. SW 352a) Odmiana pastewna. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie

agrotechniki poniżej średniej. Zimotrwałość dość mała (3,5). Odporność na pleśń śniegową,

mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną, rdzę żółtą i septoriozę liści – dość duża, na choroby podstawy źdźbła, septoriozę plew, rynchosporio-

116

zę i fuzariozę kłosów – średnia. Rośliny dość niskie, o dość dobrej odpor-ności na wyleganie. Termin kłoszenia dość późny dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren bardzo mała i wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym duża. Odporność na porastanie w kłosie średnie, liczba opadania dość duża. Zawartość białka mała.

Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. Festino (d. SW 255y)

Odmiana pastewna. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie

agrotechniki poniżej średniej. Zimotrwałość dość mała (4). Odporność na mączniaka prawdzi-

wego i rdzę żółtą – duża, na pleśń śniegową, rdzę brunatną i septorio-zę liści – dość duża, na choroby podstawy źdźbła i rynchosporiozę – średnia, na septoriozę plew i fuzariozę kłosów – dość mała. Rośliny niskie, o średniej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrze-wania średni.

Masa 1000 ziaren dość mała, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość duża. Odporność na porastanie w kło-sie średnia, liczba opadania duża do bardzo dużej. Zawartość białka średnia.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża.

Kasyno (d. DD 333/09.) Odmiana pastewna. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie

agrotechniki poniżej średniej. Zimotrwałość dość duża (5,5). Odporność na rdzę brunatną, rdzę

żółtą i fuzariozę kłosów – duża, na pleśń śniegową, mączniaka praw-dziwego, septoriozę liści i rynchosporiozę – dość duża, na choroby podstawy źdźbła, septoriozę plew – średnia. Rośliny niskie, o średniej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia późny, dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren duża do bardzo dużej, wyrównanie ziarna średnie. Gęstość ziarna w stanie zsypnym średnia. Odporność na po-rastanie w kłosie średnia, liczba opadania dość mała. Zawartość biał-ka mała.

Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. Rufus (d. NORD 08718/057)

Odmiana pastewna. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie

agrotechniki średni.

117

Zimotrwałość średnia (4,5). Odporność na pleśń śniegową, mączniaka prawdziwego i septoriozę liści – dość duża, na choroby podstawy źdźbła, rdzę brunatną, rdzę żółtą, septoriozę plew, ryncho-sporiozę i fuzariozę kłosów – średnia. Rośliny niskie, o średniej od-porności na wyleganie. Termin kłoszenia dość późny, dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren i wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość duża. Odporność na porastanie ziarna w kłosie średnia, liczba opadania duża do bardzo dużej. Zawartość białka mała.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża. Sekret (d. MAH 7213)

Odmiana pastewna. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie

agrotechniki poniżej średniej. Zimotrwałość dość duża (5,5). Odporność na mączniaka praw-

dziwego, rdzę brunatną, rdzę żółtą, septoriozę liści i septoriozę plew – duża, na pleśń śniegową, choroby podstawy źdźbła, rynchosporiozę i fuzariozę kłosów – dość duża. Rośliny dość niskie o dużej odporno-ści na wyleganie. Termin kłoszenia późny, dojrzewania dość późny.

Masa 1000 ziaren mała, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym duża do bardzo duża. Odporność na pora-stanie w kłosie duża, liczba opadania bardzo duża. Zawartość białka średnia.

Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. Temuco (d. SW 164t)

Odmiana pastewna. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie

agrotechniki poniżej średniej. Zimotrwałość średnia (4,5). Odporność na mączniaka prawdzi-

wego i rdzę żółtą – duża, na pleśń śniegową, rdzę brunatną i ryncho-sporiozę – dość duża, na septoriozę liści i fuzariozę kłosów i choroby podstawy źdźbła – średnia, na septoriozę plew – dość mała. Rośliny niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia póź-ny, dojrzewania – średni.

Masa 1000 ziaren bardzo mała, wyrównanie ziarna słabe, gę-stość ziarna w stanie zsypnym mała. Odporność na porastanie ziarna w kłosie średnia, liczba opadania – dość duża. Zawartość białka mała do bardzo małej.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża.

118

Tabela 1 Pszenżyto ozime. Wykaz odmian zarejestrowanych

Lp. Odmiana Rok wpi-sania do

Krajowego rejestru

Zachowu-jący/repre-

zentant (numer

adresowy)

Udział w kwalifikacji polowej (%)

2015 2014 2013

maksy-malny przed rokiem 2013

1 2 3 4

1 *Agostino 2011 792 0,4 0,8 1,4 1,0 2 *Alekto 2008 153 0,1 0,8 2,5 4,6 3 *Algoso 2007 153 1,1 1,6 3,2 5,6 4 *Aliko 2005 611 0,2 0,2 2,5 5 *Amorozo 2012 611 0,0 0,5 0,4 6 *Atletico 2009 153 0,4 1,0 4,0 4,8 7 *Avokado 2016 153 8 *Bereniko 2011 153 0,5 1,3 0,6 1,4 9 *Borowik 2011 611 8,2 5,1 4,1 0,8

10 *Borwo 2008 611 3,4 3,9 6,9 9,4 11 *Cerber w/ 2010 611 0,6 2,2 12 *Cyrkon 2010 611 0,4 1,3 2,1 13 Elanto 2016 792 14 *Elpaso 2010 153 0,1 0,2 1,4 1,4 15 Festino 2016 792 16 *Fredro 2010 153 10,8 12,3 11,1 11,6 17 *Grenado 2007 153 7,3 9,5 10,9 19,5 18 *Kasyno 2016 153 19 *KWS Trisol 2011 389 3,4 2,4 5,0 0,3 20 *Leontino 2008 153 0,9 1,9 8,0 13,5 21 *Lombardo 2015 792 22 *Maestozo 2011 153 4,4 1,3 0,5 0,1 23 *Meloman 2014 611 0,3 24 *Palermo 2013 153 3,5 0,1

119

cd. tabeli 1 1 2 3 4

25 *Panteon 2015 611 0,1

26 *Pawo 2002 611 0,0 5,1

27 *Pigmej 2008 611 1,0 1,2 3,5 5,0

28 *Pizarro 2008 153 0,9 1,2 1,6 5,5

29 Presto x/ 1989 153 0,0 37,7

30 *Rotondo 2014 153 3,2

31 Rufus 2016 556

32 *Sekret 2016 611

33 *Sorento 2002 153 0,1 0,2 0,1 8,3

34 *Subito 2012 153 0,5 0,1 0,1

35 Temuco 2016 792

36 *Todan 2003 611 0,4 0,5 0,9 6,9

37 *Tomko 2012 611 7,1 5,8 0,3

38 *Torino 2012 153 0,6 1,6 0,3

39 *Tornado x/ 1996 611 26,1

40 *Transfer 2013 611 0,8 1,1 0,2

41 *Trapero 2015 153 0,1

42 *Trefl 2015 611 0,3

43 *Trismart 2007 153 2,7 2,1 2,1 1,5

44 *Tulus 2009 556 3,9 4,4 5,7 5,7

45 *Twingo 2012 153 11,0 11,2 4,6 0,2

46 *Wiarus 2012 611 1,9 3,7 1,4 0,0

47 *Witon 2002 611 0,3 0,5 0,7 14,0 Powierzchnia zakwalifikowanychplantacji nasiennych (tys. ha) 13,0 12,4 14,7 31,8

Kol. 1: * – odmiana chroniona krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem

hodowcy; x/ – odmiana niebadana w latach 2013-2015; w/ – odmiana skreślona z KR w maju 2016 roku

Kol. 4: wg danych PIORiN; 0,0 – poniżej 0,05%; w latach 2013-2015 kwalifikacją objęto również odmiany ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA)

120

Tabela 2 Pszenżyto ozime. Plon ziarna odmian (% wzorca)

Lp. Odmiana Poziom a1 Poziom a2

2013--2015 2015 2014 2013 2013-

-2015 2015 2014 2013 1 2 3

Wzorzec, dt z ha 79,5 84,3 84,1 70,1 93,2 96,6 101,6 81,7 1 Agostino 106 104 109 106 103 101 104 104 2 Alekto 96 95 98 94 98 99 98 98 3 Algoso 99 104 94 98 107 110 103 107 4 Aliko 89 90 97 95 5 Amorozo 92 91 90 95 97 98 94 98 6 Atletico 94 97 7 Avocado 108 104 112 109 105 103 105 107 8 Bereniko 101 102 103 99 101 100 103 99 9 Borowik 106 104 106 107 106 104 106 108

10 Borwo 94 94 98 91 94 94 95 93 11 Cerber 92 96 12 Cyrkon 96 101 13 Elanto 108 116 106 109 14 Elpaso 94 94 102 104 15 Festino 104 117 102 110 16 Fredro 104 98 104 110 103 100 103 109 17 Grenado 82 87 91 90 18 Kasyno 105 112 102 108 19 KWS Trisol 105 95 103 94 20 Leontino 86 88 96 98 21 Lombardo 110 112 110 106 108 110 109 105 22 Maestozo 102 99 104 103 103 100 103 103 23 Meloman 110 108 110 110 106 105 107 106 24 Palermo 96 92 94 103 99 99 98 101 25 Panteon 107 105 107 108 106 104 105 108 26 Pawo 95 90 96 94 27 Pigmej 97 98 100 92 96 96 98 95

121

cd. tabeli 2 1 2 3

28 Pizarro 102 103 102 100 101 103 100 100

29 Rotondo 103 98 107 105 102 99 104 103

30 Rufus 107 113 108 109

31 Sekret 105 112 102 107

32 Sorento 104 107

33 Subito 103 102 102 107 104 103 103 106

34 Temuco 110 113 107 107

35 Todan 89 94 94 98

36 Tomko 99 94 103 102 99 95 100 103

37 Torino 103 102 104 103 103 102 104 102

38 Transfer 88 91 88 85 93 98 93 88

39 Trapero 106 103 102 105

40 Trefl 110 107 111 112 107 105 107 108

41 Trismart 98 100 96 97 102 102 101 101

42 Tulus 100 98 102 98 102 101 104 101

43 Twingo 94 93 96 92 95 94 96 95

44 Wiarus 88 82 88 96 93 93 92 95

45 Witon 96 100

Liczba doświadczeń 182 62 59 61 182 62 59 61 Kol. 1: wzorzec: 2015 – Fredro, Tomko Meloman, 2014 – Fredro, Palermo, Tomko,

2013 – Borwo, Fredro, Tomko, Wiarus

Kol. 2: a1 – przeciętny poziom agrotechniki Kol. 3: a2 – wysoki poziom agrotechniki (zwiększone nawożenie azotowe, dolistne preparaty wieloskładnikowe, ochrona przed wyleganiem i chorobami)

122

Tabela 3 Pszenżyto ozime. Porażenie odmian przez choroby (skala 9-stopniowa)

Lp. Odmiana P

leśń

śn

iego

wa

Cho

roby

po

dsta

wy

źdźbła

Mąc

znia

k pr

awdz

iwy

Rdz

a

brun

atna

Rdz

a żółta

Ryn

cho-

spor

ioza

Sep

torio

za

liści

Sep

torio

za

plew

Fuza

rioza

kł

osów

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Średnia 8,2 7,8 7,3 8,0 8,1 7,7 6,9 7,1 7,4 1 Agostino 8,2 7,8 7,9 8,4 8,8 7,8 7,3 7,5 7,4 2 Alekto 8,7 7,4 6,7 7,3 7,7 7,5 6,6 6,5 6,9 3 Algoso 7,9 7,8 6,4 6,5 7,4 7,4 6,1 7,4 7,3 4 Aliko 8,1 7,4 6,3 7,6 7,2 7,6 6,1 6,0 7,3 5 Amorozo 8,3 7,4 7,3 8,1 7,2 7,5 6,3 7,0 7,2 6 Atletico 8,3 7,7 6,4 7,8 . 7,6 6,3 6,8 7,1 7 Avocado 7,3 8,0 8,0 8,6 8,9 7,9 7,0 8,1 8,1 8 Bereniko 8,7 7,9 8,0 7,3 8,2 7,8 7,0 7,4 7,6 9 Borowik 8,5 7,5 7,4 8,1 7,9 7,7 7,0 7,1 7,3

10 Borwo 8,3 7,9 6,7 8,5 8,8 7,9 7,2 7,4 7,6 11 Cerber 8,1 7,4 7,4 8,2 . 7,2 6,9 6,5 6,6 12 Cyrkon 8,6 7,6 6,9 8,2 . 7,6 6,9 6,2 7,2 13 Elanto 8,8 7,8 7,6 8,6 8,8 8,0 7,3 7,1 7,4 14 Elpaso 8,9 7,2 5,4 7,5 8,3 7,3 6,1 7,3 7,8 15 Festino 8,9 7,5 8,1 8,5 9,0 7,8 7,2 6,6 7,1 16 Fredro 8,1 7,7 6,7 7,8 8,2 7,7 6,7 7,7 7,7 17 Grenado 8,1 7,7 7,0 7,6 5,8 7,6 6,4 7,0 6,7 18 Kasyno 8,8 7,6 7,7 8,7 8,9 8,1 7,6 7,1 8,3 19 KWS Trisol 8,2 8,4 7,8 7,8 8,5 7,6 7,1 6,9 7,9 20 Leontino 8,7 7,3 5,7 7,8 6,8 7,4 6,3 6,6 7,1 21 Lombardo 8,6 7,7 7,8 7,1 8,1 7,4 6,7 7,4 7,2 22 Maestozo 8,8 7,7 7,5 8,3 8,0 7,8 6,9 7,3 7,7 23 Meloman 7,8 7,9 8,6 8,5 8,4 7,8 7,0 7,4 7,9 24 Palermo 8,3 8,1 6,6 8,1 6,6 7,5 6,7 7,7 7,7 25 Panteon 8,4 7,7 7,5 8,5 7,8 8,0 7,2 7,1 7,9

123

cd. tabeli 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

26 Pawo 8,4 7,8 7,4 8,0 8,2 6,6 7,1 8,1 6,4

27 Pigmej 8,6 7,9 7,0 8,5 8,9 7,0 7,0 7,7 7,8

28 Pizarro 8,1 7,9 8,4 8,1 8,3 7,4 7,6 7,9 7,2

29 Rotondo 8,4 7,8 7,7 8,0 7,5 6,3 7,6 7,6 7,3

30 Rufus 8,6 7,9 7,6 8,1 8,3 7,2 7,1 7,7 7,4

31 Sekret 8,7 8,2 8,2 8,8 9,0 7,7 8,1 8,0 7,9

32 Sorento 7,9 7,2 7,8 7,4 6,7 6,3 7,0 7,8 7,4

33 Subito 8,6 7,4 7,8 8,3 7,3 6,8 7,1 7,6 7,5

34 Temuco 8,8 8,0 8,1 8,7 9,0 7,1 6,6 8,0 7,6

35 Todan 8,0 7,7 7,8 7,9 8,0 6,9 6,7 7,9 7,3

36 Tomko 8,3 7,7 7,7 8,2 8,0 7,1 7,3 7,9 7,2

37 Torino 8,2 7,5 7,3 8,2 7,6 6,9 7,2 7,7 7,4

38 Transfer 7,2 7,9 6,1 8,0 7,5 6,8 7,4 7,9 7,3

39 Trapero 7,9 7,8 7,3 8,1 8,7 7,5 7,0 7,9 8,0

40 Trefl 7,9 7,7 8,4 8,6 8,7 7,4 7,0 8,0 7,9

41 Trismart 8,4 7,4 7,1 6,1 6,9 6,0 7,0 7,6 6,8

42 Tulus 8,9 8,0 7,0 8,0 8,6 6,9 7,3 7,6 7,6

43 Twingo 8,0 7,4 6,8 8,2 8,6 6,7 6,7 7,7 6,8

44 Wiarus 8,5 7,8 6,8 7,1 6,7 6,7 7,3 7,9 7,1

45 Witon 7,2 8,2 6,9 6,6 7,9 6,9 6,6 7,6 7,5 Liczba doświadczeń 36 39 149 106 48 54 153 58 40

Kol. 6: „•” – brak danych

124

Tabela 4 Pszenżyto ozime. Ważniejsze cechy rolnicze odmian

Lp. Odmiana Zimo-

trwałość Reakcja na Al+++

Wysokość roślin Wyleganie Kłoszenie Dojrzałość

pełna skala 9° cm skala 9° liczba dni od 1.01

1 2 3 4 5 6 7

Średnia 113 6,9 141 203 1 Agostino 3 6 102 7,2 142 203 2 Alekto 4 5 99 7,9 142 203 3 Algoso 2,5 5 123 6,8 142 203 4 Aliko 6 5 130 5,0 138 203 5 Amorozo 4 6 120 5,5 139 202 6 Atletico 3,5 4 102 8,3 140 . 7 Avocado 5,5 4 126 6,7 142 203 8 Bereniko 3 6 123 5,9 139 202 9 Borowik 5 5 131 7,3 140 203

