Plan wynikowy Nowa Era „Tajemnice przyrody”, klasa IV ......Plan wynikowy Nowa Era „Tajemnice...

Plan wynikowy Nowa Era „Tajemnice przyrody”, klasa IV, kryteria oceniania

Tytuł w

podręczniku

Numer i temat lekcji Wymagania konieczne

(ocena dopuszczająca).

Uczeń:

Wymagania podstawowe

(ocena dostateczna).

Uczeń:

Wymagania rozszerzające

(ocena dobra).

Uczeń:

Wymagania dopełniające

(ocena bardzo dobra).

Uczeń:

Wymagania wykraczające

(ocena celująca).

Uczeń:

1. Lekcja

organizacyjna. W jaki

sposób będziemy

pracować na lekcjach

przyrody?

określa, za co może uzyskać ocenę na lekcjach przyrody; wymienia możliwości poprawy oceny niedostatecznej; wymienia zasady pracy na lekcjach przyrody; podaje

przykłady zajęć, na których będą obowiązywały szczególne zasady bezpieczeństwa

2. , 3. Sprawdzian

diagnozujący wiedzę

po klasie III i

omówienie jego

wyników

Badanie stopnia opanowania treści nauczania klasach I-III

Dział 1. Poznajemy najbliższe otoczenie

1. Pierwsza

lekcja przyrody

4. Jak będziemy

poznawać przyrodę?

wymienia źródła informacji o

przyrodzie (B); korzysta z płyty

dołączonej do podręcznika (D);

omawia podstawowe zasady

pracy i bezpieczeństwa

obowiązujące w pracowni

przyrodniczej (B)

wymienia elementy tworzące

świat przyrody (A); omawia,

czym zajmuje się przedmiot

przyroda (C); korzysta ze

wskazanej przez nauczyciela

edukacyjnej strony

internetowej (D)

podaje przykłady wykorzystania

pomocy dydaktycznych

znajdujących się w pracowni

przyrodniczej (C); wyjaśnia

celowość istnienia regulaminu

pracowni przyrodniczej (D)

podaje przykłady

zagadnień, które będzie

miał możliwość poznać na

lekcjach przyrody (C);

wyjaśnia zasady, którymi

powinni kierować się

kolekcjonerzy okazów

przyrodniczych (B)

przygotowuje krótką notatkę

na temat różnych informacji

znajdujących się we

wskazanych przez

nauczyciela dodatkowych

źródłach, np. atlasach,

albumach, encyklopediach

itp. (D)

2. Dobrze się

czujemy w szkole

i w domu

5. Co wpływa na dobre

samopoczucie w szkole

i w domu?

proponuje sposoby

bezpiecznego spędzania przerw

(C); wyjaśnia, na czym polega

zachowanie asertywne (nie

używając terminu

„asertywność”) (C); podaje

przykłady obowiązków

domowych, które może

wykonywać uczeń 4 klasy (B)

omawia sposób właściwego

przygotowania miejsca do nauki

(B); wymienia zasady

skutecznego uczenia się (B);

wymienia osoby, do których

może się zwrócić uczeń mający

problemy (B); podaje przykłady

czynników pozytywnie i

negatywnie wpływających na

samopoczucie w szkole i w domu

(B)

omawia zasady skutecznego

uczenia się (B); wyjaśnia,

dlaczego w sytuacjach trudnych

warto zwrócić się o pomoc do

innych (B); podaje przykłady

sytuacji, w których może służyć

pomocą innym (C)

omawia wpływ hałasu na

samopoczucie w szkole (B);

charakteryzuje czynniki

wpływające na tworzenie

dobrej atmosfery w szkole

i w domu (C)

analizuje wybrane 2–3 cechy

charakteru i zachowania,

które ułatwiają lub utrudniają

kontakty z rówieśnikami (D)

3. Uczymy się

planować

6. Dlaczego

planowanie zajęć jest

ważne?

analizuje przykładowy plan

dnia (C); podaje przykłady form

wypoczynku aktywnego (B);

podaje przykłady form

wypoczynku biernego (B)

omawia zasady zdrowego stylu

życia (B); wyjaśnia, dlaczego

należy planować codzienne

czynności (B); planuje formy

wypoczynku dostosowane do

codziennych czynności (C)

wyjaśnia, czym jest zdrowy styl

życia (B); konstruuje własny

plan dnia (D); wyjaśnia,

dlaczego ważne jest stosowanie

różnorodnych form wypoczynku

(D)

uzasadnia, że planowanie

codziennych czynności jest

elementem zdrowego stylu

życia (D)

proponuje, wraz z

uzasadnieniem, ciekawe formy

wypoczynku dla swojej

rodziny, możliwe do

zrealizowania w dniu wolnym

od pracy (D)

Podsumowanie działu 1

7. , 8. i 9. Podsumowanie, sprawdzian i omówienie wyników sprawdzianu z działu „Poznajemy najbliższe otoczenie”

Dział 2. Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika

1. Przyroda i jej

składniki

10. Poznajemy

składniki przyrody

wymienia 3–4 elementy

przyrody nieożywionej (A);

podaje 3–4 elementy przyrody

ożywionej (A)

wyjaśnia znaczenie pojęcia

„przyroda nieożywiona” (B);

wymienia 3 składniki przyrody

nieożywionej niezbędne do życia

(A); podaje 3 przykłady

wytworów działalności

człowieka (B)

wymienia cechy ożywionych

elementów przyrody (A);

wskazuje w najbliższym

otoczeniu przykłady wytworów

działalności człowieka (C)

podaje przykłady powiązań

przyrody nieożywionej

i ożywionej (A); klasyfikuje

wskazane elementy na

ożywione i nieożywione

składniki przyrody oraz

wytwory działalności człowieka

(C)

wyjaśnia, w jaki sposób

zmiana jednego elementu

przyrody może wpłynąć na

pozostałe wybrane elementy

(B)

2. Jak poznawać

przyrodę?

11. Jakimi sposobami

poznajemy przyrodę?

wymienia zmysły

umożliwiające poznawanie

otaczającego świata (B);

omawia dowolną cechę

przyrodnika (C)

omawia rolę poszczególnych

zmysłów w poznawaniu

świata (B); wymienia cechy

przyrodnika (B)

porównuje ilość i rodzaj

informacji uzyskiwanych za

pomocą poszczególnych zmysłów

(C); określa rolę obserwacji w

poznawaniu przyrody (B);

omawia etapy doświadczenia (A)

na podstawie obserwacji

podejmuje próbę przewidzenia

niektórych sytuacji i zjawisk

(np. dotyczących pogody,

zachowania zwierząt) (D);

wyjaśnia, czym jest

doświadczenie (B)

przeprowadza dowolne

doświadczenie wraz

z zapisem wyników

obserwacji (D); wyjaśnia,

dlaczego do niektórych

doświadczeń należy używać

dwóch zestawów (D)

3. Przyrządy i

pomoce

przyrodnika

12. Przyrządy i pomoce

ułatwiające

prowadzenie

obserwacji w terenie

podaje nazwy przyrządów

służących do prowadzenia

obserwacji w terenie (A);

przeprowadza obserwację za

pomocą lupy lub lornetki (C);

notuje 2–3 spostrzeżenia

dotyczące obserwowanych

obiektów (C); wykonuje

schematyczny rysunek

obserwowanego obiektu (C)

przyporządkowuje przyrząd do

obserwowanego obiektu (C);

proponuje przyrządy, jakie

należy przygotować do

prowadzenia obserwacji w

terenie (D); określa

charakterystyczne cechy

obserwowanych obiektów (C)

planuje miejsca 2–3 obserwacji

(C); dobiera przyrząd do

obserwowanego obiektu (C)

planuje obserwację

dowolnego obiektu lub

organizmu w terenie (D);

uzasadnia celowość

zaplanowanej obserwacji (D)

przygotowuje informacje na

temat innych przyrządów

służących do prowadzenia

obserwacji (odległych

obiektów, głębin) (D)

12a. Lekcja w terenie

– Przyrządy i pomoce

przyrodnika

13. Poznajemy budowę

i działanie mikroskopu

podaje przykłady obiektów,

które można obserwować za

pomocą mikroskopu (B);

omawia przeznaczenie

mikroskopu (B);

podpisuje na schemacie

poszczególne części

mikroskopu (C);

określa przeznaczenie

poszczególnych części

mikroskopu (C)


temat mikroskopu

elektronowego (D)

14. Prowadzimy

obserwacje

mikroskopowe

wykonuje schematyczny

rysunek obserwowanego

obiektu (C)

przygotowuje mikroskop do

prowadzenia obserwacji (C)

przeprowadza obserwację

mikroskopową zgodnie

z instrukcją (D)

wykonuje prosty preparat

mikroskopowy zgodnie z

instrukcją

samodzielnie wykonuje

prosty preparat

mikroskopowy (D)

4. Określamy

kierunki

geograficzne

15. W jaki sposób

określamy kierunki

geograficzne?

podaje nazwy wskazanych

przez nauczyciela głównych

kierunków geograficznych (C)

podaje nazwy głównych

kierunków geograficznych (C)

wyjaśnia, co to jest widnokrąg

(B); omawia budowę kompasu

(B)

podaje przykłady

wykorzystania w życiu

umiejętności wyznaczania

kierunków geograficznych

(B)

podaje historyczne

i współczesne przykłady

praktycznego wykorzystania


kierunków geograficznych (D)

podaje historyczne

i współczesne przykłady



kierunków geograficznych (D)

16. Określamy kierunki

geograficzne za

pomocą kompasu

i gnomonu

wyznacza kierunki

geograficzne za pomocą

kompasu (C)

posługując się instrukcją,

wyznacza kierunki

geograficzne za pomocą

gnomonu (C)

omawia sposób wyznaczania

kierunków geograficznych za

pomocą gnomonu (B)

porównuje dokładność

wyznaczania kierunków

geograficznych za pomocą

kompasu i gnomonu (D)

17. Inne sposoby

wyznaczania

kierunków

geograficznych

rysuje różę głównych

kierunków geograficznych (B)

podaje nazwy pośrednich

kierunków geograficznych

(A); rysuje różę głównych

i pośrednich kierunków

wyznacza kierunki

geograficzne, stosując poznane

wcześniej sposoby (C)

omawia sposoby wyznaczania

kierunku północnego na

podstawie obserwacji obiektów

przyrodniczych i wytworów

odszukuje ukryty obiekt,

poruszając się według

instrukcji podanej przez

nauczyciela (D)


– Ćwiczenia w

wyznaczaniu

kierunków

geograficznych

geograficznych (B) człowieka (C)

5. Mapa –

niezbędna

pomoc dla

przyrodnika

18. Jak czytać mapę wymienia rodzaje map (A);

odczytuje informacje

zapisane w legendzie planu

(C)

wyjaśnia pojęcie „legenda” (B);

określa przeznaczenie różnych

rodzajów map (B); dobiera rodzaj

mapy do określonego zadania

(C); rozpoznaje obiekty

przedstawione na planie za

pomocą znaków topograficznych

(C/D)

opisuje słowami fragment

terenu przedstawiony na planie

(D); przygotowuje „zbiór”

znaków topograficznych dla

najbliższej okolicy (C)

porównuje dokładność

poszczególnych rodzajów

map (D); odszukuje na

mapie wskazane obiekty

(C/)

rysuje fragment drogi do

szkoły, np. ulicy, zmniejszając

jej wymiary (np. 1000 razy),

używając właściwych znaków

topograficznych (D)

6. Jak się

orientować w

terenie?

19. Jak się orientować

w terenie?

wskazuje kierunki geograficzne

na mapie (C)

określa położenie innych

obiektów na mapie w stosunku

do podanego obiektu (C)

wyjaśnia, na czym polega

orientowanie mapy (B); orientuje

mapę za pomocą kompasu (C)

orientuje mapę za pomocą

obiektów w terenie (C)

dostosowuje sposób

orientowania mapy do

otaczającego terenu (D)

19a. Lekcja w terenie –

Jak się orientować w

terenie?

7. Obserwujemy i

pielęgnujemy

rośliny

20. Poznajemy

zasady pielęgnacji

roślin

wymienia zasady

pielęgnacji roślin (B)

omawia zasady pielęgnacji roślin

(B); podaje przykłady roślin

stosowanych jako przyprawy do

potraw (B)

rozpoznaje wybrane rośliny

doniczkowe (C); wyjaśnia,

jakie znaczenie ma znajomość

wymagań życiowych

uprawianych roślin (D)

wymienia kilka powodów, dla

których uprawiamy rośliny

(B); porównuje wymagania

dwóch roślin doniczkowych

(np. kaktusa i paproci) (D)

prezentuje jedną

egzotyczną roślinę

(ozdobną lub

przyprawową), omawiając

jej wymagania życiowe

(D)

21. Poznajemy

etapy kiełkowania

fasoli

na podstawie instrukcji

zakłada i prowadzi uprawę

fasoli (C); dzieli rośliny na

drzewa, krzewy i rośliny

zielne (B); wykonuje zielnik

zawierający 5 roślin (D)

prezentuje wyniki obserwacji

rozwoju uprawianej fasoli

(D); podaje przykłady drzew,

krzewów i roślin zielnych

rosnących w ogrodach (C);

wykonuje zielnik zawierający

10 roślin (D)

podaje nazwy etapów rozwoju

rośliny (A); rozpoznaje drzewa i

krzewy rosnące w najbliższym

otoczeniu (C); wykonuje zielnik

zawierający rośliny rosnące na

określonym siedlisku, np. na

poboczach dróg (D)

określa warunki niezbędne do

prowadzenia uprawy roślin

(C); porównuje budowę

zewnętrzną drzew, krzewów i

roślin zielnych (C); wykonuje

zielnik zawierający rośliny

rosnące w kilku różnych

siedliskach (D)

przygotowuje informację na

temat roślin leczniczych

uprawianych w domu lub

w ogrodzie (D) 21a. Lekcja w terenie

–Rozpoznawanie

drzew, krzewów

i roślin zielnych

8. Obserwujemy i

pielęgnujemy

zwierzęta

22. Poznajemy

zasady opieki nad

hodowanymi

zwierzętami

podaje przykłady zwierząt

hodowanych przez człowieka

(B); omawia wymagania

zwierzęcia hodowanego w

domu lub w pracowni

przyrodniczej (B); opowiada o

hodowanym zwierzęciu (D)

wyjaśnia, dlaczego decyzja o

hodowli zwierzęcia powinna

być dokładnie przemyślana

(D); omawia zasady opieki nad

zwierzętami (B)

określa cel hodowli zwierząt

(B); wyjaśnia, dlaczego nie

wszystkie zwierzęta możemy

hodować w domu (B); wskazuje

źródła informacji na temat

hodowanych zwierząt (C)

formułuje apel do osób

mających zamiar

hodować zwierzę lub

podarować je

w prezencie (D)

przygotowuje ciekawostki

i dodatkowe informacje na

temat zwierząt (np.

najszybsze zwierzęta) (D)

Podsumowanie

działu 2

23., 24. i 25. Podsumowanie, sprawdzian i omówienie wyników sprawdzianu z działu „Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika”

Dział 3. Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych

1. Woda

występuje w

trzech

postaciach

26. Poznajemy stany

skupienia wody

wymienia stany skupienia

wody w przyrodzie (A);

podaje przykłady

występowania wody

w różnych stanach skupienia

(B); odczytuje wskazania

termometru (C)

omawia budowę termometru

(B); przeprowadza, zgodnie

z instrukcją, doświadczenia

wykazujące wpływ:

– temperatury otoczenia na

parowanie wody (C),

– wielkości powierzchni

na parowanie wody (C);

wyjaśnia pojęcia: parowanie i

skraplanie wody (B)

wyjaśnia zasadę działania

termometru (B); formułuje

wnioski do przeprowadzonych

doświadczeń (D)

dokumentuje doświadczenia

według poznanego schematu

(D)

wyjaśnia, popierając

przykładami, zjawiska

sublimacji i resublimacji (D)

2. Kiedy woda

zamarza, kiedy

lód się topi?

27. Obserwujemy

zmiany stanu

skupienia wody

w przyrodzie

podaje warunki krzepnięcia

wody (B); podaje nazwy

przemian stanów skupienia

wody (C); przyporządkowuje

stany skupienia wody do

właściwych przedziałów

temperaturowych (B)

przeprowadza doświadczenie

wykazujące zmianę objętości

wody podczas krzepnięcia (C);


wykazujące wpływ temperatury

na proces topnienia (C);

obserwuje i nazywa zjawiska

atmosferyczne występujące w

Polsce (C)

formułuje wnioski

z przeprowadzonych

doświadczeń (D); rysuje

schemat przedstawiający

zmiany stanu skupienia wody

(C)



(D)

uzasadnia, że obieg wody

w przyrodzie pozwala

zachować jej stałą ilość na

Ziemi (może zaproponować

doświadczenie) (D); omawia

obieg wody w przyrodzie (B)

3. Obserwujemy

pogodę

28. Poznajemy

składniki pogody

i sposoby ich

pomiaru

wymienia składniki pogody

(A);

rozpoznaje rodzaje opadów

(C)

zapisuje temperaturę dodatnią i

ujemną (C); na podstawie

obserwacji określa stopień

zachmurzenia nieba (C); omawia

sposób pomiaru ilości opadów

(B); podaje nazwy osadów

atmosferycznych (B); określa

jednostki, w których wyraża się

składniki pogody (B)

wymienia przyrządy służące do

obserwacji meteorologicznych

(A); omawia zmiany temperatury

powietrza w ciągu roku (B);

omawia sposób powstawania

chmur (B); rozróżnia rodzaje

osadów atmosferycznych (C)

analizuje wpływ zmian

temperatury powietrza na życie

organizmów żywych (C);

wykazuje związek pomiędzy

porą roku a występowaniem

określonego rodzaju osadów

(D); rozpoznaje rodzaje chmur

(D)

wykazuje związek rodzajów

chmur z możliwością

wystąpienia opadów (B);

wyjaśnia różnice między

opadami a osadami

atmosferycznymi (D)


Obserwacja i pomiar

składników pogody

4. Skąd się bierze

wiatr?

29. Badamy obecność

powietrza

i ciśnienia

atmosferycznego

przyporządkowuje nazwy 3

przyrządów

do rodzajów obserwacji

meteorologicznych (C)


wykazujące obecność powietrza

(C); podaje nazwę jednostki

pomiaru ciśnienia (A);


wykazujące obecność ciśnienia

atmosferycznego (C); podaje

nazwę jednostki, w której wyraża

się prędkość wiatru (A)

wyjaśnia, czym jest ciśnienie

atmosferyczne (B); formułuje

wnioski z przeprowadzonych

doświadczeń (D)



(D); wyjaśnia, jak powstaje

wiatr (B)

omawia związek zmian

ciśnienia atmosferycznego

z aktywnością

psychofizyczną człowieka

(D)

30. Wiatr i jego

pomiar

odczytuje symbole

umieszczone na mapie pogody

(C); prowadzi kalendarz

pogody na podstawie

obserwacji wybranych

składników pogody (C)

na podstawie instrukcji buduje

wiatromierz (C); dokonuje

pomiaru składników pogody –

prowadzi kalendarz pogody (C)

omawia budowę wiatromierza

(B); przygotowuje możliwą

prognozę pogody na dzień

następny dla swojej miejscowości

(C)


określa kierunek wiatru (C)


temat rodzajów wiatru (C)

5. Słońce

zmienia

położenie nad

widnokręgiem

31. Jak zmienia się

położenie Słońca nad

widnokręgiem?

wyjaśnia pojęcia: wschód

Słońca, zachód Słońca (B)

omawia pozorną wędrówkę

Słońca nad widnokręgiem (B);

wskazuje zależności między

wysokością Słońca a długością

cienia (C)

omawia zmiany temperatury

powietrza w ciągu dnia (B);

wyjaśnia, czym są górowanie

Słońca i południe słoneczne (B)

omawia zmiany długości

cienia w ciągu dnia (B)

podaje przykłady


wiadomości dotyczących

zmian temperatury i długości

cienia w ciągu dnia (np. wybór

ubrania, pielęgnacja roślin,

ustawienie budy dla psa) (B)

6. Obserwujemy

pory roku

32. Jak zmienia się

pogoda i przyroda

w ciągu roku?

wymienia daty rozpoczęcia

kalendarzowych pór roku (A);

podaje po 3 przykłady zmian

zachodzących w przyrodzie

w poszczególnych porach roku

(C); proponuje sposoby opieki

nad zwierzętami w okresie

zimy (C)

wyjaśnia pojęcia: równonoc

jesienna, równonoc wiosenna,

przesilenie letnie, przesilenie

zimowe (B); omawia cechy

pogody w poszczególnych

porach roku (B)

omawia zmiany w pozornej

wędrówce Słońca nad

widnokręgiem w poszczególnych

porach roku (B)

porównuje wysokość Słońca

nad widnokręgiem oraz

długość cienia

w poszczególnych porach

roku (C)

wymienia fenologiczne

pory roku, czyli te, które

wyróżnia się na podstawie

fazy rozwoju roślinności

(A) 32a. Lekcja w terenie

– Jak zmienia się

pogoda i przyroda

w ciągu roku?


33., 34 i 35. Podsumowanie, sprawdzian i omówienie wyników sprawdzianu z działu „Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych”

Dział 4. Odkrywamy tajemnice życia

1. Wspólne

cechy

organizmów


i czynności życiowe

organizmów

wyjaśnia pojęcia: organizm

jednokomórkowy, organizm

wielokomórkowy (B); odróżnia

organizmy jednokomórkowe od

wielokomórkowych (C);

omawia dwie wybrane

czynności życiowe

organizmów (B)

podaje charakterystyczne

cechy organizmów (B);

rozpoznaje na ilustracji

wybrane organy/narządy (C);

wymienia czynności życiowe

organizmów (A)

omawia hierarchiczną budowę

organizmów wielokomórkowych

(B); charakteryzuje czynności

życiowe organizmów (C);

omawia cechy rozmnażania

płciowego i bezpłciowego (B)

podaje przykłady różnych

sposobów wykonywania tych

samych czynności przez

organizmy (np. ruch, wzrost)

(C); porównuje rozmnażanie

płciowe i bezpłciowe (C)


temat najmniejszych

i największych organizmów

żyjących na Ziemi (D)

2. Różnorodność

organizmów

37. W jaki sposób

uporządkowano

organizmy?

omawia cechy

przedstawicieli dwóch

dowolnych królestw

organizmów (B)

podaje nazwy królestw

organizmów (A); omawia

cechy roślin, zwierząt

i grzybów (B); opisuje

wybranych przedstawicieli

roślin, zwierząt i grzybów,

uwzględniając środowisko, w

którym żyją (C)

omawia cechy przedstawicieli

poszczególnych królestw

organizmów (B); charakteryzuje

królestwo protistów (B)

porównuje sposoby

odżywiania się roślin,

zwierząt i grzybów (C)

uzasadnia potrzebę

klasyfikacji organizmów (C);

charakteryzuje wirusy (C);

wymienia nazwy jednostek

systematycznych (A); omawia

zasady nazewnictwa

organizmów (B);


temat długości życia

wybranych organizmów

(żyjących najdłużej

i najkrócej) (D)

3. Organizmy

różnią się

sposobem

odżywiania

38. Jak odżywiają się

rośliny i dla jakich

organizmów są

pożywieniem?

przyporządkowuje podane

organizmy do grup

troficznych (samożywne,

cudzożywne) (B); podaje

przykłady organizmów

cudzożywnych (B)

dzieli organizmy na

samożywne cudzożywne (C);

podaje przykłady organizmów

roślinożernych (B)

wyjaśnia pojęcia: organizm

samożywny, organizm

cudzożywny (B); wymienia

cechy roślinożerców (B)

omawia sposób

wytwarzania pokarmu

przez rośliny (B)


temat pasożytnictwa

w świecie roślin (D)

39. W jaki sposób

zdobywają pokarm

zwierzęta mięsożerne

i wszystkożerne?

wymienia przedstawicieli

mięsożerców żyjących

w Polsce (B); wymienia

przedstawicieli

wszystkożerców (B);

wymienia, na podstawie

ilustracji, charakterystyczne

cechy drapieżników (B)

dzieli mięsożerców na

drapieżniki

i padlinożerców (B); wyjaśnia, na

czym polega wszystkożerność

(B)


odżywiających się szczątkami

glebowymi (B); wymienia

przedstawicieli pasożytów (B)

określa rolę, jaką odgrywają w

przyrodzie zwierzęta

odżywiające się szczątkami

glebowymi (C); wyjaśnia, na

czym polega pasożytnictwo (B)


temat pasożytnictwa

w świecie bakterii, grzybów,

protistów (D)

4. Zależności

pokarmowe

w przyrodzie

40. Poznajemy

zależności pokarmowe

między organizmami

układa łańcuch pokarmowy z

podanych organizmów (C)

wyjaśnia, czym są zależności

pokarmowe (B); podaje nazwy

ogniw łańcucha pokarmowego

(A)

wyjaśnia nazwy ogniw łańcucha

pokarmowego (B); wyjaśnia, co

to jest sieć pokarmowa (B)

uzasadnia, że rośliny nie

mogłyby istnieć bez

obecności zwierząt (D)

podaje przykłady obrony przed

wrogami w świecie roślin i

zwierząt (C); uzasadnia, że

zniszczenie jednego elementu

przyrody może doprowadzić do

wyginięcia innych (D)

Podsumowanie

działu 4

41., 42. i 43. Podsumowanie, sprawdzian i omówienie wyników sprawdzianu z działu „Odkrywamy tajemnice życia”

44. , 45. Projekt dydaktyczny i prezentacja prac grup

Dział 5. Odkrywamy tajemnice ciała człowieka

1. Odżywianie

się

46. Poznajemy

składniki pokarmu

dzieli pożywienie ze względu

na pochodzenie (B); podaje

przykłady produktów

pochodzenia roślinnego i

zwierzęcego (C); omawia

znaczenie wody dla organizmu

(B)

wymienia składniki pokarmowe

(A); podaje przykłady produktów

zawierających duże ilości białek,

cukrów, tłuszczów (B)

omawia rolę składników

pokarmowych w organizmie

(B); wymienia produkty

zawierające sole mineralne (B)

omawia rolę witamin (B);

omawia skutki niedoboru

i nadmiernego spożycia

poszczególnych składników

pokarmowych (B); wymienia

wybrane objawy niedoboru

jednej z poznanych witamin

(B)

przedstawia krótkie informacje

na temat sztucznych

barwników, aromatów

identycznych z naturalnymi,

konserwantów znajdujących się

w żywności (D)

47. Poznajemy zasady

przygotowywania

i spożywania

posiłków

omawia zasady

przygotowywania posiłków (B)

wymienia zasady spożywania

posiłków (B)


estetyczne nakrycie stołu (B)

na podstawie analizy piramidy

pokarmowej układa dzienny

jadłospis dla ucznia 4 klasy

(D)

przedstawia krótkie informacje

na temat wpływu napojów

energetyzujących na organizm

człowieka (D); omawia objawy

i skutki anoreksji (B)

2. Trawienie

i wchłanianie

pokarmu

48. Jak przebiega

trawienie i wchłanianie

pokarmu?

wskazuje na modelu położenie

poszczególnych narządów

przewodu pokarmowego (C);

wyjaśnia, dlaczego należy

dokładnie żuć pokarm (B);

uzasadnia konieczność mycia

rąk przed każdym posiłkiem

(C)

wymienia narządy budujące

przewód pokarmowy (B);

omawia rolę układu

pokarmowego (B); omawia

zasady higieny układu

pokarmowego (C)

opisuje drogę pokarmu

w organizmie (B); omawia, co

dzieje się z pokarmem po

zakończeniu trawienia (B)

wyjaśnia rolę enzymów

trawiennych (B); wskazuje

narządy, w których zachodzi

mechaniczne i chemiczne

przekształcanie pokarmu (B)

omawia rolę narządów

wspomagających trawienie (B);

wymienia czynniki, które mogą

szkodliwie wpłynąć na

funkcjonowanie wątroby lub

trzustki (A)

3. Krążenie

krwi

49. Jaką rolę

odgrywa układ

krwionośny?

wskazuje na schemacie serce

naczynia krwionośne (C);

mierzy puls (D); liczy ilość

uderzeń serca na minutę (D)

omawia rolę serca i naczyń

krwionośnych (B); omawia

rolę układu krwionośnego

w transporcie substancji

w organizmie (C)

wymienia funkcje układu

krwionośnego (B); wyjaśnia,

czym jest tętno (B); proponuje

zestaw prostych ćwiczeń

poprawiających funkcjonowanie

układu krwionośnego (D)

wyjaśnia, jak należy dbać

o układ krwionośny (B);

podaje przykłady produktów

żywnościowych korzystnie

wpływających na pracę układu

krwionośnego (C)

przygotowuje informacje

na temat grup krwi lub

chorób krwi (D);

charakteryzuje rolę


krwi (B)

4. Jak

oddychamy?

50. Jak

oddychamy?

na modelu pokazuje

położenie narządów

budujących układ

oddechowy (C); wymienia

zasady higieny układu

oddechowego (B)

wymienia narządy budujące drogi

oddechowe (B); określa rolę

układu oddechowego (A);

opisuje zmiany w wyglądzie

części piersiowej tułowia

podczas wdechu i wydechu (C)

określa cel wymiany gazowej

(B); omawia budowę płuc (B)

omawia wymianę gazową

zachodzącą w płucach (B)

porównuje wielkość płuca

lewego i prawego – wyjaśnia

przyczynę różnicy (B)

5. Energia jest

niezbędna do

życia

51. Jak organizm

uzyskuje energię

niezbędną do życia?

podaje przykłady czynności, do

wykonywania których

niezbędna jest energia (B)

wymienia produkty oddychania

komórkowego (A)


oddychanie komórkowe (B)


współdziałanie układów:

pokarmowego, oddechowego

i krwionośnego w procesie

uzyskiwania energii przez

organizm (C)

uzasadnia konieczność

regularnego odżywiania się

dla prawidłowego

funkcjonowania organizmu

(D)

52. Jakie substancje

powstają w wyniku

oddychania

i spalania?

wykonuje, zgodnie z instrukcją,

doświadczenie wykazujące

obecność dwutlenku węgla i

pary wodnej w wydychanym

powietrzu (C); podaje nazwy

substancji powstających w

procesie oddychania (B)

poprawnie opisuje przebieg

doświadczenia wykazującego

obecność dwutlenku węgla i pary

wodnej w wydychanym

powietrzu (C)

porównuje zapotrzebowanie

energetyczne organizmu

człowieka w zależności od

podanych czynników (np. stan

zdrowia, wiek, płeć, wysiłek

fizyczny) (C)

formułuje wnioski

z przeprowadzonych

doświadczeń (D); analizuje

wartości energetyczne

wybranych produktów

spożywczych (D)


temat dziennego

zapotrzebowania

energetycznego człowieka w

zależności od płci, wieku,

rodzaju wykonywanej pracy

(D)

6. Szkielet

i mięśnie

umożliwiają

ruch

53. Jakie układy

narządów

umożliwiają ruch

organizmu?

wskazuje na modelu lub

planszy elementy szkieletu (C);

wyjaśnia pojęcie „stawy” (B);

omawia 2 zasady higieny

układu ruchu (C)

wymienia elementy budujące

układ ruchu (A); podaje nazwy

głównych elementów szkieletu

(B); wymienia 3 funkcje

szkieletu (A); wymienia zasady

higieny układu ruchu (B)

rozróżnia rodzaje połączeń

kości (C); podaje nazwy

głównych stawów organizmu

człowieka (A)

na modelu lub planszy

wskazuje kości o różnych

kształtach (C); omawia

pracę mięśni szkieletowych

(C)

wyjaśnia, dlaczego w okresie

szkolnym należy szczególnie

dbać o prawidłową postawę

(B); omawia działanie mięśni

narządów wewnętrznych (B)

7. Jak organizm

odbiera

informacje z

otoczenia

54. Jak organizm

odbiera informacje z

otoczenia? Narząd

wzroku

wymienia narządy zmysłów

(A); na planszy lub modelu

wskazuje elementy oka służące

jego ochronie przed

zanieczyszczeniami: brwi,

powieki, rzęsy (C)


narządów zmysłów (B); podaje

nazwy elementów budowy oka,

służących do jego ochrony (A)

wskazuje na planszy elementy

budowy oka (C); wymienia

zadania mózgu (B)

wymienia narządy budujące

układ nerwowy (B); wyjaśnia,

w jaki sposób układ nerwowy

odbiera informacje z otoczenia

(B)

podaje przykłady skutków

uszkodzenia układu

nerwowego (A)

55. Jak organizm

odbiera informacje z

otoczenia? Narządy:

węchu, smaku, słuchu

i dotyku

omawia rolę ucha (B);

wymienia zadania narządów

smaku i powonienia (A);

wymienia rodzaje smaków (A)

wskazuje na planszy małżowinę

uszną, przewód słuchowy i błonę

bębenkową (C); omawia rolę

skóry jako narządu zmysłu (B);

wymienia zasady higieny oczu i

uszu (B)

wskazuje na planszy pozostałe

elementy wnętrza ucha (C);

wskazuje na planszy drogę

informacji dźwiękowych (C)

uzasadnia, że układ nerwowy

koordynuje pracę wszystkich

narządów zmysłów (D)


temat wad wzroku lub słuchu

(D)

8. Kobieta

i mężczyzna

56. Różnice w budowie

ciała kobiety i

mężczyzny


cechy budowy zewnętrznej do

sylwetki kobiety lub

mężczyzny (C); wskazuje na

planszy położenie narządów

układu rozrodczego (C)

wymienia narządy tworzące

żeński i męski układ rozrodczy

(A); określa rolę układu

rozrodczego (A); omawia zasady

higieny układu rozrodczego (B)

wskazuje różnice w budowie ciała

kobiety i mężczyzny (C); omawia

rolę poszczególnych narządów

układu rozrodczego (C)

wyjaśnia przyczyny różnic w

budowie układu rozrodczego

żeńskiego i męskiego (D)

przygotowuje przykładowe

informacje na temat roli kobiet

i mężczyzn w rodzinie i

społeczeństwie na przestrzeni

kilku pokoleń (np. zajęcia

prababci, babci, mamy, starszej

siostry, itp.) (D)

9. Od poczęcia do

narodzin

57. Od poczęcia do

narodzin

rozpoznaje komórki rozrodcze:

męską i żeńską (C); wyjaśnia

pojęcie „zapłodnienie” (B)

na planszy wskazuje miejsce

rozwoju zarodka (C); wyjaśnia

pojęcie „ciąża” (B)

na planszy wskazuje miejsce

zapłodnienia (C); omawia główne

etapy rozwoju dziecka wewnątrz

organizmu matki (A)

omawia rozwój zygoty od

momentu zapłodnienia do

chwili zagnieżdżenia się w

macicy (A); wyjaśnia, jaką rolę

pełni łożysko (B)

podaje przykłady czynników,

które mogą zakłócić rozwój

płodu (A)

10. Od

narodzin do

starości

58. Od noworodka do

ucznia

podaje nazwy etapów życia po

narodzeniu (A); charakteryzuje

dowolny etap rozwojowy (C)

podaje przykłady zmian

zachodzących w organizmie w

poszczególnych etapach

rozwojowych (A)

omawia zmiany zachodzące w

dwóch dowolnie wybranych

etapach rozwojowych człowieka

(A)

omawia zmiany zachodzące w

poszczególnych etapach

rozwojowych (A)

wykonuje oś czasu

przedstawiającą okresy życia

człowieka (D)

59. Od okresu

dojrzewania do

starości

podaje przykłady zmian w

organizmie świadczących o

rozpoczęciu okresu

dojrzewania u własnej płci (B)

wymienia zmiany fizyczne

zachodzące w okresie

dojrzewania u dziewcząt i

chłopców (B); podaje nazwy

kolejnych okresów rozwojowych

(A)

charakteryzuje okres wieku

dorosłego i okres starości (A)

porównuje

funkcjonowanie

organizmu w poszczególnych

okresach życia (D)

wykonuje oś czasu

przedstawiającą okresy

życia człowieka (D)

Podsumowanie

działu 5

60., 61. i 62. Podsumowanie, sprawdzian i omówienie wyników sprawdzianu z działu „Odkrywamy tajemnice ciała człowieka”

Dział 6. Odkrywamy tajemnice zdrowia

1. Choroby

zakaźne

63. Poznajemy

choroby zakaźne

wymienia drogi wnikania do

organizmu człowieka

drobnoustrojów

chorobotwórczych (A);

odczytuje informacje

umieszczane na opakowaniach

żywności (skład, data

przydatności do spożycia,

sposób przechowywania) (C);

wymienia miejsca

występowania kleszczy(A);

wskazuje sposoby

zabezpieczania się przed

kleszczami (B)

wymienia przyczyny chorób

zakaźnych (A); wyjaśnia, co to

jest gorączka (B); omawia

przyczyny zatruć (B); określa

zachowania zwierzęcia, które

mogą świadczyć o tym, że jest

ono chore na wściekliznę (C)

wymienia objawy towarzyszące

gorączce (A); wymienia sposoby

zapobiegania zatruciom

pokarmowym (B); omawia

zasady przechowywania

żywności (C)

opisuje objawy wybranych

chorób zakaźnych (B); omawia

sposób postępowania

w przypadku chorób zakaźnych

(C); wymienia drobnoustroje

mogące wnikać do organizmu

przez uszkodzoną skórę (B)

wyjaśnia istotę działania

szczepionek (B); przygotowuje

informacje na temat objawów

boreliozy i sposobów

postępowania w przypadku

zachorowania (D)

2. Choroby

pasożytnicze

64. Poznajemy

choroby

pasożytnicze

wymienia pasożyty wewnętrzne

człowieka (A); omawia

sposoby zapobiegania

zarażeniu się wybranym

pasożytem wewnętrznym (C);

wymienia pasożyty zewnętrzne

(A)

rozpoznaje wszy i kleszcze (C);

omawia sposoby zapobiegania

zarażeniu się pasożytami

wewnętrznymi (C); omawia

sytuacje sprzyjające zarażeniom

pasożytami zewnętrznymi (C)

wyjaśnia pojęcie „pasożyty

wewnętrzne” (B); podaje

przykłady pasożytów

zewnętrznych (B); wyjaśnia

pojęcie „pasożyty zewnętrzne”

(B); omawia zasady zapobiegania

chorobom przenoszonym przez

zwierzęta domowe (C)

dzieli pasożyty na zewnętrzne

i wewnętrzne, podając

przykłady (C); charakteryzuje

objawy mogące świadczyć o

obecności pasożyta

wewnętrznego (C);


temat pasożytów

wewnętrznych, innych niż

omówione na lekcji (D)

3. Jak dbać

o higienę?

