Polityka handlowa –część 2WYKŁAD 6 Z MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH, CE UW

Wykład 6• Instrumenty polityki handlowej i ich analiza – ciąg dalszy

• Cło w kraju dużym

• Efektywna protekcja celna

• Ograniczenia ilościowe w handlu

• Subwencja eksportowa – przypadek kraju małego

• Instytucjonalne podstawy współczesnej polityki handlowej: GATT i WTO

Cło w kraju dużymW opisanym poprzednio rozumowaniu zakładaliśmy, iż mamy do czynienia z krajem małym

Kraj mały: ma tak mały udział w światowym rynku danego dobra, iż cokolwiek stanie się na krajowym rynku tego dobra, nie wpłynie to na cenę światową

Kraj duży: ma na tyle duży udział w światowym rynku danego dobra, iż jeśli np. zmniejszy swoje zakupy danego dobra lub zwiększy jego podaż w sposób istotny wpłynie na ogólnoświatową cenę tego dobra

Cło w kraju dużymWprowadzając cło, kraj zmniejsza import, a zatem zmniejsza swoje zakupy danego dobra na rynku światowym

Jeśli jest to kraj duży, światowy rynek odczuje tę zmianę

Spadek popytu przekłada się na spadek ceny

Cło w kraju dużym • Wprowadzenie cła przez kraj duży powoduje, iż cena światowa spada (do Pw’)

• Cena krajowa = cena światowa (nowa!) plus cło

• Zmiany konsumpcji, produkcji i importu są podobne, jak w wypadku kraju małego:▫ Konsumpcja spada▫ Produkcja rośnie▫ Import spada

S

D

Pw

P’w +t

q1 q3 q4 q2

A B C D

P’wE

Cło w kraju dużym • Zmiana nadwyżki konsumenta:

-(A+B+C+D)

• Zmiana nadwyżki producenta:

+A

• Przychód fiskalny państwa (zakładamy, że trafia do kieszeni producentów lub konsumentów):

+(C+E)

• EFEKT NETTO:

- (B+D)+E

Zmiana dobrobytu społecznego na skutek wprowadzenia cła przez kraj duży nie jest jednoznaczna

S

D

Pw

P’w +t

q1 q3 q4 q2

A B C D

P’wE

Efekty dobrobytowe cła w kraju dużym

• Pole B: strata dobrobytowa – ujemny efekt produkcyjny

• Pole D: strata dobrobytowa – ujemny efekt konsumpcyjny

• Pole E: efekt poprawy terms of trade – dodatki efekt dobrobytowy związany z tym, że kraj duży wprowadzając cło obniża cenę, którą płaci za dany towar zagranicznym jego producentom

• Skąd nazwa? Terms of trade = relacja światowej ceny dobra eksportowanego do światowej ceny dobra

importowanego Im wyższe terms of trade, tym bardziej korzystnie dla kraju: drożej sprzedaje, a taniej kupuje Cło w kraju dużym obniża światową cenę dobra importowanego, czyli poprawia terms of trade

Optymalna taryfa celna w kraju małym i dużymCo to znaczy optymalna taryfa celna?

To poziom cła, który maksymalizuje dobrobyt kraju◦ W kraju małym optymalna taryfa celna wynosi zero

◦ W kraju dużym, optymalna taryfa celna, to taka, dla której wyrażenie [E – (B + D)] jest największe. Nie musi to być t =0!

A co jeśli występują dobra pośrednie?

• Wprowadzenia cła importowego na jakieś dobro wpływa na warunki produkcji danego dobra w kraju

• Ale ma też skutki dla innych sektorów

• W szczególności dzieje się tak, kiedy dane dobro jest jednocześnie nakładem produkcji przy wytwarzaniu innego dobra

• Pytanie o skutki cła można sformułować inaczej: jakie są jego skutki dla wartości dodanej wytwarzanej w gospodarce (PKB = suma wartości dodanej)

Efektywna protekcja celna

Stopa efektywnej protekcji celnej to względny przyrost wartości dodanej wytwarzanej w gospodarce w wyniku wprowadzenia polityki handlowej

Efektywna protekcja celna: przykładZałożenia:

◦ Producent wiórków kokosowych używa do produkcji swojego produktu tylko orzechów kokosowych

◦ Kg wiórek kokosowych kosztuje 100 zł (krajowych lub importowanych), zaś kg orzechów kokosowych 10 zł (pochodzą tylko z importu)