10 Borwo 6 5 105 7,9 144 205 11 Cerber 2,5 5 112 7,1 139 . 12 Cyrkon 2,5 5 108 6,2 139 . 13 Elanto 3,5 5 107 7,2 142 202 14 Elpaso 4 6 115 6,7 137 203 15 Festino 4 6 104 6,8 141 202 16 Fredro 4,5 5 121 6,9 138 202 17 Grenado 5,5 5 99 7,8 143 203 18 Kasyno 5,5 5 103 6,8 144 204 19 KWS Trisol 3 7 122 6,4 141 203 20 Leontino 3,5 5 119 6,9 140 203 21 Lombardo 5 5 107 6,1 139 202 22 Maestozo 4 5 125 5,6 138 202 23 Meloman 5,5 5 113 7,1 140 203 24 Palermo 6 5 118 7,8 143 204 25 Panteon 6 5 120 6,4 139 202

125

cd. tabeli 4

1 2 3 4 5 6 7

26 Pawo 5,5 4 124 5,0 140 202

27 Pigmej 5,5 4 103 7,9 143 204

28 Pizarro 5 5 125 6,5 143 204

29 Rotondo 5,5 5 100 6,9 142 203

30 Rufus 4,5 6 104 6,9 142 203

31 Sekret 5,5 5 110 8,0 143 204

32 Sorento 4 5 132 6,2 139 203

33 Subito 5,5 5 119 5,7 142 203

34 Temuco 4,5 6 102 7,4 143 203

35 Todan 5,5 3 125 5,7 140 203

36 Tomko 6 5 109 7,7 142 204

37 Torino 2,5 6 124 7,3 137 201

38 Transfer 6,5 4 102 7,2 144 204

39 Trapero 6 5 118 7,0 140 203

40 Trefl 5 5 119 6,2 139 203

41 Trismart 6 4 128 6,0 139 203

42 Tulus 4 5 121 7,1 139 202

43 Twingo 6,5 5 95 7,8 142 203

44 Wiarus 6,5 5 96 8,4 143 204

45 Witon 5,5 4 114 7,2 139 201

Liczba doświadczeń 174 127 102 40 Kol. 2: oceny z różnych rodzajów doświadczeń, w tym specjalnych prowadzonych w warunkach prowokacyjnych, z uwzględnieniem sezonu 2015/2016 Kol. 2, 3: wyniki zbonitowane; zimotrwałość, tolerancja: 9 – bardzo duża, 7 – duża,

5 – średnia, 3 – mała, 1 – bardzo mała Kol. 3: badania siewek w roztworze o stężeniu 15 ppm Al+++ (do 2014 dwa stężenia 10

i 20 ppm Al+++); wyższe stopnie oznaczają większą tolerancję na zakwaszenie gleb

Kol. 7: „•” – brak danych

126

Tabela 5 Pszenżyto ozime. Ważniejsze cechy ziarna odmian

Lp. Odmiany M

asa

1000

ziar

en

Wyr

ówna

nie

zi

arna

(>2,

2 m

m)

Gęs

tość

w s

tani

e zs

ypny

m

Por

asta

nie

ziar

na

w kło

sach

Licz

ba o

pada

nia

Zaw

artość

bi

ałka

(N x

5,8

3)

Zaw

artość

cuk

rów

og

ółem

g % skala 9° % s.m. 1 2 3 4 5 6 7 8

Średnia 43,0 94 69,7 1 Agostino 43,5 97 6 5 7 5 70,3 2 Alekto 40,7 94 4 5 5 6 71,5 3 Algoso 46,5 95 2 5 5 3 70,4 4 Aliko 43,0 95 6 5 5 7 70,9 5 Amorozo 43,3 94 7 5 6 7 69,4 6 Atletico 44,3 96 4 5 6 7 68,3 7 Avocado 45,9 95 7 6 8 4 70,3 8 Bereniko 38,6 94 6 5 5 4 70,7 9 Borowik 50,3 95 4 5 3 5 68,3

10 Borwo 43,0 95 6 5 2 5 68,7 11 Cerber 41,1 94 4 5 4 4 71,5 12 Cyrkon 43,9 96 6 5 2 5 70,0 13 Elanto 36,5 93 7 5 6 3 70,6 14 Elpaso 36,9 92 6 5 7 5 70,1 15 Festino 42,1 95 6 5 8 5 70,2 16 Fredro 45,0 95 7 6 7 6 69,7 17 Grenado 36,5 80 4 5 4 3 70,0 18 Kasyno 47,1 94 5 5 4 3 69,8 19 KWS Trisol 50,5 96 3 5 5 3 70,8 20 Leontino 43,4 96 5 4 3 5 71,8 21 Lombardo 44,7 94 4 5 5 3 69,5 22 Maestozo 43,2 94 5 5 5 5 69,6 23 Meloman 43,6 94 7 6 6 4 69,6 24 Palermo 44,1 95 8 5 6 6 69,6 25 Panteon 43,3 95 8 5 9 8 68,3

127

cd. tabeli 5 1 2 3 4 5 6 7 8

26 Pawo 43,1 95 8 6 5 4 69,8

27 Pigmej 41,3 93 6 5 4 4 69,2

28 Pizarro 43,2 94 4 5 6 6 68,7

29 Rotondo 43,5 95 6 4 5 3 70,0

30 Rufus 42,7 94 6 5 8 3 70,7

31 Sekret 39,8 94 8 7 9 5 72,0

32 Sorento 44,4 93 5 6 5 5 70,0

33 Subito 43,6 95 4 5 7 3 68,6

34 Temuco 37,9 91 3 5 6 2 72,1

35 Todan 46,3 95 4 5 3 4 67,9

36 Tomko 42,5 93 7 5 6 5 68,9

37 Torino 43,4 94 5 5 7 8 68,4

38 Transfer 43,5 93 7 5 5 3 72,4

39 Trapero 42,1 96 7 5 7 8 68,1

40 Trefl 45,7 95 5 5 5 5 68,0

41 Trismart 48,2 96 1 6 5 6 69,6

42 Tulus 44,9 94 6 4 3 7 71,5

43 Twingo 43,0 93 1 5 5 4 68,8

44 Wiarus 36,1 89 9 5 5 5 70,4

45 Witon 39,0 95 4 5 6 5 68,3

Liczba doświadczeń 167 56 Kol. 4-7: wyniki zbonitowane

128

ŻYTO OZIME Według danych GUS powierzchnia uprawy żyta ozimego w 2015

roku wynosiła około 725 tys. ha i była o ponad 161 tys. ha mniejsza niż w roku 2014. Mimo wyraźnego spadku, areał uprawy tego zboża jest nadal znaczący i wiąże się z dużym udziałem w kraju gleb lekkich, na których jest ono głównie uprawiane. Żyto ma mniejsze wymagania gle-bowe w porównaniu do pozostałych zbóż, lepiej znosi większe zakwa-szenie gleby, dobrze wykorzystuje zapasy wody zimowej, a także wy-różnia się największą zimotrwałością, z uwagi na dużą mrozoodpor-ność. W minionym trzyleciu żyto ozime zajmowało blisko 14% po-wierzchni uprawy wszystkich zbóż. Największe znaczenie w strukturze zasiewów ma w województwach łódzkim (23%), lubuskim, wielkopol-skim i mazowieckim (20%), najmniejsze natomiast na południu kraju, w województwach małopolskim (3%) i opolskim (4%).

Na początku 2016 roku do Krajowego rejestru wpisano dwie od-miany populacyjne (Dańkowskie Hadron i Dańkowskie Turkus) oraz pięć odmian mieszańcowych (KWS Binntto, KWS Dolaro, KWS Flora-no, SU Arvid i SU Gerrit). Z rejestru skreślono syntetyczną odmianę Caroass, natomiast w 2015 roku populacyjne odmiany: Daran (upły-nięcie okresu wpisu w KR) i Walet oraz dwie mieszańcowe: KWS Nik-ko i Visello. Po powyższych zmianach w Krajowym rejestrze znajduje się 48 odmian przeznaczonych do uprawy głównie na ziarno: 26 od-mian mieszańcowych, 21 odmian populacyjnych i jedna odmiana syn-tetyczna. W ostatnich latach wystąpił wyraźny wzrost udziału odmian zagranicznych w Krajowym rejestrze. Jeszcze w roku 2006 wynosił on 17%, obecnie odmiany zagraniczne stanowią już 52% zarejestrowa-nych odmian. W Krajowym rejestrze znajduje się także jedna odmiana przeznaczona do uprawy na cele zielonkowe – Pastar. Obecnie nie prowadzi się badań z uprawą żyta na zieloną masę.

W roku 2015 powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasien-nych była nieznacznie większa niż w roku 2014 i wynosiła 5,0 tys. ha. Największy udział w produkcji nasiennej spośród odmian populacyj-nych miały odmiany Dańkowskie Diament (16,8%), Dańkowskie Am-ber (12,4%) i Dańkowskie Rubin (10,8%), natomiast spośród odmian mieszańcowych KWS Bono (10,1%) i Brasetto (7,5%).

W grupie odmian mieszańcowych wysokim poziomem plonowa-nia wyróżniają się zwłaszcza – KWS Dolaro, KWS Binntto, SU Arvid, SU Nasri i SU Gerrit. Natomiast spośród odmian populacyjnych naj-lepsze pod względem poziomu plenności odmiany to Dańkowskie Granat (2015), Dańkowskie Turkus (2016) i Dańkowskie Hadron

129

(2016), przy czym różnice w plenności tej grupy odmian są znacznie mniejsze niż wśród odmian mieszańcowych.

Odmiany żyta ozimego wykazują zróżnicowaną odporność na choroby. Obecnie najczęściej spotykanymi chorobami w uprawach tego zboża są rdza brunatna, mączniak prawdziwy i septoriozy liści. Do odmian o największej odporności na rdzę brunatną należą: mie-szańcowe – Brandie, KWS Livado, KWS Binntto, KWS Daniello oraz populacyjne – Bosmo i Dańkowskie Turkus. Natomiast dość małą od-pornością na rdzę brunatną cechują się: Gonello i SU Satellit (mie-szańcowe). Dość duże różnice występują również w odporności na wyleganie. W odniesieniu do odmian populacyjnych większość no-wych form mieszańcowych cechuje się już lepszą lub porównywalną odpornością na wyleganie (KWS Dolaro, KWS Binntto, KWS Florano).

Problemem w uprawie niektórych mieszańcowych odmian żyta jest stosunkowo większe zagrożenie porażenia przez sporysz. W warun-kach niekorzystnego przebiegu pogody – deszcze w czasie kwitnienia – ilość pyłku w łanie może być niewystarczająca do pełnego zapylenia roślin. W takich przypadkach słabsze jest zawiązywanie ziaren w kłosie oraz silniejsze niż u odmian populacyjnych porażenie sporyszem. Aby temu przeciwdziałać firma KWS Lochow opracowała technologię „Pol-len Plus”. Odmiany wyhodowane w tej technologii wytwarzają wystar-czającą ilość pyłku, dlatego są mniej podatne na porażenie sporyszem.

Wybierając odmianę do celów piekarskich w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na liczbę opadania – podstawowy wskaźnik oceny mąki. Najwyższe wartości dla tej cechy mają mieszańcowe od-miany SU Stakkato, SU Swift, Gonello, SU Promotor, KWS Livado i SU Gerrit. Większość z nich dodatkowo wyróżnia się dużymi warto-ściami końcowej temperatury kleikowania i maksymalnej lepkości kle-iku skrobiowego. Na ogół odmiany mieszańcowe cechują się niższą zawartością białka. Spośród odmian populacyjnych najwięcej białka zawiera ziarno odmiany Dańkowskie Amber.

Począwszy od roku 2008 prowadzona jest analiza ziarna zareje-strowanych odmian żyta na zawartość cukrów ogółem. Wyniki mają być pomocne przy wyborze odmian do produkcji bioetanolu. Przepro-wadzone badania wskazują na dość duże zróżnicowanie odmianowe pod tym względem.

Wykaz i liczbowa charakterystyka zarejestrowanych odmian żyta ozimego zawarte są w tabelach 1-5. W tabelach wynikowych pominię-to niebadane w trzech ostatnich latach odmiany: Agrikolo, Amilo, Arant, Dańkowskie Nowe, Matador, Rostockie, Słowiańskie, Herakles (syn.), Gradan (F1), Stach (F1) oraz zielonkową Pastar.

130

Charakterystyka odmian żyta ozimego wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016

Dańkowskie Hadron (d. DC 88)

Odmiana populacyjna, przeznaczona do uprawy na ziarno. Plenność na poziomie czołowych odmian populacyjnych. Przyrost

plonu na wysokim poziomie agrotechniki poniżej średniej. Odporność na rdzę brunatną – dość duża, na choroby podstawy

źdźbła, mączniaka prawdziwego, rdzę źdźbłową i rynchosporiozę – średnia, na septoriozy liści – dość mała, na pleśń śniegową – mała. Rośliny dość wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren, wyrównanie i gęstość ziarna w stanie zsypnym średnie. Odporność na porastanie ziarna w kłosie średnia, liczba opada-nia dość mała, zawartość białka dość duża. Lepkość maksymalna kleiku skrobiowego mała, końcowa temperatura kleikowania bardzo niska.

Tolerancja na zakwaszenie gleby mała. Dańkowskie Turkus (d. DC 89)

Odmiana populacyjna, przeznaczona do uprawy na ziarno. Plenność na poziomie czołowych odmian populacyjnych. Przyrost

plonu na wysokim poziomie agrotechniki poniżej średniej. Odporność na mączniaka prawdziwego i rdzę brunatną – dość

duża, na choroby podstawy źdźbła, rdzę źdźbłową i rynchosporiozę – średnia, na pleśń śniegową i septoriozy liści – dość mała. Rośliny dość wysokie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie i gęstość ziarna w stanie zsypnym średnie. Odporność na porastanie ziarna w kłosie średnia, liczba opadania dość mała, zawartość białka średnia. Lepkość maksymalna kleiku skrobiowego dość mała, końcowa temperatura kleikowania niska do bardzo niskiej.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość mała.

KWS Binntto (d. KWS-H145) Odmiana mieszańcowa trójkomponentowa (z systemem „Pollen

Plus”), przeznaczona do uprawy na ziarno. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie

agrotechniki przeciętny.

131

Odporność na choroby podstawy źdźbła, rdzę brunatną, rynchosporiozę i septoriozy liści – dość duża, na pleśń śniegową i rdzę źdźbłową – średnia, na mączniaka prawdziwego – dość mała. Rośliny dość niskie, o dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia późny, dojrzewania dość późny.

Masa 1000 ziaren średnia, wyrównanie dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym średnia. Odporność na porastanie ziarna w kłosie i liczba opadania średnie, zawartość białka dość mała. Lep-kość maksymalna kleiku skrobiowego średnia, końcowa temperatura kleikowania niska.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość mała.

KWS Dolaro (d. KWS-H149) Odmiana mieszańcowa trójkomponentowa (z systemem „Pollen

Plus”), przeznaczona do uprawy na ziarno. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie

agrotechniki przeciętny. Odporność na rdzę brunatną, rdzę źdźbłową, rynchosporiozę

i septoriozy liści – dość duża, na pleśń śniegową, choroby podstawy źdźbła i mączniaka prawdziwego – średnia. Rośliny dość niskie, o dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia późny, dojrzewania dość późny.

Masa 1000 ziaren średnia, wyrównanie dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym średnia. Odporność na porastanie ziarna w kłosie i liczba opadania średnie, zawartość białka dość mała. Lepkość maksymalna kleiku skrobiowego duża do bardzo dużej, końcowa temperatura kleikowania bardzo wysoka.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość mała. KWS Florano (d. KWS-H151)

Odmiana mieszańcowa trójkomponentowa (z systemem „Pollen Plus”), przeznaczona do uprawy na ziarno.

Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie powyżej średniej.

Odporność na pleśń śniegową, choroby podstawy źdźbła, rdzę brunatną, rdzę źdźbłową, rynchosporiozę i septoriozy liści – dość duża, na mączniaka prawdziwego – dość mała. Rośliny dość niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia późny, dojrzewania średni.

132

Masa 1000 ziaren dość mała, wyrównanie i gęstość ziarna w stanie zsypnym średnie. Odporność na porastanie ziarna w kłosie i liczba opadania średnie, zawartość białka mała. Lepkość maksymalna kleiku skrobiowego bardzo duża, końcowa temperatura kleikowania wysoka do bardzo wysokiej.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość mała.