65. Jak dbać o

higienę?

omawia lub demonstruje

sposób mycia rąk (C); wyjaśnia,

dlaczego ważna jest czystość rąk

(B); omawia sposób mycia

zębów (C)

wyjaśnia, dlaczego należy dbać o

higienę skóry (B); omawia

sposób mycia włosów (C);

opisuje sposób pielęgnacji

paznokci (C); wyjaśnia, na czym

polega właściwy dobór odzieży

(C)

opisuje sposób pielęgnacji

skóry ze szczególnym

uwzględnieniem okresu

dojrzewania (C); wyjaśnia,

na czym polega higiena jamy

ustnej (B)

omawia zmiany, jakie mogą

pojawić się na skórze w

okresie dojrzewania (B);

wyjaśnia,

na czym polega higiena

osobista (C)


o znaczeniu filtrów UV,

rozsądnym korzystaniu

z kąpieli słonecznych

i solariów (D)

4. Jak sobie

radzić w

sytuacjach

niebezpiecznyc

h

w domu?

66.

Niebezpieczeństwa i

pierwsza pomoc w

domu

wymienia przyczyny upadków

(B); wyjaśnia, dlaczego nawet

drobne zranienia powinny

zostać zdezynfekowane (B);

wymienia numery telefonów

alarmowych (A)

omawia skutki upadków (B);

omawia zasady udzielania

pierwszej pomocy w przypadku

skaleczeń (C); omawia zasady

udzielania pierwszej pomocy

przy oparzeniach (C)

charakteryzuje objawy stłuczeń

i złamań (C); omawia objawy

oparzeń (C)

demonstruje sposób zakładania

opatrunków (C); demonstruje

sposób unieruchamiania

kończyn (C)

wykonuje plakat lub gazetkę

ze wskazówkami, jak uniknąć

niebezpiecznych sytuacji

w domu (D)

67. Jak uniknąć

niebezpiecznych

sytuacji w domu?

omawia zasady bezpiecznego

korzystania z domowych

urządzeń elektrycznych (C)

omawia zasady pielęgnacji

ozdobnych roślin trujących i

silnie drażniących (C)

odczytuje symbole umieszczane

na opakowaniach substancji

niebezpiecznych (C)

omawia zasady postępowania

w przypadku zatruć środkami

chemicznymi (C)

5. Uważaj na

siebie i innych

również poza

domem

68. Jak dbać

o bezpieczeństwo

poza domem?

wymienia przyczyny

wypadków drogowych (B);

omawia zasady poruszania się

po drogach (B); objaśnia

znaczenie kilku znaków

dotyczących bezpieczeństwa na

drogach (C)

omawia zagrożenia związane z

przebywaniem nad wodą (B);

podaje przykłady wypadków,

które mogą się zdarzyć na wsi

(B); wyjaśnia, na czym polega

bezpieczeństwo podczas zabaw

ruchowych (B); omawia sposób

postępowania w przypadku

pożaru (B); wyjaśnia, jak należy

postępować z zardzewiałymi

przedmiotami niewiadomego

pochodzenia (B)

wyjaśnia, czym są niewypały i

niewybuchy (B); omawia

zagrożenia ze strony owadów i

roślin (B)

charakteryzuje rodzaje

zagrożeń występujących

poza domem (C); rozpoznaje

2–3 dziko rosnące rośliny

trujące (C)

przygotowuje dane

statystyczne dotyczące np.

liczby pożarów, liczby

wypadków drogowych

z udziałem pieszych, dzieci

itp. (D)

6. Uzależnienia

są groźne

69. Uzależnienia

i ich skutki

podaje przynajmniej dwa

przykłady negatywnego

wpływu dymu tytoniowego i

alkoholu na organizm

człowieka (B); prezentuje

właściwe zachowanie

asertywne w wybranej sytuacji

(C)

podaje przykłady substancji,

które mogą uzależniać (B);

podaje przykłady sytuacji,

w których należy zachować się

asertywnie (C)


palenie bierne (B); wymienia

skutki przyjmowania narkotyków

(B); wyjaśnia, czym jest

asertywność (B)

wyjaśnia, czym jest

uzależnienie (B);

charakteryzuje substancje

znajdujące się w dymie

papierosowym (C);


zachowań asertywnych (D)


temat pomocy osobom

uzależnionym (D);


temat możliwych przyczyn,

postaci i profilaktyki chorób

nowotworowych (D)

Podsumowanie

działu 6

70., 71. i 72. Podsumowanie, sprawdzian i omówienie wyników sprawdzianu z działu „Odkrywamy tajemnice zdrowia”

Dział 7. Odkrywamy tajemnice życia w wodzie

1. Wody słodkie i

wody słone

73. Wody słodkie i

wody słone

wskazuje na mapie lądy

oraz morza i oceany (C);

podaje przykłady wód

słonych (B)

podaje przykłady wód słodkich

(w tym wód powierzchniowych) i

wód słonych (B); wyjaśnia, jak

powstają rzeki (B); wskazuje

różnice między oceanem a

morzem (C)

wyjaśnia pojęcia: wody słodkie,

wody słone (B); charakteryzuje

wody powierzchniowe (C);

omawia warunki niezbędne do

powstania jeziora (B)

charakteryzuje wody słodkie

występujące na Ziemi (C);

omawia, jak powstają bagna

(B)

wyszukuje i prezentuje

informacje typu „naj”

(najdłuższa rzeka, największe

jezioro, największa głębia

oceaniczna) (D)

2. Warunki życia

w wodzie

74. Warunki życia w

wodzie – ruch i opór

wody

wymienia przystosowania

wybranych zwierząt, np. ryb,

delfinów, do życia w wodzie

(C); rysuje liście roślin

wodnych, np. wywłócznika

(C)

charakteryzuje warunki życia w

wodzie (B); omawia

przystosowania roślin do życia w

wodzie (C); wyjaśnia, co to jest

plankton (B)

wymienia cechy budowy zwierząt

wodnych ułatwiające

pokonywanie oporu wody (B);


unoszonych przez prąd wody,

pływających, przytwierdzonych

pod wodą i żyjących na dnie (B)

omawia, popierając

przykładami, wpływ ruchu

wody na aktywność ruchową

organizmów (B)


na temat przystosowań

organizmów wodnych (np.

żaby) do przetrwania zimy

(D)

75. Warunki życia w

wodzie –zawartość

tlenu, temperatura,

naświetlenie

podaje 2–3 przykłady zwierząt

oddychających tlenem

rozpuszczonym w wodzie (B);

podaje przykłady organizmów

żyjących na dnie zbiornika

wodnego (B)

wymienia źródła tlenu

rozpuszczonego w wodzie (B);

opisuje sposoby pobierania tlenu

przez organizmy żyjące

w wodzie (C)

wyjaśnia, dlaczego większość

organizmów wodnych może

przetrwać zimę (B); omawia

warunki świetlne panujące

w zbiorniku wodnym (B)

wyjaśnia, dlaczego zbiornik

wodny nie zamarza do dna (B);

wymienia czynniki wpływające

na ilość światła i głębokość, na

jaką ono przenika (B)


Warunki życia

w wodzie

3. Obserwujemy

rzekę

76. Poznajemy rzekę na planszy lub schematycznym

rysunku przyporządkowuje (lub

opisuje): koryto rzeki, obszar

zalewowy, dolinę, brzeg prawy

i lewy (C); opisuje schemat

rzeki, wymieniając: źródło,

bieg górny, środkowy, dolny,

ujście (C)

na planszy lub schematycznym

rysunku podpisuje elementy

doliny rzeki (C); podaje nazwy

organizmów żyjących w biegu

górnym, środkowym i dolnym

rzeki (B)

omawia budowę doliny rzecznej

(B); wymienia cechy, którymi

różnią się poszczególne odcinki

rzeki (C); omawia

przystosowania organizmów

żyjących w biegu górnym,

środkowym i dolnym rzeki (C)

omawia rzeźbotwórczą

działalność rzeki (B)

podaje przykłady pozytywnego

i negatywnego wpływu rzek na

życie i gospodarkę człowieka

(D)

77. Z jaką prędkością i

dokąd płynie rzeka?

wskazuje na mapie rzekę

główną i jej dopływy (C)

wskazuje na mapie dorzecze (C);

wyjaśnia pojęcia: rzeka główna,

dopływ, dorzecze (B)

omawia sposób pomiaru

prędkości wody w rzece (B)

oblicza prędkość z jaką

woda płynie w rzece (C)


temat rzek, np. największych,

najdłuższych, okresowych (D) 77a. Lekcja w terenie –

Z jaką prędkością i

dokąd płynie rzeka?

4. Mniej znane

organizmy wód

–glony

i pierwotniaki

78. Poznajemy glony

i pierwotniaki

rozpoznaje na rysunku glony

jednokomórkowe, kolonijne,

wielokomórkowe (C); odróżnia

glony jednokomórkowe od

pierwotniaków (C); rozpoznaje

amebę i pantofelka (C)

wymienia cechy glonów (A);

podaje nazwy przedstawicieli

glonów jednokomórkowych,

kolonijnych i wielokomórkowych

(C); wymienia sposoby

poruszania się pierwotniaków (B)

wyjaśnia pojęcie „glony” (B);

wskazuje poszczególne elementy

budowy glonów

wielokomórkowych (C); omawia

znaczenie glonów (B); omawia

znaczenie pierwotniaków (A)

wyjaśnia pojęcie „plecha” (B);

omawia odżywianie się

pierwotniaków (B); omawia

rolę pierwotniaków w

łańcuchach pokarmowych (C)

podaje przykłady pozytywnej i

negatywnej roli glonów

morskich (B)

5. Życie w

jeziorze

79. Poznajemy

warunki życia

w jeziorze

opisuje, np. na schematycznym

rysunku, nazwy stref życia w

jeziorze (C); odczytuje z

ilustracji nazwy 2–3

organizmów żyjących

w poszczególnych strefach

jeziora (C)

podaje nazwy stref życia

w jeziorze (A)

omawia warunki życia w jeziorze

w zależności od pory roku (C);

wymienia czynniki warunkujące

życie w poszczególnych strefach

jeziora (A)

wyjaśnia wpływ mieszania się

wód jeziora na życie

organizmów wodnych (B)

przygotowuje krótki opis

najbliższego jeziora (D)

80. Poznajemy strefy

życia w jeziorze

uzupełnia brakujące nazwy

organizmów tworzących

łańcuch pokarmowy w jeziorze

(C); podaje przykłady ryb

żyjących w strefie przybrzeżnej

jeziora (B); podaje przykłady

innych zwierząt żyjących

w strefie przybrzeżnej jeziora

(B); wymienia po 1 przykładzie

zwierząt żyjących w strefie toni

wodnej i strefie wód głębokich

jeziora (B)

z podanych organizmów układa

łańcuch pokarmowy w jeziorze

(C); omawia warunki panujące w

strefie przybrzeżnej jeziora (B);

podaje przykłady roślin strefy

przybrzeżnej jeziora (B); podaje

nazwy organizmów tworzących

plankton (B); podaje nazwy

zwierząt żyjących w strefie toni

wodnej lub strefie wód głębokich

jeziora (B)

charakteryzuje roślinność

strefy przybrzeżnej jeziora (B);

omawia warunki panujące w

strefie otwartej toni wodnej

jeziora (B); wyjaśnia, dlaczego

w strefie wód głębokich jeziora

nie występują rośliny (B)

wyjaśnia, dlaczego w strefie

przybrzeżnej jeziora występuje

bogactwo organizmów żywych

(B); charakteryzuje zależności

pokarmowe występujące w

strefie otwartej toni wodnej

jeziora (C); omawia sposób

odżywiania się małży (B)


Życie w jeziorze

6. Życie w morzu

i oceanie

81. Strefy życia

w morzu i oceanie

podaje nazwy stref życia w

morzach i oceanach (A); podaje

nazwy organizmów tworzących

plankton (A); podaje nazwy

zwierząt żyjących w strefie

przybrzeżnej mórz i oceanów

(B)

wymienia czynniki wpływające

na obecność organizmów

żyjących w morzach i oceanach

(A); omawia piętrowe

rozmieszczenie glonów

w morzach i oceanach (B);

podaje nazwy zwierząt żyjących

w strefie otwartej toni wodnej

mórz i oceanów (B)

wyjaśnia, dlaczego glony są

rozmieszczone piętrowo

w morzach i oceanach (B);

omawia warunki panujące

w strefie głębinowej mórz

i oceanów (B); podaje przykłady

zależności pokarmowych

występujących w morzach

i oceanach (C)

wyjaśnia przyczyny różnic w

zasoleniu w mórz i oceanów

(C); opisuje cechy

przystosowujące organizmy do

życia w strefie głębinowej

mórz i oceanów (B)

przygotowuje ciekawostki na

temat organizmów żyjących w

morzach (B); wskazuje na

mapie położenie morza

najbardziej i najmniej

zasolonego (C)

Podsumowanie

działu 7

82., 83. i 84. Podsumowanie, sprawdzian i omówienie wyników sprawdzianu z działu „Odkrywamy tajemnice życia w wodzie”

Dział 8. Odkrywamy tajemnice życia na lądzie

1. Czy wszystkie

skały są twarde?

85. Czy wszystkie

skały są twarde?


wymienia 2 cechy

charakteryzujące skały: lite,

zwięzłe i luźne (C);


skały (1–2) do poszczególnych

grup (C)

podaje nazwy grup skał (A);

podaje przykłady

poszczególnych rodzajów

skał (B)

omawia budowę skał (B); opisuje

budowę skał litych, zwięzłych

i luźnych (C)

opisuje skały występujące

w najbliższej okolicy (D)

przygotowuje kolekcję skał

z najbliższej okolicy wraz

z ich opisem (D) 85a. Lekcja

w terenie

– Poznajemy skały

w najbliższej

okolicy

2. Od skały do

gleby

86. Jak powstaje

gleba?

wymienia 2–3 nazwy gleb

(A); wymienia organizmy

żyjące w glebie (A)

omawia etapy powstawania

gleby (B); omawia budowę

gleby (B); wymienia rodzaje

gleb występujących w Polsce

(A); omawia rolę organizmów

glebowych (C)

wyjaśnia, w jaki sposób powstaje

próchnica (B); omawia żyzność

poszczególnych rodzajów gleb

(C); wyjaśnia, dlaczego należy

dbać o glebę (B)

przyporządkowuje rodzaje

skał do rodzajów gleb, które

na nich powstały (C)

ocenia żyzność gleb

w najbliższej okolicy (D);

przygotowuje dokumentację

fotograficzną na temat

organizmów glebowych

występujących w najbliższej

okolicy (D)

3. Warunki

życia na lądzie

87. Warunki życia na

lądzie

omawia przystosowania

zwierząt do zmian temperatury

(C)

omawia rolę korzeni roślin

lądowych (B); wskazuje

przystosowania roślin do

ochrony przed niekorzystną

(zbyt niską lub zbyt wysoką)

temperaturą (C)

charakteryzuje przystosowania

roślin zabezpieczające przed utratą

wody (C); wymienia przykłady

przystosowań chroniących

zwierzęta przed działaniem wiatru

(B); opisuje sposoby wymiany

gazowej u zwierząt lądowych (C)

omawia przykładowe sposoby

ograniczania strat wody przez

zwierzęta (C); omawia rolę

wiatru w życiu roślin (B);

charakteryzuje wymianę

gazową u roślin (C)


temat przystosowań 2–3

gatunków zwierząt lub roślin

do życia w ekstremalnych

warunkach lądowych (C)

4. Poznajemy

organizmy

żyjące w lesie


lasu i warunki w nim

panujące

na planszy dydaktycznej lub

ilustracji wskazuje warstwy

lasu (C); wymienia po dwa

gatunki organizmów żyjących

w jednej lub dwóch wybranych

warstwach lasu (B)

podaje nazwy warstw lasu (A);

omawia zasady zachowania się

w lesie (B); wymienia nazwy

przykładowych organizmów

żyjących w poszczególnych

warstwach lasu (C)

omawia znaczenie lasu (B); omawia

wymagania środowiskowe

wybranych gatunków zwierząt

żyjących w poszczególnych

warstwach lasu (C)

charakteryzuje poszczególne

warstwy lasu, uwzględniając

czynniki abiotyczne oraz

rośliny i zwierzęta żyjące w

tych warstwach (D)


o życiu wybranych

organizmów leśnych (innych,

niż omawiane na lekcji) z

uwzględnieniem ich

przystosowań do życia w danej

warstwie lasu (C)

89., 89a. Jakie

organizmy spotkamy w

lesie? (wycieczka do

lasu)

5. Poznajemy

różne rodzaje

lasów

90. Poznajemy różne

rodzaje lasów

podaje po dwa przykłady

drzew iglastych i liściastych

(B); rozpoznaje dwa drzewa

podaje charakterystyczne cechy

igieł (B); porównuje wygląd

igieł sosny i świerka (C);

porównuje drzewa liściaste

z iglastymi (C); rozpoznaje rosnące

w Polsce rośliny iglaste (C);

przyporządkowuje rodzaj lasu

do typu gleby, na której rośnie

(C); podaje przykłady drzew


temat roślin iglastych

pochodzących z innych


Poznajemy różne

rodzaje lasów

iglaste i dwa liściaste (C) wymienia cechy budowy roślin

iglastych ułatwiające ich

rozpoznawanie, np. kształt i

liczba igieł, kształt i wielkość

szyszek (B); wymienia cechy

ułatwiające rozpoznawanie

drzew liściastych (B)

rozpoznaje przynajmniej sześć

gatunków drzew liściastych (C);

wymienia typy lasów rosnących w

Polsce (A)

rosnących w poszczególnych

typach lasów (C)

regionów świata, uprawianych

w ogrodach (D),

charakteryzuje bory, grądy,

łęgi i buczyny

6. Na łące 91. Na łące

opisuje wygląd łąki

(uwzględnia występowanie

traw, drobnych zwierząt) (B);

podaje dwa przykłady

znaczenia łąki (A); wyjaśnia,

dlaczego nie wolno wypalać

traw (B)

wymienia cechy łąki (B);

wymienia zwierzęta

mieszkające na łące i żerujące

na niej (B); w formie łańcucha

pokarmowego przedstawia

proste zależności pokarmowe

między organizmami żyjącymi

na łące (C)

przedstawia zmiany zachodzące na

łące w różnych porach roku (C);

rozpoznaje pięć gatunków roślin

występujących na łące (C)

przyporządkowuje nazwy

gatunków roślin do

charakterystycznych barw łąki

(C); uzasadnia, że łąka jest

środowiskiem życia wielu

zwierząt (C)

wykonuje zielnik roślin

łąkowych (D)


Na łące

7. Na polu i w

sadzie

92. Na polu i w sadzie podaje nazwy zbóż

uprawianych na polach (C);

podaje przykłady warzyw

uprawianych na polach (B);

wymienia nazwy drzew

uprawianych w sadach (A);

wymienia dwa szkodniki upraw

polowych (A); uzupełnia

brakujące ogniwa

w łańcuchach pokarmowych

organizmów żyjących na polu

(C)

omawia sposoby

wykorzystywania roślin

zbożowych (B); wymienia

nazwy krzewów

uprawianych w sadach (A)

wyjaśnia, które zboża należą do

ozimych, a które do jarych (B);

podaje przykłady wykorzystywania

uprawianych warzyw (B);

wymienia sprzymierzeńców

człowieka w walce ze szkodnikami

upraw polowych (B)

podaje przykłady innych

upraw niż zboża, warzywa,

drzewa i krzewy owocowe,

wskazując sposoby ich

wykorzystywania (B);

przedstawia zależności

występujące na polu w formie

łańcuchów pokarmowych (C)

wyjaśnia, czym jest walka

biologiczna (B);


temat korzyści i zagrożeń

wynikających ze

stosowania chemicznych

środków zwalczających

szkodniki (D)

92a. Lekcja w terenie–

Na polu i w sadzie

Podsumowanie

działu 8

93., 94. i 95. Podsumowanie, sprawdzian i omówienie wyników sprawdziany z działu „Odkrywamy tajemnice życia na lądzie”

96., 97. Test

diagnozujący wiedzę po

klasie IV i jego

omówienie

Badanie stopnia opanowania treści nauczania przyrody w klasie IV

Rozkład materiału Nowa Era „Tajemnice przyrody”, klasa IV zawiera 97 jednostek lekcyjnych w pracowni i 14 lekcji w terenie

Tytuł rozdziału

w podręczniku

Numer

i temat lekcji

Treści nauczania

w podręczniku

Treści nauczania w podstawie programowej – wymagania szczegółowe.

Uczeń:

Warunki i sposoby realizacji

(procedury osiągania celów)

Pomoce dydaktyczne

i materiały pomocnicze

1. Lekcja organizacyjna. W jaki sposób będziemy pracować na lekcjach

Zakres materiału nauczania przyrody; metody i formy pracy na lekcjach przyrody; system oceniania

Pogadanka dotycząca zakresu materiału nauczania przyrody i sposobów pracy na lekcjach; rozmowa na temat pracy z podręcznikiem, atlasem i zeszytem

Podręcznik, nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, zeszyt ćwiczeń

przyrody? ćwiczeń; omówienie systemu oceniania uczniów i wymagań edukacyjnych

2. , 3. Sprawdzian

diagnozujący wiedzę po

klasie III i omówienie

jego wyniku

Test

Dział 1. Poznajemy najbliższe otoczenie

1. Pierwsza lekcja przyrody

4. Jak będziemy poznawać przyrodę?

Elementy świata przyrody; sposoby poznawania przyrody; zakres przedmiotu przyroda; źródła wiedzy o przyrodzie; wyposażenie pracowni przyrodniczej; regulamin pracowni przyrodniczej

1.8 podaje przykłady roślin i zwierząt hodowanych przez człowieka, w tym w pracowni przyrodniczej, i wymienia podstawowe zasady opieki nad nimi

Pogadanka lub rozmowa na temat świata przyrody; prezentacja podręcznika, płyty, atlasu i dodatkowych źródeł wiedzy o przyrodzie; wyszukiwanie zleconych informacji; prezentacja wyposażenia pracowni przyrodniczej; omówienie i analiza regulaminu pracowni

Atlasy zwierząt i roślin, kolekcje przyrodnicze (np. skały, minerały, mchy, porosty, muszle itp.), komputer, projektor lub tablica interaktywna, podręcznik, zeszyt ćwiczeń, nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”

2. Dobrze się czujemy w szkole i w domu

5. Co wpływa na dobre samopoczucie w szkole i w domu?

Organizacja zajęć szkolnych w 4 klasie; sposoby właściwego i bezpiecznego wykorzystania przerwy; sposób urządzenia miejsca do nauki; zasady skutecznego uczenia się; znaczenie kontaktów z kolegami; stosunek do osób niepełnosprawnych; atmosfera w domu

1.1 wymienia czynniki pozytywnie i negatywnie wpływające na jego samopoczucie w szkole i w domu oraz proponuje sposoby eliminowania czynników negatywnych 1.3 wymienia zasady prawidłowego uczenia się i stosuje je w życiu 1.4 opisuje prawidłowo urządzone miejsce do nauki ucznia szkoły podstawowej

Analiza tygodniowego i dziennego planu lekcji ucznia 4 klasy; omówienie zasad uczenia się; rozmowa na temat sposobów spędzania czasu na przerwach, postaw koleżeńskich i możliwości uzyskania pomocy; pokaz właściwego siedzenia w ławce szkolnej i przy biurku; opracowanie wykazu obowiązków ucznia 4 klasy; omówienie sposobu urządzenia miejsca do nauki; rozmowa na temat stosunku do osób niepełnosprawnych i zachowania wobec nich

Plan lekcji ucznia 4 klasy

3. Uczymy się planować

6. Dlaczego planowanie zajęć jest ważne?

Zasady zdrowego stylu życia; rola tygodniowego i dziennego planowania zajęć; wypoczynek czynny i bierny

1.2 wyjaśnia znaczenie odpoczynku (w tym snu), odżywiania się aktywności ruchowej w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu 1.5 uzasadnia potrzebę planowania zajęć w ciągu dnia i tygodnia; prawidłowo planuje i realizuje swój rozkład zajęć w ciągu dnia 9.13 wymienia zasady zdrowego stylu życia i uzasadnia konieczność ich stosowania

Rozmowa na temat zdrowego stylu życia (na podstawie informacji z dodatkowych źródeł); rozmowa na temat roli planowania; analiza przykładowych planów dnia tygodnia; opracowywanie własnego planu dnia i tygodnia z uwzględnieniem różnych form wypoczynku

Dodatkowe źródła informacji na temat zdrowego stylu życia, np. ulotki, artykuły, materiały z Internetu, encyklopedia, podręcznik, zeszyt ćwiczeń


7. Poznajemy najbliższe otoczenie –podsumowanie działu

Utrwalenie i uzupełnienie wiadomości z działu 1

1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.8,9.13 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca rozwiązywanie zadań utrwalających w zeszycie ćwiczeń

Podręcznik, zeszyt ćwiczeń, pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji lekcji z działu 1

8. Sprawdzian z działu 1

Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.8,9.13

9. Omówienie wyników sprawdzianu z działu 1

Omówienie wyniku sprawdzianu z działu „Poznajemy najbliższe otoczenie”

Dział 2. Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika

1. Przyroda i jej składniki

10. Poznajemy składniki przyrody

Nieożywione elementy przyrody; ożywione składniki przyrody; cechy życia; zróżnicowanie warunków życia na Ziemi; wytwory działalności człowieka

4.1 rozpoznaje w terenie przyrodnicze (nieożywione i ożywione) oraz antropogeniczne składniki krajobrazu i wskazuje zależności między nimi

Wskazywanie w najbliższym otoczeniu składników przyrody i wytworów działalności człowieka; wskazywanie różnic między nieożywionymi a ożywionymi składnikami przyrody; rozmowa na temat zróżnicowania warunków życia na Ziemi

Okazy lub zdjęcia roślin, zwierząt, skał i innych elementów przyrody oraz wytworów działalności człowieka, nowy Atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 14–15

2. Jak poznawać przyrodę ?

11. Jakimi sposobami poznajemy przyrodę?

Rola zmysłów w poznawaniu przyrody; obserwacje; etapy doświadczenia; cechy przyrodnika

1.6 nazywa zmysły człowieka i wyjaśnia ich rolę w poznawaniu przyrody; stosuje zasady bezpieczeństwa podczas obserwacji przyrodniczych

Rozpoznawanie elementów przyrody i ich cech za pomocą zmysłów; omówienie sposobów obserwowania przyrody; analiza etapów planowania, przeprowadzania i dokumentowania doświadczeń; samodzielne zaplanowanie i przeprowadzenie doświadczenia; rozmowa na temat cech przyrodnika

Roślina doniczkowa, owoce, nagrania głosów zwierząt, zwierzęta hodowane w pracowni, podręcznik

3. Przyrządy i pomoce przyrodnika

12. Przyrządy i pomoce ułatwiające prowadzenie obserwacji w terenie

Przyrządy stosowane podczas obserwacji terenowych; obserwacje za pomocą lupy; sposoby dokumentowania obserwacji terenowych

1.7 podaje przykłady przyrządów ułatwiających obserwację przyrody (lupa, mikroskop, lornetka), opisuje ich zastosowanie, posługuje się nimi podczas prowadzonych obserwacji

Obserwacja obiektów przyrodniczych za pomocą lupy wg instrukcji w podręczniku (s. 30) i lornetki; rozmowa na temat możliwości i przeznaczenia poszczególnych przyrządów; wykonanie rysunku obiektu obserwowanego za pomocą lupy; wykonanie dokumentacji fotograficznej obserwowanych obiektów przyrodniczych

Mapa, kompas, lupa, lornetka, aparat fotograficzny, ołówek, podręcznik

12a. Lekcja w terenie – Przyrządy i pomoce przyrodnika

13. Poznajemy budowę i działanie mikroskopu

Przeznaczenie mikroskopu; budowa mikroskopu; przygotowanie mikroskopu do obserwacji;

1.7 jw. Omówienie budowy mikroskopu; pokaz przygotowania mikroskopu do obserwacji

Mikroskopy, preparaty

mikroskopowe, podręcznik,

zeszyt ćwiczeń

14. Prowadzimy obserwacje mikroskopowe

Przygotowanie mikroskopu do obserwacji; sposoby dokumentowania obserwacji mikroskopowych

1,7 jw. Samodzielna obserwacja mikroskopowa wg instrukcji w podręczniku (s. 31) i zadania z zeszytu ćwiczeń (s. 28–29); wyjaśnienie zasady wykonywania rysunków obserwowanych obiektów

Mikroskopy, preparaty

mikroskopowe, podręcznik,

zeszyt ćwiczeń

4. Określamy kierunki geograficzne

15. W jaki sposób określamy kierunki geograficzne?

Widnokrąg; nazwy głównych kierunków geograficznych; budowa kompasu

2.1 wyznacza kierunki na widnokręgu za pomocą kompasu, gnomonu

Pogadanka na temat głównych kierunków geograficznych; wskazywanie przez uczniów głównych kierunków geograficznych; omówienie budowy kompasu

Kompasy, nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 18–19; podręcznik

16. Określamy kierunki geograficzne za pomocą kompasu i gnomonu

Etapy wyznaczania głównych kierunków geograficznych za pomocą kompasu; praktyczne wyznaczanie kierunków geograficznych; etapy wyznaczania kierunków geograficznych za pomocą gnomonu

2.1 jw. Omówienie sposobu wyznaczania głównych kierunków geograficznych za pomocą kompasu; praktyczne wyznaczanie głównych kierunków geograficznych za pomocą kompasu wg instrukcji w podręczniku (s. 35); omówienie etapów wyznaczania głównych kierunków geograficznych za pomocą gnomonu wg instrukcji w podręczniku (s. 36); praktyczne wyznaczanie głównych kierunków za pomocą gnomonu

Materiały do ćwiczeń: kompasy, karton z bloku, duży cyrkiel, kijek długości 10 cm, plastelina, ołówek, linijka, nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 18–19; podręcznik

17. Inne sposoby wyznaczania kierunków geograficznych

Wyznaczanie głównych kierunków geograficznych za pomocą cienia; sposoby wyznaczania kierunków pośrednich; róża kierunków geograficznych * wyznaczanie kierunków geograficznych na podstawie obserwacji otoczenia

2.1 jw.

Praktyczne wyznaczanie głównych kierunków za pomocą cienia; podawanie nazw kierunków pośrednich; wykonanie róży kierunków głównych i pośrednich * omówienie innych sposobów wyznaczania głównych kierunków geograficznych

Nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 18–19

17a. Lekcja w terenie – ćwiczenia w wyznaczaniu kierunków geograficznych

5. Mapa – niezbędna pomoc dla przyrodnika

18. Jak czytać mapę? Mapa; znaki graficzne na mapie; rodzaje map: topograficzna, plan, turystyczna; legenda mapy; najczęściej wykorzystywane mapy

2.3 orientuje plan, mapę w terenie, posługuje się legendą 2.4 identyfikuje na planie i mapie topograficznej miejsce obserwacji i obiekty w najbliższym otoczeniu; określa wzajemne położenie obiektów na planie, mapie topograficzneji w terenie

Analiza znaków graficznych umieszczonych na mapie; odczytywanie informacji przedstawionych na mapie; porównanie zakresu informacji (legend) przedstawionych na poszczególnych rodzajach map

Mapy: turystyczna, topograficzna, plan miasta lub okolicy; nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 21

6. Jak się orientować w terenie?

19. Jak się orientować w terenie?

Kierunek północny i pozostałe kierunki geograficzne na mapie; sposoby orientowania mapy: za pomocą kompasu, za pomocą obiektów w terenie

2.3 jw. 2.4 jw.

Wskazywanie głównych kierunków geograficznych na mapie; omówienie sposobu orientowania mapy za pomocą kompasu wg instrukcji w podręczniku (s. 44); omówienie sposobu orientowania mapy za pomocą obiektów w terenie wg instrukcji w podręczniku (s. 45); ćwiczenia w orientowaniu mapy za pomocą kompasu i obiektów w terenie

Podręcznik, mapa lub plan miasta, okolicy, kompas, nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 21

19a. Lekcja w terenie – Jak się orientować w terenie

7. Obserwujemy

i pielęgnujemy

rośliny

20. Poznajemy zasady pielęgnacji roślin

Rola roślin w najbliższym otoczeniu; przykłady uprawianych roślin doniczkowych; rośliny wykorzystywane jako przyprawy; zasady pielęgnacji roślin

1.8 podaje przykłady roślin i zwierząt hodowanych przez człowieka (w tym w pracowni przyrodniczej) i wymienia podstawowe zasady opieki nad nimi 1.9 rozpoznaje i nazywa niektóre rośliny (w tym doniczkowe) zawierające substancje trujące lub szkodliwe dla człowieka i podaje zasady postępowania z nimi 3.1 obserwuje wszystkie fazy rozwoju rośliny, dokumentuje obserwacje

Rozmowa na temat roślin uprawianych przez człowieka w domu i ogrodzie; rozmowa na temat zasad pielęgnacji roślin doniczkowych; analiza porównawcza wymagań i pielęgnacji np. paproci i kaktusa

Rośliny doniczkowe znajdujące się w pracowni przyrodniczej; zdjęcia lub okazy wybranych roślin wykorzystywanych jako przyprawy; materiały ze stron internetowych lub atlasów na temat wymagań życiowych wybranych roślin

21. Poznajemy etapy kiełkowania fasoli

Zasady pielęgnacji roślin; etapy kiełkowania nasion fasoli; cechy charakterystyczne drzew, krzewów, roślin zielnych; przykłady drzew i krzewów rosnących w ogrodach; zasady zakładania zielnika

Omówienie zasad pielęgnacji roślin; zakładanie hodowli fasoli wg opisu w podręczniku (s. 48); analiza etapów rozwoju rośliny; analiza porównawcza pokroju drzew, krzewów, roślin zielnych; omówienie zasad zakładania zielnika wg instrukcji w podręczniku (s. 50)

Materiały do obserwacji: nasiona fasoli, gaza, słoik, gumka recepturka; zdjęcia drzew, krzewów, roślin zielnych; podręcznik

21a. Lekcja w terenie – Rozpoznawanie drzew, krzewów i roślin zielnych

8. Obserwujemy i pielęgnujemy zwierzęta

22. Poznajemy zasady opieki nad hodowanymi zwierzętami

Przykłady zwierząt hodowanych przez człowieka oraz tych, których hodowla w domu jest zabroniona; zasady opieki nad hodowanymi zwierzętami; znaczenie hodowli zwierząt

1.8 jw. Rozmowa na temat hodowanych zwierząt, ich wymagań i zasad opieki nad nimi; opisanie wymagań hodowanego zwierzęcia; rozmowa na temat korzyści płynących z hodowli zwierząt gospodarskich; prezentacja informacji uzyskanych na podstawie obserwacji hodowanego zwierzęcia (np. wygląd, rytm dobowy, pożywienie itp.)

Okazy zwierząt hodowanych w pracowni, zdjęcia zwierząt hodowanych przez uczniów, atlasy zwierząt


23. Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika – podsumowanie działu


1.6, 1.7, 1.8, 1.9, 2.1, 2.3, 2.4, 3.1, 4.1 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie zadań utrwalających w zeszycie ćwiczeń

Podręcznik, nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji lekcji z działu 2


Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 1.6, 1.7, 1.8, 1.9, 2.1, 2.3, 2.4, 3.1, 4.1


Omówienie wyników sprawdzianu z działu „Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika”

Dział 3. Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych

1. Woda występuje w trzech postaciach

26. Poznajemy stany skupienia wody

Stany skupienia wody; budowa i zasada działania termometru; zjawisko parowania; czynniki wpływające na szybkość parowania; skraplanie

3.3 obserwuje i rozróżnia stany skupienia wody; bada doświadczalnie zjawiska: parowania, skraplania, topnienia i zamarzania (krzepnięcia) wody 3.9 podaje przykłady występowania i wykorzystania rozszerzalności cieplnej ciał w życiu codziennym; wyjaśnia zasadę działania termometru cieczowego 14.4 podaje i bada doświadczalnie czynniki wywołujące topnienie i krzepnięcie (temperatura) oraz parowanie i skraplanie (temperatura, ruch powietrza, rodzaj cieczy, wielkość powierzchni)

Omówienie budowy termometru cieczowego; odczytywanie wskazań termometru; obliczanie różnicy temperatury; doświadczalne wykazanie wpływu temperatury i wielkości powierzchni na szybkość parowania wody wg opisu w podręczniku (s. 60); obserwacja zjawiska skraplania pary wodnej wg opisu w podręczniku (s. 61)

Termometr zaokienny; materiały do doświadczeń: dwa spodki, łyżka, woda, szklanka, płaski talerz, pisak wodoodporny, przezroczysta szklanka, trzy kostki lodu, woda, termometr laboratoryjny, niewielki słoik; podręcznik

2. Kiedy woda

zamarza, kiedy lód

się topi?

27. Obserwujemy zmiany

stanu skupienia wody

w przyrodzie

Krzepnięcie; zmiana objętości wody podczas krzepnięcia; topnienie * zmiany stanów skupienia wody w przyrodzie * obieg wody w przyrodzie

3.3 jw.

14.4 jw.

