Tajemnice minerałówZapraszamy!

ILMENIT

Ilmenit (pochodzenie: Norwegia)

Ilmenit (pochodzenie: Rosja)

ILMENIT

•Skład chemiczny: tlenek żelaza i tytanu (FeTiO3)

• Twardość w skali Mohsa: 5–6• Przełam: muszlowy •Łupliwość: niewyraźna •Pokrój kryształu: romboedryczny, grubo

tabliczkowy, płytkowy •Układ krystalograficzny: trygonalny •Gęstość minerału 4,7 g/cm³

ILMENIT

• Największe złoża na świecie występują w Australii, Republice Południowej Afryki, USA – Floryda, zaś w Europie – w Norwegii – Arendal, Ekersund, Szwecji – Routivare, Pletherhorn, Francji, Włoszech – okolice Novara, Rosji – G.Ilmeńskie, Ural, na Ukrainie.

• W Polsce spotykany w suwalskim masywie anortozytowym, w garbach Nowej Rudy,

w pegmatytach Łomnicy i Szklarskiej Poręby, w piaskach złotonośnych koło Złotoryi na Dolnym

Śląsku, w piaskach Dunajca i na wybrzeżu bałtyckim w piaskach rzecznych i plażowych.

JASPIS

JASPIS

Skład chemiczny: SiO2

( jest odmianą unakitu)Układ krystalograficzny: trygonalnyBarwa: wszystkie barwy, pasiasty lub

plamistyRysa: biała, żółta, brązowa, czerwonaTwardość w skali Mohsa: 6,5 -7Gęstość: 2,58 -2,91 g/cm3Łupliwość: brakPrzełam: haczykowaty, muszlowy

KRYSZTAŁ GÓRSKI

KRYSZTAŁ GÓRSKI Grupa: kamień szlachetny z grupy

kwarcuBarwa: biała lub bezbarwny, przezroczysty, często zmętniałyWzór chemiczny: SiO2 (dwutlenek krzemu)

Połysk: szklisty, żywicznyUkład krystalograficzny: trygonalnyTwardość w skali Mohsa: 7

Gęstość: 2,65 g/cm³Łupliwość: brakPrzełam: muszlowy, bardzo kruchy

KRYSZTAŁ GÓRSKI Pochodzenie: pegmatyty, skały magmowe, utwory hydrotermalne,

żyły typu alpejskiego, aluwia

Występowanie: Indie, Sri Lanka, Kenia, Madagaskar, Brazylia, Gujana Francuska, USA (Maine, Nowy Jork, Płn. Karolina, Arkansas, Kalifornia), Rosja, Ukraina, Kazachstan, Gruzja, Szwajcaria, Austria, Włochy, Niemcy, Czechy, Polska, Francja.

Pielęgnacja i środki ostrożności: Kryształy należy myć bardzo często pod bieżącą wodą, gdyż z łatwością wchłaniają negatywną energię z otoczenia. Następnie należy wystawić je na działanie

promieni słonecznych. Jednak w bardzo wysokiej temperaturze mogą popękać. Kryształ jest minerałem nadzwyczaj odpornym na działanie kwasów i zasad. Rozpuszcza się jedynie w kwasie fluorowodorowym.

OBSYDIAN

OBSYDIAN

Wzór: SiO2

inna nazwa: agat islandzki Twardość: 5-6

Gęstość: 2330-2430 kg/m³ 

OBSYDIAN Obsydian (SiO2, agat islandzki), magmowa skała

wylewna, należąca do grupy skał kwaśnych. Zbudowana ze szkliwa wulkanicznego, zasobnego w krzemionkę oraz skalenie alkaliczne. Skrytokrystaliczna struktura obsydianu sprawia, że wyglądem zewnętrznym przypomina ciemne szkło. Barwa czarna, brunatna lub zielonkawa. Charakterystyczny silny, szklisty połysk.

Występuje na Wyspach Liparyjskich (Włochy), w Armenii, Turcji, USA i Meksyku. Wykorzystywany do celów zdobniczych, a w czasach prehistorycznych stosowany jako materiał do wyrobu narzędzi i broni.

AWENTURYN

AWENTURYN

Wzór chemiczny: SiO2 – tlenek krzemu

Połysk: szklisty, na przełamie tłustyBarwa: zielona lub czerwonaRysa: biała lub szarawaTwardość w skali Mohsa: 7Spójność: kruchyGęstość: 2,65Skupienie: ziarniste, pręcikowe, zbitePrzełam: muszlowy

AWENTURYN

Występowanie : Awenturyn nie jest właściwie minerałem lecz raczej agregatem zbudowanym z ziaren kwarcu i łusek miki.

Największe złoża: Indie , Egipt , Rosja– na Uralu (w łupkach mikowych), na Syberii, w Górach Ałtaj, Brazylia, Chile, Hiszpania, Austria.

