Bogdan Szukalsk i

Pochodne piperazyny, pirolidyny,benzimidazolu i tryptaminy- nowe narkotyki zmodyfikowane

Wst~p

Jednym ze sposob6w klasyfikacjinarkotyk6w jest ich podzial wedlugi r6del otrzymywania na dwie grupy:

• narkotyki izolowane ze ir6delnaturalnych, gl6wnie roslin i ma­terialu roslinneqo,

• narkotyki otrzymywane na dro­dze syntezy chemicznej.

Wai niejsze naturalne i r6dla,z kt6rych otrzymywane sa narkotykipierwszej grupy, to:

- krzew Erythroxylon coca rosna­cy w Ameryce Poludniowej - i r6dlokokainy;

- konopie Cannabis sativa rosna­ce gl6wnie w Azji, ale takze w Polsce- i r6dlo marihuany i haszyszu;

- mak Papaver somniferum - zro-dlo opiat6w;

- krzew Catha edulis rosnqcyw Afryce P61nocnej i Wschodniej ­zrocto katiny i katinonu;

- kaktus Lophophora wiliamsii ro­snacy gl6wnie w Meksyku - ir6dlomeskaliny.

Najbardziej znane narkotyki otrzy­mywane metodami syntezy to: amle­tamina, metamfetamina, lentanyl ,fencyklidyna, ketamina , petydynai metadon. Do narkotyk6w syntetycz­nych naleza takie liczne analogistrukturalne wymlenionych substan­cji, otrzymywane nielegalnie w celuwzbogacenia oferty handlowej narynku narkotykowym, kt6re Hender­son nazwal narkotykami zmodyfiko­wanymi (designer drugs). Zdaniemekspert6w United Nations Office forDrug Control and Crime Preventionto wlasnie narkotyki syntetyczne be­da w XXI wieku stanowic najpowai­niejsze zaqrozenie, wieksze nii nar­kotyki pochodzace ze zrodel natural-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 249/05

nych. Prognoza ta wydaje sie, nieste­ty, bardzo rea!istyczna, gdyi w ciqguostatnich lat znacznie wzrosla liczbasyntetycznych substancji psychoak­tywnych objetych kontrolq i nic niewskazuje na to, ze ich !ista bedziekiedys zarnknieta. W nielegalnych la­boratoriach nieprzerwanie powstajqzar6wno analogi strukturalne zna­nych narkotyk6w, jak i nowe substan­cje psychoaktywne 0 zupelnie r6inejbudowie, co powoduje wzrost liczbyi strukturainej roznorodnoscl narkoty­k6w dostepnych na nielegalnym ryn­ku [14]. Np. w ostatnim okresie narynku europejskim i amerykariskimwzrastajaca popularnosc zyskujq nie­znane wczesnie] syntetyczne narko­tyki zawierajqce siarke [26] orazkwas y-hydroksymaslowy (GHB) i je­go strukturalne analogi [27J. Na pol­skim rynku narkotykowym olerta han­dlowa jest obecnie r6wnie bogatai urozmaicona jak na rynku zachod­nioeuropejskim.

W celu gromadzenia inlormacji natemat nowych narkotyk6w syntetycz­nych paristwa czlonkowskie Unii Eu­ropejskiej, Europejskie Centrum Mo­nitorowania Narkotyk6w (EMCDDA)i Europol stworzyly System Wcze­snego Ostrzegania (Early WarningSystem), k16ry przewiduje wsp61nedzialania paristw Unii w tym zakresie.Polegajq one na zbieraniu inlormacjio nowych narkotykach syntetycznychna terenie danego kraju, a nastepnieprzekazywaniu ich do odpowiednichorganizacji miedzynarodowych. Wy­maga to udzialu wielu instytucjii sluzb, takich jak slui ba zdrowia, po­licja, urzedy celne i opieka spolecz­na. Weryfikacji uzyskanych informacjidokonuia laboratoria toksykologiczneprzygotowane pod wzqledern apara-

turowym i metodycznym do identyfi­kacji nowych zwiqzk6w. Zweryfiko­wane dane na temat nowego narko­tyku syntetycznego przekazywane sado Europolu i EMCDDA, a nastepniedo Europejskiej Agencji Oceny Pro­dukt6w Medycznych (EMEA), gdzieocenia sle potencjalne ryzyko niele­galnego stosowania nowej substan­cji. Finainy raport tralia do Rady Eu­ropejskiej, kt6ra moze poojac decyzjeo objeciu tej subst ancji kontro la.Sprawne stosowanie tych procedurwymaga od naszej po!icji i sluzb cel­nych rzetelnej i aktualnej wiedzy natemat budowy i wtasciwosci nowychnarkotyk6w zmodyfikowanych poja­wiajqcych si(l na europejskim i arne­rykariskim rynku, gdyi jest sprawdzo­na prawldlowoscia, ze w ciqgu 2-3lat docierajq one r6wniei do nas.W tym kontekscie na specjalnq uwa­g(l zaslugujq obecnie czlery grupynowych syntetycznych narkotyk6w:

• pochodne piperazyny,• pochodne benzimidazolu,• pochodne pirolidyny,• pochodne tryptaminy.