SU Arvid (d. HYH281) Odmiana mieszańcowa trójkomponentowa, przeznaczona do

uprawy na ziarno. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie

powyżej średniej. Odporność na pleśń śniegową – dość duża, na choroby podstawy

źdźbła, mączniaka prawdziwego, rynchosporiozę i septoriozy liści – średnia, na rdzę brunatną i rdzę źdźbłową – dość mała. Rośliny dość niskie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren dość mała, wyrównanie dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym średnia. Odporność na porastanie ziarna w kłosie średnia, liczba opadania dość mała, zawartość białka mała. Lepkość maksymalna kleiku skrobiowego dość mała, końcowa temperatura kleikowania niska.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość mała.

SU Gerrit (d. HYH275) Odmiana mieszańcowa trójkomponentowa, przeznaczona do

uprawy na ziarno. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie

agrotechniki przeciętny. Odporność na pleśń śniegową – dość duża, na choroby podstawy

źdźbła, mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną, rdzę źdźbłową, rynchosporiozę i septoriozy liści – średnia. Rośliny dość niskie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni.

Masa 1000 ziaren, wyrównanie i gęstość ziarna w stanie zsypnym średnie. Odporność na porastanie ziarna w kłosie średnia, liczba opadania dość duża, zawartość białka dość mała. Lepkość maksymalna kleiku skrobiowego bardzo duża, końcowa temperatura kleikowania bardzo wysoka.

Tolerancja na zakwaszenie gleby dość mała.

133

Tabela 1 Żyto ozime. Wykaz odmian zarejestrowanych

Lp. Odmiany

Rok wpisania

do Krajowego

rejestru

Zachowu-jący/repre-

zentant (numer

adresowy)

Udział w kwalifikacji polowej (%)

2015 2014 2013

maks. przed rokiem 2013

1 2 3 4

populacyjne 1 * Agrikolo (d. Ekoagro) x/ 2003 618 0,7 0,5 1,4 2 Amilo x/ 1989 153 0,1 0,5 1,3 10,3 3 * Antonińskie 2013 1 4,1 1,7 0,2 4 Arant x/ 1993 1 1,6 5,3 8,6 5 * Armand 2011 854 0,6 0,1 0,2 0,0 6 * Bosmo 2001 618 0,4 2,1 7 * Dańkowskie Amber 2010 153 12,4 8,5 13,4 11,5 8 * Dańkowskie Diament 2005 153 16,8 21,8 20,0 29,4 9 * Dańkowskie Granat 2015 153

10 * Dańkowskie Hadron 2016 153 11 Dańkowskie Nowe x/ 1976 153 10,7 12 * Dańkowskie Rubin 2013 153 10,8 10,7 0,2 13 * Dańkowskie Turkus 2016 153 14 Dańkowskie Złote 1968 153 4,0 3,3 3,9 83,2 15 * Domir 2008 439 0,2 0,3 0,3 0,1 16 * Horyzo 2011 618 2,0 2,5 0,9 0,8 17 * Matador x/ 2003 556 4,5 18 * Poznańskie 2015 1 0,1 19 * Rostockie x/ 2002 618 1,1 3,4 2,0 1,5 20 * Słowiańskie x/ 2004 618 0,8 0,0 1,6 2,9 21 * Stanko 2007 439 1,2 1,7 2,3 4,3

syntetyczne 22 * Herakles x/ 2007 431 0,6 1,3 1,7 2,0

mieszańcowe 23 Brandie F1 2014 431 24 Brasetto F1 2009 389 7,5 14,0 11,7 14,4 25 Gonello F1 2009 389 0,8 2,6 2,1 5,7 26 Gradan Lp, x/ F1 2003 1 1,8 1,4 2,6

134

cd. tabeli 1

1 2 3 4

cd. mieszańcowe 27 KWS Binntto F1 2016 389 28 KWS Bono F1 2014 389 10,1 2,6 29 KWS Daniello F1 2015 389 6,8 30 KWS Dolaro F1 2016 389 31 KWS Florano F1 2016 389 32 KWS Livado F1 2015 389 5,5 33 Minello F1 2008 389 0,4 34 Palazzo F1 2009 389 7,3 11,1 16,6 35 Stach x/ F1 2002 618 0,2 2,9 36 SU Allawi F1 2012 556 37 SU Arvid F1 2016 556 38 SU Drive F1 2011 556 39 SU Gerrit F1 2016 556 40 SU Nasri F1 2015 556 41 SU Performer F1 2014 556 42 SU Promotor F1 2015 556 43 SU Satellit F1 2013 556 44 SU Skaltio F1 2010 556 45 SU Spektrum F1 2013 556 46 SU Stakkato F1 2012 556 47 SU Swift F1 2015 556 48 Tur F1 2013 618;153 3,7 2,5 0,1

populacyjne na zielonkę 49 Pastar x/ 1980 439;854 2,2 0,7 4,0 6,1 Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych (tys. ha) 5,0 4,7 7,5 27,5

Kol. 1: * – odmiana chroniona krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy; x/ – odmiana niebadana w latach 2013-2015; Lp/ – odmiana mieszańcowa liniowo-populacyjna Kol. 4: wg danych PIORiN; 0,0 – poniżej 0,05%; w latach 2013-2015 kwalifikacją objęto również odmiany ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA)

135

Tabela 2 Żyto ozime. Plon ziarna odmian (% wzorca)

Lp. Odmiany Poziom a1 Poziom a2

2013--2015 2015 2014 2013 2013-

-2015 2015 2014 20131 2 3

Wzorzec, dt z ha 66,9 72,0 67,4 61,3 78,8 83,2 81,4 71,7

populacyjne

1 Antonińskie 99 100 99 99 101 99 • 2 Armand 100 98 100 101 99 97 99 101 3 Bosmo 98 95 97 95 4 Dańkowskie Amber 101 101 101 99 99 100 100 98 5 Dańkowskie Diament 99 98 100 99 101 100 102 100 6 Dańkowskie Granat 105 105 103 106 104 101 • 7 Dańkowskie Hadron 105 101 105 97 8 Dańkowskie Rubin 99 101 100 103 9 Dańkowskie Turkus 106 101 104 99

10 Dańkowskie Złote 100 100 11 Domir 101 100 102 103 100 99 101 101 12 Horyzo 101 101 102 101 102 101 102 102 13 Poznańskie 99 99 99 • 14 Stanko 102 102 100 103 102 103 100 103

mieszańcowe

15 Brandie F1 119 115 116 127 114 115 • 16 Brasetto F1 118 119 116 119 119 118 118 120 17 Gonello F1 117 117 116 117 117 119 115 117 18 KWS Binntto F1 121 131 120 128 19 KWS Bono F1 121 120 123 120 118 120 • 20 KWS Daniello F1 121 116 122 127 114 120 • 21 KWS Dolaro F1 120 133 118 132 22 KWS Florano F1 122 125 120 127

136

cd. tabeli 2 1 2 3

cd. mieszańcowe

23 KWS Livado F1 122 117 121 129 115 118 • 24 Minello F1 106 105 104 110 109 107 107 112 25 Palazzo F1 118 116 119 121 119 116 119 122 26 SU Allawi F1 121 125 118 118 121 124 120 118 27 SU Arvid F1 126 124 126 124 28 SU Drive F1 116 119 116 113 115 116 115 112 29 SU Gerrit F1 123 126 120 126 30 SU Nasri F1 126 127 128 122 123 124 • 31 SU Performer F1 124 127 124 120 127 122 • 32 SU Promotor F1 126 119 121 • 33 SU Satellit F1 124 124 124 124 124 123 • 34 SU Skaltio F1 117 117 116 117 117 118 117 115 35 SU Spektrum F1 122 123 124 120 122 124 • 36 SU Stakkato F1 124 127 123 122 123 125 123 122 37 SU Swift F1 124 119 123 • 38 Tur F1 118 116 121 117 118 120 •

Liczba doświadczeń 138 46 45 47 138 46 45 47

Kol. 1: wzorzec – średnia z wszystkich odmian populacyjnych z Krajowego rejestru,

badanych w danym roku; 2015 – osiem odmian; 2014 – dziesięć odmian; 2013 – dziewięć odmian

Kol. 2: a1 – przeciętny poziom agrotechniki Kol. 3: a2 – wysoki poziom agrotechniki (zwiększone nawożenie azotowe, dolistne pre-

paraty wieloskładnikowe, ochrona przed wyleganiem i chorobami); „•” – brak danych (jeden poziom agrotechniki w doświadczeniach rejestrowych)

137

138

Tabela 3 Żyto ozime. Porażenie odmian przez choroby

Lp. Odmiany

Pleśń

śni

egow

a

Cho

roby

pod

-st

awy źdźbła

Mąc

znia

k pr

awdz

iwy

Rdz

a br

unat

na

Rdz

a źdźbło

wa

Ryn

chos

porio

za

Sep

torio

zy liśc

i

Spo

rysz

skala 9o g/kg 1 3 4 5 6 7 8 9

Średnia 8,1 7,8 7,6 6,8 7,4 7,6 6,9 0,3

populacyjne

1 Antonińskie 8,1 7,4 7,6 7,0 7,6 7,3 6,7 0,3 2 Armand 8,2 7,8 7,4 6,8 7,3 7,3 6,7 0,2 3 Bosmo 8,4 8,0 7,8 7,5 7,7 7,4 6,8 0,0 4 Dańkowskie Amber 7,6 7,8 7,8 7,0 7,6 7,3 6,5 0,2

5 Dańkowskie Diament 8,3 7,7 7,3 6,7 7,3 7,4 6,7 0,2

6 Dańkowskie Granat 8,0 8,0 7,9 7,3 7,9 7,1 6,6 0,3 7 Dańkowskie Hadron 7,4 7,7 7,7 7,3 7,7 7,4 6,7 0,3 8 Dańkowskie Rubin 8,1 7,5 7,7 6,9 7,6 7,3 6,5 0,2 9 Dańkowskie Turkus 7,6 7,9 7,9 7,4 7,6 7,4 6,5 0,4

10 Dańkowskie Złote 8,0 7,1 7,2 6,4 7,4 7,6 6,5 • 11 Domir 8,0 7,7 7,5 6,6 7,6 7,3 6,6 0,2 12 Horyzo 8,4 7,9 7,7 6,9 7,3 7,5 6,9 0,3 13 Poznańskie 7,8 7,7 7,4 6,5 7,2 7,5 6,7 0,4 14 Stanko 8,2 7,8 7,6 6,8 7,4 7,4 6,7 0,1

mieszańcowe

15 Brandie F1 8,1 7,8 8,3 7,7 7,5 7,8 7,3 0,3 16 Brasetto F1 7,9 7,8 7,8 6,5 7,3 7,5 6,9 0,3 17 Gonello F1 8,2 7,8 7,6 6,1 7,0 7,4 6,8 0,2 18 KWS Binntto F1 8,2 8,2 7,3 7,6 7,6 8,0 7,4 0,5 19 KWS Bono F1 8,2 7,8 7,3 6,7 7,5 7,4 7,0 0,4

cd. tabeli 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9

cd. mieszańcowe

20 KWS Daniello F1 8,6 7,8 7,8 7,4 7,9 7,9 7,4 0,2 21 KWS Dolaro F1 8,3 8,1 7,5 7,1 7,7 8,0 7,5 0,6 22 KWS Florano F1 8,5 8,2 7,4 7,2 7,7 8,1 7,6 0,4 23 KWS Livado F1 8,6 7,9 7,7 7,7 8,0 7,9 7,6 0,3 24 Minello F1 8,4 7,7 7,4 6,7 7,0 7,4 6,6 0,1 25 Palazzo F1 8,1 7,7 7,6 6,2 6,9 7,4 6,8 0,2 26 SU Allawi F1 8,1 7,6 7,6 6,3 7,1 7,8 7,1 0,4 27 SU Arvid F1 8,4 7,9 7,8 6,4 7,1 7,6 6,9 0,4 28 SU Drive F1 7,9 7,7 7,3 6,6 7,4 7,8 7,0 0,8 29 SU Gerrit F1 8,5 7,9 7,8 6,6 7,5 7,6 7,2 0,9 30 SU Nasri F1 8,4 8,0 7,9 6,2 7,3 7,7 7,1 0,3 31 SU Performer F1 8,0 7,9 7,9 6,7 7,1 7,8 7,0 0,6 32 SU Promotor F1 8,3 8,1 8,0 7,0 7,1 7,4 7,1 0,3 33 SU Satellit F1 8,2 7,7 7,6 6,2 6,9 7,5 7,0 0,2 34 SU Skaltio F1 8,1 7,9 6,9 6,6 7,5 7,7 7,1 0,2 35 SU Spektrum F1 8,2 8,1 7,8 6,7 7,5 7,7 7,2 0,5 36 SU Stakkato F1 8,2 7,8 7,7 6,4 7,3 7,6 7,1 0,6 37 SU Swift F1 8,2 7,9 8,0 6,6 7,3 7,5 7,1 0,3 38 Tur F1 7,9 8,2 8,0 6,7 7,8 7,5 7,1 0,4

Liczba doświadczeń 20 24 84 128 47 75 84 21 Kol. 8: septoriozy liści – Septoria secalis, Stagonospora nodorum Kol. 9: „•” – brak danych

139

Tabela 4 Żyto ozime. Ważniejsze cechy rolnicze odmian

Lp. Odmiany

Rea

kcja

na

Al++

+

Wys

okość

rośl

in

Wyl

egan

ie

Kło

szen

ie

Doj

rzał

ość

pełn

a

Por

asta

nie

zi

arna

w

kło

sach

skala 9o cm skala 9o liczba dni od 1.01 skala 9o

1 2 3 4 5 6 7

Średnia 147 5,3 131 204

populacyjne

1 Antonińskie 5 159 5,0 131 204 4 2 Armand 5 151 5,7 131 204 5 3 Bosmo 5 160 5,1 131 204 5 4 Dańkowskie Amber 5 151 5,5 130 204 5 5 Dańkowskie Diament 5 154 5,2 130 204 5 6 Dańkowskie Granat 5 149 5,4 130 204 5 7 Dańkowskie Hadron 3 153 5,2 130 204 5 8 Dańkowskie Rubin 5 152 5,5 130 204 5 9 Dańkowskie Turkus 4 152 5,6 130 204 5

10 Dańkowskie Złote 5 156 5,7 129 • 5 11 Domir 4 150 5,7 131 204 4 12 Horyzo 5 156 5,6 130 204 5 13 Poznańskie 4 152 5,3 131 204 5 14 Stanko 4 153 5,5 131 204 5

mieszańcowe

15 Brandie F1 5 156 4,7 131 204 5 16 Brasetto F1 5 145 5,3 131 205 5 17 Gonello F1 5 139 5,1 131 205 4 18 KWS Binntto F1 4 138 6,1 133 205 5 19 KWS Bono F1 4 140 4,9 132 205 5 20 KWS Daniello F1 4 141 5,1 131 205 5 21 KWS Dolaro F1 4 138 6,4 133 206 5

140

cd. tabeli 4 1 2 3 4 5 6 7

cd. mieszańcowe

22 KWS Florano F1 4 140 5,8 133 205 5 23 KWS Livado F1 4 143 5,0 132 205 5 24 Minello F1 5 143 5,1 132 205 5 25 Palazzo F1 5 148 5,5 132 205 4 26 SU Allawi F1 5 144 4,6 130 204 5 27 SU Arvid F1 4 142 5,3 131 204 5 28 SU Drive F1 5 143 4,8 130 204 5 29 SU Gerrit F1 4 141 5,4 131 204 5 30 SU Nasri F1 5 147 5,1 129 204 5 31 SU Performer F1 5 141 5,1 130 204 5 32 SU Promotor F1 5 143 4,7 131 204 5 33 SU Satellit F1 5 141 5,1 130 204 4 34 SU Skaltio F1 5 147 4,6 130 204 4 35 SU Spektrum F1 5 138 5,4 130 204 5 36 SU Stakkato F1 5 140 4,9 130 204 5 37 SU Swift F1 5 139 4,9 130 204 5 38 Tur F1 5 149 5,3 131 204 5

Liczba doświadczeń 137 122 70 43 Kol. 2: badania siewek w roztworze o stężeniu 30 ppm Al+++ (do roku 2014 dwa stężenia

25 i 30 ppm Al+++); wyższe stopnie oznaczają większą tolerancję na zakwaszenie gleby

Kol. 2, 7: wyniki zbonitowane Kol. 6: „•” – brak danych

141

Tabela 5 Żyto ozime. Ważniejsze cechy ziarna odmian

Lp. Odmiany

Mas

a 10

00

ziar

en

Wyr

ówna

nie

ziar

na

(> 2

,2 m

m)

Gęs

tość

zia

rna

w s

tani

e

zsyp

nym

Licz

ba

opad

ania

Zaw

artość

bi

ałka

g % skala 9o 1 2 3 4 5 6

Średnia 32,8 80

populacyjne 1 Antonińskie 33,5 78 5 3 6 2 Armand 33,0 78 5 4 6 3 Bosmo 34,1 80 5 4 6 4 Dańkowskie Amber 33,0 78 5 4 7 5 Dańkowskie Diament 33,4 75 5 5 6 6 Dańkowskie Granat 32,3 78 5 5 6 7 Dańkowskie Hadron 32,6 78 5 4 6 8 Dańkowskie Rubin 33,1 79 5 3 6 9 Dańkowskie Turkus 33,7 81 5 4 5

