pod redakcją Doroty Metery i Tomasza Pezolda

Fundacja IUCN Poland, ABC Poland Sp. z o.o.Warszawa 2003

Wydano ze środków projektu „Rozwój instytucjonalny na rzecz agro−środowiskai zalesiania”, PL0006.02.02, współfinansowanego z funduszy Unii Europejskiejw ramach programu PHARE 2000.

Reprodukcja niniejszej publikacji do celów edukacyjnych i na inne niekomercyjne potrzeby jest dozwolona bez uprzedniej zgody wydawcy.Reprodukcja w celu sprzedaży lub w celu innego przeznaczenia komercyjnegojest zabroniona bez uprzedniej pisemnej zgody wydawcy.

Fotografie na okładce: Eliza Domagalska, Dorota Metera

Tłumaczenie: Tomasz Pezold, Zbigniew Żelechowski

Korekta: Zofia Psota

Łamanie: Ewa Cwalina, Urszula Wojciechowska – CARTA BLANCA

Copyright:IUCN – The World Conservation UnionFundacja IUCN Poland (IUCN Office for Central Europe)ABC Poland Sp. z o.o.2003

ISBN 2−8317−0737−4

Przedmowa

Celem przyświecającym pracy zespołu redagującego

„Słownik terminów rolnośrodowiskowych” było przygotowanie

materiału pomocniczego i uzupełniającego dla uczestników

szkoleń – doradców rolnych biorących udział w realizacji pro-

jektu „Rozwój instytucjonalny na rzecz agrośrodowiska i zale-

siania” (PL 0006.02). Projekt został sfinansowany ze środ-

ków Unii Europejskiej, a jego głównym beneficjentem jest

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Podstawowym celem

projektu jest przygotowanie służb doradztwa rolniczego do

wdrażania programów rolnośrodowiskowych w Polsce, a do

jego najważniejszych celów szczegółowych można zaliczyć:

• rozszerzenie wiedzy służb doradczych o ustawodawstwie

Unii Europejskiej dotyczącym metod produkcji rolnej zgod-

nej z wymogami ochrony środowiska i zachowania krajo-

brazu;

• przygotowanie ośrodków doradztwa rolniczego do organi-

zacji szkoleń i profesjonalnego doradztwa w zakresie te-

matyki programów rolnośrodowiskowych i zalesiania,

dobrych praktyk rolniczych, ochrony zasobów przyrod-

niczych, zasad przygotowywania indywidualnych planów

rolnośrodowiskowych dla gospodarstw rolnych itp.;

• wypracowanie standardu popularyzacji informacji na

temat programów rolnośrodowiskowych i zalesień;

• umożliwienie doradcom rolnym zdobycia doświadczenia.

Projekt jest realizowany w całym kraju, ze szczególnym

uwzględnieniem województw: podkarpackiego, warmińsko-

-mazurskiego, podlaskiego i lubuskiego, w których będą

wdrażane pilotowe programy rolnośrodowiskowe programu

SAPARD.

Do głównych zadań projektu należy zaliczyć przygo-

towanie 256 pracowników służb doradczych do pełnienia

funkcji doradców ds. programów rolnośrodowiskowych i zale-

sieniowych, przygotowanie 50 pracowników Agencji Restruk-

turyzacji i Modernizacji Rolnictwa do pełnienia funkcji kon-

trolerów rolnośrodowiskowych i zalesieniowych, a także pro-

mocję programów rolnośrodowiskowych i zalesieniowych

w środowiskach wiejskich.

W pracy nad słownikiem wzięli udział eksperci z wy-

konującego projekt konsorcjum firm i fundacji polskich, bry-

tyjskich, holenderskich i fińskich: ABC Poland, Farming and

Wildlife Advisory Group, Fundacji IUCN Poland, Institute for

European Environmental Policy, Fundacji AVALON i Scanagri

Finland.

Zespół redakcyjny gorąco dziękuje wszystkim osobom

zaangażowanym w zbieranie informacji i konsultacje.

Szczególne wyrazy wdzięczności kieruje pod adresem

Anny Liro i Niny Dobrzyńskiej (Ministerstwo Rolnictwa

i Rozwoju Wsi).

TERMINY/TERMS

Słownik polsko−angielskiPolish−English Glossary

absorpcyjna, zdolność zob. zdolnośćabsorpcyjna

administracyjna, kontrola zob.kontrola administracyjna

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) –Agency for Restructuring andModernisation of Agriculture(ARMA)

allelopatia – allelopathyanaliza ryzyka (np. inwestycji) – risk

analysisantropogeniczny – anthropogenicantropopresja – man's pressure on

the environment„aplikacyjne, okno” zob. „okno

aplikacyjne”areał – area, acreageazot – nitrogenAzotanowa, Dyrektywa zob.

Dyrektywa Azotanowaazotany – nitratesbadanie gleby – soil analysis, soil

testsbagnisty – marshybaranina – sheep meatbaza danych – databasebiologiczna, różnorodność zob.

różnorodność biologicznabiomasa – biomassbioróżnorodność zob. poprawną formę

różnorodność biologicznabonitacja gleb – soil quality classes,

soil fertility classesbronowanie – harrowingbronowanie broną talerzową –

discingbuforowa, strefa zob. strefa buforowa

burak cukrowy – sugarbeetcertyfikująca, jednostka zob.

jednostka certyfikującachów zwierząt – animal husbandrychwast – weedCORINE (Coordination of Information

on the Environment) – ProgramCORINE (Koordynacja Informacji o Środowisku)

denitryfikacja – denitrificationdoradcy rolnośrodowiskowi –

agri−environment advisorsdorzecze – river basindotacja – subsidydrewno opałowe – firewood, fuel

wooddrób – poultrydrzewostan – tree stand, forest stand,

timber standdrzewostanu, przebudowa zob.

przebudowa drzewostanuduża jednostka przeliczeniowa (DJP) –

livestock unit (LU)dyrektywa – directiveDyrektywa Azotanowa – Nitrate

DirectiveDyrektywa Ptasia – Birds DirectiveDyrektywa Siedliskowa – Habitats

Directivedziałania zob. środkidziałania rolnośrodowiskowe –

agri−environment measuresdziałania towarzyszące –

accompanying measuresdział wodny – divide, watershedekologiczna, nisza zob. nisza

ekologicznaekologiczne, rolnictwo zob. rolnictwo

ekologiczneekologiczny – ecologicalekologiczny, korytarz zob. korytarz

ekologiczny

55

Eekologiczny, korytarz

ekosystem – ecosystemekoton – ecotoneekstensywny – extensiveekstynkcja zob. wyginięcieerozja gleby – soil erosionetykieta – labeletykietowanie zob. znakowanieeutrofizacja – eutrophicationfitocenoza – phytocenosisformularz inspekcji (formularz

wykorzystywany podczas kontroli) –inspection form

formularz wniosku/zgłoszeniowy – application form

gatunek – species~ chroniony – protected species~ dominujący – dominant species~ endemiczny – endemic species~ kluczowy – key species~ łowny – game species~ miejscowy – native species ~ obcy – alien species~ pionierski – pioneer species~ pospolity – common species~ reliktowy – relict species~ rodzimy – indigenous species~ rzadki – rare species~ spontaniczny – spontaneous

species~ wprowadzony, introdukowany –

introduced species~ wskaźnikowy – indicator species~ zagrożony – threatend species,

endangered speciesgenetyczne, zasoby zob. zasoby

genetyczneGIS (Systemy Informacji

Geograficznej) – GIS (GeographicInformation Systems)

gleb, bonitacja zob. bonitacja glebgleby, badanie zob. badanie glebygleby, erozja zob. erozja gleby

gleby, jałowienie zob. jałowieniegleby

gleby porolne – formerly arable landsgospodarka leśna – forest economy,

forest managementgospodarstwa niskotowarowe –

semi−subsistence farmsgranica – frontier, border, boundary,

limit~ administracyjna – administrative

boundary~ gruntów – land boundary, farm

boundary~ lasu – forest boundary~ rolno−leśna – farm/forest

boundary~ upraw – cultivation limit

grodzenie – fencinggrubizna – large timbergrunt – ground, soil, earth, land

~ leśny – forest land~ odłogowany (ze względu na WPR) –

set aside~ orny – arable land, ploughed land~ rolny – farmland~ uprawny – cropland~ zaniedbany – neglected, abandoned

gruntowa, woda zob. woda gruntowaherbicyd – herbicidehodowla zwierząt – breedingIACS (Zintegrowany System

Zarządzania i Kontroli) – IACS (TheEU Integrated Administration andControl System)

indykator, wskaźnik (ekologiczny) –(ecological) indicator

inspekcja (kontrola) w terenie – fieldinspection, on the spot inspection

inspektor – inspectorinstrumenty zob. środkiintegrowane, rolnictwo zob. rolnictwo

integrowane

66

ekosystemE

intensywny – intensiveintensywny, wypas zob. wypas

intensywnyjakości, kontrola zob. kontrola jakościjałowienie gleby – soil degradationjednostka certyfikująca – certification

unitjednowiekowy – of the same age,

even−agedjęczmień – barleykalkulacje płatności – payment

calculationskanalizacja – sewage systemskary – penaltieskataster – cadastre

~ gruntów – land register, cadastralsurvey

klimaks – climax kłusownictwo – poachingKodeks Dobrej Praktyki Rolniczej –

Good Farming Practice Codekontrola administracyjna –

administrative inspectionkontrola jakości – quality controlkontrola na miejscu – on the spot

controlkontrolna, procedura zob. procedura

kontrolnakorytarz ekologiczny – ecological

(wildlife) corridorkoszty stałe – fixed costskoszty zmienne – variable costskrajobraz – landscape, countryside

~ kulturowy – cultural landscape~ rolniczo−leśny – farm and

woodland landscape~ rolniczy – agricultural landscape

kserotermiczny – xerothermickwota (np. mleczna) – quota (e.g.

milk quota)las – forest, wood

~ iglasty – coniferous forest

~ liściasty – broad−leaved forest,deciduous forest

~ naturalny – natural forest~ pierwotny – primeval (primeaval)

forest, primary forest~ porolny (las na gruntach

porolnych) – forest on formerlyarable lands, secondary forest

~ produkcyjny – timber forest~ sadzony – planted forest~ samosiewny – self−seeding forest~ użytkowy – timber forest,

commercial forestlasu, ochrona zob. ochrona lasuleśna, gospodarka zob. gospodarka

leśnaleśna, uprawa zob. uprawa leśnaleśne, poszycie zob. poszycie leśneleśne, siedlisko zob. siedlisko leśneleśnictwo – forestrylokalne odmiany upraw – local

varietes of crop plantsłąka – grassland, meadow

~ dwukośna – twice mown (semi−natural) grassland

~ jednokośna – once mown (semi−natural) grassland

międzyplon – catch crop~ ozimy – winter catch crop ~ ścierniskowy – stubble catch crop~ wsiewka – underplanted catch

crop, undersown catch cropMinisterstwo Rolnictwa i Rozwoju

Wsi (MRiRW) – Ministry ofAgriculture and Rural Development(MARD)

młodnik – greenwood, thicket, scrubmonitoring – monitoringmonokultura – monoculture, one−crop

agriculturemotylkowe – legumesnachylenie – slope, gradient

77

Nnachylenie

~ stoku – angle of slope~ terenu – land gradient~ zbocza doliny – valleyside angle of

slopenadleśnictwo – (zarząd) forest

inspectorate; (siedziba) forest headquarters; (obszar) forest division

nadleśniczy – forest inspectornasadzenia – plantingsnawozy – fertilizers

~ azotowe – nitrogen fertilizers~ chemiczne – chemical fertilizers~ fosforowe – phosphate fertilizers~ mineralne – mineral fertilizers~ organiczne – organic manures,

organic fertilizers~ wieloskładnikowe – compound

fertilizers~ zielone (rośliny uprawiane na

przyoranie) – green manureniedostateczny, wypas zob. wypas

niedostatecznynieużytki – uncultivated landniskotowarowe, gospodarstwa zob.

gospodarstwa niskotowarowenisza ekologiczna – ecological niche obszary o niekorzystnych warunkach

gospodarowania (ONW) – lessfavoured areas (LFAs)

obszary przyrodniczo wrażliwe (OPW) –Environmentaly Sensitive Areas (ESAs)

ochrona lasu – forest conservation,forest protection

oczyszczalnia ścieków – sewage treatment plant

odłogować – to lie fallowodłóg – fallow/uncultivated/abandoned

landogrodzenie, płot – fence

~ chroniący przed zwierzyną – gamefence

„okno aplikacyjne”, okres składaniawniosków – application window

okopowe – root plantsoleiste – oil−bearingopalikowywanie – stakingopłaty niepowiązane – decoupled

paymentsorka – ploughośrodki doradztwa – advisory centresowies – oatsparowanie – evaporationpastwisko – pasture

~ półnaturalne – semi−natural roughgrazing

pestycydy – pesticidesplan rolnośrodowiskowy – agri−

−environment planPlan Rozwoju Obszarów Wiejskich –

Rural Development Planplantacje trwałe – permanent cropsplon – crop yieldplon referencyjny – reference yieldpłatność obszarowa – area paymentpłodozmian – crop rotation, land

rotationpobieranie prób, próbkowanie –

samplingpodmokły, teren zob. teren podmokłypodszyt leśny – undergrowthpodręcznik dla doradcy – advisors'

manualpojezierze – lakelandpolityka sankcji (system kar) –

sanction policypomoc dla... – aid for…porolne, gleby zob. gleby porolneporolny – formerly arableporzucenie, zaniechanie, opuszczenie

(gruntu) – abandonmentpotencjalna, roślinność zob.

roślinność potencjalnapółnaturalne – semi−natural

88

nachylenie stokuN

prawo ochrony środowiska – environmental regulations, environmental law

premia z tytułu... – premium for...procedura kontrolna – inspection

procedureprodukcja (rolnicza) – (agricultural)

productionprodukcja metodami ekologicznymi –

organic productionprodukt rolnictwa ekologicznego –

product of organic farmingprogram rolnośrodowiskowy – agri−

−environment programmepróg – thresholdprzebudowa drzewostanu –

stand reconstructionprzyroda (dzika) – wildlifepszenica – wheatpszenżyto – triticalePtasia, Dyrektywa zob. Dyrektywa

Ptasiapułap – ceilingrankingowy, system zob. system

rankingowyrasa – breed

~ miejscowa – native breed~ rzadka – rare breed

referencyjny, plon zob. plon referencyjny

renaturyzacja – renaturalisationretencja – retention, storagerolnictwo ekologiczne – organic

farmingrolnictwo integrowane – integrated

agriculturerolnośrodowiskowe, działania zob.

działania rolnośrodowiskowerolnośrodowiskowe, zachęty zob.

zachęty rolnośrodowiskowerolnośrodowiskowi, doradcy zob.

doradcy rolnośrodowiskowi

rolnośrodowiskowy, plan zob.plan rolnośrodowiskowy

rolnośrodowiskowy, program zob.program rolnośrodowiskowy

roślinność inwazyjna – invasive plantsroślinność potencjalna – potential

vegetationrośliny przemysłowe – industrial

cropsrozpylenie (nawozów lub środków

ochrony roślin poza teren upraw) –spray drift

różnorodność biologiczna – biodiversity

różnowiekowy – varying in age,uneven age

rzepak – raperzepik – agrimonysad tradycyjny – traditional orchardsadzonka – tree seedlingSAPARD (Przedakcesyjny Instrument

Rozwoju Rolnictwa i ObszarówWiejskich) – SAPARD (SpecialAccession Programme forAgriculture and Rural Development)

schemat – schemesiano – haysiedlisko – habitatsiedlisko leśne – forest habitat, forest

siteSiedliskowa, Dyrektywa zob.

