Plan wynikowy – Na tropach przyrody. Klasa...

14
1 Plan wynikowy – Na tropach przyrody. Klasa 5 * Lekcja niezamieszczona w podręczniku Numer lekcji Tytuł lekcji w podręczniku lub zeszycie ćwiczeń Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca). Uczeń: Wymagania podstawowe (ocena dostateczna). Uczeń: Wymagania rozszerzające (ocena dobra). Uczeń: Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra). Uczeń: Wymagania wykraczające (ocena celująca). Uczeń: Dział 1. MAPA I JEJ SKALA – 15 godzin 1 Witaj, przyrodo! Planujemy wspólną pracę w piątej klasie (lekcja organizacyjna)* poznaje zasady oceniania, możliwości poprawy oceny niedostatecznej i sposoby pracy na lekcjach przyrody; wymienia zasady bezpieczeństwa obowiązujące na zajęciach 2 Lekcja 1. Do czego służy mapa? definiuje pojęcie „mapa” (A) wymienia elementy mapy (A) wyjaśnia, czym jest legenda mapy (B) wskazuje różnice między zdjęciem satelitarnym (lotniczym) a mapą (C) wskazuje i podaje nazwy poszczególnych elementów mapy (C) wskazuje podobieństwa i różnice między zdjęciem satelitarnym a mapą przedstawiającą ten sam fragment Ziemi (w tej samej skali) (C) odczytuje informacje zawarte w legendzie mapy (A) podaje przykłady zastosowania różnych map (A) rozpoznaje co najmniej 2 znaki graficzne na mapie (B) uzasadnia potrzebę stosowania znaków graficznych na mapach (D) 3 Lekcja 2. Różne potrzeby, różne mapy podaje przykłady znaków graficznych stosowanych na mapach (A) identyfikuje na mapie topograficznej wybrany obiekt (C) posługuje się legendą planu miasta (C) wymienia pięć obiektów, które można przedstawić na planie miasta (A) podaje przykłady znaków graficznych przedstawianych na mapach i planach w postaci symboli, linii i plam (A) odróżnia plan od mapy (C) określa lokalizację wybranych obiektów na planie Starego Miasta w Warszawie (C) rysuje (według instrukcji) prosty plan okolicy (C) omawia różnice między mapą a planem (C) posługuje się dowolnym planem miasta lub mapą topograficzną (C) szczegółowo omawia drogę wyznaczoną na planie miasta (B) rysuje samodzielnie plan okolicy (C) porównuje treść różnych rodzajów map pod względem szczegółowości (C) podaje przykłady obiektów geograficznych, których nie można przedstawić na planie (B) projektuje legendę do narysowanego samodzielnie planu lub mapy (C) uzasadnia na przykładach celowość posługiwania się planem na co dzień (D) 4 Lekcja 2a. Rysujemy plan lub mapę najbliższej okolicy (zajęcia terenowe) 5 Lekcja 2b. Posługujemy się planem miasta

Transcript of Plan wynikowy – Na tropach przyrody. Klasa...

1

Pla

n w

ynik

owy

– N

a tr

opac

h p

rzyr

ody.

Kla

sa 5

* L

ekcj

a ni

ezam

iesz

czon

a w

pod

ręcz

niku

Num

er

lekc

ji

Tytu

ł lek

cji

w p

odrę

czni

ku lu

b ze

szyc

ie ć

wic

zeń

Wym

agan

ia k

onie

czne

(o

cena

dop

uszc

zają

ca).

U

czeń

:

Wym

agan

ia p

odst

awow

e (o

cena

dos

tate

czna

).

Ucz

eń:

Wym

agan

ia r

ozsz

erza

jące

(o

cena

dob

ra).

U

czeń

:

Wym

agan

ia d

opeł

niaj

ące

(oce

na b

ardz

o do

bra)

. U

czeń

:

Wym

agan

ia w

ykra

czaj

ące

(oce

na c

eluj

ąca)

. U

czeń

:

Dzi

ał 1

. MA

PA I 

JEJ

SKA

LA –

15

godz

in

1W

itaj,

przy

rodo

! Pl

anuj

emy

wsp

ólną

pr

acę

w p

iąte

j kl

asie

(lek

cja

orga

niza

cyjn

a)*

pozn

aje

zasa

dy o

ceni

ania

, moż

liwoś

ci p

opra

wy

ocen

y ni

edos

tate

czne

j i s

poso

by p

racy

na

lekc

jach

prz

yrod

y; w

ymie

nia

zasa

dy b

ezpi

ecze

ństw

a ob

owią

zują

ce n

a za

jęci

ach

2Le

kcja

1. D

o cz

ego

służ

y m

apa?

defin

iuje

poj

ęcie

„m

apa”

(A)

wym

ieni

a el

emen

ty m

apy

(A)

wyj

aśni

a, c

zym

jest

lege

nda

map

y (B

)

wsk

azuj

e ró

żnic

e m

iędz

y zd

jęci

em s

atel

itarn

ym (l

otni

czym

) a 

map

ą (C

)w

skaz

uje

i pod

aje

nazw

y po

szcz

egól

nych

ele

men

tów

m

apy 

(C)

wsk

azuj

e po

dobi

eńst

wa

i róż

nice

m

iędz

y zd

jęci

em s

atel

itarn

ym

a m

apą

prze

dsta

wia

jącą

ten

sam

frag

men

t Zie

mi (

w te

j sam

ej

skal

i) (C

)od

czyt

uje

info

rmac

je z

awar

te

w le

gend

zie

map

y (A

)

poda

je p

rzyk

łady

zas

toso

wan

ia

różn

ych

map

(A)

rozp

ozna

je c

o na

jmni

ej 2

zna

ki

grafi

czne

na

map

ie (B

)

uzas

adni

a po

trzeb

ę st

osow

ania

zn

aków

gra

ficzn

ych

na

map

ach 

(D)

3Le

kcja

2. R

óżne

po

trzeb

y, ró

żne

map

y

poda

je p

rzyk

łady

zna

ków

gr

aficz

nych

sto

sow

anyc

h na

m

apac

h (A

)id

enty

fikuj

e na

map

ie

topo

grafi

czne

j wyb

rany

obi

ekt (

C)

posł

uguj

e si

ę le

gend

ą pl

anu

mia

sta

(C)

wym

ieni

a pi

ęć o

biek

tów

, któ

re

moż

na p

rzed

staw

ić n

a pl

anie

m

iast

a (A

)

poda

je p

rzyk

łady

zna

ków

gr

aficz

nych

prz

edst

awia

nych

na

map

ach

i pla

nach

w p

osta

ci

sym

boli,

lini

i i p

lam

(A)

odró

żnia

pla

n od

map

y (C

)ok

reśl

a lo

kaliz

ację

wyb

rany

ch

obie

któw

na

plan

ie S

tare

go M

iast

a w

 War

szaw

ie (C

)ry

suje

(wed

ług

inst

rukc

ji) p

rost

y pl

an o

kolic

y (C

)

omaw

ia ró

żnic

e m

iędz

y m

apą

a pl

anem

(C)

posł

uguj

e si

ę do

wol

nym

pla

nem

m

iast

a lu

b m

apą

topo

grafi

czną

(C)

szcz

egół

owo

omaw

ia d

rogę

w

yzna

czon

ą na

pla

nie

mia

sta

(B)

rysu

je s

amod

ziel

nie

plan

ok

olic

y (C

)

poró

wnu

je tr

eść

różn

ych

rodz

ajów

map

pod

wzg

lęde

m

szcz

egół

owoś

ci (C

)po

daje

prz

ykła

dy o

biek

tów

ge

ogra

ficzn

ych,

któ

rych

nie

m

ożna

prz

edst

awić

na

plan

ie (B

)pr

ojek

tuje

lege

ndę

do

nary

sow

aneg

o sa

mod

ziel

nie

plan

u lu

b m

apy

(C)

uzas

adni

a na

prz

ykła

dach

ce

low

ość

posł

ugiw

ania

się

pl

anem

na

co d

zień

(D)

4Le

kcja

2a.

R

ysuj

emy

plan

lub

map

ę na

jbliż

szej

ok

olic

y (z

ajęc

ia

tere

now

e)

5Le

kcja

2b.

Po

sług

ujem

y si

ę pl

anem

mia

sta

2

Num

er

lekc

ji

Tytu

ł lek

cji

w p

odrę

czni

ku lu

b ze

szyc

ie ć

wic

zeń

Wym

agan

ia k

onie

czne

(o

cena

dop

uszc

zają

ca).

U

czeń

:

Wym

agan

ia p

odst

awow

e (o

cena

dos

tate

czna

).

Ucz

eń:

Wym

agan

ia r

ozsz

erza

jące

(o

cena

dob

ra).

U

czeń

:

Wym

agan

ia d

opeł

niaj

ące

(oce

na b

ardz

o do

bra)

. U

czeń

:

Wym

agan

ia w

ykra

czaj

ące

(oce

na c

eluj

ąca)

. U

czeń

:

6Le

kcja

3.

Orie

ntac

ja

w te

reni

e za

po

moc

ą m

apy

wyj

aśni

a, n

a cz

ym p

oleg

a or

ient

owan

ie m

apy

(B)

wyz

nacz

a ki

erun

ki g

eogr

aficz

ne

na p

lani

e m

iast

a lu

b m

apie

to

pogr

aficz

nej/t

urys

tycz

nej (

C)

wsk

azuj

e na

pla

nie

i map

ie

topo

grafi

czne

j mie

jsce

ob

serw

acji 

(C)

iden

tyfik

uje

na m

apie

/pla

nie

obie

kty

wid

oczn

e z 

mie

jsca

ob

serw

acji

(C)

wed

ług

inst

rukc

ji na

uczy

ciel

a or

ient

uje

w te

reni

e m

apę/

plan

(C)

wyj

aśni

a, n

a cz

ym p

oleg

a or

ient

owan

ie m

apy/

plan

u w

 tere

nie

za p

omoc

ą ko

mpa

su (B

)sa

mod

ziel

nie

orie

ntuj

e m

apę

za

pom

ocą

kom

pasu

(C)

wyj

aśni

a, ja

k m

ożna

zor

ient

ować

m

apę/

plan

za

pom

ocą

obie

któw

w

 tere

nie

(B)

sam

odzi

elni

e or

ient

uje

map

ę za

po

moc

ą ob

iekt

ów w

 tere

nie

(C)

uzas

adni

a w

ybór

dan

ego

spos

obu

orie

ntow

ania

pla

nu/m

apy

(D)

7Le

kcja

3a.

Ć

wic

zym

y or

ient

owan

ie

się

w te

reni

e za

po

moc

ą m

apy

lub

plan

u (z

ajęc

ia

tere

now

e)

8Le

kcja

4. D

o cz

ego

służ

y sk

ala

map

y?

wyj

aśni

a, w

 jaki

m c

elu

pom

niej

sza

się

na m

apie

/pla

nie

odle

głoś

ci

rzec

zyw

iste

(B)

wyj

aśni

a, c

o to

jest

ska

la m

apy

(B)

wym

ieni

a trz

y sp

osob

y pr

zeds

taw

iani

a sk

ali m

apy

(A)

wed

ług

inst

rukc

ji na

uczy

ciel

a ry

suje

pla

n kl

asy,

boi

ska

szko

lneg

o lu

b sa

li gi

mna

styc

znej

 (C)

wym

ieni

a pr

zykł

ady

wyk

orzy

stan

ia

skal

i w ż

yciu

cod

zien

nym

(B)

praw

idło

wo

odcz

ytuj

e za

pisy

sk

ali l

iczb

owej

, ska

li m

iano

wan

ej

i pod

ział

ki li

niow

ej (C

)

wyj

aśni

a ró

żnic

e m

iędz

y sk

alą

liczb

ową

a sk

alą

mia

now

aną

i pod

ział

ką li

niow

ą(D

)po

rów

nuje

pla

ny i 

map

y w

ykon

ane

w ró

żnyc

h sk

alac

h (m

ała,

duż

a) (D

)ob

licza

odl

egło

ści r

zecz

ywis

te

na p

odst

awie

ska

li lic

zbow

ej lu

b m

iano

wan

ej (C

)

prze

licza

ska

lę li

czbo

na

mia

now

aną,

a m

iano

wan

ą na

lic

zbow

ą (D

)us

tala

zal

eżno

ść m

iędz

y w

ielk

ości

ą sk

ali a

 szc

zegó

łow

ości

ą pl

anu/

map

y (D

)

9Le

kcja

5.M

ierz

enie

i s

zaco

wan

ie

odle

głoś

ci

wyk

onuj

e w

 tere

nie

i w k

lasi

e po

mia

ry o

dleg

łośc

i za

pom

ocą

taśm

y m

iern

icze

j (C

)

mie

rzy

odle

głoś

ć w

łasn

ymi

krok

ami (

C)

wym

ieni

a sp

osob

y sz

acow

ania

od

legł

ości

(A)

wsk

azuj

e w

 tere

nie

obie

kty

pom

ocne

w s

zaco

wan

iu

odle

głoś

ci (A

)sz

acuj

e od

legł

ość

za p

omoc

ą kc

iuka

(C)

wys

zuku

je w

 różn

ych

źród

łach

i p

rzed

staw

ia in

form

acje

do

tycz

ące

szac

owan

ia w

ysok

ości

ob

iekt

ów (D

)10

Lekc

ja 5

a.

Ćw

iczy

my

mie

rzen

ie

i sza

cow

anie

od

legł

ości

(z

ajęc

ia te

reno

we)

11Le

kcja

6. J

ak

się

posł

ugiw

podz

iałk

ą lin

iow

ą?

wyj

aśni

a, d

o cz

ego

służ

y po

dzia

łka

linio

wa

(B)

wed

ług

inst

rukc

ji na

uczy

ciel

a m

ierz

y od

legł

ości

za

pom

ocą

podz

iałk

i lin

iow

ej i 

cyrk

la (k

rocz

ka)

wzd

łuż

linii

pros

tej (

C)

sam

odzi

elni

e po

sług

uje

się

podz

iałk

ą lin

iow

ą or

az c

yrkl

em,

linijk

ą lu

b pa

skie

m p

apie

ru d

o ok

reśl

ania

odl

egło

ści w

zdłu

ż lin

ii pr

oste

j (C

)

mie

rzy

odle

głoś

ć na

pla

nie/

map

ie

wzd

łuż

linii

łam

anej

(C)

mie

rzy

odle

głoś

ci n

a pl

anie

/m

apie

za

pom

ocą

nitk

i wzd

łuż

linii

krzy

wej

(C)

posł

uguj

e si

ę od

cink

iem

w

stec

znym

pod

ział

ki li

niow

ej (C

)za

mie

nia

podz

iałk

ę lin

iow

ą na

sk

alę

mia

now

aną

lub

liczb

ową,

skal

ę m

iano

wan

ą lu

b lic

zbow

ą na

pod

ział

kę li

niow

ą (D

)12

Lekc

ja 6

a.

Ćw

iczy

my

posł

ugiw

anie

się

sk

alą

13Le

kcja

6b.

Ć

wic

zym

y po

sług

iwan

ie s

plan

em i 

map

ą

3

Num

er

lekc

ji

Tytu

ł lek

cji

w p

odrę

czni

ku lu

b ze

szyc

ie ć

wic

zeń

Wym

agan

ia k

onie

czne

(o

cena

dop

uszc

zają

ca).

U

czeń

:

Wym

agan

ia p

odst

awow

e (o

cena

dos

tate

czna

).

