Plac zabaw. Program wychowania przedszkolnego

Autorka: Ewa Janus

© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i PedagogiczneWarszawa 2019Wydanie I (2019)

ISBN 978-83-02-18067-5

Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Marta JaszczukRecenzje: Jolanta WasilewskaRedakcja językowa: Anna Kapuścińska Redakcja techniczna: Maria KaszkowiakProjekt graficzny: Paweł PawińskiSkład i łamanie: Shift-Enter

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że podjęły starania mające na celu dotarcie do właścicieli i dysponentów praw autorskich wszyst-kich zamieszczonych utworów. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, przytaczając w celach dydaktycznych utwory lub fragmenty, postępują zgodnie z art. 29 ustawy o prawie autorskim. Jednocześnie Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że są jedynym podmiotem właściwym do kontaktu autorów tych utworów lub innych podmiotów uprawnionych w wypadkach, w których twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96KRS: 0000595068Tel.: 22 576 25 00Infolinia: 801 220 555www.wsip.plDruk i oprawa: DROGOWIEC-PL Sp. z o.o., Kielce

Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo.Więcej na www.legalnakultura.pl

Polska Izba Książki

© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2019 3

Wstęp 4

1. Koncepcja teoretyczna programu 5

2. Cele kształcenia i wychowania 7

Ogólne cele kształcenia i wychowania 7

Szczegółowe cele kształcenia i wychowania 7

3. Treści edukacyjne 15

Etapy wprowadzania ćwiczeń w edukacji językowej 28

Wspomaganie rozwoju umysłowego wraz z edukacją matematyczną 34

4. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania, proponowane metody 39

Propozycje metod i sposobów realizacji koncepcji programu „Plac zabaw” 39

5. Diagnozowanie osiągnięć rozwojowych dziecka 42

6. Przykładowe scenariusze zajęć realizowanych zgodnie z programem 47

7. Współpraca z rodzicami 57

Propozycje form współpracy zawarte w programie 57

Przykładowe listy do rodziców 60

Bibliografia 62

Wniosek do dyrektora o dopuszczenie do użytku programu 63

Spis treści

© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 20194

Plac zabaw. Program wychowania przedszkolnego

Wstęp

Mądry, zaangażowany nauczyciel na każdym poziomie edukacji koncentruje się na tym, by uczyć dzieci w taki sposób, by były dobrze przygotowane do życia w społe-czeństwie. Programy szkół zmieniają się często i – nie-stety – nie są spójne. Wszyscy – zarówno rodzice, jak i nauczyciele – wychowujemy dzieci i przygotowujemy je do funkcjonowania w rzeczywistości, której sami jesz-cze nie znamy. Tempo, w jakim rozwija się świat, jest tak duże, że nie potrafimy przewidzieć nawet, jakie kwalifika-cje będą potrzebne potencjalnym pracownikom w przy-szłości, a przecież proces edukacji dziecka w przedszkolu powinniśmy zaplanować tak, by był użyteczny również za lat kilkanaście. Na to wyzwanie próbuje odpowiedzieć niniejszy program.

„Komisja Europejska powołała grupy robocze eksper-tów wyznaczonych przez kraje członkowskie do pracy w trzech obszarach priorytetowych (umiejętności pod-stawowych, technologii informacyjnych i komunikacyj-nych oraz matematyki, nauk ścisłych i techniki). Grupa zajmująca się tematyką umiejętności podstawowych za-proponowała w 2002 r. listę ośmiu podstawowych kom-petencji kluczowych (Eurydice 2002, 2012): 1. porozumiewanie się w języku ojczystym,2. porozumiewanie się w językach obcych,3. kompetencje matematyczne i podstawowe kompeten-

cje naukowo-techniczne, 4. kompetencje informatyczne,5. umiejętność uczenia się,6. kompetencje społeczne i obywatelskie,7. inicjatywność i przedsiębiorczość,8. świadomość i ekspresja kulturalna”1.

Cztery z ośmiu podanych kompetencji kluczowych nie dotyczą konkretnej wiedzy, ale tzw. kompetencji mięk-kich. Są to: umiejętność uczenia się, kompetencje spo-łeczne i obywatelskie, inicjatywność i przedsiębiorczość, świadomość i ekspresja kulturalna. Oprócz skupiania się na treściach programowych, niezbędnych do osiągnięcia przez dziecko kolejnych umiejętności, warto kształtować w nim właśnie wymienione kompetencje. Niezależnie od najbardziej znaczących zmian podstaw programo-wych kolejnych szkół czy nawet struktury samej szkoły umożliwią one łatwe i samodzielne uczenie się nowych

rzeczy. Warto rozpocząć ćwiczenie tych umiejętności już w przedszkolu, oczywiście w formie dostosowanej do poziomu rozwojowego dzieci i ich strefy najbliższego rozwoju.

W poniższym programie to dziecko jest podmiotem edukacji – uczy się, a nie jest nauczane, tworzy struktury wiedzy w umyśle na podstawie aktywnie zdobytych in-formacji i własnych zasobów intelektualnych. Nauczyciel posługujący się programem: „Plac zabaw” z wykorzysta-niem elementów planu daltońskiego pomaga kształtować dzieciom samodzielność, odpowiedzialność i współpracę oraz zachęca je do refleksji. W ten sposób łatwiej im zdo-być kompetencje niezbędne do odgrywania przeróżnych ról społecznych i – przede wszystkim – zyskać poczucie sprawczości i niezależności.

Myśląc o edukacji dziecka, warto pójść o krok dalej i zastanowić się, czy dana umiejętność, kompetencja czy informacja pozwoli mu przygotować się do życia w społe-czeństwie. Dlatego też program: „Plac zabaw” nie przygo-towuje dzieci tylko do szkoły. Realizacja tego programu przez nauczyciela pozwala rozpocząć proces przygotowa-nia dzieci do nieustannie zmieniającego się świata. Szko-ła oczywiście jest jego częścią, więc i takie umiejętności dzieci będą ćwiczyć. Ale o wiele ważniejsze jest to, by wy-posażyć dzieci w kompetencje kluczowe w przyszłości. Przyjęcie koncepcji dziecka odpowiedzialnego za własną naukę i samokształcenie, samodzielnego, współpracują-cego z innymi, otwartego na nowości i zdolnego znosić zarówno porażki, jak i adekwatnie reagować na sukcesy, niesie za sobą wybór konkretnych metod nauczania. Na-leży dobierać takie metody, które nikogo nie wykluczają i pomagają wszystkim się rozwijać.

1 M. Górowska-Fells, B. Płatos, A. Rybińska, Kompetencje kluczowe uczniów w międzynarodowych raportach i badaniach w: S. Kwiatkowski (red.), Kom-petencje przyszłości, Wydawnictwo FRSE, Warszawa 2018, s. 93.


Koncepcja teoretyczna programu

1 Za: E. Gruszczyk-Kolczyńska, Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2013, s. 12–15.

2 J. Piaget, Studia z psychologii dziecka, PWN, Warszawa, 1966.3 L. Wygotski, Wybrane prace psychologiczne, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2002.4 J. Bruner, Poza dostarczone informacje, PWN, Warszawa 1978.

1. Koncepcja teoretyczna programu

Ludzie różnią się między sobą zdolnościami, zaintere-sowaniami, sposobem przyswajania informacji, prefero-wanymi stylami uczenia się. Badania psychopedagogicz-ne dzieci przedszkolnych pokazują, że wiek rozwojowy nie jest jedynym wyznacznikiem ich poziomu rozwoju emocjonalnego, społecznego, motorycznego ani poznaw-czego1. W Polsce najbardziej powszechną formą tworze-nia oddziałów przedszkolnych jest dobranie dzieci pod względem wieku (roku urodzenia). Ponadto, zgodnie z założonymi celami placówki lub potrzebami środowi-ska lokalnego czasem tworzy się grupy różnowiekowe. W tej samej grupie przedszkolnej są więc dzieci o róż-nych możliwościach poznawczych.

Program wychowania przedszkolnego „Plac zabaw” opiera się na teorii konstruktywizmu w edukacji stwo-rzonej i rozwiniętej przez J. Piageta (konstruktywizm po-znawczo-rozwojowy)2, L. Wygotskiego (konstruktywizm społeczno-kulturowy)3 i J. Brunera (konstruktywizm społeczny)4. Jest przeznaczony do pracy z dziećmi w wie-ku przedszkolnym (3–6 lat) o różnych potrzebach eduka-cyjnych i odpowiedni zarówno dla dzieci rozwijających się harmonijnie, jak również przejawiających specjalne potrzeby edukacyjne i wychowawcze.

Zgodnie z teorią konstruktywizmu edukacyjnego poznajemy rzeczywistość nie poprzez absorbowanie in-formacji płynących z zewnątrz, lecz przez samodzielne budowanie konstrukcji złożonej z tych informacji. In-formacje te można zdobywać poprzez czytanie książek, oglądanie filmów, poznawanie świata wszystkimi zmy-słami, własne refleksje oraz – przede wszystkim – kon-takt ze środowiskiem społecznym i kulturowym. Samo-dzielne uczenie się jest procesem nadawania znaczenia tym informacjom, tworzenia z nich bazy do kształtowa-nia nowych pojęć i interpretowania doświadczeń.

W odniesieniu do dzieci przedszkolnych z teorii kon-struktywizmu wynikają dwie podstawowe postawy. Pierwszą z nich jest aktywność poznawcza. Dziecko jest podmiotem poznającym – w działaniu (zabawie swo-

bodnej, zabawie dydaktycznej, doświadczeniach badaw-czych, grach, samodzielnym poszukiwaniu informacji itp.) uczy się, tworząc bazę doświadczeń. Wkłada w to wiele wysiłku i starań, a jednocześnie mocno angażuje się emocjonalnie. Dzięki temu, że cały czas jest aktywne, a poznanie wiąże się z emocjami, wiedza jest zapisywana i utrwalana w umyśle. Ponadto dziecko nieustannie we-ryfikuje informacje, przestawia je, koryguje, łączy i roz-dziela, tworząc schematy poznawcze. Pozwala to na sa-modzielne konstruowanie wiedzy pod kierunkiem osób z najbliższego otoczenia i dzięki ich udziałowi. J. Bruner dowodził, że główny mechanizm w procesie poznawania świata przez człowieka to wyszukiwanie różnic i podo-bieństw między przedmiotami i zdarzeniami oraz prze-twarzanie informacji w taki sposób, aby można je było połączyć w sensowne kategorie. Zalecał zatem uczenie się przez odkrywanie. W swojej koncepcji podkreślał zna-czenie intuicji dziecięcej i pojęć potocznych. Zachęcał do pozostawienia dzieciom możliwości doświadczania, eksperymentowania, badania świata, wchodzenia w rela-cje z innymi.

Nauczanie w koncepcji L. Wygotskiego powinno być spójne z poziomem rozwoju dziecka. To wymaga usta-lenia dwóch poziomów rozwoju: zarówno aktualnego rozwoju funkcji psychicznych (efektu zakończonych już cyklów rozwojowych), jak i najbliższego możliwego rozwoju (dopiero kształtujących się funkcji będących w początkowym etapie rozwoju). W ten sposób można zdiagnozować strefę najbliższego rozwoju dziecka, czyli różnicę pomiędzy poziomem zadań możliwych do wy-konania z pomocą dorosłego, a poziomem zadań moż-liwych do rozwiązania samodzielnie. Strefa najbliższego rozwoju pomaga określić „jutro” w rozwoju dziecka, bo-wiem to, co zrobi ono dzisiaj z pomocą dorosłego, jutro zrobi samodzielnie.

Stąd wynika druga postawa, kluczowa dla konstruk-tywizmu edukacyjnego – dziecko uczy się poprzez obser-wowanie, modelowanie otoczenia, interakcje z innymi



ludźmi. Wiedza dziecka pochodzi nie tylko od niego samego i źródeł wtórnych, lecz przede wszystkim jest doświadczeniem pochodzącym od innych ludzi – zarów-no dorosłych, jak i rówieśników. Rozwój intelektualny dziecka jest ściśle powiązany z jego rozwojem społecz-nym. Środowisko społeczne dziecka jest jednocześnie re-gulatorem jego zachowań. Poprzez kontakt z innymi oso-bami – dialog, poznawanie modeli zachowania, wzorców kultury – dziecko wzbogaca nie tylko wiedzę na okre-ślone tematy, lecz również staje się istotą społeczną, osa-dzoną w kulturze i żyjącą zgodnie z jej normami. Dzięki budowaniu bazy doświadczeń, sprawdzania ich, porów-nywania z doświadczeniami innych, dziecko buduje wła-sny system wartości, oparty na wartościach środowiska i kultury, w których żyje. Ponieważ jest to doświadczenie zbudowane w sposób aktywny, samodzielnie przetwo-rzone w umyśle, a nie narzucone przez innych, dziecko odczuwa je jako własne spostrzeżenia – trwałe i obowią-zujące. W ten złożony sposób tworzy i utrwala zasady po-stępowania, którymi będzie się kierować w życiu.

Dzieci, przychodząc do przedszkola w wieku około trzech lat, dopiero zaczynają uczyć się funkcjonowania w grupie oraz odróżniania dobra od zła. Wspólnym za-daniem nauczycieli oraz rodziców jest ułatwić dzieciom tę naukę poprzez własne zachowanie, postawy oraz for-mułowanie jasnych i zrozumiałych dla dziecka zasad funkcjonowania społecznego – takich samych w domu, na placu zabaw i w przedszkolu. Przyjmując założenia konstruktywizmu jako podstawy swojej pracy (a tak się dzieje, gdy nauczyciele wybierają ten program), na-uczyciel powinien zweryfikować również rolę, jaką peł-ni w grupie. Nie jest on jedyną osobą, która przekazuje wiedzę i która zna odpowiedź na wszystkie pytania. Ma przyjąć raczej rolę przewodnika, inspiratora, który two-rzy adekwatne warunki do rozwoju dzieci i wspiera je w procesie uczenia się. Wielką pomocą w tym procesie są same dzieci – grupa społeczna. Tutoring rówieśniczy, czyli uczenie się dzieci od siebie nawzajem, korzysta-nie z potocznej wiedzy samych dzieci, podążanie za ich zainteresowaniami – to działania, które powinny być obserwowane, wspierane i w niewielkim tylko stopniu kontrolowane przez nauczyciela. Dzieci nie są „białą kar-tą” do zapisania przez nauczyciela, który wie wszystko. Nauczanie, tak jak uczenie się, jest procesem, w którym każda ze stron ma sobie wiele do zaoferowania.

W programie „Plac zabaw” dużą uwagę poświecono sposobom aktywnego odkrywania świata przez dzieci. Program podkreśla rolę zabaw badawczych, doświad-czeń, laboratoriów prowadzonych z dziećmi i przy ich ak-tywnych udziale. Zadaniem dzieci podczas takich zabaw jest stawianie hipotez, weryfikowanie ich i formułowanie wniosków. Każde dziecko jest odkrywcą. Mniej sformali-

zowane badania prowadzi przecież od pierwszych chwili swojego życia, poznając otoczenie. Przewidywanie skut-ków swoich działań, zapobieganie wypadkom, stosowa-nie się do zasad bezpieczeństwa to również ważne aspekty zabaw badawczych. W niniejszym programie są zawarte wskazówki ułatwiające wpajanie dzieciom zasady bez-pieczeństwa, w szeroko pojętym zakresie: psychicznym, emocjonalnym, fizycznym i społecznym. Podejmowanie działań dopasowanych do wieku dzieci pozwoli nauczy-cielom pracować w taki sposób, by wychować dzieci od-powiedzialne za siebie i za innych, świadome niektórych zagrożeń i potrafiące ich unikać lub obronić się przed nimi. Aby osiągnąć takie cele, niezbędne jest wsparcie dzieci w obszarze społeczno-emocjonalnym. W progra-mie zawarto wiele treści niezbędnych do realizacji tego ważnego zagadnienia. Dojrzałość emocjonalno-społecz-na jest ważnym elementem gotowości szkolnej i często decyduje o sukcesach szkolnych. Dlatego też program zawiera wskazówki, w jaki sposób organizować zaba-wy i zajęcia na każdym etapie rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym, by wspierać je w tych obszarach.


Cele kształcenia i wychowania

2. Cele kształcenia i wychowania

Program „Plac zabaw” ma umożliwić podążanie za dzieckiem, wspieranie jego chęci działania i otwartości na nowe wyzwania. Najważniejszym jego celem jest jed-nak wskazanie nauczycielowi sposobów na odkrywanie indywidualnych zdolności i zainteresowań dzieci, pobu-dzanie ich, wzmacnianie i rozwijanie. Ważne jest również kształtowanie naturalnej aktywności dzieci i umiejętno-ści samodzielnego rozwiązywania problemów. Podkre-ślając mocne strony dzieci i wykorzystując naturalny po-tencjał wynikający z chęci poznawania świata, nauczyciel może sprawić, że dzieci poczują wewnętrzną motywację do nauki. Warto pamiętać o ogólnych i szczegółowych celach kształcenia i wychowania, by adekwatnie plano-wać pracę z dziećmi oraz przeprowadzać jej ewaluację.