Dyrektywa Siedliskowaspożywcze, środki zob. środki

spożywczestałe, koszty zob. koszty stałestrażnik obszarów wiejskich –

countryside stewardshipstrączkowe – pulsesstrefa buforowa – buffer zonesukcesja (ekologiczna) – ecological

succession~ pierwotna – primary succession

99

Ssukcesja pierwotna

~ wtórna – secondary successionsynantropijny – synanthropicSystemy Informacji Geograficznej

zob. GISsystem rankingowy – ranking systemsystem rolnictwa zintegrowanego –

integrated farming system (IFS)szkodnik – pestszkółka (leśna) – (forest) nurseryszuwary – rushesściółka – forest floorśrodki, instrumenty, działania –

measuresśrodki spożywcze – foodstuffsŚwiatowa Organizacja Handlu – The

World Trade Organisation (WTO)techniki uprawy gleby – tillaging

(cultivation) techniquesteren podmokły – wetlandtorfowisko – peat bog

~ przejściowe – transitional peat bog

~ niskie – low peat bog, fen~ wysokie – high peat bog

torfowiskowe obszary – peatlandtowarzyszące, działania zob. działania

towarzyszącetradycyjna zabudowa wiejska –

traditional farm buildingstrwałe użytki zielone – permanent

pasturestrwały, zrównoważony – sustainableuprawa – cultivationutracony dochód – income foregoneużytek rolny – agricultural landwalory przyrodnicze (wysokie) –

(high) nature valuewałowanie – rollingwarsztaty – workshopswieprzowina – pigmeatwkład w koszty ogólne – contribution

to general costs

woda gruntowa – shallow groundwater,non−confined groundwater

wodociągi – water supplywody płynące – running waterswody podziemne – groundwaterswody powierzchniowe (w tym morza)

– surface waters (including sea)wody słodkie (śródlądowe) – fresh

waterswody stojące – standing waterswody śródlądowe – inland waterswody wgłębne – deep groundwater,

confined groundwaterswołowina – beef meatwsiewanie nasion na już uprawiony

grunt (robienie wsiewek) – undersowing

wskaźnik (ekologiczny) zob. indykatorWspólna Polityka Rolna UE (WPR) –

Common Agricultural Policy of theEU (CAP)

współfinansowanie – co−fundingwyciek nutrientów (składników

pokarmowych z gleby) – nutrientleaching

wyginięcie, wymarcie, ekstynkcja –extinction

wypas intensywny – overgrazingwypas niedostateczny – undergrazingzachęty rolnośrodowiskowe – agri−

−environment incentiveszadrzewienia – hedges

~ śródpolne – field hedges (fieldmargin trees)

zakrzaczenia, zakrzewienia – shrubs,bushes

zalesianie – afforestationzarządzanie ziemią – land

stewardship, land managementzasięg geograficzny – geographical

rangezasięg pionowy – vertical range

1100

sukcesja wtórnaS

zasoby genetyczne – genetic resourceszbiorowisko – community,

assemblage~ leśne – forest community~ roślinne – plant community, plant

assemblagezboże – cerealzdolność absorpcyjna – absorption

capacityzielonka – green matterzielony nawóz (rośliny uprawiane na

przyoranie) – green manurezintegrowana ochrona przed

szkodnikami – integrated pest management

ziołorośla, zioła – herbszlewnia – river catchment, drainage

basinzmienne, koszty zob. koszty zmienneznakowanie, etykietowanie – labellingzrównoważony zob. trwałyzwierząt, chów zob. chów zwierzątzwierząt, hodowla zob. hodowla

zwierzątzwierzęta rzeźne – animals for

slaughterzwykła dobra praktyka rolnicza –

usual good farming practiceżyto – ryeżywotność ekonomiczna – economic

viability

1111

Żżywotność ekonomiczna

DEFINICJE WYBRANYCHTERMINÓW

DEFINITIONS OF SELECTEDTERMS

absorpcyjna zdolność (absorptioncapacity) – zdolność danego regionudo efektywnego wykorzystania na−pływających z zewnątrz środków finansowych (głównie środkówpomocowych i kredytów). Zdolnośćabsorpcji zależy przede wszystkim odwarunków, na jakich środki te sąudostępniane, oraz od poziomu rozwoju społeczno−gospodarczego i instytucjonalnego regionu.

acquis communautaire – całokształtdorobku prawnego Wspólnoty Euro−pejskiej, na który składają się wszel−kie postanowienia traktatowe, usta−wodawstwo wykonawcze do trak−tatów, orzecznictwo EuropejskiegoTrybunału Sprawiedliwości i SąduPierwszej Instancji, umowy między−narodowe oraz deklaracje i rezolucje.Każde państwo starające się o przyję−cie do Unii Europejskiej obowiązujebezwarunkowa akceptacja acquiscommunautaire.

Agencja Restrukturyzacji i Moder−nizacji Rolnictwa, ARiMR (Agencyfor Restructuring and Moderni−sation of Agriculture, ARMA) –akredytowana instytucja płatnicza w Polsce, której misją jest wspieranieprzedsięwzięć przyspieszających pro−ces przemian strukturalnych w rol−nictwie i na obszarach wiejskich,związanych z programami: SAPARD,SOP i PROW.

allelopatia (allelopathy) – wzajemneoddziaływanie na siebie różnych

gatunków roślin (rosnących razemlub uprawianych jedne po drugich)za pośrednictwem fizjologicznie czyn−nych substancji. Przykładem allelo−patii dodatniej jest korzystny wpływ(przy odpowiedniej domieszce)jaskra ostrego na rozwój traw, kąko−la polnego na rozwój pszenicy,łubinu na ziemniaki. Allelopatia ujem−na to szkodliwe oddziaływanie jed−nego gatunku na drugi. Zjawiskoallelopatii ujemnej może być przy−czyną zmęczenia gleby w wadliwychpłodozmianach i monokulturach.

antropopresja (man's pressure on theenvironment) – działalność człowie−ka wywołująca zmiany w przyrodzie.

beneficjent (beneficiary) – osoba fi−zyczna bądź prawna, korzystająca ześrodków pomocowych UE.

buforowa strefa (buffer zone) – passzerokości min. 1 m, porośniętyroślinnością trawiastą lub krzewami i drzewami, na którym nie stosuje sięnawozów i pestycydów. Strefy bu−forowe wyznacza się w celu ochronyzbiorników wodnych lub gruntównarażonych na erozję albo w celuizolowania obszarów narażonych nazanieczyszczenia.

cel polityki regionalnej Unii Euro−pejskiej (objective of the regionalpolicy of the European Union) –zgodnie z Traktatami Rzymskimi jestnim zmniejszanie różnic gospodar−czych i społecznych między najbied−niejszymi i najbogatszymi regionamiUnii Europejskiej. Podstawowymizasadami polityki służącej jego re−alizacji są: współfinansowanie, part−nerstwo, programowanie i koncen−tracja środków. UE zapewnia wspar−

1133

Ccel polityki regionalnej...

cie działań podejmowanych zgodniez celem polityki regionalnej orazkoordynuje jego realizację z zamia−rem osiągnięcia pełnej integracjiwewnątrz UE.

CORINE, Koordynacja Informacji o Środowisku (Coordination ofInformation on the Environment) –europejska odpowiedź na potrzebywspółczesnej ochrony dziedzictwaprzyrodniczego. W ramach progra−mu, w każdym z krajów członkow−skich Wspólnoty Europejskiej (od1991 r. także w Bułgarii, Czecho−słowacji, Polsce, Rumunii i na Węg−rzech), powstało wiele baz danychopracowanych zgodnie z ujednoli−coną metodyką. Będą one prze−chowywane i udostępniane w postaciaplikacji Systemu Informacji Geogra−ficznej (GIS). Baza danych dostęp−na w internecie: http://botan.ib−pan.krakow.pl/przyroda/corine.htm

denitryfikacja (denitrification) –redukcja azotanów i azotynów doazotu cząsteczkowego lub jego pod−tlenku albo amoniaku, wywołanaprzez bakterie denitryfikacyjne. Za−chodzi w warunkach beztlenowych;powoduje zmniejszenie zawartościazotu mineralnego w glebie.

dorzecze (river basin) – obszar, z któ−rego wody powierzchniowe spływajądo określonej rzeki lub jej dopływów.

dotacja (subsidy, grant) – środkifinansowe przekazane biorcy (np.gminie) na ściśle określony w umo−wie (lub przez prawo) cel. Biorca podrygorem prawa nie może zmienićprzeznaczenia środków i np. dotacjiprzewidzianej na utrzymanie szpitalawydać na budowę ratusza lub wy−

jazd studialny za granicę. Biorca jest zobowiązany wykorzystać do−tację – wykonać zadania prioryte−towe – zgodnie z intencją dawcy (np. rządu).

duża jednostka przeliczeniowa, DJP(livestock unit, LU) – precyzyjnadefinicja zależy od kraju i rodzajuzwierzęcia. Według definicji KomisjiEuropejskiej krowa ważąca 600 kg i produkująca 3 tys. litrów mleka rocz−nie = 1 LU, cielę na rzeź = 0,45 LU,locha = 0,5 LU, a kaczka = 0,014 LU.W Polsce duża jednostka przelicze−niowa (DJP) lub sztuka duża (SD) toumowne jednostki przeliczenioweodpowiadające krowie o masie ciała500 kg. Zamieszczona obok tabelazawiera współczynniki przelicze−niowe wg Kodeksu Dobrej PraktykiRolniczej.

dyrektywa (directive) – nazwa aktuprawnego uchwalanego przez Wspól−notę Europejską. Dyrektywa kiero−wana jest do wszystkich lub nie−których państw. Wiąże co do celu,pozostawiając państwom swobodęwyboru środków i metod.

Dyrektywa Azotanowa (Nitrate Direc−tive) – dyrektywa 91/676EWG z 12grudnia 1991 r., dotycząca ochronywód przed zanieczyszczeniem azota−nami pochodzącymi ze źródeł rol−niczych. Dyrektywa została w Polscetransponowana m.in. przez UstawęPrawo wodne z 18 lipca 2001 r. i Ustawę o nawozach i nawożeniu z 26 lipca 2000 r. WdrażanieDyrektywy Azotanowej wiąże się zespecjalnymi wymaganiami i obowiąz−kami, także w stosunku do rolnikówgospodarujących na tzw. obszarach

1144

CORINEC

szczególnie narażonych; są to: mo−nitorowanie zawartości azotanów w wodach podziemnych i powierz−chniowych, wyznaczenie obszarówszczególnie narażonych na zanieczy−szczenia wód azotanami, opraco−wanie planów działań dla tych stref,przestrzeganie Kodeksu Dobrej Pra−ktyki Rolniczej (część H) na obsza−rach szczególnie narażonych orazmonitorowanie skutków realizacjipostanowień Dyrektywy.

Dyrektywa Ptasia (Birds Directive) –akt prawny UE określający zasadyochrony dziko żyjących ptaków.Dyrektywa określa niezbędny zakresdziałań legislacyjnych, ochronnych,kontrolnych i monitoringowych dlarealizacji jej zapisów. Cele Dyrektywyto ochrona i zachowanie wszystkich

populacji ptaków naturalnie występu−jących w stanie dzikim, prawne ure−gulowanie handlu i pozyskiwaniaptaków łownych oraz przeciwdzia−łanie pewnym metodom ich łapania i zabijania. Dyrektywa Ptasia zawiera19 artykułów i 5 załączników; precy−zują one metody jej realizacji.

Dyrektywa Siedliskowa (HabitatsDirective) – ma na celu zachowanieróżnorodności biologicznej w obrę−bie europejskiego terytorium państwczłonkowskich Unii Europejskiej.Dyrektywa składa się z 27 artykułów i 6 załączników, które odnoszą się dostrony prawnej, finansowej i przyrod−niczej sieci NATURA 2000.

ekosystem (ecosystem) – systemobejmujący wszystkie ożywione (or−ganizmy żywe) i nieożywione (abio−

1155

Eekosystem

Rodzaj zwierząt Wiek lub waga 1 sztuka = DJP

Konie dorosłe waga ponad 500 kg 1,2

Konie młode 2–3 lat; 1–2 lat; 0,5–1 roku; 1; 0,8; 0,5; 0,3

do 0,5 roku

Buhaje powyżej 600 kg 1,4

Krowy i jałówki cielne powyżej 2 lat, 1

waga ok. 500 kg

Jałówki i byczki 1–2 lat; 0,5–1 roku 0,8; 0,3

Cielęta do 0,5 roku 0,15

Knury i maciory maciory z prosiętami 0,3

Tuczniki ciężkie; bekonowe 0,25; 0,2

Warchlaki do 30 kg 0,1

Prosięta do 2 miesięcy 0,02

Tryki powyżej 1,5 roku 0,12

Maciory kotne i karmiące powyżej 1,5 roku 0,1

Jarlaki maciorki; tryczki 0,1; 0,08

Jagnięta 6–12 miesięcy 0,05

WWssppóółłcczzyynnnniikkii pprrzzeelliicczzeenniioowwee sszzttuukk zzwwiieerrzząątt ggoossppooddaarrsskkiicchh nnaa dduużżee jjeeddnnoossttkkii pprrzzeelliicczzeenniioowwee ((DDJJPP ))

(Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 14 lipca 1998 r. Dz.U. Nr 98 z dnia 23 lipca 1998 r.).

tyczne) elementy przyrody, którewystępują na danym obszarze i są zesobą ściśle związane. W ekosystemieenergia przepływa, a materia krąży.Energia pochodzi ze Słońca i jestrozpraszana przez kolejne poziomytroficzne, a materia pochodząca z abiotycznych elementów ekosyste−mu jest włączana przez producentów(rośliny) do obiegu, przechodzi przezkolejne poziomy troficzne (konsu−mentów); martwe części organiz−mów rozkładane są przez reducen−tów. Ekosystem rolniczy obejmujepowietrze, glebę oraz żyjące w niejmikroorganizmy i bezkręgowce, roś−liny, zarówno produkcyjne, jak i tzw.chwasty, dzikie zwierzęta żywiące siętymi roślinami i zwierzęta hodo−wlane. W ekosystemie rolniczymczęsto zaburzony jest obieg materii,szczególnie przy intensywnej pro−dukcji, gdyż dostarcza się ją doekosystemu w postaci nawozów i usuwa z produktem rolnym (rośli−nami i zwierzętami wyprodukowany−mi w gospodarstwie). Rolnictwozrównoważone polega m.in. nazrównoważeniu ekosystemu.

ekoton (ecotone) – strefa przejściowamiędzy dwoma środowiskami (np.lasem i łąką); biocenoza ekotonuskłada się z organizmów obu sąsied−nich biocenoz oraz gatunków charak−terystycznych tylko dla danego eko−tonu. Strefy ekotonowe charak−teryzują się zazwyczaj wyższą różno−rodnością biologiczną niż biocenozysąsiadujące. Strefy ekotonowe po−winny zostać uwzględnione przywyznaczaniu granicy rolno−leśnej w programach zalesieniowych.

ekstensywne rolnictwo (extensiveagriculture) – system produkcji rol−niczej, na ogół niskonakładowy, opie−rający się na niskim zużyciu środkówprodukcji, np. poprzez redukcję iloś−ci stosowanych nawozów.

erozja gleby (soil erosion) – rozmy−wanie i zmywanie gleby na pochyłoś−ciach terenu (erozja wodna). Możeprowadzić do deformacji powierzchniterenu i niszczenia profilu glebo−wego. Erozja wietrzna (eoliczna),czyli przenoszenie cząsteczek glebywraz z wiatrem, w naszym klimacienie ma większego znaczenia.

Europejski Fundusz Orientacji i Gwa−rancji Rolnej EFOiGR (EuropeanAgricultural Guidance and Guaran−tee Fund, EAGGF) – utworzony namocy Traktatów Rzymskich, zajmujesię transformacją struktury rolnictwaoraz rozwojem obszarów wiejskich.Fundusz realizuje m.in. następującezadania:1. wzmocnienie i reorganizacja struk−

tur rolnictwa i leśnictwa;2. zapewnienie konwersji kierunków

produkcji rolnej i promowanie po−zarolniczej działalności gospodar−czej na obszarach wiejskich;

3. pomoc w osiągnięciu akcepto−wanego społecznie poziomu życiarolników;

4. pobudzenie świadomości społecz−ności żyjących na obszarachwiejskich w celu chronienia środo−wiska przyrodniczego, zachowaniawalorów krajobrazu itd.

Europejski Fundusz Rozwoju Regio−nalnego, EFRR (European RegionalDevelopment Fund, ERDF) – usta−nowiony w 1975 r. w celu wspierania

1166

ekotonE

regionów słabiej rozwiniętych; jestjednym z instrumentów finansowychpolityki regionalnej (strukturalnej)Wspólnoty Europejskiej.

eutrofizacja (eutrophication) – wzbo−gacanie wody biogenami, w szcze−gólności związkami azotu lub fosforu,powodującymi przyspieszony wzrostglonów oraz wyższych form życiaroślinnego, w wyniku którego nastę−pują niepożądane zakłócenia biolo−gicznych stosunków w środowiskuwodnym oraz pogorszenie jakościtych wód, (w rozumieniu UstawyPrawo wodne z 18 lipca 2001 r.).

fundusze strukturalne (StructuralFunds) – cztery fundusze, którymi za−wiaduje Komisja Europejska: Europej−ski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rol−nej, Europejski Fundusz Rozwoju Re−gionalnego, Europejski Fundusz Spo−łeczny, Instrument Wspierania Rybo−łówstwa. Cele tych funduszy zostałyokreślone w Jednolitym Akcie Euro−pejskim; fundusze działają na zasadach:a) koncentracji środków finanso−

wych w wymiarze finansowym i geograficznym;

b) uzupełniania środków krajowychw celu realizowania programów;

c) zaangażowania w programy struk−turalne;

d) wzmacniania systemów kontroli.grant (grant) – w praktyce programów

pomocowych UE bezpośredniewsparcie beneficjenta w formiefinansowania bądź kofinansowaniajego projektu.

IACS, Zintegrowany System Zarzą−dzania i Kontroli (The EU IntegratedAdministration and Control System)– system zarządzania i kontroli

w zakresie prowadzenia rejestrówpłatności wynikających z WPR,prowadzenia identyfikacji działek rol−nych (LPIS) oraz identyfikacji i reje−stracji zwierząt (IRZ). Komponentytego systemu pozwalają efektywniedystrybuować środki wspólne krajówczłonkowskich Unii Europejskiej,przeznaczane na dopłaty do pro−dukcji i rozwój obszarów wiejskich, oraz administrować nimi.

indykator, wskaźnik ekologiczny (in−dicator) – obiekt, na podstawie któ−rego określa się stan innego obiektulub systemu (np. środowiska). Jakoindykatory stanu poszczególnychparametrów środowiska stosuje sięczęsto organizmy żywe (indykatoryekologiczne), np. porosty są indyka−torami jakości powietrza.

intensywne uprawy (intensive crops)– uprawy rolne, łąki, pastwiska o wy−sokiej produkcji, np. wskutek zuży−wania dużej ilości nawozów i środ−ków ochrony roślin.