Doświadczalne wykazanie zmiany objętości wody podczas krzepnięcia wg opisu w podręczniku (s. 62); wskazywanie przykładów zmiany stanu skupienia wody możliwych do zaobserwowania w najbliższym otoczeniu; badanie zjawiska topnienia lodu wg instrukcji w podręczniku (s. 63) * omówienie obiegu wody w przyrodzie

Materiały do doświadczenia: termometr, niewielki słoik z pokrywką, woda (konieczne jest zapewnienie dostępu do zamrażalnika), kostki lodu, spodki; podręcznik, nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 41

3. Obserwujemy pogodę

28. Poznajemy składniki pogody i sposoby ich pomiaru

Pogoda; składniki pogody; zmiany temperatury w ciągu roku i ich wpływ na organizmy; stopień zachmurzenia; rodzaje chmur; rodzaje opadów; pomiar ilości opadów; osady atmosferyczne; dziennik pogody

3.2 obserwuje i nazywa zjawiska atmosferyczne zachodzące w Polsce 3.11 wymienia nazwy składników pogody (temperatura powietrza, opady i ciśnienie atmosferyczne, kierunek i siła wiatru) oraz przyrządów służących do ich pomiaru; podaje jednostki pomiaru temperatury i opadów stosowane w meteorologii 3.12 obserwuje pogodę; mierzy temperaturę powietrza oraz określa kierunek i siłę wiatru, rodzaje opadów i osadów, stopień zachmurzenia nieba; prowadzi kalendarz pogody

Wyjaśnienie pojęcia „pogoda”; omówienie składników pogody; wskazanie przykładów wpływu zmian temperatury powietrza na organizmy (w tym człowieka); odczytywanie i zapisywanie wskazań termometru; obserwacja i określanie stopnia zachmurzenia; omówienie powstawania chmur; rozpoznawanie rodzajów opadów i osadów atmosferycznych; pomiar ilości opadów; zapisywanie wyników pomiarów temperatury powietrza i ilości opadów; omówienie zasad prowadzenia dziennika pogody

Nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 17; termometr zaokienny i pokojowy, deszczomierz

28a. Lekcja w terenie – Obserwacja i pomiar składników pogody

4. Skąd się bierze wiatr?

29. Badamy obecność powietrza i ciśnienia atmosferycznego

Obecność powietrza; ciśnienie atmosferyczne; przyrządy i jednostki pomiaru ciśnienia atmosferycznego

3.10 wykonuje i opisuje proste doświadczenia wykazujące istnienie powietrza i ciśnienia atmosferycznego; buduje na podstawie instrukcji prosty wiatromierz i wykorzystuje go w prowadzeniu obserwacji 3.11 jw. 3.12 jw.

Badanie obecności powietrza wg opisu w podręczniku (s. 71); doświadczalne wykazanie istnienia ciśnienia atmosferycznego wg opisu w podręczniku (s. 72)

Materiały do doświadczeń: przezroczysta miska, woda, słomka do napojów, nożyczki, plastikowa butelka bez nakrętki z odciętym dnem, guma z balonika, gumka recepturka; podręcznik, nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 17

30. Wiatr i jego pomiar Powstawanie wiatru; jednostki prędkości wiatru; budowa i działanie wiatromierza; kierunek wiatru; prognoza pogody

Omówienie powstawania wiatru oraz jednostek pomiaru prędkości wiatru; omówienie budowy wiatromierza; omówienie etapów konstruowania wiatromierza wg instrukcji w podręczniku (s. 73); określanie kierunku i siły wiatru za pomocą wiatromierza; odczytywanie prognozy pogody

Podręcznik, wiatromierz, nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 17

5. Słońce zmienia położenie nad widnokręgiem

31. Jak zmienia się położenie Słońca nad widnokręgiem?

Wschód, górowanie i zachód Słońca; południe słoneczne; doba; zmiany długości cienia w ciągu dnia; zmiany temperatury powietrza w ciągu dnia

2.2 obserwuje widomą wędrówkę Słońca w ciągu doby; miejsca wschodu, górowania i zachodu Słońca w zależności od pory roku; wskazuje zależności między wysokością Słońca a długością cienia

Pogadanka objaśniająca „wędrówkę” Słońca po niebie; omówienie i obserwacja zmian długości cienia wg instrukcji w podręczniku (s. 76); omówienie zmian temperatury powietrza w ciągu dnia

Materiały do prowadzenia obserwacji: gnomon, centymetr krawiecki; podręcznik, nowy Atlas Przyroda „Świat wokół nas”, s. 16

6. Obserwujemy

pory roku

32. Jak zmienia

się pogoda i przyroda

w ciągu roku?

Występowanie pór roku; równonoc jesienna; przyroda jesienią; przesilenie zimowe; zwierzęta w czasie zimy; równonoc wiosenna, zwiastuny wiosny; przyczyny zmian temperatury w poszczególnych porach roku, przesilenie letnie; przyroda latem

3.13 opisuje i porównuje cechy pogody w różnych porach roku; dostrzega zależność między wysokością Słońca, długością dnia a temperaturą powietrza w ciągu roku

Rozmowa na temat przyczyn zmian pór roku oraz związanych z nimi zmian zachodzących w pogodzie i przyrodzie; pogadanka objaśniająca zależność między wysokością Słońca a długością dnia w ciągu roku

Podręcznik, zeszyt ćwiczeń, nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 16

32a. Lekcja w terenie – Jak zmienia się pogoda i przyroda w ciągu roku?


33. Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych – podsumowanie działu


2.2, 3.2, 3.3, 3.9, 3.10, 3.11, 3.12, 3.13, 14.4

Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca, rozwiązywanie zadań utrwalających w zeszycie ćwiczeń

Podręcznik, zeszyt ćwiczeń, nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji lekcji z działu 3


Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 2.2, 3.2, 3.3, 3.9, 3.10, 3.11, 3.12, 3.13, 14.4


Omówienie wyniku sprawdzianu z działu „Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych”

Dział 4. Odkrywamy tajemnice życia

1. Wspólne cechy organizmów

36. Poznajemy budowę i czynności życiowe organizmów

Komórkowa budowa organizmów; hierarchiczna budowa organizmów wielokomórkowych; czynności życiowe organizmów; cechy rozmnażania płciowego i bezpłciowego

4.1 rozpoznaje w terenie przyrodnicze (nieożywione i ożywione) oraz antropogeniczne składniki krajobrazu i wskazuje zależności między nimi 4.4 opisuje przystosowania budowy zewnętrznej i czynności życiowych organizmów lądowych do środowiska życia, na przykładach obserwowanych organizmów

Obserwacja organizmu jednokomórkowego; omówienie hierarchicznej budowy organizmów; obserwacja organizmu zwierzęcego hodowanego w pracowni – omówienie czynności życiowych; porównanie cech rozmnażania płciowego i bezpłciowego

Mikroskop, preparat mikroskopowy organizmu jednokomórkowego np. chlorella, organizm zwierzęcy hodowany w pracowni, nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 8–9

2. Różnorodność organizmów

37. W jaki sposób uporządkowano organizmy?

Podział organizmów na pięć królestw; ogólny opis poszczególnych królestw * nazewnictwo organizmów * wirusy

4.4 jw. 4.11 obserwuje i nazywa typowe rośliny i zwierzęta żyjące w jeziorze lub rzece; opisuje przystosowania ich budowy zewnętrznej i czynności życiowych do środowiska życia

Pogadanka na temat różnorodności organizmów i konieczności ich pogrupowania; obserwacja przedstawicieli wybranych królestw – wskazywanie ich cech charakterystycznych * omówienie zasad nazewnictwa organizmów * pogadanka na temat wirusów

Nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 8–9; okazy roślin, zwierząt, grzybów, protistów; preparaty mikroskopowe lub tablice dydaktyczne przedstawiające budowę bakterii i protistów

3. Organizmy różnią się sposobem odżywiania

38. Jak odżywiają się rośliny i dla jakich organizmów są pożywieniem?

Organizmy samożywne i cudzożywne; sposób wytwarzania pokarmu przez rośliny; roślinożercy

4.5 wskazuje organizmy samożywne

cudzożywne oraz podaje podstawowe

różnice w ich sposobie odżywiania się

Wyjaśnienie istoty samożywności i cudzożywności; wskazywanie w najbliższym otoczeniu przykładów organizmów samożywnych; wskazywanie przykładów i cech roślinożerców

Zdjęcia zwierząt roślinożernych, zeszyt ćwiczeń

39. W jaki sposób zdobywają pokarm zwierzęta mięsożerne wszystkożerne?

Drapieżniki i padlinożercy; wszystkożercy; przykłady organizmów odżywiających się szczątkami glebowymi; pasożyty

4.5 jw. 4.14 opisuje glebę jako zbiór składników nieożywionych ożywionych; wyjaśnia znaczenie organizmów glebowych i próchnicy w odniesieniu do żyzności gleby

Rozmowa na temat klasyfikacji zwierząt mięsożernych; wskazywanie cech przykładów drapieżników i padlinożerców; obserwacja organizmów glebowych; podawanie przykładów organizmów wszystkożernych; pogadanka na temat pasożytów

Zdjęcia zwierząt mięsożernych, hodowla dżdżownic lub tablice dydaktyczne pokazujące budowę tryb życia dżdżownic, zdjęcia pasożytów, podręcznik, zeszyt ćwiczeń

4. Zależności

pokarmowe

w przyrodzie

40. Poznajemy

zależności pokarmowe

między organizmami

Zależności pokarmowe; ogniwa

łańcucha pokarmowego; rola

destruentów; sieć pokarmowa

* sposoby obrony przed

naturalnymi wrogami

4.6 przedstawia proste zależności

pokarmowe zachodzące między

organizmami lądowymi, posługując

się modelem lub schematem

4.11 jw.


pokarmowe występujące

w środowisku wodnym, posługując się

modelem lub schematem

Omówienie struktury łańcucha

pokarmowego; układanie przykładowych

łańcuchów i sieci pokarmowych; analiza

sytuacji, kiedy zostaje wyeliminowane

któreś ogniwo łańcucha pokarmowego;

omówienie roli destruentów w przyrodzie

* rozmowa na temat sposobów obrony

różnych organizmów przed naturalnymi

wrogami; wskazywanie przykładów obrony

Przygotowane przez uczniów

koła z rysunkami lub zdjęciami

organizmów roślinnych

i zwierzęcych; prostokąty

z nazwami ogniw łańcucha

pokarmowego; podręcznik

Podsumowanie

działu 4

41. Odkrywamy

tajemnice życia

– podsumowanie działu

Utrwalenie i uzupełnienie

wiadomości z działu 4

4.1, 4.4, 4.5, 4.6, 4.11, 4.12, 4.14 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań

szczegółowych; pogadanka uzupełniająca;

rozwiązywanie zadań utrwalających

w zeszycie ćwiczeń

Podręcznik, zeszyt ćwiczeń,

nowy atlas „Przyroda. Świat

wokół nas”, pomoce dydaktyczne

wykorzystywane w trakcie

realizacji lekcji z działu 4


Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 4.1, 4.4, 4.5, 4.6, 4.11, 4.12, 4.14

43. Omówienie wyników

sprawdzianu z działu 4

Omówienie wyników sprawdzianu „Odkrywamy tajemnice życia”

44. , 45. Projekt

dydaktyczny

Praca nad projektem w grupach zgodnie z instrukcją oraz prezentacja prac uczniów

Dział 5. Odkrywamy tajemnice ciała człowieka

1. Odżywianie się 46. Poznajemy

składniki pokarmu

Podział pokarmów na produkty

pochodzenia roślinnego

i zwierzęcego; podział składników

substancji pokarmowych i ich

przykłady; znaczenie


substancji pokarmowych dla

organizmu; znaczenie wody dla

organizmu

9.3 wymienia zasady prawidłowego

odżywiania i stosuje je

9.13 wymienia zasady zdrowego stylu

życia i uzasadnia konieczność ich

stosowania

Omówienie klasyfikacji pokarmów

ze względu na ich pochodzenie; pokaz

przykładowych produktów żywnościowych;

omówienie roli oraz skutków niedoboru

i nadmiaru poszczególnych składników

pokarmowych

Produkty pochodzenia roślinnego

i zwierzęcego bogate w wybrane

składniki pokarmowe oraz ich

zdjęcia i opakowania po nich

47. Poznajemy zasady

przygotowywania i spożywania posiłków

Rodzaje i liczba posiłków w ciągu

dnia; zasady spożywania posiłków;

zasady przygotowywania posiłków;

piramida pokarmowa * anoreksja

9.3 jw. 9.13 jw.

Rozmowa na temat zasad przygotowywania

i spożywania posiłków; sformułowanie

zasad właściwego żywienia; układanie

przykładowego jadłospisu; analiza piramidy

pokarmowej; prezentacja estetycznego

nakrycia stołu

* pogadanka na temat objawów i skutków anoreksji

Zestawy do nakrycia stołu

(talerze, sztućce, serwety,

szklanki)

2. Trawienie

i wchłanianie

pokarmu

48. Jak przebiega

trawienie i wchłanianie

pokarmu?

Narządy budujące układ

pokarmowy; rodzaje zębów i ich

rola; rola poszczególnych

narządów przewodu

pokarmowego; etapy trawienia

pokarmu; wchłanianie pokarmu;

podstawowe zasady higieny układu

pokarmowego

* rola narządów wspomagających

trawienie

8.1 podaje nazwy układów narządów

budujących organizm człowieka: (...)

wskazuje na planszy główne narządy

tych układów

c) układ pokarmowy – jama ustna,

przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito

grube, odbytnica

8.2 wymienia podstawowe funkcje

poznanych układów człowieka

Analiza położenia poszczególnych

narządów układu pokarmowego;

opis etapów trawienia pokarmu; omówienie

wchłaniania pokarmu; wskazywanie na

planszy lub modelu położenia narządów

przewodu pokarmowego i narządów

wspomagających trawienie; rozmowa na

temat zasad higieny układu pokarmowego

* omówienie roli narządów

wspomagających trawienie

Nowy atlas „Przyroda. Świat

wokół nas”, s. 12; plansza

dydaktyczna „Układ

pokarmowy”; model tułowia

człowieka

3. Krążenie krwi 49. Jaką rolę odgrywa układ krwionośny?

Rodzaje naczyń krwionośnych i ich funkcje; rola serca; tętno; zadania układu krwionośnego; higiena układu krwionośnego * składniki krwi i ich rola

8.1 jw. d) układ krwionośny – serce, naczynia krwionośne: żyły i tętnice 8.2 jw.

Wskazywanie na planszy narządów budujących układ krwionośny; pomiar tętna własnego i kolegi; „wysłuchanie” pracy serca; pogadanka na temat zadań układu krwionośnego *omówienie roli składników krwi w organizmie

Nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 11; zegarek z sekundnikiem lub stoper, stetoskop, model tułowia człowieka, model serca człowieka, plansza dydaktyczna „Układ krążenia”

4. Jak oddychamy?

50. Jak oddychamy? Budowa układu oddechowego; wdech i wydech; rola układu oddechowego; budowa i rola płuc; wymiana gazowa w płucach; higiena układu oddechowego

8.1 jw. b) układ oddechowy – jama nosowa, krtań, tchawica, oskrzela, płuca 8.2 jw.

Omówienie położenia i roli poszczególnych narządów układu oddechowego; wskazywanie położenia narządów na planszy; analiza schematu wdechu i wydechu; obserwacja ruchów klatki piersiowej podczas wdechu i wydechu; omówienie przebiegu wymiany gazowej w płucach; rozmowa na temat zasad higieny układu oddechowego

Nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 12; model tułowia człowieka, plansza dydaktyczna „Układ oddechowy”, podręcznik, zeszyt ćwiczeń

5. Energia jest niezbędna do życia

51. Jak organizm uzyskuje energię niezbędną do życia?

Istota oddychania komórkowego; substraty i produkty oddychania; współdziałanie układów: pokarmowego, oddechowego

8.5 wykazuje doświadczalnie, że czynnikiem niezbędnym do spalania jest tlen; identyfikuje produkty spalania i oddychania: dwutlenek węgla, parę wodną oraz podaje ich nazwy

Omówienie istoty oddychania komórkowego; omówienie roli układów: pokarmowego, oddechowego i krwionośnego w procesie uzyskiwania energii przez organizm

Podręcznik, zeszyt ćwiczeń

52. Jakie substancje powstają w wyniku oddychania?

i krwionośnego w procesie uzyskiwania energii przez organizm Skład jakościowy wydychanego powietrza; wpływ wybranych czynników na zapotrzebowanie energetyczne organizmu * kaloryczność pokarmów

Doświadczalne wykrywanie obecności dwutlenku węgla i pary wodnej w wydychanym powietrzu wg opisu w podręczniku (s. 123); porównanie zapotrzebowania energetycznego w zależności od wybranych czynników * odczytywanie z opakowań artykułów spożywczych informacji o ich wartości odżywczej

Materiały do doświadczeń: dwa słoiki, dwie rurki, pisak wodoodporny, woda wapienna, dwa lusterka; podręcznik, zeszyt ćwiczeń * opakowania po artykułach spożywczych zawierające informacje o ich wartości odżywczej

6. Szkielet i mięśnie umożliwiają ruch

53. Jakie układy narządów umożliwiają ruch organizmu?

Elementy budujące układ ruchu; główne elementy budowy szkieletu; połączenia kości; kształty kości; rola szkieletu; praca mięśni szkieletowych; higiena układu ruchu * przykłady pracy mięśni budujących narządy wewnętrzne

8.1 jw. a) układ kostny – elementy układu: czaszka, kręgosłup, klatka piersiowa, kończyny górne, kończyny dolne 8.2 jw. 9.6 wyjaśnia znaczenie ruchu i ćwiczeń fizycznych w utrzymaniu zdrowia

Omówienie współdziałania układów kostnego i mięśniowego w procesie wykonywania ruchów; wskazywanie na modelu lub planszy dydaktycznej głównych elementów budowy szkieletu, przykładów połączeń kości, kości o różnych kształtach; omówienie sposobu pracy mięśni szkieletowych; omówienie zasad higieny układu ruchu * omówienie przykładów działania mięśni budujących narządy wewnętrzne

Nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 10 i 12; model szkieletu człowieka, plansza dydaktyczna „Układ ruchu”

7. Jak organizm odbiera informacje z otoczenia?

54. Jak organizm odbiera informacje z otoczenia? Narząd wzroku

Zadania nerwów i mózgu; rola narządów zmysłów; budowa oka; istota widzenia

8.2 jw. 8.6 opisuje rolę zmysłów w odbieraniu wrażeń ze środowiska zewnętrznego

Omówienie zadań nerwów i mózgu; omówienie roli narządów zmysłów; wskazywanie na planszy dydaktycznej lub na modelu głównych elementów budowy oka; objaśnienie istoty widzenia – analiza drogi promienia świetlnego

Nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 10–11; plansza dydaktyczna „Budowa oka”, model budowy oka

55. Jak organizm odbiera informacje z otoczenia? Narządy: węchu, smaku, słuchu i dotyku

Budowa i rola ucha; droga dźwięku w uchu; rola skóry w procesie odbierania wrażeń czuciowych; rola narządów odbierających wrażenia smakowe i węchowe; higiena narządów zmysłów * budowa układu nerwowego

8.6 jw. 9.5 charakteryzuje podstawowe zasady ochrony narządów wzroku i słuchu

Omówienie roli narządów zmysłów: słuchu, dotyku, smaku i węchu; wskazywanie na planszy głównych elementów budowy ucha; omówienie drogi dźwięku w uchu; rozmowa na temat roli zmysłów w odbieraniu wrażeń ze środowiska zewnętrznego; rozmowa na temat higieny narządów wzroku i słuchu * omówienie budowy układu nerwowego

Nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 10; plansza dydaktyczna „Budowa ucha”, model budowy ucha

8. Kobieta i mężczyzna

56. Różnice w budowie ciała kobiety i mężczyzny

Cechy budowy kobiety i mężczyzny; budowa i funkcje męskiego układu rozrodczego; budowa i funkcje żeńskiego układu rozrodczego; higiena układu rozrodczego

8.1 jw. e) układ rozrodczy żeński –jajniki, jajowody, macica, pochwa i układ rozrodczy męski – jądra, nasieniowody, prącie 8.2 jw.

Omówienie różnic w budowie sylwetki kobiety i mężczyzny; wskazywanie na planszy położenia narządów rozrodczych żeńskich i męskich; omówienie funkcji układów rozrodczych; rozmowa na temat zasad higieny układu rozrodczego

Nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 13; plansza dydaktyczna „Budowa układu rozrodczego”

9. Od poczęcia do narodzin

57. Od poczęcia do narodzin

Zapłodnienie; zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki w macicy; rozwój zarodkowy; rozwój płodowy; rola łożyska, poród

8.3 rozpoznaje i nazywa, na podstawie opisu, fotografii lub rysunku, etapy rozwoju człowieka (zarodkowy, płodowy, okres noworodkowy, niemowlęcy, poniemowlęcy, przedszkolny, szkolny, wieku dorosłego, starości)

Analiza planszy dydaktycznej przedstawiającej etapy rozwoju zarodkowego i płodowego człowieka; omówienie roli łożyska

Nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 13

10. Od narodzin do starości

58. Od noworodka do ucznia

Okres noworodkowy, okres niemowlęcy; okres poniemowlęcy; okres przedszkolny; okres szkolny

8.3 rozpoznaje i nazywa na podstawie opisu, fotografii lub rysunku, etapy rozwoju człowieka (zarodkowy, płodowy, okres noworodkowy, niemowlęcy, poniemowlęcy, przedszkolny, szkolny, wieku dorosłego, starości)

Analiza planszy dydaktycznej, zdjęć, ilustracji przedstawiających etapy rozwoju od urodzenia do okresu szkolnego; wskazywanie cech poszczególnych etapów rozwojowych; przedstawienie etapów rozwojowych na linii czasu

Nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 13; plansza dydaktyczna przedstawiająca poszczególne etapy rozwoju człowieka, zdjęcia z różnych okresów rozwojowych człowieka

59. Od okresu dojrzewania do starości

Okres szkolny; zmiany fizyczne w okresie dojrzewania u chłopców i dziewcząt; wiek dorosły; okres starości; higiena okresu dojrzewania

8.3 jw. 8.4 opisuje zmiany zachodzące w organizmach podczas dojrzewania płciowego

Spotkanie z pielęgniarką – rozmowa na temat zmian zachodzących w organizmie w okresie dojrzewania oraz na temat zasad higieny

Nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 13; plansza dydaktyczna przedstawiająca poszczególne etapy rozwoju człowieka, zdjęcia z różnych okresów rozwojowych


60. Odkrywamy tajemnice ciała człowieka – podsumowanie działu


8.1 a), b), c), d), e), 8.2, 8.3, 8.4, 8.5, 8.6, 9.3, 9.5, 9.6, 9.13

Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie zadań utrwalających w zeszycie ćwiczeń

Podręcznik, zeszyt ćwiczeń, nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji lekcji z działu 5


Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 8.1 a), b), c), d), e), 8.2, 8.3, 8.4, 8.5, 8.6, 9.3, 9.5, 9.6, 9.13


Omówienie wyników sprawdzianu „Odkrywamy tajemnice ciała człowieka”

Dział 6. Odkrywamy tajemnice zdrowia

1. Choroby zakaźne

63. Poznajemy choroby zakaźne

Przyczyny chorób zakaźnych; drogi wnikania drobnoustrojów chorobotwórczych; gorączka; objawy chorób zakaźnych; choroby przenoszone z wdychanym powietrzem i sposoby im zapobiegania; zatrucia pokarmowe i sposoby ich unikania; choroby wywoływane przez drobnoustroje wnikające do organizmu przez uszkodzoną skórę * szczepionki

9.1 podaje przykłady negatywnego wpływu wybranych gatunków zwierząt, roślin, grzybów, bakterii i wirusów na zdrowie człowieka; wymienia zachowania zapobiegające chorobom przenoszonym i wywoływanym przez nie 9.2 wymienia zasady postępowania z produktami spożywczymi od momentu zakupu do spożycia (termin przydatności, przechowywanie, przygotowywanie posiłków)

Rozmowa na temat drobnoustrojów chorobotwórczych i dróg wnikania ich do organizmu; omówienie objawów grypy, ospy, anginy; sporządzenie mapy myśli pt. „Choroby zakaźne”; odczytywanie informacji z opakowań produktów spożywczych; rozmowa na temat właściwego postępowania z produktami spożywczymi; omówienie objawów zatruć; rozmowa na temat chorób wywoływanych przez drobnoustroje wnikające przez uszkodzoną skórę i sposobów zabezpieczania się przed nimi * pogadanka na temat roli szczepionek w zapobieganiu chorobom zakaźnym

Plansze dydaktyczne przedstawiające kleszcze, preparat mokry kleszcza, opakowania po różnych produktach spożywczych

2. Choroby pasożytnicze

64. Poznajemy choroby pasożytnicze

Pasożyty wewnętrzne; pasożyty zewnętrzne; zapobieganie chorobom pasożytniczym; grzybice; choroby odzwierzęce

9.1 jw. Rozmowa na temat pasożytów wewnętrznych i zewnętrznych oraz sposobów zarażania się nimi; oglądanie plansz dydaktycznych lub preparatów przedstawiających budowę tasiemca i wszy; sformułowanie zasad, których przestrzeganie może uchronić przed zarażeniem się pasożytami zewnętrznymi

Plansze dydaktyczne przedstawiające pasożyty zewnętrzne, preparat mokry tasiemca, preparat wszy

3. Jak dbać o higienę?

65. Jak dbać o higienę? Higiena skóry; zasady mycia rąk; czystość włosów i paznokci; dbałość o ubiór; higiena jamy

9.4 podaje i stosuje zasady dbałości o własne ciało (higiena skóry, włosów, zębów, paznokci oraz odzieży)

Spotkanie z pielęgniarką; rozmowa na temat pielęgnacji skóry w okresie dojrzewania; pokaz mycia rąk; rozmowa na temat zasad

Kosmetyki do pielęgnacji skóry w okresie dojrzewania, preparaty (zdjęcia lub ulotki) do

ustnej; zasady mycia zębów doboru pasty i szczoteczki do zębów; rozmowa na temat mycia zębów w oparciu o instrukcję z podręcznika (s. 163)

pielęgnacji cery trądzikowej, pasty do zębów, szczotki, nici dentystyczne, model czaszki (do pokazu mycia zębów), podręcznik, zeszyt ćwiczeń

4. Jak sobie radzić w sytuacjach niebezpiecznych w domu?

66. Niebezpieczeństwa i pierwsza pomoc w domu

Upadki – przyczyny i skutki, pierwsza pomoc; pierwsza pomoc przy skaleczeniach; pierwsza pomoc w przypadku oparzeń; numery alarmowe

9.8 opisuje zasady udzielania pierwszej pomocy w niektórych urazach 9.11 wymienia podstawowe zasady bezpiecznego zachowania się w domu, w tym posługiwania się urządzeniami elektrycznymi, korzystania z gazu i wody

Rozmowa na temat przyczyn i skutków upadków; pokaz unieruchamiania kończyny, pokaz zakładania opatrunku; spotkanie z pielęgniarką; wskazywanie przykładowych sytuacji, w których korzystamy z numerów alarmowych; odgrywanie scenek kształcących umiejętność informowania o urazach (rodzaj urazu, zachowanie poszkodowanego, jaka pomoc została udzielona itp.)

Trójkątna chusta, deszczułki, bandaż, woda utleniona, plansze dydaktyczne z instrukcjami udzielania pierwszej pomocy

67. Jak uniknąć niebezpiecznych sytuacji w domu?

Bezpieczeństwo w poszczególnych pomieszczeniach w domu; zasady obsługi urządzeń elektrycznych; zatrucia: środkami chemicznymi, gazem, roślinami; znaczenie wybranych symboli umieszczanych na opakowaniach środków chemicznych używanych w domu

1.9 rozpoznaje i nazywa niektóre rośliny (w tym doniczkowe) zawierające substancje trujące lub szkodliwe dla człowieka i podaje zasady postępowania z nimi 9.10 wyjaśnia znaczenie symboli umieszczonych np. na opakowaniach środków czystości i korzysta z produktów zgodnie z ich przeznaczeniem 9.11 jw.

Analiza zagrożeń występujących w domu i sposobów zapobiegania im; rozmowa na temat zagrożeń wynikających z niewłaściwego używania urządzeń elektrycznych; odczytywanie symboli umieszczanych na opakowaniach wybranych środków chemicznych; rozmowa na temat sposobu udzielania pierwszej pomocy w przypadku zatruć środkami chemicznymi; prezentacja zdjęć trujących roślin doniczkowych; prezentacja informacji na temat postępowania z roślinami trującymi

Etykiety z opakowań środków chemicznych, tablica z oznaczeniami substancji niebezpiecznych, zdjęcia trujących roślin doniczkowych (z atlasów, ulotek, Internetu), podręcznik, zeszyt ćwiczeń

5. Uważaj na siebie i innych również poza domem

68. Jak dbać o bezpieczeństwo poza domem?

Przyczyny wypadków drogowych; zasady poruszania się po drogach; postępowanie w czasie pożaru; bezpieczeństwo: nad wodą, na wsi, podczas zabaw ruchowych; zagrożenia ze strony owadów i roślin; niewypały i niewybuchy

1.9 jw. 9.7 podaje przykłady właściwego spędzania wolnego czasu, z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa w czasie gier i zabaw ruchowych oraz poruszania się po drodze 9.9 podaje przykłady zachowań i sytuacji, które mogą zagrażać zdrowiu i życiu człowieka (np. niewybuchy i niewypały, pożar, wypadek drogowy, jazda na łyżwach lub kąpiel w niedozwolonych miejscach)

Rozmowa na temat przyczyn wypadków drogowych i zasad poruszania się po drogach; rozpoznawanie wybranych znaków drogowych; omówienie zasad postępowania w czasie pożaru (spotkanie z funkcjonariuszem straży pożarnej); omówienie roli tablic informujących o zakazach (np. kąpieli, parkowania); sporządzenie mapy myśli pt.: „Zagrożenia poza domem”; sporządzenie mapy miejsc niebezpiecznych w najbliższej okolicy; opracowanie w grupach zbioru zasad bezpiecznego poruszania się poza domem (1 grupa – 1 instrukcja)

Tablice znaków drogowych, zdjęcia tablic informujących o zakazach, zdjęcia dziko rosnących roślin trujących i niebezpiecznych owadów

6. Uzależnienia są groźne

69. Uzależnienia i ich skutki

Uzależnienia; wpływ na organizm: dymu papierosowego, alkoholu, narkotyków; asertywność; wybrane sposoby zachowań asertywnych * choroby nowotworowe

9.12 wyjaśnia negatywny wpływ alkoholu, nikotyny i substancji psychoaktywnych na zdrowie człowieka; podaje propozycje asertywnych zachowań w przypadku presji otoczenia

Spotkanie z psychologiem lub pielęgniarką – rozmowa na temat szkodliwości uzależnień; sporządzenie listy przyczyn, dla których dzieci i młodzież sięgają po środki niedozwolone; analiza negatywnego wpływu na organizm substancji uzależniających; ćwiczenie zachowań asertywnych zgodnie z instrukcją w podręczniku (s. 179); wykonanie plakatów „Stop uzależnieniom” * rozmowa na temat możliwych przyczyn, postaci i profilaktyki chorób

Materiały do wykonania plakatu, ulotki i artykuły na temat uzależnień, podręcznik, zeszyt ćwiczeń

nowotworowych


70. Odkrywamy tajemnice zdrowia – podsumowanie działu


1.9, 9.1, 9.2, 9.4, 9.7, 9.8, 9.9, 9.10, 9.11, 9.12


Podręcznik, zeszyt ćwiczeń, pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji lekcji z działu 6


Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 1.9, 9.1, 9.2, 9.4, 9.7, 9.8, 9.9, 9.10, 9.11, 9.12


Omówienie wyników sprawdzianu z działu „Odkrywamy tajemnice zdrowia”

Dział 7. Odkrywamy tajemnice życia w wodzie

1. Wody słodkie i wody słone

73. Wody słodkie i wody słone

Występowanie wód słonych i słodkich; klasyfikacja wód słodkich; powstawanie rzek, jezior i bagien; klasyfikacja wód słonych

4.9 rozróżnia i opisuje rodzaje wód powierzchniowych

Pogadanka na temat rodzajów wód na Ziemi; wskazywanie na mapie rzek, jezior, mórz, oceanów; odczytywanie nazw oceanów, jezior, rzek; wykonanie schematu przedstawiającego podział wód występujących na Ziemi na podstawie tekstu w podręczniku (s. 185–186)

Mapa ogólnogeograficzna świata, podręcznik, nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 4–5

2. Warunki życia w wodzie

74. Warunki życia w wodzie – ruch i opór wody

Czynniki warunkujące życie w wodzie; przystosowania zwierząt ułatwiające pokonywanie oporu wody; przykłady zwierząt wodnych mających omawiane przystosowania; przystosowania w budowie roślin i zwierząt do ruchu wody; organizmy planktonowe

4.10 wymienia i charakteryzuje czynniki warunkujące życie w wodzie 4.11 obserwuje i nazywa typowe rośliny i zwierzęta żyjące w jeziorze lub rzece; opisuje przystosowania ich budowy zewnętrznej i czynności życiowych do środowiska życia

Obserwacja organizmów wodnych (roślinnych, zwierzęcych, planktonowych) pod kątem przystosowań umożliwiających pokonanie oporu wody i ruchu wody

Okazy roślin i zwierząt hodowane w akwarium, plansze dydaktyczne pokazujące budowę zewnętrzną organizmów wodnych, kolekcje muszel, nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 5

75. Warunki życia w wodzie – zawartość tlenu, temperatura, naświetlenie

Zasoby tlenowe wód; sposoby pobierania tlenu przez organizmy żyjące w wodzie; zmiany temperatury w środowisku wodnym; warunki świetlne panujące w wodzie i ich wpływ na występowanie organizmów

Pogadanka na temat sposobów pobierania tlenu przez organizmy wodne; obserwacja sposobu pobierania tlenu przez ryby; pogadanka na temat warunków termicznych panujących w wodzie w ciągu roku; rozmowa na temat zależności występowania organizmów od ilości docierającego światła

Ryby hodowane w akwarium, plansza dydaktyczna lub preparat – narządy oddechowe zwierząt wodnych

75a. Lekcja w terenie – Warunki życia w wodzie

3. Obserwujemy rzekę

76. Poznajemy rzekę Elementy doliny rzeki; elementy rzeki: źródło, bieg górny, bieg środkowy, bieg dolny, ujście; przystosowania organizmów do życia w poszczególnych odcinkach rzeki; kształt doliny rzeki w poszczególnych odcinkach

4.8 obserwuje zjawiska zachodzące w cieku wodnym; określa kierunek i szacuje prędkość przepływu wody; rozróżnia prawy i lewy brzeg 4.11 jw.

Rozmowa na temat elementów doliny rzeki; pogadanka na temat warunków panujących w poszczególnych odcinkach rzeki; rozpoznawanie organizmów żyjących w poszczególnych odcinkach rzeki; wskazywanie przystosowań organizmów do warunków panujących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki; omówienie rzeźbotwórczej działalności rzeki

Nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 14–15

77. Z jaką prędkością i dokąd płynie rzeka?

Pomiar prędkości wody w rzece; rzeka główna; dopływ; dorzecze

Zajęcia terenowe – pomiar prędkości wody w rzece wg instrukcji w podręczniku (s. 194); pogadanka wyjaśniająca pojęcia: rzeka główna, dopływ, dorzecze

Materiały do pomiaru: stoper, kawałek drewna, dwie tyczki, taśma miernicza; podręcznik

77a. Lekcja w terenie – Z jaką prędkością płynie rzeka?