Ucz

eń:

Wym

agan

ia r

ozsz

erza

jące

(o

cena

dob

ra).

U

czeń

:

Wym

agan

ia d

opeł

niaj

ące

(oce

na b

ardz

o do

bra)

. U

czeń

:

Wym

agan

ia w

ykra

czaj

ące

(oce

na c

eluj

ąca)

. U

czeń

:

14Le

kcja

7.

Pods

umow

anie

dz

iału

1.

Pods

umow

anie

i sp

raw

dzia

n z 

dzia

łu „

Map

a i j

ej s

kala

15

Dzi

ał 2

. PO

ZNA

JEM

Y R

ÓŻN

E M

APY

– 9

god

zin

16Le

kcja

8.

Jak

poka

zać

wys

okoś

ć te

renu

na

map

ie?

wyj

aśni

a, c

o to

jest

poz

iom

ica

(B)

wyz

nacz

a (w

edłu

g in

stru

kcji)

po

ziom

ice

na m

odel

u w

znie

sien

ia

(C)

poda

je d

wa

rodz

aje

wys

okoś

ci

w te

reni

e (b

ezw

zglę

dna

i wzg

lędn

a) (A

)

wyj

aśni

a zn

acze

nie

poję

ć

„wys

okoś

ć w

zglę

dna”

i „w

ysok

ość

bezw

zglę

dna”

(B)

wyj

aśni

a, c

o oz

nacz

a za

pis

m n

.p.m

. (B

)

poda

je ró

żnic

e w

 spo

sobi

e w

yzna

czan

ia w

ysok

ości

wzg

lędn

ej

i bez

wzg

lędn

ej (B

)

uzas

adni

a po

trzeb

ę st

osow

ania

na

map

ach

rysu

nku

pozi

omic

oweg

o (D

)w

yszu

kuje

info

rmac

je o

 inny

ch n

rysu

nek

pozi

omic

owy

spos

obac

h pr

zeds

taw

iani

a w

ysok

ości

na

map

ach

(map

y ko

pczy

kow

e,

cien

iow

ane)

(D)

17Le

kcja

8a.

S

zacu

jem

y w

ysok

ość

wzg

lędn

ą

18Le

kcja

9. F

orm

y te

renu

na

map

iew

ykon

uje

pros

ty ry

sune

k po

ziom

icow

y m

odel

u w

znie

sien

ia (C

)od

czyt

uje

z pr

oste

j map

y po

ziom

icow

ej w

arto

ści

pozi

omic

 (C)

wsk

azuj

e na

map

ie p

ozio

mic

owej

w

ypuk

łe i 

wkl

ęsłe

form

y te

renu

(C)

odcz

ytuj

e z 

map

y po

ziom

icow

ej

wys

okoś

ć be

zwzg

lędn

ą pu

nktu

le

żące

go n

a po

ziom

icy

(C)

okre

śla

wys

okoś

ć be

zwzg

lędn

ą pu

nktu

leżą

cego

mię

dzy

pozi

omic

ami (

C)

odcz

ytuj

e ró

żnic

e w

ysok

ości

m

iędz

y są

sied

nim

i po

ziom

icam

i (C

)

rozp

ozna

je n

a m

apie

po

ziom

icow

ej n

achy

leni

e te

renu

 (C)

wsk

azuj

e na

map

ie p

ozio

mic

owej

m

iejs

ca le

żące

naj

wyż

ej

i naj

niże

j (C

)

odcz

ytuj

e z 

map

y po

ziom

icow

ej

info

rmac

je o

 wzn

osze

niu

się

lub

obni

żani

u si

ę te

renu

(C)

oblic

za w

ysok

ość

wzg

lędn

ą ob

iekt

u ge

ogra

ficzn

ego

na m

apie

po

ziom

icow

ej (C

)uz

asad

nia

koni

eczn

ość

posł

ugiw

ania

się

map

ą po

ziom

icow

ą w

 cza

sie

wyc

iecz

ek

(zw

łasz

cza

w g

órac

h) (D

)

19Le

kcja

9a.

D

osko

nalim

y po

sług

iwan

ie

się

map

ą po

ziom

icow

ą (z

ajęc

ia te

reno

we)

20Le

kcja

10.

Tw

orzy

my

map

ę hi

psom

etry

czną

wyj

aśni

a zn

acze

nie

poję

cia

„map

a hi

psom

etry

czna

” (B

)w

yjaś

nia

znac

zeni

e ko

loró

w

na s

kali

barw

map

y hi

psom

etry

czne

j (B

)

poda

je k

ryte

ria p

odzi

ału

obsz

arów

na

niz

iny,

wyż

yny

i gór

y (B

)w

skaz

uje

na m

apie

hi

psom

etry

czne

j niz

iny,

wyż

yny

i gór

y (C

)w

yjaś

nia,

co

to je

st d

epre

sja(

B)

posł

uguj

e si

ę le

gend

ą m

apy

hips

omet

rycz

nej (

C)

odcz

ytuj

e z 

map

y hi

psom

etry

czne

j w

ysok

ość

bezw

zglę

dną

dane

go

punk

tu (C

)w

skaz

uje

na m

apie

hi

psom

etry

czne

j wyp

ukłe

i w

klęs

łe

form

y te

renu

(C)

poró

wnu

je m

apę

pozi

omic

ową

z m

apą

hips

omet

rycz

ną (D

)w

yjaś

nia,

jak

pow

staj

e m

apa

hips

omet

rycz

na (B

)w

yjaś

nia,

dla

czeg

o na

m

apac

h hi

psom

etry

czny

ch n

ie

poka

zuje

się

lasó

w i 

zakł

adów

pr

zem

ysło

wyc

h (B

)na

map

ie P

olsk

i wsk

azuj

e po

łoże

nie

depr

esji

(C)

ocen

ia p

rzyd

atno

ść m

ap

hips

omet

rycz

nych

(D)

wys

zuku

je in

form

acje

spos

obac

h pr

ezen

tacj

i gł

ębok

ości

mór

z i o

cean

ów n

a m

apac

h hi

psom

etry

czny

ch (D

)

21Le

kcja

11.

Jak

cz

ytać

różn

e ro

dzaj

e m

ap?

wym

ieni

a co

naj

mni

ej 2

rodz

aje

map

naj

częś

ciej

uży

wan

ych

w ż

yciu

cod

zien

nym

(A)

odcz

ytuj

e zn

aki g

rafic

zne

znaj

dują

ce s

ię w

 lege

ndac

h w

ybra

nych

map

ogó

lno-

geog

rafic

znyc

h i t

emat

yczn

ych

zam

iesz

czon

ych

w a

tlasi

e sz

koln

ym lu

b po

dręc

znik

u (C

)

opis

uje

trasę

wyc

iecz

ki,

posł

uguj

ąc s

ię z

amie

szcz

oną

w p

odrę

czni

ku m

apą

tury

styc

zną 

(C)

wym

ieni

a ro

dzaj

e m

ap

wyk

orzy

styw

anyc

h w

 pra

sie,

te

lew

izji

i int

erne

cie

(loka

lizac

yjne

, po

gody

) (A)

wyb

iera

odp

owie

dni r

odza

j m

apy,

aby

uzy

skać

pot

rzeb

ne

info

rmac

je (C

)po

sług

uje

się

różn

ymi r

odza

jam

i m

ap (C

)

oblic

za o

dleg

łośc

i rze

czyw

iste

na

map

ach

drog

owyc

h (C

)po

rów

nuje

map

y dr

ogow

e z 

map

ami t

urys

tycz

nym

i (D

)

sam

odzi

elni

e pl

anuj

e tra

podr

óży

na p

odst

awie

map

y dr

ogow

ej lu

b pl

anuj

e tra

wyc

iecz

ki n

a po

dsta

wie

map

y tu

ryst

yczn

ej (D

)22

Lekc

ja 1

1a.

Posł

uguj

emy

się

różn

ymi r

odza

jam

i m

ap

4

Num

er

lekc

ji

Tytu

ł lek

cji

w p

odrę

czni

ku lu

b ze

szyc

ie ć

wic

zeń

Wym

agan

ia k

onie

czne

(o

cena

dop

uszc

zają

ca).

U

czeń

:

Wym

agan

ia p

odst

awow

e (o

cena

dos

tate

czna

).

Ucz

eń:

Wym

agan

ia r

ozsz

erza

jące

(o

cena

dob

ra).

U

czeń

:

Wym

agan

ia d

opeł

niaj

ące

(oce

na b

ardz

o do

bra)

. U

czeń

:

Wym

agan

ia w

ykra

czaj

ące

(oce

na c

eluj

ąca)

. U

czeń

:

23Le

kcja

12.

Po

dsum

owan

ie

dzia

łu 2

.

Pods

umow

anie

i sp

raw

dzia

n z 

dzia

łu „

Pozn

ajem

y ró

żne

map

y”

24

Dzi

ał 3

. KR

AJO

BR

AZY

PO

LSK

ICH

NIZ

IN –

11g

odzi

n

25Le

kcja

13.

U

kszt

ałto

wan

ie

pow

ierz

chni

Po

lski

wsk

azuj

e na

map

ie

hips

omet

rycz

nej P

olsk

i dow

olny

ob

szar

niz

inny

, wyż

ynny

i gó

rski

; od

czyt

uje

ich

nazw

y (C

)

wym

ieni

a i w

skaz

uje

na m

apie

hi

psom

etry

czne

j Pol

ski c

o na

jmni

ej 2

obs

zary

niz

inne

, w

yżyn

ne i 

górs

kie

(C)

wym

ieni

a pa

sy rz

eźby

tere

nu n

a ob

szar

ze P

olsk

i (A)

wsk

azuj

e na

map

ie

hips

omet

rycz

nej P

olsk

i pas

y:

nizi

n, w

yżyn

i gó

r (B

)ro

zpoz

naje

niz

iny,

wyż

yny

i gór

y na

foto

grafi

ach

prze

dsta

wia

jący

ch

kraj

obra

zy P

olsk

i (C

)

rozr

óżni

a w

 pas

ie n

izin

po

brze

ża, p

ojez

ierz

a or

az N

izin

y Ś

rodk

owop

olsk

ie (B

)ch

arak

tery

zuje

pos

zcze

góln

e pa

sy

rzeź

by te

renu

w P

olsc

e (C

)po

daje

wys

okoś

ć be

zwzg

lędn

ą pa

sa n

izin

(C)

przy

porz

ądko

wuj

e sw

oją

mie

jsco

woś

ć pa

sow

i uk

szta

łtow

ania

pow

ierz

chni

(C)

posł

uguj

ąc s

ię m

apą

hips

omet

rycz

ną, w

ykaz

uje

paso

wy

ukła

d uk

szta

łtow

ania

pow

ierz

chni

Po

lski

(C)

poda

je w

ysok

ość

bezw

zglę

dną

i wys

okoś

ci w

zglę

dne

pasa

wyż

yn

i gór

(C)

przy

goto

wuj

e pr

ezen

tacj

ę m

ultim

edia

lną

na te

mat

w

ybra

nego

pas

a uk

szta

łtow

ania

po

wie

rzch

ni P

olsk

i (D

)w

yszu

kuje

w ró

żnyc

h źr

ódła

ch

info

rmac

je n

a te

mat

kra

iny

geog

rafic

znej

, w k

tóre

j m

iesz

ka (D

)

26Le

kcja

14.

O

bsza

ry i 

obie

kty

chro

nion

e w

 Pol

sce

wym

ieni

a fo

rmy

ochr

ony

przy

rody

w

 Pol

sce

(A)

wsk

azuj

e na

map

ie p

arkó

w

naro

dow

ych

Pols

ki w

 pod

ręcz

niku

w

ybra

ny p

ark

naro

dow

y i p

odaj

e je

go n

azw

ę (C

)w

ymie

nia

zasa

dy z

acho

wan

ia s

na o

bsza

rach

chr

onio

nych

(A)

wyj

aśni

a, n

a cz

ym p

oleg

a oc

hron

a pr

zyro

dy w

 par

kach

na

rodo

wyc

h (B

)po

daje

prz

ykła

dy re

zerw

atów

pr

zyro

dy, p

omni

ków

prz

yrod

y i g

atun

ków

chr

onio

nych

w

ystę

pują

cych

w o

kolic

y (A

)

wyj

aśni

a, n

a cz

ym p

oleg

a oc

hron

a pr

zyro

dy w

 par

kach

kr

ajob

razo

wyc

h (B

)po

daje

co

najm

niej

2 p

rzyk

łady

pa

rków

kra

jobr

azow

ych

(A)

poró

wnu

je z

e so

bą p

ark

naro

dow

y, k

rajo

braz

owy

i rez

erw

at

przy

rody

(C)

wsk

azuj

e na

map

ie

hips

omet

rycz

nej P

olsk

i poł

ożen

ie

co n

ajm

niej

2 p

arkó

w n

arod

owyc

h i p

odaj

e ic

h na

zwy

(C)

uzas

adni

a po

trzeb

ę tw

orze

nia

obsz

arów

chr

onio

nych

i w

yzna

czan

ia o

biek

tów

ch

roni

onyc

h (D

)sa

mod

ziel

nie

wys

zuku

je

i pre

zent

uje

info

rmac

je

o w

ybra

nym

par

ku

naro

dow

ym (D

)

27Le

kcja

15.

Rze

ki

Pols

kiw

ymie

nia

dwie

naj

dłuż

sze

rzek

i w

 Pol

sce

(A)

posł

uguj

ąc s

ię s

chem

atyc

znym

ry

sunk

iem

zam

iesz

czon

ym

w p

odrę

czni

ku, o

pisu

je e

lem

enty

do

liny

rzec

znej

(C)

wyj

aśni

a ró

żnic

e m

iędz

y rz

eką

głów

ną a

 dop

ływ

em (B

)w

skaz

uje

na m

apie

hi

psom

etry

czne

j Pol

ski W

isłę

i O

drę

oraz

ich

dwa

wyb

rane

do

pływ

y (C

)ro

zpoz

naje

na

ilust

racj

ach

w p

odrę

czni

ku b

ieg

rzek

i: gó

rny,

śr

odko

wy

i dol

ny (C

)

poró

wnu

je w

arun

ki ż

ycia

w

 gór

nym

, śro

dkow

ym i 

doln

ym

bieg

u rz

eki (

C)

char

akte

ryzu

je o

rgan

izm

y ży

jące

w

 pos

zcze

góln

ych

odci

nkac

h rz

eki (

B)

wyj

aśni

a, c

o to

jest

dor

zecz

e (B

)

odsz

ukuj

e i w

skaz

uje

na m

apie

hi

psom

etry

czne

j Pol

ski ź

ródł

a W

isły

i O

dry

(C)

wsk

azuj

e na

map

ie

hips

omet

rycz

nej P

olsk

i i p

odaj

e na

zwy

co n

ajm

niej

2 p

arkó

w

naro

dow

ych

w d

olin

ach

rzek

(C)

wsk

azuj

e na

map

ie P

olsk

i do

rzec

za W

isły

i O

dry

(C)

wyj

aśni

a, d

lacz

ego

utw

orzo

no

wyb

rany

par

k na

rodo

wy:

N

arw

iańs

ki, B

iebr

zańs

ki,

Dra

wie

ński

i „U

jści

e W

arty

” (D

)

28Le

kcja

16.