ISPA, Instrument PrzedakcesyjnejPolityki Strukturalnej (Instrumentfor Structural Policies for Pre−Accession) – opracowany przez Ko−misję Europejską w 1998 r. instru−ment finansowy wspierający 10 kra−jów Europy Środkowo−Wschodniejprzygotowujących się do akcesji z UE. Wsparcie to obejmuje działaniapolityki środowiskowej oraz do−stosowania sieci komunikacyjnych i transportowych do standardóweuropejskich. Środki rozdzielane sąproporcjonalnie do populacji, po−wierzchni kraju oraz PKB na miesz−kańca. Instrument jest równoległy doprogramu wsparcia dla rolnictwa

1177

IISPA

i obszarów wiejskich SAPARD orazPHARE, zintegrowanych w ramachPartnerstwa dla Członkostwa.

klimaks (climax) – końcowe stadiumnastępujących po sobie zespołówroślinnych w sukcesji ekologicznej,utrzymujące się trwale, jeżeli niezmieniają się warunki środowiska. W naszym klimacie stadium klimak−su prezentują przeważnie zbioro−wiska leśne.

Komitet Integracji Europejskiej, KIE(The Committee for European Inte−gration, CEI) – organ polskiej admi−nistracji państwowej, którego celemjest koordynowanie i programowaniepolityki integracji Polski z Unią Euro−pejską. Zadania KIE: koordynowanieprocesu adaptacji i integracji z UE,koordynowanie prac dostosowaw−czych w zakresie instytucji prawnych,opiniowanie zgodności z prawemwspólnotowym przygotowywanychprojektów aktów prawnych, dosto−sowywanie organów samorządo−wych i włączanie ich w proces inte−gracji, współpraca z Komisją Euro−pejską w zakresie integracji, przed−stawianie rządowi projektów podziałuśrodków z pomocy UE, projektówaktów prawnych wykonawczych w zakresie działań integracyjnych oraz sprawozdań z przebiegu nego−cjacji i realizacji programów dosto−sowawczych.

korytarz ekologiczny (ecological /wild−life corridor) – pas terenu, różniącysię od otoczenia, łączący biocenozy o podobnym charakterze. Korytarzeekologiczne zmniejszają stopień izo−lacji ekosystemów i ułatwiają prze−mieszczanie się roślin i zwierząt.

koszty stałe (fixed costs) – koszty nie−zależne od wielkości produkcji, np. podatki od nieruchomości, czynsze,utrata wartości maszyn i samo−chodów.

krajobraz (landscape, countryside) –przestrzenny i materialny wymiardanego fragmentu rzeczywistościziemskiej; kompleksowy system skła−dający się z form rzeźby, wód, roślin−ności, atmosfery, wytworów działal−ności człowieka.

kserotermiczny organizm (xerother−mic organism) – organizm przysto−sowany do życia w środowiskachsuchych.

międzyplon (catch crop) – utrzymywa−nie roślinności na gruntach ornych w formie zasiewu jednogatunkowegolub mieszanki kilku gatunków roślin,w okresach między dwoma plonamigłównymi. Właściwa uprawa między−plonów zapobiega zanieczyszczaniuwód oraz erozji.~ międzyplon ozimy (winter catch

crop) – wysiewany późnym latem,po zbiorze później dojrzewającychzbóż (pszenicy, pszenżyta). Głów−nym celem uprawy międzyplonuozimego jest produkcja paszy,której użytkowanie rozpoczyna sięw okresie wiosennym. Zasiewy tespełniają jednocześnie funkcjęochronną, osłaniając glebę odwczesnej jesieni do wiosny na−stępnego roku.

~ międzyplon ścierniskowy (stub−ble catch crop) – siew następujenatychmiast po sprzęcie plonugłównego (np. żyta, jęczmienia),schodzącego z pola na początkusierpnia. Termin siewu zależy od

1188

klimaksK

pogody. Dobór gatunków zależyod rodzaju gleby i warunkówwilgotnościowych. Zasiew możebyć jednogatunkowy lub stanowićmieszankę 2–3 gatunków, cozapewnia lepsze okrycie gleby.

~ międzyplon wsiewka (underplan−ted catch crop, undersown catchcrop) – uprawiany w celu utrzy−mywania pokrywy roślinnej od je−sieni do wiosny następnego roku.Jako wsiewkę należy stosowaćwyłącznie trawy, które są wsie−wane wiosną w rosnące roślinyozime lub razem z siewem roślinjarych. Trawa powinna okrywaćglebę do wczesnej wiosny następ−nego roku, tzn. do momentu roz−poczęcia uprawy pod rośliny jarew plonie głównym.

monitoring (monitoring) – w pro−gramach rolnośrodowiskowych: sy−stem kontroli (prowadzony zazwy−czaj przez inspektorów agencji płat−niczej) zgodności założeń planurolnośrodowiskowego ze stanemfaktycznym.

NATURA 2000 (NATURA 2000) –spójny system obszarów chronio−nych na całym terytorium WspólnotyEuropejskiej, określany mianemeuropejskiej sieci ekologicznej, którazapewni warunki do zachowaniapełnego dziedzictwa przyrodniczegokrajów Unii Europejskiej. W składsieci mają wejść:1. obszary specjalnej ochrony pta−

ków (OSO), zidentyfikowane napodstawie dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzi−kich ptaków (Special ProtectionAreas, SPAs);

2. specjalne obszary ochronne (SOO),wyselekcjonowane na podstawiedyrektywy Rady 92/43/EWG w spra−wie ochrony siedlisk naturalnychoraz dzikiej fauny i flory (SpecialAreas of Conservation, SACs).Utworzenie sieci obszarów chro−nionych ma sprzyjać zachowaniumiejsc występowania zagrożo−nych gatunków roślin i zwierzątoraz odbudowy liczebności popu−lacji do poziomu gwarantującegoich trwałość. Zostanie to osią−gnięte przez zachowanie siedlisk przyrodniczych (biotopów) orazsiedlisk gatunków ptaków, którechronione są na podstawie Dy−rektywy Ptasiej. Do ważnych za−dań Dyrektywy Siedliskowej nale−ży także przywracanie utraconychwalorów siedliskom, które pełniłylub powinny pełnić rolę ważnegoogniwa w strukturze sieci.

nisza ekologiczna (ecological niche)– wszystkie czynniki, o które danygatunek może konkurować w bio−cenozie z innymi gatunkami (tj. po−karm, światło, woda).

obszary o niekorzystnych warunkachgospodarowania, ONW (Less Fa−voured Areas, LFA) – przepisy UEpozwalają wprowadzać programyONW, których celem jest rekompen−sowanie strat ponoszonych przez rol−ników gospodarujących na obsza−rach górskich lub na innych tere−nach, gdzie czynniki zewnętrznepowodują wzrost kosztów produkcji.Możliwe jest również wsparcie rol−nictwa tam, gdzie jest ono ogra−niczane w wyniku regulacji prawnychochrony środowiska.

1199

Oobszary o niekorzystnych...

obszary przyrodniczo wrażliwe, OPW(Environmentally Sensitive Areas,ESAs) – geograficznie wydzieloneobszary rolnicze, jednorodne podwzględem cech geomorfologicznychi krajobrazowych, o wysokich walo−rach przyrodniczych, podatne nazagrożenia (definicja wg SAPARD);strefy wdrażania Schematu I Progra−mu Rolnośrodowiskowego.

„okno aplikacyjne”, okres składaniawniosków (application window) –okres (różny w poszczególnych kra−jach, od kilku tygodni do całegoroku), w którym przyjmowane sąwnioski rolników o dofinansowaniew ramach programów rolnośro−dowiskowych.

organizacja pozarządowa (Non−Governmental Organisation, NGO)– organizacja utworzona z inicjatywyobywatelskiej dla realizacji celów jed−noczących założycieli. Jej podstawo−we formy prawne to stowarzyszenie i fundacja.

pakiet rolnośrodowiskowy (agri−envi−ronmental package) – zestaw warun−ków i działań prowadzących do re−alizacji celu pakietu, traktowanych łącznie jako podstawa obliczeniapłatności.

plan działalności rolnośrodowiskowej(agri−environment plan) – wielo−letnia (5 lat) podstawa działania rol−nika w ramach Krajowego ProgramuRolnośrodowiskowego, dokumentautoryzowany przez doradcę rol−nośrodowiskowego, składający się z formularza wniosku i mapy gospo−darstwa z zaznaczonymi gruntami, naktórych będą realizowane pakiety rol−nośrodowiskowe.

Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich,PROW (Rural Development Plan,RDP) – dokument operacyjny okreś−lający cele, priorytety i zasady wspierania zrównoważonego rozwo−ju obszarów wiejskich, finansowanyz sekcji gwarancji EuropejskiegoFunduszu Orientacji i GwarancjiRolnej. Podstawą prawną PROW jestrozporządzenie Rady (WE) 1257/1999. Plan będzie realizowany naterenie całego kraju. Podstawą re−alizacji jego założeń strategicznychbędą: renty strukturalne, wsparciedla gospodarstw niskotowarowych,obszary o niekorzystnych warunkachgospodarowania (ONW), programrolnośrodowiskowy, zalesienia grun−tów rolnych, wsparcie dostosowańdo standardów wspólnotowych, gru−py producentów rolnych oraz pomoctechniczna. PROW składa się z trzechczęści:· strategicznej, w której przepro−

wadzono diagnozę stanu, określo−no cele strategiczne i priorytetyrozwoju obszarów wiejskich,dokonano wyboru działań i doko−nano podziału środków finan−sowych na ich realizację;

· programowej, w której określonowarunki realizacji działań związane z rozwojem wsi i obszarów wiej−skich;

· operacyjnej, w której wskazanoinstytucje i założenia procedurrealizacji.

potencjalna roślinność (potentialvegetation) – typ zbiorowiska roślin−nego, który powstałby na danymterenie, gdyby zaniechano na nimdziałalności człowieka.

2200

obszary przyrodniczo wrażliweO

półnaturalne zbiorowiska (semi−natu−ral) – zbiorowiska powstałe wskutektrwałego współdziałania sił przyrody i człowieka.

prawo ochrony środowiska (environ−mental regulations, environmentallaw) – zestaw regulacji prawnychdotyczących ochrony środowiska,których przestrzeganie w gospo−darstwie jest warunkiem podpisaniaumów o finansowanie z programówrolnośrodowiskowych.

renaturyzacja (renaturalisation) –zabiegi polegające na odtworzeniuekosystemów zniszczonych w wyni−ku działalności człowieka.

różnorodność biologiczna (biodiver−sity) – definicja na kilku poziomach: 1. różnorodność gatunkowa zespołu

organizmów żyjących na danymobszarze (udział poszczególnychgatunków w zespole) – od skalimikro, np. zamieszkujących danegospodarstwo, do skali makro –danego kraju bądź skali globalnej– całej Ziemi;

2. bogactwo gatunkowe (species rich−ness): liczba gatunków zamiesz−kujących dany obszar;

3. różnorodność genetyczna (geneticdiversity): zmienność genetycznawewnątrzgatunkowa bądź między−gatunkowa;

4. różnorodność ekosystemów (eco−system diversity): bogactwo ty−pów siedlisk i ekosystemów.

SAPARD, Przedakcesyjny InstrumentRozwoju Rolnictwa i ObszarówWiejskich (Special Accession Prog−ramme for Agriculture and RuralDevelopment) – program pomo−cowy UE dla krajów starających się

o członkostwo, wspierający działaniaw zakresie modernizacji rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Jegonadrzędnym celem jest ułatwianieprocesu integracji sektora rolnego z UE, poprzez przyspieszenie przyj−mowania acquis communautaire UEw sferze rolnictwa, stymulowanierozwoju obszarów wiejskich orazrestrukturyzację gospodarki żywnoś−ciowej. Przedsięwzięcia te będąsłużyć płynnemu włączaniu rolnictwakrajów kandydujących w systemWspólnej Polityki Rolnej i Struk−turalnej UE, przyjęty jako częśćAgendy 2000 w celu ułatwienia pro−cesu przygotowania państw EuropyŚrodkowo−Wschodniej do akcesji doUE, a po akcesji – do polityk struktu−ralnych Unii Europejskiej.

schemat (scheme) – podprogramyKrajowego Programu Rolnośrodo−wiskowego o określonych celach rol−nośrodowiskowych, z ograniczonymzestawem pakietów rolnośrodo−wiskowych oraz o specyficznychzasadach ich przestrzennej realizacji.

Światowa Organizacja Handlu (TheWorld Trade Organisation, WTO) –organizacja zrzeszająca 144 państwa,której głównymi celami są: liberaliza−cja międzynarodowego handlu do−brami i usługami, kontrola porozu−mień międzynarodowych, politykainwestycyjna i rozstrzyganie sporówpomiędzy krajami członkowskimi.

trwały, zrównoważony (sustainable) –zdolność do długoterminowego utrzymania stabilności ekonomicznej i przyrodniczej. Zrównoważony (trwa−ły) rozwój (sustainable develop−ment): sposób ekonomicznego

2211

Ttrwały, zrównoważony

i społecznego rozwoju zgodny z dłu−goterminową stabilnością systemówekologicznych, szczególnie tych waż−nych z punktu widzenia dobra czło−wieka.

wartość netto (net value) – wartośćprodukcji z jednego hektara lubzwierzęcia pomniejszona o kosztyprodukcji.

wkład w koszty ogólne (contributionto general costs) – udział rolnika(zwykle wkład pracy) w ogólnychkosztach wprowadzenia programurolnośrodowiskowego w danymgospodarstwie. W krajach UE wkładrolnika stanowi zwykle 20% kosztówogólnych.

woda gruntowa (shallow groundwater)– poziomy wodonośne płytsze, o swo−bodnym zwierciadle, słabo izolo−wane. Źródłem zasilania wód grun−towych są opady atmosferyczne, cza−sem wody powierzchniowe, rzadziejgłębsze warstwy wodonośne.

woda powierzchniowa (surface water)– woda występująca bezpośrednio napowierzchni skorupy ziemskiej, np.rzeki, jeziora, stawy, rowy orazmorza.

woda wgłębna (deep groundwater) –poziomy wodonośne o zwierciadlenapiętym, dobrze lub średnio izolo−wane od powierzchni terenu.

Wspólna Polityka Rolna, WPR UniiEuropejskiej (Common AgriculturePolicy, CAP of European Union) –dokumenty określające spójne cele,priorytety, zasady funkcjonowaniajednolitego rynku, podstawy prawneich realizacji i instrumenty wsparciafinansowego rolnictwa UE. Decyzja o prowadzeniu Wspólnej Polityki

Rolnej zapadła po powstaniuEuropejskiej Wspólnoty Gospodar−czej na mocy Traktatu Rzymskiego z 1957 r. Uznano, że rolnictwowymaga specjalnego traktowania zewzględu na długi proces produkcji,obarczony często wpływami nieza−leżnymi od człowieka, oraz inwesty−cje, w których poniesione nakładyzwracają się znacznie później niż w innych gałęziach gospodarki, a obrót kapitałem jest wolniejszy.Uznano również, że rolnictwo nie mawarunków do sprostania konkurencjirynku światowego. Dla szczególnegotraktowania sektora rolnego nie bezznaczenia okazały się także uwarun−kowania związane z zachowaniemdziedzictwa kulturowego wsi orazochroną środowiska naturalnego, z jednoczesnym zachowaniem ob−szarów wiejskich jako integralnejczęści krajobrazu Europy. W ramachwspólnego rynku rolnego zlikwido−wano cła i bariery ilościowe w hand−lu między państwami członkowskimi,ustanowiono wspólną taryfę celną i politykę handlową wobec innychpaństw niebędących członkami pod−pisanego porozumienia, zlikwido−wano przeszkody w swobodnymprzepływie osób, usług i kapitałówpomiędzy krajami członkowskimi,ujednolicono systemy prawne krajówczłonkowskich w tej dziedzinie.

współfinansowanie (co−funding) –wkład UE w wydatki państw człon−kowskich. Większość dopłat bezpo−średnich (I filar) finansowanych jestw 100%, ale wydatki na filar II WPR,w tym programy rolnośrodowisko−we, zalesianie i inne programy roz−

2222

wartość nettoW

woju terenów wiejskich finansowanesą przez UE w 25–75% (w nowychkrajach członkowskich od 2004 r. – w 80%).

zaniechanie, porzucenie (abandon−ment) – zaprzestanie produkcji rol−niczej na danym terenie na wiele lat.

zasoby genetyczne w rolnictwie (ge−netical resources in agriculture) –wszystkie rasy i odmiany roślinuprawnych i zwierząt gospodarskichwystępujące w danym kraju. Za−chowanie wszystkich lokalnych ras i odmian (np. utrzymywanie niepro−dukcyjnych ras roślin i zwierząt) jestzadaniem strategii ochrony różno−rodności biologicznej. Ma ono na celutakże względy produkcyjne, ponie−waż zachowane geny mogą stać sięw przyszłości potencjalnym źródłemuzyskiwania nowych ras, bardziejprodukcyjnych bądź odpornych nachoroby.

zintegrowana ochrona przed szkod−nikami (integrated pest manage−ment) – ochrona przed szkodnikamiz wykorzystaniem kombinacji odpo−wiednich technik uprawy, płodozmia−nu oraz biologicznych i chemicznychśrodków ochrony roślin. System mana celu utrzymanie populacji orga−nizmów szkodliwych poniżej proguich ekonomicznej szkodliwości, zapomocą jednoczesnego stosowaniawszystkich dostępnych i dobrze zesobą zestrojonych metod zapobiega−nia i zwalczania, z uwzględnieniemlokalnych czynników środowiskaoraz dynamiki rozwoju populacjiorganizmów szkodliwych.

zlewnia (river catchment, drainagebasin) – obszar odwadniany do jed−

nego wspólnego odbiornika, np.rzeki, jeziora, bagna.

zwykła dobra praktyka rolnicza (usualgood farming practice) – mierzalnestandardy prowadzenia działalnościrolniczej, zgodne z obowiązującymiprzepisami prawa, zawarte w Ko−deksie Dobrej Praktyki Rolniczej.Standardy te, odnoszące się docałego gospodarstwa, stanowią po−ziom referencyjny, obowiązującywszystkich beneficjentów progra−mów rolnośrodowiskowych.