4. Mniej znane

organizmy

wód – glony

i pierwotniaki

78. Poznajemy glony

i pierwotniaki

Cechy glonów; przykłady glonów

jednokomórkowych; przykłady

glonów kolonijnych; budowa

zewnętrzna glonów

wielokomórkowych; pierwotniaki;

wybrane czynności życiowe

pierwotniaków (poruszanie się

i odżywianie); znaczenie glonów

i pierwotniaków

4.11 jw. Pogadanka na temat budowy glonów;

obserwacja mikroskopowa glonów

jednokomórkowych i kolonijnych;

obserwacja makroskopowa glonów

wielokomórkowych; rozmowa na temat

budowy i wybranych czynności życiowych

glonów; obserwacja budowy pierwotniaków

(mikroskopowa lub na planszy

dydaktycznej); pogadanka na temat

wybranych czynności życiowych

pierwotniaków; omówienie znaczenia

glonów i pierwotniaków

Mikroskopy, preparaty okrzemek,

chlorelli, skrętnicy, toczka;

plansze dydaktyczne – budowa

i różnorodność glonów; okazy np.

morszczynu; plansze dydaktyczne

– budowa i różnorodność

pierwotniaków; nowy atlas

„Przyroda. Świat wokół nas”, s. 4

5. Życie w jeziorze

79. Poznajemy warunki

życia w jeziorze

Warunki życia w jeziorze

w poszczególnych porach roku;

strefy życia w jeziorze; czynniki

warunkujące życie w

poszczególnych strefach

jeziora; cechy charakterystyczne

organizmów żyjących


4.11 jw.


pokarmowe występujące

w środowisku wodnym, posługując

się modelem lub schematem

Rozmowa na temat warunków życia

w jeziorze w poszczególnych porach roku;

omówienie warunków panujących

w poszczególnych strefach życia w jeziorze;

wskazywanie cech organizmów żyjących



wokół nas”, s. 4; podręcznik,

zeszyt ćwiczeń, zdjęcia lub

plansze dydaktyczne

przedstawiające organizmy żyjące

w jeziorze

80. Poznajemy strefy życia w jeziorze

Strefa przybrzeżna; strefa otwartej

toni wodnej; strefa wód głębokich;

zależności pokarmowe w jeziorze

Rozmowa na temat organizmów żyjących

w poszczególnych strefach życia

w jeziorze; omówienie roli organizmów

planktonowych; oglądanie zdjęć, ilustracji

lub okazów organizmów żyjących

w jeziorze; wskazywanie zależności

pokarmowych między organizmami

żyjącymi w jeziorze


wokół nas”, s. 4, plansze

dydaktyczne lub okazy

wybranych organizmów żyjących

w jeziorze


– Życie w jeziorze

6. Życie w morzu

i oceanie

81. Strefy życia

w morzach i oceanach

Różnorodność warunków życia

w morzach i oceanach; strefy życia

w morzach i oceanach; piętrowe

rozmieszczenie glonów w strefie

przybrzeżnej; organizmy

planktonowe; zwierzęta strefy

przybrzeżnej; strefa otwartej toni

wodnej; strefa głębinowa

12.3 charakteryzuje wybrane organizmy

oceanu, opisując ich przystosowania

w budowie zewnętrznej do życia na różnej

głębokości

Rozmowa na temat stref życia w morzach

i oceanach; pogadanka ilustrowana

planszą dydaktyczną na temat piętrowego

rozmieszczenia glonów w morzach

i oceanach; rozmowa na temat organizmów

żyjących w strefie otwartej toni wodnej

i strefie głębinowej

Nowy Atlas Przyroda „Świat

wokół

nas”, s. 3; plansza dydaktyczna

– piętrowe rozmieszczenie

glonów, zdjęcia lub okazy

wybranych zwierząt morskich

Podsumowanie

działu 7

82. Odkrywamy

tajemnice życia

w wodzie

– podsumowanie działu

Utrwalenie i uzupełnienie

wiadomości z działu 7

4.8, 4.9, 4.10, 4.11, 4.12, 12.3 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań

szczegółowych; pogadanka uzupełniająca;

rozwiązywanie zadań utrwalających

w zeszycie ćwiczeń

Podręcznik, zeszyt ćwiczeń,

pomoce dydaktyczne




Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 4.8, 4.9, 4.10 ,4.11, 4.12, 12.3

84. Omówienie wyników

sprawdzianu z działu 7

Omówienie wyniku sprawdzianu z działu „Odkrywamy tajemnice życia w wodzie”

Dział 8. Odkrywamy tajemnice życia na lądzie

1. Czy wszystkie skały są twarde?

85. Czy wszystkie skały są twarde?

Składniki skał; podział skał; cechy oraz przykłady skał litych, zwięzłych i luźnych

4.13 rozpoznaje i nazywa skały typowe dla miejsca zamieszkania: piasek, glina i inne charakterystyczne dla okolicy

Oglądanie kolekcji skał w pracowni przyrodniczej; omówienie charakterystycznych cech poszczególnych grup skał; obserwacja skał w najbliższej okolicy; pogadanka na temat budowy i rodzajów skał; przygotowanie kolekcji skał występujących w najbliższej okolicy

Kolekcja skał i minerałów znajdująca się w pracowni przyrodniczej, nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 42


– Poznajemy skały

w najbliższej okolicy

2. Od skały do gleby

86. Jak powstaje gleba?

Etapy powstawania gleby; proces tworzenia się warstwy próchnicznej; budowa gleby; żyzność gleby; typy gleb w Polsce; organizmy glebowe i ich rola; znaczenie gleby

4.14 opisuje glebę jako zbiór składników nieożywionych i ożywionych; wyjaśnia znaczenie organizmów glebowych i próchnicy w odniesieniu do żyzności gleby

Pogadanka na temat etapów powstawania gleby; obserwacja różnic między piaskiem a glebą; pogadanka ilustrowana planszą dydaktyczną na temat budowy gleby; rozmowa na temat gleb występujących w najbliższej okolicy; omówienie roli organizmów glebowych i rozpoznawanie tych najbardziej pospolitych

Próbki piasku i gleby (mogą być dwie–trzy różne gleby), szalki Petriego lub spodki, lupy, nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 43

3. Warunki życia na lądzie

87. Warunki życia na lądzie

Czynniki warunkujące życie na lądzie; przystosowania organizmów lądowych do oszczędnego gospodarowania wodą; przystosowania organizmów do zmian temperatury; wpływ wiatru na życie organizmów; wymiana gazowa; dostęp do światła

4.2 wymienia i charakteryzuje czynniki warunkujące życie na lądzie 4.4 opisuje przystosowania budowy zewnętrznej i czynności życiowych organizmów lądowych do środowiska życia, na przykładach obserwowanych organizmów

Rozmowa na temat cech budowy umożliwiających roślinom i zwierzętom lądowym oszczędne gospodarowanie wodą; obserwacja przystosowań wybranych organizmów roślinnych do warunków środowiska lądowego (krótka wycieczka do parku lub ogrodu szkolnego, albo wykorzystanie okazów znajdujących się w pracowni przyrodniczej); omówienie cech budowy i przykładów zachowań zwierząt związanych ze środowiskiem lądowym

Okazy zielnikowe roślin wykazujących wybrane przystosowania, zdjęcia zwierząt o budowie przystosowanej do życia w warunkach lądowych

4. Poznajemy organizmy żyjące w lesie

88. Poznajemy budowę lasu i warunki w nim panujące

Znaczenie lasu; budowa lasu; charakterystyka warunków panujących w poszczególnych warstwach lasu; przykładowe organizmy żyjące w poszczególnych warstwach; zasady zachowania się w lesie

4.3 opisuje i nazywa typowe organizmy lasu, łąki, pola uprawnego 4.7 rozpoznaje i nazywa warstwy lasu; charakteryzuje panujące w nich warunki abiotyczne

Rozmowa na temat znaczenia lasów; analiza budowy lasu –wyróżnianie warstw; określanie warunków abiotycznych; wskazywanie organizmów roślinnych i zwierzęcych występujących w poszczególnych warstwach; sformułowanie zasad zachowania się w lesie

Nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 6

89., 89a. Jakie organizmy

spotkamy w lesie?

(wycieczka do lasu)

Obserwacja mieszkańców

poszczególnych warstw lasu

Wycieczka do pobliskiego lasu; rozpoznawanie roślin i zwierząt leśnych; wyróżnianie warstw lasu; wykonywanie dokumentacji z wycieczki (karty pracy, zdjęcia, zielniki, opisy); obserwacja drzew w lesie wg instrukcji z podręcznika (s. 228)

Materiały do prowadzenia obserwacji: papier śniadaniowy, taśma samoprzylepna, kredka świecowa, ołówek, notes, atlasy drzew; lornetki, lupy, kompasy, kartki papieru, przybory do pisania, atlasy roślin i zwierząt, aparaty fotograficzne

5. Poznajemy 90. Poznajemy różne rodzaje lasów

Cechy drzew liściastych i iglastych; typy lasów w Polsce;

4.3 jw. Wyróżnianie cech charakterystycznych roślin iglastych i liściastych;

Zdjęcia pospolitych drzew iglastych i liściastych, okazy

różne rodzaje

lasów

cechy budowy wybranych drzew iglastych; cechy budowy wybranych drzew liściastych; charakterystyczne drzewa lasów liściastych i iglastych w Polsce * odmiany lasów występujących w Polsce

przyporządkowywanie wybranych gatunków drzew do typów lasów; zbieranie informacji na temat lasów rosnących w najbliższej okolicy; rozpoznawanie pospolitych drzew iglastych i liściastych wg opisu w podręczniku (s. 232–235) lub atlasów drzew; gromadzenie informacji na temat typów lasów w najbliższej okolicy * omówienie cech charakterystycznych borów, grądów, łęgów, buczyny

zielnikowe, nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 44, podręcznik, zeszyt ćwiczeń 90a. Lekcja w terenie

– Poznajemy różne

rodzaje lasów

6. Na łące

91. Na łące Wygląd łąki w różnych porach roku; przykłady roślin łąkowych; cechy budowy wybranych roślin łąkowych; zwierzęta żyjące na łące; znaczenie łąk; zagrożenia organizmów łąkowych

4.3 opisuje i nazywa typowe organizmy lasu, łąki, pola uprawnego 4.6 przedstawia proste zależności pokarmowe zachodzące między organizmami lądowymi, posługując się modelem lub schematem

Pogadanka na temat cech łąki; rozpoznawanie wybranych roślin łąkowych; rozpoznawanie wybranych zwierząt łąkowych; wskazywanie zależności pokarmowych między organizmami żyjącymi na łące

Okazy zielnikowe pospolitych roślin łąkowych, zdjęcia zwierząt mieszkających na łące i żerujących na niej; nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 7

91a. Lekcja w terenie – Na łące

7. Na polu i w sadzie

92. Na polu i w sadzie Uprawy zbożowe; cechy budowy zbóż; warzywa uprawiane na polach i ich wykorzystanie; rośliny oleiste; sad; chwasty i szkodniki; ochrona upraw; zależności pokarmowe między organizmami żyjącymi na polu

4.3 opisuje i nazywa typowe organizmy lasu, łąki, pola uprawnego 4.6 przedstawia proste zależności pokarmowe zachodzące między organizmami lądowymi, posługując się modelem lub schematem 5.3 proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu

Pogadanka na temat klasyfikacji roślin uprawianych przez człowieka (zboża, warzywa, rośliny oleiste); rozpoznawanie zbóż i warzyw uprawianych przez rolników; rozmowa na temat zagrożeń upraw: chwastów, szkodników i sposobów ich zwalczania; wskazywanie zależności pokarmowych między organizmami żyjącymi na polach Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie zadań utrwalających w zeszycie ćwiczeń

Kłosy zbóż, zdjęcia lub okazy warzyw, roślin oleistych, przykładowe produkty spożywcze uzyskiwane z upraw, zdjęcia szkodników i sprzymierzeńców człowieka w walce ze szkodnikami; nowy atlas „Przyroda. Świat wokół nas”, s. 7 Podręcznik, zeszyt ćwiczeń, pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji lekcji z działu 8

92a. Lekcja w terenie – Na polu w sadzie


93. Odkrywamy tajemnice życia na lądzie – podsumowanie działu


4.2, 4.3, 4.4, 4.6, 4.7, 4.13, 4.14, 5.3 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie zadań utrwalających w zeszycie ćwiczeń



Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 4.2, 4.3, 4.4, 4.6, 4.7, 4.13, 4.14, 5.3

95. Omówienie wyniku sprawdziany z działu 8

Omówienie wyniku sprawdziany z działu „Odkrywamy tajemnice życia na lądzie”

96., 97. Test diagnozujący wiedzę po kasie IV i jego omówienie

Badanie stopnia opanowania treści nauczania przyrody w klasie IV

* Treści wykraczające poza podstawę programową.

Plan wynikowy Nowa Era „Tajemnice przyrody”, klasa V, kryteria oceniania

Tytuł rozdziału

w podręczniku

Numer i temat lekcji Wymagania konieczne

(ocena dopuszczająca).

Uczeń:

Wymagania podstawowe

(ocena dostateczna).

Uczeń:

Wymagania rozszerzające

(ocena dobra).

Uczeń:

Wymagania dopełniające

(ocena bardzo dobra).

Uczeń:

Wymagania wykraczające

(ocena celująca).

Uczeń:

1.Lekcja

organizacyjna. Jak

będziemy poznawać

przyrodę w klasie 5?

wymienia zasady pracy na lekcjach przyrody; określa, za co może uzyskać ocenę na lekcjach przyrody; wymienia możliwości poprawy oceny niedostatecznej

Dział 1. Odkrywamy tajemnice map

1. Skala, plan,

mapa

2.Co to jest plan i

skala?

wykonuje pomiary

przedmiotów w celu

narysowania ich planów (C);

wykonuje rysunek przedmiotu

w podanej skali, mając

podane wymiary w skali (C)

oblicza wymiary przedmiotu w

skali

1 : 10 (D); wyjaśnia, co to jest

podziałka liniowa (B); potrafi

korzystać z podziałki liniowej

(C)

wyjaśnia, co to jest plan

przedmiotu (B); oblicza

wymiary przedmiotu w

różnych skalach, np. 1 : 5;

1 : 20; 1 : 50 (D)

wyjaśnia, co to jest skala

(B); zapisuje skalę różnymi

sposobami (C)

przelicza skale planów i map

(D)

3. Plan i mapa wyjaśnia, co to jest plan

obszaru (B)

wyjaśnia, co to jest mapa (B);

odczytuje skale planu

najbliższej okolicy (C)

porównuje ilość informacji

zawartych na mapach

wykonanych w różnych

skalach (C)

porównuje skale planów

i map (C); wyjaśnia związek

odległości na mapie z

zastosowaną skalą (większa,

mniejsza) (D)

3a. Kreślenie planu

boiska – lekcja w

terenie

wykonuje pomiary długości i

szerokości boiska w celu

narysowania planu (C)

oblicza wymiary boiska w skali

1 : 100 (C)

oblicza wymiary boiska w skali

1 : 500; rysuje plan boiska

szkolnego (D)

sporządza legendę planu

boiska i zapisuje skalę

w postaci liczbowej,

mianowanej, podziałki

liniowej (D)

2. Odległości na

planie, mapie i w

terenie

4. Jak obliczyć

i oszacować

odległość?

oblicza odległość na planie

lub mapie za pomocą

podziałki liniowej,

wykorzystując kroczek

cyrkiel lub linijkę (C); szacuje

odległość od miejsca

obserwacji do wskazanego

obiektu, wykorzystując

informacje zawarte w

podręczniku na s. 18 (D)

oblicza odległość rzeczywistą

za pomocą skali liniowej

wykorzystując kroczek, cyrkiel

lub linijkę (C); oblicza

odległość rzeczywistą na planie

lub mapie za pomocą skali

liniowej, wykorzystując nitkę

(C)

wyjaśnia, kiedy do obliczenia

odległości użyjemy kroczka,

a kiedy nitki (B); oblicza

odległości na planie i mapie za

pomocą skali liniowej,

wykorzystując kroczek, cyrkiel

lub linijkę oraz nitkę (C)

oblicza rzeczywiste

odległości między

wskazanymi miastami,

korzystając z podziałki

liniowej (D)

oblicza odległość na planie

i mapie za pomocą skali

liczbowej lub mianowanej

(D);

sporządza plan terenu

(działki, fragmentu osiedla,

drogi do szkoły, fragmentu

boiska) na papierze formatu

A4, dobierając odpowiednią

skalę (D)

5. Ćwiczenia

w obliczaniu

i szacowaniu

odległości

oblicza wymiary rzeczywiste

obiektów, mając podane ich

wymiary w skali i skalę (D)

3. Wysokość

w terenie i na

mapie

poziomicowej

6. Poznajemy

wysokość

bezwzględną,

względną i mapę

poziomicową

odczytuje wartość wysokości

względnej i bezwzględnej

rys. w podręczniku na s. 19

(C)

wyjaśnia pojęcia: wysokość

bezwzględna (B); wysokość

względna (B); zapisuje

wysokość bezwzględną (C)

wyjaśnia pojęcie poziomica (B) wyjaśnia pojęcie mapa

poziomicowa (B); omawia,

jak powstaje mapa

poziomicowa

oblicza różnicę wysokości

między najwyżej i najniżej

położonymi punktami na

terenie Polski, Europy

i świata (D)

7. Co można odczytać

z mapy

poziomicowej?

wymienia rodzaje wzniesień

(A)

odczytuje wysokość punktu

położonego na poziomicy (C);

rozróżnia rodzaje wzniesień (C)

odczytuje przybliżoną

wysokość punktu położonego

między poziomicami (C);

odczytuje z mapy

poziomicowej wysokość

względną (C); rozróżnia

rodzaje zagłębień (C)

podaje przykłady informacji,

które można odczytać z

mapy poziomicowej (B);

rozpoznaje na mapie

poziomicowej formy terenu

(C); omawia ukształtowanie

terenu na podstawie mapy

poziomicowej (D)

7a. Szacowanie

wysokości – lekcja w

terenie

szacuje wysokość budynku

szkoły, mając podaną

przybliżoną wysokość jednej

kondygnacji (D)

szacuje wysokość budynków

kilkupiętrowych (D)

szacuje wysokość drzewa, za

pomocą metody cienia (D)

szacuje wysokość względną

pagórka, wykorzystując

informację o swoim

wzroście (D)

4. Nakładanie

barw na mapy

poziomicowe

8. Nakładanie barw na

mapy poziomicowe

na podstawie legendy

przyporządkowuje barwy

hipsometryczne do

odpowiadających im form

ukształtowania powierzchni

(C);

wskazuje na mapie

ogólnogeograficznej miasta

wojewódzkie, inne miasta,

rzeki, jeziora (C)

omawia barwy stosowane na

mapach hipsometrycznych (B);

wskazuje formy terenu na mapie

ogólnogeograficznej (C);

odczytuje na mapie wysokości

bezwzględne gór (D)

wyjaśnia pojęcie barwy

hipsometryczne (B);

klasyfikuje wypukłe formy

terenu, wykorzystując

przedziały wysokości (C);

wyjaśnia pojęcie mapa

ogólnogeograficzna (B);

wskazuje na mapie

ogólnogeograficznej obiekty

wymienione w legendzie mapy

(C)

wyjaśnia pojęcie: mapa

hipsometryczna (B);

klasyfikuje wypukłe

i wklęsłe formy terenu,

wykorzystując przedziały

wysokości (C);

na podstawie informacji

zawartych na mapie

charakteryzuje wybrany

fragment terenu,

uwzględniając

ukształtowanie powierzchni

oraz składniki przyrody i

wytwory człowieka (D)

porównuje zakres informacji

zawartych na mapie

hipsometrycznej

i ogólnogeograficznej (D)

Podsumowanie

działu 1

9., 10., 11. Podsumowanie, sprawdzian i omówienie wyników sprawdzianu z działu „Odkrywamy tajemnice map”

Dział 2. Poznajemy naszą ojczyznę i inne kraje europejskie

1. Ukształtowanie

powierzchni

Polski

12. Jakie siły

kształtują

powierzchnię ziemi?

omawia rolę w kształtowaniu

powierzchni ziemi przez

wybraną siłę zewnętrzną (A)

wymienia siły kształtujące

powierzchnię ziemi (A); podaje

przykłady wpływu człowieka na

zmiany zachodzące na

powierzchni ziemi (B)

omawia rolę sił zewnętrznych

w kształtowaniu powierzchni

ziemi (B)


działanie sił zewnętrznych i

wewnętrznych (B)

omawia działalność lodowca

na obszarze Polski (A)

13. Pasowe

ukształtowanie

powierzchni Polski

pokazuje na mapie pasy


Polski (C); odczytuje z mapy

nazwy krain tworzących

wybrany pas ukształtowania

powierzchni Polski (D)


pasowość ukształtowania

powierzchni Polski (B);

wymienia nazwy pasów


Polski (C)

omawia dowolny pas


Polski (B)

pokazuje na mapie krainy,

które tworzą poszczególne

pasy ukształtowania

powierzchni Polski (C); na

podstawie opisu rozpoznaje

pas ukształtowania

powierzchni Polski (C)

szacuje, które pasy


Polski zajmują największą i

najmniejszą powierzchnię

(D)

14. Pasowe

ukształtowanie

powierzchni Polski –

praca z mapą

pokazuje najwyżej i najniżej

położone miejsca w Polsce (C)

charakteryzuje pas

ukształtowania powierzchni, w

którym położone jest jego

miejsce zamieszkania (C)

2. Wody

powierzchniowe

Polski

15. Wody

powierzchniowe

Polski

pokazuje na mapie Wisłę od

źródła do ujścia (C); pokazuje

na mapie jeziora (C);

odczytuje nazwy wskazanych

pokazuje na mapie Odrę od

źródła do ujścia (C); wymienia

typy zbiorników wodnych

występujących w Polsce (A);

pokazuje na mapie główne

dopływy Wisły i Odry (C);

pokazuje na mapie jeziora

zaporowe (C); pokazuje na

pokazuje na mapie dorzecze

Wisły i Odry (C); wyjaśnia,

w jakich celach tworzy się

sztuczne zbiorniki wodne

omawia, w jaki sposób

powstają bagna (B)

jezior (C) pokazuje na mapie naturalne

zbiorniki wodne, takie jak

jeziora polodowcowe górskie

polodowcowe, przybrzeżne (C)

mapie największe obszary

bagienne w Polsce (C);

wyjaśnia, dlaczego najwięcej

jezior występuje w północnej

Polsce (B)

(B)

3. Lasy Polski 16. Poznajemy lasy

Polski

wymienia przykłady drzew

iglastych i liściastych

rosnących w polskich lasach

(A)

pokazuje na mapie położenie

największych obszarów leśnych

w Polsce (C)

wyjaśnia, dlaczego

rozmieszczenie lasów w Polsce

jest nierównomierne (B)

omawia zmiany lesistości

Polski na przestrzeni

dziesięciu wieków (A)

wyjaśnia, dlaczego

niekorzystne jest sadzenie

lasów jednogatunkowych (B);

prezentuje informacje na

temat najgroźniejszych

szkodników lasów Polski (C)

4. Podział

administracyjny

Polski

17. Podział

administracyjny

Polski

wymienia nazwę

województwa, powiatu,

gminy, w której mieszka (A);

pokazuje na mapie

województwo i powiat, w

którym mieszka (C)

wymienia jednostki podziału

administracyjnego Polski (A)

pokazuje na mapie największe

i najmniejsze województwo

(C); odczytuje z mapy nazwy

województw sąsiadujących z

tym, w którym mieszka (C)


podziału administracyjnego

kraju (B); analizuje

informacje (wykres)

dotyczący liczby

mieszkańców w

poszczególnych

województwach (D)

omawia sposób

sprawowania władzy na

terenie województwa,

powiatu, gminy (B);

przygotuje informacje na

temat podziału

administracyjnego Polski,

uwzględniając np.:

największe i najmniejsze

jednostki administracyjne,

województwa najmniej

i najbardziej zaludnione,

województwa najmniej

i najbardziej zurbanizowane

itp. (C)

5. Polska w

Europie

18. Polska w Europie

pokazuje Polskę na mapie

Europy i świata (C); pokazuje

na mapie kraje sąsiadujące

z Polską (C)

omawia położenie Polski w

Europie (B); wymienia nazwy

krajów sąsiadujących z Polską

(A)

wymienia nazwy stolic krajów

sąsiadujących z Polską (A)

analizuje informacje

(wykresy) dotyczące

powierzchni i liczby

mieszkańców wybranych

krajów europejskich (D)

wskazuje na mapie skrajne

punkty Europy (najbardziej

wysunięte na: północ,

południe, zachód i wschód)

(C)

19. Poznajemy kraje

sąsiadujące z Polską

wymienia przynajmniej trzy

kraje sąsiadujące z Polską

(A); odczytuje z mapy nazwy

stolic tych krajów, główne

rzeki, główne miasta (C)

charakteryzuje jeden kraj

sąsiadujący z Polską (C)

charakteryzuje kraje

sąsiadujące z Polską (C)

przygotowuje prezentację na

temat krajów sąsiadujących

z Polską (D)

przygotuje informacje: na

temat państw europejskich,

uwzględniając np.:

największe i najmniejsze

państwa, państwa najmniej

i najbardziej zaludnione itp.

(C)

6. Zjednoczona

Europa

20. Polska w Unii

Europejskiej

wymienia 3–4 największe

kraje Unii Europejskiej (A);

rozpoznaje symbole UE

(flaga, hymn, waluta) (C)

wymienia cele Unii

Europejskiej (A); podaje trzy

przykłady praw, jakie mają

obywatele UE (A)

wyjaśnia, w jakim celu

państwa UE podejmują

wspólne działania (B);

wyjaśnia, czym jest strefa

Schengen (B)

podaje przykłady działań UE

mających na celu wsparcie

krajów słabiej rozwiniętych

(B)

przedstawia sylwetki dwóch

Polaków działających we

władzach Unii Europejskiej

(D)

21. Poznajemy

wybrane kraje Unii

Europejskiej

odczytuje z mapy nazwy

stolic trzech państw

należących do Unii

Europejskiej, główne rzeki,

główne miasta (C)

prezentuje jedno państwo

należące do Unii Europejskiej

(C)

charakteryzuje trzy wybrane

kraje Unii Europejskiej (C)

przygotuje prezentację na

temat wybranych krajów

Unii Europejskiej (C)

prezentuje informacje na

temat terytoriów zamorskich

wybranych państw

europejskich (C)

Podsumowanie

działu 2

22., 23., 24. Podsumowanie, sprawdzian i omówienie wyników sprawdzianu z działu „Poznajemy naszą ojczyznę i inne kraje europejskie”

Dział 3. Poznajemy sposoby ochrony przyrody

1. Co zagraża

przyrodzie?

25. Jak działalność

człowieka wpływa na

stan powietrza?

wymienia rodzaje

zanieczyszczeń środowiska

(A); wyjaśnia, dlaczego

opadające pyły są szkodliwe

dla środowiska (B)

wymienia źródła

zanieczyszczeń (A); podaje

przykłady miejsc, w których

powstają trujące pyły i gazy

(B); wyjaśnia, dlaczego nie

należy uprawiać ziemi i

wypasać bydła w pobliżu

ruchliwych tras

komunikacyjnych (B)

wyjaśnia, dlaczego lokalne

zanieczyszczenia mogą

stanowić zagrożenie dla

odległych obszarów (B);

podaje przykłady zagrożenia

środowiska wynikające z

rozwoju transportu

samochodowego (B)

wyjaśnia, dlaczego

zanieczyszczenie środowiska

jest groźne dla wszystkich

organizmów (B); omawia

sposób powstawania

kwaśnych opadów (B);


smogu (B)


temat zagrożeń lokalnego

środowiska (D)


człowieka wpływa na

stan wód i gleb?

wymienia źródła

zanieczyszczeń gleby i wody

(A); wyjaśnia, co to są dzikie

składowiska śmieci (B)

wymienia źródła powstawania

ścieków (A); wyjaśnia,

dlaczego wysypiska stanowią

zagrożenie dla środowiska (B);

podaje przykłady bogactw

przyrody wykorzystywanych

przez człowieka (A)

wyjaśnia, dlaczego ścieki

stanowią zagrożenie dla

środowiska (B); wyjaśnia

pojęcie bogactwa przyrody (B)

wyjaśnia, dlaczego ścieki

mogą stanowić zagrożenie

dla zdrowia człowieka (B);

uzasadnia potrzebę

racjonalnego

wykorzystywania bogactw

przyrody (C)

2. Jak ratować

przyrodę?

27. Jak ratować

przyrodę?

podaje 2–3 przykłady działań

lokalnych służących ochronie

przyrody (B)

podaje 2–3 przykłady działań

człowieka służących ochronie

przyrody (B)

wymienia działania człowieka

służące ochronie przyrody (A)

podaje przykłady

unieszkodliwiania

zanieczyszczeń przez

przyrodę (B)

przedstawia idee akcji

służących ochronie przyrody

(A)

28., 28a. Badanie

i opis stanu czystości

środowiska – lekcje

w terenie

wykonuje wybrane czynności

zgodnie z poleceniem

nauczyciela (C)


zgodnie z instrukcją (C)

wykonuje wszystkie czynności

zgodnie instrukcją (C)

podejmuje dodatkowe

czynności, uzasadnia ich

celowość (D)


temat lokalnych działań

służących ochronie

środowiska (D)

3. Obszary i

obiekty chronione

w Polsce

29. Poznajemy

obszary i obiekty

chronione w Polsce

wymienia 2–3 formy ochrony

przyrody w Polsce (A);

podaje 2–3 przykłady

ograniczeń obowiązujących

na obszarach chronionych (B)

wyjaśnia, co to są parki

narodowe (B); podaje przykłady

obiektów chronionych (B);

omawia sposób zachowania się

na obszarach chronionych (B)

wyjaśnia cel ochrony przyrody

(B); wyjaśnia, co to są

rezerwaty przyrody (B);


ścisła i częściowa ochrona

danego obszaru (B)

wskazuje różnice między

parkiem narodowym a

parkiem krajobrazowym (C)


temat obszarów i obiektów

chronionych uwzględniając

np.: największe i najmniejsze

obszary, najstarsze i

najmłodsze, obejmujące

ochroną największą i

najmniejszą liczbę gatunków

itp. (D)

30. Przegląd

wybranych obiektów i

obszarów

chronionych w Polsce

przygotowuje prezentację o

wybranym obszarze lub

obiekcie chronionym

leżącym na terenie

województwa (D)


temat najstarszego parku

narodowego na świecie (D)

4. Ochrona 31. Ochrona wyjaśnia, na czym polega wyjaśnia, na czym polega podaje przykłady organizmów wyjaśnia, na czym polega przygotowuje informacje na

gatunkowa roślin,

grzybów

i zwierząt

gatunkowa roślin,

grzybów i zwierząt

ochrona całkowita (B);

rozpoznaje rośliny chronione,

które może spotkać

w najbliższej okolicy (C);

rozpoznaje zwierzęta

chronione, które może

spotkać w najbliższej okolicy

(C)

ochrona częściowa (B);

rozpoznaje wybrane gatunki

roślin chronionych (C);

rozpoznaje wybrane gatunki

zwierząt chronionych (C)

objętych ochroną częściową

(B); porównuje zasady ochrony

ścisłej i częściowej (C)

ochrona gatunkowa (B) temat okresów ochronnych

kilku gatunków ssaków (np.

sarny, dzika) i ryb (D)

32., 32a. Obszary i

obiekty chronione w

najbliższej okolicy –

lekcje w terenie


zgodnie z poleceniem

nauczyciela (C)



wykonuje wszystkie czynności


podejmuje dodatkowe

czynności, uzasadnia ich

celowość (D)


temat osobliwości

przyrodniczych regionu (D)

Podsumowanie

działu 3

33., 34. 35. Podsumowanie, sprawdzian i omówienie wyników sprawdzianu z działu „Poznajemy sposoby ochrony przyrody”

Dział 4. Poznajemy krajobrazy nizin

1. Co to jest

krajobraz?

36. Co to jest

krajobraz?

rozpoznaje na zdjęciach

rodzaje krajobrazów (C);

podaje przykłady krajobrazu

naturalnego (B); określa

rodzaj krajobrazu najbliższej

okolicy (D)

wymienia rodzaje krajobrazów

(A); podaje przykłady

krajobrazów kulturowych (B);

wskazuje w krajobrazie

najbliższej okolicy przez

składniki, które są wytworami

człowieka (D)

wyjaśnia pojęcie krajobraz (B);

wymienia składniki, które należy

uwzględnić, opisując krajobraz

(A); omawia cechy krajobrazu

kulturowego (B); wskazuje w

krajobrazie najbliższej okolicy

składniki naturalne (D)

podaje przykłady

działalności człowieka

skutkujące przekształcaniem

krajobrazu (B); opisuje

krajobraz najbliższej okolicy

(D)

wskazuje pozytywne i

negatywne skutki

przekształcenia (lub nie)

krajobrazu najbliższej

okolicy (D)

2. Morze

Bałtyckie

37. Morze Bałtyckie pokazuje na mapie Polski,

Europy, świata Morze

Bałtyckie (C)

wyjaśnia pojęcie morze

śródlądowe (B); podaje


występujących w Morzu

Bałtyckim (A); rozpoznaje

wybrane gatunki ptaków

żyjących nad Morzem

Bałtyckim (C)

wyjaśnia pojęcie cieśnina (B);

wyjaśnia, dlaczego Morze

Bałtyckie jest morzem słabo

zasolonym (B); podaje


samożywnych występujących

w Morzu Bałtyckim (A)

wyjaśnia, dlaczego Morze

Bałtyckie należy do mórz

chłodnych (B);

charakteryzuje

rozmieszczenie organizmów

żyjących w Morzu

Bałtyckim, uwzględniając

głębokość i zasolenie (C)


temat połowów ryb w Morzu

Bałtyckim (C)

3. Tam, gdzie ląd

styka się z

morzem

38. Poznajemy pas

pobrzeży

pokazuje na mapie pas

pobrzeży (C); pokazuje na

mapie jeziora przybrzeżne

(C); rozpoznaje na zdjęciu typ

wybrzeża (C); pokazuje na

mapie Żuławy Wiślane (C);

pokazuje na mapie 3–4

miejscowości turystyczne i

wypoczynkowe (C)

omawia cechy wybrzeża

niskiego i wybrzeża wysokiego

(B); wyjaśnia pojęcie wydmy

(B); omawia sposób

gospodarowania na pobrzeżach

(B)

wyjaśnia pojęcie wydmy

ruchome (B); wyjaśnia, na

czym polega niszcząca

działalność morza (B); opisuje

wybrzeże wysokie (A);

wyjaśnia pojęcie depresja (B)

omawia, w jaki sposób

powstały jeziora przybrzeżne

(B); omawia, w jaki sposób

Wisła kształtowała krajobraz

Żuław (B); wyjaśnia,

dlaczego obserwujemy

cofanie się wybrzeża

wysokiego (B)


bryzy (B)

4. Gdańsk – jedno

z najstarszych

miast Polski

39. Poznajemy walory

turystyczne Gdańska

pokazuje na mapie Gdańsk

(C)

posługując się planem,

wymienia atrakcje turystyczne

Gdańska (C)

omawia wygląd współczesnego

Gdańska (A)

prezentuje (np. na osi czasu)

dzieje Gdańska od X w. do

czasów współczesnych (D)


temat atrakcji turystycznych

Gdyni i Sopotu (D)

5. Pojezierza –

krainy jezior

40. Pojezierza –

krainy jezior

pokazuje na mapie Pojezierze

Mazurskie (C); pokazuje na

mapie największe jezioro i

najgłębsze jezioro (C)

wymienia cechy krajobrazu

pojezierzy (A); pokazuje na

mapie Krainę Wielkich Jezior

Mazurskich (C)

opisuje krajobraz Pojezierzy

Suwalskich (B)

wymienia siłę,

która9ukształtowała krajobraz

pojezierzy (A); wyjaśnia, w

jaki sposób kształtował się

krajobraz pojezierzy (B);

omawia osobliwości


temat osobliwości

przyrodniczych wybranego

pojezierza (C)

przyrodnicze Krainy Wielkich

Jezior Mazurskich (A);

planuje wycieczkę po

Pojezierzu Mazurskim lub

Pojezierzach Suwalskich (D)

6. Krajobrazy

Nizin

Środkowopolskich

41. Poznajemy Niziny

Środkowopolskie

pokazuje na mapie pas Nizin

Środkowopolskich (C);

wymienia dwie cechy

krajobrazu nizinnego (A);

pokazuje na mapie Niziny

Mazowieckie (C)

pokazuje na mapie największe

obszary leśne Nizin

Środkowopolskich (C); opisuje

krajobraz nizinny (B)

wskazuje składniki krajobrazu

naturalnego na Nizinach

Środkowopolskich (B); opisuje

krajobraz Nizin Mazowieckich

(B)

omawia zmiany, jakie zaszły

w krajobrazie Nizin

Środkowopolskich (D);

podaje przykłady

występujących na Nizinach

Mazowieckich składników

krajobrazu naturalnego i

kulturowego (C)

odszukuje na mapie

geometryczny środek Polski

(C)

7. Krajobraz

wielkomiejski

Warszawy

42. Krajobraz

wielkomiejski

Warszawy

wymienia dwie cechy

krajobrazu wielkomiejskiego

(A); pokazuje na mapie

Warszawę (C)

pokazuje na mapie inne miasta,

w których dominuje krajobraz

wielkomiejski (C)

opisuje krajobraz

wielkomiejski (B)

omawia zmiany zachodzące

w krajobrazie

wielkomiejskim Warszawy

(A)

przygotowuje notatkę

prasową zachęcającą do

odwiedzenia Warszawy (D)

43. Najważniejsze

atrakcje turystyczne

Warszawy

wymienia trzy zabytki, które

warto obejrzeć, będąc w

Warszawie (A)

posługując się planem,

wymienia atrakcje turystyczne

Warszawy (C)

proponuje trasę wycieczki po

Warszawie (D)

proponuje tematyczną

wycieczkę po Warszawie

(D)

8. Wędrujemy po

parkach

narodowych na

nizinach

44. Poznajemy parki

narodowe pobrzeży i

pojezierzy

pokazuje na mapie parki

narodowe w pasie pobrzeży

i pasie pojezierzy (C);

rozpoznaje symbole dwóch z

tych parków (C)

omawia wybrany park

narodowy z pasa pobrzeży lub

pasa pojezierzy (B)

charakteryzuje wybrany park

narodowy z pasa pobrzeży lub

pasa pojezierzy (B); rozpoznaje

symbole parków narodowych

pasa pobrzeży i pasa pojezierzy

(C)

charakteryzuje parki

narodowe pobrzeży

i pojezierzy (B)


temat rzadkich gatunków

występujących w parkach

narodowych pasa pobrzeży

i pasa pojezierzy (D)

45. Poznajemy parki

narodowe Nizin

Środkowopolskich


narodowe pasa Nizin

Środkowopolskich (C);

rozpoznaje symbole dwóch z

tych parków (C)

omawia wybrany park

narodowy pasa Nizin

Środkowopolskich (B)


narodowy pasa Nizin

Środkowopolskich (B);

rozpoznaje symbole parków

narodowych pasa Nizin

Środkowopolskich (C)

wyjaśnia, dlaczego Puszczę

Białowieską nazywamy

„lasem pierwotnym” (B)

Podsumowanie

działu 4

46., 47., 48 Podsumowanie, sprawdzian i omówienie wyników sprawdzianu z działu „Poznajemy krajobrazy nizin”

Dział 5. Poznajemy krajobrazy wyżyn

1. Miejsko-

przemysłowy

krajobraz Wyżyny

Śląskiej

49. Miejsko-

przemysłowy

krajobraz Wyżyny

Śląskiej

pokazuje na mapie Polski pas

wyżyn i Wyżynę Śląską (C);

odczytuje z mapy nazwy miast

leżących na Wyżynie Śląskiej

(C); na podstawie zdjęcia

wymienia charakterystyczne

cechy krajobrazu miejsko-

przemysłowego Wyżyny

Śląskiej (B)


miejsko-przemysłowego (A);

podaje przykłady wpływu

rozwoju przemysłu na stan

środowiska (B)

podaje przyczyny

przekształcenia krajobrazu

naturalnego Wyżyny Śląskiej

w krajobraz miejsko-

przemysłowy (A); podaje

przykłady działań człowieka

służących poprawie stanu

środowiska (B)

omawia proces

przekształcania krajobrazu

Wyżyny Śląskiej z

naturalnego w miejsko-

przemysłowy (B); podaje

przykłady zmian w

środowisku spowodowanych

działalnością człowieka (B)

podaje przykłady wpływu

środowiska na zdrowie ludzi

(B); wymienia różne postaci,

w jakich węgiel występuje

w skorupie ziemskiej

i omawia sposób ich

wykorzystania (B)