W

arun

ki ż

ycia

w

 Mor

zu

Bał

tyck

im

wsk

azuj

e na

map

ie

hips

omet

rycz

nej P

olsk

i Mor

ze

Bał

tyck

ie (C

)po

daje

prz

ykła

dy o

rgan

izm

ów

żyją

cych

w M

orzu

Bał

tyck

im (A

)

wyj

aśni

a, c

o to

zna

czy,

że

wod

a w

 Mor

zu B

ałty

ckim

jest

onaw

a (B

)w

ymie

nia

czyn

niki

dec

yduj

ące

o w

arun

kach

życ

ia w

 mor

zu

(falo

wan

ie, i

lość

św

iatła

, te

mpe

ratu

ra) (

A)po

daje

prz

ykła

dy p

rzys

toso

wan

ia

zwie

rząt

do

życi

a w

 wod

zie

mor

skie

j (A)

odcz

ytuj

e z 

wyk

resu

słu

pkow

ego

zaso

leni

e M

orza

Bał

tyck

iego

(C)

omaw

ia w

pływ

falo

wan

ia

i ilo

ści ś

wia

tła n

a w

arun

ki ż

ycia

w

 mor

zu (C

)w

yjaś

nia,

jak

ryby

chr

onią

się

pr

zed

drap

ieżn

ikam

i (B

)

sam

odzi

elni

e w

ykon

uje

rysu

nek

prez

entu

jący

tem

pera

turę

w

ody

w M

orzu

Bał

tyck

im la

tem

i z

imą 

(D)

poró

wnu

je w

arun

ki ż

ycia

w m

orzu

war

unka

mi ż

ycia

w je

zior

ze (D

)

omaw

ia w

pływ

sąs

iedz

twa

Mor

za

Bał

tyck

iego

na

pogo

dę n

a ob

szar

ach

nadm

orsk

ich

(D)

twor

zy k

olek

cję

mus

zli (

D)

5

Num

er

lekc

ji

Tytu

ł lek

cji

w p

odrę

czni

ku lu

b ze

szyc

ie ć

wic

zeń

Wym

agan

ia k

onie

czne

(o

cena

dop

uszc

zają

ca).

U

czeń

:

Wym

agan

ia p

odst

awow

e (o

cena

dos

tate

czna

).

Ucz

eń:

Wym

agan

ia r

ozsz

erza

jące

(o

cena

dob

ra).

U

czeń

:

Wym

agan

ia d

opeł

niaj

ące

(oce

na b

ardz

o do

bra)

. U

czeń

:

Wym

agan

ia w

ykra

czaj

ące

(oce

na c

eluj

ąca)

. U

czeń

:

29Le

kcja

17.

Kr

ajob

raz

pasa

po

brze

ży

wsk

azuj

e na

map

ie

hips

omet

rycz

nej P

olsk

i i n

azyw

a w

ybra

ną w

yspę

, pół

wys

ep i 

zato

leżą

cą n

a po

lski

m w

ybrz

eżu

Mor

za B

ałty

ckie

go (C

)w

ymie

nia

char

akte

ryst

yczn

e el

emen

ty w

ybrz

eży

wys

okie

go

i nis

kieg

o (A

)

wyj

aśni

a, c

o to

jest

wys

pa,

półw

ysep

, zat

oka

(B)

char

akte

ryzu

je w

ybrz

eże

nisk

ie

i wyb

rzeż

e w

ysok

ie (C

)w

skaz

uje

na m

apie

Pol

ski i

 pod

aje

nazw

y m

ierz

ei (H

elsk

a, W

iśla

na)

i jez

ior p

rzyb

rzeż

nych

(Łeb

sko,

G

ardn

o) (C

)

wyj

aśni

a, ja

k po

wst

ają:

klif

, pla

ża,

mie

rzej

a, w

ydm

a (B

)w

skaz

uje

na m

apie

hi

psom

etry

czne

j Pol

ski p

arki

na

rodo

we

leżą

ce w

 pas

ie

pobr

zeży

i po

daje

ich

nazw

y (C

)

poró

wnu

je d

ział

alno

ść fa

l na

nisk

im i 

wys

okim

wyb

rzeż

u m

orsk

im (C

)w

yjaś

nia

mec

hani

zm p

owst

awan

ia

jezi

or p

rzyb

rzeż

nych

(B)

wyj

aśni

a, w

 jaki

spo

sób

mor

ze

kszt

ałtu

je w

ybrz

eże

wys

okie

(k

lif) (

C)

przy

goto

wuj

e fo

lder

pre

zent

ując

y w

alor

y pr

zyro

dnic

ze

Sło

wiń

skie

go P

arku

Nar

odow

ego

lub

Wol

ińsk

iego

Par

ku

Nar

odow

ego 

(D)

30Le

kcja

18.

Ja

k cz

łow

iek

gosp

odar

uje

w p

asie

po

brze

ży?

wym

ieni

a da

wne

i ob

ecne

za

jęci

a m

iesz

kańc

ów p

olsk

iego

w

ybrz

eża 

(A)

wsk

azuj

e na

map

ie P

olsk

i na

jwię

ksze

por

ty (G

dańs

k,

Gdy

nia,

Szc

zeci

n, Ś

win

oujś

cie)

i pod

aje

ich

nazw

y (C

)w

skaz

uje

na m

apie

i na

zyw

a Za

tokę

Gda

ńską

(C)

wym

ieni

a w

alor

y tu

ryst

yczn

e po

lski

ego

wyb

rzeż

a (A

)na

map

ie P

olsk

i wsk

azuj

e Żu

ław

y W

iśla

ne (C

)w

yjaś

nia,

co

to je

st T

rójm

iast

o;

wsk

azuj

e je

na

map

ie (C

)

wyj

aśni

a ro

lę W

isły

w

 pow

staw

aniu

Żuł

aw

Wiś

lany

ch (C

)w

skaz

uje

na p

lani

e G

dańs

ka

najw

ażni

ejsz

e za

bytk

i (fo

ntan

na

Nep

tuna

, Dłu

gi T

arg,

Żur

aw,

bazy

lika

Mar

iack

a, D

wór

Ar

tusa

) (C

)

wyk

azuj

e za

leżn

ość

mię

dzy

roln

iczy

m k

rajo

braz

em Ż

uław

W

iśla

nych

a m

adam

i (B

)op

isuj

e w

ybra

ny z

abyt

ek

Gda

ńska

 (A)

wys

zuku

je d

odat

kow

e in

form

acje

zmia

nach

w k

rajo

braz

ie

nadm

orsk

im s

pow

odow

anyc

h dz

iała

lnoś

cią

czło

wie

ka (D

)

31Le

kcja

19.

W

 kra

inie

jezi

orw

yjaś

nia,

co

to je

st p

ojez

ierz

e (B

)w

skaz

uje

na m

apie

hi

psom

etry

czne

j Pol

ski i

 naz

ywa

Poje

zier

ze M

azur

skie

(C)

poda

je n

azw

ę na

jwię

ksze

go

pols

kieg

o je

zior

a (A

)

wyj

aśni

a zn

acze

nie

poję

cia

„epo

ka lo

dow

cow

a” (B

)w

ymie

nia

2 pr

zykł

ady

ślad

ów,

pozo

staw

iony

ch p

rzez

lądo

lód

w p

asie

poj

ezie

rzy

(A)

wsk

azuj

e na

map

ie P

olsk

i i p

odaj

e na

zwy

jezi

or le

żący

ch

w p

asie

poj

ezie

rzy:

naj

wię

kszy

ch

(Śni

ardw

y, M

amry

, Mie

dwie

, Je

zior

ak) i

 naj

głęb

szyc

h (H

ańcz

a,

Dra

wsk

o, W

igry

, Wdz

ydze

) (C

)

wsk

azuj

e na

map

ie

hips

omet

rycz

nej P

olsk

i par

ki

naro

dow

e w

ystę

pują

ce w

 pas

ie

poje

zier

zy i 

poda

je ic

h na

zwy

(Wig

iers

ki P

ark

Nar

odow

y, P

ark

Nar

odow

y „B

ory

Tuch

olsk

ie”,

W

ielk

opol

ski P

ark

Nar

odow

y)(C

)w

ymie

nia

co n

ajm

niej

po

3 pr

zykł

ady

rośl

in i 

zwie

rząt

Po

jezi

erza

Maz

ursk

iego

(A)

poda

je z

asad

y be

zpie

czne

go

wyp

oczy

wan

ia n

ad je

zior

ami (

A)

wyj

aśni

a w

pływ

lądo

lodu

na

pow

stan

ie p

asa

poje

zier

zy (B

)om

awia

wal

ory

przy

rodn

icze

i t

urys

tycz

ne P

ojez

ierz

a M

azur

skie

go (B

)

sam

odzi

elni

e pl

anuj

e w

ycie

czkę

po

Poj

ezie

rzu

Maz

ursk

im,

korz

ysta

jąc

z m

ap tu

ryst

yczn

ych

i prz

ewod

nikó

w (D

)

32Le

kcja

20.

Wśr

ód

rów

nin

i sze

roki

ch

dolin

na

Niz

inac

rodk

owo-

pols

kich

wsk

azuj

e na

map

ie P

olsk

i pas

N

izin

Śro

dkow

opol

skic

h (C

)w

ymie

nia

nizi

ny w

chod

zące

w

 skł

ad p

asa

Niz

in

Śro

dkow

opol

skic

h (A

)w

skaz

uje

na m

apie

Pol

ski N

izin

ę M

azow

ieck

ą (C

)w

skaz

uje

na m

apie

War

szaw

ę,

Łódź

, Wro

cław

i Po

znań

(C)

wsk

azuj

e na

map

ie P

olsk

i 3

wyb

rane

niz

iny

i pod

aje

ich

nazw

y (C

)w

skaz

uje

na m

apie

Pol

ski W

isłę

, N

arew

i B

ug (C

)w

ymie

nia

cech

y kr

ajob

razu

N

izin

Śro

dkow

opol

skic

h ze

sz

czeg

ólny

m u

wzg

lędn

ieni

em

Niz

iny

Maz

owie

ckie

j (A)

opis

uje

kraj

obra

z N

izin

y M

azow

ieck

iej (

B)

wyj

aśni

a ro

lę W

isły

, Nar

wi

i Bug

u w

 pow

stan

iu K

otlin

y W

arsz

awsk

iej (

B)

wyj

aśni

a za

leżn

ość

mię

dzy

dzia

łaln

ości

ą cz

łow

ieka

zmia

nam

i w k

rajo

braz

ie N

izin

y M

azow

ieck

iej (

B)

wyj

aśni

a, c

o sp

rzyj

a ro

zwoj

owi

roln

ictw

a w

 poł

udni

owej

czę

ści

Niz

iny

Maz

owie

ckie

j (B

)w

ymie

nia

najc

enni

ejsz

e pr

zyro

dnic

zo o

bsza

ry n

a N

izin

ach

Śro

dkow

opol

skic

h i w

skaz

uje

je

na m

apie

Pol

ski (

C)

przy

goto

wuj

e i p

reze

ntuj

e in

form

acje

o o

sobl

iwoś

ciac

h w

ybra

nego

par

ku n

arod

oweg

o:

Kam

pino

skie

go, B

iało

wie

skie

go,

Nar

wia

ński

ego,

Bie

brza

ński

ego

lub

Pole

skie

go (D

)

6

Num

er

lekc

ji

Tytu

ł lek

cji

w p

odrę

czni

ku lu

b ze

szyc

ie ć

wic

zeń

Wym

agan

ia k

onie

czne

(o

cena

dop

uszc

zają

ca).

U

czeń

:

Wym

agan

ia p

odst

awow

e (o

cena

dos

tate

czna

).

Ucz

eń:

Wym

agan

ia r

ozsz

erza

jące

(o

cena

dob

ra).

U

czeń

:

Wym

agan

ia d

opeł

niaj

ące

(oce

na b

ardz

o do

bra)

. U

czeń

:

Wym

agan

ia w

ykra

czaj

ące

(oce

na c

eluj

ąca)

. U

czeń

:

33Le

kcja

21.

W

 sto

licy

kraj

uw

skaz

uje

War

szaw

ę na

map

ie

Pols

ki (C

)w

yjaś

nia,

co

to je

st s

tolic

a (B

)w

ymie

nia

3 at

rakc

je tu

ryst

yczn

e W

arsz

awy

(A)

wym

ieni

a el

emen

ty k

rajo

braz

u w

ielk

omie

jski

ego

War

szaw

y (A

)om

awia

funk

cje

War

szaw

y ja

ko

stol

icy

(B)

wsk

azuj

e na

pla

nie

War

szaw

y co

na

jmni

ej 3

atra

kcje

tury

styc

zne

(C)

char

akte

ryzu

je c

o na

jmni

ej 3

at

rakc

je tu

ryst

yczn

e W

arsz

awy

(B)

wsk

azuj

e Tr

akt K

róle

wsk

i na

plan

ie

War

szaw

y (C

)

wyj

aśni

a ro

lę W

arsz

awy

jako

w

ęzła

kom

unik

acyj

nego

(B)

wyj

aśni

a, d

lacz

ego

war

szaw

skie

S

tare

Mia

sto

zost

ało

wpi

sane

na

List

ę Ś

wia

tow

ego

Dzi

edzi

ctw

a Ku

ltura

lneg

o i P

rzyr

odni

czeg

o U

NES

CO

(D)

uzas

adni

a hi

stor

yczn

ą za

leżn

ość

mię

dzy

rozw

ojem

War

szaw

y a 

jej

poło

żeni

em n

ad W

isłą

(D)

34Le

kcja

22.

Po

dsum

owan

ie

dzia

łu 3

.

Pods

umow

anie

i sp

raw

dzia

n z 

dzia

łu „

Kraj

obra

zy P

olsk

ich

nizi

n”

35

Dzi

ał 4

. KR

AJO

BR

AZY

WYŻ

YN I 

R P

OLS

KI –

12

godz

in

36Le

kcja

23.

Po

znaj

emy

roln

iczy

kra

jobr

az

Wyż

yny

Lube

lski

ej

wsk

azuj

e na

map

ie P

olsk

i Wyż

ynę

Lube

lską

(C)

wsk

azuj

e na

map

ie P

olsk

i Lub

lin,

Zam

ość,

Kaz

imie

rz D

olny

(C)

wym

ieni

a el

emen

ty k

rajo

braz

u W

yżyn

y Lu

bels

kiej

(A)

wyl

icza

co

najm

niej

3 ro

ślin

y na

jczę

ście

j upr

awia

ne n

a W

yżyn

ie

Lube

lski

ej (A

)

opis

uje

kraj

obra

z W

yżyn

y Lu

bels

kiej

(B)

wyj

aśni

a, c

o to

jest

less

(B)

wyk

azuj

e za

leżn

ość

mię

dzy

wys

tępo

wan

iem

żyz

nych

gle

b a 

rozw

ojem

roln

ictw

a na

Wyż

ynie

Lu

bels

kiej

(C)

omaw

ia c

zynn

iki d

ecyd

ując

e o 

roln

iczy

m c

hara

kter

ze

kraj

obra

zu W

yżyn

y Lu

bels

kiej

(B)

wyj

aśni

a, w

 jaki

spo

sób

pow

staj

ą w

ąwoz

y le

ssow

e (B

)

przy

goto

wuj

e i p

reze

ntuj

e in

form

acje

o o

sobl

iwoś

ciac

h R

ozto

czań

skie

go P

arku

N

arod

oweg

o (D

)

37Le

kcja

24.