2233

Zzwykła dobra praktyka rolnicza

NAZWY GATUNKOWE ROŚLIN ZIELNYCH

Słownik polsko−łacińsko−angielski

SPECIES NAMES OF HERBACEOUS PLANTS

Polish−Latin−English Glossary

bagno zwyczajne Ledum palustre marsh tea, Dutch myrtle

bażyna czarna Empetrum nigrum crowberry

bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata bogbean

centuria pospolita Centaurium erythraea centaury

chaber łąkowy Centaurea jacea cornflower

czarcikęs łąkowy Succisa pratensis devil's−bit scabious

drżączka średnia Briza media quaking grass

dziewięciornik błotny Parnassia palustris grass of Parnassus

dzwonek brzoskwiniolistny Campanula persicifolia peach−leaved bellflower~ pokrzywolistny

Campanula tracheliumbats−in−the−belfry

~ rozpierzchły Campanula patula spreading bellflower

firletka poszarpana Lychnis flos−cuculi ragged robin

gnidosz błotny Pedicularis palustris lousewort

goryczka wąskolistna Gentiana pneumonanthe marsh gentian

goździk pyszny Dianthus superbus superb pink

grążel żółty Nuphar lutea yellow waterlily

groszek błotny Lathyrus palustris marsh pea

groszek łąkowy Lathyrus pratensis meadow vetchling

grzybień biały Nymphaea alba (common) white waterlily

jaskier wielki Ranunculus lingua greater spearwort

jastrun (złocień) właściwyLeucanthemum vulgare ox eye daisy

jeżogłówka gałęzista Sparganium erectum branched bur−reed

kaczenieczob. knieć błotna

kąkol polny Agrostemma githago corn cockle

knieć błotna (kaczeniec) Caltha palustris marsh marigold

2255

Kknieć błotna (kaczeniec)

kościenica wodna Myosoton aquaticum water chickweed

kozłek lekarski Valeriana officinalis (common) valerian

kukułka krwista Dactylorhiza incarnata early marsh orchid~ szerokolistna

Dactylorhiza majalis marsh orchid

lucerna siewna Medicago sativa lucerne, alfalfa

łączeń baldaszkowy Butomus umbellatus flowering rush

mak piaskowy Papaver argemone poppy

malwaMalvamallow

modrzewnica zwyczajna Andromeda polifolia marsh andromeda, bog rosemary

ostnicaStipa sp. feather grass, alfa grass, esparto grass

ostróżeczka polna Consolida regalis larkspur

pałka szerokolistna Typha latifolia reed−mace

przelot zwyczajny Anthyllis vulneraria kidney vetch

rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia sundew, round−leaved sundew

rutewka żółta Thalictrum flavum meadow rue

rzęsa drobna Lemna minor duckweed

siedmiopalecznik błotny Comarum palustre marsh cinquefoil

starzec bagienny Senecio paludosus fen ragwort

stokrotka pospolita Bellis perennis daisy

szałwia łąkowa Salvia officinalis sage, salvia

torfowiecSphagnum sp. sphagnum moss

trzcina pospolita Phragmites communis (common) reed

trzęślica modra Molinia caerulea purple moor grass

turzyca Carex sp. sedge

wełnianka wąskolistna Eriophorum angustifolium cotton−grass

wielosił błękitny Polemonium caeruleum Jacob's ladder

wyka kosmata Vicia villosa fodder vetch

żurawina błotna Vaccinium oxycoccus cranberry

2266

kościenica wodnaK

NAZWY GATUNKOWE DRZEW I KRZEWÓW

Słownik polsko−łacińsko−angielski

SPECIES NAMES OF TREES AND SHRUBS

Polish−Latin−English Glossary

bezSambucuselder~ czarny

Sambucus nigra (European) elder

~ koralowy Sambucus racemosa (European) red elder, Alpine elder,red−berried elder

buk zwyczajny Fagus sylvatica (European) beech

brzoza Betulabirch (−tree)~ brodawkowata

Betula pendula, B. verrucosa (common) birch, silver birch, verrucose birch, (European) whitebirch, weeping birch

~ omszona Betula pubescens downy birch, (common) white birch

cis pospolity Taxus baccata (common) yew

czeremcha zwyczajna Prunus padus, Padus avium bird cherry ~ amerykańska

Prunus serotina, Padus serotina wild cherry, black cherry

dąb Quercusoak~ bezszypułkowy

Quercus petraea, Q. sessilis, Q. sessiliflora sessile oak, durmast oak

~ czerwony Quercus rubra red oak, (Northern) red oak

~ szypułkowy Quercus robur, Q. pedunculata (English) oak, (common) oak

dereńCornus dogwood, cornel~ biały

Cornus alba Tatarian dogwood

~ rozłogowy Cornus sericea red twig dogwood, squawbush

~ świdwa Cornus sanguinea red dogwood, bloody dogwood,dogberry

głóg Crataegushawthorn~ dwuszyjkowy

Crataegus oxyacantha (common) hawthorn, (English)hawthorn

~ jednoszyjkowy Crataegus monogyna whitethorn, singleseed hawthorn

grab Carpinushornbeam~ pospolity

Carpinus betulus (European) hornbeam

2277

Ggrab pospolity

grusza pospolita Pyrus communis (common) pear, wild pear

jabłoń dzika Malus sylvestris wild crab apple, wild crab

jałowiec Juniperus juniper

jarząb Sorbusmountain ash~ brekinia (brzęk)

Sorbus torminalis wild serviceberry, wild service tree

~ mączny Sorbus aria whitebeam

~ pospolity Sorbus aucuparia mountain ash, rowan

~ szwedzki Sorbus intermedia, Swedishmountain ash, Swedish whitebeam

jesion Fraxinusash (−tree)~ wyniosły

Fraxinus excelsior (European) ash

jodłaAbies fir (−tree)~ pospolita

Abies alba silver fir

kalinaViburnumviburnum~ koralowa

Viburnum opulus Guelder rose

karagana syberyjska Caragana arborescens Siberian pea tree, Siberian peashrub

kasztanowiec zwyczajny Aesculus hippocastanum (common) horse−chestnut

kolcowójLyciumboxhorn, matrimony vine

kruszyna pospolita Frangula alnus alder buckthorn

klonAcermaple−tree~ jawor

Acer pseudoplatanus sycamore

~ polny Acer campestre field maple, hedge maple

~ srebrzysty Acer saccharinum silver maple, soft maple

~ tatarski Acer tataricum Tatar maple

leszczyna Corylus avellana hazel

ligustr Ligustrum privet~ pospolity

Ligustrum vulgare (common) privet

lilak pospolity (bez) Syringa vulgaris (common) lilac

lipaTilia linden, lime

2288

grusza pospolitaG

~ drobnolistnaTilia cordata, T. parvifolia small−leaved lime

~ krymska Tilia x euchlora, T. dasystyla Crimean linden

~ szerokolistna Tilia platyphyllos, T. grandifolia large−leaved lime

modrzewLarixlarch ~ europejski

Larix decidua, L. europaea (common) larch, (European) larch

~ polski Larix decidua subsp. polonica Polish larch

morwa biała Morus alba white mulberry

oliwnik wąskolistny Elaeagnus angustifolia Russian olive

olszaAlnus alder~ czarna

Alnus glutinosa black alder, (common) alder

~ szara Alnus incana grey alder

orzech czarny Juglans nigra black walnut

pęcherznica kalinolistna Physocarpus opulifolius ninebark

porzeczkaRibes currant

robinia akacjowa (grochodrzew) Robinia pseudoacacia black locust, false acacia

rokitnik Hippophaësea buckthorn~ zwyczajny

Hippophaë rhamnoides (common) sea buckthorn, sallowthorn

róża Rosarose ~ dzika (szypszyna)

Rosa canina dog rose

~ pomarszczona Rosa rugosa Romanas rose

~ rdzawa Rosa rubiginosa sweet−briar

sosna zwyczajna Pinus sylvestris Scots pine

suchodrzew Lonicera honeysuckle

szakłak Rhamnus buckthorn~ pospolity

Rhamnus catharticus buckthorn, (European) buckthorn

śliwa Prunusplum (−tree)~ ałycza

Prunus divaricata cherry plum, myrobalan

2299

Śśliwa ałycza

~ tarnina Prunus spinosa blackthorn, sloe

śnieguliczka biała Symphoricarpus albus (common) snowberry

świerk Picea spruce (−tree)~ pospolity

Picea abies, P. excelsa Norway spruce

tawuła Spiraea spirea

topola Populus poplar

trzmielina Euonymus spindle−tree~ brodawkowata

Euonymus verrucosusrough−stemmed spindle−tree,warted tree, warty bark

~ zwyczajna Euonymus europaeus (common) spindle tree

wiązUlmus elm~ górski

Ulmus glabra, U. montana, U. scabra wych elm, mountain elm, Scotchelm

~ szypułkowy Ulmus laevis, U. pedunculata (European) white elm, spreading elm

wierzba Salix willow

~ biała Salix alba white willow

~ iwa Salix caprea goat willow, pussy willow, greatsallow

~ krucha Salix fragilis crack willow, brittle willow

~ ostrolistna (kaspijska) Salix caspica, S. acutifolia Caspian willow, sharp−leaved willow

~ piaskowa Salix arenaria downy mountain willow

~ pięciopręcikowa (laurowa) Salix pentandra bay (−leaved) willow, laurel willow

~ purpurowa (wiklina) Salix purpurea purple willow, red willow, redosier

~ wawrzynkowa Salix daphnoides violet willow

~ wiciowa (witwa) Salix viminalis basket willow, (common) osier

wiśnia Cerasus cherry (−tree)~ karłowata

Cerasus fruticosa ground cherry, dwarf cherry,frutescent cherry

~ wonna (antypka) Cerasus mahaleb Mahaleb cherry, rock cherry

3300

śliwa tarninaŚ

NAZWY GATUNKOWE PTAKÓW

Słownik polsko−łacińsko−angielski

SPECIES NAMES OF BIRDS

Polish−Latin−English Glossary

batalionPhilomachus pugnax ruff

bażantPhasianus colchicus (common) pheasant

bączek Ixobrychus minutus little bittern

bąkBotaurus stellaris great bittern

bekas kszyk Gallinago gallinago (common) snipe

białorzytka Oenanthe oenanthe (Northern) wheatear

biegus zmienny Calidris alpina dunlin

błotniak łąkowy Circus pygargus montagu's harrier~ stawowy

Circus aeruginosus (Eurasian) marsh harrier

~ zbożowy Circus cyaneus hen harrier

bocian biały Ciconia ciconia white stork

brzęczka Locustella luscinioides Savi's warbler

cierniówka Sylvia communis (common) whitethroat

czajka Vanellus vanellus (Northern) lapwing

derkacz Crex crex corncrake

dubeltGallinago media great snipe

dudekUpupa epops hoopoe

dzierlatka Galerida cristata crested lark

dzierzba srokosz Lanius excubitor great grey shrike

dzięcioł duży Dendrocopos major great spotted woodpecker~ zielonosiwy

Picus canus grey−headed woodpecker

~ zielony Picus viridis green woodpecker

dziwoniaCarpodacus erythrinus (common) rosefinch

gąsiorek Lanius collurio red−backed shrike

grzywaczColumba palumbus (common) wood pigeon

jarzębatkaSylvia nisoria barred warbler

3311

Jjarzębatka

jastrząbAccipiter gentilis goshawk

kania czarna Milvus migrans black kite

kania ruda Milvus milvus red kite

kląskawka Saxicola torquata stonechat

kokoszka wodna Gallinula chloropus (common) moorhen

krętogłów Jynx torquilla (Eurasian) wryneck

krogulecAccipiter nisus (Eurasian) sparrowhawk

kropiatkaPorzana porzana spotted crake

krukCorvus corax raven

krwawodziób Tringa totanus (common) redshank

kukułkaCuculus canorus (common) cuckoo

kulik wielki Numenius arquata (Eurasian) curlew

kuropatwaPerdix perdix grey partridge

kwiczołTurdus pilaris fieldfare

łabędź niemy Cygnus olor mute swan

łozówkaAcrocephalus palustris marsh warbler

łyskaFulica atra (common) coot

makolągwaCarduelis cannabina (common) linnet

mazurekPasser montanus tree sparrow

mewa śmieszka Larus ridibundus black−headed gull

myszołówButeo buteo (common) buzzard

orlik grubodzioby Aquila clanga spotted eagle

orlik krzykliwy Aquila pomarina lesser spotted eagle

ostrygojad Haematopus ostralegus (Eurasian) oystercatcher

piecuszek Phylloscopus trochilus willow warbler

piegżaSylvia curruca lesser whitethroat

pierwiosnekPhylloscopus collybita (common) chiffchaff

pliszka żółta Motacilla flava yellow wagtail

3322

jastrząbJ

podróżniczek Luscinia svecica bluethroat

pokląskwaSaxicola rubetra whinchat

pokrzewka czarnołbista Sylvia atricapilla blackcap~ ogrodowa

Sylvia borin garden warbler

potrzeszcz Milaria calandra corn bunting

potrzosEmberiza schoeniclus reed bunting

przepiórkaCoturnix coturnix (common) quail

pustułkaFalco tinnunculus kestrel

remizRemiz pendulinus (Eurasian) penduline tit

rokitniczkaAcrocephalus schoenobaenus sedge warbler

rożeniecAnas acuta (Northern) pintail

rycykLimosa limosa black−tailed godwit

skowronek polny Alauda arvensis skylark

słowik szary Luscinia luscinia thrush nightingale

srokaPica pica magpie

strumieniówkaLocustella fluviatilis river warbler

szczygiełCarduelis carduelis goldfinch

szpakSturnus vulgaris (common) starling

świergotek drzewny Anthus trivialis tree pipit ~ łąkowy

Anthus pratensis meadow pipit

~ polny Anthus campestris tawny pipit

świerszczakLocustella naevia (common) grasshopper warbler

trzciniakAcrocephalus aerundinaceus great reed warbler

trzcinniczek Acrocephalus scirpaceus (Eurasian) reed warbler

trzmielojadPernis apivorus honey buzzard

trznadelEmberiza citrinella yellow hammer

wilgaOriolus oriolus (Eurasian) golden oriole

wodniczkaAcrocephalus paludicola aquatic warbler

3333

Wwodniczka

wodnikRallus aquaticus water rail

wróbel domowy Passer domesticus house sparrow

wróbel mazurek zob. mazurekwrona siwa

Corvus corone cornix hooded crow

zaganiacz Hippolais icterina icterine warbler

zielonka Porzana parva little crake

żuraw Grus grus crane

3344

wodnikW

TERMINY / TERMS

English−Polish GlossarySłownik angielsko−polski

abandoned land see fallow landabandonment – zaniechanie,

opuszczenie, porzucenieabsorption capacity – zdolność

absorpcyjna accompanying measures – działania

towarzysząceacreage see areaadministrative inspection – kontrola

administracyjnaadvisors' manual – podręcznik doradcyadvisory centres – ośrodki doradztwa afforestation, forestry planting –

zalesianieagricultural land – użytek rolnyagricultural production – produkcja

rolniczaagri−environment advisors – doradcy

rolnośrodowiskowiagri−environment incentives –

zachęty rolnośrodowiskoweagri−environment measures –

działania rolnośrodowiskoweagri−environment plan – plan

rolnośrodowiskowyagri−environmental programme –

program rolnośrodowiskowyaid for... – pomoc dla...allelopathy – allelopatiaanimal husbandry – chów zwierzątanimals for slaughter – zwierzęta

rzeźneanthropogenic – antropogenicznyapplication form – formularz

wniosku/zgłoszeniowyapplication window – „okno

aplikacyjne”, okres składaniawniosków

area, acreage – areałARMA (Agency for Restructuring and

Modernisation of Agriculture) –ARiMR (Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa)

assemblage see communitybarley – jęczmieńbeef meat – wołowinabiodiversity – różnorodność

biologiczna Birds Directive – Dyrektywa Ptasiaborder see boundaryboundary, border, frontier, limit –

granica~ administrative boundary –

administracyjna~ cultivation limit – upraw~ farm/forest boundary – rolno−leśna~ forest boundary – lasu~ land boundary, farm boundary –

gruntówbreed – rasa zwierząt

~ native breed – miejscowa~ rare breed – rzadka

breeding – hodowlabuffer zone – strefa buforowa bushes see shrubscadastral survey see cadastrecadastre – kataster