10 Dańkowskie Złote 34,4 82 5 5 6 11 Domir 33,4 79 5 5 5 12 Horyzo 34,6 83 5 4 5 13 Poznańskie 32,1 77 5 3 5 14 Stanko 32,4 76 5 5 5

mieszańcowe

15 Brandie F1 34,2 86 7 4 6 16 Brasetto F1 33,1 79 5 5 3 17 Gonello F1 32,3 74 5 6 2 18 KWS Binntto F1 33,4 82 5 5 4 19 KWS Bono F1 31,7 74 6 4 3 20 KWS Daniello F1 32,0 79 5 5 4

142

cd. tabeli 5 1 2 3 4 5 6

cd. mieszańcowe

21 KWS Dolaro F1 33,1 83 5 5 4 22 KWS Florano F1 32,1 80 5 5 3 23 KWS Livado F1 31,2 77 5 6 4 24 Minello F1 31,3 74 5 5 4 25 Palazzo F1 33,7 79 5 5 2 26 SU Allawi F1 35,1 89 5 5 4 27 SU Arvid F1 32,1 82 5 4 3 28 SU Drive F1 33,3 83 5 4 2 29 SU Gerrit F1 32,6 80 5 6 4 30 SU Nasri F1 31,9 79 5 4 4 31 SU Performer F1 32,5 80 5 5 2 32 SU Promotor F1 31,7 78 5 6 2 33 SU Satellit F1 32,8 81 5 5 2 34 SU Skaltio F1 34,9 87 4 3 5 35 SU Spektrum F1 30,7 74 5 5 3 36 SU Stakkato F1 32,7 83 5 6 3 37 SU Swift F1 30,9 79 6 6 3 38 Tur F1 32,4 83 4 4 2

Liczba doświadczeń 132 56 Kol. 4-6: wyniki zbonitowane

143

cd. tabeli 5

Lp. Odmiany

Wyd

ajność

mąk

i

Poc

zątk

owa

tem

pera

tura

kl

eiko

wan

ia

Koń

cow

a

tem

pera

tura

kl

eiko

wan

ia

Lepk

ość

mak

sy-

mal

na k

leik

u sk

robi

oweg

o

Zaw

artość

cu

krów

ogółe

m

% oC j.Br. % s.m. 1 7 8 9 10 11

Średnia 52,2 57,8 71,6 598 63,9

populacyjne

1 Antonińskie 52,9 57,6 68,8 411 62,9 2 Armand 52,4 58,1 71,5 506 63,2 3 Bosmo 53,4 57,7 70,1 438 63,5 4 Dańkowskie Amber 53,2 57,8 69,5 498 64,8 5 Dańkowskie Diament 51,8 57,5 72,5 536 63,1 6 Dańkowskie Granat 51,9 57,6 70,4 515 63,3 7 Dańkowskie Hadron 53,5 58,2 69,2 454 64,2 8 Dańkowskie Rubin 52,6 57,8 68,8 355 62,7 9 Dańkowskie Turkus 52,6 58,1 70,0 511 64,0

10 Dańkowskie Złote • 58,2 71,4 524 65,2 11 Domir 52,0 57,7 71,5 495 • 12 Horyzo 53,5 57,9 70,6 499 63,6 13 Poznańskie 53,4 57,6 68,0 381 62,7 14 Stanko 51,6 57,5 71,9 495 63,3

mieszańcowe

15 Brandie F1 52,3 58,2 69,5 365 63,5 16 Brasetto F1 50,1 57,6 71,4 670 63,7 17 Gonello F1 51,1 57,4 73,2 895 63,7 18 KWS Binntto F1 52,3 58,5 70,8 576 64,5 19 KWS Bono F1 52,6 57,7 71,3 598 64,7 20 KWS Daniello F1 50,8 57,6 73,5 756 63,9 21 KWS Dolaro F1 51,0 58,7 75,9 775 64,6

144

cd. tabeli 5 1 7 8 9 10 11

cd. mieszańcowe

22 KWS Florano F1 50,0 58,7 74,7 819 63,6 23 KWS Livado F1 49,7 58,0 73,6 662 63,8 24 Minello F1 50,2 57,4 73,2 790 63,7 25 Palazzo F1 50,9 57,9 72,1 738 63,2 26 SU Allawi F1 52,8 57,8 73,0 656 64,0 27 SU Arvid F1 53,4 58,5 70,6 494 64,9 28 SU Drive F1 51,3 57,6 70,7 511 63,5 29 SU Gerrit F1 53,3 58,1 75,6 989 64,9 30 SU Nasri F1 54,4 56,9 68,8 557 65,0 31 SU Performer F1 52,4 57,6 74,6 729 63,6 32 SU Promotor F1 50,8 57,3 73,6 772 63,4 33 SU Satellit F1 54,4 57,9 72,6 702 64,2 34 SU Skaltio F1 53,9 58,5 70,4 517 64,0 35 SU Spektrum F1 52,7 57,2 70,3 535 63,7 36 SU Stakkato F1 51,0 57,3 73,6 807 63,7 37 SU Swift F1 53,7 57,4 73,7 769 64,7 38 Tur F1 50,8 57,7 69,0 440 63,7

Liczba doświadczeń 78 100 100 100 21 Kol. 7, 11: „•” – brak danych

145

KUKURYDZA Odmiany zgłaszane do Krajowego rejestru deklarowane są jako

przydatne do uprawy na ziarno, na kiszonkę lub oba kierunki użytko-wania. Większość odmian wyhodowana została w kierunku przydat-ności do uprawy na ziarno. Hodowcy biorą bowiem pod uwagę fakt, że dobre odmiany ziarnowe w praktyce produkcyjnej sprawdzają się również w użytkowaniu na kiszonkę. Powierzchnia uprawy kukurydzy, zwłaszcza na ziarno, od początku XXI wieku podlegała znacznym wahaniom. Były one następstwem zmieniającej się koniunktury na ziarno, a także cen i plonów ziarna w poprzedzających latach.

Według GUS, powierzchnia i plony w uprawie na ziarno oraz po-wierzchnia uprawy na kiszonkę w wybranych latach przedstawiały się następująco:

Rok Uprawa na ziarno Uprawa na

kiszonkę** Razem areał uprawy

(tys. ha) plon ziarna (dt z ha)

areał (tys.ha)

areał (tys.ha)

2006* 43,0 309 349 658 2007 65,7 257 372 629 2008 58,1 317 415 732 2009 61,5 274 420 694 2010 59,7 334 396 730 2011 71,8 333 426 759 2012 73,5 544 507 1051 2013 65,8 614 462 1076 2014 65,9 678 541 1219 2015 47,1 670 555 1225

* – powszechne wystąpienie głowni kukurydzy ** – brak danych statystycznych dot. plonów suchej masy w uprawie na kiszonkę

Rozmieszczenie upraw kukurydzy na terenie kraju jest znacznie zróżnicowane, co wynika przede wszystkim z przyczyn przyrodni-czych, ale także ekonomicznych (lokalne zapotrzebowanie na ziarno lub paszę z całych roślin, dostępność technicznych środków produk-cji). Przykładem ekonomicznej rejonizacji uprawy na kiszonkę jest Podlasie i Mazowsze, gdzie produkuje się około 38% kukurydzy ki-szonkowej w kraju, a rejonizacji uprawy na ziarno – Dolny Śląsk, woj. kujawsko-pomorskie i Wielkopolska, w których uprawia się połowę krajowej kukurydzy na ziarno (rys. 1).

146

Rys. 1. Powierzchnia uprawy kukurydzy w roku 2015 (tys. ha wg GUS)

Najlepsze warunki termiczne występują w rejonie I (południowo-

zachodnim i południowo-wschodnim). Kukurydzę można tam upra-wiać na wszystkie kierunki użytkowania, a ponadto poprzez dobór odmian o różnej wczesności, możliwe jest wydłużenie optymalnego terminu zbioru. Nieco mniej pewne dojrzewanie ziarna ma miejsce w rejonie II (środkowym). W rejonie III (północnym) wysoką jakość plonu w użytkowaniu na kiszonkę dają odmiany wczesne i średniow-czesne oraz część średniopóźnych. Nie zaleca się tam uprawy na suche ziarno, choć użycie wczesnych odmian kukurydzy w latach o przeciętnym przebiegu pogody lub latach ciepłych, może również dać dobre efekty przy uprawie na ziarno. Tendencja do uprawy na ziarno w rejonie północnym zaznacza się w miarę zmian klimatycznych (możliwość wcześniejszych siewów) i dopływu odmian o mniejszych wymaganiach cieplnych. Plony ziarna grupy wczesnej w rejonie północnym w latach 2012-2014 były podobne jak w rejonach bardziej sprzyjają-cych pod względem termicznym. Tendencja osiągania dobrych plo-

147

nów wczesnych odmian w rejonie północnym utrwaliła się jeszcze bardziej w roku 2015. Obniżka plonu ziarna o około 9% w 2015 r. w porównaniu do średniej 4-letniej w tym rejonie wynikała z mniej dotkliwej posuchy aniżeli w pozostałych rejonach kraju, gdzie obniżka plonu była znacznie większa. Tym samym, średnio w 4-leciu, grupa wczesna w rejonie północnym dała większe plony niż odpowiednia grupa w rejonach o korzystniejszych warunkach termicznych. Wilgot-ność ziarna w czasie zbioru w rejonie północnym jest przeważnie o 5-8% wyższa; w roku 2015 różnica ta wyniosła prawie 11%. W po-łudniowej i środkowej części kraju w 2015 r. ziarno było jednak wyjąt-kowo suche w okresie zbioru.

Wczesność odmian określana jest skalą FAO, polegającą na po-równaniu ocenianej odmiany z przyjętymi wzorcami wczesności. Z uwagi na różną reakcję, zarówno wzorców, jak i badanych odmian na warunki danego sezonu wegetacyjnego, ocena ta z konieczności jest orientacyjna (tab. 2, 5, 8) i w poszczególnych latach może się nieco różnić. Dotyczy to zwłaszcza odmian z pogranicza grup wcze-sności. Możliwa jest również różna wartość FAO dla danej odmiany w użytkowaniu na ziarno i kiszonkę. Obecnie stosuje się ścisłe zakre-sy liczby FAO dla określenia poszczególnych grup wczesności, nato-miast w przeszłości niektóre odmiany z tą samą liczbą FAO zaliczono do różnych grup. Odmiany wczesne, do FAO 230, oraz średniowcze-sne (FAO 240-250) są przydatne na ogół do wszystkich celów użyt-kowych, jednak niektóre cechy, jak np. większa masa wegetatywna i lepsza jej strawność – wskazują na przydatność odmian szczególnie do uprawy na kiszonkę, a mniejszy udział rdzeni kolbowych – do pro-dukcji CCM. Odmiany średniopóźne (FAO 260-290) mają zastosowa-nie głównie w produkcji kiszonek, gdyż przy uprawie na suche ziarno w mniej korzystnych warunkach termicznych, mogą nie osiągnąć od-powiedniej dojrzałości. Odmiany późniejsze o ziarnie zębokształtnym (dent) dobrze się sprawdzają w warunkach dostatku ciepła i długiego okresu wegetacji oraz przy opóźnieniu zbioru przy suchej pogodzie – pod warunkiem, że są mało podatne na fuzariozy i wyleganie łody-gowe. Deficyt wody po kwitnieniu, w okresie wypełniania kolb i doj-rzewania ziarna może w znacznym stopniu zmodyfikować ocenę wczesności odmian, szczególnie o ziarnie typu dent, które w takich warunkach szybciej dosychają niż odmiany o ziarnie szklistym (flint). Zjawi-sko to uwidocznia się wyraźniej w warunkach suchej pogody jesienią.

Zestaw odmian kukurydzy zalecanych do uprawy podlega dyna-micznym zmianom; wykazuje to poniższe zestawienie:

148

Zmiany w Krajowym rejestrze (KR) odmian kukurydzy (liczba odmian)

Rok Wpisane Skreślone Stan rejestru

krajowe zagra- niczne krajowe zagra-

niczne krajowe zagra- niczne

2002 6 15 - 4 34 73 2004 2 11 2 12 36 87 2006 4 14 - 1 35 109 2008 3 17 - 4 36 113 2010 4 10 - 6 42 127 2012 1 16 - 18 40 117 2013 4 12 6 20 38 109 2014 3 13 - 11 41 111 2015 6 15 6 12 40 112 2016* 8 19 - - 48 131

* – wpisane do Krajowego rejestru w lutym 2016, skreślone w okresie od 1.01-30.04.2016; stan Krajowego rejestru: 30.04.2016

Okres użytkowania odmian w produkcji trwa przeważnie zaledwie kilka lat. Odmiany zarejestrowane w latach 2011-2016 stanowią obecnie 59% całego zestawu zarejestrowanych odmian. Spośród 179 odmian figurujących w Krajowym rejestrze wiosną 2016 roku, z krajo-wej hodowli pochodzi 48 odmian, tj. 27% całego zestawu odmian wpisanych do KR. Wykaz odmian w rejestrze, główne kierunki ich użytkowania oraz numery adresowe zachowujących lub ich reprezen-tantów podano w tabeli 1. Dla odmian zarejestrowanych w roku 2016 zamieszczono również charakterystyki słowne.

Plonowanie kukurydzy jako gatunku w kolejnych latach podlega dużym wahaniom, powodowanym zwłaszcza przez przebieg pogody, a także dobór odmian uczestniczących w badaniach. Sezon wegeta-cyjny roku 2015 był bardzo niesprzyjający dla prawidłowego wzrostu i rozwoju kukurydzy. W doświadczeniach na ziarno średni plon ziarna w grupie wczesnej, średniowczesnej i średniopóźnej wyniósł odpo-wiednio 74, 76 i 79 dt z ha, co stanowiło zaledwie 65% plonów z roku 2014 (rys. 2). W doświadczeniach kiszonkowych plon ogólny suchej masy, średnio z wszystkich badanych odmian, wyniósł 178 dt z ha i stanowił 85% plonów z poprzedniego roku (rys. 3).

149

Rys. 2. Kukurydza na ziarno. Plon i wilgotność ziarna w doświadczeniach COBORU

Rys. 3. Kukurydza na kiszonkę. Plon ogólny i zawartość suchej masy w roślinach w doświadczeniach COBORU

Wcześniej dojrzewające odmiany dają możliwość ich uprawy w mniej korzystnych warunkach termicznych, m.in. w północnej części kraju. Pozytywną cechą nowych odmian, ważną przy przedłużającym się okresie zbioru kukurydzy ziarnowej, jest mniejsza podatność na choroby fuzaryjne i wyleganie. Niektóre odmiany wykazują zdolność dojrzewania ziarna przy opóźnionym zasychaniu wegetatywnych czę-ści roślin (odmiany „stay green”). Nowe odmiany krajowe, zwłaszcza te wcześniejsze o przydatności ziarnowej, pod względem właściwości plonotwórczych i odporności na fuzariozę łodyg nie ustępują większo-ści odmian zagranicznych.

150

Zgodnie z metodyką zakładania i prowadzenia doświadczeń, każda grupa wczesności (wczesna, średnioczesna i średniopóźna) stanowi oddzielną serię doświadczeń, dlatego wyniki każdej z grup również zostały opracowane niezależnie. Dzięki temu, że doświad-czenia były zakładane w tych samych miejscowościach, możliwe jest przybliżone porównanie wyników odmian z różnych grup. Jako główną miarę wczesności odmian ziarnowych traktuje się wilgotność ziarna w czasie zbioru, a odmian kiszonkowych – zawartość suchej masy w całych roślinach. Stosunkowo niewielkie różnice w wilgotności ziar-na i zawartości suchej masy w roślinach poszczególnych grup wcze-sności są wynikiem dłuższego okresu wegetacji i przesunięcia terminu zbioru grup późniejszych, do czasu osiągnięcia przez nie właściwej dojrzałości technicznej. Zróżnicowanie długości okresów wegetacji po-między grupami wczesności w latach 2007-2015 przedstawiono poniżej.

Liczba dni od wschodów do dojrzałości technicznej wzorców wczesności

Rok Odmiany na kiszonkę Odmiany na ziarno

wcze-sne

średnio-wczesne

średnio-późne

wcze-sne

średnio-wczesne

średnio-późne

2007 107 112 116 127 132 137 2008 110 112 113 125 130 138 2009 119 122 126 136 138 143 2010 114 119 124 139 148 149 2011 113 115 121 132 138 139 2012 114 118 122 131 136 138 2013 110 113 120 133 137 141 2014 112 117 123 137 141 148 2015 109 114 119 124 129 131

Średnia 112 116 120 132 137 140

W tabelach 2-18 zamieszczono wyniki zarejestrowanych odmian, które w ostatnim czteroleciu (2012-2015) uczestniczyły w badaniach co najmniej jeden rok, w doświadczeniach na ziarno (tab. 2-12) i/lub doświadczeniach na kiszonkę (tab. 13-18). Wyniki głównych cech użytkowych odmian podano z poszczególnych lat, a pozostałych cech – w formie odpowiednio uśrednionej. U dołu tabel, w wierszach „Licz-ba doświadczeń” podano maksymalną liczbę doświadczeń, z których pochodziły wyniki w czteroleciu. Ze względu na brak możliwości bez-pośredniego porównania odmian (różny okres ich badań oraz udział w różnych rodzajach doświadczeń – rejestrowych i porejestrowych), wyniki zostały przetransformowane przy zastosowaniu odpowiednich procedur statystycznych.