W Polsce – znajdowany sporadycznie w aluwiach Kaczawy i w Górach Izerskich

GIPS

GIPS

Skład chemiczny :Siarczan(VI) wapnia dihydrat (CaSO4 · 2H2O)

Twardość w skali Mohsa: 2 Przełam: muszlowy Łupliwość: doskonała jednokierunkowa Układ krystalograficzny: jednoskośny

GIPS• Ważniejsze miejsca występowania – Tanzania, Kanada

(Nowy Brunszwik), Nowa Szkocja, USA (Kolorado, Utah, Michigan, Nowy Meksyk, Kalifornia, Teksas), Meksyk, Chile, Rosja, Francja, Włochy, Niemcy, Hiszpania, Czechy, Polska (szczególnie okolice Opoczna, Mszczonowa, Sudety , Dobrzyń nad Wisłą i inne.

• ładnie wykształcone kryształy, są cenione i poszukiwane przez kolekcjonerów (największe osiągają wielkość kilku metrów),

• jest powszechnie stosowany w budownictwie m in. jako materiał wiążący

• używany jako surowiec rzeźbiarski,• w modelarstwie.

KWARCOWE TYGRYSIE OKO

KWARCOWE TYGRYSIE OKOWzór: SiO2

Twardość w skali Mohsa: 7Gęstość: 2,65

Rysa: białaPrzełam: muszlowyPołysk: jedwabisty, bądź szklistyŁupliwość: brakBarwa: żółta, żółtobrązowaStopień przezroczystości: przeświecający, nieprzezroczystyWspółczynnik załamania światła: 1,544-1,553Dwójłomność: 0,009Dyspersja: 0,013Pleochroizm: nie występujeLuminescencja: nie występujeJest minerałem kruchym, nieprzezroczystym, należy do minerałów

rzadkich.

KWARCOWE TYGRYSIE OKO

Występowanie:RPA – nad rzeką Oranje w masywie Door (eksploatowany od 1876 r., występuje w formie wkładek wśród złupkowanych jaspisów). Australia – Yarra Creek, Namibia, USA, Meksyk, Birma, Indie, Rosja, Ukraina.

Twardość (w skali Mohsa) : 7Układ krystalograficzny trygonalny : kwarc

niskotemperaturowy; heksagonalny – kwarc wysokotemperaturowy

KORUND

KORUND

Twardość w skali Mohsa: 9Układ krystalograficzny: trygonalny

(pseudoheksagonalny)

KORUND

Korund zawiera czasami niewielkie domieszki chromu, tytanu lub żelaza. Przezroczyste odmiany krystaliczne są wyjątkowo czyste pod względem składu chemicznego. Znaczne ilości domieszek zawierają zbite odmiany drobnokrystaliczne.

TURKUS

Występowanie :IranTybetRosjaUSABrazyliaPolska – na dolnym Śląsku

TURKUS

•Układ krystalograficzny: trójskośny

•Skład chemiczny :CuAl6(PO4)4(OH)8 – 4H2O

•Barwa : błękitna, niebieskozielona, turkusowa

•Gęstość: 2,31 – 2,84g/cm 3

•Twardość w skali Mohsa : 5-6

AŁUN

AŁUN

Twardość w skali Mohsa - 2 – 2,5 Skład chemiczny : Siarczan potasowo –

glinowy (KAl(SO4)2 · 12 H2O)

Występuje w formie skupień ziarnistych, naciekowych, tworzy naloty i wykwity. Jest kruchy, łatwo rozpuszcza się w wodzie.

Układ krystalograficzny : regularny.

AŁUN

•Występuje w strefie wietrzenia skał ilastych, węgli zawierających piryt, markasyt oraz inne siarczki. Powstaje też w procesie wietrzenia skał magmowych zasobnych w skalenie i skaleniowce.

•Dawniej, jako kamyk po goleniu, był szeroko używany do tamowania drobnych krwawień z ranek po zacięciach przy goleniu. Dziś w tym celu ałun oferowany jest m.in. postaci sztyftu.

PIRYT

PIRYT

Twardość w skali Mohsa : 6,5 Skład chemiczny : FeS2

Występuje we wszystkich typach skał. Należy do minerałów bardzo pospolitych i szeroko rozpowszechnionych.

Układ krystalograficzny: regularny

AMETYST

AMETYSTTwardość w skali Mohsa : 7Skład chemiczny : SiO2

Występuje w dużych ilościach wśród utworów pneumatolitowych i hydrotermalnych; także wśród skał osadowych (żwiry, piaski). Występuje głównie w próżniach pogazowych skał bazaltowych, w tak zwanych geodach lub migdałach. Geody pochodzące z Brazylii osiągają czasem wielkość ponad jednego metra sześciennego.

Układ krystaliczny : trygonalny

RODONIT

RODONIT• WZÓR: (CaMn4[Si5O15])

• TWARDOŚĆ W SKALI MOHSA: 5,5–6,5

• WYSTĘPOWANIE: Spotykany w skałach metamorficznych: skarnach, wapieniach, marmurach. W złożach rud manganowych

w osadach bogatych w rodochrozyt.