Pochodne piperazyny(dietylenodlaminy)

Pochodne piperazyny byly poczat­kowo wykorzystywane w medycynieweterynaryjnej, m.in. do zwalczaniapasoiytniczych intekcji drobiu. Pro­wadzono r6wniei prace badawczenad ich przydatnoscia jako srockowrozszerzajqcych naczynia krwiono­sne oraz hamujqcych wzrost guz6wnowotworowych. Nie spelnily onejednak oczekiwari w tym zakresie,trafily za to na rynek narkotykowy,poniewai wywolujq dzialanie podob­ne do MDMA (ecstasy): stymulujqce

9

Rye. 1. NarkOlyki zmodyfikowane pochodne piperazyny: BZP - N ·benzylopiperazyna ;TFMPP - trifluorometylofenylopiperazyna ; mCPP - 1-(3-ehlorofenylo)-piperazyna;MeOPP - t -ta-metoksyrenyloj-plpe razyna: MDBP ~ 1-(3 ,4-mety lenodioksybenzylo)- piperazynaFig. 1. Piperazine-like compounds-aesigner drugs of abuse: BZP - N-benzyfpiperazine;TFMPP - 1-(3-frifluorome thyfphenyljpiperazine; mCPP - 1-(3-ehlorphenyl)piperaz ine;MeOPP - 1-(4 -methoxyphenyf)piperazine; MOBP - 1-(3.4 -methylenedioxybenzyl)piperazine

go narkotyku 0 r6inym zabarwieniu(r6iowym, zielonym, purpurowym,kremowym i zoltobrazowyrn) i roz­nych logo (korona, serce, motyl, glo­wa byka) .

W moczu os6b przyjmujqcychBZP oraz szczur6w, kt6rym go poda­wano , opr6cz zwiqzku macierzystegowykryto nastepujace met abolity : 4 '­-hydroksy-BZP, 3'-hydroksy-BZP, glu­kuroniany i siarczany tych hydroksy­pochodnych, piperazyne, N-benzylo­etyle nodlamine i benzyloarnlne [25).Obscnosc metabolit6w pozwala usta­lie przy puszczalny przebieg prze­mian, jakim narkotyk ten ulega w or­ganizmie (ryc. 2). W przem ianachtych istotna role odgrywajq hydroksy­lacje w pozycjach 4' i 3'. Preferowanqpozycja hydroksylacji jest pozycja pa­ra, dlatego dominujqcym metaboli­tem jest 4'-hydro ksy-BZP. Metabolitz dwiema grupami hydroksylowymiuleg a dziala niu katechol-O-mety­lotransferazy, kt6ra dokonuje metyla­cji grupy hydroksylowej w pozycji 3'.Metaboliczna dealki lacja rod nikabenzylowego prowadzi do powstan iapiperazyny i (prawdopodobnie) benz­a lde hydu, kt6ry przek sztalca siew kwas benzoesowy. Poniewai jed­nak kwas benzoesowy jest natural­nym skladnikiem moczu, trudno natym etap ie badari z cala pswnosciapotwlerd zic istnie nie tej ostatniejprzemiany.

Metabolity 0 charakterze fenoliwydalane sa czesclowo w postacisprzezone] z kwasem glukuronowymi/lub siarkowym, gdyi mocz po hydro ­lizie zawiera ich znacznie wiece] nlzprzed hydrolizq.

Pochodnq N-benzylopiperazyny,kt6ra r6wniei zadomowila sie na ryn­ku narkotykowym, jest trifluoromety­lofenylopiperazyna (TFMPP), znanatez jako narko tyk klubowy Molly lubLegal X [2, 15). Zachowuje sie on po­dobnie jak MDMA i MDE, tj . Iaczy slez receptorami serotoninergicz nymii wywiera ele kty posredni e rniedzyempatogennymi (jak MDMA) i enteo­gen nymi (jak psylocyna , meskal inai LSD). Efekty wywolywane przezTFMPP zaleza w duzej mierze od za­stosowanej dawki. Po przyjeciu 25mg narkotyku wystepuja slabe efekty

mCPP

na) , kt6rej 3--4% dawki przeksztalcasie w BZP i wydala z moczem, moiewiec bye wykry1a u os6b , kt6re niemialy kontaktu z tym narkotykiem,a jedynie przyjmowaly plberaline.

BZP uwalnia dopamine i noradre­naline oraz hamuje wychwyt zwrotnydopaminy, noradren aliny i serotoniny.W 2002 r. BZP zostal w USA i Szwe­cji objety kontrola, nie jest natomiastprawnie kont rolowany w innych kra­jach Unii Europej skiej i Norwegii ,a taki:e w Austral ii i Kanadzie [4).BZP wystepuie na rynku w postacikapsulek zawierajqcych 125 mg N­-benzylopiperazyny sprzedawanychnajczescie] jako ecstasy lub amfeta­mina , a wiec nabywcy nie wiedza , zekupujq nowy, bardzo niebezpiecznynarkotyk. Srednia skuteczna dawkapo podaniu doustnym wynosi 75-1 50mg, a czas trwan ia elekt6w 6-8 go­dzin. BZP jest dostep ny przez Inter­net jako tzw. syntetyczny stymu lant.