Wśr

ód

skał

i ja

skiń

w

yżyn

y w

apie

nnej

poda

je n

azw

ę sk

ał b

uduj

ącyc

h W

yżyn

ę Kr

akow

sko-

-C

zęst

ocho

wsk

ą (A

)

wsk

azuj

e na

sch

emat

yczn

ym

rysu

nku

2 fo

rmy

kras

owe

pow

ierz

chni

owe

i 2 fo

rmy

kras

owe

podz

iem

ne o

raz

poda

je ic

h na

zwy 

(C)

opis

uje

kraj

obra

z w

yżyn

y w

apie

nnej

(B)

wyj

aśni

a, ja

k po

wst

ają

jask

inie

i f

orm

y kr

asow

e w

ewną

trz

jask

iń (B

)po

daje

prz

ykła

dy ja

skiń

kr

asow

ych

wys

tępu

jący

ch

w P

olsc

e (ja

skin

ia „

Raj

”, ja

skin

ia

„Nie

dźw

iedz

ia”)

(A)

wyj

aśni

a, n

a cz

ym p

oleg

a pr

oces

kr

asow

y (D

)gr

upuj

e fo

rmy

kras

owe

pow

ierz

chni

owe

i pod

ziem

ne (C

)

wys

zuku

je w

 różn

ych

źród

łach

in

form

acje

na

tem

at c

ieka

wyc

h ob

szar

ów k

raso

wyc

h na

św

ieci

e (D

)

38Le

kcja

25.

Po

znaj

emy

Wyż

ynę

Krak

owsk

o-

-Czę

stoc

how

ską

wsk

azuj

e na

map

ie P

olsk

i Wyż

ynę

Krak

owsk

o-C

zęst

ocho

wsk

ą (C

)po

daje

4 p

rzyk

łady

obi

ektó

w

stan

owią

cych

atra

kcje

tu

ryst

yczn

e W

yżyn

y Kr

akow

sko-

-C

zęst

ocho

wsk

iej (

B)

wyj

aśni

a pr

zycz

yny

uksz

tałto

wan

ia

się

kraj

obra

zu k

raso

weg

o na

 Wyż

ynie

Kra

kow

sko-

-C

zęst

ocho

wsk

iej (

B)

wyj

aśni

a, c

o to

jest

Szl

ak O

rlich

G

niaz

d (C

)

opis

uje

wyb

raną

atra

kcję

tu

ryst

yczn

ą W

yżyn

y Kr

akow

sko-

-C

zęst

ocho

wsk

iej (

B)

przy

goto

wuj

e i p

reze

ntuj

e na

le

kcji

info

rmac

je o

 oso

bliw

ości

ach

Ojc

owsk

iego

Par

ku

Nar

odow

ego 

(D)

39Le

kcja

26.

Zw

iedz

amy

Krak

ów –

daw

stol

icę

Pols

ki

wsk

azuj

e Kr

aków

na

map

ie

Pols

ki (C

)in

form

uje,

że

Krak

ów je

st d

awną

st

olic

ą Po

lski

(B)

wym

ieni

a co

naj

mni

ej 4

zab

ytki

Kr

akow

a (A

)

na p

odst

awie

map

y Po

lski

opi

suje

po

łoże

nie

Krak

owa

(C)

na p

lani

e Kr

akow

a w

skaz

uje

Waw

el, R

ynek

Głó

wny

, koś

ciół

M

aria

cki,

Suk

ienn

ice,

Pla

nty

(C)

opis

uje

2 za

bytk

owe

obie

kty

zazn

aczo

ne n

a pl

anie

Sta

rego

M

iast

a w

 Kra

kow

ie (R

ynek

G

łów

ny, S

ukie

nnic

e, k

ości

ół

Mar

iack

i, C

olle

gium

Mai

us,

Zam

ek K

róle

wsk

i na

Waw

elu,

B

arba

kan)

 (C)

wyj

aśni

a, d

lacz

ego

Krak

ów z

osta

ł w

pisa

ny n

a Li

stę

Św

iato

weg

o D

zied

zict

wa

Kultu

raln

ego

i Prz

yrod

nicz

ego

UN

ESC

O (D

)

sam

odzi

elni

e w

yzna

cza

trasę

wyc

iecz

ki p

o Kr

akow

ie

i prz

ygot

owuj

e kr

ótki

opi

s ob

iekt

ów, k

tóre

war

to z

wie

dzić

(D)

wys

zuku

je w

 różn

ych

źród

łach

ci

ekaw

ostk

i dot

yczą

ce k

ości

oła

Mar

iack

iego

lub

Zam

ku

Król

ewsk

iego

na

Waw

elu

(D)

7

Num

er

lekc

ji

Tytu

ł lek

cji

w p

odrę

czni

ku lu

b ze

szyc

ie ć

wic

zeń

Wym

agan

ia k

onie

czne

(o

cena

dop

uszc

zają

ca).

U

czeń

:

Wym

agan

ia p

odst

awow

e (o

cena

dos

tate

czna

).

Ucz

eń:

Wym

agan

ia r

ozsz

erza

jące

(o

cena

dob

ra).

U

czeń

:

Wym

agan

ia d

opeł

niaj

ące

(oce

na b

ardz

o do

bra)

. U

czeń

:

Wym

agan

ia w

ykra

czaj

ące

(oce

na c

eluj

ąca)

. U

czeń

:

40Le

kcja

27.

Po

znaj

emy

kraj

obra

z pr

zem

ysło

wy

Wyż

yny

Ślą

skie

j

wsk

azuj

e W

yżyn

ę Ś

ląsk

ą na

m

apie

Pol

ski (

C)

poda

je n

azw

ę na

jważ

niej

szeg

o su

row

ca m

iner

alne

go

wyd

obyw

aneg

o na

Wyż

ynie

Ś

ląsk

iej (

A)w

skaz

uje

Kato

wic

e na

map

ie

Pols

ki (C

)

na p

odst

awie

map

y Po

lski

opi

suje

po

łoże

nie

Wyż

yny

Ślą

skie

j (B

)po

daje

naz

wy

co n

ajm

niej

4 m

iast

le

żący

ch n

a W

yżyn

ie Ś

ląsk

iej (

A)w

ymie

nia

elem

enty

kra

jobr

azu

prze

mys

łow

ego

Wyż

yny

Ślą

skie

j (A)

char

akte

ryzu

je k

rajo

braz

pr

zem

ysło

wy

na p

rzyk

ładz

ie

Wyż

yny

Ślą

skie

j (C

)w

ylic

za z

mia

ny w

 śro

dow

isku

pr

zyro

dnic

zym

Wyż

yny

Ślą

skie

j sp

owod

owan

e dz

iała

lnoś

cią

czło

wie

ka (B

)

wyj

aśni

a zn

acze

nie

wys

tępo

wan

ia

węg

la k

amie

nneg

o w

 rozw

oju

i zm

iana

ch ś

rodo

wis

ka

przy

rodn

icze

go n

a W

yżyn

ie

Ślą

skie

j (D

)

uzas

adni

a ko

niec

znoś

ć po

praw

y st

anu

środ

owis

ka p

rzyr

odni

czeg

o W

yżyn

y Ś

ląsk

iej (

D)

prop

onuj

e dz

iała

nia

prow

adzą

ce

do p

opra

wy

stan

u śr

odow

iska

pr

zyro

dnic

zego

Wyż

yny

Ślą

skie

j (D

)

41Le

kcja

28.

G

órsk

ie ła

ńcuc

hy

i pas

ma

wsk

azuj

e na

map

ie

hips

omet

rycz

nej P

olsk

i Kar

paty

i S

udet

y (C

)

wsk

azuj

e na

map

ie P

olsk

i B

eski

dy, T

atry

, Kar

kono

sze

i Gór

y Ś

wię

tokr

zysk

ie (C

)w

ymie

nia

elem

enty

rzeź

by te

renu

ch

arak

tery

styc

zne

dla

kraj

obra

zu

górs

kieg

o (A

)

na p

odst

awie

map

y hi

psom

etry

czne

j Pol

ski o

pisu

je

poło

żeni

e gó

r (B

)ch

arak

tery

zuje

obi

ekty

wod

ne

wys

tępu

jące

w g

órac

h (B

)

posł

uguj

ąc s

ię p

anor

amą

wyb

rany

ch g

ór, w

skaz

uje

elem

enty

rzeź

by te

renu

(D)

oblic

za ró

żnic

e w

ysok

ości

m

iędz

y na

jwyż

szym

szc

zyte

m

Tatr

a na

jwyż

szym

i szc

zyta

mi

Bes

kidó

w, S

udet

ów, G

ór

Św

ięto

krzy

skic

h (C

)

42Le

kcja

29.

Po

znaj

emy

kraj

obra

z Ta

tr

wsk

azuj

e na

map

ie P

olsk

i Tat

ry (C

)po

sług

ując

się

foto

grafi

ą, p

odob

jak

zam

iesz

czon

a w

 pod

ręcz

niku

, w

ymie

nia

elem

enty

kra

jobr

azu

wys

okog

órsk

iego

Tat

r (A)

wsk

azuj

e na

map

ie P

olsk

i R

ysy;

pra

wid

łow

o od

czyt

uje

ich

wys

okoś

ć be

zwzg

lędn

ą (C

)w

yjaś

nia,

na

jaki

e cz

ęści

dzi

elą

się

Tatry

i po

daje

ich

nazw

y (T

atry

Za

chod

nie

i Tat

ry W

ysok

ie (B

)

char

akte

ryzu

je k

rajo

braz

Tat

r Za

chod

nich

(B)

char

akte

ryzu

je k

rajo

braz

Tat

r W

ysok

ich

(B)

wym

ieni

a po

2 p

rzyk

łady

naz

w

tatrz

ańsk

ich:

szc

zytó

w, d

olin

, je

zior

(B)

wyj

aśni

a, w

 jaki

spo

sób

pow

staj

ą żl

eby

i sto

żki p

iarg

owe

(B)

poró

wnu

je k

rajo

braz

Tat

r Za

chod

nich

z k

rajo

braz

em T

atr

Wys

okic

h (D

)

wyj

aśni

a na

prz

ykła

dach

rolę

lo

dow

ców

gór

skic

h w

 twor

zeni

u do

lin i 

jezi

or ta

trzań

skic

h (C

)

43Le

kcja

30.

Po

znaj

emy

war

unki

życ

ia

w g

órac

h

wym

ieni

a ce

chy

pogo

dy

w g

órac

h (A

)po

sług

ując

się

sch

emat

yczn

ym

rysu

nkie

m z

amie

szcz

onym

w

 pod

ręcz

niku

, wym

ieni

a ko

lejn

e pi

ętra

rośl

inne

w T

atra

ch (A

)op

isuj

e w

ybra

ne p

iętro

ro

ślin

ne (B

)

opis

uje

pięt

ra ro

ślin

nośc

i w

 Tar

ach 

(B)

wym

ieni

a sp

osob

y go

spod

arow

ania

czł

owie

ka

w g

órac

h (B

)po

daje

naz

wy

co n

ajm

niej

2

park

ów n

arod

owyc

h le

żący

ch

w p

asie

gór

(A)

wyj

aśni

a, d

lacz

ego

w g

órac

h ro

ślin

y ro

zmie

szcz

one

pięt

row

o (B

)w

ymie

nia

czyn

niki

spr

zyja

jące

ro

zwoj

owi t

urys

tyki

w g

órac

h (B

)

wyk

azuj

e za

leżn

ość

mię

dzy

wzr

oste

m w

ysok

ości

nad

po

ziom

em m

orza

a s

padk

iem

te

mpe

ratu

ry p

owie

trza

(C)

poda

je p

rzyk

łady

chr

onio

nych

ro

ślin

i zw

ierz

ąt w

ystę

pują

cych

w

 Tat

rzań

skim

Par

ku

Nar

odow

ym (B

)

przy

goto

wuj

e i p

reze

ntuj

e in

form

acje

o o

sobl

iwoś

ciac

h w

ybra

nego

par

ku n

arod

oweg

o le

żące

go w

 pas

ie g

ór (D

)ob

licza

różn

icę

tem

pera

tury

po

wie

trza

mię

dzy

podn

óżem

szcz

ytem

w g

órac

h (D

)

44Le

kcja

31.

W

ędru

jem

y po

rach

wym

ieni

a za

sady

zac

how

ania

się

w

 gór

ach

podc

zas

burz

y (B

)w

ymie

nia

elem

enty

wyp

osaż

enia

ni

ezbę

dne

w c

zasi

e je

dnod

niow

ej

wyc

iecz

ki g

órsk

iej (

A)

omaw

ia z

asad

y be

zpie

czne

j w

ędró

wki

po

góra

ch (B

)w

yjaś

nia,

dla

czeg

o w

 gór

ach

zaw

sze

trzeb

a m

ieć

ze s

obą

ciep

łe

ubra

nie

(B)

plan

uje

jedn

odni

ową

wyc

iecz

górs

ką, k

orzy

staj

ąc z

 map

i p

rzew

odni

ków

tury

styc

znyc

h (D

)

45Le

kcja

32.

Mój

re

gion

na

map

ie

Pols

ki

odcz

ytuj

e na

zwy

woj

ewód

ztw

map

y ad

min

istra

cyjn

ej P

olsk

i (C

)w

skaz

uje

swój

regi

on

adm

inis

tracy

jny

na m

apie

Pol

ski

i pod

aje

jego

naz

(C)

wym

ieni

a kr

yter

ia p

odzi

ału

Pols

ki

na re

gion

y (A

)po

daje

ele

men

ty, k

tóre

nal

eży

opis

ać, a

by s

char

akte

ryzo

wać

sw

ój re

gion

(B)

poda

je n

azw

y w

ojew

ództ

wa,

po

wia

tu i 

gmin

y, w

 któ

rych

m

iesz

ka (B

)

opis

uje

regi

on, w

 któ

rym

m

iesz

ka, u

wzg

lędn

iają

c po

łoże

nie

geog

rafic

zne,

uk

szta

łtow

anie

pow

ierz

chni

, wod

y po

wie

rzch

niow

e i r

oślin

ność

(C)

opis

uje

regi

on, w

 któ

rym

mie

szka

, uw

zglę

dnia

jąc

obsz

ary

chro

nion

e i p

ołoż

enie

wzg

lęde

m d

użyc

h m

iast

(C)

wys

zuku

je i 

prez

entu

je in

form

acje

regi

onie

his

tory

czny

m, w

 któ

rym

m

iesz

ka (D

)

46Le

kcja

33.

Po

dsum

owan

ie

dzia

łu 4

.

Pods

umow

anie

i sp

raw

dzia

n z 

dzia

łu „

Kraj

obra

zy w

yżyn

i gó

r Pol

ski”

47

8

Num

er

lekc

ji

Tytu

ł lek

cji

w p

odrę

czni

ku lu

b ze

szyc

ie ć

wic

zeń

Wym

agan

ia k

onie

czne

(o

cena

dop

uszc

zają

ca).

U

czeń

:

Wym

agan

ia p

odst

awow

e (o

cena

dos

tate

czna

).

Ucz

eń:

Wym

agan

ia r

ozsz

erza

jące

(o

cena

dob

ra).

U

czeń

:

Wym

agan

ia d

opeł

niaj

ące

(oce

na b

ardz

o do

bra)

. U

czeń

:

Wym

agan

ia w

ykra

czaj

ące

(oce

na c

eluj

ąca)

. U

czeń

:

Dzi

ał 5

. CIA

ŁO C

ZŁO

WIE

KA

– 1

3 go

dzin

48Le

kcja

34.