◦ Do wytworzenia kg wiórek potrzeba 5 kg orzechów

Wartość dodana wytworzona w tym sektorze wynosi 100 – 5 x 10 = 50 zł (dochód właścicieli czynników produkcji)

Jakie będą skutki polityki handlowej?◦ Jeśli rząd wprowadzi 50% cło na importowane wiórki, to wartość dodana wzrośnie do 150 –

5 x 10 = 100 zł, a zatem stopa efektywnej protekcji wyniesie 100%

◦ Jeśli rząd wprowadzi 50% cło na orzechy, to wartość dodana spadnie do 100 – 5 x 15 = 25 zł, a zatem stopa efektywnej protekcji wyniesie -50%

◦ Jeśli rząd wprowadzi jednocześnie 50% cło na wiórki i 100% cło na orzechy, to wartość dodana wyniesie 150 – 5 x 20 = 50 zł, a zatem stopa efektywnej protekcji wyniesie 0%, czyli z punktu widzenia producenta będzie to równoważne sytuacji, gdyby nie wprowadzać żadnych instrumentów polityki handlowej

Syntetyczne ujęcie stopy efektywnej protekcji

N

i

i

N

i

ii

ef

c

tct

T

1

1

1

• gdzie:

• Tef – stopa efektywnej protekcji w danym sektorze

• N – liczba półproduktów używanych przy wytwarzaniu danego dobra

• t – stawka celna na wyrób finalny

• ci – udział poszczególnych półproduktów w cenie wyrobu finalnego

• ti – stawki celne na poszczególne półprodukty

Np. dla N = 2

)(1 21

2211

cc

tctctTef

Inne metody ograniczania importu: kwota importowa (ograniczenie ilościowe)

Badamy ponownie rynek jednego produktu (ten sam rysunek co przy cle)

Rząd ustala kwotę równą q3q4 (czyli tyle, ile wyniósł import po wprowadzeniu cła)

Ograniczenie wielkości importu powoduje, iż przy cenie Pw mamy do czynienia z nadwyżką D nad S

Podnosi do cenę krajową (Pd), dotąd, aż różnica między popytem a podażą będzie równa kwocie

Kwota ograniczająca wielkość importu do wielkości q3q4 jest w pełni ekwiwalentna względem cła ograniczającego import do tej samej wielkości:

◦ Powoduje identyczny wzrost ceny

◦ Powoduje identyczny wzrost produkcji krajowej

◦ Powoduje identyczny spadek konsumpcji krajowej

S

D

Pw

Pd

q1 q3 q4 q2

kwota

Nadwyżka popytunad podażą

Dobrobytowe skutki kwotSkutki dobrobytowe ograniczenia ilościowego są identyczne, jak cła:

◦ Wywołuje stratę konsumenta

(a + b + c + d)

◦ Powoduje wzrost nadwyżki producenta (a)

ALE

Rząd nie ma wpływów do budżetu (jak przy cle)

Pole c to korzyść importerów, którzy kupują towar za granicą po cenie światowej, a sprzedają wyższej cenie krajowej

Strata dobrobytowa netto =

(b + d) – czyli dokładnie tyle, ile w przypadku cła)

Oddziaływanie na eksportPolityka handlowa obejmuje także instrumenty mające wpływać na eksport, np. wymierzone w zwiększenie eksportu (w przypadku dóbr, w których mamy przewagę komparatywną, czyli dóbr eksportowanych)

Najczęściej stosowanym instrumentem jest subwencjonowanie eksportu, czyli dopłata rządu do każdej wyeksportowanej przez krajowego producenta jednostki dobra

Subwencja eksportowa w kraju małym

Po wprowadzenia subwencji eksportowej w wysokości S:

Ceną obowiązującą w tym kraju jest cena Pw+S (nikt nie sprzedałby tego dobra na rynku krajowym po cenie niższej niż PW+S, skoro może je wyeksportować po takiej cenie)

Przy cenie Pw+S, wielkość popytu spada do q3, zaś krajowi producenci są skłonni dostarczyć q4

Eksport rośnie i wynosi teraz q3q4

S

D

Pw

q1q3 q4q2

A B C D

PW+S

Skutki dobrobytowe subwencji eksportowej w kraju małym

Zmiana nadwyżki konsumenta:

-(A+B)

Zmiana nadwyżki producenta:

+(A+B+C)

Wydatek państwa:

-(B+C+D)

EFEKT NETTO:

- (B+D) < 0

Wprowadzenie subwencji eksportowej przez kraj mały obniża dobrobyt społeczny

S

D

Pw

q1q3 q4q2

A B C D

PW+S

Międzynarodowe regulacje dotyczące polityki handlowej

Międzynarodowe negocjacje w dziedzinie polityki handlowej

Przeciętne cła importowe w ciągu ostatnich 50-80 lat drastycznie spadły w większości krajów

Od roku 1944 większość obniżek ceł i innych redukcji barier handlowych była wynikiem międzynarodowych negocjacji

◦ Ogólne Porozumienie w Sprawie Ceł i Handlu (The General Agreement of Tariffs and Trade – GATT) podpisano w 1947 roku jako tymczasową regulację dotyczącą polityki handlowej krajów sygnatariuszy. Zastąpiono je w 1995 bardziej sformalizowaną instytucją: Światową Organizacją Handlu

Międzynarodowe negocjacje w dziedzinie polityki handlowej

Przeciętna amerykańska taryfa celna

Międzynarodowe negocjacje w dziedzinie polityki handlowej

Negocjacje wielostronne sprawiają, iż eksporterzy mobilizują się do poparcia wolnego handlu (o ile wierzą, że liberalizacja rozszerzy ich rynki zbytu)

◦ Poparcie to nie pojawi się w przypadku jednostronnej presji na liberalizację

◦ Z drugiej strony pojawia się z kolei presja wspierająca protekcjonizm – głównie ze strony grup podmiotów konkurujących z importem

Międzynarodowe negocjacje w dziedzinie polityki handlowejNegocjacje wielostronne umożliwiają także uniknięcie wojen handlowych między krajami, polegających na wprowadzeniu restrykcji handlowych przez wszystkie kraje

Jeśli każdy kraj ma polityczny interes (na skutek presji politycznej) w ochronie krajowych producentów, to niezależnie od tego co zrobią inne kraje – wszystkie kraje wprowadzą restrykcje handlowe – nawet jeśli w interesie wszystkich krajów łącznie jest istnienie wolnego handlu

Międzynarodowe negocjacje w dziedzinie polityki handlowej

Problem wojny handlowej

Wolny handel

Wolny handel Protekcja

Protekcja

Międzynarodowe negocjacje w dziedzinie polityki handlowej

W tym prostym przykładzie, każdy kraj działając indywidualnie skorzysta na zastosowaniu barier handlowych, ale oba były w lepszej sytuacji (ich łączny dobrobyt byłby wyższy) gdyby oba wybrały wolny handel

Jeśli Japonia i USA zawrą wzajemnie wiążące porozumienia dotyczące ograniczania protekcjonizmu, unikną pokusy wprowadzania narzędzi protekcjonistach w celu poprawy swojej sytuacji na koszt partnera

Światowa Organizacja HandluNegocjacje w ramach WTO podejmują problem restrykcji handlowych przynajmniej na 3 sposoby:

1. Redukcji stawek celnych poprzez negocjacje wielostronne

2. Wiązanie stawek celnych: mówimy, że cło jest związane, jeśli kraj zobowiązuje się do nie podnoszenia go w przyszłości

Światowa Organizacja Handlu3. Zapobieganie powstawaniu barier pozacelnych:

kwoty i subsydia eksportowe zamieniane są na ekwiwalentne cła, ponieważ koszty ochrony celnej są bardziej wyraźnie widoczne i łatwiej je obniżać

◦ Wyjątkiem są subsydia eksportowe do produktów rolnych

◦ Dopuszcza się także wyjątki związane z załamaniem rynku (nagłym wzrostem importu)

Światowa Organizacja HandluŚwiatowa Organizacja Handlu powstała w 1995 roku i bazuje na kilku wielostronnych porozumieniach:

◦ Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu – dotyczy handlu dobrami

◦ Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Usług – dotyczy handlu usługami (ubezpieczenia, konsulting, bankowość itp.)

◦ Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej – dotyczy międzynarodowej ochrony własności intelektualnej (np. prawa autorskie czy patenty)

Światowa Organizacja HandluIstnieje także specjalna procedura rozstrzygania sporów: kraje członkowie WTO mogą wnieść problem na forum WTO i oddać decyzję w ręce ekspertów

Sprawy załatwiane są względnie szybko – razem z procedurą apelacyjną nie trwają dłużej niż 15 miesięcy

Panel ekspertów korzysta ze regulacji zawartych w umowach między krajami członkowskimi, aby zdecydować, czy kraje łamią postanowienia tych porozumień

Kraj, który odmawia podporządkowania się decyzji panelu może zostać ukarany zezwoleniem innym krajom na nałożenie restrykcji handlowych na import z tego kraju