151

Charakterystyka odmian kukurydzy wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016

Acropole (d. KXB3323) Odmiana trójliniowa (TC), przeznaczona do uprawy na ziarno,

wczesność na pograniczu grupy średniowczesnej i średniopóźnej, FAO 250-260. Typ ziarna pośredni pomiędzy szklistym i zębokształtnym.

Plon ziarna duży. Udział rdzenia w masie kolby nieco poniżej średniego. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji dobry. Rośliny wysokie, o średniej odporności na wyleganie. Odporność na fuzariozę łodyg – dość duża, na fuzariozę kolb i głownie kukurydzy – średnia; na omacnicę prosowiankę – średnia. W okresie dojrzewania ziarna liście i łodygi zasychają.

Agro Polis (d. KXB3142) Odmiana dwuliniowa (SC), przeznaczona do uprawy na kiszonkę,

średnio-wczesna, FAO 240. Plon ogólny suchej masy dość duży, plon suchej masy kolb bar-

dzo duży, plon świeżej masy średni. Plon jednostek pokarmowych duży, korzystna struktura plonu, wskaźnik koncentracji energii wysoki. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji średni. Rośliny średniej wysokości. Odporność na głownię kukurydzy na kolbach – średnia, na głownię kukurydzy na łodygach – dość mała. Strawność roślin średnia.

Bilizi (d. SB1553) Odmiana dwuliniowa (SC), przeznaczona do uprawy na kiszonkę,

średniowczesna, FAO 240. Plon ogólny suchej masy, plon suchej masy kolb i plon świeżej

masy duży. Plon jednostek pokarmowych bardzo duży, struktura plo-nu i wskaźnik koncentracji energii średnie. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji nieco słabszy. Rośliny średniej wysokości. Odporność na głownię kukurydzy na kolbach – duża, na głownię kukurydzy na łodygach – średnia. Strawność roślin dobra.

152

Chicago (d. SL10165) Odmiana dwuliniowa (SC), przeznaczona do uprawy na kiszonkę,

średniowczesna, FAO 250. Plon ogólny suchej masy dość duży, plon suchej masy kolb dość

duży, plon świeżej masy bardzo duży. Plon jednostek pokarmowych duży, struktura plonu i wskaźnik koncentracji energii poniżej średnie-go. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji średni. Rośliny wyso-kie. Odporność na głownię kukurydzy na kolbach – dobra, na głownię kukurydzy na łodygach – średnia. Strawność roślin poniżej średniej. Codigip (d. CSM2455)

Odmiana dwuliniowa (SC), przeznaczona do uprawy na ziarno, średniopóźna, FAO 260. Typ ziarna zbliżony do zębokształtnego.

Plon ziarna duży. Udział rdzenia w masie kolby nieco poniżej średniego. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji dość dobry. Rośliny o wysokości poniżej średniej i przeciętnej odporności na wyle-ganie. Odporność na fuzariozę kolb – duża, na fuzariozę łodyg i głow-nie kukurydzy – średnia; na omacnicę prosowiankę – poniżej średniej. W fazie dojrzałego ziarna liście częściowo pozostają zielone. Cyrano (d. SL10271)

Odmiana dwuliniowa (SC), przeznaczona do uprawy na kiszonkę, średniowczesna, FAO 240.

Plon ogólny suchej masy i plon suchej masy kolb średni, plon świeżej masy dość duży. Plon jednostek pokarmowych dość duży, struktura plonu średnia, wskaźnik koncentracji energii powyżej śred-niego. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji średni. Wysokość roślin średnia. Odporność na głownie kukurydzy – dość mała. Straw-ność roślin dobra. Dublino (d. SL20069)

Odmiana dwuliniowa (SC), przeznaczona do uprawy na kiszonkę, średniopóźna, FAO 260 (kolby dojrzewają względnie wcześniej niż wegetatywne części roślin).

Plon ogólny suchej masy i plon suchej masy kolb duży, plon świeżej masy dość duży. Plon jednostek pokarmowych duży, struktura plonu średnia, wskaźnik koncentracji energii powyżej średniego. Wi-gor roślin w początkowej fazie wegetacji dobry. Wysokość roślin śred-

153

nia. Odporność na głownię kukurydzy na kolbach – średnia, na głow-nię na łodygach – dość mała. Strawność roślin średnia. ES Asteroid (d. ESZ3217)

Odmiana dwuliniowa (SC), przeznaczona do uprawy na ziarno, średniowczesna, FAO 240. Typ ziarna zbliżony do zębokształtnego.

Plon ziarna bardzo duży. Udział rdzenia w masie kolby nieco po-niżej średniego. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji średni. Rośliny wysokie, o średniej odporności na wyleganie. Odporność na fuzariozę kolb i głownię kukurydzy na łodygach, na fuzariozę łodyg i głownię kukurydzy na kolbach – średnia; na omacnicę prosowiankę – dość duża. Po dojrzeniu ziarna liście i łodygi zasychają. ES Constellation (d. ESZ4202)

Odmiana dwuliniowa (SC), przeznaczona do uprawy na ziarno, średniowczesna, FAO 240-250. Typ ziarna pośredni pomiędzy szkli-stym i zębokształtnym.

Plon ziarna duży. Udział rdzenia w masie kolby nieco poniżej średniego. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji słabszy. Rośli-ny wysokie, o średniej odporności na wyleganie. Odporność na fuza-riozy – dość duża, na głownię kukurydzy na łodygach – dość mała, na głownię kukurydzy na kolbach średnia; na omacnicę prosowiankę – dość duża. W okresie dojrzałości ziarna liście częściowo utrzymują zieleń (stay green). ES Meteorit (d. ESZ3109)

Odmiana dwuliniowa (SC), przeznaczona do uprawy na ziarno, średniowczesna, FAO 240. Ziarno typu pośredniego pomiędzy szkli-stym i zębo-kształtnym.

Plon ziarna duży. Udział rdzenia w masie kolby nieco poniżej średniego. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji średni. Rośliny o wysokości poniżej średniej i dość dużej odporności na wyleganie. Odporność na fuzariozę kolb, głownie kukurydzy – duża, na fuzariozę łodyg – średnia; na omacnicę prosowiankę – duża. W fazie dojrzałego ziarna liście częściowo pozostają zielone.

154

ES Zorion (d. ESZ4204) Odmiana dwuliniowa (SC), przeznaczona do uprawy na ziarno,

średniowczesna, FAO 240. Typ ziarna pośredni pomiędzy szklistym i zębokształtnym.

Plon ziarna duży. Dość korzystna struktura kolb (udział rdzeni poniżej średniej). Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji średni. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na fuzariozę kolb i głownię kukurydzy na łodygach – duża, na fuzariozę łodyg i głownię kukurydzy na kolbach – dość duża; na omacnicę prosowiankę – średnia. W fazie dojrzałego ziarna liście częściowo pozostają zielone. Farmezzo (d. GL 13108)

Odmiana dwuliniowa (SC), przeznaczona do uprawy na ziarno, średniowczesna, FAO 250. Typ ziarna pośredni pomiędzy szklistym i zębokształtnym.

Plon ziarna duży. Udział rdzenia w masie kolby nieco poniżej średniego. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji średni. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odpor-ność na głownię kukurydzy na łodygach – duża, na głownię kukurydzy na kolbach – dość duża, na fuzariozy – średnia; na omacnicę proso-wiankę – średnia. Po dojrzeniu ziarna liście i łodygi zasychają. Kwintus (d. KXB4033)

Odmiana trójliniowa (TC), przeznaczona do uprawy na ziarno, wczesna, FAO 220. Typ ziarna pośredni pomiędzy szklistym i zębo-kształtnym.

Plon ziarna duży do bardzo dużego. Udział rdzenia w masie kolby nieco powyżej średniego. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji dość dobry. Rośliny dość niskie, o dość dużej odporności na wylega-nie. Odporność na fuzariozę kolb i głownię kukurydzy na kolbach – dość duża, na głownię kukurydzy na łodygach – średnia, na fuzariozę łodyg – dość mała; na omacnicę prosowiankę – średnia. Po dojrzeniu ziarna liście i łodygi zasychają. LG30179 (d. LZM164/80)

Odmiana dwuliniowa (SC), przeznaczona do uprawy na ziarno, wczesna, FAO 200. Typ ziarna zbliżony do zębokształtnego.

155

Plon ziarna średni. Udział rdzenia w masie kolby średni. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji średni. Rośliny niskie, o dużej odporności na wyleganie. Odporność na fuzariozy i głownię na łody-gach średnia, na głownię kukurydzy na kolbach – dość mała; na omacnicę prosowiankę – średnia. Po dojrzeniu ziarna liście i łodygi zasychają.

MAS 20P (d. MGM236339) Odmiana dwuliniowa (SC), przeznaczona do uprawy na ziarno,

wczesność na pograniczu grupy średniowczesnej i średniopóźnej, FAO 250-260. Typ ziarna zbliżony do zębokształtnego.

Plon ziarna duży. Udział rdzenia w masie kolb dość duży. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji słabszy. Rośliny wysokie, o śred-niej odporności na wyleganie. Odporność na fuzariozę kolb – dość duża, na fuzariozę łodyg i głownię kukurydzy na kolbach – średnia, na głownię kukurydzy na łodygach – dość mała; na omacnicę prosowian-kę – średnia. W fazie dojrzałego ziarna, liście częściowo pozostają zielone (stay green).

Rudesta (d. SM C0190) Odmiana trójliniowa (TC), przeznaczona do uprawy na kiszonkę,

średniowczesna, FAO 250. Plon ogólny suchej masy i plon świeżej masy dość duży, plon su-

chej masy kolb bardzo duży. Plon jednostek pokarmowych duży, ko-rzystna struktura plonu, wskaźnik koncentracji energii powyżej śred-niego. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji średni. Wysokość roślin poniżej średniej. Odporność na głownie kukurydzy – duża. Strawność roślin średnia.

SM Ameca (d. SMH 35113) Odmiana dwuliniowa (SC), przeznaczona do uprawy na kiszonkę,

średniopóźna, FAO 260 (kolby dojrzewają względnie wcześniej niż wegetatywne części roślin).

Plon ogólny suchej masy dość duży, plon suchej masy kolb poni-żej średniego, plon świeżej masy bardzo duży. Plon jednostek pokar-mowych średni, struktura plonu gorsza od średniej, wskaźnik koncen-tracji energii poniżej średniego. Wigor roślin w początkowej fazie we-getacji średni. Wysokość roślin średnia. Odporność na głownię kuku-

156

rydzy na kolbach – średnia, na głownię na łodygach – dość mała. Strawność roślin poniżej średniej.

SM Finezja (d. SMH 35313) Odmiana trójliniowa (TC), przeznaczona do uprawy na kiszonkę,

średniowczesna, FAO 240 (kolby dojrzewają względnie wcześniej niż wegetatywne części roślin).

Plon ogólny suchej masy i plon świeżej masy bardzo duży, plon suchej masy kolb średni. Plon jednostek pokarmowych bardzo duży, struktura plonu gorsza od średniej, wskaźnik koncentracji energii po-niżej średniego. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji średni. Rośliny wysokie. Odporność na głownie kukurydzy – średnia. Straw-ność roślin poniżej średniej. SM Hetman (d. SMH 33913)

Odmiana trójliniowa (TC), przeznaczona do uprawy na ziarno, średniowczesna, FAO 240. Typ ziarna pośredni pomiędzy szklistym i zębokształtnym.

Plon ziarna średni. Udział rdzenia w masie kolby powyżej śred-niego. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji dobry. Rośliny wy-sokie, o średniej odporności na wyleganie. Odporność na fuzariozy i głownie kukurydzy – średnia; na omacnicę prosowiankę – średnia. Po dojrzeniu ziarna liście i łodygi zasychają. SM Hubal (d. SMH 34913)

Odmiana trójliniowa (TC), przeznaczona do uprawy na ziarno i ki-szonkę, średniowczesna, FAO 240. Typ ziarna pośredni pomiędzy szklistym i zębokształtnym.

Plon ziarna dość duży. Udział rdzenia w masie kolby powyżej średniego. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji dobry. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odpor-ność na głownię kukurydzy na kolbach – dość duża, na fuzariozy – średnia, na głownię kukurydzy na łodygach – dość mała; na omacnicę prosowiankę – średnia. Po dojrzeniu ziarna liście i łodygi zasychają.

W użytkowaniu na kiszonkę plon ogólny suchej masy, plon suchej masy kolb i plon świeżej masy duży. Plon jednostek pokarmowych bardzo duży, struktura plonu średnia, wskaźnik koncentracji energii średni. Strawność roślin średnia.

157

SM Jubilat (d. SMH 33413) Odmiana dwuliniowa (SC), przeznaczona do uprawy na ziarno,

wczesność na pograniczu grupy wczesnej i średniowczesnej, FAO 230-240. Typ ziarna pośredni pomiędzy szklistym i zębokształtnym.

Plon ziarna średni. Udział rdzenia w masie kolb dość duży. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji średni. Rośliny średniej wysoko-ści, o mniejszej odporności na wyleganie. Odporność na fuzariozę kolb i głownie kukurydzy – średnia, na fuzariozę łodyg – poniżej śred-niej; na omacnicę prosowiankę – dość mała. Po dojrzeniu ziarna liście i łodygi zasychają.

SM Popis (d. SMH 35513) Odmiana trójliniowa (TC), przeznaczona do uprawy na kiszonkę,

średniopóźna, FAO 270 (kolby dojrzewają względnie wcześniej niż wegetatywne części roślin).

Plon ogólny suchej masy duży, plon suchej masy kolb średni, plon świeżej masy bardzo duży. Plon jednostek pokarmowych duży, struktura plonu gorsza od średniej, wskaźnik koncentracji energii po-niżej średniego. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji średni. Rośliny wysokie. Odporność na głownie kukurydzy – dość mała. Strawność roślin średnia.

SM Prezent (d. SMH 35213) Odmiana trójliniowa (TC), przeznaczona do uprawy na kiszonkę,

średniowczesna, FAO 240-250. Plon ogólny suchej masy i plon świeżej masy bardzo duży, plon

suchej masy średni. Plon jednostek pokarmowych bardzo duży, struk-tura plonu gorsza od średniej, wskaźnik koncentracji energii poniżej średniego. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji dobry. Wyso-kość roślin średnia. Odporność na głownię kukurydzy na kolbach – duża, na głownie kukurydzy na łodygach – dość mała. Strawność roślin poniżej średniej.

SM Zawisza (d. SMH 35013) Odmiana dwuliniowa (SC), przeznaczona do uprawy na kiszonkę,

średniowczesna, FAO 240-250. Plon ogólny suchej masy duży, plon suchej masy kolb średni,

plon świeżej masy bardzo duży. Plon jednostek pokarmowych duży, struktura plonu gorsza od średniej, wskaźnik koncentracji energii po-

158

niżej średniego. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji dobry. Wysokość roślin średnia. Odporność na głownię kukurydzy na kolbach – dość duża, na głownię kukurydzy na łodygach – dość mała. Straw-ność roślin poniżej średniej. SY Kardona (d. SA1551)

Odmiana dwuliniowa (SC), przeznaczona do uprawy na kiszonkę, średniowczesna, FAO 240 (kolby dojrzewają względnie wcześniej niż wegetatywne części roślin).

Plon ogólny suchej masy i plon świeżej masy duży, plon suchej masy kolb bardzo duży. Plon jednostek pokarmowych bardzo duży, struktura plonu dość dobra, wskaźnik koncentracji energii średni. Wi-gor roślin w początkowej fazie wegetacji dość dobry. Wysokość roślin średnia. Odporność na głownie kukurydzy średnia. Strawność roślin średnia. Talentro (d. SL11261)

Odmiana trójliniowa (TC), przeznaczona do uprawy na kiszonkę, średniopóźna, FAO 260.

Plon ogólny suchej masy, plon suchej masy kolb i plon świeżej masy duży. Plon jednostek pokarmowych duży, struktura plonu śred-nia, wskaźnik koncentracji energii średni. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji dość dobry. Rośliny wysokie. Odporność na głownię kukurydzy na kolbach – duża, na głownię kukurydzy na łodygach – średnia. Strawność roślin dobra. Walterinio KWS (d. KXB3181)

Odmiana dwuliniowa (SC), przeznaczona do uprawy na kiszonkę, średniopóźna, FAO 260.