Wzrasta liczba zatrzymari tegonarkot yku przez pohcje i sluzby ceine[20, 29]. W Szwecj i w roku 1999 pol i-

cja zanotowala 25 konfiskat r6i nychilcsci BZP, a w roku 2002 takich kon­fiskat byte jui 51, co swiadczy 0 sks­pansji narkotyku. W Teksasie skonfi­skowano 1000 funt6w proszku BZP,a w Connecticut - 50 000 tabletek te-

i halucynogenne. W malych dawkachdzialaja stymulu jqco , a w wiekszychwywolujq halucynacje [13). Przyjmo­waniu zwiqzk6w 0 strukturze pipera­zyn towarzyszy taki: e tachykardia, hi­pertonia i podwyi szona temperatura,a wyisze dawki wywotu jq halucyna­cje, drgawki i depresje ukladu odde­chowego.

Najbardziej znanym i rozpo­wszechnionym przedstawicieiem tejgrupy narkotyk6w jest benzylopipera­zyna (BZP, A2), znana w Szwecjir6wniei pod nazwa t -benzylo-t ,4-dia­zocykloh eksanu, a takze Legal E [15)(ryc . 1). Wykazuje ona pewn e poc o­bieristwo strukturalne do amletaminy.Zwiqzek ten zsyntetyzowano po razpierwszy w roku 1944 i pr6bowanostosowac w weterynarii , potem w la­tach 70. badano go pod katern wla­sciwosci antydepresyjnych, nie spel­nil on jednak oczek iwari i znalazl siena rynku narkotykowym jako srodekstymulujqcy OUN , pod obny do arnte­taminy, od kt6rej jest jednak ok. 10­krotnie slabszy [1, 29].

MeOPP

TF M PP

Przy badaniu mater ialu biologicz­nego na obecnosc N-benzylopipera ­zyny trzeba pamietac, ze jest onajednym z metabolit6w antydepresyj­nego leku piberaliny (1-(benzylo)-4­-(2-p lrydynyl oka rbonyI0)-pipe raz y-

10 PROBLEMY KRYMINAUSTYKI 249/05

Rye. 2. Przemiany N·benzylopiperazyny (SZP) U szczura i cztowe kaFig. 2. Proposed scheme for the me tabolism of BZP in rats and humans

10- I { }-CH,-NH-CH,-CH,-NH,~ n CH,- NH' i

GZ) loami~!.......-J :S-benZ)loet) lenodi aminll

.~ -:E/\ I 0-/\HN NH .. ~ n CH;-N'--!NH

P;,,,!'.. I HZP

-: ~.HO-0-/\ b-/\HO ~ n CH;-NJ H~ n CH;-N'--!NH

1-t-hydr oksy- 8 Z P 3-bJdrok!i)o- B Z P i

~. ./B"'~2::~Q:

empalog enne oraz uczucie zrnecze­nia [6). Po dawce 75-105 mg pojawiasie wiele objawow niepozad anychjak odc zyny skorne, biegunka, hiper­tonia, tachykardia, mdlosci i wymio­ly. W USA wzrosl popul amosciTFMPP w srodowiskach mlodzieiyuczestniczqcej w tzw. raving partiesprzyczynil sle do podjecia przezDEA 20 wrzesnia 2002 r. decyzjio objeciu narkotyku kontrola (Sche­dule I). TFMPP jest dostepna przezInternet, gdzie sprzedawana jest jakosubstytut MDMA lub po prostu jakoMDMA. W Zurych u zan otowanosmiertelne zatrucie mlodej kobiety,ktora zaiyla jednoczesnie TFMPPiMDMA.

TFMPP bywa stosowana w poslacimieszaniny z N·benzylopi razynq(BZP) w proporcji 1:2. Wyst'i'pujeglownie w lormie labletek 0 zawartosci200 lub 500 mg mieszaniny pod na­zwami "Combo" i "Exodus" lub jako ec­stasy. Przyjmujqcy ten preparat odczu-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 249105

wali la le ciepla przeplywajqce przezciato, doswiad czali uczucia eutoni, fa­godnych halucynacji wzrokowych, po­dobnie jak po przyjeclu meskaliny lubma/ych dawek LSD, doznawali stanuuspokojenia, ale rowniez wielu nie­przyjemnych i groinych objawow nie­pozadanych, takich jak oczoplas,szczekoscisk, rndtoscl, wymioly, hiper­tonia, uporczywe bole glowy, objawygrypopodobne , sztywnosc karku, psy­chozy i trwajqCY wiele dni kac [22].Trzeba wspornniec, ze TFMPP jesljednym z rnetabontow leku przeciwbo­lowego - antrafeniny [24).

Niektorzy narkoman i stosuja nar­kotyki zmodyfikowane z grupy pipe­razyn razem z kwasem y-hydroksy­maslowym (GHB), co na poczatku ,zanim ujawniq sle wyraine efektyGHB , moie wywolywae bardzo zlo­iony i mylqcy obraz kliniczny. BZPi TFMPP mogq rowniaz powodowacpodrainienie skory i blon sluzowych,a u osob, ktore wdychajq narkotyki

w postaci proszku - zapalenie slu ­zowki nosa, gardla i tchawicy.

W Szwajcarii zmarla osoba , ktoraprzyjela 2 lablelki BZP i 1 tabletkeMDMA oraz wypila w ciqgu 15 godzin10 lit row wody. Srnierc nastapitaw wyniku hiponatremii i obrzeku rno­zgu . Nie ustalono jednak, jaka roleodegral w tym przypadku BZP [15] .