~ land register, cadastral survey –gruntów

CAP (Common Agricultural Policy ofthe EU) – WPR (Wspólna PolitykaRolna UE)

catch crop – międzyplon~ stubble catch crop – międzyplon

ścierniskowy~ underplanted catch crop,

undersown catch crop – międzyplon wsiewka

~ winter catch crop – międzyplonozimy

3355

catch crop (winter...) C

ceiling – pułapcereal – zbożecertification unit – jednostka

certyfikującaclimax – klimaksco−funding – współfinansowaniecommercial forest see timber forestCommon Agricultural Policy of

the EU – Wspólna Polityka Rolna UEcommunity, assemblage – zbiorowisko

~ forest community – leśne~ plant community, plant

assemblage – roślinneconfined groundwaters see deep

groundwaterscontribution to general costs – wkład

w koszty ogólneCORINE (Coordination of Information

on the Environment) – ProgramCORINE, Koordynacja Informacji o Środowisku

countryside see landscapecountryside stewardship – strażnik

obszarów wiejskichcrop rotation, land rotation – płodozmiancrop yield – ploncultivation – uprawadatabase – baza danychdecoupled payments – opłaty

niepowiązanedeep groundwaters, confined

groundwaters – wody wgłębnedenitrification – denitryfikacjadirective – dyrektywadiscing – bronowanie broną talerzowądivide, watershed – dział wodnydrainage basin see river catchmentearth see landecological – ekologicznyecological corridor, wildlife corridor –

korytarz ekologicznyecological niche – nisza ekologiczna

ecological succession – sukcesja ekologiczna~ primary succession – pierwotna~ secondary succession – wtórna

economic viability – żywotność ekonomiczna

ecosystem – ecosystemecotone – ekotonenvironmental measures – działania

środowiskoweenvironmental regulation,

environmental law – prawo ochronyśrodowiska

environmentaly sensitive areas(ESAs) – obszary przyrodniczowrażliwe (OPW)

eutrophication – eutrofizacjaevaporation – parowanieeven−aged (of the same age) –

jednowiekowyextensive – ekstensywnyextinction – wyginięcie, wymarcie,

ekstynkcjafallow land – grunt odłogowanyfence – ogrodzenie, płot

~ game fence – chroniący przedzwierzyną

fencing – grodzeniefertilizers – nawozy

~ chemical fertilizers – chemiczne~ compound fertilizers –

wieloskładnikowe~ green manure – zielony nawóz

(rośliny uprawiane na przyoranie)~ mineral fertilizers – mineralne~ nitrogen fertilizers – azotowe~ organic fertilizers, organic

manures – organiczne~ phosphate fertilizers – fosforowe

field inspection – kontrola (inspekcja)w terenie

firewood, fuel wood – drewno opałowe

3366

ceilingC

fixed costs – koszty stałefoodstuffs – środki spożywczeforest, wood – las

~ broad−leaved forest, deciduousforest, leafy forest – liściasty

~ coniferous forest – iglasty~ natural forest – naturalny~ planted forest – sadzony~ planted on formerly arable areas –

porolny (las na gruntach porolnych)~ primeval forest, primary forest –

pierwotny~ self−seeding forest – samosiewny~ timber forest – produkcyjny

forest conservation see forest protection

forest division – nadleśnictwo (obszar)forest economy, forest management –

gospodarka leśnaforest floor – ściółkaforest habitat, forest site – siedlisko

leśneforest headquaters – nadleśnictwo

(siedziba)forest inspector – nadleśniczyforest inspectorate – nadleśnictwo

(zarząd)forest management see forest

economyforest protection – ochrona lasuforest site see forest habitatforest stand see tree standforestry – leśnictwoforestry planting see afforestationformerly arable – porolnyformerly arable lands – gleby porolnefresh waters – wody stojacefrontier see boundaryfuel wood see firewoodgenetic resources – zasoby genetycznegeographical range – zasięg

geograficzny

GIS (Geographic InformationSystems) – Systemy InformacjiGeograficznej

Good Farming Practice Code –Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej

gradient see slopegrassland, meadow – łąka

~ once mown (semi−natural) grassland – jednokośna

~ twice mown (semi−natural) grassland – dwukośna

green forage see green mattergreen manure – zielony nawóz

(rośliny uprawiane na przyoranie)green matter, green forage – zielonkagreenwood, scrub, thicket – młodnikground see landgroundwater see shallow

groundwaterHabitats Directive – Dyrektywa

Siedliskowaharrowing – bronowaniehay – sianohedges – zadrzewienia

~ field hedges (field margin trees) –śródpolne

herbicide – herbicyd, środek chwastobójczy

herbs – ziołorośla, ziołaIACS (The EU Integrated

Administration and Control System) – Zintegrowany SystemZarządzania i Kontroli

income foregone – utracony dochódindicator (ecological) – indykator,

wskaźnik (ekologiczny)industrial crops – rośliny

przemysłoweinland waters – wody środlądoweinspection form – formularz inspekcji

(formularz wykorzystywany podczaskontroli)

3377

inspection form I

inspection procedure – procedurakontrolna (inspekcji)

inspector – inspektorintegrated agriculture – rolnictwo

integrowaneintegrated farming systems (IFS) –

system rolnictwa zintegrowanegointegrated pest management (IPM) –

zintegrowana ochrona przed szkodnikami

intensive – intensywnyinvasive plants – roślinność

inwazyjnalabel – etykietalabelling – znakowanie, etykietowanielakeland – pojezierzeland, ground, soil, earth – grunt, ziemia

~ arable land, ploughed land – orny~ cropland – uprawny~ farmland – rolny~ forest land – leśny~ formerly arable land – porolny~ neglected – zaniedbany

land register see cadastreland rotation see crop rotationlandscape, countryside – krajobraz

~ agricultural landscape – rolniczy~ cultural landscape – kulturowy~ farm and woodland landscape –

rolniczo−leśnyland stewardship – zarządzanie ziemiąlarge timber – grubiznalegumes – motylkoweLFA (Less Favoured Areas) – obszary

o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)

(to) lie fallow – odłogowaćlimit see boundarylivestock unit (LU) – duża jednostka

przeliczeniowa (DJP)local varietes of crop plants – lokalne

odmiany upraw

man's pressure on the environment –antropopresja

MARD (Ministry of Agriculture andRural Development) – MRiRW(Ministerstwo Rolnictwa i RozwojuWsi)

marshy – bagnistymeadow see grasslandmeasures – środki, instrumenty,

działaniaMinistry of Agriculture and Rural

Development see MARDmonitoring – monitoringmonoculture, one−crop agriculture –

monokultura(high) nature values – walory

przyrodnicze (wysokie)Nitrate Directive – Dyrektywa

Azotanowanitrates – azotanynitrogen – azotnon−confined groundwater see

shallow groundwater(forest) nursery – szkółka leśnanutrient leaching – wyciek nutrientów

(składników pokarmowych z gleby)oats – owiesoil−bearing – oleisteon the spot control – kontrola na

miejscuone−crop agriculture see monocultureorchard – sadorganic farming – rolnictwo ekologiczneorganic production – produkcja

prowadzona metodami ekologicznymi

overgrazing – intensywny wypaspasture – pastwisko

~ semi−natural rough grazing –pastwiska półnaturalne

payment calculations – kalkulacjepłatności

3388

inspection procedureI

peat bog – torfowisko~ high peat bog – wysokie~ low peat bog, fen – niskie~ transitional peat bog –

przejściowepeatland – obszary torfowiskowepenalties – karypermanent pastures – trwałe użytki

zielonepesticides – pestycydypest – szkodnik phytocenosis – fitocenozapigmeat – wieprzowina plantings – nasadzeniaplough – orkapoaching – kłusownictwopotential vegetation – roślinność

potencjalnapoultry – dróbpremiums for... – premia z tytułu...product of organic farming – produkt

rolnictwa ekologicznego(agricultural) production – produkcja

(rolnicza)pulses – strączkowequality control – kontrola jakościquota (e.g. milk quota) – kwota

(np. mleczna)ranking system – system rankingowyrape – rzepakreference yield – plon referencyjnyregistration procedure – procedura

rejestracjirenaturalisation – renaturyzacjaretention, storage – retencjarisk analysis – analiza ryzyka

(np. inwestycji)river basin – dorzeczeriver catchment, drainage basin –

zlewniaroot plants – okopowerunning water – wody płynące

Rural Development Plan – PlanRozwoju Obszarów Wiejskich

rushes – szuwaryrye – żytosampling – pobieranie prób,

próbkowaniesanction policy – polityka sankcji

(system kar)SAPARD (Special Accession

Programme for Agriculture andRural Development) –Przedakcesyjny Instrument RozwojuRolnictwa i Obszarów Wiejskich

scheme – schematscrub see greenwoodsemi−natural rough grazing –

pastwiska półnaturalnesemi−subsistence farms –

gospodarstwa niskotowaroweset aside – odłogowany (ze względu

na WPR)sewage systems – kanalizacjasewage treatment plant –

oczyszczalnia ściekówshallow groundwater, groundwater,

non−confined groundwater – wodagruntowa

sheep meat – baraninashrubs, bushes – zakrzaczenia,

zakrzewieniaslope, gradient – nachylenie

~ angle of slope – stoku~ land gradient – terenu~ valleyside angle of slope –

zbocza dolinysoil see landsoil analysis, soil tests – badanie glebysoil degradation – jałowienie glebysoil erosion – erozja glebysoil quality classes, soil fertility

classes – bonitacja glebsoil tests see soil analysis

3399

soil tests S

species – gatunek~ alien species – obcy~ common species – pospolity~ dominant species – dominujący~ endemic species – endemiczny~ extinct species – wymarły~ game species – łowny~ indicator species – wskaźnikowy~ indigenous species – rodzimy~ introduced species –

introdukowany, wprowadzony~ key species – kluczowy~ native species – miejscowy~ pioneer species – pionierski~ protected species – chroniony~ rare species – rzadki~ relict (relic) species – reliktowy~ spontaneous species – spontaniczny~ threatend species, endangered

species – zagrożonyspray drift – rozpylenie (nawozów lub

środków ochrony roślin poza terenupraw)

staking – opalikowywaniestand reconstruction – przebudowa

drzewostanustanding waters – wody stojącestorage see retentionStructural Funds – fundusze

strukturalnesubsidy – dotacjasuccession see ecological successionsugarbeet – burak cukrowysurface water – wody

powierzchniowesustainable – trwały, zrównoważonysynanthropic – synantropijnythicket see greenwoodthreshold – prógtier – poziomtillaging (cultivation) techniques –

techniki uprawy ziemi

timber forest, commercial forest – las użytkowy

timber stand see tree standtraditional farm buildings –

tradycyjna zabudowa wiejskatraditional orchard – sad tradycyjnytree seedling – sadzonkatree stand – drzewostantriticale – pszenżytouncultivated land – nieużytkiundergrazing – o niskiej

intensywności spasania (o pastwisku)

undergrowth – podszyt leśnyundersowing – wsiewanie nasion na

już uprawiony grunt (robieniewsiewek)

untiled land see fallow landuneven age, varying in age –

różnowiekowyusual good farming practice – zwykła

dobra praktyka rolniczavariable costs – koszty zmiennevarying in age see uneven agevertical range – zasięg pionowywatershed see divideweed – chwastwetland – teren podmokływheat – pszenicawildlife – dzika przyroda (w szerokim

znaczeniu)wildlife corridor see ecological

corridorwood see forestwoodland – las, teren porośnięty

lasemworkshops – warsztatyWTO (World Trade Organisation) –

Światowa Organizacja Handluxerothermic – kserotermiczny

4400

speciesS

DEFINITIONS OF SELECTEDTERMS

DEFINICJE WYBRANYCHTERMINÓW

abandoned land (grunt odłogowany)– farm land that has been left lyingabandoned for the period longer thantwo years without agricultural useand cultivation.

abandonment (zaniechanie, opusz−czenie, porzucenie) – the possibilityof farmland no longer being ma−naged for agriculture or any otherpurpose.

absorption capacity (absorpcyjnazdolność) – the capacity of the givenregion for effective utilisation of theflowing external financial resources(primarily concerns assistance fundsand credits). The absorption capacitygenerally depends on the conditions,on which these resources are madeavailable and on the level of thesocial−economic development of theregion.

acquis communautaire – the entireacquis communautaire of the Euro−pean Communities, which consist ofall treaty provisions, executive legis−lation to the treaties, verdicts of theCourt of Justice of European Com−munities and the Court of FirstInstance, international agreementsand declarations and resolutions.Each country applying for member−ship in the European Union is obligedto unconditionally accept the acquiscommunautaire.

afforestation, forestry planting (zale−sianie) – the establishment of forestby natural succession or by the

planting of trees on land where theydid not grow formerly.

Agency for Restructuring and Moder−nisation of Agriculture, ARMA(Agencja Restrukturyzacji i Moder−nizacji Rolnictwa, ARiMR) – a pay−ment institution in Poland whosemission is to support actions aimedat accelerating structural changes inagriculture and rural areas.

agri−environmental activity (działal−ność rolnośrodowiskowa) – agricul−tural activity for nature and environ−ment protection and maintenance ofrural heritage.

agri−environment incentives (zachętyrolnośrodowiskowe) – payments tofarmers for environmentally−friendlypractices or land use changes.

agri−environment measures (działa−nia rolnośrodowiskowe) – the set ofmeasures associated with agri−culture that have a positive impact on man's natural environment. Themeasures are aimed at balancing thecirculation of natural elements in theagricultural ecosystem, reducing thenegative impact of the economy onthe environment, increasing biolo−gical diversity, maintenance of typi−cal agricultural landscapes etc.

agri−environmental package (pakietrolnośrodowiskowy) – complex ofconditions and activities leading torealisation of the package goal.

allelopathy (allelopatia) – the sup−pression of the growth of one plantspecies by another.

application window („okno aplika−cyjne”, okres składania wniosków)– the period of time (several weeks to the whole year) during which appli−

4411

Aapplication window

cations are accepted from farmersfor agri−environment schemes.

beneficiary (beneficjent) – a privateindividual or legal entity benefitingfrom the EU assistance funds sup−port.

biodiversity (różnorodność biologicz−na) – the variety of species and eco−systems and the ecological processesof which they are part; includes eco−system or habitat complexity, spe−cies richness and genetic variety.

buffer zone (strefa buforowa) – a stripof land at least 1m wide on which nofertilizers or pesticides are used,grown with grassy plants or bushesand trees. Buffer zones are made forthe protection of water reservoirs,watercourses, land threatened byerosion or to isolate of areas thatmay be endangered by pollution.

Birds Directive (Dyrektywa Ptasia) –the EU directive about the protectionof wild birds. The directive requireslegislative, protection, control andmonitoring activities in order to im−plement its provisions. The objec−tives of the Directive concern theprotection and preservation of allbird populations living naturally inwild conditions, the legal regulationof trade and acquisition of game−−birds and counteracting some me−thods of catching and killing them.The Birds Directive consists of 19 arti−cles and 5 attachments, which deter−mine in more detail the methods ofits implementation.

climax (klimaks) – the final stage inplant succession in which the vege−tation attains equilibrium with theenvironment and provided the en−

vironment is not disturbed, the plantcommunity becomes more or lessself−perpetuating. Subsequent chan−ges occur much more slowly thanthose during earlier successionalstages.

CAP, Common Agricultural Policy ofthe EU (WPR, Wspólna PolitykaRolna Unii Europejskiej) – the do−cuments defining mutual gains, prio−rities, rules of functioning of the sin−gle market, legal basis and applica−tion of financial support to EuropeanUnion agriculture. The Common Agri−cultural Policy was made after theestablishment of the European Eco−nomic Community under the RomeTreaty of 1957. It was recognisedthat agriculture requires specialtreatment because of the long pro−duction period, frequently affected byfactors independent from man andinvestments, where the incurred out−lays are returned a lot later comparedto other sectors of the economy, andthe capital turnover is slower. It wasalso assumed that agriculture doesnot have conditions to meet the com−petition on the global market. Thespecial treatment of the agriculturalsector was also influenced by con−straints associated with the preser−vation of the cultural rural heritageand the protection of the naturalenvironment with the parallel protec−tion of rural areas as an integral partof Europe's landscape. Under thecommon agricultural market cus−toms fees and quantitative barrierswere eliminated in trade between themember states, the common cus−toms tariff and trade policy was

4422

beneficiaryB

established in regard to other coun−tries that are not members of theEuropean Union, the barriers in thefree transfer of people, services andcapital were eliminated betweenmember states and the legal systemsof the member states were stan−dardised in this area.

catch crop (międzyplon) – keepingplants on arable land in the form ofsingle variety crops or a mixture of a few crop varieties in the periodbetween two major crops. The cor−rect cultivation of catch crops pre−vents the contamination of water andsoil erosion.~ stubble catch crop (międzyplon

ścierniskowy) – sowing is doneafter harvesting a major crop(such as rye, barley) from the fieldin early August. The sowing datediffers because of the weather.The selection of the varieties de−pends on the soil quality andmoisture conditions. The sowingcan be either single variety or a mixture of 2 or 3 varieties, whichensures better coverage of thesoil.