OGÓLNE CELE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA

Obowiązujące w Polsce akty prawne, regulujące zasady kształcenia i wychowania dzieci w wieku przedszkol-nym1, jako główny cel wychowania przedszkolnego określają stymulowanie i wspieranie rozwoju dziecka w bezpiecznym i przyjaznym środowisku. Podstawa pro-gramowa wychowania przedszkolnego wprost wskazu-je, że „celem wychowania przedszkolnego jest wsparcie całościowego rozwoju dziecka. Wsparcie to realizowane jest przez proces opieki, wychowania i nauczania – ucze-nia się, co umożliwia dziecku odkrywanie własnych możliwości, sensu działania oraz gromadzenie doświad-czeń na drodze prowadzącej do prawdy, dobra i piękna. W efekcie takiego wsparcia dziecko osiąga dojrzałość do podjęcia nauki na pierwszym etapie edukacji2.” Jest to możliwe dzięki zróżnicowanym metodom nauczania oraz wspólnego oddziaływania – nie tylko przedszkola czy szkoły, ale także środowiska rodzinnego czy spo-łecznego.

SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA

Wszystkie działania podejmowane przez nauczycieli po-winny uwzględniać indywidualne predyspozycje dzieci – ich trudności, zdolności, upodobania, zainteresowania, tempo rozwoju psychofizycznego oraz specjalne potrzeby edukacyjne. Cele operacyjne zawarte w programie „Plac zabaw” mają wskazać nauczycielowi kierunek działa-nia, który umożliwia wieloaspektowe wsparcie dzieci. Cele wychowania i kształcenia w aktach prawnych do-tyczących nauczania określa się w stosunku do dzieci kończących edukację przedszkolną. Wynika to m.in. ze słusznego założenia, że każde dziecko rozpoczyna swoją przygodę ze zinstytucjonalizowaną edukacją z różnym bagażem doświadczeń, wiedzy, zdolności, umiejętności, zasobów i nie zawsze są to czynniki od niego zależne. Po-nadto daje nauczycielowi i dziecku kilkuletni czas eduka-cji przedszkolnej na rozplanowanie pracy. W niniejszym programie szczegółowe cele wychowania i kształcenia zostały dopasowane do czterech obszarów rozwoju dziec-ka zawartych w podstawie programowej wychowania przedszkolnego: fizycznego, emocjonalnego, społeczne-go i poznawczego. Taki podział ma na celu podkreślenie spójności tych obszarów oraz ich wzajemnego przenika-nia. Jedynie sprawne fizyczne (zarówno w obszarze dużej, jak i małej motoryki), dojrzałe emocjonalnie i społecznie dziecko będzie aktywnie, samodzielnie i twórczo przy-swajać szkolną wiedzę i sprosta wyzwaniom klasy pierw-szej. Ten podział ukazuje jednocześnie uniwersalność celów szczegółowych i pozwala nauczycielowi na zapla-nowanie i uporządkowanie pracy z dziećmi w ciągu kilku lat ich pobytu w przedszkolu.

1 Przede wszystkim: Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jednolity Dz.U. z 2015 r., poz. 2156 z późn. zm.) oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej, przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólne-go dla szkoły policealnej (Dz.U. 2017 poz. 356).

2 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej, przysposabiającej do pracy oraz kształ-cenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. 2017 poz. 356).



I. FIZYCZNY OBSZAR ROZWOJU DZIECKA

Ogólne osiągnięcia sformułowane dla dzieci koń-czących edukację przedszkolną (zgodnie z podstawą

programową wychowania przedszkolnego):

Cele szczegółoweDziecko:

1. Zgłasza potrzeby fizjologiczne, samodzielnie wyko-nuje podstawowe czynności higieniczne.

2. Wykonuje czynności samoobsługowe: ubieranie się i rozbieranie, w tym czynności precyzyjne, np. zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł.

3. Spożywa posiłki z użyciem sztućców, nakrywa do stołu i sprząta po posiłku.

4. Komunikuje potrzebę ruchu, odpoczynku.5. Uczestniczy w zabawach ruchowych, w tym

rytmicznych, muzycznych, naśladowczych z przy-borami lub bez nich; wykonuje różne formy ruchu: bieżne, skoczne, z czworakowaniem, rzutne.

6. Inicjuje zabawy konstrukcyjne, majsterkuje, buduje, wykorzystując zabawki, materiały użytkowe, w tym materiał naturalny.

7. Wykonuje czynności takie jak: sprzątanie, pakowa-nie, trzymanie przedmiotów jedną ręką i oburącz, małych przedmiotów z wykorzystaniem odpowied-nio ukształtowanych chwytów dłoni, używa chwytu pisarskiego podczas rysowania, kreślenia i pierw-szych prób pisania.

8. Wykonuje podstawowe ćwiczenia postawy ciała.9. Wykazuje sprawność ciała i koordynację w stopniu

pozwalającym na rozpoczęcie systematycznej nauki.

umie samodzielnie i poprawnie umyć i wytrzeć twarz i ręce oraz umyć zęby;

właściwie zachowuje się przy stole podczas posiłków; nakrywa do stołu i sprząta po sobie; samodzielnie korzysta z toalety; samodzielnie ubiera się i rozbiera; rozpoznaje swoje ubrania i buty wśród innych; dba o osobiste rzeczy i nie naraża ich na zgubienie lub kradzież; utrzymuje porządek w swoim otoczeniu; prawidłowo posługuje się sztućcami; potrafi przyrządzić prosty posiłek (kanapki, sałatka) z zachowaniem

zasad bezpieczeństwa; dba o swoje zdrowie; orientuje się w zasadach zdrowego żywienia; dostrzega związek pomiędzy chorobą a leczeniem, poddaje się

leczeniu, np. wie, że przyjmowanie lekarstw jest konieczne; jest sprawne fizycznie lub jest sprawne w miarę swoich możliwości,

jeżeli jest dzieckiem mniej sprawnym ruchowo; uczestniczy w zajęciach ruchowych, w zabawach i grach w ogrodzie

przedszkolnym, w parku, na boisku, w sali gimnastycznej; rozumie, dlaczego zbyt długie oglądanie telewizji lub gra na kompu-

terze są szkodliwe dla zdrowia; przestrzega ustalonych zasad korzystania z mediów; wie, jak się zachować przy skaleczeniu, upadku, potrafi wezwać

pomoc; przyjmuje prawidłową postawę ciała w różnych sytuacjach: podczas

rysowania, gier stolikowych, podczas posiłków, podczas siedzenia w kręgu na dywanie.

wznosi konstrukcje z klocków i tworzy kompozycje z różnorodnych materiałów (np. przyrodniczych);

używa właściwie prostych narzędzi podczas majsterkowania; interesuje się urządzeniami technicznymi (np. używanymi w gospo-

darstwie domowym); próbuje rozumieć, jak działają urządzenia techniczne, zachowuje

ostrożność przy korzystaniu z nich; umie posługiwać się bezpiecznie przedmiotami i urządzeniami życia

codziennego.



II. EMOCJONALNY OBSZAR ROZWOJU DZIECKA




1. Rozpoznaje i nazywa podstawowe emocje, próbuje radzić sobie z ich przeżywaniem.

2. Szanuje emocje swoje i innych osób.3. Przeżywa emocje w sposób umożliwiający mu

adaptację w nowym otoczeniu, np. w nowej grupie dzieci, nowej grupie starszych dzieci, a także w no-wej grupie dzieci i osób dorosłych.

4. Przedstawia swoje emocje i uczucia, używając charakterystycznych dla dziecka form wyrazu.

5. Rozstaje się z rodzicami bez lęku, ma świadomość, że rozstanie takie bywa dłuższe lub krótsze.

6. Rozróżnia emocje i uczucia przyjemne i nieprzy-jemne, ma świadomość, że odczuwają i przeżywają je wszyscy ludzie.

7. Szuka wsparcia w sytuacjach trudnych dla niego emocjonalnie; wdraża swoje własne strategie, wspierane przez osoby dorosłe lub rówieśników.

8. Zauważa, że nie wszystkie przeżywane emocje i uczucia mogą być podstawą do podejmowania natychmiastowego działania, panuje nad nieprzy-jemną emocją, np. podczas oczekiwania na własną kolej w zabawie lub innej sytuacji.

9. Wczuwa się w emocje i uczucia osób z najbliższego otoczenia.

10. Dostrzega, że zwierzęta posiadają zdolność od-czuwania, przejawia w stosunku do nich życzliwość i troskę.

11. Dostrzega emocjonalną wartość otoczenia przy-rodniczego jako źródła satysfakcji estetycznej.

rozwija umiejętność poznawania i odczytywania własnych uczuć i emocji;

rozwija umiejętność rozumienia własnego zachowania; ćwiczy zdolność rozpoznawania i nazywania uczuć przyjemnych

i nieprzyjemnych u siebie i innych; próbuje opanować silnie działające emocje i odroczyć natych-

miastowe działanie pod wpływem impulsu; poznaje własne mocne i słabe strony; próbuje określić mocne strony innych osób; umacnia wiarę we własne możliwości, buduje pozytywną samooce-

nę i adekwatne poczucie własnej wartości; adaptuje się w nowym środowisku; rozstaje się z rodzicami na czas pobytu w przedszkolu i wspólnie

bawi się w tym czasie z innymi; preferuje kontakt z wybranymi dziećmi; nazywa uczucia towarzyszące np. nieobecności bliskiej koleżanki

czy bliskiego kolegi, zmiany wychowawcy itp.; rozwija umiejętność wyrażania własnych uczuć i emocji poprzez

sztuki plastyczne, techniczne, teatralne, muzyczne itp.; rozwija umiejętność adekwatnego reagowania na sukcesy (bez poni-

żania innych osób) i porażki (motywowanie do dalszych działań); rozwija umiejętność przestrzegania zasad zabawy; ćwiczy umiejętność doprowadzania zadania do końca; rozwija odporność emocjonalną; rozwija poczucie sprawczości i odpowiedzialności za własne dzia-

łania; rozwija umiejętność planowania własnej pracy oraz samokontroli; kształtuje wewnętrzną motywację do nauki; w miarę samodzielnie radzi sobie w sytuacjach życiowych i próbuje

przewidywać skutki swoich zachowań; rozwija umiejętność proszenia o pomoc zarówno osoby dorosłe jak

i rówieśników; udziela pomocy i wsparcia innym osobom; zachowuje właściwą postawę wobec przyrody; dba o rośliny i zwierzęta w najbliższym otoczeniu; rozwija postawę opiekuńczą wobec wszystkich i wszystkiego, co

wymaga pomocy człowieka, zgodnie ze swoimi możliwościami; jest wrażliwe na krzywdę innych osób i zwierząt.



III. SPOŁECZNY OBSZAR ROZWOJU DZIECKA




1. Przejawia poczucie własnej wartości jako osoby, wyraża szacunek wobec innych osób i przestrzegając tych wartości, nawiązuje relacje rówieśnicze.

2. Odczuwa i wyjaśnia swoją przynależność do rodziny, narodu, grupy przedszkolnej, grupy chłopców, grupy dziewczynek oraz innych grup, np. grupy teatralnej, grupy sportowej.

3. Posługuje się swoim imieniem, nazwiskiem, adresem.4. Używa zwrotów grzecznościowych podczas powitania,

pożegnania, sytuacji wymagającej przeproszenia i przy-jęcia konsekwencji swojego zachowania.

5. Ocenia swoje zachowanie w kontekście podjętych czynności i zadań oraz przyjętych norm grupowych; przyjmuje, respektuje i tworzy zasady zabawy w grupie, współdziała z dziećmi w zabawie, pracach użytecznych, podczas odpoczynku.

6. Nazywa i rozpoznaje wartości związane z umiejęt-nościami i zachowaniami społecznymi, np. szacunek do dzieci i dorosłych, szacunek do ojczyzny, życzli-wość okazywana dzieciom i dorosłym – obowiązko-wość, przyjaźń, radość.

7. Respektuje prawa i obowiązki swoje oraz innych osób, zwracając uwagę na ich indywidualne potrze-by.

8. Obdarza uwagą inne dzieci i osoby dorosłe.9. Komunikuje się z dziećmi i osobami dorosłymi, wy-

korzystując komunikaty werbalne i pozawerbalne; wyraża swoje oczekiwania społeczne wobec innego dziecka, grupy.

rozwija postawę przywiązania do tradycji własnej rodziny, narodu, religii i kultury;

posiada wiedzę o sobie i najbliższych osobach; umie się przedstawić: podaje swoje imię, nazwisko i adres zamiesz-

kania; wie, komu można podawać takie informacje; odtwarza w zabawie tematycznej zaobserwowane zachowania

społeczne; komunikuje się z otoczeniem w sposób jasny i czytelny; pomaga innym w miarę swoich możliwości; rozumie znaczenie uniwersalnych wartości i norm w kontaktach

społecznych; kształtuje otwartość na drugiego człowieka, pozytywne zaintereso-

wanie innymi ludźmi, dostrzega różnice i podobieństwa pomiędzy nimi;

kształtuje umiejętność odczytywania własnych emocji i radzenia sobie z nimi w sposób akceptowany społecznie;

poznaje sposoby skutecznego komunikowania się i rozwiązywania sytuacji trudnych;

kształtuje umiejętność odczytywania emocji, pragnień, potrzeb i intencji innych osób oraz odpowiadania na nie w zgodzie ze sobą i regułami porządku społecznego;

podejmuje próby nawiązywania, kształtowania i podtrzymywania różnorodnych kontaktów społecznych: z osobami pełnosprawnymi i niepełnosprawnymi;

kształtuje umiejętność skutecznej i przyjaznej współpracy w grupie; kształtuje wrażliwość na różnorodne potrzeby innych osób; rozwija umiejętność wzajemnej pomocy; rozwija umiejętność proszenia o pomoc w sytuacjach trudnych; kształtuje zdolność udzielania pochwał innym dzieciom; kształtuje umiejętność współdziałania podczas wspólnych wystę-

pów, organizowania zabaw i zajęć; kształtuje umiejętność odróżniania dobra i zła; poznaje w działaniu uniwersalne wartości takie jak: szacunek dla

innych ludzi, zwierząt i środowiska naturalnego, poszanowanie god-ności, prawdomówność, sprawiedliwość, pracowitość, uczciwość, uczynność, koleżeństwo, współdziałanie, piękno (w sensie estetycz-nym), punktualność;

kształtuje postawę otwartości na inność jako źródło bogactwa i róż-norodności (unikanie uprzedzeń, stygmatyzacji i stereotypów);

ćwiczy umiejętność interpretowania świata zgodnie z przyjętym systemem wartości, bez oceniania innych;

podejmuje (adekwatnie do wieku i rozwoju) rozmowy na tematy egzystencjalne, etyczne i moralne;

kształtuje świadomość wartości innych tradycji rodzinnych, narodo-wych, kulturowych i religijnych i szacunku dla nich;

rozwija umiejętność tworzenia inscenizacji przedstawiających ele-menty tradycji narodowej i kulturowej;

poznaje wytwory kultury narodowej oraz innych kultur (muzea, wystawy, koncerty, oglądanie dzieł sztuki, obrazów);

dba o bezpieczeństwo swoje i innych osób.



IV. POZNAWCZY OBSZAR ROZWOJU DZIECKA




1. Wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą komunikatów pozawerbalnych: tańca, intencjonal-nego ruchu, gestów, impresji plastycznych, technicz-nych, teatralnych, mimicznych, konstrukcji i modeli z tworzyw i materiału naturalnego.

2. Wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą języka mówionego, posługuje się językiem polskim w mowie zrozumiałej dla dzieci i osób dorosłych, mówi płynnie, wyraźnie, rytmicznie, poprawnie wypowiada ciche i głośne dźwięki mowy, rozróżnia głoski na początku i końcu w wybranych, prostych fonetycznie słowach.

3. Odróżnia elementy świata fikcji od realnej rzeczy-wistości; byty rzeczywiste od medialnych, byty realistyczne od fikcyjnych.

4. Rozpoznaje litery, którymi jest zainteresowane na skutek zabawy i spontanicznych odkryć, odczy-tuje krótkie wyrazy utworzone z poznanych liter w formie napisów drukowanych dotyczące treści znajdujących zastosowanie w codziennej aktywno-ści.

5. Odpowiada na pytania, opowiada o zdarzeniach z przedszkola, objaśnia kolejność zdarzeń w pro-stych historyjkach obrazkowych, układa historyjki obrazkowe, recytuje wierszyki, układa i rozwiązuje zagadki.

6. Wykonuje własne eksperymenty językowe, nadaje znaczenie czynnościom, nazywa je, tworzy żarty językowe i sytuacyjne, uważnie słucha i nadaje zna-czenie swym doświadczeniom.