Do

czeg

o sł

uży

skór

a?

wyj

aśni

a, d

o cz

ego

czło

wie

kow

i sł

uży

skór

a (B

)w

ymie

nia

elem

enty

skó

ry

(na

pods

taw

ie il

ustra

cji

w p

odrę

czni

ku) (

A)w

ylic

za w

ytw

ory

skór

y zw

ierz

ąt

i lud

zi (w

łosy

, paz

nokc

ie, s

ierś

ć,

piór

a) (A

)

omaw

ia fu

nkcj

e po

szcz

egól

nych

el

emen

tów

skó

ry (B

)w

yjaś

nia,

jaki

e zn

acze

nia

dla

orga

nizm

u m

a po

t (B

)uz

asad

nia

koni

eczn

ość

zach

owan

ia o

stro

żnoś

ci p

odcz

as

kąpi

eli s

łone

czny

ch (k

rem

y z 

filtre

m) (

B)

wyj

aśni

a ro

lę s

kóry

w

 utrz

ymyw

aniu

sta

łej t

empe

ratu

ry

ciał

a (B

)w

yjaś

nia,

jaki

e zn

acze

nie

dla

orga

nizm

u m

a op

alen

izna

(B)

wyk

azuj

e zw

iąze

k m

iędz

y sk

órą

a da

ktyl

osko

pią

(D)

49Le

kcja

35.

Co

spra

wia

, że

się

poru

szam

y?

wyj

aśni

a, z

 cze

go je

st z

budo

wan

y sz

kiel

et c

złow

ieka

(B)

wsk

azuj

e (n

a pl

ansz

y lu

b m

odel

u)

i naz

ywa

najw

ażni

ejsz

e el

emen

ty

ukła

du k

ostn

ego

czło

wie

ka:

czas

zkę,

krę

gosł

up, k

latk

ę pi

ersi

ową,

koń

czyn

y gó

rne,

ko

ńczy

ny d

olne

(C)

wsk

azuj

e st

aw ło

kcio

wy

i kol

anow

y na

sch

emat

yczn

ym

rysu

nku

zam

iesz

czon

ym

w p

odrę

czni

ku (C

)

wyj

aśni

a ro

lę, j

aką

w o

rgan

izm

ie

czło

wie

ka p

ełni

szk

iele

t (B

)w

skaz

uje

na w

łasn

ym c

iele

na

jważ

niej

sze

elem

enty

ukł

adu

kost

nego

(C)

omaw

ia ro

lę s

taw

ów i 

mię

śni

w p

orus

zani

u si

ę (B

)w

ykon

uje

z ka

rtonu

mod

el rę

ki

i pos

ługu

je s

ię n

im (w

edłu

g in

stru

kcji)

(C)

wym

ieni

a fu

nkcj

e po

szcz

egól

nych

el

emen

tów

ukł

adu

kost

nego

cz

łow

ieka

(A)

wyj

aśni

a dz

iała

nie

mod

elu

ręki

(B)

omaw

ia z

ależ

nośc

i mię

dzy

elem

enta

mi u

kład

u ko

stne

go

czło

wie

ka (B

)w

yjaś

nia

zale

żnoś

ć m

iędz

y pr

acą

mię

śni i

 sta

wów

ruch

ami w

ykon

ywan

ymi p

rzez

cz

łow

ieka

 (D)

wyj

aśni

a, c

o si

ę dz

ieje

mię

śnia

mi,

któr

e pr

zez

dłuż

szy

czas

nie

używ

ane

i pod

aje

przy

kład

y ta

kich

syt

uacj

i (D

)

50Le

kcja

36.

Jak

db

ać o

 koś

ci,

mię

śnie

i st

awy?

wym

ieni

a pr

zyna

jmni

ej 3

dz

iała

nia

sprz

yjaj

ące

zach

owan

iu

praw

idło

wej

pos

taw

y (A

)w

ymie

nia

obja

wy

zwic

hnię

cia

i skr

ęcen

ia s

taw

u (A

)op

isuj

e, ja

k na

leży

się

zac

how

w p

rzyp

adku

pod

ejrz

enia

aman

ia (B

)

wym

ieni

a w

apń

jako

głó

wny

sk

ładn

ik b

uduj

ący

kośc

i (A)

poda

je c

o na

jmni

ej 3

prz

ykła

dy

prod

uktó

w s

poży

wcz

ych

boga

tych

w

 wap

ń (A

)w

ymie

nia

pods

taw

owe

zasa

dy

dbał

ości

o m

ięśn

ie i 

kośc

i (A)

opis

uje,

jak

nale

ży s

ię z

acho

wać

w

 prz

ypad

ku z

wic

hnię

cia

lub

skrę

ceni

a st

awu

(B)

opis

uje

skut

ki n

iepr

awid

łow

ego

rozw

oju

mię

śni i

 koś

ci (w

ady

post

awy)

(B)

poda

je s

poso

by z

apob

iega

nia

wad

om p

osta

wy

(B)

wyj

aśni

a, w

 jaki

spo

sób

leka

rz

moż

e zb

adać

sta

n ko

ści (

B)

wyj

aśni

a, d

lacz

ego

do

praw

idło

weg

o ro

zwoj

u m

ięśn

i, st

awów

i ko

ści n

iezb

ędna

jest

ak

tyw

ność

fizy

czna

(C)

prze

wid

uje

skut

ki s

toso

wan

ia

prze

z dz

ieci

die

ty u

bogi

ej

w w

apń 

(D)

wys

zuku

je i 

prez

entu

je d

odat

kow

e in

form

acje

o s

poso

bach

be

zpie

czne

go u

praw

iani

a sp

ortu

(n

arci

arst

wo,

sko

ki d

o w

ody,

jazd

a na

: row

erze

, łyż

wac

h, ro

lkac

h,

desk

orol

ce) (

D)

51Le

kcja

37.

Po

co

jem

y i p

ijem

y?w

skaz

uje

na p

lans

zy i 

nazy

wa

pods

taw

owe

narz

ądy

ukła

du

poka

rmow

ego

czło

wie

ka (j

ama

ustn

a, p

rzeł

yk, ż

ołąd

ek, j

elito

ci

enki

e, je

lito

grub

e, o

dbyt

) (A)

wym

ieni

a w

 pra

wid

łow

ej

kole

jnoś

ci e

tapy

prz

emia

ny

poka

rmu

w u

kład

zie

poka

rmow

ym

(roz

drab

nian

ie, t

raw

ieni

e,

wch

łani

anie

) (A)

wym

ieni

a po

dsta

wow

e fu

nkcj

e na

rząd

ów u

kład

u po

karm

oweg

o (A

)po

daje

prz

ykła

dy p

łynó

w

ustro

jow

ych

czło

wie

ka, k

tóry

ch

głów

nym

skł

adni

kiem

jest

w

oda 

(B)

poda

je p

rzyk

łady

syt

uacj

i, w

 któ

rych

org

aniz

m tr

aci w

odę

(B)

wsk

azuj

e m

iejs

ce w

chła

nian

ia

subs

tanc

ji po

karm

owyc

h i w

ody

w u

kład

zie

poka

rmow

ym (A

)

wyj

aśni

a po

wod

y do

star

czan

ia

orga

nizm

owi p

ożyw

ieni

a (e

nerg

ia,

mat

eria

ł bud

ulco

wy)

(B)

prze

wid

uje

skut

ki n

iedo

star

czan

ia

orga

nizm

owi p

okar

mu

(D)

posł

uguj

ąc s

ię p

rzyk

łada

mi (

m.in

. sp

orto

wcy

po

treni

ngu)

, wyj

aśni

a ko

niec

znoś

ć uz

upeł

nian

ia w

ody

i pok

arm

u w

 org

aniz

mie

(B)

poda

je p

rzyk

ład

sytu

acji,

w k

tóre

j po

karm

zja

dany

prz

ez je

dneg

o cz

łow

ieka

jest

prz

ezna

czon

y na

bud

owan

ie c

iała

dru

gieg

o cz

łow

ieka

(D)

wyj

aśni

a na

prz

ykła

dzie

jam

y us

tnej

rolę

enz

ymów

w p

roce

sie

traw

ieni

a (D

)sa

mod

ziel

nie

proj

ektu

je

dośw

iadc

zeni

e w

ykaz

ując

e ut

ratę

w

ody

prze

z or

gani

zm D

)

9

Num

er

lekc

ji

Tytu

ł lek

cji

w p

odrę

czni

ku lu

b ze

szyc

ie ć

wic

zeń

Wym

agan

ia k

onie

czne

(o

cena

dop

uszc

zają

ca).

U

czeń

:

Wym

agan

ia p

odst

awow

e (o

cena

dos

tate

czna

).

Ucz

eń:

Wym

agan

ia r

ozsz

erza

jące

(o

cena

dob

ra).

U

czeń

:

Wym

agan

ia d

opeł

niaj

ące

(oce

na b

ardz

o do

bra)

. U

czeń

:

Wym

agan

ia w

ykra

czaj

ące

(oce

na c

eluj

ąca)

. U

czeń

:

52Le

kcja

38.

Jak

się

zd

row

o od

żyw

iać?

poda

je c

o na

jmni

ej p

o 2

przy

kład

y po

karm

ów z

drow

ych

i nie

zdro

wyc

h (A

)

wym

ieni

a i s

tosu

je z

asad

y pr

awid

łow

ego

odży

wia

nia

się

(A)

poda

je c

o na

jmni

ej p

o 5

przy

kład

ów p

okar

mów

, któ

re

nale

ży je

ść c

zęst

o, o

raz

tych

, kt

óryc

h sp

ożyc

ie n

ależ

y og

rani

czać

(A)

wym

ieni

a po

karm

y za

wie

rają

ce

dużo

wita

min

(A)

wyj

aśni

a, d

lacz

ego

posi

łki w

arto

je

ść p

owol

i (B

)

odró

żnia

pra

wid

łow

o sk

onst

ruow

any

jadł

ospi

s od

sko

nstru

owan

ego

niep

raw

idło

wo 

(D)

wyj

aśni

a, d

lacz

ego

niek

tóre

po

karm

y na

leży

jeść

czę

sto,

inny

ch tr

zeba

uni

kać

(B)

uzas

adni

a po

trzeb

ę re

gula

rneg

o od

żyw

iani

a si

ę (C

)uk

łada

pra

wid

łow

y ja

dłos

pis

na c

ały

dzie

ń, o

dpow

iedn

i dl

a sw

ojeg

o w

ieku

(inn

y ni

ż w

 pod

ręcz

niku

) (D

)

omaw

ia ro

lę w

itam

in z

awar

tych

w

 pok

arm

ach

we

wzr

ości

e i r

ozw

oju

orga

nizm

u cz

łow

ieka

(B)

przy

goto

wuj

e in

form

acje

zdro

wot

nych

sku

tkac

h ni

epra

wid

łow

ego

odży

wia

nia

się

(ano

reks

ja, b

ulim

ia, o

tyło

ść) (

D)

53Le

kcja

39.

Jak

dz

iała

ukł

ad

odde

chow

y?

wsk

azuj

e na

pla

nszy

i po

daje

na

zwy

pods

taw

owyc

h na

rząd

ów

ukła

du o

ddec

how

ego

czło

wie

ka

(jam

a no

sow

a, g

ardł

o, k

rtań,

tc

haw

ica,

osk

rzel

a, p

łuca

) (A)

wyk

onuj

e do

świa

dcze

nie

(wed

ług

inst

rukc

ji) p

otw

ierd

zają

ce

obec

ność

dw

utle

nku

węg

la

w w

ydyc

hany

m p

owie

trzu

(C)

wsk

azuj

e na

sw

oim

cie

le

pods

taw

owe

narz

ądy

ukła

du

odde

chow

ego

(C)

wym

ieni

a za

sadn

icze

funk

cje

ukła

du o

ddec

how

ego

czło

wie

ka (A

)om

awia

różn

ice

mię

dzy

pow

ietrz

em w

dych

anym

pow

ietrz

em w

ydyc

hany

m (B

)pr

zepr

owad

za p

rost

e do

świa

dcze

nie

(wed

ług

inst

rukc

ji)

wyk

azuj

ące

utra

tę w

ody

prze

z pł

uca

(C)

omaw

ia d

rogę

tlen

u i d

wut

lenk

u w

ęgla

w o

rgan

izm

ie c

złow

ieka

(B)

opis

uje

funk

cje

posz

czeg

ólny

ch

narz

ądów

ukł

adu

odde

chow

ego 

(B)

wyj

aśni

a ja

k za

pom

ocą

lust

erka

sp

raw

dzić

czy

oso

ba ra

nna

lub

niep

rzyt

omna

odd

ycha

(B)

wyj

aśni

a ro

lę tl

enu

w u

zysk

iwan

iu

ener

gii p

rzez

org

aniz

m (B

)op

isuj

e pr

zebi

eg d

ośw

iadc

zeń

wyk

azuj

ącyc

h ob

ecno

ść

dwut

lenk

u w

ęgla

i w

ody

(par

y w

odne

j) w

 wyd

ycha

nym

po

wie

trzu 

(B)

sam

odzi

elni

e pl

anuj

e do

świa

dcze

nie

w c

elu

spra

wdz

enia

, czy

spa

liny

wyd

obyw

ając

e si

ę z 

sam

ocho

du

zaw

iera

ją d

wut

lene

k w

ęgla

(D)

54Le

kcja

40.

O

ddyc

haj

zdro

wym

po

wie

trzem

poda

je c

o na

jmni

ej 2

prz

ykła

dy

subs

tanc

ji za

niec

zysz

czaj

ącyc

h po

wie

trze

(A)

zapi

suje

obs

erw

acje

w p

rzeb

iegu

do

świa

dcze

nia

doty

cząc

ego

wpł

ywu

dym

u ty

toni

oweg

o na

ro

zwój

rośl

in (C

)

wym

ieni

a po

dsta

wow

e za

sady

db

ania

o ja

kość

pow

ietrz

a, k

tóry

m

oddy

cham

y (A

)w

ykon

uje

dośw

iadc

zeni

e w

ykaz

ując

e w

pływ

dym

u ty

toni

oweg

o na

rozw

ój ro

ślin

(w

edłu

g in

stru

kcji)

(C)

poda

je p

rzyk

łady

neg

atyw

nego

w

pływ

u ni

koty

ny n

a zd

row

ie

czło

wie

ka (B

)

wyj

aśni

a, d

lacz

ego

nale

ży w

ietrz

pom

iesz

czen

ia i 

spęd

zać

dużo

cz

asu

na ś

wie

żym

pow

ietrz

u (B

)om

awia

prz

ebie

g do

świa

dcze

nia

wyk

azuj

ąceg

o w

pływ

dym

u ty

toni

oweg

o na

rozw

ój ro

ślin

; fo

rmuł

uje

wni

oski

(B)

uzas

adni

a pr

awdz

iwoś

ć os

trzeż

zam

iesz

czan

ych

na o

pako

wan

iach

pa

pier

osów

: „Pa

leni

e za

bija

” lu

b „P

alen

ie p

oważ

nie

szko

dzi T

obie

i o

sobo

m w

 Tw

oim

oto

czen

iu”

(D)

proj

ektu

je i 

wyk

onuj

e pl

akat

os

trzeg

ając

y pr

zed

pale

niem

pa

pier

osów

(D)

wys

zuku

je i 

prez

entu

je d

odat

kow

e in

form

acje

na

tem

at c

horó

b bę

dący

ch k

onse

kwen

cją

pale

nia

papi

eros

ów (D

)

55Le

kcja

41.