BZP i TFMPP, legalnie produko­wane w Indiach , mogq bye zamawia­ne przez Internet, a w Europ iei w Wielkiej Brytanii sa sprzedawanejako lani i bezpieczny substytul amfe­tam iny: 1 9 BZP kosztuje 0,4 do l.,a TFMPP - 4,5 dol. W USA niestwierdzono ectad nielega lnej pro­dukcji tych narkotykow,

Aeakcjq producentow na zakazsprzedaiy i dystrybucji TFMPP bytewprowadzenie na rynek niepodlega­jqcego kontrol i analogu slrukturalne­go lego narkolyku 1-(3-chlorofenylo)­-piperazyny znanej pod akronimem3-CPP lub mCPP (ryc. 1). Wywoly­wane przez ten zwiqzek elekty sa Ia­godn iejsze i dlatego znajduje on wie­lu nab ywcow, Przewiduje sle, zewkrotce bedzle dostepny na rynkueurope jsk im. MCPP tworzy si'i' w wy­niku przemian metabolicznych lekowprzeciwdepresyjnych: enziprazo lu,l razo don u i nefaz odo nu, a lakiesrodka przec iwboloweq o rnepiprazo­lu [4).

Oprocz BZP, TFMPP i mCPPzsyntetyzowano i wprowadzono narynek narkotykowy jeszcze dwa nar­kotyki zmodyfikowane - pochodne pi­perazyny [121:

• 1-(3,4-metylenodioksybenzylo) ­-piperazyne (MDBP) (ryc. 1),

• 1-(4-meloksylenylo)-piperazyn'i'(MeOPP) .

Tym ostatnim akronimem oznaczasle wszyst kie trzy izomery MeOPP,a wiec poza izomerem para, takze izo­mer meta, czyli 1-(3-metoksyfenylo)piperazyne oraz izomer orto, l j. 1-(2­-metoksyfenylo) piperazyne [23J. lzo­mer orto bywa niekiedy oznaczanyskrotern OMPP, ale nie jest to ogolnieprzyjete. Trzeba parnietac 0 tym, ze towlasnie izomer orto powslaje w wyni­ku przemian metabo licznych leku hi­polensyjnego - urapidilu i przeciwpsy­chotycznego - milipertyny.

11

koksylowych (np. PMA, DMA, TMA,PMMA, DOM i DOET), pMniej ukladudioksymetylenowego (np. MDA,MDMA, MDEA) i wreszcie wydluienietancucha bocznego (np. BDB, MBDB)[28J . Przy otrzymywan iu analog6wstrukturalnych pirolidynopropiofenonur6wniei wprowadzono do plerscienia

°1/ CH.c......H/ 3, ~ C

H,C I N1

'0 .& 0MD PPP

Rye. 3. Narkolyki zmodyfikowane pochodne pirolidyny: PPP - a -pirolidynopropiofenon;PPP - 4'-melylo-a-piroJidynopropiofenon; MOPPP - 4'·metoksy-(t -pirolidynopropiofenon;MDPPP - 3',4'-metylenodioksy-(t-pirolidynopropiofenon; MPHP - 4'-metylo-a-pirolidynoheksanofenon.Fig. 3. Pyrrolidine-Iike compounds-designer drugsof abuse: PPP - a-pyrrolidinopropiophenone;MPPP - 4'-methyl-a-pyrrollidinopropiophenone;MOPPP - 4'·mefhoxy-u -pyrrolidinopropiophenone;MOPPP - 3',4 '-methylenedioxy-a-pyrrofidinopropiophenone:MPH? - 4'-methyl-a-pyr(olidinohexanophenone

boratoria, podobnym do tego, jaki wy­stepuje w grupie narkotyk6w zmodyfi­kowanych wywodzacych sie z amfe­taminy i metamfetaminy [8]. Przypo­mnijmy, ze narkotyki zmodyfikowanewywodzace sie z amfetamin otrzymy­wano poprzez wprowadzenie do pier­scienia najpierw grup alkilowych i al-

Zwiazki zawierajace plerscien pi­rolidynowy stanowia grup", nowychsyntetycznych narkotyk6w, kt6rew ci'lgu kilku ostatnich lat pojawity siena narkotykowym rynku Europy. Ichstruktura wykazuje pewne podobien­stwo do leku harnujaceqo laknienie ­amfepramonu, leku przeciwdepresyj­nego bupropionu, a takze narkoty­k6w: katinonu i metkatinonu. Do gru­py tej naleiy a -pirolidynopropiofenon(PPP) oraz jego cztery analogi struk­turalne (ryc. 3):

· 4'-metylo-a- pirolidynopropiofe­non (MPPP) [9, 21J,

• 4'-metoksy-a- pirolidynopropiofe­non (MOPPP),

·3',4'- metylenodioksy-a- piro lidy­nopropiofenon (MDPPP),

· 4'-metylo-a- pirolidynoheksano­fenon (MPHP).