7. Eksperymentuje rytmem, głosem, dźwiękami i ruchem, rozwijając swoją wyobraźnię muzyczną; słucha, odtwarza i tworzy muzykę, śpiewa piosenki, porusza się przy muzyce i do muzyki, dostrzega zmiany charakteru muzyki, np. dynamiki, tempa i wysokości dźwięku oraz wyraża ją ruchem, reaguje na sygnały, muzykuje z użyciem instrumentów oraz innych źródeł dźwięku; śpiewa piosenki dziecięcego repertuaru oraz łatwe piosenki ludowe; chętnie uczestniczy w zbiorowym muzykowaniu; wyraża emocje i zjawiska pozamuzyczne różnymi środkami aktywności muzycznej; aktywnie słucha muzyki; wykonuje lub rozpoznaje melodie, piosenki i pieśni, np. ważne dla wszystkich dzieci w przedszkolu, np. hymn przedszkola, charakterystyczne dla uroczy-stości narodowych (hymn narodowy), potrzebne do organizacji uroczystości np. Dnia Babci i Dziadka, święta przedszkolaka (piosenki okazjonalne) i inne; w skupieniu słucha muzyki.

porozumiewa się z otoczeniem za pomocą werbalnych i niewerbal-nych środków wyrazu;

rozwija umiejętność posługiwania się językiem jako narzędziem ko-munikacji, również pod względem gramatycznym i semantycznym;

poszerza wiedzę o regułach języka (zdolności bierne i czynne): umie-jętność zastosowania i rozróżniania sposobu mówienia w zależności od okoliczności;

kształtuje umiejętność nawiązywania i podtrzymywania interakcji w sposób werbalny i niewerbalny;

ćwiczy umiejętność rozumienia przekazów językowych prezento-wanych nie wprost (przysłów, prostych metafor, podstawowych związków frazeologicznych);

rozwija umiejętność posługiwania się umownymi znakami oraz zdol-ność poprawnego odczytywania kodów, znaków umownych grupy, społeczności, obszaru kulturowego;

podejmuje działania twórcze – słowne i niewerbalne – rozwijające zasób słownictwa (układanie rymowanek, historyjek, interpretowa-nie wierszy i przysłów);

uważnie słucha, pyta o niezrozumiałe fakty i formułuje dłuższe wypowiedzi o ważnych sprawach;

w zrozumiały sposób mówi lub w inny sposób komunikuje o swoich potrzebach i decyzjach;

poznaje i interpretuje różne teksty kultury (wiersze, opowiadania, legendy, baśnie);

interpretuje niewerbalne wskazówki rozmówców; rozpoznaje niektóre symbole obrazkowe, znaki drogowe, mapy,

wskazówki graficzne; przygotowuje się do nauki czytania i pisania; układa krótkie zdania, dzieli zdania na słowa, dzieli słowa na sylaby; wyodrębnia głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej; łączy sylaby i głoski w słowa; zna drukowane małe i wielkie litery (z wyłączeniem dwuznaków,

zmiękczeń i liter oznaczających w języku polskim samogłoski nosowe); interesuje się czytaniem; układa proste wyrazy z liter i potrafi je

przeczytać; interesuje się pisaniem; kreśli znaki literopodobne i podejmuje

próby pisania liter; rozumie znaczenie umiejętności czytania i pisania; kształtuje zainteresowanie książką, słucha opowiadań, wierszy; rozwija umiejętność odczytywania prostych schematów, planów,

map, instrukcji obrazkowych; rozwija zdolność myślenia wyobrażeniowego i przestrzennego

(dzięki wykonywaniu prac różnymi technikami np. plastycznymi, technicznymi na dowolne lub określone tematy);

określa schemat własnego ciała w przestrzeni; kształtuje umiejętność orientowania się w przestrzeni oraz okre-

ślania i opisywania lokalizacji (w, na, nad, pod, za, przed, z prawej strony, z lewej strony, w środku);

liczy obiekty i odróżnia błędne liczenie od poprawnego; dodaje i odejmuje w zakresie 10 i więcej, pomagając sobie liczeniem

na palcach lub na innych zbiorach zastępczych;







8. Wykonuje własne eksperymenty graficzne farbą, kredką, ołówkiem, mazakiem itp., tworzy proste i złożone znaki, nadając im znaczenie, odkrywa w nich fragmenty liter, cyfr, kreśli wybrane litery i cyfry na gładkiej kartce papieru, wyjaśnia sposób powstania wykreślonych, narysowanych lub zapisanych kształtów, przetwarza obraz ruchowy na graficzny i odwrotnie, samodzielnie planuje ruch przed zapisaniem, np. znaku graficznego, litery i in-nych w przestrzeni sieci kwadratowej lub liniatury, określa kierunki i miejsca na kartce papieru.

9. Czyta obrazy, wyodrębnia i nazywa ich elementy, nazywa symbole i znaki znajdujące się w otoczeniu, wyjaśnia ich znaczenie.

10. Wymienia nazwę swojego kraju i jego stolicy, rozpoznaje symbole narodowe (godło, flaga, hymn), nazywa wybrane symbole związane z regionami Polski ukryte w podaniach, przysłowiach, legen-dach, bajkach, np. o smoku wawelskim, orientuje się, że Polska jest jednym z krajów Unii Europejskiej.

11. Wyraża ekspresję twórczą podczas czynności konstrukcyjnych i zabawy, zagospodarowuje prze-strzeń, nadając znaczenie umieszczonym w niej przedmiotom, określa ich położenie, liczbę, kształt, wielkość, ciężar, porównuje przedmioty w swoim otoczeniu z uwagi na wybraną cechę.

12. Klasyfikuje przedmioty według: wielkości, kształtu, koloru, przeznaczenia, układa przedmioty w grupy, szeregi, rytmy, odtwarza układy przedmiotów i tworzy własne, nadając im znaczenie, rozróżnia podstawowe figury geometryczne (koło, kwadrat, trójkąt, prostokąt).

13. Eksperymentuje, szacuje, przewiduje, dokonuje pomiaru długości przedmiotów, wykorzystując np. dłoń, stopę, but.

14. Określa kierunki i ustala położenie przedmiotów w stosunku do własnej osoby, a także w stosunku do innych przedmiotów, rozróżnia stronę lewą i prawą.

15. Przelicza elementy zbiorów w czasie zabawy, prac porządkowych, ćwiczeń i wykonywania innych czynności, posługuje się liczebnikami głównymi i porządkowymi, rozpoznaje cyfry oznaczające liczby od 0 do 10, eksperymentuje z tworzeniem kolejnych liczb, wykonuje dodawanie i odejmowa-nie w sytuacji użytkowej, liczy obiekty, odróżnia liczenie błędne od poprawnego.

16. Posługuje się w zabawie i w trakcie wykonywania innych czynności pojęciami dotyczącymi na-stępstwa czasu np. wczoraj, dzisiaj, jutro, rano, wieczorem, w tym nazwami pór roku, nazwami dni tygodnia i miesięcy.

porównuje szacunkowo liczebności zbiorów, rozróżnia zbiory rów-noliczne i nierównoliczne;

zna cyfry od 0 do 9 i tworzy z nich liczby od 0 do 10 i więcej; rozróżnia stronę lewą i prawą, określa kierunki i ustala położenie

obiektów w stosunku do własnej osoby, a także w odniesieniu do innych obiektów;

wie, na czym polega pomiar długości, i zna proste sposoby mierze-nia: krokami, stopa za stopą;

zna stałe następstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku;

liczy i dokonuje operacji matematycznych w zakresie przekraczają-cym 10;

sprawnie wykonuje działania na zbiorach; zna pojęcia związane z wagą, czasem, objętością; rozróżnia przedmioty, obiekty, kolory, podstawowe figury geome-

tryczne i porównuje ich wielkości; rozpoznaje i nazywa niektóre bryły geometryczne (kula, walec,

stożek); przewiduje, w miarę swoich możliwości, jakie będą skutki czynności

manipulacyjnych na przedmiotach (wnioskowanie o wprowadzanych i obserwowanych zmianach);

grupuje obiekty w sensowny sposób (klasyfikuje) i formułuje uogól-nienia typu: to do tego pasuje, te obiekty są podobne, a te są inne;

stara się łączyć przyczynę ze skutkiem i próbuje przewidywać, co się może zdarzyć;

potrafi świadomie kierować uwagą, by coś zapamiętać (bodźce sensoryczne, graficzne, dźwiękowe i ruchowe);

rozwija słuch muzyczny; odróżnia dźwięki przyrody (naturalne odgłosy lasu, ulicy, wiejskiej

zagrody, miejskiego zgiełku etc.); rozpoznaje i nazywa podstawowe instrumenty muzyczne; odróżnia dźwięki niektórych instrumentów muzycznych; doskonali koncentrację uwagi i pamięć słuchową (odtwarza sekwen-

cję dźwięków, tworzy rytmy muzyczne, określa tempo w muzyce etc.);

rozwija umiejętność interpretowania utworów muzycznych ruchem i tańcem (opowieści muzyczne);

rozwija wyobraźnię muzyczną; rozwija wrażliwość na różne elementy muzyki (tempo i jego zmiany,

pauza, rytm, dynamika, metrum, wysokość i barwa dźwięku, dyna-mika i struktura utworu);

samodzielnie śpiewa poznane piosenki; podczas występów, przedstawień, koncertów prezentuje poznane

piosenki, tańce oraz umiejętność gry na instrumentach; poznaje muzykę, pieśni, tańce i kulturę muzyczną różnych regionów

Polski; poznaje muzykę, pieśni, tańce i kulturę muzyczną różnych krajów; posługuje się liczebnikami głównymi i porządkowymi; rozwija zdolności: porównywania, porządkowania, przyporządkowy-

wania określonych wielkości; ćwiczy umiejętność kształtowania pojęć: zbioru, liczby, wielkości,

ciężaru, długości, czasu;







17. Rozpoznaje modele monet i banknotów o niskich nominałach, porządkuje je, rozumie do czego służą pieniądze w gospodarstwie domowym.

18. Posługuje się pojęciami dotyczącymi zjawisk przy-rodniczych np. tęcza, deszcz, burza, opadanie liści z drzew, sezonowa wędrówka ptaków, kwitnie-nie drzew, zamarzanie wody, dotyczącymi życia zwierząt, roślin, ludzi w środowisku przyrodniczym, korzystania z dóbr przyrody, np. grzybów, owoców, ziół.

19. Podejmuje samodzielną aktywność poznawczą np. oglądanie książek, zagospodarowanie przestrzeni własnymi pomysłami konstrukcyjnymi, korzystanie z nowoczesnej technologii itd.

20. Wskazuje zawody wykonywane przez rodziców i osoby z najbliższego otoczenia, wyjaśnia, czym zajmuje się osoba wykonująca dany zawód.

21. Rozumie bardzo proste polecenia w języku obcym nowożytnym i reaguje na nie; uczestniczy w zaba-wach, np. muzycznych, ruchowych, plastycznych, konstrukcyjnych, teatralnych; używa wyrazów i zwrotów mających znaczenie dla danej zabawy lub innych podejmowanych czynności; powtarza rymowanki i proste wierszyki, śpiewa piosenki w grupie; rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych, gdy są wspierane np. obrazkami, rekwizytami, ruchem, mimiką, gestami.

22. Reaguje na proste polecenie w języku mniej-szości narodowej lub etnicznej, używa wyrazów i zwrotów mających znaczenie w zabawie i innych podejmowanych czynnościach; powtarza rymo-wanki i proste wierszyki, śpiewa piosenki; rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych wspieranych np. obrazkiem, rekwizy-tem, gestem; zna godło (symbol) swojej wspólnoty narodowej lub etnicznej.

23. Reaguje na proste polecenie w języku regionalnym – kaszubskim, używa wyrazów i zwrotów mają-cych znaczenie w zabawie i innych podejmowa-nych czynnościach; powtarza rymowanki i proste wierszyki, śpiewa piosenki; rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych wspieranych np. obrazkiem, rekwizytem, gestem; zna godło (symbol) swojej wspólnoty regionalnej – kaszubskiej.

kształtuje umiejętność dostrzegania rytmów w otoczeniu (sekwen-cyjność dni tygodnia, pór roku, miesięcy, pór dnia etc.);

kształtuje umiejętność odtwarzania rytmów graficznych, muzycz-nych, ruchowych oraz kontynuowania ich;

ćwiczy umiejętność dostrzegania, określania i przewidywania związ-ków przyczynowo-skutkowych;

kształtuje myślenie operacyjne przy ustalaniu konsekwentnych serii, stałości masy, objętości cieczy;

rozwija zdolność stosowania schematów działania, algorytmów (działanie według instrukcji, wzoru);

kształtuje postawę użyteczności wiedzy matematycznej w codzien-nym życiu;

prowadzi obserwację zjawisk przyrodniczych i zmian zachodzących w przyrodzie;

rozwija umiejętność charakteryzowania szczególnych zmian zacho-dzących w przyrodzie na skutek zmieniających się pór roku;

kształtuje umiejętność regularnego prowadzenia kalendarza pogody i posługiwania się symbolami oznaczającymi zjawiska pogodowe;

kształtuje umiejętność rozumienia i interpretowania zjawisk zacho-dzących w przyrodzie;

ćwiczy zdolność samodzielnego wysuwania hipotez i ich spraw-dzania poprzez wykonywanie eksperymentów, zabaw badawczych i samodzielnych obserwacji przyrodniczych;

stosuje się do zasad bezpieczeństwa podczas wykonywania ekspe-rymentów badawczych;

kształtuje umiejętność wykonywania czynności pielęgnacyjnych w stosunku do roślin i zwierząt (sadzenie roślin, dbanie o nie, dokar-mianie zwierząt itp.);

rozwija umiejętność obserwacji budowy wybranych gatunków roślin i zwierząt, żyjących w różnych środowiskach;

kształtuje poczucie dbałości o środowisko naturalne i odpowiedzial-ności za nie;

poszerza wiedzę o różnorodnych ekosystemach oraz gatunkach roślin i zwierząt będących pod ochroną;

rozumie konieczność zachowania szczególnej ostrożności w kontak-cie z nieznanymi zwierzętami i roślinami i poszerzania wiedzy na ich temat;

kolekcjonuje dostępny materiał przyrodniczy, tworzy kąciki przyro-dy, własne grządki i opiekuje się nimi;

zna podstawowe zasady ruchu drogowego i zasady zachowania bezpieczeństwa na drodze;

zna i nazywa niektóre znaki drogowe, wyjaśnia ich znaczenie; rozpoznaje i nazywa niektóre banknoty i monety używane w Polsce; rozumie sens używania pieniędzy w gospodarstwie domowym; posługuje się modelami monet i banknotów w zabawie tematycznej

np. w sklep; rozwija umiejętność przewidywania skutków nieograniczonej dzia-

łalności człowieka w różnych ekosystemach (zanieczyszczenie gleby, wody i powietrza);

rozwija poczucie odpowiedzialności za środowisko naturalne i dba-łości o nie;

podejmuje różnorodne działania na rzecz ochrony środowiska;







ma poczucie przynależności regionalnej lub narodowej lub etnicznej; rozumie sens i znaczenie posługiwania się językiem obcym; rozumie proste słowa i zwroty w języku obcym nowożytnym; słucha prostych wierszyków, rymowanek, bajek, piosenek i opowia-

dań w języku obcym nowożytnym; używa słownictwa w języku obcym nowożytnym związanego

z funkcjonowaniem w najbliższym otoczeniu; używa prostych zwrotów w języku kaszubskim.


Treści edukacyjne

3. Treści edukacyjne

„Treść kształcenia to odpowiednio uporządkowany zasób informacji i czynności, których opanowanie ma umożli-wić bądź ułatwić człowiekowi ukształtowanie jego sto-sunków ze światem go otaczającym. Treść ta stanowi materiał nauczania i uczenia się, podporządkowany ce-lom kształcenia i regulowanym przez władze oświatowe wymaganiom programowym”1. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego określa ogólne treści, któ-re powinno znać dziecko rozpoczynające naukę w klasie pierwszej. Ich uszczegółowienie znajduje się w tym roz-dziale programu. Ponieważ te treści są głównym czyn-nikiem oddziaływania nauczycieli na dzieci, powinny odzwierciedlać aktualne, jak również przyszłe potrzeby ich życia społecznego, kulturalnego, zawodowego. Na-uczyciel powinien zadbać o to, by przygotować dzieci nie tylko do nauki szkolnej, ale również do funkcjonowania w różnych życiowych rolach: dziecka, ucznia, rodzica czy pracownika. Przedszkole jest wciąż trochę niedocenia-nym fundamentem całego procesu edukacji społecznej, lokalnej i patriotycznej. Fundament jest stabilnym i ko-niecznym elementem konstrukcji domu, ale kto z nas za-chwyca się nim, patrząc na piękny budynek?