• STRUKTURA KRYSTALOGRAFICZNA: trójskośny

RODONITZASTOSOWANIE:• stanowi lokalnie rudę manganu (zawiera do 42% Mn),• bywa używany do produkcji glazury i barwników

malarskich,• w jubilerstwie ograniczone: stosowany w postaci

kaboszonów. • Poszukiwane są okazy różowe, i różowoczerwone z

drobnymi białymi żyłkami. • Kryształy jubilerskie pochodzą przede wszystkim z

Kanady i Tanzanii,• używany jest do wyrobu drobnych przedmiotów, waz,

wisiorków, naszyjników, • jako kamień dekoracyjny np. okładziny stacji metra w

Moskwie.

MAGNETYT

MAGNETYT

STRUKTURA: romboedryczneTWARDOŚĆ W SKALI MOHSA: 5,5–6,5WYKORZYSTYWANIE: Jest najbogatszą i

najlepszą dla przemysłu rudą żelaza. Odłamki odmiany stalowoszarej po bębnowaniu i oprawieniu bywają używane jako kamień ozdobny.

MAGNETYT

WYSTĘPOWANIE: Bogate złoża magnetytu znajdują się w Szwecji (Kiruna, Luossawara), Rosji (Ural), na Ukrainie i w USA. W Polsce minerał ten występuje w Kowarach na Dolnym Śląsku, w Kletnie, okolicach Szklarskiej Poręby, Spotykany jest w bazaltach okolic Złotoryi i na Suwalszczyźnie.

CHALKANTYT

CHALKANTYT

Skład chemiczny CuSO4·5H2O(pentahydrat siarczanu miedzi)

Twardość w skali Mohsa 2,5 Przełam muszlowy Łupliwość niewyraźna, dwukierunkowa Pokrój kryształu niewielkie, rzadko

spotykane, tabliczkowe, słupkowe Układ krystalograficzny trójskośny Gęstość minerału 2,29 g/cm³

CHALKANTYTWystępowanieJest minerałem wtórnym w strefie utleniania

kruszców miedzi. Może też tworzyć się jako ewaporat w klimacie suchym i gorącym z wód słonych jezior.

Miejsca występowania:Na świecie: Niemcy – Rammelsberg, Goslar,

Hiszpania, Wielka Brytania, Słowacja, USA, Chile – największe złoża na świecie powstałe w wyniku ewaporacji.

W Polsce: występuje w kopalniach miedzi w rejonie Lubina, Polkowic, Rudnej. Spotykany na Pogórzu Kaczawskim, też w starych kopalniach Gór Świętokrzyskich.

CHALKANTYT

•Zastosowanielokalnie stosowany jako surowiec do

otrzymywania miedzi (Chile),stosowany jako środek ochrony roślin,ma znaczenie naukowe,ma znaczenie kolekcjonerskie – bardzo

często jest sztucznie hodowany, by otrzymać idealnie wykształcone kryształy,

stosowany do niszczenia korzeni w rurach kanalizacyjnych.

KORDIERYT

KORDIERYT

twardość w skali Mohsa:7układ krystalograficzny :rombowygęstość minerału: 2,6–2,66 g/cm3pokrój : słupkowybarwa: szara, niebieska, żółta, fioletowa

KORDIERYT

Wysoko ceniony i bardzo drogi kamień jubilerski. Obecność inkluzji znacznie obniża wartość kamieni. Najpiękniejsze okazy pochodzą z Cejlonu, gdzie spotykane są w żwirach zawierających różne kamienie. Kryształy kordierytu otrzymują zwykle kwadratowy lub ośmiokątny szlif schodkowy, który uwypukla pleochroizm. Obrót o 90 stopni zmienia barwę kamienia na niebieską.Tzw. "kompas wikingów" – dzięki własnościom pleochroicznym był używany przez żeglarzy do ustalania pozycji słońca przy zachmurzonym niebie; kordieryt zastosowany jest również w tzw. "kompasie zmierzchu", stosowanym w lotnictwie, którego istotnym elementem jest filtr polaryzacyjny, przyrząd ten umożliwia określenie położenia Słońca po jego zachodzie, na podstawie zmian polaryzacji błękitu nieba wraz z kierunkiem obserwacji, pozwala znaleźć położenie Słońca z dokładnością do 2,5°, nawet jeśli znajduje się ono 7° poniżej linii widnokręgu.

LABRADORYT

LABRADORYT

twardość w skali Mohsa:7układ krystalograficzny: trójskośnyskład chemiczny: zawiera 30–50% albitu naalsi3o8 (glinokrzemian sodu) oraz 50–70% anortytu (glinokrzemian wapnia)barwa: bezbarwna, biała, szara, zielona

LABRADORYTRozpowszechniony składnik niektórych skał magmowych, głównie labradorytów, a także skał metamorficznych.

Miejsca występowania: USA – znajdują się tam dobrze wykształcone kryształy nadające się do obróbki jubilerskiej, Meksyk, Kanada – na Półwyspie Labrador, Australia, Finlandia – główne miejsce pozyskiwania niezwykle pięknych kamieni.

Polska – (jako składnik gabra) w Woliborzu i Bożkowie na Dolnym Śląsku /w postaci ziaren charakteryzujących się błękitną migotliwością.