~ underplanted catch crop, under−sown catch crop (międzyplonwsiewka) – made in order to keepthe plant cover from autumn tospring next year. Only grassshould be used as underplantedcatch crop and should be sown inthe spring into the growing wintercrops or together with the sowingof spring crops. The grass shouldcover the soil until early springnext year, i.e. to the time of plou−ghing for spring.

~ winter catch crop (międzyplonozimy) – sown late summer afterharvesting later growing cereals(wheat, triticale). The major objec−tive of cultivating the winter catchcrop is to produce fodder, whichcan be used in the spring season.At the same time these cropsserve as a protective function co−vering the soil from early autumnuntil spring the next year.

co−funding (współfinansowanie) – EUcontribution towards Member Statesexpenditure. Most direct aids (Pillar I)are 100% co−funded, but expenditureon agri−environment, afforestationand some other RDR schemes areco−funded at rates from 25% to 75%.

CORINE Program Coordination of Infor−mation on the Environment (Prog−ram CORINE, Koordynacja Infor−macji o Środowisku) – the Europeanrespons to the data requirements ofthe current protection of natural heri−tage. Under the program many data−bases were established in eachmember state (since 1991 also inBulgaria, Czechoslovakia, Poland,Romania and Hungary) designedaccording to the standardised me−thodology. These databases will bestored and made available in theform of the application of the Geo−graphical Information System (GIS).The database available on the Inter−net: http://botan.ib−pan.krakow.pl/przyroda/corine.htm

denitrification (denitryfikacja) – thebacterial reduction of nitrate (NO2) tonitrogen gas (N), nitrous oxide (N2O)and nitric oxide (NO). Denitrificationoccurs under anaerobic conditions

4433

Ddenitrification

and results in loss of available nitro−gen from the soil.

directive (dyrektywa) – the name ofthe legal act adopted by the Euro−pean Community. The directive istargeted at all or some of the EUcountries. It is binding in regard tothe ultimate goal but leaves memberstates freedom of selecting themeasures and methods.

divide (dział wodny) – the boundarybetween drainage basins. It is normal−ly marked topographically by highground.

ecological niche (nisza ekologiczna)– the functional position an organismin its environment, comprising thehabitat in which the organism lives,the periods of time during which itoccurs and is active there and theresources it obtains there.

ecological succession (sukcesja eko−logiczna) – the sequential change invegetation and animals associatedwith it, either in response to an en−vironment change or induced by theintrinsic properties of the organismsthemselves. Classically, the termrefers to the colonization of a newphysical environment by a series ofvegetation communities until a finalequilibrium state, the climax isachieved.

ecosystem (ekosystem) – a systemcovering all live and abiotic elementsof nature, which appear in a givenarea and are closely interrelated.Under the ecosystem energy flowsand matter circulates. The energycomes from the sun and is distrib−uted by subsequent trophic levelsand matter comes from the abiotic

elements of the ecosystem and isintroduced into circulation by theproducers (plants), goes throughsubsequent trophic levels and againbecomes the abiotic component afterthe decomposition of the dead partsof the organisms. The agriculturalecosystem includes the air, soil andthe micro organisms and inverte−brates living in it, both the cropplants and weeds, wild animals eating these plants and livestock.Under the agricultural ecosystem thematter circulation is frequently inter−rupted, especially in intensive pro−duction, as it is delivered to theecosystem in the form of fertilisersand removed along with the agricul−tural produce (plants and animalsproduced on the farm). Sustainableagriculture concerns inter alia thebalance of the ecosystem.

ecotone (ekoton) – the transitory zonebetween two environments (likemeadow and forest); the biocenosisof the ecotone consists of the orga−nisms of both neighbouring bio−cenoses and the variations charac−teristic only for the given ecotone.The ecotone zones are usually cha−racterised by higher biological diver−sity than neighbouring biocenoses.The ecotone zones should be takeninto account when determining theagricultural−forest border under theafforestation programs.

environmental regulations (prawoochrony środowiska) – laws protec−ting the environment; it is often a condition of agri−environment ma−nagement agreements that farmersmust comply with these laws, but

4444

directiveD

they are not compensated for doingso. See also Good Farming PracticeCode.

environmentally sensitive areas, ESAs(obszary przyrodniczo wrażliwe,OPW) – detached agricultural areas,homogeneous in geomorphologicaland landscape features, with highnatural value, susceptible to damage.Zones for implementation of theScheme I of agri−environmental pro−gramme.

European Agriculture Guidance andGuarantee Fund, EAGGF (Euro−pejski Fundusz Orientacji i Gwaran−cji Rolnej, EFOiGR) – establishedpursuant to the Rome Treaty dealswith the transformation of the agri−culture structure and rural develop−ment. The fund executes inter alia thefollowing tasks:1. strengthening and reorganisation

of agriculture and forestry struc−ture;

2. changing directions of agriculturalproduction and promoting off−farmbusiness activity in rural areas;

3. assistance in the achievement ofsocially acceptable living condi−tions of farmers;

4. stimulating the awareness of ruralcommunities in order to protectthe natural environment, preservethe landscape values etc.

European Integration Committee, EIC(Komitet Integracji Europejskiej,KIE) – the body of the Polish publicadministration aimed at co−ordina−ting and programming Poland's inte−gration policy with the EuropeanUnion. EIC tasks include: the coordi−nation of the process of adaptation

and integration with the EU, coordi−nation of the adjustment activities inregard to legal institutions, providingthe opinion as to whether thedesigned draft acts are consistentwith EU law, adjustment of the lo−cal government authorities and theirincorporation in the integration pro−cess, co−operation with the EuropeanCommission in the area of integra−tion, providing Polish governmentswith drafts of the distribution ofEuropean Union assistance funds,draft executive legal acts regardingintegration activities and reportsfrom the process of negotiation and execution of adjustment pro−grams.

European Regional DevelopmentFund (Europejski Fundusz RozwojuRegionalnego) – established in 1975to support poorer developed regions.It is one of the financial instrumentsof the regional policy (structural po−licy) of the European Community.

eutrophication (eutrofizacja) – theterm describes the enrichment ofwaters with biogens, especially com−pounds of nitrogen and phosphorusthat accelerate growth of algae andmore complex forms of plants, whichmight lead to unwanted disturbing ofbiological relations in water environ−ment and deteriorating the quality ofwater.

extensive (ekstensywny) – farming sys−tem characterised by low inputs andoutputs, where stocking levels andfertilizers are permanently reduced.

fixed costs (koszty stałe) – costs thatdo not vary with the amount pro−duced. Examples are interest on

4455

Ffixed costs

debt, property taxes, rent, land andbuildings, other general farmingcosts and depreciation of plant,machinery and vehicles.

forest habitat, forest site (siedliskoleśne) – the living place of an orga−nism or community, characterized byits physical and biotic properties.

genetic resources in agriculture(zasoby genetyczne w rolnictwie) –all breeds and types of cultivatedplants and farm animals existing inthe country. Keeping all local breedsand types (by keeping for examplenon−productive varieties of plantsand animals) is task of biodiversityprotection strategy. It is important tokeep vast genetic resources forfuture purposes such as acquisitionof new more productive or diseaseresistant breeds, by utilising theexisting features of the non−produc−tive organisms.

Good Farming Practice Code (KodeksDobrej Praktyki Rolniczej) – the setof rules and recommendations inrespect of the management of thefarm intended to reduce pollutionand environmental degradation.Polish Good Farming Practice Codewas approved in June 2002.

grant (grant) – under the practice ofEU assistance programs it is a directsupport of the beneficiary in the formof financing or co−financing its pro−ject. See also subsidy.

Habitats Directive (Dyrektywa Siedlis−kowa) – aims at preserving the bio−logical diversity in the European areaof EU member states. The Directiveconsists of 27 articles and 6 attach−ments, which refer to the legal, finan−

cial and nature aspects of NATURA2000 network.

IACS, The EU Integrated Administra−tion and Control System (Zintegro−wany System Zarządzania i Kontroli)– the system of administrating andcontrol concerning register of CAPpayments, records of farmer parcelsand identification and register of animals. The components of thissystem enable to effective distri−bution and administration of thecommon resources of the EuropeanUnion member states dedicated tothe subsidies to the production andrural development.

indicator (indykator, wskaźnik eko−logiczny) – any organism or group oforganisms indicative of a particularenvironment or set of environmentalconditions. For example lichens maybe used as indicators of air pollution.

intensive (intensywny) – farmland,grassland or pasture, characterisedby high output.

ISPA, Instrument for Structural Po−licies for Pre−Accession (InstrumentPrzedakcesyjnej Polityki Struktural−nej) – the financial instrument de−signed by the European Commissionin 1998 supporting 10 Central andEastern Europe countries preparingfor accession to the European Union,which finances environment andtransport projects. This supportincludes activities in the area of envi−ronmental law and policy and adjust−ment of communication and trans−port networks to European stan−dards. ISPA provides financial re−sources for investments. The re−sources are distributed proportional−

4466

forest habitatF

ly to the population, size of the coun−try and GDP per capita. The instru−ment is parallel to the program ofsupport for agriculture and ruralareas SAPARD and PHARE, inte−grated under the Partnership forMembership.

labelling (znakowanie) – means anywords, particulars, trade marks, brandnames, pictorial matter or symbolson any packaging, document, notice,label, board or collar accompanyingor referring to a product.

less favoured areas, LFA (obszary o niekorzystnych warunkach gospo−darowania, ONW) – the Rural De−velopment Regulation 1257/1999allows member states to set up lessfavoured areas schemes which pro−vide compensatory allowances tofarmers in mountainous areas or inother areas where the physical con−ditions result in higher productioncosts. It is also possible to pay LFAcompensation where agricultural useis restricted as a result of EC envi−ronment protection rules.

livestock unit, LU (duża jednostkaprzeliczeniowa, DJP) – precise defi−nitions vary between countries andbreeds of livestock. The EC definitionis a cow weighing 600 kg and pro−ducing 3000 litres of milk per year =1 LU, a calf for slaughter = 0.45 LU,a nursing ewe = 0.18 LU, a sow = 0.5LU and a duck = 0.014 LU.

monitoring (monitoring) – a system ofchecking (usually by inspection onthe ground) that farmers have com−plied with all the requirements of a management agreement or aid pay−ment.

NATURA 2000 (NATURA 2000) – thecohesive system of protected areasin the entire territory of the EuropeanCommunity defined as the Europeanecological network, which wouldprovide conditions to preserve thefull natural heritage of the EuropeanUnion countries. The network is to becomposed of: 1) the areas of specialprotection of birds defined underCouncil Directive 79/409/EEC re−garding the protection of wild birds(Special Protection Areas, SPAs) and 2) special conservation areasselected under Council Directive92/43/EEC regarding the habitat andwild flora and fauna protection (Spe−cial Areas of Conservation, SACs).The establishment of the network ofprotected areas should favour thepreservation of the places of exis−tence of endangered animal andplant species, and the reconstructionof the population to a level guaran−teeing its sustainability. This shall beachieved by preserving the naturalhabitats (biotopes) and birds habi−tats, which are protected under theBirds Directive. The major tasks underthe Habitats Directive also include therestoration of the lost values for thehabitats, which performed or shouldperform the role of an important linkwithin the network's structure.

Nitrate Directive (Dyrektywa Azota−nowa) – Nitrate Directive 91/676 ECof December 12, 1991 regarding theprotection of water against pollutioncaused by nitrate run−off, which aimsat reducing the contamination ofwater. The Nitrate Directive is imple−mented in Polish agriculture and is

4477

NNitrate Directive

associated with the special require−ments and obligations, i.e. monito−ring the nitrate content in the groundwater and surface water, abiding bygood farming practice (part H),defining the areas sensitive to thecontamination of water by nitrate,drafting action plans for these areasand the monitoring of the effects ofthe implementation of the provisionsof the Directive.

non−governmental organisation, NGO(organizacja pozarządowa) – organ−isation established at a civic initiativefor the execution of goals uniting itsfounders. The basic legal forms ofsuch organisations are associationsand foundations.

objectives of the regional policy ofthe European Union (cel polityki re−gionalnej Unii Europejskiej) – pur−suant to the Rome Treaty, this objec−tive aims at the reducing of the eco−nomic and social differencesbetween the poorest and wealthiestregions of the European Union. Thebasic rules of its implementation po−licy are the co−financing, partnership,programming and concentration ofresources. The EU provides supportfor activities undertaken according to the Regional Policy Objective and co−ordinates its implementation withthe intention of achieving the fullintegration inside the EU. The instru−ments of financing this policy are the Structural Funds and CohesionFund.

pre−access activities (działania przed−akcesyjne) – the activities preparingthe given country to membership inthe European Union. They include the

adjustment of law, institutions andstructures (especially economic ones)to EU law and practice.

river basin (dorzecze) – the area fromwhich surface waters flows to agiven river or its tributary.

river catchment, drainage basin (zlew−nia) – the area from which a surfacewatercourse or a groundwater systemderives its water. Catchments areseparated by divides (watersheds).

Rural Development Plan (Plan Roz−woju Obszarów Wiejskich) – is anoperational plan setting out theobjectives, priorities and rules forsupporting the sustainable develop−ment of rural areas. The Plan mustbe implemented whole over thecountry. Strategic assumptions ofthe Plan will be implemented on thebasis of eight activities: structuralpensions, support for semi−sub−sistence farms, compensatory allow−ance for less−favoured areas, agri−−environmental programme, theafforestation of agricultural land,technical assistance, support for theadjustment to member countriesstandards and producer groups.

SAPARD, Special Accession Prog−ramme for Agriculture and RuralDevelopment (Przedakcesyjny In−strument Rozwoju Rolnictwa i Ob−szarów Wiejskich) – EU assistanceprogram for candidate countries,supporting the activities in the areaof modernisation of agriculture andrural development. Its superiorobjective is the facilitation of the inte−gration of the agricultural sector withthe EU through the acceleration ofadopting EU acquis communautaire

4488

non−governmental organisation N

in agricultural domain, stimulation ofrural development and restructuringof the food economy. These projectswill serve the purpose of incorporat−ing the agriculture sectors of candi−date countries into the CommonAgricultural Policy system andStructural Policy system of the EU.

semi−natural (półnaturalne) – vege−tation altered by human influence ormanagment in the past, which hastaken on a natural aspect owing tothe length of time over which theinfluences have persisted.

shrubs, bushes (zakrzewienia, zakrza−czenia) – a woody plants whichbranches below or near ground levelinto several main stems so has noclear trunk.

soil erosion (erozja gleby) – soilwashing on sloping ground (watererosion). This might lead to thedeformation of the land surface anddestruction of the soil profile. Winderosion, i.e. transfer of soil particlesby wind is not of a high significancein our climate.

Structural Funds (fundusze struktu−ralne) – these are the four funds administered by the European Co−mmission – European AgriculturalGuidance and Guarantee Fund, Euro−pean Regional Development Fund, theEuropean Social Fund, Financial In−strument of Fisheries Guidance. Theobjectives of these funds are stipula−ted under the Uniform European Actand they operate according to the following principles:a) concentration of the financial

resources in financial and geo−graphic dimension;

b) supplementing domestic resour−ces for the purpose of executingprograms;

c) involvement in the StructuralFunds;

d) strengthening the control sys−tems.

subsidy (dotacja) – the financialresources transferred to the recipient(such as municipality) for the objec−tive stipulated in detail under theagreement (or by law). The recipientby law cannot change the dedicationof the resources and spend the sub−sidy envisaged, for example to keepthe hospital for the constriction of a city hall or study visit abroad. Thesubsidy serves the purpose of therecipient to execute priority tasksfrom the donor's point of view (likegovernment).

sustainable (trwały, zrównoważony) –the ability for the long−term mainte−nance of the economic/natural stabili−ty. Sustainable development: the me−thod of social and economic deve−lopment compliant with the long−term stability of the ecological sys−tems, especially the ones impor−tant from the perspective of manswelfare.

usual good farming practice (zwykładobra praktyka rolnicza) – verifiablestandard of farming compliant withexisting Polish environmental legali−sation defined in Good Farming Practice Code. Those standards mustbe applied to the whole farm andestablish a reference level, obligingall the beneficiaries of agri−environ−mental programmes. There is nopayment for following UGFP.

4499

Uusual good farming practice

The World Trade Organisation, WTO(Światowa Organizacja Handlu) –an international organisation of 144member states which negotiates andenforces agreements seeking toreduce domestic barriers to globaltrade; administrates WTO trade agree−ments. WTO is also involved in moni−toring national trade policies, techni−cal assistance and training for deve−loping countries and cooperationwith other international organiza−tions.

xerothermic organism, xerophyte(organizm kserotermiczny, kserofit)– a plant that can grow in very dryconditions and is able to withstandperiods of drought.