Treści zawarte w programie: „Plac zabaw” są spójne z treściami edukacyjnymi i wychowawczymi opisanymi w podstawie programowej dla przedszkoli2. W pewnym stopniu wykraczają one poza obszar opisany w podstawie programowej. To nauczyciel, na podstawie obserwacji prowadzonej w swojej grupie, podejmuje decyzję o wpro-wadzeniu rozszerzonych treści do codziennych zajęć. Po-winien brać pod uwagę strefę najbliższego rozwoju dzie-ci, ich zainteresowania i umiejętności. Treści, które nie wynikają wprost z podstawy programowej i wykraczają nieco ponad jej zapisy, zostały w niniejszym programie zaznaczone innym kolorem. Pogrupowanie treści edu-kacyjnych odzwierciedla zastosowany w podstawie pro-gramowej podział sfer rozwoju dziecka na cztery obsza-ry: fizyczny, emocjonalny, społeczny i poznawczy. Taki podział przyjęty został również w Arkuszach obserwacji dziecka i Diagnozie gotowości szkolnej, których fragmen-

ty znajdują się w programie (rozdział 5., s. 42). Pozwoli to nauczycielom na łatwiejsze planowanie swojej pracy, porządkowanie oraz sprawdzanie jej efektów. Jak już zo-stało wspomniane, ten podział odzwierciedla również pewną hierarchiczną strukturę nabywania umiejętno-ści przez dziecko. Jedynie dziecko adekwatnie do wieku sprawne fizyczne, dojrzałe emocjonalnie i społecznie ma szansę sprostać szkolnym wyzwaniom edukacyjnym.

Każde dziecko rozwija się w swoim tempie. Nawet wśród dzieci w tym samym wieku różnice indywidual-ne mogą być znaczące. Dlatego też warto pamiętać, że podział treści edukacyjnych w programie ze względu na wiek dzieci, ma charakter umowny. To nauczyciel najlepiej zna możliwości swojej grupy i potrafi dopaso-wać treści nie tylko do wieku rozwojowego dzieci, ale również do ich umiejętności i predyspozycji. Nie jest to bezwzględną regułą, ale dzieci, które już korzystały z edukacji przedszkolnej, najczęściej pracują trochę ina-czej niż te, które trafiają do przedszkoli dopiero w wieku 6 lat. Ważne, by nauczyciele korzystający z programu, mieli na uwadze spójność treści oraz ich stopniowal-ność, wynikającą z zasad konstruktywizmu. Podstawą konstruktywizmu są: pogłębianie wiedzy, zdobywanie nowych umiejętności w tym samym obszarze, budowa-nie treści na tych umiejętnościach, które dziecko już ma. Treści edukacyjne w niniejszym programie zestawiono tak, że bardziej skomplikowane zagadnienia wynikają z poprzednich i opierają się na wiedzy dzieci. Dlatego też warto pamiętać o tym, że jeśli dzieci nie opanowały jeszcze poprzednich etapów wyzwań rozwojowych, nie należy przyspieszać wprowadzania nowych zagadnień. Jednocześnie taki układ treści pozwoli nauczycielom ła-twiej diagnozować indywidualne predyspozycje i poziom umiejętności dzieci. Może to sprzyjać indywidualizacji pracy z każdym dzieckiem i elastycznemu dopasowaniu treści do najbliższej strefy rozwoju dzieci.

Strefa najbliższego rozwoju dziecka obejmuje takie zadania, których dziecko nie potrafi jeszcze wykonać sa-modzielnie, ale jest w stanie je zrealizować przy wsparciu

1 W. Okoń, Nowy Słownik Pedagogiczny, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2001, s. 411.2 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy

programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej, przysposabiającej do pracy oraz kształ-cenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. 2017 poz. 356).



innych (dorosłych, innych dzieci)3. W pierwszym etapie dziecko, z pomocą innych osób, uczy się i zdobywa do-świadczenia. Inne osoby są niezbędne, by wskazać sposo-by, w jaki sposób dziecko samodzielnie, ale pod kontrolą może wykonać pewną czynność, nauczyć się czegoś. Cza-sem wystarczy jedno takie doświadczenie, innym razem potrzeba wielokrotnych prób. Dlatego też na tym etapie ważna jest rola nauczycieli i rówieśników, którzy w da-nym obszarze osiągnęli już wyższy poziom. Kiedy dziec-ko staje się bardziej samodzielne, nie wymaga już nie-ustannej obecności i pomocy innych – utrwala i pogłębia swoją wiedzę, odwołuje się do własnych doświadczeń. Nadal może korzystać z pomocy innych osób, które są dla niego wsparciem. W kolejnym etapie, gdy dziecko jest w stanie wesprzeć inne osoby w procesie uczenia się, po-trafi wykorzystać zdobytą wiedzę i umiejętności – mamy do czynienia ze strefą aktualnego rozwoju. Dziecko rozu-mie dane zagadnienie i potrafi w praktyce wykorzystać wiedzę i umiejętności.

Układ treści zawarty w programie „Plac zabaw” został podzielony dwojako. Treści w podstawowych, ogólnych obszarach rozwoju dziecka są podzielone zgodnie z pro-pozycją zawartą w podstawie programowej dla przed-szkoli. Zawierają kompletne informacje dotyczące zagad-nień zalecanych do opanowania przez dziecko podczas całej edukacji przedszkolnej. Dodatkowo wprowadzane treści, które zawierają zagadnienia wykraczające poza podstawę programową, zaznaczono innym kolorem. To do nauczyciela należy decyzja, w jakiej kolejności, w jaki sposób i w którym momencie edukacji przedszkolnej bę-dzie poruszał dane zagadnienia. Powinien przede wszyst-kim uwzględnić możliwości i potrzeby dzieci, ich ogólny stan psychofizyczny oraz ewentualne specjalne potrzeby edukacyjne konkretnych dzieci. Warto pamiętać również o edukacji bezpośredniej i podczas planowania pracy wziąć pod uwagę aktualne możliwości placówki: dostęp przedszkola do materiałów, miejsc i ludzi, wspierających dane zagadnienie. Należy pamiętać, że niektóre treści edukacyjne zamieszczone w tabeli na następnej stronie mogą realizować więcej niż jeden wskazany punkt z pod-stawy programowej.

W programie zawarto również dodatkowo szczegóło-wy podział treści dotyczących przygotowania do nauki czytania i pisania4 (Etapy wprowadzania ćwiczeń w edu-kacji językowej, s. 28) oraz wprowadzania zagadnień ma-tematycznych,5 (Wspomaganie rozwoju umysłowego wraz

z edukacją matematyczną, s. 34) wraz z przykładami ćwiczeń. Podział ten odpowiada koncepcji strefy najbliż-szego rozwoju. Zagadnienia umownie zostały podzielone zgodnie z wiekiem fizycznym dzieci i zawierają treści ze wszystkich czterech obszarów podstawy programowej. Ważne jest, by wszystkie te zagadnienia zostały wprowa-dzone w odpowiedniej kolejności, ponieważ odzwiercie-dlają sposób, w jaki uczy się dziecko. Tak jak nie warto pomijać pewnych etapów, nauczyciele również nie po-winni zbyt długo ćwiczyć zagadnień, które są dla grupy jasne i nie prowadzą do zdobycia nowych umiejętności. Stopniowo, na kolejnych etapach edukacji przedszkolnej, dzieci uczą się, jak korzystać z już posiadanej wiedzy oraz z wiedzy innych osób. Uczą się, jak się uczyć. Stają się bardziej samodzielne i odpowiedzialne za własną pracę. Sprzyja to budowaniu wewnętrznej motywacji do nauki.

3 L. Wygotski, Wybrane prace psychologiczne, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2002.4 Za: M. Kwiatkowska, Z. Topińska (red.), Metodyka wychowania przedszkolnego, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1972. oraz

J. Malendowicz, O trudnej sztuce czytania i pisania, Nasza Księgarnia, Warszawa 1978.5 Za: E. Gruszczyk- Kolczyńska, E. Zielińska, Wspomaganie rozwoju umysłowego trzylatków i dzieci starszych wolniej rozwijających się, Wydawnictwa

Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2006. oraz E. Gruszczyk- Kolczyńska, E. Zielińska, Program wspomagania rozwoju, wychowania i edukacji starszych przedszkolaków, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2009.


Treści edukacyjne

OBSZARY I TREŚCI Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ

Osiągnięcia dziecka na koniec wychowania przedszkolnego

Treści edukacyjne

I. Fizyczny obszar rozwoju dziecka.Dziecko przygotowane do podję-cia nauki w szkole:1) zgłasza potrzeby fizjologiczne,

samodzielnie wykonuje pod-stawowe czynności higieniczne;

2) wykonuje czynności samo-obsługowe: ubieranie się i rozbieranie, w tym czynności precyzyjne, np. zapinanie guzi-ków, wiązanie sznurowadeł;

3) spożywa posiłki z użyciem sztućców, nakrywa do stołu i sprząta po posiłku;

4) komunikuje potrzebę ruchu, odpoczynku itp.;

5) uczestniczy w zabawach ru-chowych, w tym rytmicznych, muzycznych, naśladowczych, z przyborami lub bez nich; wykonuje różne formy ruchu: bieżne, skoczne, z czworako-waniem, rzutne;

1. Samodzielne mycie rąk przed każdym posiłkiem i zębów po posiłkach.Właściwe korzystanie z toalety, właściwe korzystanie z przyborów toaletowych. Czesanie włosów, dbanie o czystość nosa.

2. Zdejmowanie i wkładanie podstawowych części garderoby (zachowywanie prawidłowej kolejności ubrań), zawiązywanie butów.Rozpoznawanie swoich rzeczy wśród innych.Ubiór odpowiedni do pogody.Strój dopasowany do okoliczności, np. wizyta w teatrze, wizyta na urodzinach.

3. Właściwe zachowanie się przed posiłkami, w ich trakcie i po nich.Samodzielne i prawidłowe posługiwanie się sztućcami.Estetyczne nakrywanie do stołu.Dokładne przeżuwanie jedzenia.Produkty żywnościowe, zdrowa żywność, zasady zdrowego żywienia.Produkty szkodliwe dla zdrowia (słodycze, chipsy, napoje gazowane), składniki pokarmo-we (mięso, jaja, ryby, drób, mleko, nasiona roślin strączkowych, mąka, kasza).Właściwe przechowywanie żywności, przetwory na zimę (mrożenie, suszenie, konserwo-wanie).Dokładne mycie owoców i warzyw.Przygotowanie prostych kanapek, sałatek, nalewanie napojów do szklanek, odnoszenie naczyń po posiłku.Dbałość o porządek w sali przedszkolnej, wyrzucanie śmieci do kosza, segregowanie odpadków według instrukcji.

4. Planowanie i organizacja czasu wolnego, rozwijanie zainteresowań i uzdolnień, upodoba-nia i nawyki; rodzaje mediów, zasady bezpiecznego i zdrowego korzystania z nich.Hałas i jego wpływ na zdrowie człowieka, odpoczynek, relaksacja, sen.Przychodnie lekarskie, szpitale, pogotowie ratunkowe, lekarz, pielęgniarka, rehabilitant, gabinet lekarza i pielęgniarki, wybrane specjalności lekarskie bliskie dzieciom, np. pedia-tra, stomatolog, laryngolog, okulista. Choroby, szczepienia ochronne.Pierwsza pomoc przy skaleczeniach i otarciach.Wzywanie pomocy podczas wypadku na placu zabaw, w ogrodzie itp.

5. Spacery, zajęcia w ogrodzie przedszkolnym oraz w terenie (las, łąka).Pokonywanie torów przeszkód, zabawy orientacyjno-porządkowe, zabawy na czwora-kach, gry i zabawy bieżne oraz skoczne.Ćwiczenia zwinności i koordynacji ruchów, rozwijanie ekspresji ruchowej, ćwiczenia rytmiczno-taneczne.Ćwiczenia ze sprzętem sportowym (szarfy, piłki, obręcze, wstążki) i nietypowymi przy-borami (piórka, pudełka i kartony tekturowe, gazety, kolorowe kartki, plastikowe butelki, kolorowe chusty).Bieg slalomem, z omijaniem rozstawionych chorągiewek, chodzenie tyłem po liniach prostych i zygzakach.Zabawy ruchowe z toczeniem, rzucaniem i chwytaniem piłek różnych rozmiarów.Skakanie na jednej nodze, kopanie / rzucanie piłki.Wymachy rąk, ćwiczenia obręczy barkowych, turlanie, zawijanie w koc.Korzystanie ze sprzętów na placu zabaw: siatki, przeszkody, pajęczynki itp.Ćwiczenia w pozycji na brzuchu i na plecach, ćwiczenia wzmacniające mięśnie.Poznanie zasad sportów letnich i zimowych, udział w nich.Poznanie niektórych dyscyplin olimpijskich, udział w sportach związanych z tymi dyscy-plinami.Rozwijanie zainteresowania turystyką, udział w wycieczkach i spacerach.




Treści edukacyjne

6) inicjuje zabawy konstrukcyjne, majsterkuje, buduje, wyko-rzystując zabawki, materiały użytkowe, w tym materiał naturalny;

7) wykonuje czynności, takie jak: sprzątanie, pakowanie, trzymanie przedmiotów jedną ręką i oburącz, małych przed-miotów z wykorzystaniem odpowiednio ukształtowanych chwytów dłoni, używa chwytu pisarskiego podczas rysowania, kreślenia i pierwszych prób pisania;

8) wykonuje podstawowe ćwicze-nia kształtujące nawyk utrzy-mania prawidłowej postawy ciała;

9) wykazuje sprawność ciała i koordynację w stopniu po-zwalającym na rozpoczęcie sys-tematycznej nauki czynności złożonych, takich jak czytanie i pisanie.

6. Działalność konstrukcyjna (projektowanie, planowanie i tworzenie budowli i innych prac konstruowanych z różnych materiałów, za pomocą różnych technik, konstruowanie z różnorodnych materiałów).Określanie funkcji podstawowych narzędzi (młotek, nożyczki itp.).Bezpieczne używanie przedmiotów życia codziennego i prostych narzędzi do majsterko-wania (młotek, gwoździe, śruby lub ich modele) oraz prostych materiałów (papier ścierny, pędzel, farba).Poznanie niektórych ważnych dla człowieka odkryć i wynalazków, obsługa telefonu komórkowego, aparatu fotograficznego, odtwarzacza CD na miarę dziecięcych potrzeb i możliwości.Przewidywanie skutków niewłaściwego używania urządzeń elektrycznych, bezpieczeń-stwo podczas korzystania z urządzeń technicznych.Rozróżnianie niektórych materiałów, np. drewna, metalu, papieru ściernego (wielozmy-słowo).Określanie funkcji i zastosowania niektórych urządzeń (pralka, lodówka, kuchenka, suszarka do włosów itp.) oraz bezpiecznego z nich korzystania.

7. Sprzątanie, pakowanie, odkładanie na miejsce małych przedmiotów.Przekładanie przedmiotów z ręki do ręki.Przekładanie przedmiotów z naczynia do naczynia różnymi przyrządami, np. łyżką, szczypcami, klamerką do bielizny.Nawijanie sznurka na rękę, zabawa jojo.Polisensoryczne zabawy różnymi fakturami.Rysowanie kredkami, świecą, patykiem, palcami, kalkowanie, malowanie pędzlem, palca-mi, całą dłonią, watą, gąbką, patykami.Wycinanie, lepienie z różnych materiałów.Zagadki rysunkowe, łączenie punktów, szlaczki i ornamenty, dekorowanie, wydzieranie, stemplowanie, wyszywanie.Budowanie z klocków i materiałów przyrodniczych (śnieg, piasek, drewno, liście, gałązki itp.). Wycinanki, wydzieranki.Tworzenie makiet wnętrz, budynków.Wykorzystywanie surowców wtórnych.Pisanie po śladzie (po linii ciągłej) szlaczków literopodobnych i wybranych liter na róż-nych fakturach i na kartce.Pisanie samodzielnie szlaczków literopodobnych i wybranych liter na różnych materia-łach, fakturach i na kartce.

8. Prawidłowa postawa ciała podczas siedzenia, chodzenia i stania.Umiejętność orientacji w schemacie własnego ciała i w przestrzeni.Gry, zabawy i ćwiczenia rozwijające równowagę (chodzenie po wyznaczonej linii, odwró-conej ławeczce).Ćwiczenia kształtujące mięśnie tułowia, skłony w bok i skręty, chody na wprost połączo-ne ze skrętami w lewo i w prawo.Turlanie się po materacu w różnych kierunkach.

