Wigilia Bożego Narodzenia

Wigilia Bożego Narodzenia. W liturgii Kościoła każda uroczystość poprzedzona jest wigilią. Słowo „wigilia” pochodzi z języka łacińskiego i oznacza czuwanie. Spośród wielu wigilii, jakie poprzedzają różne święta z kalendarza kościelnego na plan pierwszy wybija się wigilia Bożego Narodzenia. Tego dnia wszystkim domownikom towarzyszy czas wyczekiwania, ciszy i radości. Wszyscy czekają na wspólna kolację, która wprowadza ich w czas świętowania. W Wigilię przed wieczorem kończono sprzątanie i ozdabianie domów, od tego momentu ludzie unikali wykonywania codziennych prac, zwłaszcza tych ciężkich. Szczególne znaczenie miał zakaz przędzenia, motania, kręcenia wici, tkania, szycia, obowiązujący także podczas innych świąt dorocznych i niektórych obrzędów rodzinnych.

Dawny zwyczaj, na ogół do dziś przestrzegany, zaleca przygotowanie wieczerzy postnej, złożonej z trzech do dwunastu potraw, spożywanej gdy zabłyśnie pierwsza gwiazdka. W czasie wieczerzy wigilijnej należało skosztować każdej potrawy podanej na stół, a było „… dvanaśće, čšynaśće potraf, na vigilje jadło sie śledźe, , kluski z mak’em, kaše ryččane, kapuste gžybowe, pončki, kompot s sušonych ovocuf, fšystko bez masła, olej žypakowy, lniany du potraf” (B. Grzesiak, Nowiny); „… na v’ečežy były kluski z mak’em, kapusta, zupa groxova, baršč, pončki, mja mama rubiła kutje, były źemniaki, śleć, ryba, kompot, skromni było…”(S. Iwaniak, Nowiny);

Kapusta z grzybami

Kompot z suszonych owoców

Kutia

Śledziki

Karp wigilijny

Karp w galarecie

Smażony karp kresowy• - 1 kg karpia pokrojonego na dzwonka• - mąka• - 2 jajka• - 2-3 łyżki mleka• - bułka tarta• - sok z 1 cytryny• - garść siekanej natki pietruszki• - sól• - tłuszcz do smażenia• 1. Sól uprażyć na suchej patelni.• 2. Rybę obficie skropić sokiem z cytryny i natrzeć

uprażoną solą. Ułożyć w salaterce, przykryć płatkiem folii spożywczej i wstawić na godzinę do lodówki.

• 3. Obtoczyć w przesianej mące, maczać w lekko ubitych jajkach z mlekiem i panierować w bułce tartej.

• 4. Smażyć na złoty kolor w rozgrzanym tłuszczu.• 5. Usmażoną rybę wstawić do gorącego piekarnika

aby doszła.• 6. Przed podaniem posypać obficie maką.

Łazanki• 20 dag gotowych łazanek• 4 łyżki słodkiej śmietanki kremówki• ½ szklanki maku• bakalie: rodzynki, suszone i kandyzowane

owoce(śliwki, morele, gruszki) migdały, orzechy• 1 łyżka masła• 4 łyżki miodu• SPOSÓB PRZRZĄDZENIA• Łazanki ugotować w lekko osolonym wrzątku,

dokładnie odcedzić• Mak opłukać, ugotować na małym ogniu, osączyć,

zemleć dwa razy.• W rondelku rozgrzać masło, włożyć mak i miód,

chwilę razem podsmażyć.• Bakalie starannie umyć, osączyć, rodzynki

namoczyć, orzechy rozdrobnić, dodać do maku, wymieszać, odstawić.

• Przestudzoną masę połączyć ze śmietanką, dodać do ugotowanych łazanek

• Tę potrawę podaje się tradycyjnie podczas wigilijnej kolacji, jest smaczna na zimno i ciepło

Kluski z makiem

• Ciasto: • 2 szklanki mąki pszennej• 1 jajko, sól do przygotowania klusek• 1 łyżka masła• Masa kakaowa:• 23dag maku• 3 szklanki mleka• 1 szklanka miodu• 15dag rodzynek• 5dag posiekanych orzechów, migdałów i skórki

pomarańczowej smażonej w cukrze 4 łyżki rumu• Przygotować masę makową:• Mak opłukać, osączyć, zalać wrzącym mlekiem gotować 30

min. Następnie odcedzić, zemleć trzykrotnie w maszynce z sitkiem o małych otworach. Rodzynki sparzyć i osączyć. Miód rozpuścić, dodać mak i smażyć 5 min, dodać bakalie i smażyć jeszcze 3 min. Na koniec wlać rum i wymieszać.