Por6wnanie budowy tych zwiaz­k6w prowadzi do wniosku, ze mamydo czynienia ze schematem projekto­wania i modyfikowania struktury no­wych zwiazkow przez nielegalne la-

Pochodne pirolidyny

" " "j)Cy CH, H0)C(CyCH, CH,oX)Cy CH,

I Hydroks)'lacja I N Metoks)lacja IN ·.&0 · '&ONHO'&O HO HO

Dezaminacjanksydatvwna

Demeryl acj a

De.zaminacjaoks ydatywna

" "Dezaminacja ,{YCy CH3 CyCHoks)dat)wna I I "'0::::: 0 -==="'-----+.' ('f 3

CH O .& ~. / 03 HO ~~

~~,.~~1S

" "HoX)cyCH, CH,oX)cyCH,I Meteksylacja I

.& 0 ..& 0HO HO

Rye . 4. Przem iany MO PPP W organizmie szczuraFig. 4. Proposed scheme for the metabolism of MOP?? in rats

12 PROBLEMY KRYMINA LISTYK I 249/05

ETONITAZEN

i .riarkotyk rekreacyjny", jesl bardzoniefortunny i niebezpieczny, gdyz su­geruje, ze chodzi 0 nieszkodliwq sub­stancje, kt6ra poprawia nastroj i uta­twia efektywny wypoczynek, podczasgdy w rzeczywlstosci mamy do czy­nienia z wysoce toksycznym narkoty­kiem.

Foxy nie uzyskal takiej popularno­sci jak ecstasy i GHB , jednak do lute­go 2003 r. odnotowano jego obec­nose w 12 stanach Ameryki P61noc­nej i na podstawie danych zostal4 kwietnia 2003 r. (wraz z irma po­chodna lryplaminy a-metylotryptami­na, AMT) zaliczony przez DEA dogrupy I zwiqzk6w prawnie kontrolo­wanych. 5-MeO-DIPT jest zwykleprzyjmowany doustnie, wdychany

KLONITAZEN

w postaci proszku lub palony. Wywo­luje stan splatania, niepok6j ruchowy,pobudzenie, tachykardie, nadcisnie­nie, obfile poty i kloniczne drgawkirnlesni, nerwice lekowa, bezsennosci halucynacje sluchowe, wzrokowei erotyczne oraz rozszerzenie i renic.Czesto wystepuia rowniez mdlosci ,wymioty i biegunki. Shulgin i Carter[16] oraz Shulgin i Shulgin [17] opisa­Ii efekty podawania roznych dawek5-MeO-DIPT grupie 20 os6b. Wyraz­ne efekty pojaw ialy sie po dawkach6-10 mg, przy czym najwieksze ichnasilenie wystepowalo po uplywie1-1,5 godziny po przyjeclu prepara­tu. Ulrzymywaly sie one przez okolo2 godziny i zanikaly po 6 godzinach.W czasie dzialania narkotyku pacjen -

NITAZEN

trobenzimidazol) , pojawit sie w roku1998 na nielegalnym rynku w Mo­skwie, ale wczesrue] byl dostepnyw Niemczech [5] (ryc. 5). Nalezy ondo narkotyk6w zmodyfikowanychz grupy 2-benzyI0-5-nitrobenzimi­dazoli, do kt6rej zaliczamy rownleznilazen (1-(N,N-dietyloaminoetylo)-2­-benzyI0-5-nitro-benzimidazol) orazklonitazen (clonitazene), czyli 2­p -chlorobenzyI0-1-dielyloaminoety­to-s-nttrooenzlrnldazol (ryc. 5) .Wszystkie one sa w USA objete ken­trola i zaliczone do grupy I.

Etonitazen jesl produkowany rue­legalnie i rozprowadzany w postacibialego lub zoltaweqo proszku, kt6re­go uzywa sie do palenia. Dziala prze­ciwbolowo 1000-1500 razy silniej niz

Rye. 5. Narkotyk i zmodyfikowane pochodne benzimidazoluFig. 5. 5-nitrobenzimidazo/e-/ike compounds - designer drugs of abuse

morlina. Sorokin i wsp. [19] om6wiliwykrywanie i identyflkacje etonitaze­nu za pornoca roznych metod anali­tycznych: chromatografii cienkowar­stwowej (TLC) , chromatografii gaze­wej (GC), spektrometrii mas (MS)i spektrometrii w podczerwieni (IR).

Nowe syntetyczne narkotyki- pochodne tryptaminy

5-metoksy-N ,N-d iizopropylotrypt­amina (5-MeO-DIPT, Foxy, Foxy­-Methoxy) (ryc. 6) pojawil sie na ryn­ku narkotykowym w 1999 r. jako tzw.party-drug, czyli narkotyk imprezowy,a wiec stosowany na spotkaniach to­warzyskich [18J. Termin ten, podob­nie jak okreslenia .narkotyk klubowy"

najpierw rodnik metylowy (MPPP)i meloksylowy (MOPPP), nastepnieuklad dioksymetylenowy (MDPPP)i wreszcie wydluzono lancuch bocznydo szesclu atom6w w~gla (MPHP) .