Jak

kr

ew k

rąży

w

 org

aniz

mie

?

wsk

azuj

e na

pla

nszy

lub

mod

elu

i naz

ywa

pods

taw

owe

narz

ądy

ukła

du k

rwio

nośn

ego

(ser

ce,

nacz

ynia

krw

iono

śne:

żył

y i t

ętni

ce) (

C)

bada

sw

oje

tętn

o (w

edłu

g in

stru

kcji)

(C)

wym

ieni

a po

dsta

wow

e fu

nkcj

e po

znan

ych

narz

ądów

ukł

adu

krw

iono

śneg

o (A

)om

awia

rolę

krw

i w o

rgan

izm

ie (B

)od

różn

ia ż

yły

od tę

tnic

na

rysu

nku

sche

mat

yczn

ym (C

)w

skaz

uje

żyły

na

swoi

m

prze

dram

ieni

u (C

)

opis

uje

funk

cje

serc

a w

 ukł

adzi

e kr

wio

nośn

ym (B

)w

ymie

nia

różn

ice

mię

dzy

żyłą

tętn

icą

(B)

wyj

aśni

a, s

kąd

krew

zab

iera

i d

okąd

zan

osi:

tlen,

dw

utle

nek

węg

la, s

ubst

ancj

e po

karm

owe

(B)

wyj

aśni

a, w

 jaki

spo

sób

dzia

ła

serc

e (B

)w

yjaś

nia,

ile

krw

i prz

epły

wa

prze

z se

rce

w c

iągu

min

uty

(B)

przy

goto

wuj

e no

tatk

ę do

tycz

ącą

krw

i jak

o le

ku, k

tóre

go n

iczy

m n

ie

moż

na z

astą

pić

(D)

10

Num

er

lekc

ji

Tytu

ł lek

cji

w p

odrę

czni

ku lu

b ze

szyc

ie ć

wic

zeń

Wym

agan

ia k

onie

czne

(o

cena

dop

uszc

zają

ca).

U

czeń

:

Wym

agan

ia p

odst

awow

e (o

cena

dos

tate

czna

).

Ucz

eń:

Wym

agan

ia r

ozsz

erza

jące

(o

cena

dob

ra).

U

czeń

:

Wym

agan

ia d

opeł

niaj

ące

(oce

na b

ardz

o do

bra)

. U

czeń

:

Wym

agan

ia w

ykra

czaj

ące

(oce

na c

eluj

ąca)

. U

czeń

:

56Le

kcja

42.

Jak

dz

iała

móz

g?w

ymie

nia

zmys

ły, j

akim

i dy

spon

uje

czło

wie

k; p

odaj

e na

zwy

narz

ądów

zm

ysłó

w

czło

wie

ka (A

)w

skaz

uje

na s

woi

m c

iele

nar

ządy

zm

ysłó

w (C

)

opis

uje

rolę

zm

ysłó

w w

 odb

iera

niu

bodź

ców

zew

nętrz

nych

(B)

wym

ieni

a fu

nkcj

e m

ózgu

, ko

rzys

tają

c ze

sch

emat

yczn

ego

rysu

nku

zam

iesz

czon

ego

w p

odrę

czni

ku(A

)

wyj

aśni

a m

echa

nizm

doc

iera

nia

info

rmac

ji do

móz

gu (B

)po

daje

prz

ykła

dy c

zynn

ości

w

ykon

ywan

ych

prze

z m

ózg

w p

rost

ych

sytu

acja

ch

życi

owyc

h (B

)

poda

je p

rzyk

łady

odb

iera

nia

pr

zez

móz

g sy

gnał

ów z

 wnę

trza

ciał

a (B

)

uzas

adni

a ko

niec

znoś

ć za

pew

nien

ia o

dpow

iedn

iej

ilośc

i snu

i w

łaśc

iwej

hig

ieny

ps

ychi

czne

j dla

pra

wid

łow

ego

funk

cjon

owan

ia m

ózgu

(D)

57Le

kcja

43.

S

ubst

ancj

e uz

ależ

niaj

ące

groź

ne

wym

ieni

a su

bsta

ncje

uz

ależ

niaj

ące

(alk

ohol

, nik

otyn

a,

nark

otyk

i, ni

ektó

re le

ki) (

A)po

daje

co

najm

niej

2 p

rzyk

łady

ne

gaty

wne

go w

pływ

u su

bsta

ncji

uzal

eżni

ając

ych

na o

rgan

izm

cz

łow

ieka

(A)

omaw

ia n

egat

ywny

wpł

yw

alko

holu

na

zdro

wie

czł

owie

ka (B

)w

ylic

za c

zynn

ości

, któ

rych

nie

w

olno

wyk

onyw

ać p

od w

pływ

em

alko

holu

(A)

omaw

ia n

egat

ywny

wpł

yw

niko

tyny

na

zdro

wie

czł

owie

ka (B

)pr

zeds

taw

ia is

totę

uza

leżn

ieni

a (B

)uz

asad

nia

koni

eczn

ość

odm

owy

w p

rzyp

adku

otrz

yman

ia

prop

ozyc

ji pa

leni

a pa

pier

osów

, pi

cia

alko

holu

i pr

zyjm

owan

ia

nark

otyk

ów (D

)

omaw

ia n

egat

ywny

wpł

yw

nark

otyk

ów n

a zd

row

ie

i św

iado

moś

ć cz

łow

ieka

(B)

wyl

icza

czy

nnoś

ci, k

tóry

ch n

ie

wol

no w

ykon

ywać

pod

wpł

ywem

na

rkot

yków

(A)

poda

je p

ropo

zycj

e as

erty

wny

ch

zach

owań

w p

rzyp

adku

pre

sji

otoc

zeni

a (D

)

uzas

adni

a, ż

e pa

leni

e pa

pier

osów

(o

próc

z ni

szcz

enia

zdr

owia

) zn

aczn

ie z

mni

ejsz

a bu

dżet

ro

dzin

y (D

)

58Le

kcja

43a

. Nau

cz

się

mów

ić „

nie”

59Le

kcja

44.

Po

dsum

owan

ie

dzia

łu 5

.

Pods

umow

anie

i sp

raw

dzia

n z 

dzia

łu „

Cia

ło c

złow

ieka

60

Dzi

ał 6

. KO

BIE

TA, M

ĘŻC

ZYZN

A, D

ZIEC

KO –

8 g

odzi

n

61Le

kcja

45.

Czy

m

kobi

ety

różn

ią s

od m

ężcz

yzn?

wym

ieni

a ró

żnic

e w

 bud

owie

cia

ła

kobi

ety

i męż

czyz

ny (A

)w

skaz

uje

na p

lans

zach

poł

ożen

ie

narz

ądów

ukł

adu

rozr

odcz

ego

żeńs

kieg

o i m

ęski

ego

(C)

wyj

aśni

a zn

acze

nie

poję

cia

„roz

mna

żani

e” (B

)w

ymie

nia

żeńs

kie

i męs

kie

narz

ądy

rozr

odcz

e (A

)ro

zpoz

naje

na

ilust

racj

ach

kom

órkę

jajo

i ple

mni

k (C

)

wym

ieni

a po

dsta

wow

e fu

nkcj

e na

rząd

ów ro

zrod

czyc

h że

ński

ch

i męs

kich

(A)

poró

wnu

je k

omór

kę ja

jow

ą z 

plem

niki

em (C

)

opis

uje

drog

ę pl

emni

ków

w c

iele

m

ężcz

yzny

(B)

wyj

aśni

a, d

lacz

ego

orga

nizm

ko

biet

y je

st z

doln

y do

ro

zmna

żani

a ty

lko

raz

w m

iesi

ącu,

męż

czyz

ny p

rakt

yczn

ie

zaw

sze 

(B)

prop

onuj

e kr

yter

ia, n

a po

dsta

wie

kt

óryc

h m

ożna

rozp

ozna

ć pł

osob

y m

ijane

j na

ulic

y (D

)

62Le

kcja

46.

Kie

dy

pow

staj

e no

we

życi

e?

wsk

azuj

e bl

isko

ść m

iędz

y ko

biet

ą a 

męż

czyz

ną ja

ko je

den

z el

emen

tów

ich

wsp

ólne

go

życi

a (B

)de

finiu

je p

ojęc

ie

„zap

łodn

ieni

e” (A

)

wsk

azuj

e cz

ęści

cia

ła c

złow

ieka

w

ytw

arza

jące

kom

órki

jajo

we

oraz

pl

emni

ki (B

)ko

rzys

tają

c z 

podr

ęczn

ika,

opi

suje

sp

osób

zap

łodn

ieni

a (B

)w

yjaś

nia

znac

zeni

e po

jęć:

„z

arod

ek”

(„em

brio

n”),

„cią

ża”

(B)

opis

uje

drog

ę pl

emni

ków

w c

iele

ko

biet

y (B

)po

daje

naz

częś

ci c

iała

, w

 któ

rej d

ocho

dzi d

o za

płod

nien

ia (B

)po

daje

licz

bę p

lem

nikó

w, k

tóre

do

staj

ą si

ę do

jedn

ej k

omór

ki

jajo

wej

(A)

wyj

aśni

a, ja

ką fu

nkcj

ę w

 cza

sie

ciąż

y pe

łni p

ępow

ina

(B)

opis

uje,

co

się

dzie

je z

 kom

órką

ja

jow

ą po

zap

łodn

ieni

u (B

)uz

asad

nia

koni

eczn

ość

pow

ięks

zani

a si

ę m

acic

y po

dcza

s ci

ąży

(D)

wyk

azuj

e od

pow

iedz

ialn

ość

kobi

ety

i męż

czyz

ny z

a po

częc

ie

dzie

cka

(D)

wys

zuku

je in

form

acje

dot

yczą

ce

bezp

łodn

ości

u k

obie

t i m

ężcz

yzn

oraz

jej p

rzyc

zyn

(D)

11

Num

er

lekc

ji

Tytu

ł lek

cji

w p

odrę

czni

ku lu

b ze

szyc

ie ć

wic

zeń

Wym

agan

ia k

onie

czne

(o

cena

dop

uszc

zają

ca).

U

czeń

:

Wym

agan

ia p

odst

awow

e (o

cena

dos

tate

czna

).

Ucz

eń:

Wym

agan

ia r

ozsz

erza

jące

(o

cena

dob

ra).

U

czeń

:

Wym

agan

ia d

opeł

niaj

ące

(oce

na b

ardz

o do

bra)

. U

czeń

:

Wym

agan

ia w

ykra

czaj

ące

(oce

na c

eluj

ąca)

. U

czeń

:

63Le

kcja

47.

Jak

do

jrzew

ają

chło

pcy?

wym

ieni

a zm

iany

zac

hodz

ące

w o

rgan

izm

ie c

hłop

ców

pod

czas

do

jrzew

ania

(A)

defin

iuje

poj

ęcie

doj

rzew

ania

ciow

ego

(B)

opis

uje

fizyc

zne

ozna

ki

dojrz

ewan

ia p

łcio

weg

o u 

chło

pców

(B)

posł

uguj

ąc s

ię o

trzym

aną

ilust

racj

ą, p

orów

nuje

w

yglą

d ch

łopc

a z 

wyg

ląde

m

męż

czyz

ny (C

)

poda

je o

kres

, w ja

kim

prz

ebie

ga

dojrz

ewan

ie u

 chł

opcó

w (A

)w

yjaś

nia

znac

zeni

e po

jęć:

„po

lucj

e” i 

„trą

dzik

m

łodz

ieńc

zy” 

(B)

opis

uje

mut

ację

(B)

char

akte

ryzu

je z

mia

ny

w z

acho

wan

iu c

hłop

ców

zw

iąza

ne

z do

jrzew

anie

m (C

)

uzas

adni

a ko

niec

znoś

ć db

ania

higi

enę

osob

istą

w o

kres

ie

dojrz

ewan

ia (D

)

64Le

kcja

48.

Jak

do

jrzew

ają

dzie

wcz

ęta?

wym

ieni

a zm

iany

zac

hodz

ące

w o

rgan

izm

ie d

ziew

cząt

pod

czas

do

jrzew

ania

(A)

opis

uje

fizyc

zne

ozna

ki

dojrz

ewan

ia p

łcio

weg

o u 

dzie

wcz

ąt (B

)po

sług

ując

się

otrz

yman

ą ilu

stra

cją,

por

ównu

je w

yglą

d dz

iew

czyn

ki z

 wyg

ląde

m

kobi

ety 

(C)

poda

je o

kres

, w ja

kim

prz

ebie

ga

dojrz

ewan

ie u

 dzi

ewcz

ąt (A

)w

yjaś

nia,

na

czym

pol

ega

cykl

m

iesi

ączk

owy

(men

stru

acyj

ny) (

B)

defin

iuje

poj

ęcia

„ow

ulac

ja”

i „m

iesi

ączk

a” (A

)pr

zypo

rząd

kow

uje

opis

zm

ian

w c

iele

kob

iety

odp

owie

dnim

et

apom

cyk

lu m

iesi

ączk

oweg

o (C

)

wyk

azuj

e za

leżn

ość

mię

dzy

owul

acją

a m

ożliw

ości

ą za

jści

a w

 cią

żę (C

)ch

arak

tery

zuje

zm

iany

w

 zac

how

aniu

dzi

ewcz

ąt z

wią

zane

dojrz

ewan

iem

(C)

wys

zuku

je p

odob

ieńs

twa

w d

ojrz

ewan

iu c

hłop

ców

i d

ziew

cząt

(D)

uzas

adni

a ko

niec

znoś

ć db

ania

higi

enę

okol

ic in

tym

nych

w

 cza

sie

mie

siąc

zki (

D)

wyj

aśni

a, p

o cz

ym k

obie

ta m

oże

pozn

ać, ż

e je

st w

 pie

rwsz

ych

tygo

dnia

ch c

iąży

(D)

65Le

kcja

49.

Wzr

ost,

rozw

ój i 

star

zeni

e si

ę cz

łow

ieka

wym

ieni

a ko

lejn

o et

apy

rozw

oju

czło

wie

ka (A

)ro

zróż

nia

etap

y ro

zwoj

u cz

łow

ieka

na

pod

staw

ie o

pisu

i fo

togr

afii (

C)

char

akte

ryzu

je w

ybra

ny e

tap

rozw

oju

czło

wie

ka (C

)

wsk

azuj

e ró

żnic

e m

iędz

y w

zros

tem

a ro

zwoj

em

orga

nizm

u (B

)om

awia

zm

iany

zac

hodz

ące

w o

rgan

izm

ie c

złow

ieka

na

dwóc

h w

ybra

nych

eta

pach

rozw

oju

(B)

okre

śla

etap

rozw

oju,

na

któr

ym

się

obec

nie

znaj

duje

(B)

poró

wnu

je fu

nkcj

onow

anie

or

gani

zmu

czło

wie

ka n

a po

szcz

egól

nych

eta

pach

ro

zwoj

u (C

)w

yjaś

nia,

na

czym

pol

ega

star

zeni

e si

ę or

gani

zmu

(B)

posł

uguj

ąc s

ię p

rzyk

łada

mi

(inny

mi n

iż w

 pod

ręcz

niku

), w

ykaz

uje,

że

ludz

ie ro

zwija

ją s

w ró

żnym

tem

pie

(B)

ilust

ruje

rozw

ój s

wój

, któ

rego

ś z 

rodz

iców

lub

babc

i, dz

iadk

a,

umie

szcz

ając

jego

kol

ejne

eta

py

na li

nii c

zasu

(D)

66Le

kcja

49a

. R

ozpo

znaj

emy

etap

y ro

zwoj

u cz

łow

ieka

67Le

kcja

50.

Po

dsum

owan

ie

dzia

łu 6

.