• Przygotować ciasto: • Z mąki, jajka, soli, i ½ szklanki wody zagnieść twarde ciasto.

Ciasto rozwałkować na cienkie placki i lekko podsuszyć. Placki pokroić w pasy, ułożyć jeden na drugim i pokroić w paski szerokości 1 cm.

• Kluski gotować 5-7 min w posolonym wrzątku, zahartować zimną wodą, odcedzić i wymieszą z masłem, aby się nie posklejały. Następnie wymieszać z masą makową. Podawać na zimno. (8 porcji)

Śledzie z majerankiem

• 1 tacka matiesów w oleju(30dag),• 5 ząbków czosnku• ¾ szklanki oliwy• Sposób przyrządzenia:• Śledzie osączyć z oleju i

pokroić na kawałki. Czosnek obrać i przecisnąć przez praskę.

• Śledzie układać w słoiku warstwami, przekładając czosnkiem, przesypując majerankiem i zalewając oliwą. Słoiki zamknąć i wstawić do lodówki na 2 dni.

• Podawać na przystawkę.• (4-5 porcji)

Kapusta wigilijna• 1kg kiszonej kapusty• - kilka ziaren pieprzu, ziela angielskiego i jałowca• - sól• - cukier• - pół szklanki oliwy lub dobrego oleju• - łyżeczka Vegety• Pieczarki oczyścić, osuszyć i drobno pokroić. Zalać białym winem i

sokiem z cytryny (można także użyć samego soku), dobrze wymieszać, odstawić na 10-15 minut.

• Cebulę drobno posiekać i zeszklić na tłuszczu, dodać pieczarki razem z winem i dusić na małym ogniu około 10min.

• Kiszoną kapustę odcisnąć (jeśli jest bardzo kwaśna, należy ją uprzednio przelać na cedzaku gorącu wodą) i dodać do cebuli i pieczarek.

• Wrzucić przyprawy i dusić na maleńkim ogniu, doprawić do smaku solą i cukrem.

Tak opowiadali o wigilii starsi ludzie mieszkający w okolicach Krasnegostawu.

W czasie Wigilii jadano też „… słoduxe, rob’ono z mąki gryčanej, zalivanej vodo na słotko, kompot s sušu, racuxy smažone na oleju, ješče i naзivaliśmy konfiturami, kluski z mak’em…” (M. Dąbska, Wiśniów); „…na pośnik jadło się

śleз’e, ryby smažone, baršč z uškami, zupe gžybowe, zupe z źelonym grošk’em, p’erogi s kašo i gžybami, pončki gotowane na oleju, ryš na sypko polevany sok’em ovocowym, grox jaś z

m’odem, makifigi – ćasto f kštałcie łazankuf, smažone na oleju i m’ešało śe to z mak’em i roзynkami, kaša jaglana,

ryččana, sos gžybowy s kartoflami, kompot s sušu…” (A. Tomczyk, Łopiennik Górny)

Barszcz czerwony z uszkami

Łamańce z makiem

Łazanki z kapustą i grzybami

Paszteciki półkruche z kapustą i grzybami

Makowiec

Potrawy na wieczerzę wigilijną przygotowywała matka z córkami, a mężczyźni zajmowali się obrządkiem, czyli dawali jeść zwierzętom, ścielili im słomę. Mężczyźni, także ojcowie rodzin składali domownikom życzenia, przynosili do domu siano i słomę. Łamiąc się opłatkiem wypowiadali słowa: „Kolęda na szczęście na zdrowie na tą świętą Wigilię”. Domownicy odpowiadali: „Daj Boże, żebyśmy doczekali do drugiej świętej Wigilii”.

Wigilia jako zwyczaj w Polsce pojawiła się w XVIII wieku i stała się powszechną tradycją wieku XX i XXI. Nabrała cech czegoś świętego, sakralnego, czego nigdzie się nie spotyka. Tradycja czuwania przed dniami świąt wywodzi się ze Starego Testamentu, w izraelskich domach w wigilię szabasu i innych świąt szykowano jedzenie i czyniono przygotowania tak, aby święto mogło być wolne od pracy.

Koniec