Plon ogólny suchej masy i plon suchej masy kolb bardzo duży, plon świeżej masy duży. Plon jednostek pokarmowych bardzo duży, struktura plonu korzystna, wskaźnik koncentracji energii powyżej średniego. Wigor roślin w początkowej fazie wegetacji dobry. Wyso-kość roślin średnia. Odporność na głownię kukurydzy na kolbach – średnia, na głownię kukurydzy na łodygach – dość mała. Strawność roślin dobra.

159

Tabela 1 Kukurydza. Wykaz odmian zarejestrowanych

Lp. Odmiana

Rok wpisania

do Krajowego

rejestru

Zachowu- jący/repre-

zentant (numer

adresowy)

Grupa wczes- ności

Kierunek użytko- wania

1 2 3 4 5

1 Aalvito X/ TC 2007 429 w Z,CCM 2 Acropole TC 2016 406 sw/sp Z 3 Agro Polis SC 2016 406 sw K 4 Alduna SC 2009 429 sp Z 5 Amadeo SC 2007 406 sw K,Z,CCM 6 Amamonte DC 2013 406 sw K 7 Ambrosini TC 2011 406 sw Z 8 Amoroso SC 2008 406 sw Z 9 Arobase X/ SC 2005 228 sw Z

10 Arturo SC 2015 428 w,sw Z,K 11 Assano SC 2015 428 w K 12 Beatus X/ TC 2007 406 sw K 13 Bejm X/ SC 2008 618 w Z 14 Bilizi SC 2016 228 sw K 15 Blask X/ SC 2002 618 sw Z 16 Bogoria TC 2015 618 sw/sp K 17 Bora Zemun X/ TC 1993 468 sp CCM,Z 18 Bosman X/ SC 2005 618 sp Z 19 Carolinio KWS TC 2015 406 sw/w,sw Z,K 20 Cassilas SC 2011 406 sw K 21 Cedro X/ TC 2000 618 w Z 22 Celux X/ SC 1997 468 w Z,CCM,K 23 Chicago SC 2016 428 sw K 24 Clarica X/ SC 1999 300 sp K 25 Codigip SC 2016 1046 sp Z 26 Cyrano SC 2016 428 sw K 27 Danubio TC 2013 428 sp K 28 Delitop X/ SC 2005 228 sw Z 29 DKC 2960 X/ SC 2008 431 sw Z 30 DKC2787 X/ SC 2010 431 w Z,CCM 31 DKC2971 X/ SC 2009 431 w Z 32 DKC3420 X/ SC 2007 431 sp Z,CCM 33 DKC3623 SC 2014 431 sp Z

160

cd. tabeli 1

1 2 3 4 5

34 DKC3711 SC 2014 431 sw Z 35 Dublino SC 2016 428 sp K 36 Dumka X/ TC 2008 618 sw Z 37 Dynamite SC 2013 835 sw K 38 Emmy TC 2010 429 sw,sp Z,CCM 39 ES Abakus TC 2015 965 sw Z 40 ES Albatros SC 2012 965 sw Z 41 ES Asteroid SC 2016 965 sw Z 42 ES Carmen SC 2013 965 sp Z 43 ES Chrono SC 2011 965 sp Z 44 ES Cirrius TC 2012 965 w Z,CCM 45 ES Cockpit SC 2013 965 sw Z 46 ES Concord SC 2014 965 sw Z 47 ES Constellation SC 2016 965 sw Z 48 ES Convent SC 2013 965 sw K 49 ES Fireball SC 2012 965 sp K 50 ES Kongress TC 2009 965 w/sw Z 51 ES Makila X/ SC 2007 965 sw Z,CCM 52 ES Meteorit SC 2016 965 sw Z 53 ES Metronom SC 2015 965 sw K 54 ES Palazzo SC 2009 965 sw Z 55 ES Paroli X/ SC 2006 965 sw Z,CCM 56 ES Tolerance SC 2014 965 sw Z 57 ES Zizou TC 2011 965 w Z 58 ES Zorion SC 2016 965 sw Z 59 Eurostar X/ SC 2001 965 sw Z,K 60 Farmezzo SC 2016 1054 sw Z 61 Geoxx SC 2011 388 sw K 62 Giancarlo SC 2014 428 sw K 63 Glejt X/ TC 2001 618 w Z 64 Grosso SC 2012 406 sp Z 65 Inagua X/ TC 2002 965 sw K 66 Inoxx SC 2009 388 w Z 67 Jawor X/ TC 2009 618 w Z 68 Juhas SC 2015 618 sw K 69 Kadryl TC 2012 321 sp K 70 Kanonier TC 2015 618 sw Z 71 KB1903 X/ SC 2005 321 w Z

161

cd. tabeli 1

1 2 3 4 5

72 KB2704 X/ TC 2006 321 sp K73 Koneser TC 2015 618 sp K 74 Konkurent TC 2013 618 w/sw Z 75 Konsulixx SC 2012 388 w/sw K 76 Kosmal TC 2013 618 sp K 77 KOSMO230 X/ TC 2003 321 sw K 78 Kosynier TC 2013 618 w Z 79 Kresowiak X/ TC 2009 618 w K 80 Kwintus TC 2016 406 w Z 81 KWS 5133 ECO X/ TC 2009 406 sp Z,K 82 Laurinio TC 2012 406 w Z,CCM 83 Lavena SC 2008 835 sp Z 84 Legion TC 2014 618 sp K 85 LG 22.44 X/ TC 1996 429 sw Z,CCM 86 LG30179 SC 2016 429 w Z 87 LG30215 SC 2015 429 sw Z 88 LG30240 SC 2012 429 sw,w/sw, Z, K 89 LG30273 SC 2015 429 sp Z 90 LG30275 X/ SC 2012 429 sp K 91 Lindsey SC 2012 429 sp Z,CCM 92 Lokata X/ TC 2011 618 w Z93 MAS 15P SC 2012 835 w Z,CCM 94 MAS 20P SC 2016 835 sw/sp Z 95 MAS 20S SC 2015 835 sw K 96 MAS 24A X/ TC 2008 835 sp Z 97 MAS 27L SC 2012 835 sw K 98 MAS 29H TC 2011 835 sp Z 99 Millesim SC 2013 406 sp Z 100 Mosso SC 2013 428 w Z 101 MT Maksym X/ SC 2008 870 sw Z 102 Narew X/ SC 2008 618 sw Z103 Nimba X/ TC 1996 618 sp K 104 NK Eagle X/ SC 2010 228 sp Z,CCM 105 NK Nekta SC 2008 228 sw Z 106 NK Ravello SC 2008 228 w Z 107 Norico SC 2015 428 sw Z 108 Odilo SC 2013 428 sw K

162

cd. tabeli 1

1 2 3 4 5

109 Opcja TC 2015 618 sw Z 110 Opoka X/ TC 2006 618 sw K 111 P0746 SC 2013 300 sp K 112 P8134 SC 2015 300 sw Z 113 P8400 SC 2013 300 sw Z 114 P8488 SC 2012 300 sw K 115 P9027 SC 2014 300 sp Z 116 P9400 SC 2012 300 sp Z,CCM 117 Perinio KWS TC 2015 406 sw,sp Z,K 118 Pirro SC 2014 428 w K 119 Podium X/ TC 2009 406 w Z 120 Podlasiak SC 2015 618 sp K 121 PR38B12 X/ SC 2007 300 sw Z,CCM 122 PR38N86 SC 2009 300 sp Z 123 PR38Y34 X/ SC 2010 300 sp,sw Z,K 124 PR39A98 X/ SC 2007 300 sw K 125 PR39F58 X/ SC 2006 300 sp Z,CCM 126 PR39G12 SC 2003 300 w K 127 PR39H32 X/ SC 2003 300 sw Z 128 PR39T45 X/ SC 2006 300 sw K 129 PR39T84 X/ SC 2006 300 sp Z,CCM,K 130 Prestoso SC 2014 428 sw K 131 Prollix TC 2009 835 sw Z 132 Prosna X/ TC 1999 618 w Z 133 Rataj X/ TC 2010 618 w Z,CCM 134 Reduta X/ TC 2000 618 sw Z 135 Ricardinio SC 2010 406 sw Z,CCM 136 Rivaldinio KWS SC 2014 406 sw Z 137 Rogoso SC 2014 428 w Z 138 Ronaldinio TC 2008 406 sp Z,K 139 Rosomak SC 2013 618 sp Z 140 Rudesta TC 2016 1054 sw K 141 Rywal X/ TC 2011 618 w Z 142 San X/ TC 1999 618 sw Z,CCM,K 143 Santurio TC 2012 406 sw Z,CCM 144 Sativo SC 2015 428 sw Z 145 Severo X/ TC 2009 406 sp Z 146 Silvestre X/ TC 2007 406 sw K

163

cd. tabeli 1

1 2 3 4 5

147 Silvinio TC 2012 406 w Z,CCM 148 SM Ameca SC 2016 618 sp K 149 SM Finezja TC 2016 618 sw K 150 SM Hetman TC 2016 618 sw Z 151 SM Hubal TC 2016 618 sw Z,K 152 SM Jubilat SC 2016 618 w/sw Z 153 SM Popis TC 2016 618 sp K 154 SM Prezent TC 2016 618 sw K 155 SM Zawisza SC 2016 618 sw K 156 Smolan X/ TC 2011 618 sw Z 157 Smolik X/ TC 2010 618 w Z,CCM 158 Smolitop X/ TC 2010 618 sw Z,CCM 159 Subito SC 2008 556 sp K 160 SY Cooky SC 2011 228 w Z 161 SY Enigma TC 2014 228 sp Z 162 SY Gibuti SC 2015 228 sw K 163 SY Kardona SC 2016 228 sw K 164 SY Multipass SC 2014 228 sw Z 165 SY Multitop SC 2011 228 sw Z 166 SY Rotango TC 2015 228 sw Z 167 SY Werena SC 2015 228 w Z 168 * System X/ SC 2004 556 sw Z 169 Talentro TC 2016 428 sp K 170 Tonacja TC 2014 618 w Z 171 Touran TC 2008 406 sw K 172 Ułan X/ TC 2011 618 sp K 173 Urani CS SC 2014 950 sp Z 174 Veritis X/ TC 2003 965 sw Z,K 175 Vitras X/ TC 2010 618 sw K 176 Walterinio KWS SC 2016 406 sp K 177 Wiarus X/ TC 1999 618 w/sw Z 178 Wilga X/ TC 1998 618 w Z 179 Yser X/ TC 2007 429 sp Z

Kol. 1: * − odmiana chroniona krajowym wyłącznym prawem hodowcy; X/ − odmiana niebadana w latach 2012-2015; SC – odmiana mieszańcowa dwuliniowa, TC – trójliniowa, DC – czteroliniowa Kol. 4: grupa wczesności: w, sw, sp – odpowiednio: wczesna, średniowczesna, średniopóźna Kol. 5: kierunek użytkowania: K – kiszonkowy, Z – ziarnowy, CCM – kiszonka z ześrutowanych kolb

164

Tabela 2 Kukurydza na ziarno – odmiany wczesne. Wczesność, plon ziarna i wilgotność ziarna w czasie zbioru

Lp. Odmiana Wczes-

ność FAO

Plon ziarna Wilgotność ziarna

% wzorca %

2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012 1 2 3 4

Wzorzec: dt z ha, % 74,3 114,2 106,6 116,2 21,6 25,6 25,8 23,1

1 Arturo 230 89 107 108 21,4 26,9 26,4

2 ES Cirrius 230 100 104 100 107 22,8 26,3 27,0 23,8

3 ES Kongress 230 99 24,8

4 ES Zizou 220 92 22,7

5 Konsulixx 240 99 100 102 26,5 26,1 23,7

6 Kosynier 230 103 103 26,4 23,4

7 Kwintus 220 111 104 22,1 25,9

8 Laurinio 210 97 96 102 25,5 24,8 22,0

9 LG30179 200 102 98 19,1 24,4

10 MAS 15P 200-210 103 98 98 98 20,0 24,2 24,6 21,1

11 Mosso 220 101 23,2

12 Rogoso 210-220 98 98 101 24,4 25,0 22,6

13 Silvinio 220 101 104 103 102 21,7 26,1 25,8 23,4

14 SY Cooky 220 99 23,6

15 SY Werena 230 100 106 104 21,0 26,3 27,3

16 Tonacja 230 100 101 101 26,4 26,4 23,4

Liczba doświadczeń 14 18 19 19 14 18 18 19 Kol. 1: wzorzec – średnia z odmian wpisanych do Krajowego rejestru i z CCA (od roku 2014) badanych w grupie wczesnej w doświadczeniach PDO Kol. 3: plon ziarna przy wilgotności 14%

165

Tabela 3 Kukurydza na ziarno – odmiany wczesne. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe

Lp. Odmiana Typ ziarna

Gęstość ziarna

w stanie zsypnym

Zawar-tość

cukrów ogółem

Udział ziarna w kol- bach

Wyle- ganie

Wyso- kość roślin

kg/hl % cm 1 2 3 4 5 6 7

Średnia 75,3 71,6 77,7 8,5 280

1 Arturo sf/sd 74,9 71,6 77,4 13,8 297

2 ES Cirrius sf/sd 73,4 73,3 77,9 7,7 289

3 ES Kongress sf/sd 74,4 70,4 76,8 7,2 282

4 ES Zizou sf/sd 73,8 73,2 79,4 10,0 280

5 Konsulixx sf 75,3 72,9 78,0 10,4 284

6 Kosynier sf/sd 75,1 71,0 77,1 9,8 280

7 Kwintus sf/sd 74,0 70,5 77,8 6,0 273

8 Laurinio sf 76,7 70,5 78,0 10,3 284

9 LG30179 sd 75,1 72,1 77,7 3,5 268

10 MAS 15P sf 77,8 71,3 79,8 7,0 269

11 Mosso sf/sd 74,9 71,4 74,3 9,3 283

12 Rogoso sf/sd 76,6 72,4 79,4 7,8 276

13 Silvinio sf/sd 73,9 71,0 77,6 10,6 281

14 SY Cooky sf 77,7 70,8 78,3 8,0 263

15 SY Werena sf/sd 74,4 72,9 77,6 11,1 287

16 Tonacja sf 75,6 72,0 77,3 10,0 275

Liczba doświadczeń 15 15 60 57 70

Kol. 2: f – flint (szklisty), sf – zbliżony do flint, sf/sd – pośredni, sd – zbliżony do dent, d – dent (zębokształtny) Kol. 4: zawartość cukrów oznaczono polarymetrycznie po zhydrolizowaniu skrobi w zmielonym ziarnie Kol. 5: udział ziarna w masie kolb właściwych (bez liści okrywowych) Kol. 6: procent roślin wyległych

166

Tabela 4 Kukurydza na ziarno – odmiany wczesne. Zdrowotność roślin

Lp. Odmiana

Fuzarioza Głownia kukurydzy Omacnica

proso- wianka łodyg kolb łodyg kolb

% roślin porażonych 1 2 3 4 5 6

Średnia 13,7 10,5 0,9 0,3 25,1

1 Arturo 15,7 6,7 0,5 0,0 27,1

2 ES Cirrius 10,7 10,8 2,1 0,4 21,1

3 ES Kongress 12,2 8,3 0,8 0,7 22,2

4 ES Zizou 11,3 13,9 3,4 1,1 28,9

5 Konsulixx 16,4 13,1 0,5 0,1 28,1

6 Kosynier 12,5 7,6 0,7 0,2 25,4

7 Kwintus 17,6 6,2 1,1 0,1 26,4

8 Laurinio 15,3 13,7 0,5 0,1 28,6

9 LG30179 13,1 8,7 0,8 0,5 24,9

10 MAS 15P 11,3 9,9 0,4 0,1 22,0

11 Mosso 15,7 16,0 1,4 0,0 24,8

12 Rogoso 14,5 15,8 0,3 0,1 21,2

13 Silvinio 12,7 10,2 0,5 0,3 28,5

14 SY Cooky 12,2 11,7 0,4 0,1 23,5

15 SY Werena 15,5 10,6 0,9 0,6 25,3

16 Tonacja 12,3 7,2 0,4 0,0 24,8

Liczba doświadczeń 53 58 22 30 63

167

Tabela 5 Kukurydza na ziarno – odmiany średniowczesne. Wczesność, plon ziarna i wilgotność ziarna w czasie zbioru