Zbadano dose dokladnie metabo­iizm pochodnych pirolidyny w organi­zmie szczura (ryc. 4). W przemianachMOPPP rnozna wyroznic lrzy szlakimetaboliczne. Szlak pierwszy to de­metylacja grupy meloksylowej w po­zycji 4' piersclenia benzenowegoz ulworzeniem 4'-hydroksy-a-pirolidy­nopropiofenonu, hydroksylacja sa­siedniego w~gla (pozycja 3') , w wyni­ku kt6rej tworzy sie 3',4 '-dihydroksy­-a-pirolidynopropiofenon, a nastepniemeloksylacja grupy hydroksylowejw pozycji 4' , prowadzaca do 3'-hy­droksy-4 'metoksy-a-pirolidynopropio­fenonu. Szlak drugi to dezaminacjaoksydatywna przy w~glu a laricuchaz utworzeniem grupy ketonowej (kar­bonylowej) w miejsce pierscienia piro­lidynowego. Powslaly melabolit mozenastepnie uleqac reakcjom wystspu­jacyrn na szlaku pierwszym. Szlaktrzeci stanowi hydroksylacja plerscie­nia pirolidynowego w pozycji 2" i utle­nienie wprowadzonej grupy hydroksy ­lowej z utworzeniem ukladu laktamo­wego (4'-meloksy-2"-keto-a-pirolidy­nopropiofenonu).

Podobnie przebiega metabolizmMDPPP, ale jesl on poprzedzony roz­biciem ukladu 3',4'-dioksymetyleno­wego z ulworzeniem 3',4'-dihydro­ksypochodnej. Natomiast metabolizmMPHP biegnie nieco inaczej zewzqledu na obecnosc w czasteczcedtuzszeqo Iancucha, zlozoneqoz szesciu atom6w weqla , kt6ry ulegahydroksylacji. Poza tym rodnik mety­lowy w pozycji 4' ullenia sie do grupyhydroksymetylenowej i dalej - do gru­py karboksylowej . MPHP nie ulegaprawdopodobnie dezaminacji oksyda­lywnej, gdyz w moczu zwierzat olrzy­mujqcych ten zwiazek nie znalezionometabolit6w pozbawionych plerscie­nia pirolidynowego.

Pochodne 5-nitrobenzimidazolu:etonltazen, nitazen i klonitazen

Etonitazen, czyli (1-(N,N-dielylo­aminoetylo)-2 -p-etoksybenzyto-s-n i-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 249/05 13

ci byli pobudzeni, wykazywali trudnado opanowania gadatliwosc, zabu­rzona percepcje bodzcow slucho­wych i wzrokowych oraz halucynacje.U 3 os6b preparat zadzialal jak afro­dyzjak.

Meatheral i Sharma [10] opisaliskulki przyjscia przez 21-letniegornezczyzne zakupionej na ulicy ta­bletki Foxy. Godz ine po przyjeciunarkotyku poczul si~ on bardzo zle ,wyslqpily halucynacje oraz niedo­wlad n6g. W tym stanie mezczyznatralif do szpilala. Stwierdzono u nie­go tachykardie (106 uderzeri na mi­nute), cisnienie 122/56 mmHg ,zwiekszona czestosc oddech6w (20na minute). Po kr61kim pobyciew szpitalu objawy te ustqpily. W mo­czu zeb ranym 4 godziny po przyje­clu narkotyku wykryto 5-MeO-DIPT,produkt jego oksydatywnej dezami­nacji - kwas 5-metoksyindoloocto­wy , s -metokey-rc-taopropvloammei N-t1enek 5-metoksy-N,N-diizopro­pylotryplaminy (ryc . 6) .

Muller [11] opisala pacjenta, kt6ryzglos il sie do szpltala 2 godziny poprzyjeciu Foxy zakupionego za po­srednictwern Internetu . Pacjent bylon niespokojny, pobudzony, mial stu­chowe, wzrokowe i erolyczne halucy­nacje, drgawki kloniczne miesnii cierpiaf na bezsennosc. Efekty Iepojawiajq si~ 20-30 minul po przyje-

ciu i utrzymujq sle od 3 do 6 godzin.Czas utrzymywania si~ efekt6w a­metylotryplaminy (a-AMT) po przyje­ciu 20 mg tego narkotyku jest znacz­nie dfuzszy i wynosi 12-24 godzin.

Foxy, podobnie jak ecstasy, jestsilnym agonislq ukladu serotoniner­gicznego i uszkadza nieodwracalnieneurony seroloninerg iczne , wywolu­jac objawy neuropsych iatryczne. Sy­nergistycznie z nirn dziala marihu­ana, GHB i ketamina . Foxy jest zazy­wany gl6wnie przez naslolatk6wi mlodych doroslych. Jest dost epnyprzez Internet. Doniesiono rowniezo jego nielegalnej produ kcji. Lecze­nie skul k6w przyjec ia Foxy jest obja­wowe - skutecz ne Sq benzodiazepi­ny.

Warto przyporn niec, ze opr6cz Fo­xy i a-AMT na rynku narkotykowymwystepuia od dawna nastepujace ha­lucynogenne pochodne tryptaminy:

• psyl ocybina (4-fosforyloksy-N,N-dimelylotrypt amina) i psylo­cyna (4-hydroksy-N,N-dimetylo­tryptamina) izo lowane z grzyb­k6w Psi/ocibe mexicana,

• bufotenina (5-hydroksy-,N,N-di­metylolryptamina) wystepuiacaw lisciach i nasionach roslinyPiptadenia peregrina i gruczo­lach sk6ry ropuch y,

• a-etylotryptamina (AET) ,

• dietylotryplamina (DET),• dimetylotryptamina (DMT),• 5-meloksy-N -metylo-N-izop ro­

pylotryptamina (5MeO-MiPT),·5-metoksy-N ,N-dimetylolrypta­

mina (5-MeO-DMT).Palenie tego ostatniego zwiazku

wywofuje nalychmiastowy efekl,przenoszac biorce, wg jego okreste ­nia, "jak wystrzal z alomowej armatywinny wym iar".