2. Na wapiennej

Wyżynie

Krakowsko-

Częstochowskiej

50. Na wapiennej

Wyżynie Krakowsko-

Częstochowskiej

pokazuje na mapie Polski

Wyżynę Krakowsko-

Częstochowską (C); na

podstawie zdjęcia wymienia


Prądnik i Ojców (C); omawia

tryb życia nietoperzy (B)


krasowego (A); wyjaśnia, w

jaki sposób powstają jaskinie

(B); omawia cechy suchorośli

wyjaśnia pojęcie

krasowienia (B); opisuje

wygląd jaskini krasowej (C);

wymienia przyczyny

na podstawie dodatkowych

źródeł opisuje historię

jednego z zamków

położonych na „Szlaku

2–3 cechy charakteryzujące

nietoperze (B)

(B); uzasadnia, że Wyżyna

Krakowsko-Częstochowska

jest atrakcyjna turystycznie (D)

różnorodności świata roślin

Wyżyny Krakowsko-

Częstochowskiej (A)

Orlich Gniazd” (D)

3. Wśród pól

i wąwozów

Wyżyny

Lubelskiej

51. Poznajemy

Wyżynę Lubelską


Wyżynę Lubelską (C);

rozpoznaje rośliny uprawiane

na Wyżynie Lubelskiej (C)

wymienia charakterystyczne

cechy krajobrazu Wyżyny

Lubelskiej (A); pokazuje na

mapie główne miasta Wyżyny

Lubelskiej (C)

wyjaśnia, w jaki sposób

powstają wąwozy (B)

omawia czynniki, dzięki

którym na Wyżynie

Lubelskiej intensywnie

rozwinęło się rolnictwo (B);

opisuje atrakcje turystyczne

wybranego miasta leżącego

na Wyżynie Lubelskiej (C)

proponuje plan wycieczki po

Wyżynie Lubelskiej (D)

4. Kraków –

dawna stolica

Polski

52. Kraków – dawna

stolica Polski


Kraków (C)

wymienia główne wydarzenia

z historii Krakowa (A)

omawia, wykorzystując mapę,

położenie Krakowa (C);

zaznacza na osi czasu główne

wydarzenia z historii Krakowa

(C); omawia osobliwości

Wawelu (A)

wyjaśnia pojęcie kotlin

podkarpackich (B); omawia

wkład wybranych władców

w rozwój Krakowa (B)

przygotowuje prezentację na

temat Ołtarza Wita Stwosza

w kościele Mariackim (D)

53. Poznajemy skarby

Krakowa

rozpoznaje na zdjęciach 2–3

zabytki Krakowa (C)

wskazuje na planie miasta

główne zabytki Krakowa (C);

opisuje dowolny zabytek

Krakowa (C)

opracowuje plan zwiedzania

Rynku Głównego w Krakowie

(D)

opracowuje plan wycieczki

po Starym Mieście i po

Kazimierzu w Krakowie (D)

5. Wędrujemy po

parkach

narodowych na

wyżynach

54. Poznajemy parki

narodowe wyżyn


narodowe chroniące obszary

wyżynne (C); rozpoznaje

symbole omawianych parków

narodowych (C)

podaje przykłady 2–3 zwierząt

żyjących w Ojcowskim PN (C);

podaje przykłady 2–3 zwierząt

żyjących w Roztoczańskim PN

(C)

opisuje roślinność

Ojcowskiego PN (C); opisuje

krajobraz Roztoczańskiego PN

(C)

uzasadnia celowość

utworzenia Ojcowskiego PN

i Roztoczańskiego PN (D)

omawia wpływ turystyki na

przyrodę parków

narodowych (B);



roślin i zwierząt

występujących

w omawianych parkach

narodowych (D)

Podsumowanie

działu 5

55., 56., 57. Podsumowanie, sprawdzian i omówienie wyników sprawdzianu z działu „Poznajemy krajobrazy wyżyn”

Dział 6. Poznajemy krajobrazy gór

1. Góry niskie,

średnie i wysokie

58. Poznajemy

krajobraz gór niskich


Góry Świętokrzyskie (C)


Łysogóry (C)

wyjaśnia, jak powstały

gołoborza (B); opisuje

krajobraz Gór Świętokrzyskich

(C)

wymienia czynniki

zewnętrzne, które

ukształtowały krajobraz Gór

Świętokrzyskich (A)


źródeł wiedzy przygotowuje

informacje na temat

historycznych przyczyn

wycinania lasów w Górach

Świętokrzyskich (C)

59. Poznajemy

krajobraz gór średnich

i wysokich


Sudety i Karpaty (C); na

podstawie obserwacji okazów

skał wymienia po dwie cechy

skał występujących w górach

(np. granitu i piaskowca) (C)

wymienia trzy cechy krajobrazu

Karkonoszy (A);

przyporządkowuje nazwy do

zaprezentowanych okazów skał

(C)


Kotlinę Jeleniogórską i Kotlinę

Kłodzką (C); opisuje krajobraz

Karkonoszy (B); pokazuje na

mapie Polski pasma górskie

tworzące Karpaty (C)

porównuje krajobraz

Sudetów z krajobrazem Gór

Świętokrzyskich (C);

charakteryzuje skały

występujące w górach (B)


źródeł informacji prezentuje


Karkonoszy (D)

2. Tatry – kraina

turni i grani

60. Tatry – kraina

turni i grani


Tatry (C); na podstawie

zdjęcia wymienia 2–3 cechy

pokazuje na mapie Polski Rysy

– najwyższy szczyt polskiej

części Tatr Wysokich (C);

pokazuje na mapie Tatr Tatry

Wysokie i Tatry Zachodnie

(C); wymienia cechy

omawia formy skalne

występujące w Tatrach

Wysokich (A); wymienia


źródeł informacji

przygotowuje opis miejsc,

krajobrazu wysokogórskiego

(B)

wymienia 2–3 cechy krajobrazu

wysokogórskiego (A)

krajobrazu wysokogórskiego

(A)

nazwy dużych tatrzańskich

jezior, jaskiń i dolin (A);

porównuje krajobraz Tatr

Wysokich z krajobrazem

Tatr Zachodnich (C)

które warto zobaczyć będąc

w Tatrach (D)

3. Pogoda

i roślinność Tatr

61. Pogoda


wymienia 2–3 cechy

tatrzańskiej pogody (A);

podaje nazwy pięter

roślinności w Tatrach (A);

omawia wybrane piętro

roślinności w Tatrach (B)

wyjaśnia, dlaczego w wyższych

partiach gór dłużej zalega śnieg

(B); porównuje roślinność regla

dolnego i regla górnego (C)

wyjaśnia, dlaczego roślinność

w górach jest rozmieszczona

piętrowo (B); oblicza

temperaturę powietrza na

szczytach, znając temperaturę

powietrza u podnóża gór (D)

omawia cechy wiatru halnego

i jego wpływ na warunki

pogodowe w Tatrach (A);

charakteryzuje piętra

roślinności w Tatrach (B);

omawia cechy budowy roślin

z poszczególnych pięter

umożliwiające im życie na

danej wysokości (C)

opracowuje spis zasad,

których należy przestrzegać,

wybierając się w góry (D)

4. Wędrujemy po

parkach

narodowych

w górach

62. Poznajemy parki

narodowe gór

pokazuje na mapie

Polski parki narodowe

w Górach Świętokrzyskich,

Sudetach i Karpatach (C);

rozpoznaje symbole

omawianych parków

narodowych (C)

wymienia nazwy parków

narodowych położonych

w Górach Świętokrzyskich,

Sudetach i Karpatach (A);

wymienia 2–3 osobliwości

wybranego parku narodowego

(A); podaje po dwa przykłady

organizmów chronionych

w poznanych parkach

narodowych (B)


narodowy (B)

charakteryzuje parki

narodowe Gór

Świętokrzyskich i Sudetów

(B)



roślin i zwierząt żyjących

w omawianych parkach

narodowych (D) 63. Prezentujemy

parki narodowe gór

Podsumowanie

działu 6

64., 65., 66. Podsumowanie, sprawdzian i omówienie wyników sprawdzianu z działu „Poznajemy krajobrazy gór”

67., 68. Projekt dydaktyczny i prezentacja prac grup

Dział 7. Odkrywamy tajemnice świata roślin i grzybów

1. Mchy – rośliny

wilgotnych

środowisk

lądowych

69. Poznajemy mchy wskazuje na planszy części

ciała mchu (C); wymienia

miejsca występowania

mchów (A)

omawia budowę zewnętrzną

mchu (B); omawia znaczenie

mchów w przyrodzie (B)

wyjaśnia związek budowy

mchów ze sposobem

pobierania przez nie wody (C);

podaje przykłady

wykorzystywania mchów przez

człowieka (A)

omawia proces rozmnażania

się mchów przez zarodniki

(B); omawia rolę

poszczególnych części ciała

mchu (B); wyjaśnia,

dlaczego mchy nazywamy

organizmami pionierskimi

(B)

omawia budowę komórki

roślinnej (B); omawia rolę

wybranych struktur

komórkowych (B)

2. Paprotniki –

rośliny

o zróżnicowanej

budowie

70. Poznajemy

paprotniki

wymienia grupy paprotników

(paprocie, skrzypy, widłaki)

(A); wymienia miejsca

występowania paprotników

(A); rozpoznaje przedstawicieli

paprotników (C)

omawia budowę zewnętrzną

paproci (B); dokumentuje

obserwację zarodni

i zarodników paproci (C)

podaje przykłady znaczenia

paprotników (A); omawia

budowę zewnętrzną skrzypów

(B); omawia budowę

zewnętrzną widłaków (B)

wskazuje cechy wspólne w

procesie rozmnażania

mchów i paprotników (C);

wskazuje cechy wspólne

paproci, skrzypów i

widłaków (D)


źródeł informacji omawia

sposób powstania węgla

kamiennego (B)

71., 71a. Poznajemy

środowiska mchów

i paprotników –

lekcje w terenie

opisuje miejsca występowania

mchów i paprotników (C);

rozpoznaje wybranych

przedstawicieli mchów,

paproci, skrzypów, widłaków

(D)

na okazach naturalnych

wskazuje poznane części ciała

roślin (D)

wskazuje położenie zarodni

u obserwowanych roślin (D);

dokumentuje prowadzone

obserwacje (D)

rozpoznaje obserwowane

mchy i paprotniki,

posługując się atlasem roślin

(D)


temat chronionych gatunków

paprotników (D)

3. Rośliny

wytwarzające

kwiaty i nasiona

72. Rośliny

wytwarzające kwiaty i

nasiona

pokazuje na planszy organy

rośliny nasiennej (C);

wymienia trzy przykłady

znaczenia roślin nasiennych

(A)

rozpoznaje nasiona kilku

wybranych roślin nasiennych

(C); podaje 3–4 przykłady

znaczenia roślin nasiennych

w przyrodzie i dla gospodarki

człowieka (B)

wyjaśnia pojęcie rośliny

nasienne (B); wyjaśnia pojęcia:

rośliny nagonasienne i

okrytonasienne (B); omawia

występowanie roślin

nasiennych na Ziemi (A)

rozpoznaje typy

kwiatostanów (C); omawia

wady i zalety rozmnażania

się przez zarodniki i nasiona

(B)


temat roślin nasiennych,

uwzględniając np. najstarsze

rośliny, największe,

najmniejsze, itp. (C)

73. Jak odróżnić

rośliny nagonasienne

od okrytonasiennych?

– lekcja w terenie


wskazuje dwie cechy rośliny

nagonasiennej (C); na

podstawie obserwacji wskazuje

dwie cechy rośliny

okrytonasiennej (C);

rozpoznaje 2–3 rośliny

nagonasienne (C); rozpoznaje

2–3 rośliny okrytonasienne (C

wskazuje cechy budowy

pozwalające odróżnić od siebie

wybrane rośliny nagonasienne

(D); wskazuje cechy budowy

pozwalające odróżnić od siebie

wybrane rośliny okrytonasienne

(D)

porównuje położenie nasion u

roślin nagonasiennych

i okrytonasiennych (C);

wskazuje na okazach

naturalnych roślin nago-

i okrytonasiennych położenie

kwiatostanów (np. u sosny

i u leszczyny) (D)

wyszukuje rośliny

okrytonasienne posiadające

poznane na lekcji typy

kwiatostanów (D);

rozpoznaje typy

kwiatostanów wskazane

przez nauczyciela (D)

przygotowuje dokumentację

fotograficzną (lub

prezentację multimedialną)

pt. „Rośliny nasienne

rosnące w najbliższej

okolicy” (D)

4. Budowa roślin

nasiennych

74. Budowa roślin

nasiennych i funkcje

łodygi

wymienia główne części ciała

rośliny nasiennej (A); opisuje

budowę pędu nadziemnego

(B); porównuje wygląd łodygi

drzewa i rośliny zielnej (2–3

cechy) (C)

podaje przykłady roślin

mających pędy podziemne (A);

omawia rolę łodygi (A); na

podstawie obserwacji przekroju

drzewa iglastego, np. sosny,

oblicza jego wiek (D)

omawia funkcje pędów:

nadziemnego i podziemnego

(A)

omawia sposób

przewodzenia wody i soli

mineralnych oraz produktów

fotosyntezy (A)

podaje przykłady

przekształceń łodygi (A);

podaje przykłady

wykorzystywania łodyg

roślin nasiennych przez

człowieka (B)

75. Funkcje liści

i korzeni

opisuje budowę zewnętrzną

liścia (C); wymienia dwie

funkcje korzeni (A)

wymienia funkcje liścia (A);

omawia cechy palowego

systemu korzeniowego (A)

omawia rolę aparatu

szparkowego u roślin (A);

porównuje systemy

korzeniowe palowy i

wiązkowy (C)

omawia rodzaje i różne

kształty liści, podając

przykłady (C); wymienia

przykłady roślin mających:

system korzeniowy palowy,

system korzeniowy

wiązkowy (B)


źródeł informacji podaje

przykłady przekształceń liści

i korzeni (B)

76., 76a.

Obserwujemy rośliny

nasienne najbliższej

okolicy – lekcje w

terenie


rośliny na okazach

naturalnych (D); porównuje

elementy budowy

zewnętrznej dwóch rodzajów

liści (np. brzozy i

kasztanowca) (D)

rozpoznaje rodzaje pędów

podziemnych (D); rozpoznaje

typy systemów korzeniowych

roślin (C)

wskazuje poznane rodzaje liści

na okazach naturalnych (C)

porównuje budowę dwóch

roślin okrytonasiennych np.

tulipana i mniszka

lekarskiego (D)

wskazuje okazy roślin

w środowisku

przyrodniczym, u których

można zaobserwować

zmodyfikowane części ciała

(D)

5. Jak rozmnażają

się rośliny

nasienne?

77. Jak rozmnażają

się rośliny nasienne?

omawia kolejne czynności

rozmnażania rośliny ozdobnej

przez podział (A);

na modelu lub planszy

wskazuje poszczególne części

kwiatu (C)


rozmnażanie bezpłciowe roślin

(B); podaje nazwy części

kwiatu (A); rysuje pręcik

i słupek (C)


rozmnażanie płciowe roślin

(B);


części kwiatu (C); omawia

budowę pręcika i słupka (A)

wyjaśnia pojęcie kwiaty

obupłciowe (B)



przykłady różnych

przystosowań kwiatów do

zapylania (B)

78. Jak przebiega

rozwój rośliny

nasiennej?

wymienia warunki niezbędne

do kiełkowania roślin (A);

podaje przykłady sposobów

rozprzestrzeniania nasion

znajdujących się w owocach

(A)

korzystając ze schematu,

omawia cykl rozwojowy rośliny

okrytonasiennej (D);

opisuje rysunek budowy

nasienia (C)

wyjaśnia znaczenie pojęć:

zapylenie i zapłodnienie (B);

charakteryzuje przystosowania

owoców do różnych sposobów

rozprzestrzeniania zawartych w

nich nasion (C)

omawia proces zapylenia

i zapłodnienia u roślin

okrytonasiennych (B);

omawia budowę owocu (C)


temat wartości odżywczych

wybranych nasion (D)

79. Obserwujemy wskazuje na okazach porównuje budowę kwiatów wskazuje zmiany w wyglądzie na podstawie obserwacji na podstawie dodatkowych

fazy rozwoju roślin

nasiennych – lekcja

w terenie

naturalnych kwiaty

i kwiatostany (C);

wskazuje na okazach

naturalnych poznane części

kwiatu (C)

tulipana i jabłoni (D) kwiatu świadczące o tym, że

nastąpił już proces

zapłodnienia (D)

omawia zmiany wyglądu

rośliny na różnych etapach

rozwoju (np. występowanie

liścieni, czyli pierwszych

liści różniących się od liści

właściwych, liczba liścieni)

(D)

źródeł informacji wyjaśnia,

czym jest bielmo (B)

6. Budowa

i różnorodność

grzybów

80. Budowa

i różnorodność

grzybów


rysuje owocnik grzyba

kapeluszowego (D); podaje

nazwy części grzyba (A)

wymienia miejsca

występowania grzybów (A)

wyjaśnia, dlaczego grzyby

tworzą odrębne królestwo (B);

podaje przykłady grzybów

jedno- i wielokomórkowych

(A); omawia budowę grzybów

wielokomórkowych (A)

wymienia różnice między

grzybami a roślinami (B);

opisuje różne kształty

owocników, podając

przykłady (B)

charakteryzuje porosty (C)

7. O grzybach

dobrze i źle

81. O grzybach

dobrze i źle

wyjaśnia, dlaczego należy

zbierać tylko grzyby, które się

zna (B); na podstawie

ilustracji wymienia

charakterystyczne cechy

muchomora sromotnikowego

(C); rozpoznaje 2–3 gatunki

grzybów jadalnych (C)


grzyba kapeluszowego (C)

podaje przykłady

wykorzystywania grzybów (A);

odróżnia gatunki grzybów

jadalnych od gatunków

grzybów trujących (D); podaje

po 2–3 przykłady pozytywnej

i negatywnej roli grzybów (B)

opisuje warunki, w jakich

występują grzyby (D)

wymienia cechy budowy

zewnętrznej grzybów

ułatwiające ich rozpoznawanie

(A); podaje przykłady wpływu

grzybów pasożytniczych na

rośliny, zwierzęta, ludzi (B)

wskazuje grzyby pasożytnicze

(np. hubę, sporysz) (D)

wymienia objawy, które

mogą świadczyć o zatruciu

grzybami (A); omawia

sposób postępowania

w przypadku podejrzenia

zatrucia grzybami (A)

rozpoznaje poznane kształty

owocników grzybów

kapeluszowych (D);

rozpoznaje, korzystając z

atlasu 2–3 gatunki grzybów

(D)

wyszukuje w różnych

źródłach informacje

o chronionych gatunkach

grzybów (D); przygotowuje

spis zasad obowiązujących

podczas grzybobrania (D)

wskazuje porosty (C);

wykorzystując skalę

porostową, ocenia stan

czystości środowiska (D)

Podsumowanie

działu 7

82., 83., 84. Podsumowanie, sprawdzian i omówienie wyników sprawdzianu z działu „Odkrywamy tajemnice świata roślin i grzybów”

Dział 8: Odkrywamy tajemnice materii

1. Z czego jest

zbudowany

otaczający nas

świat?

85. Z czego jest

zbudowany

otaczający nas świat?

wykonuje z plasteliny modele

drobin (C); wykonuje z

plasteliny modele dwóch

różnych substancji

zbudowanych z drobin (C); na

podstawie obserwacji

wymienia właściwości 2–3

wybranych substancji (C);

podaje przykłady ciał stałych,

cieczy i gazów (B); rysuje

ułożenie drobin w ciałach

stałych, cieczach i gazach (C)

wyjaśnia, czym są drobiny (B);

wyjaśnia pojęcie właściwości

substancji (B); omawia wpływ

temperatury na zmiany stanu

skupienia substancji (A);

rozpoznaje stan skupienia

substancji na podstawie

ułożenia drobin C)

porównuje właściwości wody

w trzech stanach skupienia (C);

omawia ułożenie drobin

w ciałach stałych, cieczach

i gazach (B)

wyjaśnia, podając przykłady,

czym jest materia (B);

wyjaśnia, od czego zależą

właściwości substancji (B);

porównuje ruch drobin w

ciałach stałych, cieczach

i gazach (C)


źródeł informacji wyjaśnia,

czym jest atom (D)

2. Właściwości

ciał stałych

86. Badamy

właściwości ciał

stałych

bada doświadczalnie

możliwość zmniejszenia

objętości ciała stałego (C);

podaje przykłady ciał

twardych, kruchych

i plastycznych (B); bada

bada doświadczalnie wpływ

rozdrobnienia substancji na jej

objętość (C); określa

właściwości ciał stałych w

zakresie kształtu i ściśliwości

(A); wymienia właściwości

wyjaśnia, co nazywamy

nieściśliwością ciał stałych (B)

wyjaśnia, dlaczego ciała

stałe mają określony kształt i

określoną objętość (B)

omawia, popierając

przykładami, wpływ

sposobów ułożenia drobin w

ciałach stałych na ich

właściwości (B)

doświadczalnie właściwości

mechaniczne wybranych ciał

stałych (C)

mechaniczne ciał stałych (A)

87.Właściwości

magnetyczne ciał

stałych;

wykorzystywanie


stałych

wskazuje bieguny

magnetyczne w magnesie (C);

podaje przykłady

przedmiotów wykonanych

z substancji kruchych,

twardych i sprężystych (A)

bada oddziaływanie magnesów

na siebie i inne substancje (C);

podaje przykłady wykorzystania

w życiu właściwości

plastycznych i magnetycznych

ciał stałych (A)

wyjaśnia, czym jest magnes

(B); podaje przykłady ciał

przyciąganych

i nieprzyciąganych przez

magnes (B); określa

właściwość mechaniczną

wskazanego ciała stałego (np.

węgla, materaca) (B)

omawia wzajemne

oddziaływanie magnesów

(B); podaje przykłady

przedmiotów (inne niż w

podręczniku), do których

wykonania wykorzystano

właściwości mechaniczne

i magnetyczne ciał stałych

(B)

korzystając z dodatkowych

źródeł informacji, podaje

przykłady wykorzystania

najtwardszych ciał stałych

(C)

3. Właściwości

cieczy

88. Badamy

właściwości cieczy


wielkości naczynia na

objętość cieczy (C)

określa właściwości cieczy w


(A); bada doświadczalnie

możliwość zmiany objętości

cieczy (C)

wyjaśnia, dlaczego ciecze nie

mają własnego kształtu (B);

porównuje właściwości ciał

stałych i cieczy w zakresie

kształtu i ściśliwości (C)

wyjaśnia, dlaczego ciecze

mają stałą objętość (B);


zjawisko dyfuzji w cieczach

(B)



przykłady dwóch cieczy,

w których nie

zaobserwujemy zjawiska

dyfuzji, np. woda i olej;

woda i benzyna (B)

89. Od czego zależy

szybkość dyfuzji i

szybkość parowania?

wymienia czynniki

wpływające na szybkość

parowania cieczy (A); podaje

przykłady cieczy, których

pary są łatwopalne (A)

porównuje, przeprowadzając

doświadczenie, wpływ rodzaju

cieczy na szybkość parowania

(C)


temperatury cieczy na ich

dyfuzję (C)

4. Zależności

między masą

a objętością

substancji

90. Zależności

między masą

a objętością substancji

wymienia nazwy jednostek

masy (A)

podaje sposób wyznaczenia

masy (A); doświadczalnie

porównuje masy różnych

substancji o tej samej objętości

(C)

oblicza masę substancji o danej

objętości, mając daną masę 1

cm3 tej substancji (C)

wyjaśnia, dlaczego

substancje o tej samej

objętości różnią się masami

(B); wyjaśnia związek

objętości substancji z jej

masą (B)

wyjaśnia pojęcie gęstości

substancji (B)

5. Właściwości

gazów

91. Badamy

właściwości gazów


możliwość zmiany objętości

gazu (C); podaje przykłady

wykorzystania w życiu

codziennym ściśliwości

i rozprężliwości gazów (B)

określa właściwości gazów w


(A); podaje przykłady dyfuzji w

gazach (B)

wyjaśnia, dlaczego gazy nie

mają stałego kształtu i stałej

objętości (B); wyjaśnia, na

czym polega ściśliwość gazów

(B); wyjaśnia, na czym polega

rozprężliwość gazów (B)

porównuje przebieg dyfuzji

w cieczach i w gazach (C)

wyjaśnia, co to jest próżnia

(B); omawia zasady

bezpieczeństwa podczas

posługiwania się

urządzeniami, w których

wykorzystano zjawisko

ściśliwości gazów (A)

6. Przekazywanie

ciepła przez ciała

stałe, ciecze i gazy

92. Przekazywanie



podaje przykłady ciał stałych

dobrze i źle przewodzących

ciepło (C)

wyjaśnia, dzięki czemu jest

możliwe ogrzewanie mieszkań

za pomocą kaloryferów (B)

wyjaśnia pojęcia: przewodnik

ciepła, izolator ciepła (B);

podaje przykłady zastosowania

gazu jako izolatora ciepła (B)

podaje przykłady

zastosowania przewodnictwa

cieplnego ciał stałych (B);

porównuje przekazywanie

ciepła przez ciecze, gazy

i ciała stałe (C)

wyjaśnia zasadę działania

termosu (D); wyjaśnia, czy

powiedzenie „futro grzeje”

jest prawdziwe (D)

7. Wpływ zmian

temperatury na

ciała stałe, ciecze i

gazy

93. Jak zmiany

temperatury wpływają

na właściwości ciał

stałych?

podaje przykłady z życia

codziennego potwierdzające

zjawisko rozszerzalności

cieplnej ciał stałych (A)

wyjaśnia, dlaczego latem na

jezdniach powstają koleiny (B)

podaje przykłady świadczące o

tym, że konstruktorzy

i projektanci uwzględniają

zjawisko rozszerzalności

cieplnej ciał stałych (B)

wyjaśnia związek

rozszerzalności cieplnej ciał

stałych z ich budową

drobinową (C)

wyjaśnia wpływ temperatury

powietrza na dokładność

pomiarów wykonywanych

przy użyciu metalowej

taśmy mierniczej (B)

94. Jak zmiany

temperatury wpływają

podaje przykłady

wykorzystania w praktyce


rozszerzalność cieplną cieczy


nietypowa rozszerzalność

wyjaśnia, dlaczego szybkość

parowania cieczy zależy od

wyjaśnia, dlaczego

zamarzanie i rozmarzanie

na właściwości cieczy

i gazów?

zjawiska rozszerzalności

cieplnej cieczy (A)

(C); bada doświadczalnie

wpływ temperatury na objętość

gazów (C)

cieplna wody (B); porównuje

zjawiska parowania i wrzenia

(C); wyjaśnia, na jakiej

zasadzie zamyka się szczelnie

słoiki z przetworami (B)

jej temperatury (B) wody w szczelinach jezdni

wpływa niekorzystnie na

stan dróg (B)

Podsumowanie

działu 8

96., 94., 97. Podsumowanie, sprawdzian i omówienie wyników sprawdzianu z działu „Odkrywamy tajemnice materii”

Rozkład materiału Nowa Era „Tajemnice przyrody”, klasa V zawiera 97 jednostek lekcyjnych

Tytuł rozdziału

w podręczniku

Numer

i temat lekcji

Treści nauczania w podręczniku Treści nauczania w podstawie

programowej – wymagania

szczegółowe.

Uczeń:

Warunki i sposoby realizacji

(procedury osiągania celów)

Pomoce dydaktyczne

i materiały pomocnicze

1. Lekcja

organizacyjna.

Jak będziemy

poznawać przyrodę

w klasie 5?

Sposoby poznawania przyrody w klasie

5; zakres przedmiotu przyroda; źródła

wiedzy o przyrodzie; wyposażenie

pracowni przyrodniczej; regulamin

pracowni przyrodniczej

Pogadanka na temat zakresu treści

nauczania i wymagań edukacyjnych dla

klasy 5; prezentacja podręcznika, płyty,

atlasu i dodatkowych źródeł wiedzy o

przyrodzie; wyszukiwanie zadanych

informacji; przypomnienie regulaminu

pracowni

Podręcznik; zeszyt ćwiczeń;


wokół nas”; „Multimedialny atlas

zwierząt. Kręgowce”; atlas roślin,

komputer, projektor lub tablica

interaktywna

Dział 1. Odkrywamy tajemnice map

1. Skala, plan,

mapa

2. Co to jest plan i

skala?

Plan przedmiotu; skala; obliczanie

wymiarów przedmiotu w skali ; skala

liczbowa; skala mianowana; podziałka

liniowa

2.5 posługuje się podziałką liniową do

określania odległości

2.6 wykonuje pomiary, np. taśmą

mierniczą, szacuje odległości i

wysokości w terenie

Pogadanka wyjaśniająca pojęcia: plan,

skala; wykonywanie pomiarów

przedmiotów; zapisywanie wymiarów

rzeczywistych i wymiarów w podanej

skali: 1 : 10; 1 : 20; 1 : 5; 1 : 50;

rysowanie przedmiotów w skali;

omówienie zapisywania tej samej skali w

różnej postaci

Linijka, taśma miernicza, zeszyt

ćwiczeń; nowy atlas „Przyroda.

Świat wokół nas”, s. 20, 22

3. Plan i mapa Plan; skala planu; zapisywanie skali

planu; mapa; skala mapy

* przeliczanie skal planów i map

2.4 identyfikuje na planie i mapie

topograficznej miejsce obserwacji i

obiekty w najbliższym otoczeniu,

określa wzajemne położenie obiektów

na planie, mapie topograficznej i w

terenie

Pogadanka wyjaśniająca zasady

sporządzania planu obszaru; wyjaśnienie

pojęcia mapa; ćwiczenia w zapisywaniu

skal planów i map

* ćwiczenia w przeliczaniu skal planów i

map

Plan miejscowości, mapa regionu

lub powiatu; nowy atlas

„Przyroda. Świat wokół nas”, s.

21

3a. Kreślenie planu

boiska – lekcja w

terenie

Pomiar długości i szerokości boiska;

wybór skali; zapisanie wymiarów

boiska w wybranej skali; nakreślenie

planu boiska

2.5 jw.

2.6 jw.

Wykonanie pomiarów boiska taśmą

mierniczą; obliczenie wymiarów boiska w

wybranej skali; sporządzenie planu boiska

wg instrukcji w podręczniku (s. 11)

Taśma miernicza, notatniki,

linijki, ołówki, podręcznik

2. Odległości na

planie, mapie

i w terenie

4. Jak obliczyć

i oszacować

odległość?

Obliczanie odległości na mapie lub

planie za pomocą podziałki liniowej z

wykorzystaniem kroczka, cyrkla lub

linijki; obliczanie odległości na mapie

2.5 jw.

2.6 jw.

Omówienie sposobu obliczania

odległości za pomocą podziałki z

wykorzystaniem kroczka cyrkla lub

linijki oraz z wykorzystaniem nitki wg

Plan miejscowości lub mapa

regionu, kroczek (cyrkiel lub

linijka), nitka, linijka, zeszyt

ćwiczeń; nowy atlas „Przyroda.

lub planie za pomocą podziałki liniowej

z wykorzystaniem nitki; szacowanie

odległości

instrukcji w podręczniku (s. 15, 16);

ćwiczenia w obliczaniu odległości przy

użyciu kroczka i nitki; wyjaśnienie, na

czym polega szacowanie odległości

Świat wokół nas”, s. 22–23

5. Ćwiczenia

obliczaniu i

szacowaniu

odległości

* obliczanie

odległości za

pomocą skali

liczbowej

2.5 jw.

2.6 jw.

Mierzenie odległości na mapie; ćwiczenia

w obliczaniu odległości za pomocą

podziałki liniowej; ćwiczenia w

szacowaniu odległości

* ćwiczenia w obliczaniu odległości za

pomocą skali liczbowej


wokół nas”, mapa, plan

miejscowości, linijka

3. Wysokość

w terenie i na

mapie

poziomicowej

6. Poznajemy

wysokość

bezwzględną,

względną i mapę

poziomicową

Wysokość bezwzględna; wysokość

względna; poziomica; mapa

poziomicowa

2.7 rozróżnia w terenie i na modelu

formy wypukłe i wklęsłe, wskazuje

takie formy na mapie poziomicowej

Pogadanka wyjaśniająca pojęcia:

wysokość bezwzględna, wysokość

względna, poziomica, mapa

poziomicowa; omówienie sposobu

tworzenia mapy poziomicowej

Zeszyt ćwiczeń, nowy atlas


24–25

7. Co można

odczytać z mapy

poziomicowej?

Informacje zawarte na mapie

poziomicowej; formy terenu na mapie

poziomicowej; wypukłe i wklęsłe

formy terenu

2.7 jw. Pogadanka na temat rodzajów form

terenu; analiza map poziomicowych

przedstawiających formy wypukłe i

wklęsłe; ćwiczenia w odczytywaniu i

zapisywaniu wysokości bezwzględnej i

obliczaniu wysokości względnej;

rozpoznawanie form terenu

przedstawionych na mapie poziomicowej

Mapa poziomicowa. Mapa

hipsometryczna – nowy atlas


24

7a. Szacowanie

wysokości – lekcja

w terenie

Szacowanie wysokości budynków;

szacowanie wysokości metodą cienia;

szacowanie wysokości niewielkiego

pagórka

2.6 jw. Omówienie sposobu szacowania

wysokości budynków; ćwiczenia w:

szacowaniu wysokości budynku

szacowaniu szkoły, szacowaniu

wysokości drzewa metodą cienia,

szacowaniu wysokości względnej

pagórka (wg instrukcji w podręczniku –

23)

Kij o dł. 1 m., notatnik, długopis

4. Nakładanie

barw na mapy

poziomicowe

8. Nakładanie barw

na mapy

poziomicowe

Barwy hipsometryczne; mapy

hipsometryczne; zasada doboru barw

hipsometrycznych; formy

ukształtowania powierzchni: niziny,

wyżyny, góry i ich oznaczenia na

mapie; mapa ogólnogeograficzna;

informacje zawarte na mapie

ogólnogeograficznej

7.1 rozpoznaje na mapie

hipsometrycznej niziny, wyżyny, góry

Pogadanka objaśniająca zasady

stosowania barw hipsometrycznych;

rozpoznawanie form terenu na podstawie

analizy barw na mapie; analiza informacji

zawartych w legendzie mapy

ogólnogeograficznej


wokół nas”, s. 26–27;

mapa ogólnogeograficzna Polski

Podsumowanie

działu 1

9. Odkrywamy

tajemnice map –

podsumowanie

działu

Utrwalenie i uzupełnienie wiadomości z

działu 1

2.4; 2.5; 2.6; 2.7; 7.1 Sprawdzenie stopnia opanowania

wymagań szczegółowych; pogadanka

uzupełniająca; rozwiązywanie zadań

utrwalających w zeszycie ćwiczeń

Podręcznik, zeszyt ćwiczeń;

pomoce dydaktyczne



10. Sprawdzian

z działu 1

Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 2.4; 2.5; 2.6; 2.7; 7.1

11. Omówienie Omówienie wyniku sprawdzianu z działu „Odkrywamy tajemnice map”

wyniku

sprawdzianu z

działu 1

Dział 2. Poznajemy naszą ojczyznę i inne kraje europejskie

1. Ukształtowanie

powierzchni

Polski

12. Jakie siły

kształtują

powierzchnię

ziemi?