Lp. Odmiana Wczes-

ność FAO

Plon ziarna Wilgotność ziarna % wzorca %

2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012 1 2 3 4

Wzorzec: dt z ha, % 76,5 118,6 103,0 120,9 21,0 27,8 26,1 24,0

1 Acropole 250-260 102 107 23,4 28,8 2 Ambrosini 240 102 97 102 100 20,5 28,0 25,5 24,2 3 Amoroso 250 99 105 96 27,2 24,3 21,2 4 Carolinio KWS 240 103 102 109 20,0 26,7 26,7 5 DKC3711 250 100 98 104 108 20,7 28,1 27,8 24,7 6 Emmy 250 99 28,3 7 ES Abakus 240-250 96 102 107 19,9 27,2 27,3 8 ES Albatros 230 97 99 25,9 24,6 9 ES Asteroid 240 108 106 21,3 28,0

10 ES Cockpit 240 99 101 105 107 20,5 27,0 25,7 23,8 11 ES Concord 250 102 103 106 105 19,9 27,7 25,5 22,9 12 ES Constellation 240-250 107 104 21,7 28,0 13 ES Meteorit 240 106 102 20,1 27,1 14 ES Metronom 240 100 21,2 15 ES Palazzo 230 97 22,7 16 ES Tolerance 250 101 101 107 104 22,9 28,0 26,7 24,8 17 ES Zorion 240 105 105 19,9 27,6 18 Farmezzo 250 109 102 22,1 27,3 19 Kanonier 240 101 101 108 21,6 27,8 26,5 20 Konkurent 240 95 98 25,2 23,5 21 LG30215 250 100 101 108 19,7 27,5 27,7 22 LG30240 240 96 29,6 23 MAS 20P 250-260 102 105 23,8 28,9 24 MAS 20S 250 102 21,6

168

cd. tabeli 5

Lp. Odmiana Wczes-

ność FAO

Plon ziarna Wilgotność ziarna

% wzorca %

2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012 1 2 3 4

25 NK Nekta 250 97 99 103 27,3 27,2 25,1 26 Norico 240 100 101 105 19,4 27,4 27,1 27 Opcja 240 99 101 104 21,3 27,3 26,5 28 P8134 250 91 103 111 19,6 28,4 29,3 29 P8400 250 101 101 27,6 22,6 30 Perinio KWS 250-260 101 104 105 22,5 28,8 28,0 31 Prollix 240 99 25,7 32 Ricardinio 240 100 100 101 103 21,0 26,8 25,1 23,0 33 Rivaldinio KWS 240 104 100 103 103 20,6 27,7 25,9 24,7 34 Sativo 250-260 96 106 107 22,8 28,6 28,0 35 SM Hetman 240 96 101 23,9 26,5 36 SM Hubal 240 99 101 20,9 28,3 37 SM Jubilat 230-240 99 101 20,5 26,4 38 SY Gibuti 240 96 24,5 39 SY Multipass 240 101 103 103 106 20,6 27,9 26,8 24,2 40 SY Multitop 240 100 102 26,6 23,1 41 SY Rotango 240 107 100 108 20,2 27,0 26,8 Liczba doświadczeń 13 17 18 19 13 17 17 19

Kol. 1: wzorzec – średnia z odmian wpisanych do Krajowego rejestru i z CCA (od roku 2014) badanych w grupie średniowczesnej w PDO Kol. 3: plon ziarna przy wilgotności 14%

169

Tabela 6 Kukurydza na ziarno – odmiany średniowczesne. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe

Lp. Odmiana Typ ziarna

Gęstość ziarna

w stanie zsypnym

Zawar-tość

cukrów ogółem

Udział ziarna w kol- bach

Wyle- ganie

Wyso- kość roślin

kg/hl % cm1 2 3 4 5 6 7

Średnia 74,7 72,4 76,4 9,0 280

1 Acropole sf/sd 74,2 71,2 77,5 8,6 292 2 Ambrosini sf/sd 73,1 71,4 73,6 8,2 265 3 Amoroso sf 74,7 72,4 76,8 7,8 263 4 Carolinio KWS sf/sd 74,0 72,5 76,2 8,8 290 5 DKC3711 d 72,9 72,4 77,6 7,9 263 6 Emmy sf/sd 75,3 73,7 77,5 6,8 286 7 ES Abakus sd 73,4 73,4 76,9 7,5 283 8 ES Albatros sf 76,5 72,4 74,4 10,4 280 9 ES Asteroid sd 74,1 73,5 77,5 8,6 290

10 ES Cockpit sf/sd 75,7 72,9 76,3 9,2 288 11 ES Concord sf/sd 73,7 74,1 78,1 8,2 284 12 ES Constellation sf/sd 75,3 73,1 77,4 6,6 286 13 ES Meteorit sf/sd 77,0 73,5 77,4 6,1 274 14 ES Metronom sf 75,9 71,5 75,1 8,6 284 15 ES Palazzo sf/sd 74,6 73,2 77,9 10,5 274 16 ES Tolerance sf/sd 72,8 71,5 75,2 8,8 286 17 ES Zorion sf/sd 74,2 73,1 78,8 6,6 277 18 Farmezzo sf/sd 74,8 71,9 77,2 9,1 279 19 Kanonier sd 75,2 72,5 75,2 10,8 290 20 Konkurent sf/sd 77,3 70,9 74,6 15,4 277 21 LG30215 sf 74,4 72,4 77,4 8,5 277 22 LG30240 sf 75,6 72,6 78,3 7,8 278 23 MAS 20P sd 73,5 72,0 73,9 8,6 291 24 MAS 20S sf/sd 74,9 72,5 77,7 8,6 295

170

cd. tabeli 6

Lp. Odmiana Typ ziarna

Gęstość ziarna

w stanie zsypnym

Zawar-tość

cukrów ogółem

Udział ziarna w kol- bach

Wyle- ganie

Wyso- kość roślin

kg/hl % cm 1 2 3 4 5 6 7

25 NK Nekta sf 77,3 72,5 78,5 10,0 262 26 Norico sf/sd 73,9 73,4 77,7 10,5 290 27 Opcja sf 75,6 72,0 75,6 10,2 282 28 P8134 sd 67,7 72,3 77,4 5,5 279 29 P8400 d 70,1 71,0 78,2 8,5 271 30 Perinio KWS sf/sd 74,6 71,4 72,7 11,8 281 31 Prollix sf 74,6 73,3 74,2 7,3 269 32 Ricardinio sf/sd 75,0 72,7 76,5 9,7 282 33 Rivaldinio KWS sf/sd 76,1 72,5 78,7 7,9 277 34 Sativo sf/sd 75,3 73,4 75,7 10,8 295 35 SM Hetman sf/sd 76,1 70,1 73,5 8,6 289 36 SM Hubal sf/sd 75,4 71,5 74,9 7,1 287 37 SM Jubilat sf/sd 75,2 70,1 74,8 10,1 283 38 SY Gibuti f 75,2 72,1 75,2 11,4 279 39 SY Multipass sf 76,1 73,0 77,0 12,3 270 40 SY Multitop sf 77,9 73,7 75,1 8,8 276 41 SY Rotango sf 75,2 73,6 78,2 10,5 274

Liczba doświadczeń 15 15 62 48 67 Kol. 2, 4-6: objaśnienia jak pod tabelą 3

171

Tabela 7 Kukurydza na ziarno – odmiany średniowczesne. Zdrowotność roślin

Lp. Odmiana

Fuzarioza Głownia kukurydzy Omacnica

proso- wianka łodyg kolb łodyg kolb

% roślin porażonych 1 2 3 4 5 6

Średnia 12,3 8,5 0,8 0,2 25,7

1 Acropole 10,4 9,8 1,1 0,3 25,3 2 Ambrosini 13,0 7,1 0,8 0,3 25,4 3 Amoroso 13,4 10,6 1,0 0,1 31,3 4 Carolinio KWS 12,1 6,1 0,3 0,2 23,0 5 DKC3711 13,2 7,0 1,7 0,6 27,2 6 Emmy 9,1 16,0 0,0 0,0 21,9 7 ES Abakus 11,8 8,0 0,9 0,2 22,0 8 ES Albatros 7,9 12,5 0,5 0,1 27,4 9 ES Asteroid 12,4 7,3 0,1 0,2 22,8

10 ES Cockpit 11,3 9,8 0,8 0,1 23,0 11 ES Concord 10,3 7,9 0,4 0,2 24,9 12 ES Constellation 7,9 7,3 1,8 0,4 22,8 13 ES Meteorit 11,9 4,8 0,0 0,0 21,3 14 ES Metronom 6,9 17,2 0,7 0,3 21,0 15 ES Palazzo 14,3 9,7 3,0 1,1 30,0 16 ES Tolerance 12,5 5,7 0,2 0,2 21,6 17 ES Zorion 9,4 5,3 0,0 0,1 24,8 18 Farmezzo 12,4 7,8 0,0 0,1 26,8 19 Kanonier 14,8 6,0 1,5 0,2 26,2 20 Konkurent 17,5 5,5 0,6 0,4 33,6 21 LG30215 9,7 7,6 0,2 0,3 28,3 22 LG30240 9,2 7,8 0,1 0,5 25,2 23 MAS 20P 11,9 7,3 2,7 0,2 26,3 24 MAS 20S 10,8 12,9 0,0 0,2 22,6

172

cd. tabeli 7

Lp. Odmiana Fuzarioza Głownia

kukurydzy Omacnica proso- wianka łodyg kolb łodyg kolb

% roślin porażonych 1 2 3 4 5 6

25 NK Nekta 14,1 10,3 0,1 0,0 28,7 26 Norico 12,9 7,9 0,7 0,3 21,8 27 Opcja 15,7 7,2 1,3 0,3 28,6 28 P8134 13,1 9,0 0,6 0,1 23,5 29 P8400 15,8 8,4 2,8 0,1 26,3 30 Perinio KWS 13,4 8,7 0,3 0,1 27,7 31 Prollix 11,9 7,1 0,3 0,5 26,2 32 Ricardinio 14,8 8,4 0,6 0,2 28,6 33 Rivaldinio KWS 12,3 8,5 0,6 0,2 24,3 34 Sativo 15,0 6,0 2,7 0,1 27,3 35 SM Hetman 13,9 8,8 1,0 0,4 24,8 36 SM Hubal 13,9 8,3 2,2 0,1 25,3 37 SM Jubilat 14,4 8,8 0,8 0,2 30,3 38 SY Gibuti 8,3 9,2 0,5 0,3 23,5 39 SY Multipass 16,3 6,2 0,4 0,1 28,5 40 SY Multitop 12,3 7,0 0,2 0,4 24,9 41 SY Rotango 14,0 10,3 0,9 0,2 29,9

Liczba doświadczeń 50 59 31 33 62

173

Tabela 8 Kukurydza na ziarno – odmiany średniopóźne. Wczesność, plon ziarna i wilgotność ziarna w czasie zbioru

Lp. Odmiana Wczes-

ność FAO

Plon ziarna Wilgotność ziarna

% wzorca %

2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012 1 2 3 4

Wzorzec: dt z ha, % 78,7 123,0 108,4 120,8 22,5 28,4 27,2 24,0

1 Alduna 250-260 98 101 102 28,7 27,5 23,6 2 Codigip 260 105 103 22,3 28,3 3 Danubio 260 97 102 27,6 28,4 4 DKC3623 280 104 104 106 113 23,9 29,0 29,0 25,1 5 ES Carmen 250 96 100 100 103 21,7 28,1 27,2 23,7 6 ES Chrono 260 94 23,9 7 Grosso 250-260 100 105 27,8 24,1 8 Lavena 260 100 24,6 9 LG30273 260 104 102 104 20,9 28,0 28,5

10 Lindsey 260 99 100 103 104 21,7 28,4 28,5 24,4 11 MAS 29H 260 90 96 27,3 24,4 12 Millesim 260 95 104 102 27,8 26,5 23,5 13 P9027 280 95 102 104 107 22,4 27,7 29,3 23,8 14 P9400 270-280 106 25,0 15 PR38N86 280 104 25,2 16 Ronaldinio 260 98 94 26,4 23,4 17 Rosomak 270 104 102 28,7 24,5 18 SY Enigma 260 104 97 95 109 23,2 27,7 28,6 25,6 19 Urani CS 270 103 106 28,8 24,8 Liczba doświadczeń 14 17 19 19 14 17 18 19

Kol. 1: wzorzec – średnia z odmian wpisanych do Krajowego rejestru i z CCA (od roku

2014) badanych w grupie średniopóźnej w doświadczeniach PDO Kol. 3: plon ziarna przy wilgotności 14%

174

Tabela 9 Kukurydza na ziarno – odmiany średniopóźne. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe

Lp. Odmiana Typ ziarna

Gęstość ziarna

w stanie zsypnym

Zawar-tość

cukrów ogółem

Udział ziarna w kol- bach

Wyle- ganie

Wyso- kość roślin

kg/hl % cm 1 2 3 4 5 6 7

Średnia 74,6 72,5 78,4 7,3 283

1 Alduna sf/sd 76,6 71,9 77,6 9,0 295

2 Codigip sd 77,2 71,4 79,7 9,0 279

3 Danubio sf 75,7 73,6 78,8 8,8 296

4 DKC3623 d 71,0 73,4 80,2 5,4 283

5 ES Carmen sd 73,3 72,7 79,4 5,8 299

6 ES Chrono sf 77,3 72,2 77,3 5,8 274

7 Grosso sf/sd 73,5 72,9 74,5 6,8 279

8 Lavena sf 75,3 72,2 75,5 7,8 287

9 LG30273 sf 74,6 72,8 79,4 6,0 289

10 Lindsey sf 75,8 73,2 78,0 6,8 292

11 MAS 29H sf 74,8 71,5 76,8 6,6 283

12 Millesim sf/sd 74,2 71,5 78,4 9,2 270

13 P9027 d 71,1 72,3 77,5 4,7 274

14 P9400 d 72,7 74,1 79,5 6,8 292

15 PR38N86 d 72,0 73,3 80,6 5,7 280

16 Ronaldinio sf 77,8 70,8 77,4 7,0 269

17 Rosomak sd 73,9 71,7 78,2 7,3 276

18 SY Enigma sf/sd 74,7 72,5 81,7 7,3 267

19 Urani CS sd 76,4 72,8 80,2 13,0 299

Liczba doświadczeń 15 15 62 49 69

Kol. 2, 4-6: objaśnienia jak pod tabelą 3

175

Tabela 10 Kukurydza na ziarno – odmiany średniopóźne. Zdrowotność roślin

Lp. Odmiana

Fuzarioza Głownia kukurydzy Omacnica

proso- wianka łodyg kolb łodyg kolb

% roślin porażonych 1 2 3 4 5 6

Średnia 11,5 8,1 1,0 0,3 24,5

1 Alduna 12,4 6,5 0,0 0,3 24,0

2 Codigip 12,9 6,1 0,9 0,2 29,2

3 Danubio 8,1 8,1 0,8 0,2 22,3

4 DKC3623 11,1 6,7 1,1 0,2 22,5

5 ES Carmen 11,1 8,4 1,9 0,5 22,7

6 ES Chrono 12,5 13,8 0,1 0,1 25,2

7 Grosso 9,4 9,0 0,9 0,4 23,6

8 Lavena 13,1 9,9 0,0 0,5 22,5

9 LG30273 12,4 6,9 1,3 0,0 23,1

10 Lindsey 11,1 7,4 0,2 0,0 22,5

11 MAS 29H 10,0 11,7 0,6 0,6 24,7

12 Millesim 14,0 8,7 1,5 0,5 31,8

13 P9027 11,1 6,9 1,1 0,5 20,7

14 P9400 10,4 5,2 0,4 0,3 20,7

15 PR38N86 16,5 5,9 1,0 0,5 22,7

16 Ronaldinio 10,2 7,6 0,2 0,1 26,9

17 Rosomak 12,8 9,0 1,5 0,2 27,6

18 SY Enigma 10,5 8,3 0,6 0,1 26,0

19 Urani CS 9,7 7,2 5,5 1,0 26,7

Liczba doświadczeń 51 60 28 33 63

176

Tabela 11 Kukurydza na ziarno – rejon północny. Plon ziarna i wilgot-ność ziarna w czasie zbioru

Lp. Odmiana Plon ziarna Wilgotność ziarna

% wzorca % 2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012

1 2 3

Wzorzec: dt z ha, % 107,7 119,2 119,3 118,9 32,2 30,1 28,3 30,9

1 Amadeo 101 30,1 2 Ambrosini 95 98 100 105 33,2 30,5 29,0 31,8 3 Carolinio KWS 102 33,8 4 ES Cirrius 97 103 100 101 34,5 29,6 29,8 32,5 5 ES Palazzo 97 32,0 6 ES Zizou 91 30,5 7 Inoxx 95 28,6 8 Kanonier 100 32,8 9 Konkurent 98 29,2

10 Konsulixx 94 98 28,8 32,5 11 Kosynier 104 28,7 12 Laurinio 97 104 26,2 29,9 13 MAS 15P 96 26,8 14 Millesim 100 31,7 15 Mosso 102 102 28,2 28,6 16 NK Nekta 99 30,5 17 NK Ravello 98 27,0 18 Ricardinio 100 102 103 109 33,7 29,9 28,3 30,8 19 Rivaldinio KWS 102 31,8 20 Rogoso 98 29,4 21 Silvinio 103 101 101 106 30,3 31,0 27,8 32,4 22 SY Cooky 97 31,4 23 SY Werena 105 30,8 24 Tonacja 99 30,6 Liczba doświadczeń 5 5 5 5 5 5 5 5