Pods

umow

anie

i sp

raw

dzia

n z 

dzia

łu „

Kobi

eta,

męż

czyz

na, d

ziec

ko”

68

Dzi

ał 7

. ŚW

IATŁ

O I 

DŹW

IĘK

– 1

2 go

dzin

69Le

kcja

51.

Jak

to

się

dzi

eje,

że

 wid

zim

y?

poda

je p

o 2

przy

kład

y ob

iekt

ów

świe

cący

ch i 

odbi

jają

cych

św

iatło

 (B)

bada

doś

wia

dcza

lnie

(wed

ług

inst

rukc

ji) ro

zcho

dzen

ie s

świa

tła (C

)

wyj

aśni

a m

echa

nizm

wid

zeni

a pr

zedm

iotó

w ś

wie

cący

ch

i odb

ijają

cych

św

iatło

(B)

opis

uje

prze

bieg

doś

wia

dcze

nia

bada

jące

go ro

zcho

dzen

ie s

świa

tła (B

)

wyj

aśni

a, d

lacz

ego

nie

wid

zim

y w

 cie

mno

ści (

B)

poró

wnu

je s

posó

b w

ysył

ania

pr

omie

ni ś

wie

tlnyc

h pr

zez

żaró

wkę

, lat

arkę

i la

ser (

C)

wyj

aśni

a m

echa

nizm

wid

zeni

a pr

zedm

iotó

w w

 ksi

ężyc

ową

noc 

(B)

poda

je p

rzyk

łady

wyk

orzy

stan

ia

linio

weg

o ro

zcho

dzen

ia s

ię ś

wia

tła

w ż

yciu

cod

zien

nym

(inn

e ni

ż w

 pod

ręcz

niku

) (B

)

sam

odzi

elni

e pl

anuj

e i p

rzep

row

adza

doś

wia

dcze

nie

bada

jące

spo

sób

rozc

hodz

enia

si

ę św

iatła

(inn

e ni

ż w

 pod

ręcz

niku

) (D

)

70Le

kcja

52.

Cie

ń i c

amer

a ob

scur

aba

da d

ośw

iadc

zaln

ie p

owst

awan

ie

cien

ia (C

)w

ykon

uje

(wed

ług

inst

rukc

ji)

pros

tą c

amer

ę ob

scur

ę (C

)

opis

uje

prze

bieg

doś

wia

dcze

nia

bada

jące

go, j

ak p

owst

aje

cień

(B)

posł

uguj

e si

ę ca

mer

ą ob

scur

ą, a

by o

trzym

ać o

braz

pr

zedm

iotu

 (C)

wyj

aśni

a m

echa

nizm

pow

staw

ania

ci

enia

(B)

prze

dsta

wia

spo

sób

pow

staw

ania

ob

razu

wew

nątrz

cam

ery

obsc

ury 

(C)

wyj

aśni

a, d

lacz

ego

za p

omoc

ą ca

mer

y ob

scur

y uz

ysku

jem

y ob

raz

odw

róco

ny (B

)

wys

zuku

je i 

prez

entu

je in

form

acje

zasa

dach

dzi

ałan

ia z

egar

a sł

onec

zneg

o (D

)

12

Num

er

lekc

ji

Tytu

ł lek

cji

w p

odrę

czni

ku lu

b ze

szyc

ie ć

wic

zeń

Wym

agan

ia k

onie

czne

(o

cena

dop

uszc

zają

ca).

U

czeń

:

Wym

agan

ia p

odst

awow

e (o

cena

dos

tate

czna

).

Ucz

eń:

Wym

agan

ia r

ozsz

erza

jące

(o

cena

dob

ra).

U

czeń

:

Wym

agan

ia d

opeł

niaj

ące

(oce

na b

ardz

o do

bra)

. U

czeń

:

Wym

agan

ia w

ykra

czaj

ące

(oce

na c

eluj

ąca)

. U

czeń

:

71Le

kcja

53.

Jak

od

bija

się

św

iatło

?w

ykon

uje

(wed

ług

inst

rukc

ji)

dośw

iadc

zeni

e ba

dają

ce o

dbic

ie

świa

tła o

d ró

żnyc

h pr

zedm

iotó

w

(lust

ro, k

artk

a bi

ałeg

o pa

pier

u,

świa

tełk

o od

blas

kow

e) (C

)po

daje

prz

ykła

dy s

toso

wan

ia

elem

entó

w o

dbla

skow

ych

(A)

omaw

ia p

rzeb

ieg

dośw

iadc

zeni

a ba

dają

cego

odb

icie

św

iatła

od

różn

ych

prze

dmio

tów

(lus

tro,

kartk

a bi

ałeg

o pa

pier

u, ś

wia

tełk

o od

blas

kow

e) (B

)po

sług

ując

się

rysu

nkam

i za

mie

szcz

onym

i w p

odrę

czni

ku,

opis

uje

zjaw

isko

odb

icia

św

iatła

od

lust

erka

, kar

tki b

iałe

go p

apie

ru

i św

iate

łka

odbl

asko

weg

o (B

)

wyj

aśni

a ró

żnic

e w

 odb

ijani

u si

ę św

iatła

od

różn

ych

prze

dmio

tów

 (B)

uzas

adni

a ko

niec

znoś

ć st

osow

ania

św

iate

łek

odbl

asko

wyc

h i i

nnyc

h el

emen

tów

od

blas

kow

ych

w ru

chu

drog

owym

 (C)

wyk

onuj

e sc

hem

atyc

zny

rysu

nek

poka

zują

cy, j

ak ś

wia

tło o

dbija

się

od

lust

ra, a

 jak

od k

artk

i bia

łego

pa

pier

u (D

)w

ykaz

uje

zale

żnoś

ć m

iędz

y ba

rwą

pow

ierz

chni

a il

ości

ą od

bija

nego

św

iatła

(C)

wyj

aśni

a, d

lacz

ego

świa

tło o

dbite

od

pap

ieru

rozp

rasz

a si

ę (B

)po

trafi

prze

wid

zieć

, jak

św

iatło

odb

ije s

ię o

d ró

żnyc

h po

wie

rzch

ni (D

)

72Le

kcja

54.

Lup

a ni

e za

wsz

e po

wię

ksza

wyj

aśni

a, d

o cz

ego

służ

y lu

pa (B

)w

skaz

uje

socz

ewkę

, jak

o gł

ówny

el

emen

t lup

y (A

)w

ykon

uje

(wed

ług

inst

rukc

ji)

dośw

iadc

zeni

e ba

dają

ce, o

d cz

ego

zale

ży o

braz

wid

zian

y pr

zez

socz

ewkę

(C)

bezp

iecz

nie

wyk

onuj

e do

świa

dcze

nie

poka

zują

ce

skup

iani

e św

iatła

za

pom

ocą

lupy

 (C)

wyk

azuj

e do

świa

dcza

lnie

, że

socz

ewka

lupy

moż

e po

wię

ksza

ć,

pom

niej

szać

lub

odw

raca

ć ob

raz 

(C)

omaw

ia z

agro

żeni

a to

war

zysz

ące

skup

iani

u pr

omie

ni ś

wie

tlnyc

h za

po

moc

ą lu

py (B

)w

ykaz

uje

dośw

iadc

zaln

ie, ż

e za

po

moc

ą lu

py m

ożna

uzy

skać

na

kar

tce

obra

z od

legł

ego

prze

dmio

tu (C

)sz

kicu

je n

a ka

rtce

obra

z po

wst

ały

w w

ynik

u do

świa

dcze

nia

(C)

wyk

azuj

e zw

iąze

k m

iędz

y od

legł

ości

ą so

czew

ki

od o

gląd

aneg

o ob

iekt

u a 

pow

staj

ącym

obr

azem

(C)

wyj

aśni

a, d

lacz

ego

nie

wol

no

prze

z lu

pę o

bser

wow

Sło

ńca 

(B)

uzas

adni

a, ż

e po

zost

awia

nie

szkł

a w

 lesi

e gr

ozi p

ożar

em (D

)

73Le

kcja

55.

Jak

dz

iała

ją n

asze

oc

zy?

wyk

onuj

e ob

serw

acje

bud

owy

oka

i lup

y (C

)na

sch

emat

yczn

ym ry

sunk

u za

mie

szcz

onym

w p

odrę

czni

ku

wsk

azuj

e ob

raz

prze

dmio

tu

pow

stał

y na

dni

e ok

a (B

)

wym

ieni

a po

dobi

eńst

wa

w b

udow

ie o

ka i 

lupy

(B)

opis

uje

mec

hani

zm p

owst

awan

ia

obra

zu w

 oku

(B)

wym

ieni

a dz

iała

nia

popr

awia

jące

os

trość

obr

azu

pow

stał

ego

w o

ku (A

)om

awia

funk

cje

okul

arów

i sz

kieł

ko

ntak

tow

ych(

B)

poda

je p

rzyk

łady

zas

toso

wan

ia

alfa

betu

Bra

ille’

a (A

)w

yjaś

nia,

jak

dzia

ła a

para

t fo

togr

aficz

ny (B

)sa

mod

ziel

nie

wys

zuku

je

i pre

zent

uje

info

rmac

je

o m

ożliw

ości

ach

pom

ocy

osob

om n

iew

idom

ym (i

nne

niż

w p

odrę

czni

ku) (

D)

74Le

kcja

56.

Dba

jmy

o oc

zyuz

asad

nia

koni

eczn

ość

ochr

ony

oczu

(B)

wym

ieni

a ro

dzaj

e ok

ular

ów (A

)

omaw

ia z

agro

żeni

a dl

a oc

zu

w k

onkr

etny

ch s

ytua

cjac

h (m

.in.

pływ

anie

, jaz

da n

a ro

wer

ze,

inte

nsyw

ne ś

wia

tło s

łone

czne

) (B

)

wym

ieni

a dz

iała

nia

chro

niąc

e oc

zy p

odcz

as o

gląd

ania

tele

wiz

ji i p

racy

prz

y ko

mpu

terz

e (B

)

opis

uje

czyn

nośc

i, ja

kie

nale

ży

wyk

onać

, jeś

li do

oka

dos

tani

e si

ę ci

ało

obce

(C)

wys

zuku

je in

form

acje

i sp

orzą

dza

nota

tkę

o sk

utka

ch n

iedo

boru

w

itam

iny

A w

 poż

ywie

niu

(C)

75Le

kcja

57.

Jak

po

wst

aje

dźw

ięk?

poda

je c

o na

jmni

ej 4

prz

ykła

dy

dźw

iękó

w w

 oto

czen

iu (A

)w

ykon

uje

(wed

ług

inst

rukc

ji)

dośw

iadc

zeni

a ba

dają

ce

pow

staw

anie

dźw

ięku

(drg

ając

a lin

ijka)

(C)

wyj

aśni

a, ja

k po

wst

aje

dźw

ięk

(B)

wsk

azuj

e w

 oto

czen

iu ró

żne

źród

ła d

źwię

ków

(A)

wyj

aśni

a m

echa

nizm

ro

zcho

dzen

ia s

ię d

źwię

ków

w

 prz

estrz

eni (

B)

na p

odst

awie

doś

wia

dcze

nia

omaw

ia z

ależ

ność

mię

dzy

wys

okoś

cią

dźw

ięku

a d

ługo

ścią

dr

gają

cej l

inijk

i (B

)

wyj

aśni

a m

echa

nizm

pow

staw

ania

wię

ku w

 cie

le c

złow

ieka

(B)

prop

onuj

e i p

rzep

row

adza

do

świa

dcze

nie

wyk

azuj

ące

istn

ieni

e pr

zest

rzen

i re

zona

cyjn

ych

w c

iele

cz

łow

ieka

 (D)

76Le

kcja

58.

Dźw

ięki

ro

zcho

dzą

się

w p

rzes

trzen

i

wyk

onuj

e (w

edłu

g in

stru

kcji)

m

odel

tele

fonu

z k

ubec

zków

(D)

wym

ieni

a co

naj

mni

ej 2

prz

ykła

dy

subs

tanc

ji, w

 któ

rych

moż

e si

ę ro

zcho

dzić

dźw

ięk

(A)

poda

je p

rędk

ość

dźw

ięku

w

 pow

ietrz

u (A

)po

rów

nuje

prę

dkoś

ć ro

zcho

dzen

ia

się

świa

tła i 

dźw

ięku

na

pods

taw

ie o

bser

wac

ji zj

awis

k pr

zyro

dnic

zych

, np.

bur

zy (C

)

wyk

azuj

e na

mod

elu

tele

fonu

kube

czkó

w ro

zcho

dzen

ie s

dźw

iękó

w w

 cie

le s

tały

m (C

)

omaw

ia ró

żnic

e pr

ędko

ści

rozc

hodz

enia

się

dźw

ięku

w

 różn

ych

subs

tanc

jach

(B)

wyj

aśni

a, ja

k w

ykor

zyst

ać ró

żnic

ę m

iędz

y pr

ędko

ścia

mi ś

wia

tła

i dźw

ięku

do

okre

ślen

ia o

dleg

łośc

i m

iędz

y ob

serw

ator

em a

 mie

jsce

m

wył

adow

ań a

tmos

fery

czny

ch (D

)

13

Num

er

lekc

ji

Tytu

ł lek

cji

w p

odrę

czni

ku lu

b ze

szyc

ie ć

wic

zeń

Wym

agan

ia k

onie

czne

(o

cena

dop

uszc

zają

ca).

U

czeń

:

Wym

agan

ia p

odst

awow

e (o

cena

dos

tate

czna

).

Ucz

eń:

Wym

agan

ia r

ozsz

erza

jące

(o

cena

dob

ra).

U

czeń

:

Wym

agan

ia d

opeł

niaj

ące

(oce

na b

ardz

o do

bra)

. U

czeń

:

Wym

agan

ia w

ykra

czaj

ące

(oce

na c

eluj

ąca)

. U

czeń

:

77Le

kcja

59.

Jak

yszy

my

dźw

ięki

?w

ykon

uje

(wed

ług

inst

rukc

ji)

dośw

iadc

zeni

e pr

ezen

tują

ce

dzia

łani

e bł

ony

bębe

nkow

ej (C

)w

skaz

uje

w d

ośw

iadc

zeni

u el

emen

t im

itują

cy b

łonę

benk

ową

(C)

opis

uje

dośw

iadc

zeni

e pr

ezen

tują

ce d

ział

anie

bło

ny

bębe

nkow

ej (B

)om

awia

sku

tki n

araż

ania

usz

u na

zb

yt g

łośn

e dź

wię

ki (A

)po

daje

spo

soby

por

ozum

iew

ania

si

ę z 

ludź

mi,

któr

zy s

łabo

sły

szą

lub

są g

łuch

onie

mi (

A)

wyj

aśni

a zn

acze

nie

błon

y bę

benk

owej

w o

dbie

rani

u dź

wię

ku (B

)w

yjaś

nia,

dla

czeg

o ni

e na

leży

ucha

ć gł

ośne

j muz

yki p

rzez

ucha

wki

wkł

adan

e do

usz

u (C

)

wyj

aśni

a m

echa

nizm

odb

iera

nia

wra

żeń

słuc

how

ych

prze

z uc

ho

czło

wie

ka (B

)uz

asad

nia

koni

eczn

ość

dban

ia

o sł

uch

(C)

wys

zuku

je w

 dos

tępn

ych

źród

łach

na

zwy

jedn

oste

k, w

 jaki

ch m

ierz

y si

ę na

tęże

nie

hała

su (D

)uz

asad

nia

twor

zeni

e os

łon

prze

ciw

hała

sow

ych

przy

ru

chliw

ych

drog

ach

(D)

78Le

kcja

60.