Siły kształtujące powierzchnię ziemi;

skutki działania sił wewnętrznych;

działanie sił zewnętrznych: wody,

temperatury, wiatru, lodowców i

człowieka

7.3 podaje przykłady zależności między

cechami krajobrazu a formami


Pogadanka na temat sił kształtujących

powierzchnię ziemi; modelowanie

wpływu wody na rzeźbę powierzchni

ziemi oraz niszczenie skał; rozmowa na

temat roli człowieka w kształtowaniu

powierzchni ziemi

Piasek, konewka z wodą, taca,

butelka z wodą, dostęp do

zamrażarki

13. Pasowe

ukształtowanie

powierzchni Polski

Pasowość ukształtowania powierzchni

Polski

7.1 jw. Analiza mapy hipsometrycznej;

wskazywanie na mapie pasów

ukształtowania powierzchni Polski;

odczytywanie z mapy nazw krain

tworzących poszczególne pasy

Mapa ogólnogeograficzna Polski,


wokół nas”, s. 26–27

14. Pasowe

ukształtowanie

powierzchni Polski

– praca z mapą

Pasy ukształtowania powierzchni

Polski; krainy tworzące poszczególne

pasy

7.1 jw. Praca z mapą – wskazywanie krain

tworzących poszczególne pasy

ukształtowania powierzchni Polski;

wskazywanie położenia i odczytywanie

wysokości najwyżej i najniżej

położonych punktów




2. Wody

powierzchniowe

Polski

15. Wody

powierzchniowe

Polski

Rodzaje wód powierzchniowych w

Polsce: rzeki, jeziora, bagna;

największe rzeki Polski: Wisła i Odra

oraz ich dorzecza; dopływy Wisły

i Odry; typy jezior w Polsce;

występowanie jezior w Polsce; rola

sztucznych zbiorników wodnych;

przykłady miejsc z największymi

obszarami bagiennymi w Polsce

4.9 rozróżnia i opisuje rodzaje wód

powierzchniowych

Przypomnienie pojęć opisujących rzekę;

pogadanka na temat Wisły i Odry

ilustrowana mapą – wskazywanie źródeł,

biegu rzek, dorzeczy, dopływów i ujść;

pogadanka na temat typów jezior,

lokalizacji i roli sztucznych zbiorników

wodnych; wskazywanie na mapie

obszarów bagiennych




3. Lasy Polski

16. Poznajemy lasy

Polski

Zmiany lesistości Polski; skład

gatunkowy lasów Polski;

rozmieszczenie lasów w Polsce

* owady niszczące lasy (szkodniki)

7.3 jw. Pogadanka na temat przyczyn zmian

lesistości Polski; analiza diagramów

przedstawiających skład gatunkowy

lasów Polski; analiza rozmieszczenia

lasów w Polsce

* prezentacja informacji na temat

szkodliwych owadów (szkodników)

żyjących w lasach

Mapa krajobrazowa Polski; nowy

atlas „Przyroda. Świat wokół

nas”, s. 44; zdjęcia drzew

najczęściej występujących w

lasach Polski

4. Podział

administracyjny

Polski

17. Podział

administracyjny

Polski

Podział administracyjny Polski;

jednostki administracyjne; zasada

samorządności

* władze województwa, powiatu i gminy

Temat rozszerzający treści nauczania Pogadanka na temat jednostek podziału

administracyjnego Polski; wskazywanie

na mapie województw, powiatów;

odczytywanie informacji z wykresu;

omówienie zasady samorządności

* prezentacja lokalnych władz

samorządowych; spotkanie

z przedstawicielem władz samorządowych;

(wycieczka do lokalnego urzędu)

Mapa administracyjna Polski;


wokół nas”, s. 56; zdjęcia

herbów: województwa, powiatu,

gminy

5. Polska 18. Polska Położenie Polski; granice państwa; 7.6 lokalizuje na mapie Europy: Polskę Pogadanka na temat położenia Polski w Mapa polityczna Europy; nowy

w Europie w Europie miejsce Polski w Europie

* skrajne punkty Europy (najbardziej

wysunięte na: północ, południe, zachód

i wschód)

oraz państwa sąsiadujące z Polską i ich

stolice

Europie i znaczenia tego położenia;

wskazywanie na mapie państw

sąsiadujących z Polską; odczytywanie

informacji z wykresu

* wskazywanie na mapie i odczytywanie

nazw skrajnych punktów Europy

(położonych na lądzie i z uwzględnieniem

wysp)


nas”, s. 57

19. Poznajemy kraje

sąsiadujące z Polską

Kraje sąsiadujące z Polską: położenie,

stolice, osobliwości

7.6 jw. Prezentacja przez uczniów informacji na

temat krajów sąsiadujących z Polską

Mapa polityczna Europy; nowy


nas”, s. 57

6. Zjednoczona

Europa

20. Polska w Unii

Europejskiej

Cele Unii Europejskiej; prawa

obywateli Unii Europejskiej; strefa

Schengen

* terytoria zamorskie państw

europejskich

Temat rozszerzający treści nauczania Omówienie celów Unii Europejskiej;

prezentacja symboli Unii Europejskiej;

analiza kalendarium najważniejszych

wydarzeń w Unii (atlas); rozmowa na

temat inwestycji i przedsięwzięć lokalnych

współfinansowanych przez Unię

* pogadanka na temat terytoriów

zamorskich państw europejskich



nas”, s. 58; symbole Unii: flaga,

nagranie hymnu; euro, zdjęcia

budynków Parlamentu

Europejskiego

21. Poznajemy

wybrane kraje Unii

Europejskiej

Wybrane kraje Unii Europejskiej:

Francja, Hiszpania, Włochy, Wielka

Brytania

Temat rozszerzający treści nauczania Prezentacja przez uczniów informacji na

temat wybranych krajów Unii

Europejskiej



nas”, s. 58

Podsumowanie

działu 2

22. Poznajemy

naszą ojczyznę –

podsumowanie

działu


działu 2

4.9; 7.1; 7.3; 7.6 Sprawdzenie stopnia opanowania


uzupełniająca; rozwiązywanie ćwiczeń

utrwalających


pomoce dydaktyczne



23. Sprawdzian

z działu 2

Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 4.9; 7.1; 7.3; 7.6

24. Omówienie

wyniku

sprawdzianu z

działu 2

Omówienie wyniku sprawdzianu z działu „Poznajemy naszą ojczyznę i inne kraje europejskie”

Dział 3. Poznajemy sposoby ochrony przyrody

1. Co zagraża

przyrodzie?


człowieka wpływa

na stan powietrza?

Źródła zanieczyszczeń; sposoby

rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń;

miejsca powstawania trujących pyłów i

gazów; pyły i gazy – zagrożenie dla

przyrody, zdrowia ludzi (kwaśne opady,

spaliny, smog)

5.1 prowadzi obserwacje i proste

doświadczenia wykazujące

zanieczyszczenie najbliższego

otoczenia (powietrza, wody, gleby)

5.2 wyjaśnia wpływ codziennych

zachowań w domu, w szkole, w miejscu

zabawy na stan środowiska

5.5 podaje przykłady pozytywnego i

negatywnego wpływu środowiska na

zdrowie człowieka

Rozmowa na temat źródeł zanieczyszczeń

środowiska; omówienie sposobów

rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń;

rozmowa na temat wpływu smogu i

kwaśnych opadów na stan środowiska

oraz zdrowie ludzi; badanie stanu

zapylenia powietrza w najbliższej okolicy

wg instrukcji w podręczniku (s. 64)

Podręcznik; taśma

samoprzylepna, dwa plastikowe

kubki, dwa kije o dł. 1 m, pinezki,

nożyczki; nowy atlas „Przyroda.

Świat wokół nas”, s. 50–51


człowieka wpływa

na stan wód i gleb?

Rodzaje ścieków; skutki obecności w

ściekach detergentów, nawozów

sztucznych i środków ochrony roślin;

zagrożenia środowiska spowodowane

tworzeniem hałd i wysypisk (w tym

dzikich); wpływ ścieków i odpadów

stałych na stan środowiska; przyczyny i

przykłady wyczerpywania się zasobów

przyrody

5.1 jw.

5.2 jw.

6.7 wykazuje doświadczalnie wpływ

różnych substancji i ich mieszanin (np.

soli kuchennej, octu, detergentów) na

wzrost i rozwój roślin, dokumentuje

i prezentuje wyniki doświadczenia

Pogadanka na temat zanieczyszczeń wód,

rozmowa na temat zanieczyszczenia gleb;

rozmowa na temat przyczyn

wyczerpywania się zasobów przyrody;

przygotowanie: badania stanu czystości

gleby w najbliższym otoczeniu wg

instrukcji w podręczniku (s. 66); badania

wpływu soli i detergentów na wzrost i

rozwój roślin wg instrukcji podręczniku

(s. 67)

Podręcznik; dwie doniczki,

ziemia ogrodowa i ziemia z

pobocza ruchliwej okolicy,

nasiona rzeżuchy, szklanka,

woda; sól kuchenna, lignina, trzy

małe słoiki, trzy spodki,

detergent, zakraplacz

2. Jak ratować

przyrodę?

27. Jak ratować

przyrodę?

Przykłady samooczyszczania się

przyrody; indywidualne i globalne

działania człowieka służące ochronie

przyrody

* akcje na rzecz ochrony przyrody

5.1 jw.

5.2 jw.

5.3 proponuje działania sprzyjające

środowisku przyrodniczemu

5.4 jw.

5.5 jw.

6.6 bada wpływ czynników takich jak:

woda, powietrze, temperatura, gleba na

przedmioty zbudowane z różnych

substancji

6.8 uzasadnia potrzebę segregacji

odpadów, wskazując na możliwość ich

ponownego przetwarzania (powołując

się na właściwości substancji)

Pogadanka na temat samooczyszczania

się przyrody; rozmowa na temat wpływu

codziennych czynności na stan

środowiska; wskazywanie przykładów

decyzji służących ochronie przyrody,

podejmowanych przez władze centralne i

lokalne; badanie szybkości rozkładania

się odpadów wg instrukcji podręczniku

(s. 70)

* rozmowa na temat akcji na rzecz

ochrony przyrody

Podręcznik; dwie butelki: szklana

i plastikowa, foliowa torebka,

metalowa puszka, papier

gazetowy, suche liście, kawałek

owocu, niewielka łopatka,

rękawice, ogrodowe, taśma i kije

od oznaczenia

28., 28a. Badanie

i opis stanu

czystości

środowiska – lekcje

w terenie

Badanie stanu czystości powietrza,

wody, gleby (ze szczególnym

uwzględnieniem wpływu

zanieczyszczeń na wzrost i rozwój

roślin)

5.1 jw.

5.2 jw.

5.4 podaje przykłady miejsc

w najbliższym otoczeniu, w których

zaszły korzystne i niekorzystne zmiany

pod wpływem działalności człowieka

6.7 jw.

Badanie stanu czystości wód

powierzchniowych wg instrukcji w

podręczniku (s. 65); analiza wyników

doświadczeń z lekcji 25 i lekcji 27;

obserwacja stanu czystości najbliższej

okolicy; sporządzenie opisu stanu

czystości środowiska najbliższej okolicy

Podręcznik; trzy słoiki, woda z

wodociągu, woda z rzeki, woda

ze stawu; aparat fotograficzny,

notatniki

3. Obszary

i obiekty

chronione w

Polsce

29. Poznajemy

obszary i obiekty

przyrody chronione

w Polsce

Formy ochrony przyrody w Polsce;

położenie (na mapie) wybranych

obszarów i obiektów chronionych;

ochrona ścisła i częściowa; opis

wybranych obszarów i obiektów

chronionych; zasady zachowania się na

obszarach chronionych

7.4 wymienia formy ochrony przyrody

stosowane w Polsce, wskazuje na mapie

parki narodowe, podaje przykłady

rezerwatów przyrody, pomników

przyrody i gatunków objętych ochroną,

występujących w najbliższej okolicy

Pogadanka na temat form ochrony

przyrody w Polsce; wskazywanie na

mapie położenia wymienionych

w podręczniku obszarów i obiektów

chronionych; opracowanie zasad

zachowania się na obszarach chronionych



30. Przegląd

wybranych

obiektów

i obszarów

chronionych

Park narodowy; park krajobrazowy;

rezerwat przyrody; rezerwat ścisły;

pomniki przyrody ożywionej i

nieożywionej

7.4 jw. Wyszukiwanie informacji

w dodatkowych źródłach (internet,

publikacje, filmy) na temat wybranych

obiektów i obszarów chronionych;

selekcjonowanie informacji; prezentacja

przez uczniów zgromadzonych informacji


wokół nas”, s. 52–53; zdjęcia

wybranych gatunków

chronionych; zdjęcia pomników

przyrody

4. Ochrona

gatunkowa roślin,

grzybów i

zwierząt

31. Ochrona

gatunkowa roślin,

grzybów i zwierząt

Organizmy objęte ochroną gatunkową;

ochrona całkowita; ochrona częściowa;

przykłady roślin i zwierząt chronionych

* historia ochrony żubrów w Polsce

7.4 jw. Pogadanka na temat ochrony całkowitej i

częściowej; prezentacja zdjęć gatunków

chronionych; wskazywanie cech budowy

ułatwiających rozpoznanie gatunku

Zdjęcia wybranych gatunków

chronionych roślin, zwierząt i

grzybów

chronionego; rozmowa na temat ochrony

częściowej

* pogadanka na temat ochrony żubra w

Polsce

32., 32a. Obszary

i obiekty chronione

w najbliższej

okolicy – lekcje w

terenie

Formy ochrony przyrody w najbliższej

okolicy; gatunki chronione

7.4 jw. Wycieczka do parku narodowego, parku

krajobrazowego lub rezerwatu przyrody;

pogadanka na temat form ochrony

przyrody w najbliższej okolicy;

wykonanie dokumentacji fotograficznej

obiektów chronionych; obserwacja

wybranych elementów przyrodniczych;

dokumentowanie obserwacji

Przewodnik turystyczny

opisujący formy ochrony

przyrody w najbliższej okolicy

lub informacje z innych źródeł na

ww. temat; aparat fotograficzny,

notatniki, długopisy, lornetki,

lupy; karty pracy

Podsumowanie

działu 3

33. Poznajemy

sposoby ochrony

przyrody –

podsumowanie

działu


działu 3

5.1; 5.2; 5.3; 5.4; 5.5; 6.6, 6.7; 6.8; 7.4 Sprawdzenie stopnia opanowania



utrwalających


pomoce dydaktyczne



34. Sprawdzian

z działu 3

Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 5.1; 5.2; 5.3; 5.4; 5.5; 6.6; 6.7;

6.8; 7.4

35. Omówienie

wyniku

sprawdzianu z

działu 3

Omówienie wyniku sprawdzianu z działu „Poznajemy sposoby ochrony przyrody”

Dział 4. Poznajemy krajobrazy nizin

1. Co to jest

krajobraz?

36. Co to jest

krajobraz?

Krajobraz; składniki krajobrazu;

rodzaje krajobrazów; krajobraz

naturalny; krajobraz kulturowy

4.1 rozpoznaje w terenie przyrodnicze

(ożywione i nieożywione) oraz

antropogeniczne składniki krajobrazu i

wskazuje zależności między nimi

5.4 podaje przykłady miejsc

w najbliższym otoczeniu, w których

zaszły korzystne i niekorzystne zmiany

pod wpływem działalności człowieka

7.3 jw.

Rozmowa na temat składników

krajobrazu; wyróżnianie różnych

rodzajów krajobrazu; omówienie cech

krajobrazu naturalnego i krajobrazu

kulturowego; obserwacja i opis słowny

krajobrazu najbliższej okolicy;

wskazywanie korzystnych i

niekorzystnych zmian w krajobrazie

najbliższej okolicy, które zaszły pod

wpływem działalności człowieka;

* wskazywanie na mapie krajobrazów

naturalnych i kulturowych

Mapa krajobrazowa Polski, nowy


nas”, s. 14–15; zdjęcia wybranych

typów krajobrazów

2. Morze

Bałtyckie

37. Morze Bałtyckie Położenie Morza Bałtyckiego;

głębokość, temperatura, zasolenie

Morza Bałtyckiego; organizmy

występujące w Morzu Bałtyckim; ptaki

nadmorskie

7.2 charakteryzuje wybrane krajobrazy

Polski: gór wysokich, wyżyny

wapiennej, nizinny, pojezierny,

nadmorski, wielkomiejski,

przemysłowy, rolniczy oraz wskazuje je

na mapie

Wskazywanie na mapie położenia Morza

Bałtyckiego; przedstawienie informacji

na temat zasolenia, głębokości

i temperatury wód w Morzu Bałtyckim;

rozpoznawanie organizmów żyjących w

Morzu Bałtyckim i na wybrzeżu



wokół nas”, s. 4, 26–27, 60;

zdjęcia wybranych organizmów

żyjących w Morzu Bałtyckim

3. Tam, gdzie ląd

styka się z

morzem

38. Poznajemy pas

pobrzeży

Cechy krajobrazu nadmorskiego;

wybrzeże niskie, wybrzeże wysokie;

krainy pasa pobrzeży; powstawanie

jezior przybrzeżnych; niszcząca

działalność morza; Żuławy Wiślane;

gospodarowanie na pobrzeżach

7.2 jw.

7.3 podaje przykłady zależności między

cechami krajobrazu a formami


Pogadanka na temat cech krajobrazu

nadmorskiego (wybrzeże niskie,

wybrzeże wysokie); wskazywanie na

mapie położenia pobrzeży; omówienie

powstawania jezior przybrzeżnych;

wskazywanie na mapie położenia Żuław

Mapa ogólnogeograficzna Polski


wokół nas”, s. 26, 30

* rozpoznawanie obiektów

wyrzucanych przez morskie fale

Wiślanych; omówienie sposobu

gospodarowania na pobrzeżach

* prezentacja zdjęć lub obiektów

naturalnych wyrzucanych przez morskie

fale

4. Gdańsk – jedno

z najstarszych

miast polskich

39. Poznajemy

walory turystyczne

Gdańska

Położenie Gdańska; historia i rozwój

Gdańska; główne zabytki Gdańska;

współczesny Gdańsk; Trójmiasto

7.2 jw.

7.3 jw.

7.5 wymienia najważniejsze walory

turystyczne największych miast Polski

ze szczególnym uwzględnieniem

Warszawy, Krakowa, Gdańska

Wskazywanie na mapie położenia

Gdańska; opowiadanie o najważniejszych

wydarzeniach z historii Gdańska;

prezentacja atrakcji turystycznych

Gdańska; rozmowa na temat

współczesnego Gdańska



wokół nas”, s. 26, 47, 54–55,

zdjęcia zabytków Gdańska

5. Pojezierza –

krainy jezior

40. Pojezierza –

krainy jezior

Położenie Pojezierzy: Mazurskiego,

Suwalskich, Pomorskich,

Wielkopolskiego; cechy wyróżniające

poszczególne pojezierza; cechy

krajobrazu pojeziernego; Kraina

Wielkich Jezior Mazurskich; przyroda

Mazur; Pojezierza Suwalskie

7.2 jw. Wskazywanie na mapie położenia

Pojezierzy: Mazurskiego, Suwalskich,

Pomorskich, Wielkopolskiego; rozmowa

na temat cech krajobrazu pojeziernego;

wskazywanie na mapie trasy wycieczki

po Krainie Wielkich Jezior Mazurskich

opisanej w podręczniku



wokół nas”, s. 26, 31, 47

6. Krajobrazy

Nizin

Środkowopolskich

41. Poznajemy

Niziny

Środkowopolskie

Siły zewnętrzne kształtujące krajobraz

Nizin Środkowopolskich; cechy

krajobrazu nizinnego; rodzaje

krajobrazów występujących na

Nizinach Środkowopolskich; Niziny

Mazowieckie jako przykład krajobrazu

nizinnego

7.1 rozpoznaje na mapie

hipsometrycznej niziny, wyżyny, góry

7.2 jw.

7.3 jw.

Wskazywanie na mapie położenia Nizin

Środkowopolskich; odczytywanie nazw

głównych nizin Polski; rozmowa na temat

cech krajobrazu nizinnego i rodzajów

krajobrazów występujących na Nizinach

Środkowopolskich; omówienie cech

krajobrazu nizinnego na przykładzie

Nizin Mazowieckich



wokół nas”, s. 26, 32, 46

7. Krajobraz

wielkomiejski

Warszawy

42. Krajobraz

wielkomiejski

Warszawy

Cechy krajobrazu wielkomiejskiego

* metro – podziemna kolej miejska

7.2 jw.

przypomnienie cech krajobrazu

kulturowego; rozmowa na temat cech

krajobrazu wielkomiejskiego

* pogadanka lub rozmowa na temat roli

metra w komunikacji wielkomiejskiej

Plan Warszawy; zdjęcia

przedstawiające krajobraz

wielkomiejski Warszawy

43. Najważniejsze


Warszawy

Najważniejsze atrakcje turystyczne

Warszawy

7.5 jw. Planowanie trasy wycieczki

uwzględniającej najważniejsze zabytki

Warszawy; wykonanie folderów

(portfolio) na temat zabytków, obiektów

muzealnych, kulturalnych lub naukowych

Warszawy

Plan Warszawy; zdjęcia

przedstawiające zabytki

Warszawy

8. Wędrujemy po

parkach

narodowych na

nizinach

44. Poznajemy

parki narodowe

pobrzeży i

pojezierzy

Woliński Park Narodowy; Słowiński

Park Narodowy; Park Narodowy

„Ujście Warty”; Drawieński Park

Narodowy; Park Narodowy „Bory

Tucholskie”; Wielkopolski Park

Narodowy; Wigierski Park Narodowy

7.4 wymienia formy ochrony przyrody

stosowane w Polsce, wskazuje na mapie

parki narodowe, podaje przykłady

rezerwatów przyrody, pomników

przyrody i gatunków objętych ochroną,

występujących w najbliższej okolicy

Wskazywanie na mapie położenia parków

narodowych; rozmowa na temat roku

utworzenia, wielkości parków,

osobliwości przyrodniczych

* prezentacja multimedialna lub film na

temat wybranego parku narodowego




45. Poznajemy

parki narodowe

Nizin

Środkowopolskich

Kampinoski Park Narodowy;

Biebrzański Park Narodowy;

Narwiański Park Narodowy; Poleski

Park Narodowy; Białowieski Park

7.4 jw.

Narodowy

Podsumowanie

działu 4

46. Poznajemy

krajobrazy nizin –

podsumowanie

działu


działu 4

4.1; 5.4; 7.1; 7.2; 7.3; 7.4; 7.5 Sprawdzenie stopnia opanowania



utrwalających


pomoce dydaktyczne



47. Sprawdzian

z działu 4

Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 4.1; 5.4; 7.1; 7.2; 7.3; 7.4; 7.5

48. Omówienie

wyniku

sprawdzianu z

działu 4

Omówienie wyniku sprawdzianu z działu „Omówienie wyniku sprawdzianu z działu”

Dział 5. Poznajemy krajobrazy wyżyn

1. Miejsko-

przemysłowy

krajobraz Wyżyny

Śląskiej

49 Miejsko-

przemysłowy

krajobraz Wyżyny

Śląskiej

Położenie Wyżyny Śląskiej;

przekształcanie krajobrazu naturalnego

Wyżyny Śląskiej w krajobraz miejsko-

przemysłowy; skutki rozwoju

przemysłu na Wyżynie Śląskiej

*różne postaci węgla w przyrodzie i ich

wykorzystywanie

4.1 jw.

7.1 jw.

7.2 jw.

7.3 jw.


Wyżyny Śląskiej i głównych miast tej

wyżyny; rozmowa na temat cech

krajobrazu naturalnego i miejsko-

przemysłowego; wskazywanie na mapie

wybranych cech krajobrazu Wyżyny

Śląskiej (np. duża liczba miast, duże

zagęszczenie sieci dróg); wskazywanie

przykładów działań człowieka służących

poprawie stanu środowiska

* obserwacja próbek węgla kamiennego,

węgla brunatnego i torfu; rozmowa na

temat występowania i wykorzystania

różnych postaci węgla w przyrodzie

Mapa ogólnogeograficzna Polski;


wokół nas”, s. 28, 35, 48–49

2. Na wapiennej

Wyżynie

Krakowsko-

Częstochowskiej

50. Na wapiennej

Wyżynie

Krakowsko-

Częstochowskiej

Położenie Wyżyny Krakowsko-

Częstochowskiej; pojęcie

„krasowienia”; cechy krajobrazu

krasowego; jaskinia jako przykład

formy krasowej; osobliwości

przyrodnicze Wyżyny Krakowsko-

Częstochowskiej; „Szlak Orlich

Gniazd”

4.1 jw.

7.1 jw.

7.2 jw.

7.3 jw.


Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej;

rozmowa na temat krasowienia i cech

krajobrazu krasowego; pogadanka

ilustrowana zdjęciami na temat zachowań

nietoperzy; omówienie wpływu

warunków geograficznych Wyżyny

Krakowsko-Częstochowskiej na

występowanie roślin; wskazywanie na

mapie „Szlaku Orlich Gniazd”



wokół nas”, s. 28, 33, 42

3. Wśród pól i

wąwozów

Wyżyny

Lubelskiej

51. Poznajemy

Wyżynę Lubelską

Położenie Wyżyny Lubelskiej; wąwozy

lessowe; cechy krajobrazu rolniczego;

najważniejsze uprawy na Wyżynie

Lubelskiej; miasta Wyżyny Lubelskiej

4.1 jw.

7.1 jw.

7.2 jw.

7.3 jw.

7.5 jw.

Wskazywanie na mapie położenia Wyżyny

Lubelskiej; pogadanka na temat cech

krajobrazu rolniczego; omówienie sposobu

powstawania wąwozów lessowych; pokaz

zdjęć przedstawiających wąwozy lessowe;

rozpoznawanie roślin uprawianych na

Wyżynie Lubelskiej; wskazywanie na

mapie głównych miast Wyżyny Lubelskiej;

rozmowa na temat atrakcji turystycznych

tych miast



wokół nas”, s. 28, 34, 46, 54–55

4. Kraków –

dawna stolica

Polski

52. Kraków –

dawna stolica

Polski

Położenie Krakowa; najważniejsze

wydarzenia z historii Krakowa;

osobliwości Wawelu

7.5 jw. Wskazywanie na mapie położenia

Krakowa; opowiadanie o najważniejszych

wydarzeniach z historii Krakowa;

pogadanka ilustrowana na temat

osobliwości Wawelu



wokół nas”, s. 27, 47, 54–55

53. Poznajemy

skarby Krakowa

Stare Miasto: Wawel, Rynek Główny z

kościołem Mariackim i Sukiennicami;

pozostałości budowli obronnych;

Uniwersytet Jagielloński; Kazimierz –

dzielnica żydowska

7.5 jw. Planowanie trasy wycieczki

uwzględniającej najważniejsze zabytki

Krakowa; wykonanie folderów (portfolio)

na temat zabytków Krakowa

Plan Krakowa; zdjęcia

przedstawiające zabytki Krakowa

5. Wędrujemy po

parkach

narodowych na

wyżynach

54. Poznajemy

parki narodowe

wyżyn

Ojcowski Park Narodowy;

Roztoczański Park Narodowy

*wpływ ruchu turystycznego na parki

narodowe

7.4 jw. Wskazywanie na mapie położenia parków

narodowych; rozmowa na temat daty

utworzenia poszczególnych parków, ich

obszaru i osobliwości przyrodniczych

*rozmowa na temat skutków rozwoju

turystyki na terenach parków narodowych




Podsumowanie

działu 5

55. Poznajemy

krajobrazy wyżyn –

podsumowanie

działu


działu 5

4.1; 7.1; 7.2; 7.3; 7.4; 7.5 Sprawdzenie stopnia opanowania


uzupełniająca; rozwiązywanie zadań

utrwalających w zeszycie ćwiczeń


pomoce dydaktyczne



56. Sprawdzian

z działu 5

Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 4.1; 7.1; 7.2; 7.3; 7.4; 7.5

57. Omówienie

wyniku

sprawdzianu z

działu 5

Omówienie wyniku sprawdzianu z działu „Poznajemy krajobrazy wyżyn”

Dział 6. Poznajemy krajobrazy gór

1. Góry niskie,

średnie i wysokie

58. Poznajemy

krajobraz gór

niskich

Położenie Gór Świętokrzyskich;

czynniki kształtujące krajobraz Gór

Świętokrzyskich

4.1 jw.

7.1 jw.

7.2 jw.

Wskazywanie na mapie położenia Gór

Świętokrzyskich; pogadanka na temat

charakterystycznych cech krajobrazu gór

niskich; rozpoznawanie rodzajów skał,

które występują w Górach

Świętokrzyskich



wokół nas”, s. 26–27; kolekcja

skał (wapień, piaskowiec,

zlepieniec)

1. Góry niskie,

średnie i wysokie

cd.

59. Poznajemy

krajobraz gór

średnich i wysokich

Położenie Sudetów; krajobraz Sudetów

– gór średnich; Karpaty – góry

wysokie; pasma górskie Karpat; skały

występujące w Sudetach i Karpatach

4.1 jw.

7.1 jw.

7.2 jw.


Sudetów i Karpat; pogadanka na temat

charakterystycznych cech krajobrazu gór

średnich; wymienienie pasm górskich

Karpat; rozpoznawanie rodzajów skał,

które występują w Sudetach i Karpatach



wokół nas”, s. 26–27, 37, 38, 39,

42; kolekcja skał (granit, wapień,

piaskowiec, zlepieniec)

2. Tatry – kraina

turni i grani

60. Tatry – kraina

turni i grani

Położenie Tatr; cechy krajobrazu

wysokogórskiego; jeziora tatrzańskie;

Tatry Wschodnie i Tatry Zachodnie

oraz budujące je skały; porównanie

krajobrazu Tatr Wysokich i Tatr

Zachodnich

4.1 jw.

7.1 jw.

7.2 jw.

Wskazywanie na mapie położenia Tatr;

wskazywanie na mapie Tatr położenia

Tatr Wysokich i Tatr Zachodnich;

pogadanka na temat cech krajobrazu

wysokogórskiego Tatr; wskazywanie na

mapie położenia tatrzańskich jezior,

największych jaskiń i dolin



wokół nas”, s. 26–27, 28–29, 39;

kolekcja skał (granit, wapień)

3. Pogoda


61. Pogoda


Cechy pogody tatrzańskiej; piętra

roślinności w Tatrach;

4.1 jw.

7.2 jw.

7.3 jw.

Rozmowa na temat składników pogody

(przypomnienie z klasy 4.) i cech pogody

tatrzańskiej; analiza rozmieszczenia

roślinności w Tatrach; pogadanka na

temat warunków pogodowych

panujących na poszczególnych piętrach i

cech roślin umożliwiających ich

rozwój


wokół nas”, s. 44; zdjęcia roślin

występujących na

poszczególnych piętrach

roślinnych Tatr

4. Wędrujemy po

parkach

narodowych w

górach

62. Poznajemy

parki narodowe gór

Świętokrzyski Park Narodowy; Park

Narodowy Gór Stołowych; Karkonoski

Park Narodowy; Tatrzański Park

Narodowy; Babiogórski Park

Narodowy; Gorczański Park

Narodowy; Pieniński Park Narodowy;

Magurski Park Narodowy;

Bieszczadzki Park Narodowy

7.4 jw. Wskazywanie na mapie położenia parków

narodowych Gór Świętokrzyskich,

Sudetów i Karpat; tworzenie mapy

mentalnej „Parki narodowe gór”



wokół nas”, s. 44; zdjęcia

osobliwości z poszczególnych

parków lub prezentacje

przygotowane przez uczniów

(dowolna forma np. foldery,

portfolio, plakaty, prezentacje

multimedialne); duży arkusz

papieru; pisaki

63. Prezentujemy

parki narodowe gór

Prezentacja poszczególnych parków

przygotowana przez uczniów

Podsumowanie

działu 6

64. Poznajemy

krajobrazy gór –

podsumowanie

działu


działu 6




utrwalających

Podręcznik; zeszyt ćwiczeń;

pomoce dydaktyczne



65. Sprawdzian

z działu 6

Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 4.1; 7.1; 7.2; 7.3; 7.4

66. Omówienie

wyniku

sprawdzianu z

działu 6

Omówienie wyniku sprawdzianu z działu „Poznajemy krajobrazy gór”

67., 68. Projekt

dydaktyczny

Praca nad projektem w grupach zgodnie z instrukcją oraz prezentacja prac uczniów

Dział 7. Odkrywamy tajemnice świata roślin i grzybów

1. Mchy – rośliny

wilgotnych

środowisk

lądowych

69. Poznajemy

mchy

Budowa zewnętrzna mchów;

rozmnażanie się mchów; występowanie

mchów; różnorodność mchów;

znaczenie mchów

*budowa komórki roślinnej

1.7 podaje przykłady przyrządów

ułatwiających obserwację przyrody

(lupa, mikroskop, lornetka), opisuje ich

zastosowanie, posługuje się nimi

podczas prowadzonych obserwacji

4.3 obserwuje i nazywa typowe

organizmy lasu, łąki, pola uprawnego

4.4 opisuje przystosowania budowy

zewnętrznej i czynności życiowych

organizmów lądowych do środowiska

życia, na przykładach obserwowanych

organizmów

Obserwacja budowy zewnętrznej mchu –

wskazywanie części ciała; pogadanka na

temat roli wody w życiu mchów;

wskazywanie cech budowy, którymi

różnią się wybrane gatunki mchów;

rozmowa na temat występowania i roli

mchów w przyrodzie

*omówienie budowy komórki roślinnej

Zdjęcia (lub okazy zielnikowe)

wybranych gatunków mchów;

próbki torfu; lupy

*tablica dydaktyczna „Budowa

komórki roślinnej”

2. Paprotniki –

rośliny o

zróżnicowanej

budowie

70. Poznajemy

paprotniki

Budowa zewnętrzna paprotników;

przedstawiciele paprotników;

rozmnażanie się paprotników;

występowanie paprotników; znaczenie

paprotników

1.7 jw.

4.3 jw.

4.4 jw.

Wskazywanie poszczególnych organów u

paproci; obserwacja budowy zewnętrznej

skrzypu; obserwacja budowy zewnętrznej

widłaków; obserwacja zarodni z użyciem

lupy i mikroskopu wg instrukcji w

podręczniku (s. 185); rozmowa na temat

znaczenia paprotników; prezentacja

okazów lub zdjęć węgla z odciskami

dawnych paproci

Okazy zielnikowe paproci,

skrzypów; okazy naturalne

paproci (doniczkowe); preparaty

mikroskopowe zarodni z

zarodnikami; Podręcznik; lupa;

mikroskop; zdjęcia widłaków

71., 71a. Poznajemy

środowiska mchów

i paprotników –

lekcje w terenie

Środowisko występowania mchów i

paprotników; części ciała roślin;

wybrane gatunki mchów i paprotników

1.7 jw.

4.3 jw.

4.4 jw.

Obserwacja mchów i paprotników w

środowisku naturalnym; wskazywanie

części ciała roślin; badanie wilgotności

skupisk mchów; rozpoznawanie

wybranych gatunków mchów

i paprotników; dokumentowanie

prowadzonych obserwacji

Lupy, atlasy roślin, notatniki,

aparaty fotograficzne; karty pracy

3. Rośliny

wytwarzające

kwiaty i nasiona

72. Rośliny

wytwarzające

kwiaty i nasiona

Rośliny nasienne; rośliny nago- i

okrytonasienne; organy roślin

nasiennych, rola kwiatów; kwiatostany;

nasiona; występowanie roślin

nasiennych; znaczenie roślin

nasiennych

4.3 jw.

4.4 jw.

Wyjaśnienie pojęć: rośliny nasienne,

rośliny nagonasienne, rośliny

okrytonasienne; wskazywanie organów

roślin nasiennych na okazach

naturalnych; wskazywanie kwiatów

i kwiatostanów na okazach naturalnych

roślin nasiennych; rozpoznawanie typów

obserwowanych kwiatostanów;

obserwacja cech budowy zewnętrznej

nasion; rozmowa na temat występowania

i znaczenia roślin nasiennych

Okazy naturalne roślin

nasiennych wytwarzających

kwiaty i kwiatostany: główkę,

koszyczek, grono, baldach;

nasiona roślin o zróżnicowanej

budowie zewnętrznej, lupy, szalki

Petriego lub spodki

73. Jak odróżnić

rośliny

nagonasienne od

okrytonasiennych?

– lekcja w terenie

Cechy budowy roślin nago-

i okrytonasiennych

1.7 jw.

4.3 jw.

4.4 jw.

Obserwacja rośliny nagonasiennej i

okrytonasiennej; omówienie cech roślin

nago- i okrytonasiennych; rozpoznawanie

(wskazywanie) roślin nago- i

okrytonasiennych; dokumentowanie

obserwacji – analiza porównawcza

Lupy, notatniki, karty pracy,

atlasy roślin; aparat fotograficzny

budowy roślin nago- i okrytonasiennych

4. Budowa roślin

nasiennych

74. Budowa roślin

nasiennych i

funkcje łodygi

Budowa roślin nasiennych: pędy

(łodyga, liście, kwiaty, owoce) i

korzenie; funkcje łodygi; typy łodyg i

przykłady roślin, u których występują

poszczególne typy łodyg

4.4 jw. Wskazywanie głównych części ciała

rośliny nasiennej; rozpoznawanie pędów

nadziemnych i pędów podziemnych

(bulwy ziemniaka, cebule); omówienie

funkcji, jakie pełnią łodygi roślin

nasiennych; rozmowa na temat typów

łodyg; obserwacja słojów przyrostu

rocznego drzewa

Okazy roślin jedno-

i dwuliściennych (np. tulipana i

mniszka lekarskiego); tablice

dydaktyczne przedstawiające pędy

podziemne roślin lub okazy pędów

podziemnych; wycinek pnia

drzewa iglastego – np. sosny (do

obserwacji słojów przyrostu

rocznego drzewa)

75. Funkcje liści i

korzeni

Budowa liścia; funkcje liści; rodzaje

liści; funkcje korzeni; typy systemów

korzeniowych;

*modyfikacje łodyg i liści u roślin

1.7 jw.

4.4 jw.

4.5 wskazuje organizmy samożywne i

cudzożywne oraz podaje podstawowe

różnice w sposobie odżywiania się

Omówienie budowy zewnętrznej liścia;

obserwacja budowy zewnętrznej liścia –

dokumentowanie obserwacji;

rozpoznawanie rodzajów liści; omówienie

funkcji liści; omówienie funkcji korzeni;

obserwacja typów systemów

korzeniowych (palowego i wiązkowego);

wskazywanie cech charakterystycznych

obu typów systemów korzeniowych;


*omówienie przykładów modyfikacji

łodyg i liści

Liście; okazy systemów

korzeniowych; lupy; tablice

dydaktyczne przedstawiające typy

liści i typy systemów

korzeniowych

*zdjęcia lub okazy dzbanecznika,

muchołówki, kaktusów, winorośli

itp.

76., 76a.

Obserwujemy

rośliny nasienne

najbliższej okolicy

– lekcje w terenie

Drzewa, krzewy i rośliny zielne w

najbliższej okolicy; budowa zewnętrzna

łodyg i liści oraz typy łodyg i rodzaje

liści; pędy podziemne; typy systemów

korzeniowych

1.7 jw.

4.3 jw.

4.4 jw.

Wskazywanie drzew, krzewów, roślin

zielnych; obserwacja i porównywanie

budowy zewnętrznej łodyg i liści

wybranych gatunków roślin;

rozpoznawanie typów łodyg i rodzajów

liści; rozpoznawanie rodzajów pędów

podziemnych i systemów korzeniowych;


Atlasy roślin; lupy; karty pracy;

notatniki; aparat fotograficzny

5. Jak rozmnażają

się rośliny

nasienne?

77. Jak rozmnażają

się rośliny

nasienne?

Rozmnażanie bezpłciowe i płciowe

roślin nasiennych; budowa kwiatu;

budowa słupka i pręcika

1.7 jw.

4.4 jw.

Rozmowa na temat znanych sposobów

rozmnażania roślin (zarodniki, podział);

pokaz rozmnażania rośliny przez podział

wg instrukcji w podręczniku (s. 195);

obserwacja budowy zewnętrznej kwiatu

oraz budowy słupka i pręcika;


Podręcznik; roślina doniczkowa,

z której można pobrać fragmenty

pędu do rozmnożenia przez

podział (np. pelargonia, begonia);

sadzonka rośliny z korzeniami;

doniczka z ziemią; lupy; kwiaty

rośliny okrytonasiennej

78. Jak przebiega

rozwój rośliny

nasiennej?

Cykl rozwojowy rośliny nasiennej;

zapylenie i zapłodnienie; budowa

nasienia; rola poszczególnych

elementów budujących nasiona; owoce;

przystosowania owoców do różnych

sposobów rozprzestrzeniania zawartych

1.7 jw.

4.4 jw.