Kol. 1: wzorzec - średnia z odmian wpisanych do Krajowego rejestru i z CCA (od roku 2014) badanych w danym roku Kol. 2: plon ziarna przy wilgotności 14%

177

Tabela 12 Kukurydza na ziarno – rejon północny. Wczesność odmian

Lp. Odmiana Wczesność FAO

Okres wegetacji (wschody – dojrzałość pełna)

liczba dni 2015 2014 2013 2012

1 2 3

Wzorzec 140 138 143 152

1 Amadeo 230-240 137 2 Ambrosini 240 142 138 145 153 3 Carolinio KWS 240 142 4 ES Cirrius 230 140 138 146 153 5 ES Palazzo 230 154 6 ES Zizou 220 152 7 Inoxx 210 150 8 Kanonier 240 142 9 Konkurent 240 143

10 Konsulixx 240 136 152 11 Kosynier 230 144 12 Laurinio 210 142 150 13 MAS 15P 200-210 142 14 Millesim 260 139 15 Mosso 220 137 143 16 NK Nekta 250 138 17 NK Ravello 190-200 149 18 Ricardinio 240 141 138 144 152 19 Rivaldinio KWS 240 139 20 Rogoso 210-220 136 21 Silvinio 220 135 137 142 153 22 SY Cooky 220 151 23 SY Werena 230 138 24 Tonacja 230 137

Liczba doświadczeń 5 5 4 5

Kol. 1: wzorzec – średnia z odmian wpisanych do Krajowego rejestru i z CCA (od roku 2014) badanych w danym roku

178

Tabela 13 Kukurydza na kiszonkę – odmiany wczesne. Wczesność, plon ogólny suchej masy i zawartość suchej masy w plonie ogólnym

Lp. Odmiana Wczes-

ność FAO

Plon ogólny suchej masy Zawartość suchej masy w plonie ogólnym

% wzorca %

2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012 1 2 3 4

Wzorzec: dt z ha, % 177,3 202,1 203,8 195,0 37,3 34,1 34,3 34,2

1 Amadeo 220-230 95 35,8

2 Ambrosini 220-230 100 100 99 103 37,0 34,0 35,1 35,2

3 Assano 230 101 105 102 36,9 33,3 34,1

4 Carolinio KWS 230-240 103 102 104 37,2 33,1 33,8

5 ES Palazzo 220 99 32,0

6 ES Zizou 220 92 31,6

7 Konkurent 230 98 33,1

8 Konsulixx 230 101 35,1

9 LG30240 240 100 102 109 33,7 34,3 34,9

10 Pirro 220 99 98 100 103 38,9 34,9 35,7 35,9

11 Ricardinio 230 97 101 101 102 36,4 33,9 34,7 34,9

Liczba doświadczeń 14 19 16 19 14 19 16 19 Kol. 1: wzorzec – średnia z odmian wpisanych do Krajowego rejestru i z CCA (od roku 2014) badanych w grupie wczesnej w doświadczeniach PDO

179

Tabela 14 Kukurydza na kiszonkę – odmiany wczesne. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe

Lp. Odmiana

Plon świeżej masy roślin

Plon suchej masy kolb

Zawart.s. masyw kol- bach

Udział kolb

Wyso-kość roślin

Straw-ność

% wzorca % cm 1 2 3 4 5 6 7

Wzorzec: dt z ha,%,cm 561 102 52,6 51,2 287

1 Amadeo 90 97 53,8 55,5 272 d

2 Ambrosini 99 106 51,7 54,9 274 -

3 Assano 105 103 53,9 51,9 299 s

4 Carolinio KWS 106 103 52,4 51,3 290 sm

5 ES Palazzo 104 90 50,8 49,9 285 -

6 ES Zizou 98 83 51,2 49,7 281 -

7 Konkurent 102 95 54,1 50,6 282 -

8 Konsulixx 97 94 53,0 50,9 282 d

9 LG30240 103 98 52,3 49,6 289 s

10 Pirro 96 94 54,4 49,7 288 s

11 Ricardinio 100 100 52,5 53,7 291 -

Liczba doświadczeń 69 68 68 68 69 8

Kol. 1: objaśnienie jak pod tabelą 13 Kol. 5: udział plonu suchej masy kolb w plonie ogólnym suchej masy Kol. 7: d – dobra, s – średnia, sm – średnia do małej, „-” – brak danych

180

Tabela 15 Kukurydza na kiszonkę – odmiany średniowczesne. Wczesność, plon ogólny suchej masy i zawartość suchej masy w plonie ogólnym

Lp. Odmiana Wczes-

ność FAO

Plon ogólny suchej masy Zawartość suchej masy w plonie ogólnym

% wzorca %

2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012 1 2 3 4

Wzorzec: dt z ha, % 177,3 208,4 202,9 205,8 38,9 34,9 35,0 34,7

1 Agro Polis 240 104 103 40,4 35,8

2 Amamonte 240 101 35,8

3 Arturo 240 98 104 104 41,3 35,0 34,9

4 Bilizi 240 107 106 38,9 34,6

5 Cassilas 250-260 104 103 34,8 34,3

6 Chicago 250 104 102 34,4 33,5

7 Cyrano 240 105 102 39,6 35,0

8 Dynamite 240 103 101 102 100 37,3 35,0 34,0 32,9

9 ES Albatros 230 97 100 99 34,8 34,7 34,8

10 ES Convent 250 98 98 35,3 35,1

11 ES Metronom 240 102 103 109 38,5 33,0 32,6

12 Geoxx 240 97 101 101 100 39,3 35,4 35,1 35,1

13 Giancarlo 230 97 102 100 108 39,4 34,4 33,2 33,0

14 Grosso 260 103 104 34,5 34,4

15 Juhas 240 100 103 102 39,8 35,0 35,1

16 MAS 20S 250 102 104 105 38,7 34,4 34,3

17 MAS 27L 250 101 103 102 102 37,4 34,2 34,3 34,7

18 Odilo 240 99 102 98 35,8 36,4 33,8

19 P8488 250 98 34,0

20 Perinio KWS 250-260 102 107 105 37,9 33,9 34,7

21 Prestoso 240 103 105 103 33,9 35,0 34,2

22 Ronaldinio 240-250 101 98 95 39,3 34,4 35,6

181

cd. tabeli 15

Lp. Odmiana Wczes-

ność FAO

Plon ogólny suchej masy Zawartość suchej masy w plonie ogólnym

% wzorca %

2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012 1 2 3 4

23 Rudesta 250 105 101 40,3 34,0

24 Santurio 230 97 99 34,6 35,4

25 SM Finezja 240 106 106 38,7 33,6

26 SM Hubal 240 102 108 38,0 35,0

27 SM Prezent 240-250 107 106 34,9 33,1

28 SM Zawisza 240-250 106 103 35,1 33,0

29 SY Gibuti 240 96 104 102 37,3 34,7 35,6

30 SY Kardona 240 102 106 38,7 34,9

31 Touran 240 100 95 97 94 39,3 35,5 36,0 35,9

Liczba doświadczeń 14 19 17 19 14 19 17 19

Kol. 1: wzorzec – średnia z odmian wpisanych do Krajowego rejestru i z CCA (od roku 2014) badanych w grupie średniowczesnej w doświadczeniach PDO

182

Tabela 16 Kukurydza na kiszonkę – odmiany średniowczesne. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe odmian

Lp. Odmiana

Plon świeżej masy roślin

Plon suchej masy kolb

Zawart.s. masyw kol- bach

Udział kolb

Wyso-kość roślin

Straw-ność

% wzorca % cm 1 2 3 4 5 6 7

Wzorzec: dt z ha,%,cm 562 104,7 53,6 52,0 290

1 Agro Polis 101 108 52,5 54,8 290 s 2 Amamonte 97 107 55,0 55,6 293 d 3 Arturo 102 104 53,2 53,0 302 sm 4 Bilizi 107 106 54,4 52,1 292 d 5 Cassilas 104 104 51,7 53,1 293 m 6 Chicago 111 103 52,0 50,2 298 sm 7 Cyrano 103 102 54,5 51,4 296 d 8 Dynamite 105 105 52,5 53,0 297 s 9 ES Albatros 98 94 54,3 50,4 290 -

10 ES Convent 95 100 53,6 54,4 286 d 11 ES Metronom 109 97 53,3 48,5 295 sm 12 Geoxx 99 100 54,3 53,2 295 s 13 Giancarlo 104 92 53,9 48,4 304 m 14 Grosso 104 107 52,6 54,5 281 - 15 Juhas 101 99 55,6 50,7 296 sm 16 MAS 20S 105 103 53,9 52,2 304 s 17 MAS 27L 104 98 54,5 50,5 291 s 18 Odilo 98 97 53,4 51,8 302 d/bd 19 P8488 99 95 51,2 51,4 289 sm 20 Perinio KWS 107 106 52,1 53,1 290 s 21 Prestoso 105 98 55,3 49,7 296 d 22 Ronaldinio 98 102 54,8 54,8 274 s 23 Rudesta 104 107 52,5 54,5 283 s

183

cd. tabeli 16

Lp. Odmiana

Plon świeżej masy roślin

Plon suchej masy kolb

Zawart.s. masyw kol- bach

Udział kolb

Wyso-kość roślin

Straw-ność

% wzorca % cm 1 2 3 4 5 6 7

24 Santurio 97 99 54,5 53,4 284 -

25 SM Finezja 109 100 55,0 49,1 299 sm

26 SM Hubal 106 104 53,6 51,8 296 s

27 SM Prezent 114 100 51,2 47,5 293 sm

28 SM Zawisza 112 100 51,3 48,2 291 sm

29 SY Gibuti 102 103 54,8 53,3 282 s

30 SY Kardona 106 106 55,4 53,3 296 s

31 Touran 94 102 53,7 55,7 266 s

Liczba doświadczeń 69 69 69 69 67 8 Kol. 1: objaśnienie jak pod tabelą 15 Kol. 5: udział plonu suchej masy kolb w plonie ogólnym suchej masy Kol. 7: d/bd – dobra do bardzo dobrej, d – dobra, sd – średnia do dobrej s – średnia, sm – średnia do małej, m – mała, „-” – brak danych

184

Tabela 17 Kukurydza na kiszonkę – odmiany średniopóźne. Wczesność, plon ogólny suchej masy i zawartość suchej masy w plonie ogólnym

Lp. Odmiana Wczes-

ność FAO

Plon ogólny suchej masy Zawartość suchej masy w plonie ogólnym

% wzorca %

2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012 1 2 3 4

Wzorzec: dt z ha, % 179,5 214,4 209,6 208,8 37,7 34,4 33,8 34,4

1 Bogoria 250-260 100 102 101 38,9 34,9 35,3 2 Danubio 260 99 102 34,1 34,4 3 DKC3623 280 98 98 36,4 33,7 4 Dublino 260 104 106 38,3 35,5

5 ES Fireball 260 99 100 102 34,9 34,6 34,5

6 Kadryl 280 102 33,5 7 Koneser 260 99 102 103 37,8 34,8 34,3 8 Kosmal 260 101 102 34,2 34,1 9 Legion 270 104 103 105 34,0 33,5 33,5

10 MAS 24A 260 91 34,8 11 P0746 320 101 109 31,3 32,0 12 Podlasiak 260 103 104 106 37,4 34,3 34,3

13 SM Ameca 260 99 104 37,2 32,9

14 SM Popis 270 103 108 36,9 33,8 15 Subito 280 99 106 34,9 35,0 16 Talentro 260 103 105 37,5 34,4

17 Walterinio KWS 260 104 109 37,7 35,3

Liczba doświadczeń 13 19 17 19 13 19 17 19

Kol. 1: wzorzec - średnia z odmian wpisanych do Krajowego rejestru i z CCA (od roku 2014) badanych w grupie średniopóźnej w doświadczeniach PDO

185

Tabela 18 Kukurydza na kiszonkę – odmiany średniopóźne. Ważniejsze cechy użytkowe

Lp. Odmiana

Plon świeżej masy roślin

Plon suchej masy kolb

Zawart.s. masyw kol- bach

Udział kolb

Wyso-kość roślin

Straw-ność

% wzorca % cm 1 2 3 4 5 6 7

Wzorzec: dt z ha,%,cm 588 104,0 54,2 50,3 298

1 Bogoria 99 104 56,2 51,7 295 d 2 Danubio 99 101 54,2 52,0 299 d 3 DKC3623 102 102 53,0 52,6 292 - 4 Dublino 104 105 56,2 50,3 302 s 5 ES Fireball 98 102 53,9 52,2 294 d 6 Kadryl 100 93 53,3 47,8 293 sm 7 Koneser 102 102 54,8 51,1 294 s 8 Kosmal 100 94 54,5 47,9 299 s 9 Legion 105 100 54,1 49,6 296 s

10 MAS 24A 85 94 54,5 54,5 276 - 11 P0746 112 90 49,3 43,7 298 m 12 Podlasiak 107 97 52,3 47,5 313 sm 13 SM Ameca 111 97 53,2 48,1 297 sm 14 SM Popis 109 101 55,2 48,2 315 s 15 Subito 98 99 55,0 49,8 297 sd 16 Talentro 106 107 55,0 51,8 311 d 17 Walterinio KWS 106 113 54,7 53,5 302 d

Liczba doświadczeń 68 68 68 68 67 8

Kol. 1: objaśnienie jak pod tabelą 17 Kol. 5: udział plonu suchej masy kolb w plonie ogólnym suchej masy Kol. 7: d – dobra, sd – średnia do dobrej, s – średnia, sm – średnia do małej,

m – mała, „-” – brak danych

186

LISTA ZACHOWUJĄCYCH ODMIANY ORAZ REPREZENTANTÓW ZACHOWUJĄCYCH

Identyfi-

kator Nazwa Adres

1. Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. ul. Kasztanowa 5 PL-63-004 Tulce

153. DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27 PL-64-000 Kościan

228. Syngenta Polska sp. z o.o. ul. Szamocka 8 PL-01-748 Warszawa

300. Pioneer Hi-Bred Northern Europe Sales Division GmbH Oddział w Polsce

ul. Wybieg 6 PL-61-315 Poznań

321. Małopolska Hodowla Roślin Spółka z o.o.

ul. Zbożowa 4 PL-30-002 Kraków

386. Irena Szyld Konsultant w Dziedzinie Hodowli Roślin i Nasiennictwa

ul. Celtycka 41A PL-62-800 Kalisz

388. RAGT Semences Polska sp. z o.o. ul. Sadowa 10A PL-87-148 Łysomice

389. KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5 PL-57-150 Prusy

399. DSV Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70 PL-62-100 Wągrowiec

406. KWS Polska sp. z o.o. ul. Chlebowa 4/8 PL-61-003 Poznań

428. Saatbau Polska sp. z o.o. ul. Żytnia 1 PL-55-300 Środa Śląska

429. Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce

ul. Ks. Piotra Wawrzyniaka 2 PL-62-052 Komorniki

431. Monsanto Polska sp. z o.o.

ul. Domaniewska 49 PL-02-672 Warszawa

439. Przedsiębiorstwo Nasienne „ROLNAS” sp. z o.o.

ul. Powstańców Warszawy 6F PL-85-681 Bydgoszcz

187

Identyfi-kator Nazwa Adres

468. Oseva Polska sp. z o.o. ul. Kopanina 77 PL-60-105 Poznań

556. Saaten-Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70 PL-62-100 Wągrowiec

611. Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR

ul. Główna 20 PL-99-307 Strzelce

618. Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR

Smolice 146 PL-63-740 Kobylin

748. Strube Polska sp. z o.o. ul. Ostrowskiego 9 PL-53-238 Wrocław

755. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

ul. Oczapowskiego 2 PL-10-719 Olsztyn

792. Lantmännen SW Seed BV Kleiweg 9 NL-8305 AR Emmeloord

835. Maisadour Polska sp. z o.o. ul. Pokrzywno 3a PL-61-315 Poznań

854. Vera-Agra sp. z o.o. Guzowice 14 Pl-56-330 Cieszków

870. Dow AgroSciences VmbH. Kärntner Ring 5-7 AT-1010 Wien

891. HaGe Polska sp. z o.o. ul. dr A. Schmidta 1, ŻołędowoPL-86-031 Osielsko k. Bydgoszczy

950. Caussade Semences Impasse de la Lere, BP 109 FR-82303 Caussade Cedex

965. Euralis Nasiona sp. z o.o. ul. Wichrowa 1a PL-60-449 Poznań

1046. IGP Polska sp. z o.o. sp. k. ul. Wyspiańskiego 43 PL-60-751 Poznań

1054. Tomasz Krakowiak Nowa Trzcianna 12 PL-96-115 Nowy Kawęczyn

188