POLSCY BADACZE I ICH ODKRYCIA

Jakub Baliński

Kazimierz Funk

(ur. 23 lutego 1884 w Warszawie, zm. 19 listopada 1967 w Nowym Jorku) – polski biochemik, twórca nauki o witaminach.

W 1900 ukończył gimnazjum w Warszawie, po czym wyjechał do Szwajcarii. Studiował biologię w

Genewie, następnie chemię w Bernie. W 1904 pod kierownictwem Stanisława Kostaneckiego przeprowadził przewód

doktorski

W następnych latach pracował w Instytucie Pasteura w Paryżu, na

Uniwersytecie Berlińskim i w Wielkiej Brytanii (prowadził badania nad nieznaną wcześniej przyczyną

choroby beri-beri).

Odkrył i wyodrębnił z otrąb ryżowych pierwszą witaminę B1. Jego badania

pozwoliły wykryć obecność tej witaminy w rozmaitych pokarmach, m.in. w drożdżach, mleku i mózgu

wołowym.

Funk jest autorem terminu „witamina” (łac. vita – życie, amina – związek chemiczny

zawierający grupę aminową), który wprowadził w 1912 roku.

Pomógł mu w tym Ludwik Rajchman,

który zaproponował Funkowi napisanie

publikacji przeglądowej

związanej z jego pracą, a nie pracy eksperymentalnej.

Według ówczesnych przepisów praca

przeglądowa nie wymagała zgody na publikację

zwierzchników Funka, którzy sprzeciwiali się

zastosowaniu nowego pojęcia „witaminy”. Artykuł ukazał się w Journal of Stale Medicine, którego Rajchman

był jednym z redaktorów.

Zajmował się leczeniem chorych na awitaminozy. Przewidywał, że brak witamin może powodować inne

choroby: krzywicę, szkorbut, pelagrę. Większość swoich prac badawczych zrealizował w Instytucie Pasteura w

Paryżu.

W czasie I wojny światowej przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie prowadził badania

nad wykorzystaniem witamin do celów leczniczych.

W 1923 wrócił do Polski dzięki Ludwikowi Rajchmanowi, który jako przedstawiciel Ligi Narodów przekonał najpierw Funka a potem

Fundację Rockefellera, by ta zapewniła Funkowi odpowiednie wynagrodzenie, jako kierownikowi

oddziału biochemii w PZH w Warszawie. Fundacja Rockefellera –

organizacja filantropijna z siedzibą w Nowym Jorku. Jej celem jest wspieranie "dobra ludzkości na całym świecie".

W 1928 wyjechał do Paryża, gdzie prowadził badania nad hormonami. W 1939, po wybuchu II wojny światowej,

wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie pozostał do końca życia. W

ostatnim okresie życia Funk zajmował się badaniem przyczyn raka

Jest autorem kilkuset publikacji naukowych. Zmarł w Nowym Jorku w

wieku 83 lat

Rudolf Stefan Jan Weigl

także Weigel (ur. 2 września 1883 w Przerowie, zm. 11 sierpnia 1957 w Zakopanem)

polski biolog, wynalazca pierwszej w świecie skutecznej szczepionki

przeciw tyfusowi plamistemu, prekursor zastosowania owadów,

głównie wszy odzieżowej jako zwierzęcia laboratoryjnego do

hodowli zarazka tyfusu.

Urodził się w rodzinie austriackiej. Po przedwczesnej śmierci ojca wychowywał się w

polskiej tradycji kulturowej.Uczęszczał do gimnazjum w Jaśle i w Stryju, następnie podjął studia przyrodnicze

na Uniwersytecie Lwowskim. Ukończył je w

1907 rokuPo studiach Rudolf Weigl został asystentem prof.

Józefa Nusbauma-Hilarowicza, obronił doktorat

i w 1913 habilitację z zoologii, anatomii

porównawczej i histologii

W czasie I wojny światowej został powołany do wojska jako parazytolog. Rozpoczął

badania nad nękającą wówczas świat epidemiczną

chorobą – tyfusem plamistym i roznoszącymi go wszami. W wyniku gruntownych badań

wynalazł pierwszą na świecie skuteczną szczepionkę

przeciw tej groźnej chorobie. Jego wynalazkiem było

wykorzystanie wszy jako zwierząt laboratoryjnych, co

umożliwiło dalsze badania nad tyfusem.

Sukcesy, jakie odniósł w badaniach nad riketsjami –

czynnikiem etiologicznym tyfusu plamistego spowodowały, iż w

1920 powołano go na stanowisko profesora biologii ogólnej

Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W dwudziestoleciu

międzywojennym kontynuował swoje badania nad riketsjami i szczepionką przeciwtyfusową.

Wraz z grupą współpracowników stworzył w gmachu starego

uniwersytetu przy ul. Mikołaja laboratorium badawcze, gdzie wytwarzano również niewielkie

ilości szczepionki przeciwtyfusowej.

W 1930 roku został odznaczony Krzyżem

Komandorskim Orderu Odrodzenia PolskiPo wkroczeniu Niemców do Lwowa 30

czerwca 1941 roku, po zamordowaniu przez nich w nocy z 3 na 4 lipca grupy 25 polskich profesorów i kilkunastu członków ich rodzin na Wzgórzach Wuleckich sytuacja, w jakiej znalazło się lwowskie środowisko naukowe, stała się bardzo trudna. Skłoniło to Weigla do podjęcia się trudnego dzieła dalszego prowadzenia (jako kierownik naukowy) Instytutu Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami na potrzeby armii niemieckiej. Widział w tym możliwość pomocy dla licznej rzeszy pozbawionych pracy profesorów i asystentów.

Profesor Weigl nigdy nie wyparł się swojej przybranej ojczyzny. Skutecznie przeciwstawił się

prośbom i żądaniom Niemców, by podpisać Reichslistę, proponującemu mu podpisanie jej

generałowi SS Katzmannowi odpowiedział: "Człowiek raz na całe życie wybiera sobie

narodowość. Ja już wybrałem"

W 1942 zgłoszony do nagrody Nobla, poparcia jego kandydatury odmówili Niemcy jako

rewanż za odmowę podpisania Reichslisty i objęcia katedry w Berlinie

Strasburger Edward Adolf

(1844-1912), polski botanik, współtwórca cytologii roślin, jeden z najwybitniejszych

biologów.

Urodzony w Warszawie w spolonizowanej rodzinie niemieckiej. Początkowo docent

Szkoły Głównej Warszawskiej (1867-1869), wobec groźby rusyfikacji uczelni wyjechał do

Niemiec, gdzie został profesorem uniwersytetów w Jenie (1869) i Bonn (do

1911), był rektorem tej ostatniej wszechnicy.

Zorganizował sławną w świecie szkołę badawczą obejmującą zagadnienia

cytologii, anatomii i embriologii roślin.

Dziękuję za uwagę Jakub Baliński