Omówienie etapów wzrostu i rozwoju

ośliny nasiennej; omówienie procesu

zapylenia i zapłodnienia; obserwacja

budowy zewnętrznej nasienia i jego

przekroju; obserwacja przykładów

owoców – zwrócenie uwagi na cechy

wspólne i różnice; rozmowa na temat

Tablice dydaktyczne

przedstawiające cykl rozwojowy

roślin; nasiona fasoli; lupy; szalki

Petriego; kilka sezonowych

owoców

w nich nasion przystosowań owoców do różnych

sposobów rozprzestrzeniania zawartych

w nich nasion

79. Obserwujemy

fazy rozwoju roślin

nasiennych – lekcja

w terenie

Kwiaty i kwiatostany; zmiany w

wyglądzie kwiatu po zapyleniu;

powstawanie owoców

1.7 jw.

4.4 jw.

Obserwacja kwiatów i kwiatostanów;

obserwacja kwiatów po zapyleniu;

obserwacja powstawania owocu (np.

czereśni, wiśni, jabłoni);


Lupy; atlasy roślin; aparat

fotograficzny; karty pracy;

notatniki

6. Budowa

i różnorodność

grzybów

80. Budowa

i różnorodność

grzybów

Grzyby jako odrębne królestwo

organizmów (organizmy jedno-

i wielokomórkowe, cudzożywne);

budowa grzybów wielokomórkowych;

występowanie grzybów

*porosty jako organizmy symbiotyczne

4.3 jw.

4.4 jw.

4.5 jw.

Omówienie budowy grzybów oraz

sposobu ich odżywiania się; obserwacja

budowy grzyba kapeluszowego;

omówienie budowy grzyba

kapeluszowego; obserwacja zarodników

grzybów wg instrukcji w podręczniku

(s. 205); rozmowa na temat

występowania grzybów ze szczególnym

uwzględnieniem pleśni

*obserwacja porostów – kształty plechy,

budowa porostu; analiza skali porostowej

Podręcznik; okazy grzybów

kapeluszowych np. pieczarka;

lupa; dojrzały owocnik pieczarki;

nożyk; kartka białego papieru;

talerz; tablica dydaktyczna

przedstawiająca budowę grzyba;

zdjęcia pleśni

*okazy porostów; tablice

dydaktyczne przedstawiające typy

plech porostów oraz ich budowę;

skala porostowa

7. O grzybach

dobrze i źle

81. O grzybach

dobrze i źle

Grzyby jako pożywienie ludzi i

zwierząt; przykłady grzybów trujących;

cechy budowy pozwalające odróżnić

grzyby jadalne od trujących; pierwsza

pomoc w przypadku zatruć grzybami;

pozytywna i negatywna rola grzybów

w przyrodzie; występowanie grzybów

w sąsiedztwie drzew (mikoryza);

grzyby jadalne i niejadalne; zasady

zbierania grzybów; zwierzęta

odżywiające się grzybami

9.1 podaje przykłady pozytywnego i

negatywnego wpływu wybranych

gatunków zwierząt, roślin, grzybów,

bakterii i wirusów na zdrowie

człowieka, wymienia zachowania

zapobiegające chorobom przenoszonym

i wywoływanym przez nie

1.7 jw.

4.3 jw.

4.4 jw.

Rozmowa na temat wartości odżywczych

i smakowych grzybów; wskazywanie

przykładów grzybów wykorzystywanych

w kuchni i będących pożywieniem

zwierząt; porównywanie na podstawie

tablic dydaktycznych lub atlasów

grzybów jadalnych i trujących;

omówienie objawów zatrucia grzybami i

zasad udzielania pierwszej pomocy;

rozmowa na temat znaczenia grzybów w

przyrodzie; wskazywanie zależności

między gatunkiem grzyba i drzewem, pod

którym rośnie; rozpoznawanie grzybów

jadalnych; omówienie zasad zbierania

grzybów; obserwacja organizmów

odżywiających się grzybami

Tablice dydaktyczne

przedstawiające grzyby jadalne i

trujące; atlasy grzybów

Podsumowanie

działu 7

82. Odkrywamy

tajemnice świata

roślin i grzybów –

podsumowanie

działu


działu 7




utrwalających


pomoce dydaktyczne



83. Sprawdzian

z działu 7


6.8; 7.4

84. Omówienie

wyniku

sprawdzianu z

działu 7

Omówienie wyniku sprawdzianu z działu „Odkrywamy tajemnice świata roślin i grzybów”

Dział 8. Odkrywamy tajemnice materii

1. Z czego jest

zbudowany

otaczający nas

świat?

85. Z czego jest

zbudowany

otaczający nas

świat?

Budowa materii – drobiny; przykłady

substancji; właściwości wybranych

substancji; rola narządów zmysłów w

określaniu właściwości substancji; trzy

stany skupienia substancji; ułożenie i

przyciąganie się drobin w ciałach

stałych, cieczach i gazach; przykłady

ciał stałych, cieczy i gazów

3.4 posługuje się pojęciem drobina jako

najmniejszym elementem budującym

materię, prezentuje za pomocą modelu

drobinowego trzy stany skupienia ciał

(substancji)

3.5 opisuje skład materii jako zbiór

różnego rodzaju drobin tworzących

różne substancje i ich mieszaniny

6.1 wymienia znane właściwości

substancji (woda, cukier, sól kuchenna)

i ich mieszanin (ocet, sok cytrynowy)

występujące w jego otoczeniu

Wykonanie modeli drobin z plasteliny;

modelowanie ułożenia drobin w ciałach

stałych, cieczach i gazach; obserwacja

wody w dwóch stanach skupienia –

stałym i ciekłym; rozmowa na temat

właściwości wody; badanie wybranych

właściwości kilku substancji wg

instrukcji w podręczniku (s. 215);

dokumentowanie wyników obserwacji;

rozmowa na temat wpływu temperatury

na zmiany stanu skupienia substancji;

graficzne przedstawienie budowy ciał

stałych, cieczy i gazów; omówienie i

modelowanie sposobu poruszania się

drobin w ciałach stałych, cieczach i

gazach

Podręcznik; plastelina, woda,

kostki lodu, drewno, metal,

mydło, olej

2. Właściwości

ciał stałych

86. Badamy


stałych

Właściwości ciał stałych wynikające z

przyciągania się i ułożenia drobin

(kształt, nieściśliwość); właściwości

mechaniczne ciał stałych (twardość,

plastyczność, sprężystość, kruchość)

*układ drobin w ciałach stałych –

kryształy i ciała bezpostaciowe

3.6 prezentuje na modelu drobinowym

właściwości ciał stałych, cieczy i gazów

(kształt, ściśliwość)

6.4 podaje przykłady przedmiotów

wykonanych z substancji kruchych,

sprężystych i plastycznych

Rozmowa na temat ułożenia

i wzajemnego oddziaływania drobin w

ciałach stałych; doświadczalne badanie

objętości ciała stałego wg instrukcji

w podręczniku (s. 219); omówienie

właściwości mechanicznych ciał stałych;

badanie właściwości mechanicznych

wybranych ciał stałych wg instrukcji w

podręczniku (s. 221)

*omówienie sposobu ułożenia drobin w

ciałach stałych; pokaz wybranych

kryształów i ciał bezpostaciowych

Podręcznik; ołówek, linijka,

plastelina, słoik z wodą, mazaki

wodoodporne, drewniany patyk,

gumka recepturka, kawałek

styropianu, kreda, gąbka, młotek,

okulary ochronne

87.Właściwości

magnetyczne ciał

stałych;

wykorzystywanie


stałych

Magnes; bieguny magnetyczne,

wzajemne przyciąganie się magnesów;

przyciąganie innych ciał stałych przez

magnesy; przykłady wykorzystania

danej właściwości ciał stałych do

produkcji urządzeń i przedmiotów

6.4 jw.

6.5 podaje przykłady zastosowania

różnych substancji w przedmiotach

codziennego użytku odwołując się do

właściwości tych substancji

10.7 bada i opisuje właściwości

magnesów oraz ich wzajemne

oddziaływania, a także oddziaływania

na różne substancje

Podanie nazw biegunów magnetycznych;

badanie zjawiska wzajemnego

przyciągania się i odpychania magnesów;

doświadczalne badanie właściwości

magnetycznych ciał stałych wg instrukcji

w podręczniku (s. 222); rozmowa na

temat wykorzystania w praktyce

omawianych właściwości ciał stałych;

graficzne przedstawienie (np. w postaci

schematu lub mapy myślowej)

poszczególnych właściwości i ich

wykorzystania w przedmiotach

codziennego użytku; wady i zalety

poszczególnych właściwości

Podręcznik; dwa magnesy

sztabkowe, nożyczki, cyrkiel,

długopis, moneta, kawałek folii

aluminiowej, plastikowa linijka;

przedmioty, których

przeznaczenie zależy od

właściwości ciał stałych (np.

sprężyna – sprężystość, blacha

aluminiowa lub folia aluminiowa

– plastyczność, krzemień –

kruchość itp.)

3.Właściwości

cieczy

88. Badamy


Właściwości cieczy wynikające z

przyciągania się i ułożenia drobin (brak

własnego kształtu, nieściśliwość);

3.6 jw.

3.7 podaje przykłady ruchu drobin w

gazach i cieczach (dyfuzja) oraz

przedstawia te zjawiska na modelu lub

schematycznym rysunku

Obserwacja zmiany kształtu cieczy w

zależności od kształtu naczynia; badanie

wpływu wielkości naczynia na objętość

cieczy i badanie możliwości zmiany

Podręcznik; menzurki o różnej

pojemności: 25 cm3, 50 cm3, 100

cm3 (lub dwa słoiki o różnej

pojemności), woda, pisak

zjawisko dyfuzji w cieczach objętości cieczy wg instrukcji w

podręczniku (s. 226)

wodoodporny, spodek, dwie

szklanki, strzykawka

89. Od czego zależy

szybkość dyfuzji

i szybkość

parowania?

Wpływ temperatury cieczy na szybkość

dyfuzji; parowanie cieczy

3.7 jw.

14.4 podaje i bada doświadczalnie

czynniki wywołujące topnienie i

krzepnięcie (temperatura) oraz

parowanie i skraplanie (temperatura,

ruch powietrza, rodzaj cieczy, wielkość

powierzchni)

Badanie wpływu temperatury cieczy na

dyfuzję wg instrukcji w podręczniku (s.

227); badanie zależności szybkości

parowania od rodzaju cieczy wg

instrukcji w podręczniku (s. 228)

Podręcznik; zimna i ciepła woda,

tusz lub atrament, trzy jednakowe

czyste paski papieru, podkładka,

olej, benzyna ekstrakcyjna

4. Zależności

między masą

a objętością

substancji

90. Zależności

między masą

a objętością

substancji

Pojęcie masy; porównanie masy

różnych substancji o tej samej

objętości; zmiana masy substancji wraz

z objętością

*pojęcie gęstości

6.2 porównuje masy ciał o tej samej

objętości, lecz wykonanych z różnych

substancji

Rozmowa na temat różnic masy

odmiennych substancji mających tę samą

objętość, badanie masy różnych

substancji mających taką samą objętość

wg instrukcji w podręczniku (s 230);

pogadanka na temat zmiany masy danej

substancji w zależności od jej objętości

* wyjaśnienie pojęcia gęstości substancji

Podręcznik; waga, linijka, mazak,

pięć jednakowych kubków,

piasek, mąka, cukier, woda, olej

5. Właściwości

gazów

91. Badamy

właściwości gazów

Właściwości gazów (brak własnego

kształtu, ściśliwość i rozprężliwość);

wykorzystywanie ściśliwości gazów;

dyfuzja w gazach i jej przykłady

3.6 jw.

3.7 jw.

Przypomnienie wiadomości o ułożeniu

drobin w gazach; badanie możliwości

zmiany objętości gazu wg instrukcji w

podręczniku (s. 232); zjawisko dyfuzji w

gazach; badanie dyfuzji w gazach wg

instrukcji w podręczniku (s. 234)

Podręcznik; strzykawka,

odświeżacz powietrza lub

dezodorant w sprayu, kreda,

taśma miernicza lub centymetr

krawiecki

6. Przekazywanie



92. Przekazywanie



Sposoby przekazywania ciepła przez

substancje; przewodniki i izolatory

ciepła; przewodzenie ciepła przez ciała

stałe; przekazywanie ciepła przez

ciecze i gazy

6.3 identyfikuje, na podstawie

doświadczenia, ciała (substancje)

dobrze i słabo przewodzące ciepło

6.5 jw.

Omówienie sposobów przekazywania

ciepła przez substancje; wprowadzenie

pojęć: przewodniki i izolatory;

omówienie przewodnictwa cieplnego ciał

stałych i badanie przewodnictwa

cieplnego wybranych ciał stałych wg


omówienie praktycznego wykorzystana

różnic w przewodzeniu ciepła przez ciała

stałe; omówienie przekazywania ciepła

przez ciecze i gazy; podanie przykładów

przewodników (np. wszystkie metale) i

izolatorów ciepła (np. drewno, szkło,

porcelana)

Kubek z metalu, kubek ze

styropianu, kubek z fajansu kubek

z plastiku, szklanka, gorąca woda,

stoper

7. Wpływ zmian

temperatury na

ciała stałe, ciecze

i gazy

93. Jak zmiany

temperatury

wpływają na


stałych?

Rozszerzalność cieplna ciał stałych;

przykłady występowania zjawiska

rozszerzalności cieplnej ciał stałych;

wpływ temperatury na właściwości

mechaniczne ciał stałych

3.6 jw.

3.8 obserwuje proste doświadczenia

wykazujące rozszerzalność cieplną ciał

stałych oraz przeprowadza, na

podstawie instrukcji, doświadczenia

wykazujące rozszerzalność cieplną

gazów i cieczy

3.9 podaje przykłady występowania i

wykorzystania rozszerzalności cieplnej

ciał stałych w życiu codziennym,

Omówienie wpływu zmian temperatury

na objętość ciał stałych; wyjaśnienie

pojęcia rozszerzalności cieplnej ciał

stałych; pokaz doświadczenia ze s. 239 (z

pierścieniem Gravesandego)

wykazującego rozszerzalność cieplną ciał

stałych; wskazywanie przykładów

występowania i wykorzystania

Podręcznik; plastelina, świeca,

palnik, pierścień Gravesandego

wyjaśnia zasadę działania termometru

cieczowego

rozszerzalności cieplnej ciał stałych

94. Jak zmiany

temperatury

wpływają na


i gazów?

Wpływ zmian temperatury na objętość i

szybkość parowania cieczy;

wykorzystanie rozszerzalności cieplnej

cieczy; wpływ zmian temperatury na

szybkość parowania cieczy; pojęcie

wrzenia; wpływ zmian temperatury na

objętość gazów; wykorzystanie

rozszerzalności cieplnej gazów

3.6 jw.

3.8 jw.

3.9 jw.

Rozmowa na temat wpływu temperatury

na rozszerzalność cieczy (z

uwzględnieniem wody); badanie zjawiska

rozszerzalności cieplnej cieczy wg


obserwacja zjawiska parowania i wrzenia

cieczy; badanie wpływu temperatury na

objętość gazów wg instrukcji

w podręczniku (s. 243); rozmowa na

temat wykorzystania zjawiska

rozszerzalności cieplnej gazów

Podręcznik; szklana butelka,

plastikowa przezroczysta rurka,

kawałek plasteliny, miska

z gorącą wodą, tusz lub atrament;

palnik, zlewka z wodą,

termometr; plastikowa butelka

z korkiem, (dostęp do zamrażarki)

Podsumowanie

działu 8

95. Odkrywamy

tajemnice materii –

podsumowanie

działu


działu 8

3.4; 3.5; 3.6; 3.7; 3.8; 3.9; 6.1; 6.2; 6.3;

6.4; 6.5, 10.7, 14.4

Sprawdzenie stopnia opanowania



utrwalających


pomoce dydaktyczne



96. Sprawdzian z

działu 8


6.2; 6.3; 6.4; 6.5, 10.7, 14.4

97. Omówienie

wyniku

sprawdzianu z

działu 8

Omówienie wyniku sprawdzianu z działu „Odkrywamy tajemnice materii”

* Treści wykraczające poza podstawę programową.

PLAN WYNIKOWY NAUCZANIA PRZYRODY DLA KLASY VI WSiP (4 GODZINY W TYGODNIU)

OPRACOWANY NA PODSTAWIE PROGRAMU NAUCZANIA PRZYRODY DKOS-5002-65/04

Zakres treści

Wymagania Treści Podstawy

Programowej oraz

korelacja a ze ścieżkami

edukacyjnymi

* - treści wykraczające

poza Podstawę Progr.

Podstawowe

Uczeń:

Ponadpodstawowe

Uczeń:

Lekcja - Podstawowe zasady pracy obowiązujące na zajęciach przyrody

DZIAŁ 1. RÓŻNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW

1. lekcja - Na Ziemi żyją różnorodne organizmy

Różnorodność organizmów.

Czynności życiowe organizmów.

Sposoby poruszania się organizmów.

podaje przykłady sposobów poruszania się organizmów,

wymienia podstawowe czynności życiowe organizmów i sposoby ich realizacji,

wymienia cztery królestwa organizmów.

podaje przykłady rekordowo dużych roślin i zwierząt,

wykonuje proste obliczenia pozwalające na porównanie masy różnych zwierząt i człowieka.

Ćwiczenia i doświadczenia: Obliczanie, jaką wielokrotność masy danego organizmu stanowi masa innego organizmu.

2. lekcja - Bezkręgowce nie mają szkieletu wewnętrznego

Bezkręgowce.

Ogólna charakterystyka i przykłady

parzydełkowców, płazińców, nicieni,

pierścienic i mięczaków.

zalicza dżdżownice i pijawki do pierścienic, a ślimaki i małże do mięczaków,

omawia sposoby wymiany gazowej ślimaków i małży,

uzasadnia przynależność parzydełkowców, płazińców, nicieni, pierścienic i mięczaków do bezkręgowców.

wymienia cechy charakterystyczne poznanych grup zwierząt,

klasyfikuje pospolitych przedstawicieli bezkręgowców (okazy lub na rysunkach) do odpowiednich grup.

Ćwiczenia i doświadczenia: Opracowywanie charakterystyki grup bezkręgowców na podstawie materiałów i preparatów.

3. lekcja - Najliczniejszą grupą bezkręgowców są stawonogi

Wspólne cechy stawonogów.

Charakterystyka owadów, pajęczaków

i skorupiaków.

wymienia grupy zwierząt należące do stawonogów,

rozróżnia owady i pajęczaki na podstawie liczby odnóży krocznych,

wymienia najważniejsze wspólne cechy stawonogów.

charakteryzuje i porównuje skorupiaki, pajęczaki i owady,

omawia narządy wymiany gazowej skorupiaków, pajęczaków i owadów.

Edukacja czytelnicza

i medialna: treść nr 2.

Ćwiczenia i doświadczenia: Porównywanie owadów, skorupiaków i pajęczaków – wyszukiwanie cech wspólnych i różniących.

4. lekcja - Najliczniejszą grupą kręgowców są ryby

Kręgowce.

Budowa i czynności życiowe ryb.

Przystosowania ryb do życia w wodzie.

Przegląd ryb.

wymienia gromady kręgowców,

podaje wspólne cechy kręgowców,

wyjaśnia, co to znaczy, że ryby są zmiennocieplne,

wskazuje na ilustracjach najważniejsze przystosowania ryb do życia w środowisku wodnym.

wyjaśnia zasadę działania pęcherza pławnego,

podaje przykłady ryby kostnych i chrzęstnych, a także wskazuje różnice między nimi,

omawia przebieg rozmnażania się ryb.

Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacja żywych ryb i preparatów ryb pod kątem przystosowań do życia w wodzie.

5. lekcja - Płazy część życia spędzają w wodzie, a część na lądzie

Płazy jako zwierzęta wodno-lądowe.

Charakterystyczne cechy płazów.

Rozmnażanie się i rozwój płazów.

Przegląd i ochrona gatunkowa płazów.

odróżnia płazy od innych zwierząt na podstawie charakterystycznych cech,

podaje przykłady płazów bezogonowych i ogoniastych występujących w Polsce

wymienia przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie.

omawia przebieg rozmnażania się i rozwoju płazów,

uzasadnia konieczność ochrony gatunkowej płazów.



Ćwiczenia i doświadczenia: Dyskusja na temat zagrożeń dla życia płazów i ochrony gatunkowej tej grupy.

6. lekcja - Gady składają jaja na lądzie

Gady jako zwierzęta lądowe.

Charakterystyczne cechy gadów.

Rozmnażanie się i rozwój gadów.

Przegląd i ochrona gatunkowa gadów.

Gady kopalne.

podaje charakterystyczne cechy gadów,

podaje przykłady gadów występujących w Polsce,

wymienia grupy zwierząt należące do gadów.

wskazuje różnice między gadami a płazami,

uzasadnia konieczność ochrony gatunkowej gadów,

wykazuje, że rozmnażanie się i rozwój gadów stanowią przystosowanie do życia na lądzie,

podaje przykłady gadów kopalnych.



Ćwiczenia i doświadczenia: Porównywanie płazów i gadów.

7. lekcja - Ptaki są kręgowcami przystosowanymi do lotu

Przystosowania ptaków do lotu.

Stałocieplność.

Rozmnażanie się i rozwój ptaków.

Przegląd ptaków.

wskazuje przystosowania do lotu w budowie zewnętrznej ptaka,

omawia przebieg rozmnażania się i rozwoju ptaków,

przedstawia budowę jaja ptaka.

wskazuje przystosowania do lotu w budowie wewnętrznej ptaka,

wyjaśnia, na czym polega stałocieplność i jakie korzyści daje zwierzętom,

podaje przykłady polskich ptaków występujących w różnych środowiskach.

Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacje ptasich piór. Analiza przystosowań ptaków do lotu.

8. lekcja - Ssaki karmią młode mlekiem

Charakterystyczne cechy ssaków.

Stekowce, torbacze i łożyskowce.

Przegląd i ochrona gatunkowa ssaków.

podaje przykłady ssaków żyjących w różnych środowiskach,

omawia pokrycie ciała ssaków,

wymienia cechy charakterystyczne ssaków.

porównuje torbacze, stekowce i łożyskowce,

omawia ochronę gatunkową ssaków w Polsce,

udowadnia, że człowiek jest ssakiem.



Proponowane ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacja żywego gryzonia.

9. lekcja - Jakie są charakterystyczne cechy zwierząt?- powtórzenie wiad. – Bezkręgowce i kręgowce

10. lekcja – Sprawdzian wiad. – Bezkręgowce i kręgowce

11. lekcja – Omówienie wyników spr. – Bezkręgowce i kręgowce

Wspólne cechy zwierząt.

Różnorodność zwierząt.

Komórka, tkanka, narząd.

wymienia wspólne cechy zwierząt,

podaje przykłady zwierząt poruszających się różnymi sposobami,

podaje przykłady zwierząt odżywiających się różnym rodzajem pokarmu.

podaje przykłady przystosowań zwierząt do życia w różnych środowiskach,

udowadnia, że wskazany organizm należy do zwierząt,

przedstawia hierarchiczną strukturę budowy organizmów zwierząt.

Ćwiczenia i doświadczenia: Tworzenie charakterystyk wybranych zwierząt.

12. lekcja - Organy roślin są przystosowane do pełnienia różnych funkcji

Organy roślin.

Budowa i funkcje korzenia, łodygi, liścia

i kwiatu.

wymienia organy roślinne i wskazuje je w roślinie,

omawia podstawowe funkcje korzeni, łodyg, liści i kwiatów.

podaje przykłady szczególnych funkcji pełnionych przez niektóre korzenie, łodygi i liście,

wskazuje elementy męskie i żeńskie w kwiecie,

wykazuje związek budowy z funkcją organów roślinnych.

Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacje okazów roślin okrytonasiennych. Obserwacje mikroskopowe przekrojów organów okrytonasiennych.

13. lekcja - Poznaj mchy i paprocie

Budowa, występowanie i rola mchów,

paproci, skrzypów i widłaków.

Ochrona gatunkowa widłaków.

odróżnia mchy i paprocie na podstawie budowy zewnętrznej,

omawia budowę i rolę poszczególnych części mchu,

omawia budowę i rolę organów paproci.

podaje przykłady paprotników chronionych,

charakteryzuje torfowce,

rozpoznaje widłaki i skrzypy.

Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacje okazów mchów w gablotach. Obserwacje mikroskopowe przekrojów zarodni mchów i paproci.

14. lekcja - Poznaj rośliny nasienne

Nagonasienne i okrytonasienne.

Korzyści wynikające z wytworzenia nasion

i owoców.

Różnorodność i przegląd nasiennych.

krótko charakteryzuje okrytonasienne i nagonasienne,

odróżnia rośliny nagonasienne (iglaste) od okrytonasiennych.

uzasadnia korzyści płynące dla roślin z wytworzenia nasion i owoców,

wykazuje zróżnicowanie roślin okrytonasiennych,

podaje przykłady nagonasiennych rosnących w Polsce.

Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacje okazów szyszek, roślin w pracowni przyrodniczej i owoców.

15. lekcja - Jakie są charakterystyczne cechy roślin?

Cechy charakterystyczne roślin.

Różnorodność roślin.

Tkanki roślinne.

wymienia charakterystyczne cechy roślin,

krótko omawia proces fotosyntezy.

wyjaśnia pojęcie tkanka,

określa, które organy występują u poszczególnych grup roślin,

podaje przykłady tkanek roślinnych,

wykazuje, że martwe komórki odgrywają istotną rolę w funkcjonowaniu roślin.

Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacje mikroskopowe tkanek roślinnych.

16. lekcja - Jak zobaczyć komórki?

Budowa i sposób działania mikroskopu

szkolnego.

Preparaty mikroskopowe.

Zasady obserwacji mikroskopowych.

obsługuje szkolny mikroskop optyczny,

wskazuje w mikroskopie okular i obiektywy,

wykonuje proste nietrwałe preparaty mikroskopowe.

oblicza powiększenie obrazu w mikroskopie,

wskazuje i nazywa części mikroskopu optycznego,

omawia sposób działania mikroskopu optycznego.

Ćwiczenia i doświadczenia: Analiza budowy mikroskopu optycznego. Obserwacje mikroskopowe ziaren skrobi i preparatów trwałych.

17. lekcja - Organizmy jednokomórkowe są różnorodne

Wiciowce, orzęski i ameby.

Sposoby poruszania się pierwotniaków.

Budowa i czynności życiowe pantofelka.

określa sposób poruszania się wiciowców, orzęsków i ameb,

opisuje sposób pobierania pokarmu przez pantofelka.

wykazuje różnorodność organizmów jednokomórkowych,

określa rolę jąder komórkowych i wodniczek tętniących w funkcjonowaniu pantofelka,

uzasadnia, że komórki pierwotniaków to komórki zwierzęce.

Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacje mikroskopowe pierwotniaków.

18. lekcja - Jak odróżnić glony od innych organizmów?

Charakterystyka glonów.

Różnorodność glonów.

Znaczenie glonów w przyrodzie i dla

człowieka.

wymienia wspólne cechy glonów,

przedstawia znaczenie glonów w przyrodzie.

wymienia i krótko charakteryzuje grupy glonów,

omawia wykorzystanie glonów przez człowieka,

wykazuje różnorodność glonów.

Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacje makroskopowych i mikroskopowych preparatów glonów.

19. lekcja - Poznaj grzyby i porosty

Charakterystyczne cechy grzybów.

Grzyby kapeluszowe.

Drożdże.

Grzyby pleśniowe.

Znaczenie grzybów.

Porosty jako organizmy symbiotyczne.

omawia budowę i rolę owocnika grzyba kapeluszowego,

podaje przykłady grzybów, które nie wytwarzają owocników,

odróżnia porosty od innych organizmów.

wyjaśnia, co to jest strzępka,

określa rolę grzybów w przyrodzie,

omawia znaczenie drożdży i grzybów pleśniowych dla człowieka,

wyjaśnia sposób funkcjonowania porostów,

podaje, co to jest skala porostowa i do czego jest wykorzystywana.

Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacja pieczarki. Obserwacje mikroskopowe pleśniaka i drożdży. Obserwacje okazów porostów.

20. lekcja - Jeszcze raz o czynnikach, które mogą wywoływać choroby

Budowa i czynności życiowe bakterii.

Znaczenie bakterii w przyrodzie i dla

człowieka.

Wirusy jako struktury bezkomórkowe.

Choroby bakteryjne i wirusowe człowieka.

przedstawia znaczenie bakterii dla człowieka,

przedstawia znaczenie bakterii w przyrodzie,

podaje przykłady chorób człowieka wywoływanych przez bakterie,

podaje przykłady chorób człowieka wywoływanych przez wirusy.

przedstawia budowę komórki bakterii,

podaje przykłady kształtów komórek bakterii,

omawia sposób odżywiania się i rozmnażania się bakterii,

omawia sposób funkcjonowania wirusów.

Ćwiczenia i doświadczenia: Obserwacje mikroskopowe bakterii.

21. lekcja - Powtórzenie dział - Różnorodność organizmów

22. lekcja – Sprawdzian wiad. – Różnorodność organizmów – rośliny, org. jednokomórkowe

23. lekcja – Omówienie wyników spr. – Różnorodność organizmów – rośliny, org. jednokomórkowe

Porównanie poznanych grup organizmów. określa środowiska życia i sposoby odżywiania się roślin, zwierząt, grzybów, glonów, pierwotniaków i bakterii,

podaje przykłady bezkręgowców i kręgowców należących do poszczególnych poznanych grup.

krótko charakteryzuje rośliny, zwierzęta, grzyby, glony, pierwotniaki i bakterie,

przedstawia charakterystyczne cechy budowy poznanych grup bezkręgowców i kręgowców,

wskazuje organy występujące u poznanych grup roślin.

Ćwiczenia i doświadczenia: Klasyfikowanie organizmów do różnych grup.

DZIAŁ 2. PLANETA ZIEMIA

24. lekcja - Ziemia – planeta, na której żyjemy

Czynniki warunkujące życie na Ziemi.

Skład i rola powietrza.

Globus – modelem Ziemi.

wymienia czynniki, które zadecydowały o tym, że na Ziemi rozwinęło się życie,

podaje skład powietrza atmosferycznego,

uzasadnia, że skład powietrza atmosferycznego umożliwia życie organizmów,

wskazuje na globusie bieguny oraz oś ziemską,

wymienia rodzaje globusów i rozpoznaje je.

omawia czynniki, które zadecydowały o tym, że na Ziemi rozwinęło się życie,

przedstawia za pomocą diagramu skład procentowy powietrza,

uzasadnia, że globus jest odpowiednim modelem naszej planety,

podaje argumenty uzasadniające, dlaczego na innych planetach Układu Słonecznego nie rozwinęło się życie.



Ćwiczenia i doświadczenia: Odczytywanie informacji z różnych globusów, analizowanie i wnioskowanie na podstawie diagramu i prostych schematów – diagram prezentujący skład procentowy powietrza, schemat

rozmieszczenia planet w Układzie Słonecznym (Atlas. Przyroda. Szkoła podstawowa. s. 73).

25. lekcja - Co to są współrzędne geograficzne?

Siatka geograficzna – układ linii zwanych

południkami i równoleżnikami.

Odczytywanie współrzędnych geograficznych

dowolnego miejsca na kuli ziemskiej.

wskazuje na globusie: bieguny, oś ziemską, półkulę wschodnią, zachodnią, północną i południową,

odczytuje współrzędne geograficzne na globusie z dokładnością do 10°,

podaje cechy południków i równoleżników.

wyjaśnia pojęcia: siatka geograficzna i współrzędne geograficzne,

odczytuje współrzędne geograficzne na różnych mapach.

Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia w odczytywaniu współrzędnych geograficznych na globusie i na ściennej mapie świata oraz mapach w atlasie.

26. lekcja - Ruch obrotowy Ziemi powoduje, że po nocy jest dzień.

Zjawisko dnia i nocy jako wynik ruchu

obrotowego Ziemi.

Czas słoneczny, strefowy, urzędowy.

definiuje ruch obrotowy Ziemi,

wymienia dzień i noc jako skutek ruchu obrotowego Ziemi,

wyjaśnia, że na Ziemi występują strefy czasowe oraz czas urzędowy.

wyjaśnia zjawisko powstawania dnia i nocy,

wyjaśnia znaczenie utworzenia stref czasowych oraz uzasadnia wprowadzenie w niektórych państwach czasu urzędowego,

posługuje się strefami czasowymi, przy podawaniu godziny w różnych rejonach świata.

Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenie globusem i lampą, demonstracja ruchu obrotowego Ziemi oraz zmian oświetlenia Ziemi w ciągu doby (dzień i noc).

27. lekcja - Ruch obiegowy Ziemi powoduje, że występują pory roku

Ruch obiegowy Ziemi.

Występowanie pór roku. definiuje ruch obiegowy Ziemi i podaje czas jego trwania,

wymienia najważniejszy skutek ruchu obiegowego Ziemi – występowanie pór roku,

wymienia daty rozpoczynające pory roku,

wyjaśnia pojęcie równonoc.

posługuje się pojęciami: zwrotnik Raka, zwrotnik Koziorożca, koła podbiegunowe oraz wskazuje je na globusie,

rysuje rysunki przedstawiające położenie Ziemi w stosunku do Słońca w dniach rozpoczynających pory roku.

Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z tellurium lub globusem i lampą, demonstracja ruchu obiegowego Ziemi i oświetlenia w różnych porach roku. Ćwiczenia z przystawkami do globusa.

28. lekcja - Na Ziemi wyznaczono strefy różniące się oświetleniem

Strefy oświetlenia Ziemi.

Zależność między życiem człowieka

w określonych strefach oświetlenia Ziemi,

a jego działalnością.

wymienia i wskazuje na mapie strefy oświetlenia Ziemi,

podaje przykłady wpływu ruchów Ziemi na życie i pracę ludzi.

wyjaśnia przyczyny różnic w oświetleniu różnych obszarów Ziemi,

charakteryzuje poszczególne strefy oświetlenia Ziemi.

Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z przystawkami do globusa, wskazywanie kąta padania promieni słonecznych na powierzchnię Ziemi.

29. lekcja - Poznaj lądy i oceany na Ziemi

Kontynenty i oceany Ziemi.

Budowa dna oceanicznego.

Rodzaje linii brzegowej.

nazywa i wskazuje na globusie i mapie kontynenty i oceany,

wyjaśnia pojęcia: linia brzegowa rozwinięta i nierozwinięta,

wskazuje na mapie świata przykładową wyspę, półwysep, archipelag wysp,

rozpoznaje linię brzegową i określa czy jest ona rozwinięta czy nie.

wyjaśnia pojecie wszechocean,

opisuje budowę dna oceanicznego, definiując równocześnie następujące pojęcia: szelf, stok kontynentalny i rów oceaniczny,

wyjaśnia pojęcia: wyspa, półwysep, przylądek, zatoka i cieśnina.

Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z różnymi mapami ściennymi i mapami w atlasie. Wskazywanie wysp, półwyspów, cieśnin, zatok oraz ocenianie, czy linia brzegowa kontynentu jest rozwinięta czy nierozwinięta.

30. lekcja - Poznaj życie w oceanach

Przystosowania organizmów do życia

w oceanie.

Zależności pokarmowe występujące

w oceanie.

Plankton i jego znaczenie.

wymienia czynniki niezbędne do zachodzenia procesu fotosyntezy,

podaje przykłady morskich organizmów samożywnych i cudzożywnych,

omawia przystosowania zwierząt do życia w głębinach oceanicznych,

wyjaśnia, co to jest plankton,

podaje przykłady zależności pokarmowych w oceanie.

wyjaśnia różnice w sposobie odżywiania się fitoplanktonu i zooplanktonu,

omawia przystosowania organizmów do życia w strefie przybrzeżnej i toni wodnej,

układa prosty łańcuch pokarmowy występujący w głębinach oceanicznych,

porównuje warunki panujące w poszczególnych strefach życia w morzu.



Ćwiczenia i doświadczenia: Określanie przystosowań zwierząt do życia w danej strefie oceanicznej. Prezentowanie zależności pokarmowych. Prezentowanie informacji na podstawie dostępnych źródeł.

31. lekcja - Z czego jest zbudowana Ziemia?

Warstwowa budowa Ziemi.

Pierwiastki chemiczne budujące Ziemię –

metale i niemetale.

Przewodnictwo cieplne metali i niemetali.

wymienia warstwy budujące Ziemię,

podaje podstawowe cechy metali i niemetali,

odróżnia metale od niemetali na podstawie ich właściwości,

omawia praktyczne zastosowanie metali.

charakteryzuje warstwy budujące Ziemię,

uzasadnia określenie: pierwiastki główne budujące skorupę ziemską,

formułuje wnioski z doświadczeń.

Ćwiczenia i doświadczenia: Doświadczenie (1.) – badanie właściwości niektórych pierwiastków metali i niemetali – ciał stałych, jak połysk, barwa, kowalność. Doświadczenie (2.) – badanie przewodnictwa metali.

32. lekcja - Istnieją różne rodzaje skał

Podział skał ze względu na spoistość

i genezę.

Skały twarde, miękkie i sypkie oraz

magmowe, osadowe i przeobrażone.

Skały użyteczne – surowce mineralne.

podaje podział skał ze względu na ich spoistość,

podaje przykłady skał twardych, miękkich i sypkich,

odróżnia w praktyce skałę osadową od magmowej,

omawia znaczenie gospodarcze podstawowych surowców mineralnych.

podaje różnice miedzy skałą a minerałem,

omawia różne sposoby powstawania skał,

podaje przykłady skał magmowych, osadowych i przeobrażonych,

wyjaśnia pojęcie surowce mineralne,

podaje podział surowców mineralnych i przykład surowca należącego do danej grupy.

Ćwiczenia i doświadczenia: Rozpoznawanie skał ze szkolnych zbiorów lub podczas zajęć terenowych.

33. lekcja - Co to jest masa, objętość i gęstość?

Sposoby wyznaczenia masy substancji,

jednostki masy, przeliczanie jednostek.

Sposoby obliczania objętości substancji,

jednostki objętości.