5500

World Trade OrganisationW

SPECIES NAMES OF HERBACEOUS PLANTS

English−Latin−Polish Glossary

NAZWY GATUNKOWEROŚLIN ZIELNYCH

Słownik angielsko−łacińsko−polski

bats−in−the−belfryCampanula trachelium dzwonek pokrzywolistny

bogbeanMenyanthes trifoliata bobrek trójlistkowy

branched bur−reed Sparganium erectum jeżogłówka gałęzista

centauryCentaurium erythraea centuria pospolita

corn cockle Agrostemma githago kąkol polny

cornflowerCentaurea jacea chaber łąkowy

cotton−grassEriophorum angustifolium wełnianka wąskolistna

cranberryVaccinium oxycoccus żurawina błotna

crowberryEmpetrum nigrum bażyna czarna

daisyBellis perennis stokrotka pospolita

devil's−bit scabious Succisa pratensis czarcikęs łąkowy

duckweedLemna minor rzęsa drobna

early marsh orchid Dactylorhiza incarnata kukułka krwista

feather grass, alfa grass, esparto grass Stipa sp. ostnica

fen ragwort Senecio paludosus starzec bagienny

flowering rush Butomus umbellatus łączeń baldaszkowaty

fodder vetch Vicia villosa wyka kosmata

grass of Parnassus Parnassia palustris dziewięciornik błotny

greater spearwort Ranunculus lingua jaskier wielki

Jacob's ladder Polemonium caeruleum wielosił błękitny

kidney vetch Anthyllis vulneraria przelot zwyczajny

larkspur Consolida regalis ostróżeczka polna

lousewortPedicularis palustris gnidosz błotny

lucerne, alfalfa Medicago sativa lucerna siewna

mallowMalvamalwa

5511

Mmallow

marsh andromeda, bog rosemary Andromeda polifolia modrzewnica zwyczajna

marsh cinquefoil Comarum palustre siedmiopalecznik błotny

marsh gentian Gentiana pneumonanthe goryczka wąskolistna

marsh marigold Caltha palustris knieć błotna (kaczeniec)

marsh orchid Dactylorhiza majalis kukułka szerokolistna

marsh pea Lathyrus palustris groszek błotny

marsh tea, Dutch myrtle Ledum palustre bagno zwyczajne

meadow rue Thalictrum flavum rutewka żółta

meadow vetchling Lathyrus pratensis groszek łąkowy

ox eye daisy Leucanthemum vulgare jastrun (złocień) właściwy

peach−leaved bellflower Campanula persicifolia dzwonek brzoskwiniolistny

poppy Papaver argemone mak piaskowy

purple moor grass Molinia caerulea trzęślica modra

quaking grass Briza media drżączka średnia

ragged robin Lychnis flos−cuculi firletka poszarpana

(common) reed Phragmites communis trzcina pospolita

reed−mace Typha latifolia pałka szerokolistna

round−leaved sundewsee sundew

sage, salvia Salvia officinalis szałwia łąkowa

sedgeCarex sp. turzyca

sphagnum moss Sphagnum sp. torfowiec

spreading bellflower Campanula patula dzwonek rozpierzchły

sundew, round−leaved sundewDrosera rotundifolia rosiczka okrągłolistna

superb pink Dianthus superbus goździk pyszny

(common) valerian Valeriana officinalis kozłek lekarski

water chickweed Myosoton aquaticum kościenica wodna

(common) white waterlily Nymphaea alba grzybień biały

yellow waterlily Nuphar lutea grążel żółty

5522

marsh andromedaM

SPECIES NAMES OF TREES AND SHRUBS

English−Latin−Polish Glossary

NAZWY GATUNKOWEDRZEW I KRZEWÓW

Słownik angielsko−łacińsko−polski

alderAlnusolsza

(common) aldersee black alder

alder buckthorn Frangula alnus kruszyna pospolita

Alpine eldersee (European) red elder

ash (−tree) Fraxinusjesion

(European) ash Fraxinus excelsior jesion wyniosły

basket willow, (common) osierSalix viminalis wierzba wiciowa (witwa)

bay (−leaved) willow, laurel willowSalix pentandra wierzba pięciopręcikowa (laurowa)

(European) beech Fagus sylvatica buk zwyczajny

birch (−tree) Betulabrzoza

bird cherry Prunus padus, Padus avium czeremcha zwyczajna

black alder, (common) alderAlnus glutinosa olsza czarna

black cherry see wild cherry

black locust, false acacia Robinia pseudoacacia robinia akacjowa (grochodrzew)

black walnut Juglans nigra orzech czarny

blackthorn, sloePrunus spinosa śliwa tarnina

bloody dogwood see red dogwood

boxhorn, matrimony vine Lyciumkolcowój

brittle willow see crack willow

buckthornRhamnusszakłak

(European) buckthorn Rhamnus catharticus szakłak pospolity

Caspian willow, sharp−leaved willow Salix caspica, S. acutifolia wierzba ostrolistna (kaspijska)

cherry (−tree) Cerasus wiśnia

cherry plum, myrobalan Prunus divaricata śliwa ałycza

cornel see dogwoodcrack willow, brittle willow

Salix fragilis wierzba krucha

Crimean linden Tilia x euchlora, T. dasystyla lipa krymska

5533

CCrimean linden

currantRibesporzeczka

dogberry see red dogwooddog rose

Rosa canina róża dzika, szypszyna

dogwood, cornelCornusdereń

downy birchBetula pubescens brzoza omszona

downy mountain willow Salix arenaria wierzba piaskowa

durmast oak see sessile oakdwarf cherry

see ground cherryelder

Sambucus bez

(European) elder Sambucus nigra bez czarny

elmUlmuswiąz

false acacia see black locust

field maple, hedge mapleAcer campestre klon polny

fir (−tree) Abiesjodła

frutescent cherry see ground cherry

goat willow, pussy willow, great sallowSalix caprea wierzba iwa

great sallow see goat willow

grey alder Alnus incana olsza szara

ground cherry, dwarf cherry, frutescent cherryCerasus fruticosa wiśnia karłowata

Guelder rose Viburnum opulus kalina koralowa

hawthorn Crataegusgłóg

(common) hawthorn, (English)hawthorn Crataegus oxyacantha głóg dwuszyjkowy

hazelCorylus avellana leszczyna

hedge maple see field maple

honeysuckleLonicerasuchodrzew

hornbeamCarpinusgrab

(European) hornbeam Carpinus betulus grab pospolity

(common) horse−chestnut Aesculus hippocastanum kasztanowiec zwyczajny

juniperJuniperusjałowiec

larchLarixmodrzew

5544

currantC

(European) larch see (common) larch

(common) larch, (European) larch Larix decidua, L. europaea modrzew europejski

large−leaved lime Tilia platyphyllos, T. grandifolia lipa szerokolistna

laurel willow see bay (−leaved) willow(common) lilac

Syringa vulgaris lilak pospolity (bez)

limeTilialipa

mahaleb cherry, rock cherryCerasus mahaleb wiśnia wonna (antypka)

maple−treeAcerklon

matrimony vine see boxhorn

mountain ash, rowanSorbus aucuparia jarząb pospolity

mountain elm see wych elm

myrobalansee cherry plum

ninebarkPhysocarpus opulifolius pęcherznica kalinolistna

Norway spruce Picea abies, P. excelsa świerk pospolity

oakQuercusdąb

(English) oak, (common) oakQuercus robur, Q. pedunculata dąb szypułkowy

(common) oak see (English) oak

(common) osier see basket willow(common) pear, wild pear

Pyrus communis grusza pospolita

plum (−tree) Prunus śliwa

Polish larch Larix decidua subsp. polonica modrzew polski

poplarPopulustopola

privetLigustrumligustr

(common) privet Ligustrum vulgare ligustr pospolity

purple willow, red willowSalix purpurea wierzba purpurowa (wiklina)

pussy willow see goat willow

red−berried elder see (European) red elder

red dogwood, bloody dogwood, dogberry Cornus sanguinea dereń świdwa

(European) red elder, alpine elder,red−berried elder Sambucus racemosa bez koralowy

red oak, (Northern) red oak Quercus rubra dąb czerwony

red twig dogwood, squawbushCornus sericea dereń rozłogowy

5555

Rred twig dogwood

red willow see purple willow

rock cherry see mahaleb cherry

Romanas rose Rosa rugosa róża pomarszczona

roseRosaróża

rough−stemmed spindle−tree, wartedtree, warty barkEuonymus verrucosus trzmielina brodawkowata

rowansee mountain ash

Russian olive Elaeagnus angustifolia oliwnik wąskolistny

Scotch elm see wych elm

Scots pine Pinus sylvestris sosna zwyczajna

sea buckthorn Hippophaë rokitnik

(common) sea buckthorn Hippophaë rhamnoides rokitnik zwyczajny

sessile oak, durmast oakQuercus petraea, Q. sessilis, Q. sessiliflora dąb bezszypułkowy

sharp−leaved willow see Caspian willow

Siberian pea tree, Siberian peashrub Caragana arborescens karagana syberyjska

Siberian peashrub see Siberian pea tree

silver birch see (common) birch

silver fir Abies alba jodła pospolita

silver maple, soft mapleAcer saccharinum klon srebrzysty

singleseed hawthorn see whitethorn

sloesee blackthorn

small−leaved lime Tilia cordata, T. parvifolia lipa drobnolistna

(common) snowberrySymphoricarpus albus śnieguliczka biała

soft maple see silver maple

spindle−tree Euonymus trzmielina

(common) spindle tree Euonymus europaeus trzmielina zwyczajna

spireaSpiraeatawuła

spreading elm see (European) white elm

spruce (−tree) Piceaświerk

squawbushsee red twig dogwood

Swedish mountain ash, SwedishwhitebeamSorbus intermedia jarząb szwedzki

Swedish whitebeam see Swedish mountain ash

5566

red willowR

sweet−briar Rosa rubiginosa róża rdzawa

sycamore Acer pseudoplatanus klon jawor

Tatarian dogwood Cornus alba dereń biały

Tatar maple Acer tataricum klon tatarski

verrucose birch see birch

viburnumViburnumkalina

violet willow Salix daphnoides wierzba wawrzynkowa

warted tree see rough−stemmed spindle−tree

warty bark see rough−stemmed spindle−tree

weeping birch see (common) birch

white birch see birch

(European) white elm, spreading elm Ulmus laevis, U. pedunculata wiąz szypułkowy

white mulberry Morus alba morwa biała

white willow Salix alba wierzba biała

whitebeam Sorbus aria jarząb mączny

(common) white birch see downy birch

whitethorn, singleseed hawthornCrataegus monogyna głóg jednoszyjkowy

wild cherry, black cherryPrunus serotina, Padus serotina czeremcha amerykańska

wild crab see wild crab apple

wild crab apple, wild crabMalus sylvestris jabłoń dzika

wild serviceberry, wild service treeSorbus torminalis jarząb brekinia (brzęk)