Podstawowe zasady GATT/WTOKażdy kraj członkowski WTO zobowiązuje się do równego traktowania wszystkich innych krajów członkowskich WTO (Klauzula Najwyższego Uprzywilejowania – żaden kraj nie zapłaci cła wyższego niż kraj płacący najniższe cło

Klauzula Narodowa

Preferencyjne umowy handlowePreferencyjna umowa handlowa to umowa handlowa między krajami, w której obniżają one bariery celne w wymianie między sobą, ale nie w stosunku do reszty świata

Zgodnie z zasadami WTO taka dyskryminacyjna polityka jest w zasadzie zakazana:

◦ Klauzula Najwyższego Uprzywilejowania

◦ Wyjątek od tej zasady możliwy jest tylko, gdy najniższa taryfa wynosi zero

Podsumowanie• W przeciwieństwie do naszej wcześniejszej analizy handlu, która podkreślała

zależności w warunkach równowagi ogólnej, dla analizowaniu polityki handlowej wystarcza zazwyczaj zastosowanie analizy w ramach równowagi cząstkowej

• Cło wprowadza klin pomiędzy zagraniczną a krajową cenę, podnosząc cenę krajową, ale o mniej niż wynosi wielkość stawki celnej. Ważnym i szczególnym przypadkiem jest kraj „mały”, który nie może istotnie wpłynąć na ceny zagraniczne. W kraju małym cło w pełni przenosi się na ceny krajowe.

PodsumowanieKoszty i korzyści z cła lub innego instrumentu polityki handlowej mogą być mierzone przy użyciu pojęcia nadwyżki konsumenta i nadwyżki producenta. Wykorzystując te pojęcia możemy pokazać, że krajowi producenci danego dobra zyskują, ponieważ cło podnosi cenę, jaką otrzymują. Zaś krajowi konsumenci tracą – z tego samego powodu. Istnieje także korzyść dla rządu w postaci wzrostu jego przychodów.

Podsumowanie• Jeśli dodamy do siebie koszty i korzyści z wprowadzenia cła, okaże się, że efekt

netto dla społecznego dobrobytu można podzielić na dwie części. Z jednej strony mamy do czynienia ze stratą efektywnościową, a z drugiej, istnieje efekt w postaci poprawy terms of trade, który odzwierciedla efekt cła, polegający na obniżaniu zagranicznej ceny eksportowej. W przypadku kraju małego, który nie oddziałuje na zagraniczne ceny, drugi efekt nie występuje, a zatem many do czynienia z jednoznaczną stratą dobrobytową.

Podsumowanie• Analiza cła może być łatwo zaadaptowana do analizy innych narzędzi

polityki handlowej, takich jak subsydia eksportowe, kwoty importowe czy dobrowolne ograniczenia eksportowe.

• Subsydium eksportowe powoduje straty efektywnościowe podobne do cła, przy czym powiększa te straty, wywołując dodatkowo pogorszenie terms of trade. Kwoty importowe i dobrowolne ograniczenia eksportowe różnią się od ceł przede wszystkim tym, że nie powodują przychodów dla rządu. To, co mogłoby być dochodem rządu, staje się rentą otrzymywaną przez posiadacza licencji importowej w przypadku kwoty i przez zagranicznego producenta w przypadku dobrowolnego ograniczenia eksportowego.

Podsumowanie1. Argumenty za wolnym handlem

◦ Pozwala konsumentom i producentom dokonywać swobodnej i efektywnej alokacji swoich zasobów, bez zakłóceń mechanizmu cenowego

◦ Pozwala na wykorzystanie rosnących przychodów skali produkcji

◦ Zwiększa konkurencji i promuje innowacyjność

2. Argumenty przeciw wolnemu handlowi stwierdzają, że ograniczenia w swobodzie handlu mogą:

• Spowodować powstawanie korzyści z poprawy terms of trade

• Być sprawnym narzędziem przeciwdziałania przez rząd zawodnościom rynku wówczas, gdy inne polityki nie są możliwe do zastosowania

Podsumowanie3. Negocjacje wielostronne prowadzące do wolnego handlu łatwiej

mobilizują zwolenników swobodnej wymiany handlowej oraz zabezpieczają kraje przed zaangażowaniem się w wojnę handlową

4. Działalność WTO (a wcześniej istnienie tylko GATT) doprowadziło w ciągu ostatnich 50 lat do znacznej obniżki ceł. WTO zapewnia także sprawne forum rozstrzygania międzynarodowych sporów dotyczących polityki handlowej.

Koniec wykładu 6