9. Rzucanie do celu, rzucanie i chwytanie jedna ręką, próby łączenia rzutów i chwytów w ruchu, w chodzie, w biegu.Chodzenie po wyznaczonym śladzie, np. po rozłożonej linie, obrysie kredą na chodniku.Toczenie piłek i obręczy w biegu, chwyty prawą i lewą ręką w ruchu i biegu; odbijanie piłki w chodzie po linii prostej i podczas obracania.Wykonywanie dodatkowych zadań ruchowych podczas chodzenia, biegu np. z klaska-niem, wykonywanie młynka rękami, przerzucanie piłki z ręki do ręki, podrzucanie piłki, próby żonglowania, podbijanie balonu raz lewą, raz prawą ręką.

II. Emocjonalny obszar rozwoju dziecka.

Dziecko przygotowane do podję-cia nauki w szkole:1) rozpoznaje i nazywa podsta-

wowe emocje, próbuje radzić sobie z ich przeżywaniem;

1. Świadomość odczuwania własnych emocji.Rozpoznawanie zmiany własnych uczuć w różnych okolicznościach.Nazywanie i wyrażanie uczuć (m.in. radość, smutek, złość, strach, gniew) za pomocą różnych środków wyrazu.Wyrażanie uczuć w sposób nie raniący innych osób.


Treści edukacyjne


Treści edukacyjne

2) szanuje emocje swoje i innych osób;

3) przeżywa emocje w sposób umożliwiający mu adaptację w nowym otoczeniu, np. w nowej grupie dzieci, nowej grupie starszych dzieci, a także w nowej grupie dzieci i osób dorosłych;

4) przedstawia swoje emocje i uczucia, używając charakte-rystycznych dla dziecka form wyrazu;

5) rozstaje się z rodzicami bez lęku, ma świadomość, że roz-stanie takie bywa dłuższe lub krótsze;

6) rozróżnia emocje i uczucia przyjemne i nieprzyjemne, ma świadomość, że odczuwają i przeżywają je wszyscy ludzie;

7) szuka wsparcia w sytuacjach trudnych dla niego emocjonal-nie; wdraża swoje własne stra-tegie, wspierane przez osoby dorosłe lub rówieśników;

2. Akceptowanie odczuwania wszystkich emocji, również tych trudnych, u siebie i innych.Odczuwanie różnych emocji w tych samych okolicznościach przez różnych ludzi.

3. Przygotowanie do pobytu w przedszkolu, zajęcia adaptacyjne, integrujące grupę.Wyrażanie emocji w sposób werbalny i niewerbalny.Zwracanie się o pomoc do innych i korzystanie z ich wsparcia.Motywowanie do zgodnego udziału w zabawach grupy przedszkolnej.

4. Wyrażanie emocji i uczuć za pomocą technik plastycznych, środków muzycznych, te-atralnych i dramowych.

5. Strategie adaptacyjne, przygotowanie do rozstania z rodzicami.Akceptowanie trudności wynikających z procesu adaptacji.Tworzenie atmosfery bezpieczeństwa w grupie przedszkolnej.Struktura rodziny (rodzice, dzieci, rodzeństwo).Relacje: babcia, dziadek, wnuczek, wnuczka, prababcia, pradziadek, krewni, ciocia, wujek.Wiek członków rodziny, ich imiona i nazwiska.

6. Rozpoznawanie i nazywanie emocji przyjemnych i nieprzyjemnych. Podkreślanie wagi i znaczenia wszystkich emocji towarzyszących różnym sytuacjom: przyjemne emocje – miłość, radość, wdzięczność, współczucie, przywiązanie, zaufanie i nieprzyjemne emocje – złość, zdenerwowanie, niechęć, zazdrość, gniew, rozczarowanie, wstyd, nieufność.Podobieństwa i różnice w odczuwaniu emocji wśród ludzi.Ilustrowanie wyrażania różnych emocji w zaimprowizowanej sytuacji.Nazywanie emocji wyrażonych przez innych, np.: na ilustracji, na zdjęciu, na filmie.

7. Sposoby radzenia sobie z trudnymi emocjami.Znaczenie relaksu, odpoczynku, wyciszenia w sytuacjach trudnych emocjonalnie.Osoby udzielające wsparcia dziecku w sytuacjach trudnych: rodzice, nauczyciele, inne dzieci.Sygnalizowanie potrzeby wsparcia w sytuacjach trudnych emocjonalnie.Numery alarmowe oraz świadomość, jakie informacje trzeba podać przez telefon, by pomoc była skuteczna.Ograniczone zaufanie do osób nieznajomych.Poznanie zawartości przedszkolnej apteczki pierwszej pomocy.Zasady bezpiecznego zażywania lekarstw.

8) zauważa, że nie wszystkie przeżywane emocje i uczucia mogą być podstawą do podej-mowania natychmiastowego działania, panuje nad nieprzy-jemną emocją, np. podczas czekania na własną kolej w zabawie lub innej sytuacji;

9) wczuwa się w emocje i uczucia osób z najbliższego otoczenia;

10) dostrzega, że zwierzęta po-siadają zdolność odczuwania, przejawia w stosunku do nich życzliwość i troskę;

Podstawowe sposoby opatrywania otarć i ran.Zasady udostępniania swojego adresu zamieszkania.

8. Okazywanie trudnych emocji w sposób akceptowalny społecznie.Konstruktywne rozwiązywanie trudności.Oczekiwanie na swoją kolej podczas gier i zabaw.Przewidywanie skutków własnych działań i działań innych w zależności od sytuacji, np. złej pogody, złego samopoczucia, sytuacji niebezpiecznych.

9. Stosunki pokrewieństwa w rodzinie.Więzi emocjonalne w rodzinie, różne relacje w rodzinie.Trudności w rodzinie: choroba, niepełnosprawność.Odróżnianie dobra i zła na przykładzie zachowania postaci z literatury, filmu itp.Przykłady dobrego i złego zachowania.

10. Zwierzęta domowe i sposoby dbania o nie.Opieka i troska w stosunku do własnych zwierząt domowych.Zainteresowanie i wsparcie wobec zwierząt bezdomnych, przebywających w schroni-skach itp.Praca weterynarza, leśnika, pracownika zoo itp.Potrzeby zwierząt domowych.




Treści edukacyjne

11) dostrzega emocjonalną wartość otoczenia przyrodni-czego jako źródła satysfakcji estetycznej.

11. Przebywanie w środowisku przyrodniczym.Wycieczki i spacery do lasu, parku, na łąkę.Odpoczynek w plenerze, czerpanie radości ze słuchania dźwięków natury, doświadczania smaków i zapachów.Uprawa roślin w sali, w ogródku przedszkolnym.

III. Społeczny obszar rozwoju dziecka.

Dziecko przygotowane do podję-cia nauki w szkole:1) przejawia poczucie własnej

wartości jako osoby, wyraża szacunek wobec innych osób i przestrzegając tych wartości, nawiązuje relacje rówieśnicze;

2) odczuwa i wyjaśnia swoją przy-należność do rodziny, narodu, grupy przedszkolnej, grupy chłopców, grupy dziewczynek oraz innych grup, np. grupy teatralnej, grupy sportowej;

3) posługuje się swoim imieniem, nazwiskiem, adresem;

4) używa zwrotów grzeczno-ściowych podczas powitania, pożegnania, sytuacji wymaga-jącej przeproszenia i przyjęcia konsekwencji swojego zacho-wania;

5) ocenia swoje zachowanie w kontekście podjętych czyn-ności i zadań oraz przyjętych norm grupowych; przyjmuje, respektuje i tworzy zasady zabawy w grupie, współdziała z dziećmi w zabawie, pracach użytecznych, podczas odpo-czynku;

6) nazywa i rozpoznaje wartości związane z umiejętnościami i zachowaniami społecznymi, np. szacunek do dzieci i doro-słych, szacunek do ojczyzny, życzliwość okazywana dzie-ciom i dorosłym – obowiązko-wość, przyjaźń, radość;

7) respektuje prawa i obowiązki swoje oraz innych osób, zwra-cając uwagę na ich indywidual-ne potrzeby;

1. Zajęcia adaptacyjne, integrujące grupę.Poznanie imion, nazwisk i charakterystycznych cech rówieśników. Koleżeństwo i przyjaźń, wspólna zabawa i praca.Zasady dzielenia się z innymi przedmiotami.Poszanowanie pracy innych (nauczyciela, woźnej, kucharki itp.).Szanowanie wytworów pracy innych osób.

2. Wspólne zabawy z rówieśnikami i pozostałymi przedszkolakami (bal karnawałowy, Miko-łajki itp.).Identyfikacja z grupą chłopców, dziewczynek, członków grup sportowych, grup zaintere-sowań itp.Dziecięce problemy i zmartwienia.Zainteresowania i pasje dzieci.Znajomość imion pracowników przedszkola, ich roli i obowiązków. Wspólne świętowanie urodzin swoich i innych dzieci.

3. Znajomość własnego imienia i nazwiska, adresu.Znajomość adresu przedszkola.Znajomość daty swoich urodzin.

4. Umiejętne stosowanie zwrotów grzecznościowych w różnych sytuacjach.Rozwiązywanie konfliktów w sposób akceptowany społecznie.Ponoszenie skutków swoich zachowań.Umiejętność słuchania innych.

5. Samodzielność w podejmowaniu decyzji o charakterze społecznym.Tworzenie i respektowanie zasad grupowych.Nazywanie okoliczności i refleksja nad własnym zachowaniem w grupie.Określanie i przewidywanie skutków podejmowanych działań.Pomoc innym osobom, zasady tej pomocy, jej warunki.Tworzenie własnych zasad podczas zabawy swobodnej z dziećmi i respektowanie ich.Współpraca i wspólne działanie.Odpowiedzialność za siebie i innych.Wypełnianie obowiązków dyżurnego, utrzymywanie porządku wśród rzeczy (swoich i wspólnych).Zasady dzielenia się z innymi swoimi umiejętnościami, wspieranie się.

6. Wzajemna pomoc, szacunek dla innych ludzi.Prowadzenie rozmów z rówieśnikami i osobami dorosłymi.Sukcesy i porażki.Zdobycie i utrzymanie przyjaźni, koleżeństwa, sympatii innych ludzi.Przywiązanie do swojej miejscowości, okolicy, najbliższego otoczenia.Znaczenie języka ojczystego, niektórych polskich tradycji i zwyczajów.

7. Prawa Dziecka.Prawa i obowiązki przedszkolaka.Formy komunikowania się z osobami chorymi i niepełnosprawnymi.Prawo do inności, tolerancja, empatia.Wzajemność w relacjach.


Treści edukacyjne


Treści edukacyjne

8) obdarza uwagą inne dzieci i osoby dorosłe;

9) komunikuje się z dziećmi i osobami dorosłymi, wykorzy-stując komunikaty werbalne i pozawerbalne; wyraża swoje oczekiwania społeczne wobec innego dziecka, grupy.

8. Zasady kulturalnej rozmowy.Prowadzenie rozmów z rówieśnikami i osobami dorosłymi.Zachowania prospołeczne: okazywanie zainteresowania problemami i radościami innych. Egoizm i altruizm.

9. Słuchanie i rozumienie wypowiedzi innych.Nawiązywanie i podtrzymywanie rozmów.Swobodne i jasne wyrażanie swoich myśli i przeżyć w różnych sytuacjach.Formułowanie różnych form wypowiedzi (pytania, prośby, rozkazy, zakazy, nakazy) ade-kwatnie do sytuacji.Spostrzeganie, rozpoznawanie przedmiotów i kojarzenie nazwy z desygnatem.Nazywanie osób, czynności i zdarzeń, opisywanie przedmiotów. Formułowanie komunikatów, krótkich przekazów informujących o sytuacji, uczuciach innych ludzi.Formułowanie komunikatywnych, wielozdaniowych wypowiedzi.Sąsiedzi, znajomi, a osoby obce, kontakty z nimi.Sposoby porozumiewania się z bliskimi i dalszymi znajomymi i krewnymi.Zachowanie bezpieczeństwa w kontaktach z osobami obcymi, szukanie pomocy w sytu-acjach zagrożenia, asertywność.Poruszanie się w przestrzeni publicznej, proste czynności, np. kupowanie w sklepie, pytanie o drogę, przeprowadzanie rozmów z przedstawicielami różnych profesji (np. policjant, strażak, lekarz, pielęgniarka, ekspedientka).Sposoby zachowania się w instytucjach i miejscach publicznych.

IV. Poznawczy obszar rozwoju dziecka.

Dziecko przygotowane do podję-cia nauki w szkole:1) wyraża swoje rozumienie

świata, zjawisk i rzeczy znajdu-jących się w bliskim otoczeniu za pomocą komunikatów po-zawerbalnych: tańca, intencjo-nalnego ruchu, gestów, impresji plastycznych, technicznych, teatralnych, mimicznych, konstrukcji i modeli z tworzyw i materiału naturalnego;

2) wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdu-jących się w bliskim otoczeniu za pomocą języka mówionego, posługuje się językiem polskim w mowie zrozumiałej dla dzieci i osób dorosłych, mówi płynnie, wyraźnie, rytmicz-nie, poprawnie wypowiada ciche i głośne dźwięki mowy, rozróżnia głoski na początku i końcu w wybranych prostych fonetycznie słowach;

3) odróżnia elementy świata fikcji od realnej rzeczywistości; byty rzeczywiste od medialnych, byty realistyczne od fikcyjnych;

1. Inspirowanie zabaw tematycznych.Gry i zabawy integracyjne, zabawy inscenizowane ukierunkowane utworami literackimi.Techniki dramowe, opowieści ruchowe.Budowanie sytuacji z poznanej bajki, samodzielne budowanie poszczególnych scen spek-taklu z pomocą dzieci, obsadzonych w poszczególnych rolach. Tworzenie scenografii (kostiumy, dekoracja i rekwizyty), symbole scenograficzne (twór-cze wykorzystanie różnorodnych materiałów).Gra na instrumentach, taniec, wytwory plastyczne jako ilustracja treści utworu literackie-go, zdarzenia z bliskiego otoczenia, reakcji na nie.

2. Słuchanie i rozumienie wypowiedzi innych.Nawiązywanie i podtrzymywanie rozmów.Swobodne i jasne wyrażanie swoich myśli i przeżyć w różnych sytuacjach.Formułowanie różnych form wypowiedzi (pytania, prośby, rozkazy, zakazy, nakazy) ade-kwatnie do sytuacji.Nazywanie osób, czynności i zdarzeń, opisywanie przedmiotów. Formułowanie komunikatów, krótkich przekazów informujących o sytuacji, uczuciach, innych ludziach.Formułowanie komunikatywnych, wielozdaniowych wypowiedzi.Tworzenie logicznej całości z pojedynczych słów, zdań i równoważników zdań, nadawa-nie tytułów historyjkom obrazkowym.Ćwiczenia słuchu fonematycznego (wyróżnianie, rozpoznawanie i powtarzanie głosek w nagłosie, wygłosie, śródgłosie, analiza i synteza słuchowa słów, rymy, aliteracje).

3. Wchodzenie w rolę i wychodzenie z roli zgodnie z umówionym sygnałem.Wymyślanie baśni, opowiadań, historii na dowolny i określony temat.Tworzenie opowieści opartych na nierealnych, magicznych pomysłach i uświadamianie ich fikcyjności.Nazywanie, odróżnianie magicznych, nierealnych, fikcyjnych stworzeń i miejsc (na pod-stawie baśni, opowiadań, filmów itp.).




Treści edukacyjne

4) rozpoznaje litery, którymi jest zainteresowane na sku-tek zabawy i spontanicznych odkryć, odczytuje krótkie wyrazy utworzone z pozna-nych liter w formie napisów drukowanych dotyczące treści znajdujących zastosowanie w codziennej aktywności;

5) odpowiada na pytania, opo-wiada o zdarzeniach z przed-szkola, objaśnia kolejność zda-rzeń w prostych historyjkach obrazkowych, układa historyjki obrazkowe, recytuje wierszyki, układa i rozwiązuje zagadki;

6) wykonuje własne eksperymen-ty językowe, nadaje znaczenie czynnościom, nazywa je, tworzy żarty językowe i sytu-acyjne, uważnie słucha i nadaje znaczenie swym doświadcze-niom;

7) eksperymentuje rytmem, głosem, dźwiękami i ruchem, rozwijając swoją wyobraźnię muzyczną; słucha, odtwarza i tworzy muzykę, śpiewa piosenki, porusza się przy muzyce i do muzyki, dostrzega zmiany charakteru muzyki, np. dynamiki, tempa i wyso-kości dźwięku oraz wyraża ją ruchem, reaguje na sygnały,

4. Porównywanie, dopasowywanie, łączenie takich samych wyrazów widocznych w najbliż-szym otoczeniu.Globalne odczytywanie wyrazów z najbliższego otoczenia dziecka (podpisy przedmio-tów w sali przedszkolnej, w szatni, w drodze do domu).Rozpoznawanie, porównywanie, dopasowywanie takich samych liter z tych zauważonych w najbliższym otoczeniu.Obserwowanie zapisu graficznego nazw niektórych przedmiotów niezbędnych w zaba-wach tematycznych, np. w sklep.Odczytywanie dowolnymi metodami krótkich napisów niezbędnych w zabawie, np. nazwy sklepów, podpisy półek, instrukcje.Rozpoznawanie niektórych liter w książkach dla dzieci.Zabawy prowadzące do utrwalenia kształtu litery oraz nazwy głoski jej odpowiadającej.Odczytywanie rebusów, zagadek wyrazowo-obrazkowych wykorzystywanych w zaba-wie.Czytanie prostych, krótkich tekstów drukowanych, stworzonych z poznanych wcześniej liter.