2C-' (2,5-dimetoksy-4-jodotenety­lamina) i 2C-E (2,5-d imetoksy­-4-ety lot enetylaml na)

2C-I jest to nowy narkotyk zmody­fikowany 0 wtasciwosciach posred­nich miedzy MDMA i LSD nazywanyecstasy przysz losci , W kwietniu 2002roku pojawil sle na narkotykowymrynku w Danii, a takze w Torontow Kanadzie i w Milwaukee w USA.We wszystkich przypadkach byly tobiale tabletk i 0 srednicy 6 mm i gru­bosci 2,7 mm, z logo w postaci malejlitery "i".

Pod wzqledem budowy chemicz­nej 2C-1 jest ba rdzo podobny do2C-B (2,5-dimeloksybromofenety la­miny), roznl sie jedynie obecnosciajodu zamiast bromu, ale wywolujeniece odmie nne efekty, kt6re poja­wiaiq sie wprawdzie p6iniej niz po2C-B, ale sa silniejsze [3]. Jesli wiec2C-1 jest sprzedawany jako 2C-B, za­chodzi obawa przedawkowania, lakjak w przypadku PMA i ecstasy. Jegointernetowa cena wynosi 299 dol. za1 g.

The Iowa Criminalistics Laboratoryw Des Moines otrzymato ostalnio dobadania proszek przypominajqcy wy­glqdem meskaline, kt6ry policja skon­tiskowafa wraz z innymi narkotykami.Ana liza przep rowadzona metodaGC /MS wykazala, ze jest to 2,5-di­meloksy-4-etylofenetylamina (2C-E)- analog struktura lny 2C-1 [7J.

BIBLIOGRAFIA

Rye. 6. Metabo lizm 5-metoksy-N,N-diizopropylotryptam iny (S-MeO-OIPT) :1. 5-metoksy-N-izopropylotryptamina; 2. N-Ilenek S-metoksy-N,N -diizopropylolryplaminy3. Kwas S-meloksyindolooctowyFig . 6. Proposed scheme for the me tabo lism of 5-methoxy-N,N-dlisopropyltryp tamine (5-MeO-DlPT):1. S-methoxy-N-isopropyftryptamine; 2. 5-m ethoxy- N,N-diisopropyltryptamine-N' ·oxide;3. s -memoxy-tnaote-ecetc acid

14

1. Balmelli C., Kupferschmid t H.,

Reutsch K., Schneemann M.: Fatal bra­

in oedema after ingestion of ecstasy and

benzylpiperazine, .Dtsch, Med. Wo­chensch.", 2000, 126, s. 809.

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 249/05

2. Baumann M.H., Clark R.O., Bu­

dzynski A.G., Partilla J .S., Blough B.E .,

Ro th man A.B. : Effects 01 "legal )(" pIpe­

razine ana logs on dopamine and seroto­

nin release in rat brain, "Ann., NY Acad.

Sci.", 2004,1025, s. 189.

3. Carmo H., de Boer D., Remiao E ,

Carvalho F., dos Reys L.A., de Lourdes

Bastos M.: Metabolism of the designer

drug 4-bromo-2,5 -dimethoxyphenethylam­

ine (2C·S) in mice after acute administra­

tion, "J. Chromatogr. B.", 2004, 811, s. 143.

4. de Boer D., Bosman l. J., Hidvegi

E., Manzoni C., Benko A.A., dos Reys

L.J., Moes A.A.: Piperazine-like compo­

unds: a new group of designer drug-of·

-abuse on the European market, "Foren­

sic Sci. Int .", 2001 , 121, s. 47.

5. Gomez T. H., Meisch A.A.: Direct

relation between etonilazene dose and

response rate: responding under a single

FI per session, .Pharmacol. Biochern. Be­

hav .", 2004, 79, s. 261.

6. Hernandez E.J., Williams P.A. ,

Dudek F.E.: Effects 01 Iluoxe tine and

TFM PP on spontaneous seizures in rats

with pilocarpine - induced epilepsy, . Epi­lepsia", 2002 , 43, s. 1337.

7. Intelligence Brief. 2,5-dimethoxy-4·

ethylphenethylamine (2C· E) capsules in

Bettendorf, Iowa, "Microgram Bulletin",

2005, 38 , s. 59.

B. Maurer H.H., Kraemer T., Springer

D., Staack R.E: Chemistry, pharmacolo­

gy, toxicology and hepatic metabolism of

designer drugs of the amphetamine (EC­

stasy). piperazine and pyrrolidinopheno­

ne types; a Synopsis, .Ther. Drug. Ma­

nit .", 2004, 26, s. 127.

9. Maurer H.H.: Mass Spectra of Se­

lect Benzyl- and Phenyl-Piperazine Desi­

ger Drugs, "Microgram J.", 2005 , 2, s. 22.

10. Meatherall R., Sharma P.: Foxy,

a Designer Tryptamine Hallucinogen, ..J­Ana l. Toxicol .", 2003, 27, s. 313.