wild service tree see wild serviceberry

wild pear see (common) pear

willowSalixwierzba

wych elm, mountain elm, Scotch elmUlmus glabra, U. montana,U. scabra wiąz górski

(common) yew Taxus baccata cis pospolity

5577

Yyew

SPECIES NAMES OF BIRDS

English−Latin−Polish Glossary

NAZWY GATUNKOWE PTAKÓW

Słownik angielsko−łacińsko−polski

aquatic warbler Acrocephalus paludicola wodniczka

barred warbler Sylvia nisoria jarzębatka

black kite Milvus migrans kania czarna

blackcap Sylvia atricapilla pokrzewka czarnołbista

black−headed gull Larus ridibundus mewa śmieszka

black−tailed godwit Limosa limosa rycyk

bluethroat Luscinia svecica podróżniczek

(common) buzzard Buteo buteo myszołów

corn bunting Milaria calandra potrzeszcz

(common) chiffchaff Phylloscopus collybita pierwiosnek

(common) coot Fulica atra łyska

corn crake Crex crex derkacz

craneGrus grus żuraw

crested lark Galerida cristata dzierlatka

(common) cuckoo Cuculus canorus kukułka

(Eurasian) curlew Numenius arquata kulik wielki

dunlin Calidris alpina biegus zmienny

fieldfareTurdus pilaris kwiczoł

garden warbler Sylvia borin pokrzewka ogrodowa

goldfinch Carduelis cardueli szczygieł

goshawkAccipiter gentilis jastrząb

(common) grasshopper warbler Locustella naevia świerszczak

(Eurasian) golden oriole Oriolus oriolus wilga

great bittern Botaurus stellaris bąk

great grey shrike Lanius excubitor dzierzba srokosz

great reed warbler Acrocephalus aerundinaceus trzciniak

5588

aquatic warblerA

great snipe Gallinago media dubelt

great spotted woodpecker Dendrocopos major dzięcioł duży

green woodpecker Picus viridis dzięcioł zielony

grey−headed woodpecker Picus canus dzięcioł zielonosiwy

grey partridge Perdix perdix kuropatwa

hen harrier Circus cyaneus błotniak zbożowy

honey buzzard Pernis apivorus trzmielojad

hooded crow Corvus corone cornix wrona siwa

hoopoe Upupa epops dudek

house sparrow Passer domesticus wróbel domowy

icterine warbler Hippolais icterina zaganiacz

kestrelFalco tinnunculus pustułka

(northern) lapwing Vanellus vanellus czajka

lesser spotted eagle Aquila pomarina orlik krzykliwy

lesser whitethroat Sylvia curruca piegża

(common) linnet Carduelis cannabina makolągwa

little bittern Ixobrychus minutusbączek

little crake Porzana parva zielonka

magpiePica pica sroka

(Eurasian) marsh harrier Circus aeruginosus błotniak stawowy

marsh warbler Acrocephalus palustris łozówka

meadow pipit Anthus pratensis świergotek łąkowy

montagu's harrier Circus pygargus błotniak łąkowy

(common) moorhen Gallinula chloropus kokoszka wodna

mute swan Cygnus olor łabędź niemy

ortolan bunting Emberiza hortulana ortolan

(Eurasian) oystercatcher Haematopus ostralegus ostrygojad

(Eurasian) penduline tit Remiz pendulinus remiz

5599

Ppenduline tit

(common) pheasant Phasianus colchicus bażant

(northern) pintail Anas acuta rożeniec

(common) quail Coturnix coturnix przepiórka

raven Corvus corax kruk

red kite Milvus milvus kania ruda

red−backed shrike Lanius collurio gąsiorek

reed bunting Emberiza schoeniclus potrzos

(Eurasian) reed warbler Acrocephalus scirpaceus trzcinniczek

(common) redshank Tringa totanus krwawodziób

river warbler Locustella fluviatilis strumieniówka

(common) rosefinch Carpodacus erythrinus dziwonia

ruffPhilomachus pugnax batalion

Savi's warbler Locustella luscinioides brzęczka

schoenobaenus sedge warbler Acrocephalus rokitniczka

sky lark Alauda arvensis skowronek polny

(common) snipe Gallinago gallinago bekas kszyk

(Eurasian) sparrowhowk Accipiter nisus krogulec

spotted crake Porzana porzana kropiatka

spotted eagle Aquila clanga orlik grubodzioby

(common) starling Sturnus vulgaris szpak

stonechat Saxicola torquata kląskawka

tawny pipit Anthus campestris świergotek polny

tree pipit Anthus trivialis świergotek drzewny

tree sparrow Passer montanus mazurek

trush nightingale Luscinia luscinia słowik szary

water rail Rallus aquaticus wodnik

(northern) wheatear Oenanthe oenanthe białorzytka

whinchat Saxicola rubetra pokląskwa

6600

pheasantP

(common) whitethroat Sylvia communis cierniówka

white stork Ciconia ciconia bocian biały

willow warbler Phylloscopus trochilus piecuszek

(common) wood pigeon Columba palumbus grzywacz

(Eurasian) wryneck Jynx torquilla krętogłów

yellow wagtail Motacilla flava pliszka żółta

yellow hammer Emberiza citrinella trznadel

6611

Yyellow hammer

NAZWY GATUNKOWE ROŚLIN ZIELNYCH

Słownik łacińsko−polsko−angielski

SPECIES NAMES OF HERBACEOUS PLANTS

Latin−Polish−English Glossary

Agrostemma githago kąkol polny corn cockle

Andromeda polifolia modrzewnica zwyczajna marsh andromeda, bog rosemary

Anthyllis vulneraria przelot zwyczajny kidney vetch

Bellis perennis stokrotka pospolita daisy

Briza media drżączka średnia quaking grass

Butomus umbellatus łączeń baldaszkowy flowering rush

Caltha palustris knieć błotna (kaczeniec)marsh marigold

Campanula persicifolia dzwonek brzoskwiniolistny peach−leaved bellflower

Campanula trachelium dzwonek pokrzywolistny bats−in−the−belfry

Campanula patula dzwonek rozpierzchły spreading bellflower

Carex sp. turzycasedge

Centaurea jacea chaber łąkowy cornflower

Centaurium erythraea centuria pospolita centaury

Comarum palustre siedmiopalecznik błotny marsh cinquefoil

Consolida regalis ostróżeczka polna larkspur

Dactylorhiza incarnata kukułka krwista early marsh orchid

Dactylorhiza majalis kukułka szerokolistna marsh orchid

Dianthus superbus goździk pyszny superb pink

Drosera rotundifolia rosiczka okrągłolistna sundew, round−leaved sundew

Empetrum nigrum bażyna czarna crowberry

Eriophorum angustifolium wełnianka wąskolistna cotton−grass

Gentiana pneumonanthe goryczka wąskolistna marsh gentian

Lathyrus palustris groszek błotny marsh pea

Lathyrus pratensis groszek łąkowy meadow vetchling

Ledum palustre bagno zwyczajne marsh tea, Dutch myrtle

6633

LLedum palustre

Lemna minor rzęsa drobna duckweed

Leucanthemum vulgare jastrun (złocień) właściwy ox eye daisy

Lychnis flos−cuculi firletka poszarpana ragged robin

Malvamalwamallow

Medicago sativa lucerna siewna lucerne, alfalfa

Menyanthes trifoliata bobrek trójlistkowy bogbean

Molinia caerulea trzęślica modra purple moor grass

Myosoton aquaticum kościenica wodna water chickweed

Nuphar lutea grążel żółty yellow waterlily

Nymphaea alba grzybień biały (common) white waterlily

Papaver argemone mak piaskowy poppy

Parnassia palustris dziewięciornik błotny grass of Parnassus

Pedicularis palustris gnidosz błotny lousewort

Phragmites communis trzcina pospolita(common) reed

Polemonium caeruleum wielosił błękitny Jacob's ladder

Ranunculus lingua jaskier wielki greater spearwort

Salvia officinalis szałwia łąkowa sage, salvia

Senecio paludosus starzec bagienny fen ragwort

Sparganium erectum jeżogłówka gałęzista branched bur−reed

Sphagnum sp. torfowiecsphagnum moss

Stipa sp. ostnicafeather grass, alfa grass, espartograss

Succisa pratensis czarcikęs łąkowy devil's−bit scabious

Thalictrum flavum rutewka żółta meadow rue

Typha latifolia pałka szerokolistna reed−mace

Vaccinium oxycoccus żurawina błotna cranberry

Valeriana officinalis kozłek lekarski (common) valerian

Vicia villosa wyka kosmata fodder vetch

6644

Lemna minorL

NAZWY GATUNKOWE DRZEW I KRZEWÓW

Słownik łacińsko−polsko−angielski

SPECIES NAMES OF TREES AND SHRUBS

Latin−Polish−English Glossary

Abiesjodła fir (−tree)~ alba

jodła pospolita silver fir

Acerklon maple−tree~ campestre

klon polny field maple, hedge maple

~ pseudoplatanus klon jawor sycamore

~ saccharinum klon srebrzysty silver maple, soft maple

~ tataricum klon tatarski Tatar maple

Aesculus hippocastanum kasztanowiec zwyczajny (common) horse−chestnut

Alnusolsza alder~ glutinosa

olsza czarna black alder, (common) alder

~ incana olsza szara grey alder

Betulabrzozabirch (−tree)~ pendula, B. verrucosa

brzoza brodawkowata (common) birch, silver birch, verrucose birch, (European) whitebirch, weeping birch

~ pubescens brzoza omszona downy birch, (common) white birch

Caragana arborescens karagana syberyjska Siberian pea tree, Siberian peashrub

Carpinus grabhornbeam~ betulus

grab pospolity (European) hornbeam

Cerasuswiśnia cherry (−tree)~ fruticosa

wiśnia karłowata ground cherry, dwarf cherry, frutescent cherry

~ mahaleb wiśnia wonna (antypka) mahaleb cherry, rock cherry

Cornusdereń dogwood, cornel~ alba

dereń biały Tatarian dogwood

~ sanguinea dereń świdwa red dogwood, bloody dogwood,dogberry

6655

CCornus sanguinea

~ sericea dereń rozłogowy red twig dogwood, squawbush

Corylus avellana leszczyna hazel

Crataegus głóghawthorn~ monogyna

głóg jednoszyjkowy whitethorn, singleseed hawthorn

~ oxyacantha głóg dwuszyjkowy (common) hawthorn, (English)hawthorn

Elaeagnus angustifolia oliwnik wąskolistny Russian olive

Euonymus trzmielinaspindle−tree~ europaeus

trzmielina zwyczajna (common) spindle tree

~ verrucosus trzmielina brodawkowata rough−stemmed spindle−tree,warted tree, warty bark

Fagus sylvatica buk zwyczajny (European) beech

Frangula alnus kruszyna pospolita alder buckthorn

Fraxinusjesionash (−tree)~ excelsior

jesion wyniosły (European) ash

Hippophaë rokitnik sea buckthorn~ rhamnoides

rokitnik zwyczajny (common) sea buckthorn, sallow thorn

Juglans nigra orzech czarny black walnut

Juniperusjałowiec juniper

Larixmodrzewlarch ~ decidua subsp. polonica

modrzew polski Polish larch

~ decidua, L. europaea modrzew europejski (common) larch, (European) larch

Ligustrumligustrprivet~ vulgare

ligustr pospolity (common) privet

Lonicerasuchodrzewhoneysuckle

Lycium kolcowójboxhorn, matrimony vine

Malus sylvestris jabłoń dzika wild crab apple, wild crab

Morus alba morwa biała white mulberry

6666

Cornus sericeaC

Physocarpus opulifolius pęcherznica kalinolistna ninebark

Picea świerk spruce (−tree)~ abies, P. excelsa

świerk pospolity Norway spruce

Pinus sylvestris sosna zwyczajna Scots pine

Populus topolapoplar

Prunus śliwaplum (−tree)~ divaricata

śliwa ałycza cherry plum, myrobalan

~ padus, Padus avium czeremcha zwyczajna bird cherry

~ serotina, Padus serotina czeremcha amerykańska wild cherry, black cherry

~ spinosa śliwa tarnina blackthorn, sloe

Pyrus communis grusza pospolita (common) pear, wild pear

Quercus dąb oak~ petraea, Q. sessilis, Q. sessiliflora

dąb bezszypułkowy sessile oak, durmast oak

~ robur, Q. pedunculata dąb szypułkowy (English) oak, (common) oak

~ rubra dąb czerwony red oak, (Northern) red oak

Rhamnus szakłak buckthorn~ catharticus

szakłak pospolity buckthorn, (European) buckthorn

Ribes porzeczka currant

Robinia pseudoacacia robinia akacjowa (grochodrzew) black locust, false acacia

Rosaróżarose~ canina

róża dzika, szypszyna dog rose

~ rubiginosa róża rdzawa sweet−briar

~ rugosa róża pomarszczona Romanas rose

Salix wierzba willow~ alba

wierzba biała white willow

~ arenaria wierzba piaskowa downy mountain willow

~ caprea wierzba iwa goat willow, pussy willow, great sallow

~ caspica, S. acutifolia wierzba ostrolistna (kaspijska) Caspian willow, sharp−leaved willow

6677

SSalix caspica

~ daphnoides wierzba wawrzynkowa violet willow

~ fragilis wierzba krucha crack willow, brittle willow

~ pentandra wierzba pięciopręcikowa (laurowa) bay (−leaved) willow, laurel willow

~ purpurea wierzba purpurowa (wiklina) purple willow, red willow, red osier

~ viminalis wierzba wiciowa (witwa) basket willow, (common) osier

Sambucus bezelder~ nigra

bez czarny (European) elder

~ racemosa bez koralowy (European) red elder, alpine elder,red−berried elder

Sorbus jarząbmountain ash~ aria

jarząb mączny whitebeam

~ aucuparia jarząb pospolity mountain ash, rowan

~ intermedia jarząb szwedzki Swedish mountain ash, Swedish whitebeam

~ torminalis jarząb brekinia (brzęk) wild serviceberry, wild service tree

Spiraea tawułaspirea

Symphoricarpus albus śnieguliczka biała (common) snowberry

Syringa vulgaris lilak pospolity (bez) (common) lilac

Taxus baccata cis pospolity (common) yew

Tilia lipa lime−tree~ cordata, T. parvifolia

lipa drobnolistna small−leaved lime

~ platyphyllos, T. grandifolia lipa szerokolistna large−leaved lime

~ x euchlora, T. dasystyla lipa krymska Crimean linden

Ulmuswiązelm~ glabra, U. montana, U. scabra

wiąz górski wych elm, mountain elm, Scotch elm

~ laevis, U. pedunculata wiąz szypułkowy (European) white elm, spreading elm

Viburnum kalinaviburnum~ opulus

kalina koralowa Guelder rose

6688

Salix daphnoidesS

NAZWY GATUNKOWE PTAKÓW

Słownik łacińsko−polsko−angielski

SPECIES NAMES OF BIRDS

Latin−Polish−English Glossary

Accipiter gentilis jastrząbgoshawk~ nisus

krogulec (Eurasian) sparrowhawk

Acrocephalus schoenobaenus rokitniczka sedge warbler~ aerundinaceus

trzciniak great reed warbler

~ paludicola wodniczka Aquatic warbler

~ palustris łozówka marsh warbler

~ scirpaceus trzcinniczek (Eurasian) reed warbler

Alauda arvensis skowronek polny skylark

Anas acuta rożeniec(Northern) pintail

Anthus campestris świergotek polny tawny pipit~ pratensis

świergotek łąkowy meadow pipit

~ trivialis świergotek drzewny tree pipit

Aquila clanga orlik grubodzioby spotted eagle~ pomarina

orlik krzykliwy lesser spotted eagle

Botaurus stellaris bąkgreat bittern

Buteo buteo myszołów (common) buzzard

Calidris alpina biegus zmienny dunlin

Carduelis cannabina makolągwa (common) linnet~ carduelis

szczygiełgoldfinch

Carpodacus erythrinus dziwonia(common) rosefinch

Ciconia ciconia bocian biały white stork

Circus aeruginosus błotniak stawowy (Eurasian) marsh harrier~ cyaneus

błotniak zbożowy hen harrier

~ pygargus błotniak łąkowy montagu's harrier

Columba palumbus grzywacz (common) wood pigeon

Corvus corax kruk raven

6699

CCorvus corax

~ corone cornix wrona siwa hooded crow

Coturnix coturnix przepiórka (common) quail

Crex crex derkacz corncrake

Cuculus canorus kukułka (common) cuckoo

Cygnus olor łabędź niemy mute swan

Dendrocopos major dzięcioł duży great spotted woodpecker

Emberiza citrinella trznadelyellow hammer~ schoeniclus

potrzos reed bunting

Falco tinnunculus pustułkakestrel

Fulica atra łyska(common) coot

Galerida cristata dzierlatkacrested lark

Gallinago gallinago bekas kszyk (common) snipe~ media

dubeltgreat snipe

Gallinula chloropus kokoszka wodna (common) moorhen

Grus grus żurawcrane

Haematopus ostralegus ostrygojad(Eurasian) oystercatcher

Hippolais icterina zaganiaczicterine warbler

Ixobrychus minutus bączeklittle bittern

Jynx torquilla krętogłów(Eurasian) wryneck

Lanius collurio gąsiorekred−backed shrike~ excubitor

dzierzba srokosz great grey shrike

Larus ridibundus mewa śmieszka black−headed gull

Limosa limosa rycyk black−tailed godwit

Locustella fluviatilis strumieniówka river warbler~ luscinioides

brzęczka Savi's warbler

~ naevia świerszczak (common) grasshopper warbler

Luscinia luscinia słowik szary thrush nightingale~ svecica

podróżniczek bluethroat

7700

Corvus corone cornixC

Milaria calandra potrzeszcz corn bunting

Milvus migrans kania czarna black kite~ milvus

kania ruda red kite

Motacilla flava pliszka żółta yellow wagtail

Numenius arquata kulik wielki (Eurasian) curlew

Oenanthe oenanthe białorzytka (Northern) wheatear

Oriolus oriolus wilga(Eurasian) golden oriole

Passer domesticus wróbel domowy house sparrow~ montanus

mazurek tree sparrow

Perdix perdix kuropatwa grey partridge

Pernis apivorus trzmielojad honey buzzard

Phasianus colchicus bażant (common) pheasant

Philomachus pugnax batalion ruff

Phylloscopus collybita pierwiosnek (common) chiffchaff

~ trochilus piecuszek willow warbler

Pica pica sroka magpie

Picus canus dzięcioł zielonosiwy grey−headed woodpecker~ viridis

dzięcioł zielony green woodpecker

Porzana parva zielonka little crake~ porzana

kropiatkaspotted crake

Rallus aquaticus wodnikwater rail

Remiz pendulinus remiz(Eurasian) penduline tit

Saxicola rubetra pokląskwawhinchat~ torquata

kląskawkastonechat

Sturnus vulgaris szpak(common) starling

Sylvia atricapilla pokrzewka czarnołbista blackcap~ borin

pokrzewka ogrodowa garden warbler

~ communis cierniówka(common) whitethroat

7711

SSylvia communis

~ curruca piegżalesser whitethroat

~ nisoria jarzębatka barred warbler

Tringa totanus krwawodziób (common) redshank

Turdus pilaris kwiczoł fieldfare

Upupa epops dudek hoopoe

Vanellus vanellus czajka (Northern) lapwing

7722

Sylvia currucaS

Urząd Komitetu Integracji EuropejskiejOffice of the Committee for European Integrationwww.ukie.gov.pl

Ministerstwo ŚrodowiskaMinistry of the Environmentwww.mos.gov.pl

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji RolnictwaAgency for Restructuring and Modernisation of Agriculturewww.arimr.gov.pl

Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w PolsceDelegation of the European Commission in Polandwww.europa.delpol.pl

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji RolnejThe European Agricultural Guidance and Guarantee Fundeuropa.eu.int/comm/agriculture/fin/index_en.htm

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w PuławachInstitute of Soil Science and Plant Cultivationwww.iung.pulawy.pl

Unia EuropejskaEuropean Unionwww.uniaeuropejska.info.pl

NATURA 2000europa.eu.int/comm/environment/nature/themes.htmeuropa.eu.int/comm/environment/nature/natura.htm

Instytut Ochrony Przyrody, Polska Akademia NaukInstitute of Nature Conservation, Polish Academy of Scienceswww.iop.krakow.pl

SAPARDeuropa.eu.int/comm/enlargement/pas/sapard.htmwww.sapard.com.plwww.sapard.pl

PHAREeuropa.eu.int/comm/enlargement/pas/phare/

ISPAeuropa.eu.int/comm/enlargement/pas/ispa.htm

Dyrektywa SiedliskowaHabitats Directiveeuropa.eu.int/comm/environment/nature/legis.htm

Dyrektywa PtasiaBirds Directiveeuropa.eu.int/comm/environment/nature/legis.htm

PRZYDATNE STRONY INTERNETOWE/USEFUL LINKS

7733

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

SPIS TREŚCI/TABLE OF CONTENTS

Fundacja IUCN Poland, ABC Poland Sp. z o.o.Wydanie pierwszeArkuszy drukarskich: 5Druk ukończono w lipcu 2003Druk i oprawa: CARTA BLANCA, DRUKPOL

TERMINY/TERMSSłownik polsko−angielski/Polish−English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

DEFINICJE WYRANYCH TERMINÓW/DEFINITIONS OF SELECTED TERMS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

NAZWY GATUNKOWE ROŚLIN ZIELNYCHSłownik polsko−łacińsko−angielski

SPECIES NAMES OF HERBACEOUS PLANTSPolish−Latin−English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

NAZWY GATUNKOWE DRZEW I KRZEWÓWSłownik polsko− łacińsko−angielski

SPECIES NAMES OF TREES AND SHRUBSPolish−Latin−English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

NAZWY GATUNKOWE PTAKÓWSłownik polsko−łacińsko−angielski

SPECIES NAMES OF BIRDSPolish−Latin−English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

TERMS/TERMINYSłownik angielsko−polski/English−Polish Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

DEFINITIONS OF SELECTED TERMS/DEFINICJE WYRANYCH TERMINÓW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

SPECIES NAMES OF HERBACEOUS PLANTSEnglish−Latin−Polish Glossary

NAZWY GATUNKOWE ROŚLIN ZIELNYCHSłownik angielsko−łacińsko−polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

SPECIES NAMES OF TREES AND SHRUBSEnglish−Latin−Polish Glossary

NAZWY GATUNKOWE DRZEW I KRZEWÓWSłownik angielsko−łacińsko−polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

SPECIES NAMES OF BIRDSEnglish−Latin−Polish Glossary

NAZWY GATUNKOWE PTAKÓWSłownik angielsko−łacińsko−polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

NAZWY GATUNKOWE ROŚLIN ZIELNYCHSłownik łacińsko−polsko−angielski

SPECIES NAMES OF HERBACEOUS PLANTSLatin−Polish−English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

NAZWY GATUNKOWE DRZEW I KRZEWÓW Słownik łacińsko−polsko−angielski

SPECIES NAMES OF TREES AND SHRUBSLatin−Polish−English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

NAZWY GATUNKOWE PTAKÓW Słownik łacińsko−polsko−angielski

SPECIES NAMES OF BIRDSLatin−Polish−English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

PRZYDATNE STRONY INTERNETOWE/USEFUL LINKS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73