5. Opowiadanie historii najbliższych dzieciom tematycznie (pobyt w przedszkolu, zabawy w domu, spędzanie czasu z bliskimi, wakacje).Tworzenie logicznej całości z pojedynczych słów, zdań i równoważników zdań.Dbanie o prawidłowe formułowanie zdań.Stosowanie prawidłowych form fleksyjnych (odmiana przez przypadki, prawidłowe liczby, rodzaje, formy osobowe, czas przeszły i przyszły).Stosowanie określeń oznaczających relacje (przyimki, zaimki, spójniki). Wzbogacanie słownika czynnego – gromadzenie słownictwa tematycznego, wyrazy bli-skoznaczne, przeciwstawne, zdrobnienia, związki frazeologiczne, rozumienie niektórych przysłów i metafor.Praca z obrazkiem (wyróżnianie elementów, określanie czasu i miejsca akcji, określanie treści).Praca z historyjką obrazkową (3-, 4-, 5- elementową) – opisywanie szczegółów obrazków, określanie treści, łączenie obrazków według logicznego związku przyczynowo-skutkowe-go, nadawanie jej tytułu.Tworzenie własnych historyjek obrazkowych i nadawanie im tytułów.Praca z opowiadaniem – tworzenie własnych historii zawierających określone elementy (cel, przedmiot, podmiot, warunki i okoliczności, sposoby i środki działania, skutki).Praca z książką – oglądanie, opisywanie ilustracji, słuchanie treści różnych tekstów (opowiadania, wiersze, legendy, bajki, baśnie itp.), rozpoznawanie ich, rozmowa na temat treści, zadania i zabawy związane z rozwijaniem rozumienia usłyszanej treści.Opowiadanie (lub wyrażanie w inny sposób) treści opowiadań, wierszy, baśni itp.Słuchanie i odtwarzanie wierszy dla dzieci, zabawy językowe związane z treścią wierszy. Układanie i rozwiązywanie zagadek językowych.

6. Rozwiązywanie zagadek prostych, złożonych i tworzenie własnych.Zagadki i żarty słowne, obrazkowe i słuchowe.Próby rozumienia treści symbolicznych i abstrakcyjnych.Podejmowanie aktywności inspirowanych opowiadaniami, np. zabawy tematyczne, zaba-wy teatralne i dramowe z inicjatywy dzieci i nauczyciela.Rozumienie niektórych przysłów i związków frazeologicznych.

7. Śpiewanie piosenek z repertuaru dziecięcego, ludowego, regionalnego. Zabawy, ćwiczenia intonacyjne.Swobodne zabawy ruchowe dzieci inspirowane piosenką, bajką, opowiadaniem, akompa-niamentem, podporządkowywanie ruchów rytmowi muzyki.Zabawy ruchowe ze śpiewem.Improwizacje wokalne, słowne, ruchowe, instrumentalne.Powtarzanie odgłosów zwierząt, dźwięków otoczenia.Ćwiczenia emisji głosu, ekspresja języka, głośne i wyraźne mówienie, sztuka autoprezen-tacji.Udział w różnych rodzajach przedstawień, w koncertach muzycznych, wycieczki do kina, teatru (muzycznego, lalki i aktora itp.), filharmonii, rozmowy inspirowane sztuką.


Treści edukacyjne


Treści edukacyjne

muzykuje z użyciem instru-mentów oraz innych źródeł dźwięku; śpiewa piosenki z dziecięcego repertuaru oraz łatwe piosenki ludowe; chętnie uczestniczy w zbiorowym muzykowaniu; wyraża emocje i zjawiska pozamuzyczne różnymi środkami aktywności muzycznej; aktywnie słucha muzyki; wykonuje lub rozpo-znaje melodie, piosenki i pieśni, np. ważne dla wszystkich dzieci w przedszkolu, np. hymn przedszkola, charakterystyczne dla uroczystości narodowych (hymn narodowy), potrzebne do organizacji uroczystości np. Dnia Babci i Dziadka, świę-ta przedszkolaka (piosenki okazjonalne) i inne; w skupieniu słucha muzyki;

Ćwiczenia narządów artykulacyjnych.Ćwiczenia prawidłowego wymawiania głosek i ich połączeń, doskonalenie umiejętności wyraźnego mówienia.Ćwiczenia oddechowe.Ćwiczenia rytmizujące (uwrażliwianie na rodzaj muzyki, tempo, rytm, natężenie głosu, intonację).Ćwiczenia słuchu fizjologicznego (porównywanie dźwięków i odgłosów, naśladowanie słyszanych głosów, dostrzeganie, różnicowanie i naśladowanie dźwięków otoczenia).Zabawy ruchowe przy akompaniamencie instrumentu.Reagowanie ruchem na zmiany zachodzące w rytmie, dynamice, artykulacji, barwie.Zabawy ruchowe przy muzyce: porządkowe, orientujące w przestrzeni, rozluźniające, wyciszające itp.Zabawy uwrażliwiające na różne elementy muzyki (tempo, pauza, rytm, wysokość i bar-wa dźwięków).Opowieści ruchowe, tańce.Oswajanie z barwą i budową instrumentów (grzechotka, kołatka, bębenek, tamburyn, trójkąt, talerze, tarka, dzwonki).Rodzaje instrumentów muzycznych.Gra na instrumentach w małych grupach i indywidualnie podczas ćwiczeń słuchowych, rytmicznych i ruchowych.Gra na instrumentach wykonanych przez dzieci z przedmiotów codziennego użytku.Określanie słuchowe kierunku dźwięku, odległości od dźwięku, liczby dźwięków.Ćwiczenia i zabawy rozwijające pamięć muzyczną, tworzenie symboli muzycznych i ich odczytywanie.

8) wykonuje własne ekspery-menty graficzne farbą, kredką, ołówkiem, mazakiem itp., tworzy proste i złożone znaki, nadając im znaczenie, odkrywa w nich fragmenty wybranych liter, cyfr, kreśli wybrane litery i cyfry na gładkiej kartce papieru, wyjaśnia sposób powstania wykreślonych, narysowanych lub zapisanych kształtów, przetwarza obraz ruchowy na graficzny i od-wrotnie, samodzielnie planuje ruch przed zapisaniem, np. znaku graficznego, litery i in-nych w przestrzeni sieci kwa-dratowej lub liniatury, określa kierunki i miejsca na kartce papieru;

9) czyta obrazy, wyodrębnia i nazywa ich elementy, nazywa symbole i znaki znajdujące się w otoczeniu, wyjaśnia ich znaczenie;

10) wymienia nazwę swojego kraju i jego stolicy, rozpoznaje sym-bole narodowe (godło, flaga, hymn), nazywa wybrane

8. Różnorodne techniki plastyczne (rysowanie kredkami, pastelami, ołówkiem, kredą, świe-cą, patykiem na ziemi, mazakami itp.).Różnorodne techniki malarskie (malowanie farbami temperowymi, plakatowymi, akware-lowymi, pastą do zębów itp.).Różnorodne techniki plastyczne konstrukcyjne (origami z kółek i kwadratów, odlewy gipsowe, lepienie z gliny, plasteliny, modeliny, masy solnej, masy papierowej itp.).Wyróżnianie figur, kształtów literopodobnych oraz liter i cyfr spośród różnych elemen-tów. Kreślenie, pisanie na różnorodnych powierzchniach kształtów literopodobnych, liter oraz cyfr po śladzie i samodzielnie.Pisanie różnymi przyborami dowolnych kształtów literopodobnych, cyfr i liter po śladzie oraz samodzielnie.Pisanie własnego imienia.Łączenie punktów zgodnie z kolejnością.Wyróżnianie figur z tła.Wyznaczanie kierunku od – do wybranego przedmiotu, dyktanda graficzne.Określanie kierunków na kartce.

9. Odczytywanie instrukcji obrazkowych, wskazówek, piktogramów, realizowanie poleceń w nich zawartych.Samodzielne tworzenie instrukcji obrazkowych, schematów, notatek symbolicznych.Odczytywanie znaczenia niektórych znaków drogowych.Zabawy, gry i zadania kształtujące pojęcie symbolu graficznego: umowne znaczki rozpo-znawcze, symbole pogodowe, symbole zadań według koncepcji planu daltońskiego.Symbole graficzne w zabawach terenowych, znaki drogowe.Rozpoznawanie i rozumienie symboli, np. informacyjnych lub ostrzegawczych, lista dyżu-rów, kalendarz pogody, rebusy rysunkowe, napisy w zabawach tematycznych.

10. Symbole narodowe: godło Polski, hymn i barwy narodowe, stolica Polski – Warszawa.Najstarsze miasta Polski, najważniejsze legendy, zabytki i pamiątki kultury narodowej.Nazwa miejscowości.Pochodzenie nazwy miejscowości.




Treści edukacyjne

symbole związane z regionami Polski ukryte w podaniach, przysłowiach, legendach, baj-kach, np. o smoku wawelskim, orientuje się, że Polska jest jednym z krajów Unii Europej-skiej;

11) wyraża ekspresję twórczą podczas czynności konstruk-cyjnych i zabawy, zagospo-darowuje przestrzeń, nadając znaczenie umieszczonym w niej przedmiotom, określa ich położenie, liczbę, kształt, wielkość, ciężar, porównuje przedmioty w swoim otocze-niu z uwagi na wybraną cechę;

12) klasyfikuje przedmioty według: wielkości, kształtu, koloru, przeznaczenia, układa przed-mioty w grupy, szeregi, rytmy, odtwarza układy przedmiotów i tworzy własne, nadając im znaczenie, rozróżnia podsta-wowe figury geometryczne (koło, kwadrat, trójkąt, prosto-kąt);

Herb miejscowości i legenda z nim związana, historia miejscowości, miejsca pamięci narodowej.Najpiękniejsze miejsca w okolicy.Niektóre święta lokalne, państwowe, narodowe, międzynarodowe.Regionalna muzyka, instrumenty, pieśni, tańce, zwyczaje, kuchnia regionalna.Położenie Polski na mapie Europy – kraje sąsiednie.Poznanie niektórych zabytków kultury polskiej.Poznanie wytworów sztuki ludowej, tradycji i obrzędów ludowych, strojów regionalnych.Przynależność Polski do UE.Niektóre państwa należące do Unii Europejskiej.Gry i zabawy dzieci z różnych krajów, różnorodność potraw, ubiorów, sposobów spędza-nia wolnego czasu, sposobów porozumiewania się.Promowanie idei pokoju i porozumienia między ludźmi. Wspieranie poszanowania wszystkich ludzi bez względu na wiek, płeć, narodowość, kolor skóry czy wyznanie.

11. Przeliczanie, porównywanie elementów, dobieranie przedmiotów z najbliższego otoczenia ze względu na wspólną cechę lub kilka cech wspólnych (1-2 i więcej cech jakościowych).Podejmowanie zabaw konstrukcyjnych i tematycznych w sali przedszkolnej, na placu zabaw, w lesie i na łące. Tworzenie kącików zainteresowań według własnego pomysłu, kącików do zabaw tema-tycznych.Ważenie, mierzenie długości i objętości płynów oraz porównywanie tych wielkości i ustalanie równoliczności.Sprawdzanie stałości ciężaru, objętości, długości w zabawie i porównywanie wniosków.Wykonywanie doświadczeń badawczych związanych ze stałością masy, objętości i cięża-ru (w zabawach swobodnych i dydaktycznych).

12. Klasyfikowanie elementów, dobieranie przedmiotów ze względu na wspólną cechę lub kilka cech wspólnych (1, 2 i więcej cech jakościowych).Szukanie obiektu spośród innych ze względu na określone kryterium (jedno lub więcej).Określanie, czy przedmiot może należeć do zbioru ze względu na jakąś cechę.Klasyfikowanie przedmiotów: zbiory obiektów konkretnych (owoców, warzyw, zabawek, kwiatów) i abstrakcyjnych (figury geometryczne, litery) na podstawie 1, 2 i więcej cech jakościowych (wielkość, kolor, kształt, funkcja).Tworzenie pojęć ogólnych.Działania na zbiorach: określanie zawierania się zbioru w zbiorze, czy dane elementy mogą być w tym zbiorze (np. klocki – zabawki), podział zbioru na podzbiory według różnych cech jakościowych, określanie części wspólnej zbioru.Tworzenie klasyfikacji zgodnie z aktualnym poziomem rozwoju dziecka: nazywanie obiektów, dobieranie w pary i grupki, tworzenie łańcuszków, tworzenie kolekcji z kartą centralną, tworzenie kolekcji bez karty centralnej (zbiór pojęć ogólnych).Tworzenie rytmów złożonych z różnych obiektów, ustalanie prawidłowości i kontynu-owanie ich (2-3 i więcej elementów), tłumaczenie rytmu z jednej reprezentacji na inną (obrazek na dźwięk, ruch na obrazek itp.), dostrzeganie rytmów w utworach wierszowa-nych, kontynuowanie ich.Wielozmysłowe poznawanie niektórych figur płaskich (koło, trójkąt, kwadrat, prostokąt).

13) eksperymentuje, szacuje, przewiduje, dokonuje pomiaru długości przedmiotów, wyko-rzystując np. dłoń, stopę, but;

13. Badanie właściwości przedmiotów.Eksperymenty i zabawy badawcze wyjaśniające cechy przedmiotów, obiektów i mecha-nizmy zjawisk.Formułowanie prostych hipotez, sprawdzanie ich i wysuwanie wniosków.Mierzenie obiektów różnymi sposobami: stopa za stopą, krokami, miarką krawiecka, łokciem, sznurkiem, patykiem.Zasady zachowania bezpieczeństwa podczas eksperymentowania. Obserwacja naturalnych zjawisk przyrodniczych, np. parowania, skraplania wody itp. i wnioskowanie na ich podstawie.


Treści edukacyjne


Treści edukacyjne

14) określa kierunki i ustala położenie przedmiotów w stosunku do własnej osoby, a także w stosunku do innych przedmiotów, rozróżnia stronę lewą i prawą;

15) przelicza elementy zbiorów w czasie zabawy, prac porząd-kowych, ćwiczeń i wykonywa-nia innych czynności, posługu-je się liczebnikami głównymi i porządkowymi, rozpoznaje cyfry oznaczające liczby od 0 do 10, eksperymentuje z tworzeniem kolejnych liczb, wykonuje dodawanie i odej-mowanie w sytuacji użytkowej, liczy obiekty, odróżnia liczenie błędne od poprawnego;

16) posługuje się w zabawie i w trakcie wykonywania innych czynności pojęciami dotyczą-cymi następstwa czasu np. wczoraj, dzisiaj, jutro, rano, wieczorem, w tym nazwami pór roku, nazwami dni tygo-dnia i miesięcy;

17) rozpoznaje modele monet i banknotów o niskich nomina-łach, porządkuje je, rozumie, do czego służą pieniądze w gospodarstwie domowym;

14. Orientacja w przestrzeni, wyznaczanie kierunków względem osi własnego ciała.Poznanie schematu własnego ciała, nazywanie części ciała, doświadczanie własnych ruchów i orientacja czuciowa (odczuwanie poszczególnych części twarzy i ciała).Nazywanie kierunków w przestrzeni według kierunku pionowego (w górze, na dole, na, nad, pod, wysoko, nisko, wyżej, niżej, naprzeciwko), poziomego (do przodu, do tyłu, obok), w prawo, w lewo (według położenia swego serca).Określanie tego, co znajduje się w zasięgu ręki, i tego, co znajduje się w obszarze wzroku.Zdolność do różnicowania i określania kierunków oraz położenia przedmiotów wzglę-dem własnej osoby.Zdolność do różnicowania i określania kierunków oraz położenia przedmiotów w stosun-ku do drugiej osoby.Ustalanie położenia jednych obiektów względem innych.