Jak

w

idzą

i sł

yszą

zw

ierz

ęta?

poda

je c

o na

jmni

ej 2

prz

ykła

dy

zwie

rząt

z d

obrz

e ro

zwin

ięty

m

wzr

okie

m (A

)po

daje

co

najm

niej

2 p

rzyk

łady

zw

ierz

ąt z

 dob

rze

rozw

inię

tym

uche

m (A

)w

ykon

uje

(wed

ług

inst

rukc

ji)

dośw

iadc

zeni

e w

ykaz

ując

e za

lety

w

idze

nia

dwuo

czne

go (C

)

wym

ieni

a 2

przy

kład

y zw

ierz

ąt,

któr

e sł

yszą

ultr

adźw

ięki

(A)

poda

je p

rzyk

ład

zwie

rzęc

ia

wid

zące

go ś

wia

tło

ultra

fiole

tow

e (A

)op

isuj

e do

świa

dcze

nie

wyk

azuj

ące

zale

ty w

idze

nia

dwuo

czne

go (A

)

wyj

aśni

a zn

acze

nie

poję

cia

„pol

e w

idze

nia”

(B)

omaw

ia fu

nkcj

e i m

echa

nizm

dz

iała

nia

mał

żow

iny

uszn

ej (B

)

wyj

aśni

a, c

o um

ożliw

ia lu

dzio

m

i zw

ierz

ętom

trój

wym

iaro

we

wid

zeni

e (B

)uz

asad

nia

różn

ice

w o

sadz

eniu

oc

zu u

 wyb

rany

ch z

wie

rząt

(D)

opis

uje

przy

stos

owan

ie o

czu

kret

a do

życ

ia p

od z

iem

ią (B

)w

yszu

kuje

info

rmac

je

o zw

ierz

ętac

h, k

tóre

wid

zą b

ardz

o do

brze

, i z

wie

rzęt

ach,

któ

re

bard

zo d

obrz

e sł

yszą

(inn

e ni

ż w

 pod

ręcz

niku

) (D

)

79Le

kcja

61.

Po

dsum

owan

ie

dzia

łu 7

.

Pods

umow

anie

i sp

raw

dzia

n z 

dzia

łu „

Św

iatło

i dź

wię

k”

80

Dzi

ał 8

. SU

BST

AN

CJE

WO

KÓŁ

NA

S –

9 go

dzin

81Le

kcja

62.

O

tacz

ają

nas

różn

e su

bsta

ncje

poda

je p

rzyk

łady

co

najm

niej

3

subs

tanc

ji z 

najb

liższ

ego

otoc

zeni

a (A

)om

awia

wła

ściw

ości

wyb

rany

ch

subs

tanc

ji (B

)

omaw

ia p

odst

awow

e w

łaśc

iwoś

ci

subs

tanc

ji, ta

kich

jak:

cuk

ier,

mle

ko, p

apie

r, ol

ej, s

ól, d

rew

no,

met

al, g

uma,

szk

ło (B

)w

ymie

nia

jak

najw

ięce

j (co

na

jmni

ej 5

) wła

ściw

ości

sok

u po

rzec

zkow

ego,

sol

i i d

rew

na (A

)

wyj

aśni

a, c

o to

zna

czy,

że

ciał

o je

st p

alne

lub

niep

alne

(B)

poda

je c

o na

jmni

ej 3

prz

ykła

dy

zast

osow

ania

różn

ych

subs

tanc

ji w

 prz

edm

iota

ch c

odzi

enne

go

użyt

ku, o

dwoł

ując

się

do

wła

ściw

ości

sub

stan

cji (

B)

wyk

azuj

e za

leżn

ość

mię

dzy

wła

ściw

ości

ami s

ubst

ancj

i a 

ich

zast

osow

anie

m w

 życ

iu

codz

ienn

ym (B

) w

yjaś

nia,

dla

czeg

o na

leży

za

chow

ać s

zcze

góln

ą os

trożn

ość

podc

zas

bada

nia

smak

u i z

apac

hu s

ubst

ancj

i (D

)

poda

je p

rzyk

łady

wyk

orzy

stan

ia

subs

tanc

ji pa

lnyc

h i n

iepa

lnyc

h (in

ne n

iż w

 pod

ręcz

niku

) (B

)

82Le

kcja

63.

Po

znaj

emy

wła

ściw

ości

cia

ł st

ałyc

h

poda

je p

o 1

przy

kład

zie

ciał

a st

ałeg

o sp

ręży

steg

o,

plas

tycz

nego

, kru

cheg

o (A

)w

ykon

uje

(wed

ług

inst

rukc

ji)

dośw

iadc

zeni

e w

ykaz

ując

e w

łaśc

iwoś

ci c

iał s

tały

ch (C

)

na p

odst

awie

doś

wia

dcze

nia

omaw

ia s

pręż

ysto

ść,

plas

tycz

ność

i kr

ucho

ść b

adan

ych

subs

tanc

ji (C

)

wyj

aśni

a, c

o to

zna

czy,

że

ciał

o je

st

sprę

żyst

e, p

last

yczn

e, k

ruch

e (B

)po

daje

prz

ykła

dy w

ykor

zyst

ania

pl

asty

czno

ści,

sprę

żyst

ości

i k

ruch

ości

cia

ł sta

łych

w

 prz

edm

iota

ch c

odzi

enne

go

użyt

ku (B

)

poda

je p

rzyk

łady

cia

ł sta

łych

, kt

óryc

h w

łaśc

iwoś

ci s

ą ró

żne

w z

ależ

nośc

i od

war

unkó

w

w ja

kich

się

zna

jduj

ą (B

)

plan

uje

i wyk

onuj

e do

świa

dcze

nie

wyk

azuj

ące

sprę

żyst

ość

i kru

choś

ć pl

astik

owej

lini

jki (

D)

83Le

kcja

64.

Jak

zm

ieni

ają

się

subs

tanc

je

pod

wpł

ywem

te

mpe

ratu

ry?

wyk

onuj

e (w

edłu

g in

stru

kcji

w p

odrę

czni

ku) d

ośw

iadc

zeni

e w

ykaz

ując

e zm

iany

obj

ętoś

ci

ciec

zy w

 zal

eżno

ści o

d te

mpe

ratu

ry (C

)pr

awid

łow

o po

sług

uje

się

term

omet

rem

cie

czow

ym (C

)

bada

doś

wia

dcza

lnie

zal

eżno

ść

mię

dzy

zmia

nam

i tem

pera

tury

obję

tośc

ią g

azu

(C)

omaw

ia z

asad

ę dz

iała

nia

term

omet

ru c

iecz

oweg

o (B

)

okre

śla,

co

to je

st ro

zsze

rzal

ność

ci

epln

a su

bsta

ncji

(gaz

ów, c

iecz

y,

ciał

sta

łych

) (B

)w

yjaś

nia

zale

żnoś

ć m

iędz

y zm

iana

mi t

empe

ratu

ry

a ob

jęto

ścią

gaz

ów, c

iecz

y i c

iał

stał

ych 

(B)

poda

je p

rzyk

ład

pozy

tyw

nego

i n

egat

ywne

go w

pływ

u ro

zsze

rzal

nośc

i cie

plne

j sub

stan

cji

na ż

ycie

ludz

i (B

)

wys

zuku

je p

rzyk

łady

sub

stan

cji

zmie

niaj

ącyc

h w

łaśc

iwoś

ci p

od

wpł

ywem

tem

pera

tury

(inn

e ni

ż w

 pod

ręcz

niku

) (D

)

14

Num

er

lekc

ji

Tytu

ł lek

cji

w p

odrę

czni

ku lu

b ze

szyc

ie ć

wic

zeń

Wym

agan

ia k

onie

czne

(o

cena

dop

uszc

zają

ca).

U

czeń

:

Wym

agan

ia p

odst

awow

e (o

cena

dos

tate

czna

).

Ucz

eń:

Wym

agan

ia r

ozsz

erza

jące

(o

cena

dob

ra).

U

czeń

:

Wym

agan

ia d

opeł

niaj

ące

(oce

na b

ardz

o do

bra)

. U

czeń

:

Wym

agan

ia w

ykra

czaj

ące

(oce

na c

eluj

ąca)

. U

czeń

:

84Le

kcja

65.

S

ubst

ancj

e zm

ieni

ają

się

pod

wpł

ywem

wod

y,

pow

ietrz

a i g

leby

wyk

onuj

e (w

edłu

g in

stru

kcji)

do

świa

dcze

nie

bada

jące

wpł

yw

wod

y na

różn

e su

bsta

ncje

(C)

bada

doś

wia

dcza

lnie

(wed

ług

inst

rukc

ji) w

pływ

gle

by n

a ró

żne

subs

tanc

je (C

)

omaw

ia w

pływ

wod

y i p

owie

trza

na m

etal

e (B

)op

isuj

e, c

o si

ę dz

ieje

prze

dmio

tam

i met

alow

ymi,

szkl

anym

i, pl

astik

owym

i, po

chod

zeni

a ro

ślin

nego

lub

zwie

rzęc

ego

umie

szcz

onym

i w

 gle

bie

(B)

poda

je c

o na

jmni

ej 5

prz

ykła

dów

od

padó

w w

ytw

arza

nych

w

 dom

ach,

któ

re p

owin

ny b

sorto

wan

e (B

)

wyj

aśni

a, c

o to

jest

„ko

rozj

a”

i „pa

tyna

”(B

)w

yjaś

nia,

jaki

e od

pady

mog

ą by

ć pr

zetw

arza

ne n

a ko

mpo

st (B

)

opis

uje

wyb

rane

spo

soby

oc

hron

y m

etal

u pr

zed

nisz

cząc

ym

wpł

ywem

wod

y i p

owie

trza

(B)

uzas

adni

a ko

niec

znoś

ć so

rtow

ania

odp

adów

(D)

sam

odzi

elni

e w

yszu

kuje

i p

reze

ntuj

e in

form

acje

moż

liwoś

ciac

h po

wtó

rneg

o w

ykor

zyst

ywan

ia p

rzed

mio

tów

sz

klan

ych

i pla

stik

owyc

h (D

)

85Le

kcja

66.

O

dwra

caln

e i n

ieod

wra

caln

e pr

zem

iany

su

bsta

ncji

wym

ieni

a 2

rodz

aje

prze

mia

n su

bsta

ncji:

odw

raca

lne

i nie

odw

raca

lne

(A)

wyk

onuj

e (w

edłu

g in

stru

kcji)

do

świa

dcze

nie

poka

zują

ce w

pływ

al

koho

lu n

a bi

ałko

jaja

(C)

wym

ieni

a śc

inan

ie s

ię b

iałk

a i k

oroz

ję ja

ko p

rzyk

łady

prz

emia

n ni

eodw

raca

lnyc

h (A

)po

daje

topn

ieni

e lo

du

i krz

epni

ęcie

wod

y ja

ko p

rzyk

łady

pr

zem

ian

odw

raca

lnyc

h (A

)

wyj

aśni

a is

totę

pr

zem

ian

odw

raca

lnyc

h i n

ieod

wra

caln

ych 

(B)

poda

je p

rzyk

ład

prze

mia

ny

nieo

dwra

caln

ej (i

nny

niż

w p

odrę

czni

ku) (

B)

wyk

azuj

e do

świa

dcza

lnie

od

wra

caln

ość

wyb

rane

j prz

emia

ny

(inne

j niż

w p

odrę

czni

ku) (

D)

86Le

kcja

67.

N

iekt

óre

subs

tanc

je s

ą ni

ebez

piec

zne

poda

je c

o na

jmni

ej 2

prz

ykła

dy

środ

ków

czy

stoś

ci u

żyw

anyc

h w

 gos

poda

rstw

ie d

omow

ym (A

)w

yjaś

nia,

dla

czeg

o za

wsz

e na

leży

uz

godn

ić z

 dor

osły

mi k

orzy

stan

ie

ze ś

rodk

ów c

zyst

ości

(B)

wyj

aśni

a, d

o cz

ego

służ

ą sy

mbo

le

umie

szcz

ane

na o

pako

wan

iach

su

bsta

ncji

nieb

ezpi

eczn

ych

(B)

rozp

ozna

je n

a ilu

stra

cji i

 opi

suje

zn

acze

nie

sym

boli:

śro

dek

trują

cy,

środ

ek ż

rący

(C)

omaw

ia z

agro

żeni

a zw

iąza

ne

ze s

toso

wan

iem

śro

dków

cz

ysto

ści (

B)

wym

ieni

a po

dsta

wow

e za

sady

be

zpie

czne

go s

toso

wan

ia

środ

ków

czy

stoś

ci (A

)w

yjaś

nia

znac

zeni

e sy

mbo

li um

iesz

czon

ych

na o

pako

wan

iach

w

ybra

nych

sub

stan

cji

nieb

ezpi

eczn

ych

(C)

wys

zuku

je w

 sw

oim

dom

u i o

pisu

je s

ymbo

le u

mie

szcz

one

na o

pako

wan

iach

2 s

ubst

ancj

i ni

ebez

piec

znyc

h (C

)op

isuj

e po

stęp

owan

ie

w p

rzyp

adku

kon

takt

u ok

a lu

b sk

óry

ze s

zkod

liwą

subs

tanc

płyn

ną (B

)

wyj

aśni

a, c

o je

st n

iebe

zpie

czne

go

w ś

rodk

ach

do o

dtyk

ania

ka

naliz

acji

(B)

wyj

aśni

a, d

lacz

ego

nale

ży

chro

nić

oczy

, ust

a, n

os i 

dłon

ie

w c

zasi

e ko

ntak

tu z

e śr

odka

mi

czys

tośc

i (B

)op

isuj

e sp

osób

pos

tępo

wan

ia,

gdy

szko

dliw

y pł

yn z

osta

nie

połk

nięt

y (B

)

okre

śla

nieb

ezpi

ecze

ństw

o zw

iąza

ne z

 mie

szan

iem

różn

ych

środ

ków

czy

stoś

ci (C

)po

daje

prz

ykła

dy w

ypad

ków

subs

tanc

jam

i szk

odliw

ymi,

przy

kt

óryc

h je

st n

iezb

ędna

pom

oc

leka

rska

(B)

przy

goto

wuj

e w

 form

ie n

p.

plak

atu,

kom

iksu

i pr

ezen

tuje

na

lekc

ji ob

jaśn

ieni

a sy

mbo

li su

bsta

ncji

nieb

ezpi

eczn

ych

(inny

ch n

iż w

 pod

ręcz

niku

) (D

)uz

asad

nia,

dla

czeg

o sz

czeg

ólni

e ni

ebez

piec

zne

środ

ki c

zyst

ości

nie

po

win

ny s

tać

na d

olny

ch p

ółka

ch

w s

uper

mar

keta

ch (D

)

87Le

kcja

67a

. S

ubst

ancj

e ni

ebez

piec

zne

wok

ół n

as

88Le

kcja

68.

Po

dsum

owan

ie

dzia

łu 8

.

Pods

umow

anie

i sp

raw

dzia

n z 

dzia

łu „

Sub

stan

cje

wok

ół n

as”

89 90Pl

anuj

emy

bezp

iecz

ne

wak

acje

przy

rodą

*

Wym

ieni

a za

sady

zac

how

ania

się

pod

czas

kon

takt

u z 

przy

rodą

* L

ekcj

a ni

ezam

iesz

czon

a w

pod

ręcz

niku