11. Muller A.A. : New Drugs of Abuse

Update: Foxy Methoxy, "J. Emerg. Nur­

sing", 2004, 30, s. 507.

12. Peters F., Schaefer S., Staack A.,

Kraemer T., Maurer H.: Screening for va­

lidated quantification of amphetamines

and of amphetamine- and piperazine­

-derived designed drugs in human blood

plasma by gas chromatography/mass

spectrometry. "J. Mass. Spectrom.",

2003, 38, s. 659.

PROBLE MY KRYMINALISTYKI 249/05

13. Pickard G.E., Rea M.A.: TFMPP,

a 5HT1 B receptor agonist, inhibits light­

-induced phase shifts of the circadian ac­

tivity rhythm and c-tos expression in the

mouse suprachiasmatic nucleus, ..Neuro­

sci. Lett.", 1977, 231, s. 95.

14. Rosner P., Quednow B., Girrese r

U., Junge T.: Isomeric fluoro-methoxy-p­

henylalkylamines: A new series of con­

trolled-substance analogues (designer

drugs), "Forensic Sci. Internat.", 2005 ,148, s. 143.

15. Selected Inteligence Brief. BZP

and TFMPP: Chem ica ls Used to Mimic

MDMA 's Effects, "Microgram", 2002 , 35,

s. 123.

16. Shu lgin A.T., Carter M.: N,N·di is·

opropyltryptamine (DIPT) and 5·methoxy­

N,N'd iisopropyltryptamine (5-MeO-Dlpn,

two orally active tryptamine analogs with

eNS activity, .Commun. Psychopharrna­

col .", 1980, 4, s. 363.

17. Shulgi n A.T., Shulgin A.: TINKAL

(Tryptamines I Have Known and Loved)

the Continuation, Transform Press, Ber­

keley, CA, 1977, s. 527.

18. smolinske 5 ., Rastogi R.,

Schenkel S.: Foxy Methoxy: a new drug

of abuse, ..J. Toxicol, Clin. Tox ico l,". 2003 ,

41, s. 641.

19. Sorokin 5. , Pon kratov K.V. ,

Drozdov M.A.: Etonizene Encountered in

Moscow, "Microgram", 1999 , 32 , s. 239 .

20 . Springer D., Peters F.T., Fritschi

G., Maurer H.H.: Studies on the metabo­

lism and toxicological detection of the

new designer drug 4'-methyl-a-pyrrolidi ­

nopropiophenone in urine using gas chro­

matography-mass spectrometry, "J. Chro­

matogr. B.", 2002 , 773, s. 25.

2 1. Springer D., Staack R.F., Paul

L.D., Kraemer T., Maurer H.H.: Identifi­

cation of cytochrome P450 enzymes in­

volved in the metabolism of 4'-methoxy­

-alfa-pyrrolidinopropiophenone (MO PPP) ,

a designer drug, in human liver rnicroso­

rnes, . Xenobiottca", 2003, 33 , s . 989 .

22 . Staack R.F., Fritschl G., Maurer

H.H.: New designer drug 1-(3-trif luorom­

ethylphenyl) piperazine (TFM PP): gas

chromatography/mass spectrometry and

liquid chromatography/mass spectrome­

try studies on its phase I and II metabo­

lism and on its toxicological detection in

rat urine, "J. Mass Spectrom.", 2003, 38,

s. 971.

23. Staack R.F., Maurer H.H. : Toxico·

logical detection of the new designer drug

t-ta-methoxyphenyh-plperazine and its

metabolites in urine and differentiation

from an intake of structurally related me­dicaments using gas-chromatography­

mass spectrometry, "J. Chromatogr. B·

Analyl . Technol. Biomed Life Sci.", 2003 ,

798, s. 333 .

24. Staack R.F., Pau l L.D., Springer

D., Kraemer T., Maurer H.H.: Cytochro­

me P450 dependen t metabolism 01 the

new designer drug 1-(3-trifluoromethy­

Ipheny l) piperazine (TMF PP). In vivo stu'

dies in Wistar and Dark Agouti rats as

well as in vitro studies in human liver mi­

crosomes, .Biochem. PharmacoL", 2004 ,

67, s. 235 .

25 . Staack R.F., Fritsch i G., Maurer

H.H.: Studies on the metabolism and to­

xicological detection of the new designer

drug N-benzylpiperazine in urine using

gas chromatography-mass spectrometry,

"J. Chromatogr. B.", 2002, 773, s. 35.

26. Szukalski B., B/achut D., Bykas­

-Strekowska M.: Narko tyki zmodyliko­

wane zawierajqce starke, przygotowanie

do druku.

27 . Szu ka lskl B.: Kwas gamma·hy·

droksymaslowy j jego analogi struktural­

ne, "Problemy Kryminal istyki", 2005 , 247,

s.10.

28 . Szukalski B.: Narkotyki zmodyfi­

kowane. CZfi!SCI. Zwiqzki amfetaminopo­

dobne, "Problemy Kryminalistyki", 2004 ,

243, s. 27 .

29. Wikstrom M., Holmgren P., Ahl­

ner J.: A2 (N·Benzy lpiperazine) a New

Drug of Abuse in Sweden, "J. Anal. Toxi­

col.", 2004 , 28, s. 67.

Czytelniku,

zapraszamy

do publikowania

swoich prac

na lamach naszych

czasopism

15