15. Porównywanie liczebności tworzonych zbiorów metodą szacowania i za pomocą okre-śleń: dużo – mało, tyle samo, mniej, więcej, więcej o 1, mniej o 1, itp.Badanie liczebności zbiorów poprzez przeliczanie, ustawianie w pary, łączenie w pary (zbiory równoliczne, nierównoliczne).Odwzorowywanie zbiorów za pomocą liczmanów lub znaków graficznych, porządkowa-nie elementów według liczebności.Liczenie w życiu codziennym, zabawy w sklep, w bank, w przyjęcie itp. Posługiwanie się liczebnikami głównymi w zabawie.Posługiwanie się liczebnikami porządkowymi w zabawie.Dodawanie i odejmowanie liczb naturalnych na konkretach.Czytanie cyfr oznaczających liczby 0-10.Czytanie znaków +, –, =, <, >.Tworzenie z poznanych cyfr zapisów do opowiadań, historii, zadań z treścią.Zabawy polegające na doskonaleniu umiejętności przeliczania: działania dodawania, odejmowania.Przeliczanie i pokazywanie liczebności na palcach, zbiorach zastępczych.Doliczanie i odliczanie, liczenie obiektów niewidocznych, np. dźwięków. Zabawy pozwalające zrozumieć liczenie dwójkami, piątkami i dziesiątkami (wykorzystanie centymetra krawieckiego, kostek domina, spinaczy). Rozwiązywanie prostych zadań matematycznych (opowiadania, zadania z treścią).Próby zapisu arytmetycznego do opowiadań, zadań z treścią.

16. Zmiany w czasie: dzień, noc, doba, dni tygodnia, pory roku, miesiące, lata.Posługiwanie się pojęciami: poprzedni, następny, kolejny.Posługiwanie się pojęciami: wczoraj, dzisiaj, jutro.Rytm dobowy: przemienność dnia i nocy.Cykliczność dni tygodnia i miesięcy oraz ich przemienność.Posługiwanie się nazwami związanymi z czasem w różnych relacjach (np. tydzień nazwany nie tylko od poniedziałku, ale również od wtorku, czwartku…, rok od stycznia, ale rów-nież maja, czerwca… ).

17. Poznanie modeli monet i banknotów używanych w Polsce.Znaczenie pieniędzy jako środka płatniczego.Inne rodzaje form płatności, np. karta bankowa.Znaczenie pieniędzy w gospodarstwie domowym.Wykorzystywanie modeli monet i banknotów podczas zabaw tematycznych, np. w sklep, w dom.

18) posługuje się pojęciami dotyczącymi zjawisk przy-rodniczych, np. tęcza, deszcz, burza, opadanie liści z drzew, sezonowa wędrówka ptaków, kwitnienie drzew, zama-rzanie wody, dotyczącymi życia zwierząt, roślin, ludzi w środowisku przyrodniczym, korzystania z dóbr przyrody, np. grzybów, owoców, ziół;

18. Przyroda w mojej okolicy: las, pole, łąka, sad, jezioro, rzeka, ogród warzywny, park.Warunki życia w poszczególnych środowiskach.Przyroda w różnych porach roku, charakterystyczne cechy zmieniających się pór roku.Wprowadzenie w zabawie pojęć: ssaki, ptaki, ryby, gady, owady.Ptaki przylatujące, odlatujące i żyjące na stałe w Polsce.Zwierzęta hodowane przez człowieka i dziko żyjące.Zwierzęta domowe.Zwierzęta i rośliny występujące w innych krajach, innych strefach klimatycznych.Zwierzęta żyjące w schroniskach, rola opieki w schronisku.Proste doświadczenia badawcze i eksperymenty wykazujące zależności pomiędzy wzro-stem rośliny, a rodzajem gleby, jej wilgotnością, temperaturą powietrza i natężeniem światła.




Treści edukacyjne

19) podejmuje samodzielną ak-tywność poznawczą np. oglą-danie książek, zagospodaro-wywanie przestrzeni własnymi pomysłami konstrukcyjnymi, korzystanie z nowoczesnej technologii itd.;

Wielozmysłowe poznawanie świata: zapachy, smaki, dźwięki, faktury i barwy występujące w przyrodzie.Zachowania i postawy wobec roślin i zwierząt, dbanie o środowisko, dostrzeganie piękna przyrody.Wybrane rośliny i zwierzęta chronione.Parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, pomniki przyrody.Ochrona środowiska (możliwości na miarę dzieci): oszczędzanie papieru, wody i prądu, segregacja śmieci, dokarmianie zwierząt zimą.Odnawialne (woda, gleba, słońce, wiatr) i nieodnawialne (węgiel kamienny i brunatny, ropa naftowa, gaz ziemny) zasoby przyrody.Odnawialne i naturalne źródła energii: biomasa, energia słoneczna, energia wody, energia wiatru.Niebezpieczeństwa związane z pożarami, suszą i powodzią.Odróżnianie i nazywanie elementów pogody (temperatura powietrza, prędkość i kierunek wiatru, zachmurzenie, nasłonecznienie, rodzaje opadów atmosferycznych: deszcz, grad, śnieg, mżawka).Symbole oznaczające pogodę, mapa pogody, prognoza pogody, kalendarz pogody.Przyrządy pomiarowe (rodzaje termometrów, barometr, wiatromierz, deszczomierz).Zjawiska atmosferyczne (burza, trąba powietrzna, tęcza, śnieżyca, zamieć, szadź, mgła).Krążenie wody w przyrodzie, zamarzanie wody i topnienie lodu. Zasady bezpiecznego zachowania i ubierania się podczas niekorzystnych warunków pogo-dowych.Wpływ pogody na zachowania roślin i zwierząt.Przysłowia o pogodzie.Wykonywanie prostych doświadczeń badawczych pozwalających zrozumieć zjawiska atmosferyczne (skraplanie wody, powstawanie deszczu, roztapianie lodu itp.).Prowadzenie prostych pomiarów w naturalnym środowisku, np. badanie kierunku i siły wiatru, mierzenie poziomu opadów.

19. Samodzielne przeprowadzanie zabaw badawczych i eksperymentów.Zasady bezpieczeństwa podczas wykonywania eksperymentów.Bezpieczne korzystanie z wyposażenia laboratorium.Zachowanie zasad ostrożności podczas sprzątania (środki czystości, potłuczone szkło itp.).Samodzielne wyszukiwanie informacji w książkach.Czerpanie wiedzy od kolegów i koleżanek.Dzielenie się swoją wiedzą z innymi.

20) wskazuje zawody wykony-wane przez rodziców i osoby z najbliższego otoczenia, wy-jaśnia, czym zajmuje się osoba wykonująca dany zawód;

21) rozumie bardzo proste polece-nia w języku obcym nowożyt-nym i reaguje na nie; uczestniczy w zabawach, np. muzycznych, ruchowych, plastycznych, kon-strukcyjnych, teatralnych; używa wyrazów i zwrotów mających znaczenie dla danej zabawy lub innych podejmowanych czynności; powtarza rymowanki i proste wierszyki, śpiewa pio-senki w grupie; rozumie ogólny sens krótkich historyjek

20. Praca zawodowa członków rodziny.Praca zawodowa osób z najbliższego otoczenia.Zawody związane z bezpieczeństwem: strażak, policjant, lekarz, pielęgniarka.Atrybuty pracy osób związanych z ochroną naszego zdrowia i bezpieczeństwa.Podstawowe informacje dotyczące obowiązków zawodowych osób najbliższych.Preferencje zawodowe na przyszłość.

21. Rozumienie prostych poleceń w języku obcym nowożytnym, dotyczących codziennego funkcjonowania w przedszkolu, np. pozdrowienia, pożegnanie, czynności samoobsługo-we, słowa używane w zabawie, słowa określające czynności podejmowane przez dzieci.Posługiwanie się słowami i prostymi wyrażeniami dotyczącymi czynności podejmowa-nych w zabawie lub podczas pobytu w przedszkolu.Odtwarzanie prostych wierszy i piosenek, ilustrowanie ruchem ich treści.Słuchanie ze zrozumieniem prostych opowiadań i wierszy w języku obcym nowożytnym, wspieranych ilustracjami, ruchem i rekwizytami.Słownictwo z zakresu: części ciała, kształty, kolory, liczebniki; ja i moja rodzina, mój dom; nazwy zabawek; zwierzęta: domowe, na wsi, w zoo; pogoda, pory roku; jedzenie: warzywa, owoce, potrawy; środki transportu; czasowniki określające ruch, częste czynności, umiejęt-ności; przeciwieństwa, uczucia i upodobania, niektóre zawody; święta i uroczystości: Boże Narodzenie, Wielkanoc, Dzień Babci, Dzień Dziadka, Dzień Matki, Dzień Ojca6.

6 Nauka języka obcego powinna odbywać się według specjalistycznego programu, opracowanego przez osoby posiadające określone prawem kwalifi-kacje do nauczania języka obcego. Program taki powinien zawierać treści nauczania, cele ogólne i szczegółowe oraz metody i formy pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym.


Treści edukacyjne


Treści edukacyjne

opowiadanych lub czytanych, gdy są wspierane np. obrazkami, rekwizytami, ruchem, mimiką, gestami;

22) reaguje na proste polecenie w języku mniejszości naro-dowej lub etnicznej, używa wyrazów i zwrotów mających znaczenie w zabawie i innych podejmowanych czynno-ściach: powtarza rymowanki i proste wierszyki, śpiewa piosenki; rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych wspieranych np. obrazkiem, rekwizytem, gestem; zna go-dło (symbol) swojej wspólnoty narodowej lub etnicznej;

23) reaguje na proste polecenie w języku regionalnym – kaszubskim, używa wyrazów i zwrotów mających znaczenie w zabawie i innych podej-mowanych czynnościach: powtarza rymowanki i proste wierszyki, śpiewa piosenki; rozumie ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych wspieranych np. obrazkiem, rekwizytem, gestem, zna godło (symbol) swojej wspólnoty regionalnej – kaszubskiej.

22. Rozumienie prostych poleceń w języku mniejszości narodowej lub etnicznej, doty-czących codziennego funkcjonowania w przedszkolu, np. pozdrowienia, pożegnanie, czynności samoobsługowe, słowa używane w zabawie, słowa określające czynności podejmowane przez dzieci.Posługiwanie się słowami i prostymi wyrażeniami dotyczącymi czynności podejmowa-nych w zabawie lub podczas pobytu w przedszkolu.Odtwarzanie prostych wierszy i piosenek, ilustrowanie ruchem ich treści.Słuchanie ze zrozumieniem prostych opowiadań i wierszy w języku mniejszości narodo-wej lub etnicznej, wspieranych ilustracjami, ruchem i rekwizytami.Wprowadzenie słownictwa z zakresu: ja, moja rodzina, moje zabawki, moje przedszkole; kolory, liczebniki, części ciała, ubiory, jedzenie; pory roku, pogoda; czynności określające ruch, czynności wykonywane regularnie; środki transportu, zawody; zwierzęta (domowe, hodowlane); rzeczowniki pospolite, imiona; formy językowe utrwalane w zdaniach, pio-senkach, historyjkach i zabawach; przymiotniki określające kolor, kształt, stan emocjo-nalny, wielkość; sytuacje i funkcje komunikacyjne (przywitanie, pożegnanie); wydawanie i wykonywanie prostych poleceń7.

23. Rozumienie prostych poleceń w języku w języku regionalnym – kaszubskim, dotyczących codziennego funkcjonowania w przedszkolu, np. pozdrowienia, pożegnanie, czynności samoobsługowe, słowa używane w zabawie, słowa określające czynności podejmowane przez dzieci.Posługiwanie się słowami i prostymi wyrażeniami dotyczącymi czynności podejmowa-nych w zabawie lub podczas pobytu w przedszkolu.Odtwarzanie prostych wierszy i piosenek, ilustrowanie ruchem ich treści.Słuchanie ze zrozumieniem prostych opowiadań i wierszy w języku regionalnym – ka-szubskim, wspieranych ilustracjami, ruchem i rekwizytami.Wprowadzenie słownictwa z zakresu: ja, moja rodzina, moje zabawki, moje przedszkole; kolory, liczebniki, części ciała, ubiory, jedzenie; pory roku, pogoda; czynności określające ruch, czynności wykonywane regularnie; środki transportu, zawody; zwierzęta (domowe, hodowlane); rzeczowniki pospolite, imiona; formy językowe utrwalane w zdaniach, pio-senkach, historyjkach i zabawach; przymiotniki określające kolor, kształt, stan emocjo-nalny, wielkość; sytuacje i funkcje komunikacyjne (przywitanie, pożegnanie); wydawanie i wykonywanie prostych poleceń8.

7 Język mniejszości narodowej i język mniejszości etnicznej jest wprowadzany zgodnie z podstawą programową wychowania przedszkolnego, wedle potrzeb określonej grupy przedszkolnej. Możliwe jest prowadzenie zajęć dydaktycznych wyłącznie w języku mniejszości etnicznej lub narodowej, pro-wadzenie zajęć w sposób charakterystyczny dla nauczania dwujęzycznego lub wyraźne rozdzielanie komunikacji w języku polskim i języku mniejszości etnicznej lub języku mniejszości narodowej. Nie ma konieczności prowadzenia dodatkowych zajęć, zgodnie ze specjalistycznym programem nauczania języka mniejszości narodowej i języka mniejszości etnicznej.

8 Język regionalny – kaszubski jest wprowadzany zgodnie z podstawą programową wychowania przedszkolnego, wedle potrzeb określonej grupy przed-szkolnej. Możliwe jest prowadzenie zajęć dydaktycznych wyłącznie w języku narodowym – kaszubskim, prowadzenie zajęć w sposób charakterystyczny dla nauczania dwujęzycznego lub wyraźne rozdzielanie komunikacji w języku polskim i języku narodowym – kaszubskim. Nie ma konieczności prowa-dzenia dodatkowych zajęć, zgodnie ze specjalistycznym programem nauczania języka narodowego – kaszubskiego w przedszkolu.



ETAPY WPROWADZANIA ĆWICZEŃ W EDUKACJI JĘZYKOWEJ

Wprowadzenie do nauki czytania i pisania jest reali-zowane przez cały okres edukacji przedszkolnej. Za-nim dzieci będą uczestniczyły w zabawach dotyczących rozpoznawania, porównywania i nazywania liter oraz próbowały czytać proste wyrazy, powinny wykonywać ćwiczenia przygotowujące do tej nauki. Tabela zamiesz-czona na następnej stronie zawiera zestawienie propono-wanych zabaw i ćwiczeń w obszarach przygotowujących do nauki czytania i pisania. Wiele z nich to aktywności, które pojawiają się w grupie naturalnie – podczas czyn-ności samoobsługowych, higienicznych, zabaw rucho-wych i swobodnych. Są to ogólne propozycje, nauczyciel może oczywiście proponować podobne zabawy według własnych pomysłów. Podział na grupy wiekowe jest, jak wszystkie takie podziały w niniejszym programie, nieco umowny. Odzwierciedla przede wszystkim stopniowal-

ność i komplementarność tych aktywności. Nauczyciel nie powinien oczekiwać wykonania zadań z kolejne-go etapu, gdy dzieci nie osiągnęły jeszcze umiejętności z poprzedniego etapu rozwojowego. Nie należy również pomijać mniej wymagających, zdaniem nauczyciela, aktywności, jeśli nie zostały opanowane przez wszyst-kie dzieci. Jedynym sygnałem do wprowadzania zadań z wyższego etapu jest poziom rozwoju (strefa najbliższe-go rozwoju) dzieci, a nie ich wiek rozwojowy, czyli kla-syfikowanie do grup 3-latków, 4-latków itp. Zaleca się również, by obserwować dzieci indywidualnie i na tej podstawie przydzielać im zadania. Rzadko (a częściej – nigdy) cała grupa jest na tym samym poziomie umiejęt-ności z różnych obszarów. Zaproponowane w programie metody i formy pracy z dziećmi (rozdział 4) pozwalają na taką indywidualizację.


Treści edukacyjne

KSZ

TAŁT

OW

AN

IE G

OTO

WO

ŚCI D

O N

AU

KI C

ZYTA

NIA

I PI

SAN

IA

PERC

EPC

JA W

ZRO

KOW

A

Asp

ekt:

3-la

tki

4-la

tki

5-la

tki

6-la

tki

1. Ko

ordy

nacj

a w

zrok

owo-

-ruc

how

a

Wyk

onyw

anie

czy

nnoś

ci s

a-m

oobs

ługo

wyc

h: u

bier

anie

się

, ro

zbie

rani

e, je

dzen

ie, p

omoc

w

nak

ryw

aniu

do

stoł

u, m

ycie

zę

bów

.

Rzuc

anie

i ch

wyt

anie

piłk

i.

Dob

iera

nie

do k

ontu

rów

figu

r ta

kich

sam

ych

kszt

ałtó

w i

na-

kład

anie

ich

na w

zór (

ukła

dank

i ge

omet

rycz

ne, n

akła

dank

i, do

-pa

sow

anie

np.

liśc

i do

kont

uru)

.

Ryso

wan

ie li

nii p

o w

yzna

czon

ym

szer

okim

tor

ze.

Ko

nstr

uow

anie

bud

owli.

W

ycin

anie

noż

yczk

ami p

o lin

ii pr

oste

j.

Mal

owan

ie, r

ysow

anie

, ste

mpl

o-w

anie

różn

ymi t

echn

ikam

i i n

a ró

żnyc

h po

wie

rzch

niac

h.