Obliczanie gęstości substancji, jednostki

gęstości.

wymienia jednostki masy i objętości,

wyznacza masę i objętość wybranych ciał,

przelicza jednostki masy,

przelicza jednostki objętości.

wyjaśnia pojęcia: masa, objętość i gęstość,

oblicza gęstość substancji, znając jej masę i objętość.

Ćwiczenia i doświadczenia: Ważenie ciał na wadze laboratoryjnej. Wyznaczanie objętości ciał za pomocą wzorów na objętość brył i przez mierzenie ilości wypartej wody po wrzuceniu ciała.

34. lekcja - Poznaj tajemnicę magnesów

Pole magnetyczne wokół magnesów.

Oznaczanie biegunów magnetycznych,

oddziaływanie biegunów magnetycznych.

Budowa i zasada działania elektromagnesów.

wymienia rodzaje magnesów,

wyjaśnia pojęcie bieguny magnetyczne,

nazywa bieguny magnetyczne,

rozróżnia bieguny magnetyczne i określa je za pomocą symbolu i koloru,

wymienia oddziaływania miedzy biegunami dwóch magnesów.

opisuje zasadę działania elektromagnesu,

podaje przykłady zastosowania elektromagnesów,

rysuje linie pola magnetycznego wokół magnesów.

Ćwiczenia i doświadczenia: Obrazowanie linii pola magnetycznego wokół magnesów za pomocą opiłków żelaza. Badanie oddziaływań biegunów magnetycznych dwóch różnych magnesów.

35. lekcja - Nasza planeta wykazuje magnetyzm

Igła magnetyczna – magnesem.

Pole magnetyczne Ziemi. Bieguny

magnetyczne, a bieguny geograficzne Ziemi.

Wpływ pola magnetycznego na organizmy.

potrafi wyznaczyć bieguny magnetyczne Ziemi za pomocą igły magnetycznej,

rozróżnia pojęcie biegunów magnetycznych i geograficznych Ziemi,

wymienia przykłady znaczenia obecności ziemskiego pola magnetycznego dla niektórych zwierząt.

buduje własną igłę magnetyczną,

wyjaśnia, co pokazuje igła magnetyczna,

opisuje powstawanie zorzy polarnej.

Ćwiczenia i doświadczenia: Określanie biegunów magnetycznych Ziemi za pomocą igły magnetycznej.

Badanie zachowania igły magnetycznej w sąsiedztwie innych magnesów.

36. lekcja - Powtórzenie działu - Planeta Ziemia

37. lekcja – sprawdzian wiad. – Planeta Ziemia

38. lekcja – Omówienie wyników spr. – Planeta Ziemia

Globus modelem Ziemi.

Ruch obiegowy, a ruch obrotowy Ziemi.

Strefy czasowe.

Pory roku a oświetlenie Ziemi.

Kontynenty i oceany na kuli ziemskiej.

Podział pierwiastków na metale i niemetale.

Podział skał.

Obliczanie gęstości ciał.

wymienia różnice między południkami, a równoleżnikami,

opisuje ruch obrotowy i obiegowy Ziemi,

wyjaśnia występowanie pór roku na półkuli północnej i południowej,

wymienia nazwy wszystkich kontynentów i oceanów na kuli ziemskiej,

wymienia i przelicza jednostki masy i objętości,

dzieli pierwiastki chemiczne na metale i niemetale, umie podać ich przykłady,

opisuje własności magnesów i pole magnetyczne Ziemi.

opisuje strefy czasowe na kuli ziemskiej,

opisuje strefy oświetlenia na kuli ziemskiej,

dzieli skały ze względu na ich spoistość i sposób powstania,

oblicza gęstość wybranej substancji znając jej masę i objętość,

odczytuje współrzędne geograficzne podanych punktów na Ziemi.

DZIAŁ 3. NASZ ŚWIAT

39. lekcja - Azja jest kontynentem kontrastów

Położenie Azji na kuli ziemskiej.

Krainy geograficzne Azji.

Rzeki i jeziora Azji.

Ludność Azji na tle ludności świata.

wskazuje Azję na globusie i mapie świata,

wskazuje i odczytuje z mapy nazwy większych wysp, półwyspów, cieśnin i mórz przybrzeżnych Azji,

wskazuje na mapie większe krainy geograficzne oraz rzeki i jeziora Azji,

rozpoznaje rodzaj linii brzegowej Azji i uzasadnia swój wybór,

podaje wielkość powierzchni Azji.

charakteryzuje na podstawie mapy ukształtowanie powierzchni Azji,

charakteryzuje wody lądowe Azji,

omawia rozmieszczenie ludności Azji, podaje przykłady obszarów o małej i dużej gęstości zaludnienia,

charakteryzuje kontynent Azji, na podstawie map tematycznych zamieszczonych w atlasie do przyrody.

Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z mapami ściennymi, globusem i mapami w atlasie. Wskazywanie na mapach elementów treści mapy, podanych przez nauczyciela. Analizowanie map tematycznych i wyciąganie

wniosków dotyczących zależności między środowiskiem naturalnym a gospodarką.

40. lekcja - Afryka leży po obu stronach równika

Położenie Afryki na kuli ziemskiej.

Ukształtowanie powierzchni Afryki.

Zróżnicowanie ludności w Afryce.

wskazuje Afrykę na globusie i mapie świata,

wymienia i wskazuje na mapie oceany i morza oblewające Afrykę,

charakteryzuje linię brzegową Afryki,

omawia granice między Afryką a Europą i Afryką a Azją, wskazuje je na mapie,

podaje wielkość powierzchni Afryki.

charakteryzuje Afrykę na podstawie map tematycznych z atlasu do przyrody,

omawia zróżnicowanie ludności Afryki.

Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z mapami ściennymi, globusem i mapami w atlasie. Wskazywanie na mapach elementów treści mapy, podanych przez nauczyciela, Analizowanie map tematycznych i wyciąganie


41. lekcja - Poznaj Amerykę Północną

Położenie Ameryki Północnej na kuli

ziemskiej.

Zróżnicowanie ludności Ameryki Północnej.

wskazuje Amerykę Północną na globusie i mapie świata,

omawia położenie Ameryki Północnej na kuli ziemskiej,

uzasadnia określenie, że linia brzegowa Ameryki Północnej jest dobrze rozwinięta,

wymienia i wskazuje na mapie największe wyspy i półwyspy Ameryki Północnej,

podaje wielkość powierzchni Ameryki Północnej.

omawia ukształtowanie powierzchni Ameryki Północnej,

podaje przyczyny dużego zróżnicowania ludności w Ameryce Północnej,

wymienia większe państwa Ameryki Północnej.



42. lekcja - Ameryka Południowa – kontynent, gdzie znajdują się „płuca Ziemi”

Położenie Ameryki Południowej na kuli

ziemskiej.

Ukształtowanie powierzchni i krainy

geograficzne Ameryki Południowej.

Problem dewastacji lasów równikowych.

wskazuje Amerykę Południową na globusie i mapie świata,

charakteryzuje linię brzegową Ameryki Południowej,

odczytuje z mapy nazwy krain geograficznych Ameryki Południowej,

określa, w której części Ameryki Południowej jest położona dana kraina,

podaje wielkość powierzchni Ameryki Południowej.

odczytuje z mapy współrzędne skrajnych punktów Ameryki Południowej,

omawia ukształtowanie powierzchni i krainy geograficzne Ameryki Południowej,

podaje przyczyny zróżnicowania ludności w Ameryce Południowej,

podaje przyczyny zmniejszania się powierzchni lasów Amazonii,

ocenia skutki dewastacji lasów równikowych.



43. lekcja - Australia jest najmniejszym kontynentem świata

Położenie Australii na kuli ziemskiej.

Odmienność flory i fauny australijskiej –

osobliwości.

Państwo w Australii – Związek Australijski.

wskazuje Australię na globusie i mapie świata,

omawia położenie Australii w stosunku do innych kontynentów,

wymienia nazwy krain geograficznych Australii na podstawie mapy,

podaje nazwę państwa leżącego na kontynencie australijskim,

podaje wielkość powierzchni Australii.

wyjaśnia pojęcia: relikt i endemit,

wyjaśnia przyczyny występowania w Australii reliktów i endemitów,

podaje przykłady osobliwości występujących w Australii, w tym reliktów i endemitów,

charakteryzuje ludność Australii.



44. lekcja - Antarktyda jest pustynią lodową

Położenie Antarktydy na kuli ziemskiej.

Klimat Antarktydy.

Flora i fauna Antarktydy.

Antarktyda – kontynent pokoju.

wskazuje Antarktydę na globusie i mapie świata,

omawia położenie Antarktydy na kuli ziemskiej,

podaje wielkość powierzchni Antarktydy.

wyjaśnia, dlaczego Antarktyda jest najzimniejszym kontynentem na Ziemi,

charakteryzuje klimat Antarktydy,

wyjaśnia, dlaczego Antarktyda jest kontynentem pokoju, i jakie jest znaczenie Układu Antarktycznego,

charakteryzuje faunę i florę Antarktydy.



45. lekcja - Klimaty na Ziemi układają się strefowo

Strefy klimatyczne Ziemi.

Strefy roślinne Ziemi. wymienia czynniki, od których zależy występowanie stref

klimatycznych na Ziemi,

wskazuje na mapie i krótko charakteryzuje poszczególne strefy klimatyczne świata.

uzasadnia symetryczność występowania stref klimatycznych,

wyjaśnia, dlaczego wraz ze zmianą klimatu zmienia się roślinność,

omawia klimat i roślinność poszczególnych stref klimatycznych świata.



46. lekcja - W pobliżu równika rośnie wilgotny las równikowy

Cechy klimatu strefy równikowej.

Warunki życia w wilgotnym lesie równikowym.

Zależności pokarmowe w wilgotnym lesie

równikowym.

wskazuje na mapie świata obszary występowania wilgotnych lasów równikowych,

wymienia cechy klimatu strefy równikowej,

prezentuje prostą zależność pokarmową występującą w wilgotnym lesie równikowym,

podaje przykłady organizmów żyjących w wilgotnym lesie równikowym.

opisuje klimat wilgotnych lasów równikowych i związane z nim warunki życia organizmów,

przedstawia piętra lasu równikowego,

prezentuje bogactwo roślin i zwierząt żyjących w wilgotnych lasach równikowych różnych kontynentów.



Ćwiczenia i doświadczenia: Odczytywanie informacji z różnych map, analizowanie i wnioskowanie na podstawie wykresów klimatycznych. Prezentowanie zależności pokarmowych. Prezentowanie informacji na

podstawie dostępnych źródeł.

47. lekcja - Na Ziemi są „morza traw” – sawanny i stepy

Cechy klimatu strefy podrównikowej.

Warunki życia na sawannie i w stepie.

Przystosowania organizmów do życia na

sawannie i w stepie.

Zależności pokarmowe na sawannie i

w stepie.

podaje nazwy obszarów trawiastych różnych kontynentów i wskazuje je na mapie,

wymienia charakterystyczne cechy klimatu sawann i klimatu stepów,

podaje przykłady organizmów zamieszkujących obszary trawiaste,

omawia przystosowania organizmów do życia wśród traw,

prezentuje prostą zależność pokarmową występującą na obszarze trawiastym.

interpretuje dane dotyczące średnich miesięcznych opadów i temperatury powietrza przestawione na wykresie,

opisuje klimat obszarów trawiastych – sawann i stepów oraz związane z nim warunki życia organizmów,

prezentuje różnorodność organizmów żyjących na obszarach trawiastych różnych kontynentów,

wyjaśnia, dlaczego obecnie obszary trawiaste są nazywane spichlerzem świata.



Ćwiczenia i doświadczenia: Odczytywanie informacji z różnych map, analizowanie i wnioskowanie na podstawie wykresów klimatycznych. Prezentowanie zależności pokarmowych. Prezentowanie informacji na

podstawie dostępnych źródeł.

48. lekcja - Poznaj wielkie pustynie świata

Cechy klimatu obszarów pustynnych.

Warunki życia na pustyni.

Przystosowania organizmów do życia na

pustyni.

Zależności pokarmowe występujące na

pustyni.

wskazuje obszary pustynne na mapie świata,

podaje przykłady organizmów zamieszkujących pustynie,

wymienia cechy klimatu obszarów pustynnych na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego,

omawia przystosowania organizmów do życia na pustyni.

rozpoznaje na ilustracjach i nazywa rodzaje pustyń,

opisuje klimat pustyń i związane z nim warunki życia organizmów,

prezentuje fragmenty literatury lub informacje z innych źródeł opisujące krajobraz i warunki życia na pustyniach różnych kontynentów.



Ćwiczenia i doświadczenia: Odczytywanie informacji z różnych map, analizowanie i wnioskowanie na podstawie wykresów klimatycznych. Prezentowanie informacji na podstawie dostępnych źródeł.

49. lekcja - Okolice Morza Śródziemnego mają charakterystyczny klimat i krajobraz

Naturalny i przekształcony przez człowieka

krajobraz śródziemnomorski.

Formacje roślinne klimatu

śródziemnomorskiego.

Znaczenie turystyki dla regionu Morza

Śródziemnego.

wskazuje na mapie obszar basenu Morza Śródziemnego,

wyjaśnia pojęcie makia,

wymienia ważniejsze miasta leżące w rejonie Morza Śródziemnego,

wyjaśnia, dlaczego jest to rejon atrakcyjny dla turystów.

analizuje wykresy klimatyczne i charakteryzuje klimat śródziemnomorski,

wyjaśnia, jakie zmiany zaszły w roślinności tego regionu na przestrzeni wieków,

ocenia zmiany krajobrazu naturalnego w basenie Morza Śródziemnego w kontekście szybkiego rozwoju turystyki powodującego zagrożenie dla środowiska.

Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z mapami ściennymi, globusem i mapami w atlasie. Wskazywanie na mapach elementów treści mapy, podanych przez nauczyciela. Analizowanie map tematycznych i wyciąganie

wniosków dotyczących zależności między środowiskiem naturalnym a gospodarką. Analizowanie wykresów klimatycznych.

50. lekcja - Poznaj życie w tajdze i tundrze

Cechy klimatu umiarkowanego chłodnego

oraz cechy klimatu strefy okołobiegunowej.

Warunki życia w tajdze i tundrze.

Przystosowania organizmów do życia

w tajdze i tundrze.

wskazuje na mapie świata obszary porośnięte tajgą oraz tundrą,

podaje przykłady organizmów zamieszkujących tajgę i tundrę,

wymienia, na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego, cechy klimatu umiarkowanego chłodnego oraz cechy klimatu strefy okołobiegunowej,

omawia przystosowania organizmów do życia w tajdze i tundrze.

opisuje klimat umiarkowany chłodny i związane z nim warunki życia organizmów w tajdze,

opisuje klimat strefy okołobiegunowej i związane z nim warunki życia w tundrze,

wyjaśnia pojęcie wieloletnia zmarzlina,

wyjaśnia dlaczego w tundrze nie mogą rosnąć drzewa,

prezentuje fragmenty literatury lub informacje z innych źródeł opisujące obszary porośnięte przez tajgę i tundrę.



Ćwiczenia i doświadczenia: Odczytywanie informacji z różnych map, analizowanie i wnioskowanie na podstawie wykresów klimatycznych. Prezentowanie przystosowań organizmów do życia w tajdze i tundrze.

Prezentowanie informacji na podstawie dostępnych źródeł.

51. lekcja - Czy w okolicach biegunów istnieje życie?

Cechy klimatu strefy okołobiegunowej.

Warunki życia i przystosowania organizmów

do życia na obszarach polarnych.

wskazuje na mapie świata obszary zaliczane do strefy okołobiegunowej,

podaje cechy klimatu obszarów położonych w strefie okołobiegunowej, na podstawie interpretacji wykresu klimatycznego,

podaje przykłady organizmów zamieszkujących obszary polarne,

wskazuje przystosowania organizmów do życia na obszarach Arktyki i Antarktydy.

charakteryzuje warunki życia na obszarach okołobiegunowych,

wykazuje różnorodność organizmów zamieszkujących obszary Arktyki i Antarktydy,

prezentuje fragmenty literatury lub informacje z innych źródeł opisujące obszary okołobiegunowe.



Ćwiczenia i doświadczenia: Odczytywanie informacji z różnych map, analizowanie i wnioskowanie na podstawie wykresów klimatycznych. Prezentowanie informacji na podstawie dostępnych źródeł.

52. lekcja - Japonia – poznaj życie na wyspach

Położenie Japonii.

Wpływ budowy geologicznej Ziemi na

występowanie trzęsień Ziemi.

Japonia – kraj tradycji i nowoczesności.

wskazuje Japonię na mapie świata i wymienia jej stolicę,

opisuje sposoby zabezpieczania się przed skutkami trzęsień Ziemi,

wymienia charakterystyczne zwyczaje Japończyków,

wymienia charakterystyczne symbole tego kraju.

opisuje warunki geograficzne występujące w Japonii,

wyjaśnia pojęcie gęstość zaludnienia,

wyjaśnia przyczyny występowania trzęsień Ziemi w Japonii,

podaje związki między tradycją a nowoczesnością życia ludzi w Japonii.



Ćwiczenia i doświadczenia: Analizowanie map tematycznych i wyciąganie wniosków dotyczących zależności między środowiskiem naturalnym a gospodarką. Prezentowanie informacji na podstawie dostępnych źródeł.

53. lekcja - Hawaje są wyspami pochodzenia wulkanicznego

Położenie i klimat Hawajów.

Walory krajobrazowe Hawajów.

Hawaje jako region turystyczny.

wskazuje Hawaje na mapie świata,

opisuje położenie Hawajów, w stosunku do kontynentów,

wyjaśnia, dlaczego Hawaje nazywamy rajem dla turystów.

charakteryzuje klimat Hawajów,

wyjaśnia przyczyny wybuchów wulkanów oraz proces erupcji wulkanicznej,

ocenia skutki wybuchów wulkanów na świecie,

wyszukuje informacje, z różnych źródeł dotyczące wulkanów.



54. lekcja - Parki narodowe chronią najcenniejsze fragmenty przyrody

Środowiska i organizmy chronione na

przykładzie wybranych parków narodowych.

Rola parków narodowych w zachowaniu

różnorodności biologicznej planety.

wymienia nazwy wybranych parków narodowych,

wskazuje na mapie kontynent, na którym znajduje się dany park narodowy,

wskazuje na mapie orientacyjne położenie danego parku narodowego,

charakteryzuje zasoby najstarszego parku narodowego – Yellowstone.

charakteryzuje krajobrazy wybranych parków narodowych,

wymienia niektóre organizmy chronione w parkach narodowych,

uzasadnia znaczenie parków narodowych w zachowaniu różnorodności biologicznej.

Edukacja ekologiczna: treść

nr 5.

Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z mapą – wskazywanie położenia omawianych parków narodowych na mapie. Projekcja filmu o wybranym parku narodowym świata.

55. lekcja - Powtórzenie działu - Nasz świat

56. lekcja – Sprawdzian wiad. – Nasz świat

57. lekcja – Omówienie wyników spr. – nasz świat

Przegląd kontynentów na Ziemi oraz

najważniejsze informacje o tych

kontynentach.

Przegląd wszystkich krajobrazów na Ziemi.

Charakterystyka krajobrazów na Ziemi.

wymienia kontynenty kuli ziemskiej i wskazuje je na mapie świata i globusie,

podaje powierzchnię poszczególnych kontynentów,

omawia, na podstawie mapy, położenie każdego kontynentu,

ocenia, na podstawie mapy, czy linia brzegowa danego kontynentu jest rozwinięta, czy nierozwinięta,

charakteryzuje ukształtowanie powierzchni danego kontynentu na podstawie mapy ogólnogeograficznej świata,

wymienia najważniejsze krainy geograficzne każdego kontynentu,

wymienia i wskazuje na mapie ważniejsze rzeki i jeziora na każdym kontynencie,

wymienia i wskazuje na mapie położenie charakterystycznych krajobrazów świata.

charakteryzuje ludność poszczególnych kontynentów,

wymienia i charakteryzuje strefy klimatyczne kuli ziemskiej,

„dopasowuje” formację roślinną do danej strefy klimatycznej,

charakteryzuje warunki klimatyczne każdego kontynentu na podstawie mapy klimatycznej świata,

przyporządkowuje klimatogram danej strefie klimatycznej świata,

wymienia i wskazuje na mapie większe państwa leżące na każdym kontynencie,

charakteryzuje faunę i florę danego kontynentu,

posługuje się nowymi pojęciami zawartymi w dziale.

DZIAŁ 4. ZIEMIA WE WSZECHŚWIECIE

58. lekcja - Słońce jest gwiazdą, dzięki której istniejemy

Znaczenie Słońca w Układzie Słonecznym.

Powstanie i budowa Układu Słonecznego.

Zaćmienie Słońca.

opisuje hipotezę dotyczącą powstania Układu Słonecznego,

wymienia planety Układu Słonecznego,

wymienia przyczyny powstawania zaćmienia Słońca.

uzasadnia, że dzięki Słońcu może istnieć życie na Ziemi,

wymienia cechy fizyczne budowy Układu Słonecznego,

rysuje schemat zaćmienia Słońca

Ćwiczenia i doświadczenia: Odczytywanie informacji ze schematów.

59. lekcja - Poznaj planety Układu Słonecznego

Rozmieszczenie planet w Układzie

Słonecznym.

Charakterystyka planet Układu

Słonecznego.

Pluton jako planeta karłowata.


wskazuje na schemacie układ planet,

wymienia cechy klimatu wybranej planety i wyjaśnia, dlaczego nie rozwinęło się na niej życie,

omawia wybraną planetę Układu Słonecznego.

charakteryzuje trzy wybrane planety Układu Słonecznego,

porównuje cechy klimatu wybranej planety i Ziemi oraz wyjaśnia, dlaczego panują na niej warunki niesprzyjające istnieniu życia,

wymienia planety zaliczane do gazowych olbrzymów i uzasadnia swój wybór.



Ćwiczenia i doświadczenia: Odczytywanie informacji ze schematów – schemat rozmieszczenia planet w Układzie Słonecznym (Atlas. Przyroda. Szkoła podstawowa. s. 73)

60. lekcja - Księżyc jest naturalnym satelitą Ziemi

Fazy Księżyca.

Własności fizyczne Księżyca.

Księżyc jedynym obiektem

astronomicznym, oprócz Ziemi, na którym

stanął człowiek.

wyjaśnia, że Księżyc nie świeci, a jedynie odbija promienie słoneczne,

wskazuje, że Księżyc jest jedynym naturalnym satelitą Ziemi,

wymienia nazwiska astronautów, którzy jako pierwsi stanęli na powierzchni Księżyca.

wyjaśnia powstawanie poszczególnych faz Księżyca,

opisuje cechy fizyczne Księżyca.

Ćwiczenia i doświadczenia: Odczytywanie informacji ze schematów.

61. lekcja - Na niebie są widoczne różne obiekty astronomiczne

Barwa i wielkość gwiazd.

Uporządkowanie gwiazd w gwiazdozbiory.

Gwiazdozbiory zodiakalne.

Inne obiekty astronomiczne: komety

i meteory.

uzasadnia, że w dzień światło innych gwiazd jest niewidoczne ze względu na światło Słońca,

wymienia nazwy przykładowych gwiazdozbiorów,

wyjaśnia pojęcie spadająca gwiazda,

podaje cechy komet i meteorów.

wyjaśnia, dlaczego światło różnych gwiazd różni się od siebie,

wymienia nazwy gwiazdozbiorów zodiakalnych i wyjaśnia przyczynę ich powstania,

odnajduje na mapie nieba Wielką i Małą Niedźwiedzicę.

Ćwiczenia i doświadczenia: Analizowanie mapy nieba. Rozpoznawanie gwiazdozbiorów.

62. lekcja - W jaki sposób ludzie poznają wszechświat?

Era lotów kosmicznych.

Ważne wydarzenia związane z podbojem

kosmosu.

wymienia nazwy przyrządów służących do badania kosmosu i określa ich zastosowanie,

wymienia ważne wydarzenia związane z podbojem kosmosu,

podaje powody, dla których ludzie chcą poznawać kosmos.

szereguje chronologicznie wydarzenia związane z podbojem kosmosu,

wymienia powody, dla których ludzie wysyłają w kosmos promy kosmiczne.



Ćwiczenia i doświadczenia: Prezentowanie informacji na podstawie dostępnych źródeł.

63. lekcja - Powtórzenie działu - Ziemia we wszechświecie

64. lekcja – Sprawdzian wiad. – Ziemia we wszechświecie

65. lekcja – Omówienie wyników spr. – Ziemia we wszechświecie

Budowa Układu Słonecznego.

Słońce jako gwiazda.

Fazy Księżyca.

Gwiazdozbiory nieba.

Podbój kosmosu.

wyjaśnia przyczyny emisji energii przez Słońce,


wymienia nazwy co najmniej dwóch gwiazdozbiorów.

wyjaśnia, w jaki sposób dochodzi do zaćmienia Słońca,

wyjaśnia występowanie różnych faz Księżyca,

omawia chronologicznie wydarzenia związane z podbojem kosmosu,

podaje cechy wybranej przez siebie planety.

Dział 5. OSIĄGNIĘCIA CZŁOWIEKA

66. lekcja - Podróże pozwalały coraz lepiej poznawać świat

Odkrycia, które przyczyniły się do zmiany

sposobu postrzegania Ziemi.

Era wielkich odkryć geograficznych.

Odkrycia geograficzne w XX wieku.

Polacy w odkrywaniu białych plam na Ziemi

wymienia najdawniejsze odkrycia geograficzne, które przyczyniły się do zmiany sposobu myślenia o Ziemi,

podaje najważniejsze fakty dotyczące wypraw Kolumba i Magellana,

wymienia nazwiska dwóch Polaków, którzy przyczynili się do poznawania „białych plam na Ziemi”.

ocenia znaczenie podróży Kolumba i Magellana dla rozwoju myśli geograficznej,

podaje informacje o zdobywcach biegunów ziemskich, podaje ich nazwiska,

ocenia znaczenie odkryć geograficznych dla rozwoju świata.

Ćwiczenia i doświadczenia: Ćwiczenia z mapami ściennymi, globusem i mapami w atlasie. Wskazywanie na mapach elementów treści mapy podanych przez nauczyciela.

67. lekcja - Odkrycia i wynalazki zmieniały życie ludzi

Pierwsze narzędzia.

Skutki „ujarzmienia” ognia przez człowieka.

Pierwsze naczynia.

Rozwój rzemiosła.

Przełomowe wynalazki w dziejach

ludzkości.

wymienia nazwy prostych narzędzia stosowanych przez ludzi pierwotnych,

wymienia nazwy surowców stosowanych w dawnych czasach do wyrobu narzędzi,

przedstawia przełomowe wydarzenia w dziejach ludzkości,

opisuje sposoby wytwarzania pierwszych naczyń używanych przez człowieka.

wyjaśnia znaczenie opanowania metod posługiwania się ogniem,

wyjaśnia znaczenie przełomowych odkryć dla rozwoju ludzkości.



Ćwiczenia i doświadczenia: Prezentowanie informacji na podstawie dostępnych źródeł.

68. lekcja - Przemysł rozwijał się od bardzo dawnych czasów

Etapy rozwoju przemysłu.

Mechanizacja i automatyzacja

w codziennym życiu.

wymienia etapy rozwoju przemysłu,

sytuuje w czasie etapy rozwoju przemysłu,

podaje przykłady mechanizacji i automatyzacji w życiu codziennym.

łączy początek rewolucji przemysłowej ze skonstruowaniem maszyny parowej,

charakteryzuje okres manufaktury, rewolucji przemysłowej, rewolucji naukowo-technicznej,

omawia skutki społeczne rewolucji przemysłowej i naukowo-technicznej.

Ćwiczenia i doświadczenia: Wskazanie korelacji między trzema sposobami wykonywania różnych prac w życiu codziennym, a etapami rozwoju przemysłu. Praca z podręcznikiem.

69. lekcja - Środki transportu zmieniały się na przestrzeni lat

Podział środków transportu na lądowe,

wodne i powietrzne.

Rola napędu w historycznym rozwoju

środków transportu.

dzieli środki transportu na wodne, lądowe, powietrzne,

wymienia środki transportu z każdej grupy,

omawia wybrane środki transportu.

przedstawia historyczny rozwój środków transportu,

wskazuje na zależność rozwoju środków transportu od rodzaju stosowanego napędu.

Ćwiczenia i doświadczenia: Praca w grupach – wodne, lądowe i powietrzne środki transportu; historyczny rozwój środków transportu.

70. lekcja - Co nazywamy prądem elektrycznym?

Wytwarzanie prądu elektrycznego.

Podział substancji ze względu na

przewodnictwo elektryczne.

Moc prądu elektrycznego cechą

charakteryzującą odbiornik energii

elektrycznej.

podaje przykłady ciał, które można naelektryzować,

rozróżnia ciała ze względu na przewodnictwo elektryczne,

wymienia nazwę urządzenia, w którym wytwarza się prąd elektryczny,

wymienia przykłady przewodników prądu i izolatorów.

buduje prosty obwód elektryczny,

wyjaśnia pojęcia: przewodnik i izolator,

interpretuje moc urządzeń elektrycznych jako wielkość fizyczną charakteryzującą odbiornik energii elektrycznej.

Ćwiczenia i doświadczenia: Badanie przewodnictwa metali i niemetali.

71. lekcja - Gdzie jest wykorzystywany prąd elektryczny?

Budowanie prostych obwodów

elektrycznych.

Rola schematów obwodów elektrycznych.

Zasada działania kuchenki elektrycznej.

Wykorzystanie prądu elektrycznego

w przemyśle.

opisuje za pomocą symboli elementy prostego obwodu elektrycznego,

wymienia warunki przepływu prądu elektrycznego w obwodzie,

wymienia przykłady wykorzystania prądu elektrycznego w codziennym życiu.

wyjaśnia zasadę działania kuchenki elektrycznej,

wyjaśnia zasadę świecenia żarówki,

wymienia niebezpieczeństwa związane z nieumiejętnym korzystaniem z urządzeń elektrycznych.

Ćwiczenia i doświadczenia: Budowanie prostych obwodów elektrycznych składających się z żarówki, wyłącznika i baterii.

72. lekcja - Dlaczego ludzie poszukują nowych źródeł energii?

Odnawialne i nieodnawialne źródła energii.

Porównanie zalet i wad różnych źródeł

energii.

wymienia nieodnawialne i odnawialne źródła energii,

omawia sposoby wykorzystania odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii.

podaje zalety i wady wykorzystania odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii,

porównuje zalety i wady wykorzystania odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii,

podaje przyczyny poszukiwania nowych źródeł energii.


nr 4.

Ćwiczenia i doświadczenia: Dyskusja nad zaletami i wadami wykorzystania odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii.

73. lekcja - Jak działają środki przekazu informacji?

Rola sieci telekomunikacyjnej.

Składniki sieci telekomunikacyjnej.

Budowa i zasada działania telefonu, radia

i telewizora.

Budowa komputera.

wymienia składniki sieci telekomunikacyjnej,

uzasadnia wady i zalety szybkiego dostępu do wiadomości.

opisuje budowę i zasadę działania środków przekazu informacji (telefonu, radia, telewizora, komputera).



Ćwiczenia i doświadczenia: Omówienie budowy radia, telewizora, telefonu i komputera.

74. lekcja - Osiągnięcia medycyny są ogromne

Najważniejsze odkrycia w historii

medycyny.

Choroby układu krążenia.

Choroby nowotworowe.

Przeszczepianie narządów.

wymienia najważniejsze odkrycia w dziedzinie zwalczania chorób zakaźnych, wymienia autorów tych odkryć oraz określa, kiedy miały one miejsce,

wymienia zasady profilaktyki chorób układu krążenia.

wyjaśnia, na czym polega miażdżyca,

wyjaśnia istotę chorób nowotworowych,

podaje przykłady narządów, które można przeszczepiać człowiekowi.

Edukacja prozdrowotna:

treść nr 5.

Ćwiczenia i doświadczenia: Dyskusja na temat przyszłości medycyny.

75. lekcja - Polacy przyczynili się do rozwoju nauki

Prezentacja wybranych sylwetek sławnych

geografów, astronomów, biologów,

matematyków i fizyków.

wymienia co najmniej pięć nazwisk sławnych Polaków,

łączy osobę z odkryciem, wynalazkiem, dokonaniem,

prezentuje sylwetki wybranych sławnych Polaków.

kojarzy nazwiska sławnych Polaków z dziedziną wiedzy i okresem działalności, przedstawia znaczenie tych dokonań dla rozwoju nauki.

Wychowanie patriotyczne

i obywatelskie: treść nr 4.

Ćwiczenia i doświadczenia: Wykonanie plakatów prezentujących sylwetki sławnych Polaków.

76. lekcja - Powtórzenie działu - Osiągnięcia człowieka

77. lekcja – Sprawdzian wiad. - Osiągnięcia człowieka

78. lekcja – Omówienie wyników spr. – Osiągnięcia człowieka

Wpływ odkryć geograficznych na rozwój

naszej cywilizacji.

Od najstarszych wynalazków do

mechanizacji i automatyzacji życia.

Rozwój środków transportu i przekazu

informacji.

Początki wiedzy o elektryczności,

przewodniki i izolatory.

Odnawialne i nieodnawialne źródła energii.

Osiągnięcia medycyny.

Sylwetki sławnych Polaków.

przedstawia zastosowanie ognia i koła,

podaje przykłady mechanizacji i automatyzacji z życiu codziennym,

przedstawia rodzaje transportu,

wymienia odnawialne i nieodnawialne źródła energii,

odróżnia przewodniki elektryczności od izolatorów.

uzasadnia znaczenie odkryć i badań geograficznych,

omawia etapy rozwoju przemysłu,

wyjaśnia powszechność korzystania z energii elektrycznej,

omawia zastosowanie przewodników elektryczności,

porównuje wykorzystanie odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii,

omawia osiągnięcia medycyny,

prezentuje sylwetki wybranych sławnych Polaków.

DZIAŁ 6. PROBLEMY WSPÓŁCZESNOŚCI

79. lekcja - Zanieczyszczenia środowiska zagrażają wszystkim organizmom

Antropogeniczne zanieczyszczenia

środowiska i ich wpływ na życie

organizmów.

Zależność między eksploatacją bogactw

mineralnych i rozwojem przemysłu

a zanieczyszczeniem środowiska.

Możliwości ochrony środowiska przez

ucznia klasy 6. w trakcie codziennych

czynności.

wyjaśnia pojęcie zanieczyszczenia antropogeniczne,

wymienia różne rodzaje zanieczyszczeń środowiska i podaje ich źródła,

wskazuje na wybranych przykładach swojej okolicy źródła zanieczyszczenia wody, gleby i powietrza,

określa swoją rolę w ochronie środowiska przyrodniczego.

wyjaśnia, w jaki sposób zanieczyszczenia gazowe, ciekłe i stałe wpływają na środowisko,

omawia mechanizm powstawania kwaśnych opadów i ich wpływ na środowisko,

proponuje sposoby wyeliminowania źródeł zanieczyszczających środowisko w najbliższej okolicy.


nr 1, 3, 4

Ćwiczenia i doświadczenia:

Ćwiczenie (1.) obrazujące skażenie gleby przez substancje pochodzące z nieprawidłowo składowanych odpadów; ćwiczenie (2.) uświadamiające uczniom zagrożenia, jakie stwarzają dla zwierząt bezmyślnie wyrzucone

śmieci (opis w scenariuszu lekcji).

Ćwiczenia dotyczące analizowania, porównywania i wnioskowania na podstawie map tematycznych.

80. lekcja - Czy klimat Ziemi zmienia się pod wpływem działalności człowieka?

Naturalne i antropogeniczne czynniki

kształtujące klimat.

Efekt cieplarniany.

Skutki ocieplenia klimatu Ziemi.

wymienia czynniki kształtujące klimat,

odróżnia czynniki naturalne kształtujące klimat od antropogenicznych,

wymienia gazy cieplarniane i podaje ich źródła.

omawia mechanizm powstawania efektu cieplarnianego,

dostrzega korelację między zjawiskiem efektu cieplarnianego i życiem na Ziemi,

przedstawia przypuszczalne skutki globalnego ocieplenia,

przedstawia sposoby ograniczania emisji gazów cieplarnianych do atmosfery.


nr 4.

Ćwiczenia i doświadczenia: Demonstracja interakcji znajdującej się na płycie CD dla ucznia.

81. lekcja - Niedożywienie i choroby dotykają miliardów ludzi

Głód i niedożywienie na świecie.

Przyczyny występowania głodu

i niedożywienia.

Choroby zakaźne i pasożytnicze rejonów

tropikalnych.

określa różnicę między niedożywieniem a głodem,

wskazuje obszary świata, w których problem niedożywienia i głodu dotyka największy odsetek ludności,

podaje przykłady chorób zakaźnych i pasożytniczych dotykających bardzo dużą liczbę ludzi.

wymienia główne przyczyny głodu i niedożywienia,

omawia sposoby zakażenia HIV.

Ćwiczenia i doświadczenia: Dyskusja na temat przyczyn występowania głodu i sposobów walki

z tym zjawiskiem.

82, lekcja - Ludzie szukają recepty na naprawę świata

Organizacje międzynarodowe w walce

z problemami ludzkości. ONZ i jej agendy.

Organizacje charytatywne.

Rozwój zrównoważony.

wymienia trzy agendy ONZ i określa ich główne zadania,

podaje przykłady polskich organizacji charytatywnych i zakres ich działalności,

podaje przykłady codziennych działań ludzi, które mogą przyczynić się do ochrony środowiska.

wymienia odnawialne źródła energii i uzasadnia celowość ich poszukiwania,

przedstawia ideę rozwoju zrównoważonego.

Edukacja prozdrowotna:

treść nr 9.


nr 1.

Ćwiczenia i doświadczenia: Dyskusja na temat roli organizacji charytatywnych.

Plan wynikowy Nowa Era „Tajemnice przyrody”, klasa IV ......Plan wynikowy Nowa Era „Tajemnice...

Documents

Transcript of Plan wynikowy Nowa Era „Tajemnice przyrody”, klasa IV ......Plan wynikowy Nowa Era „Tajemnice...