W

ykon

ywan

ie c

zynn

ości

sam

o-ob

sług

owyc

h: z

apin

anie

guz

ików

i s

uwak

ów, n

akry

wan

ie d

o st

ołu.

Rz

ucan

ie d

o ce

lu.

C

hodz

enie

po

linie

, po

ślad

zie

na p

odło

dze.

N

awle

kani

e ko

rali.

U

kład

anie

wzo

rów

: z k

oral

ików

, kl

ockó

w (d

użyc

h i m

ałyc

h),

z pa

tycz

ków

, z t

asie

mki

, z w

ełny

, m

ater

iałó

w n

atur

alny

ch it

p.

Wyc

inan

ie n

ożyc

zkam

i po

linii

łam

anej

i ko

le.

W

yryw

anie

wzo

rów

pal

cam

i z

kart

ki.

Ko

loro

wan

ie w

okr

eślo

nym

pol

u.

Obr

ysow

ywan

ie p

rost

ych

figur

ge

omet

rycz

nych

.

W

ykon

ywan

ie c

zynn

ości

sa

moo

bsłu

gow

ych:

nak

łada

nie

jedz

enia

, nal

ewan

ie n

apoj

u.

Rzuc

anie

do

celu

obu

rącz

.

Łącz

enie

pun

któw

na

kart

ce.

U

kład

anie

wzo

rów

z e

lem

entó

w

moz

aiki

geo

met

rycz

nej (

lub

papi

erow

ych

odpo

wie

dnik

ów) –

po

stac

i lud

zi i

zwie

rząt

.

Wyc

inan

ie n

ożyc

zkam

i sko

mpl

i-ko

wan

ych

wzo

rów

.

Pisa

nie

wzo

rów

lite

ropo

dob-

nych

.

Pisa

nie

palc

ami l

iter n

a pl

ecac

h dz

ieck

a /

rodz

ica

i odg

adyw

anie

ic

h.

W

ykon

ywan

ie c

zynn

ości

sam

o-ob

sług

owyc

h: w

iąza

nie

butó

w

na k

okar

dkę.

W

ycin

anie

noż

yczk

ami s

kom

pli-

kow

anyc

h w

zoró

w, r

ówni

eż b

ez

szab

lonu

.

Ukł

adan

ie z

moz

aiki

geo

me-

tryc

znej

np.

pod

łogi

, ogr

odu,

w

zoró

w n

a tk

anin

ie.

Pi

sani

e lit

er p

ozna

nych

pod

czas

za

baw

y po

śla

dzie

i sa

mod

ziel

nie

w p

owię

kszo

nej l

inia

turz

e.

Obw

odze

nie

palc

em li

ter

na p

owie

rzch

ni p

erfo

row

anej

(z

otw

arty

mi i

zas

łoni

ętym

i oc

zam

i).

Pisa

nie

wyr

azów

wed

ług

wzo

ru.

2. S

praw

ność

man

ualn

a i m

anip

ulac

yjna

Ugn

iata

nie

cias

ta i

inny

ch m

as

ręko

ma

oraz

wyk

raw

anie

cia

ste-

czek

fore

mka

mi.

Za

baw

y fo

rem

kam

i w p

iask

ow-

nicy

.

Zapi

nani

e gu

zikó

w.

O

drys

owyw

anie

ksz

tałt

ów z

a po

moc

ą sz

ablo

nów

.

Mal

owan

ie p

alca

mi,

wac

ikam

i.

Szuk

anie

dro

bnyc

h pr

zedm

io-

tów

w s

uche

j kas

zy, p

iask

u, r

yżu

itp.

N

awle

kani

e ko

ralik

ów.

Za

pina

nie

spin

aczy

na

różn

ych

pow

ierz

chni

ach,

łącz

enie

ich

ze

sobą

.

Zapi

nani

e m

ałyc

h gu

zikó

w,

suw

aków

.

Ryso

wan

ie p

osta

ci, fi

gur.

Ry

sow

anie

po

ślad

zie.

U

gnia

tani

e gr

usze

k do

nos

a –

prze

suw

anie

lekk

iego

prz

ed-

mio

tu s

trum

ieni

em p

owie

trza

po

wst

ając

ym p

rzy

naci

skan

iu.

U

zupe

łnia

nie

nied

okoń

czon

ych

obra

zków

.

Ryso

wan

ie i

mal

owan

ie w

róż-

nych

poz

ycja

ch, n

p. n

a ka

rtce

na

klej

onej

na

ścia

nie,

na

szyb

ie,

na p

odło

dze.

N

aśla

dow

anie

ksz

tałt

u lit

er z

a po

moc

ą w

łasn

ego

ciał

a.

Kalk

owan

ie.

W

ykle

jani

e lit

er, s

łów

różn

ymi

fakt

uram

i, np

. pla

stel

iną

i obw

o-dz

enie

po

nich

pal

cem

.

3. S

post

rzeg

anie

figu

ry

i tła

W

yszu

kiw

anie

różn

ic p

omię

dzy

dwom

a ob

razk

ami (

2–3

różn

ice)

.

Wys

zuki

wan

ie ró

żnic

pom

iędz

y dw

oma

obra

zkam

i (4–

5 ró

żnic

).

Szuk

anie

różn

ic p

omię

dzy

dwo-

ma

obra

zkam

i (5–

8 ró

żnic

).

Szuk

anie

wie

lu ró

żnic

pom

iędz

y dw

oma

obra

zkam

i.



PERC

EPC

JA W

ZRO

KOW

A

Asp

ekt:

3-la

tki

4-la

tki

5-la

tki

6-la

tki

Sz

ukan

ie p

odob

ieńs

tw p

omię

-dz

y ob

razk

ami.

W

yszu

kiw

anie

okr

eślo

nych

pr

zedm

iotó

w w

śród

wie

lu in

-ny

ch (k

onkr

ety

i na

kart

ce).

D

obie

rani

e cz

ęści

obr

azka

do

jego

cał

ości

.

Wsk

azyw

anie

prz

edm

iotó

w

na il

ustr

acji

po o

bejrz

eniu

od-

dzie

lneg

o ob

razk

a.

Sz

ukan

ie i

nazy

wan

ie p

odo-

bień

stw

i ró

żnic

pom

iędz

y ob

razk

ami.

Sp

ostr

zega

nie

okre

ślon

ych

figur

na

rys

unku

, np.

wsz

ystk

ie m

yszk

i.

Sz

ukan

ie i

nazy

wan

ie p

odo-

bień

stw

i ró

żnic

pom

iędz

y ob

razk

ami (

wed

ług

okre

ślon

ego

kluc

za).

W

yodr

ębni

anie

rys

unkó

w n

akła

-da

jący

ch s

ię n

a si

ebie

prz

edm

io-

tów

.

Sz

ukan

ie i

nazy

wan

ie p

odo-

bień

stw

i ró

żnic

pom

iędz

y ob

-ra

zkam

i ora

z na

zyw

anie

klu

cza.

W

yszu

kiw

anie

okr

eślo

nych

lite

r w

śród

wie

lu in

nych

.

Wys

zuki

wan

ie w

tek

ście

kon

-kr

etny

ch li

ter,

syla

b i w

yraz

ów.

4. S

tało

ść s

post

rzeg

ania

So

rtow

anie

prz

edm

iotó

w z

e w

zglę

du n

a ic

h ce

chy

(jedn

a ce

cha)

.

Szuk

anie

tak

iej s

amej

figu

ry

na o

braz

ku (c

ień

figur

y).

So

rtow

anie

prz

edm

iotó

w z

e w

zglę

du n

a ic

h ce

chy

(2 c

echy

).

Znaj

dow

anie

prz

edm

iotu

o

taki

m s

amym

ksz

tałc

ie (c

ień

– sz

ukan

ie k

szta

łtu)

.

So

rtow

anie

prz

edm

iotó

w z

e w

zglę

du n

a ic

h ce

chy

(2–3

cec

hy).

Sz

ukan

ie t

akic

h sa

myc

h lit

er,

napi

sany

ch t

ą sa

mą

czci

onką

w

śród

inny

ch.

So

rtow

anie

prz

edm

iotó

w i

liter

ze

wzg

lędu

na

ich

cech

y.

Szuk

anie

tak

ich

sam

ych

liter

na

pisa

nych

różn

ą cz

cion

ką

i o ró

żnej

wie

lkoś

ci w

śród

inny

ch.

5. S

post

rzeg

anie

poł

o-że

nia

prze

dmio

tów

w

prz

estr

zeni

Ć

wic

zeni

a ro

zwija

jące

orie

ntac

ję

w s

chem

acie

cia

ła.

O

dtw

arza

nie,

naś

lado

wan

ie

ułoż

enia

cia

ł inn

ych

dzie

ci.

O

dtw

arza

nie,

naś

lado

wan

ie

ułoż

enia

cia

ł lud

zi n

a ob

razk

u.

Dor

ysow

ywan

ie o

dbić

lust

rza-

nych

.

Rozr

óżni

anie

lite

r pod

obny

ch

do s

iebi

e, a

le o

dwró

cony

ch

wed

ług

osi s

ymet

rii n

p. p

-b, b

-d,

u-n,

rów

nież

bez

zna

jom

ości

i n

azyw

ania

wsz

ystk

ich

liter

.

6. S

post

rzeg

anie

sto

sun-

ków

prz

estr

zenn

ych

U

kład

anie

klo

cków

wed

ług

wzo

ru.

Za

pam

ięty

wan

ie i

odtw

arza

nie

ciąg

u fig

ur (r

ytm

y).

Za

baw

y w

rodz

aju:

„co

się

zm

ieni

ło?”

.

Sz

ukan

ie d

rogi

w r

ysun

kow

ych

labi

rynt

ach.

U

kład

anie

puz

zli,

rów

nież

puz

zli

3D (p

rzes

trze

nnyc

h).

Ry

sow

anie

na

kart

ce w

edłu

g in

stru

kcji

słow

nej,

np. k

oło

po-

mię

dzy

trój

kąta

mi.

Za

pam

ięty

wan

ie i

odtw

arza

nie

ciąg

u lit

er (n

ie m

uszą

to

być

znan

e dz

ieck

u lit

ery)

.

Zaba

wy

w ro

dzaj

u „c

o si

ę zm

ie-

niło

?”, a

le z

wyk

orzy

stan

iem

lite

r.

7. P

amię

ć w

zrok

owa

Za

pam

ięty

wan

ie k

olej

nośc

i eks

-po

now

anyc

h pr

zedm

iotó

w

(2–3

prz

edm

ioty

).

Za

pam

ięty

wan

ie k

olej

nośc

i eks

-po

now

anyc

h pr

zedm

iotó

w

(3–4

prz

edm

ioty

).

Za

pam

ięty

wan

ie k

olej

nośc

i ek

spon

owan

ych

prze

dmio

tów

(w

ięce

j niż

4 p

rzed

mio

ty).

Za

pam

ięty

wan

ie ja

k na

jwię

ksze

j lic

zby

prze

dmio

tów

na

obra

zku.

Ry

sow

anie

z p

amię

ci z

apam

ięta

-ny

ch o

braz

ków

, wzo

rów

i lit

er.

PERC

EPC

JA S

ŁUC

HO

WA

8. R

eago

wan

ie n

a dź

wię

k;

anal

iza

i syn

teza

słu

-ch

owa;

roz

pozn

anie

, za

pam

ięta

nie

i róż

nico

-w

anie

dźw

iękó

w

Sł

ucha

nie

odgł

osów

z ż

ycia

co

dzie

nneg

o.

Słuc

hani

e dź

wię

ków

wyd

awa-

nych

prz

ez ró

żne

prze

dmio

ty.

Ro

zpoz

naw

anie

dźw

iękó

w.

Ró

żnic

owan

ie d

źwię

ków

ze

wzg

lędu

na

dług

ość

trw

ania

: kr

ótki

– d

ługi

, dyn

amik

ę: g

łośn

o

Ró

żnic

owan

ie d

źwię

ków

ze

wzg

lędu

na

into

nacj

ę: p

ytan

ie,

wyk

rzyk

nien

ie.

O

dtw

arza

nie

słys

zane

go r

ytm

u i z

amia

na, n

p. n

a ry

tm o

braz

-ko

wy.

Pr

zelic

zani

e sł

ów w

zda

niu.

Za

trzy

man

ie ru

chu

na s

ygna

ł w

erba

lny

lub

niew

erba

lny.

Lo

kaliz

acja

źró

dła

dźw

ięku

w

prz

estr

zeni

.

Iden

tyfik

owan

ie i

różn

icow

anie

no

wyc

h w

yraż

eń d

źwię

kona

śla-

dow

czyc

h.

Iden

tyfik

owan

ie i

różn

icow

anie

no

wyc

h sł

ów.

Ro

zum

ieni

e pr

osty

ch w

ypow

ie-

dzi.

O

dtw

arza

nie

słys

zane

go r

ytm

u.

Wyo

dręb

nian

ie s

ylab

w k

rótk

ich

(dw

usyl

abow

ych)

sło

wac

h.

Synt

eza

słów

z s

ylab

.

Uzu

pełn

iani

e br

akuj

ącej

koń

-co

wej

syl

aby

słow

a dw

usyl

abo-

weg

o.

– ci

cho,

tem

po: s

zybk

ie –

wol

ne,

częs

totl

iwoś

ć: w

ysok

o –

nisk

o.

Iden

tyfik

owan

ie i

różn

icow

anie

no

wyc

h sł

ów.

Ro

zum

ieni

e dł

uższ

ych

wyp

o-w

iedz

i.

Iden

tyfik

owan

ie i

różn

icow

anie

m

elod

ii i s

łów

pio

sene

k.

Pow

tarz

anie

mel

odii.

Id

enty

fikow

anie

i ro

zróż

nian

ie

dźw

iękó

w n

iew

erba

lnyc

h.

Różn

icow

anie

gło

sek

opoz

ycyj

-ny

ch w

syl

abac

h.

Odt

war

zani

e sł

ysza

nego

ryt

mu.

W

yodr

ębni

anie

syl

ab w

dłu

ż-sz

ych

słow

ach

(3 s

ylab

y i w

ięce

j).

Przy

pom

inan

ie p

rzed

staw

iony

ch

zdar

zeń.

Sy

ntez

a sł

ów z

syl

ab.

U

zupe

łnia

nie

brak

ując

ej k

ońco

-w

ej s

ylab

y sł

owa

trzy

syla

bow

ego.

W

yodr

ębni

anie

pie

rwsz

ej

i ost

atni

ej s

ylab

y w

sło

wie

.

O

dtw

arza

nie

rytm

u dź

wię

kow

e-go

na

pods

taw

ie r

ytm

u ob

razk

o-w

ego

i odw

rotn

ie.

W

yodr

ębni

anie

słó

w w

zda

niu.

Ro

zpoz

naw

anie

i w

yodr

ębni

a-ni

e gł

osek

w n

agło

sie,

wyg

łosi

e pr

osty

ch fo

nety

czni

e sł

ów.

G

ry ję

zyko

we:

tw

orze

nie

no-

wyc

h cz

asow

nikó

w, r

zecz

owni

-kó

w, p

rzym

iotn

ików

.

Stw

ierd

zani

e ob

ecno

ści r

ymów

.

Sam

odzi

elne

pró

by w

ymyś

lani

a ry

muj

ącyc

h si

ę sł

ów.

U

zupe

łnia

nie

brak

ując

ej p

ierw

-sz

ej s

ylab

y w

sło

wie

.

Wyr

óżni

anie

gło

sek

w w

ygło

sie.

W

yróż

nian

ie g

łose

k w

nag

łosi

e.

Ro

zpoz

naw

anie

i w

yodr

ębni

a-ni

e gł

osek

w s

łow

ach

o pr

oste

j bu

dow

ie fo

nety

czne

j.

Twor

zeni

e gi

er ję

zyko

wyc

h.

Twor

zeni

e ry

mów

, dob

iera

nie

rym

ów d

o ok

reśl

onyc

h sł

ów.

Ró

żnic

owan

ie g

łose

k w

sło

wac

h o

podo

bnyc

h br

zmie

niu.

Tw

orze

nie

ciąg

ów r

ymow

anyc

h sł

ów d

o sł

owa

poda

nego

prz

ez

nauc

zyci

ela.

U

zupe

łnia

nie

brak

ując

ej s

ylab

y w

sło

wie

.

Ana

liza

i syn

teza

gło

sek

w s

ło-

wac

h.

Gry

języ

kow

e, o

nom

atop

eicz

ne.

9. S

łuch

anie

mel

odii

mow

y

Słuc

hani

e w

ypow

iedz

i nau

czy-

ciel

a.

Słuc

hani

e i r

ozpo

znaw

anie

wyr

a-że

ń dź

wię

kona

ślad

owcz

ych.

Sł

ucha

nie

krót

kich

teks

tów

pisa

-ny

ch: s

łuch

anie

wie

rszy

, kró

tkic

h op

owia

dań

wsp

iera

ne p

rzez

obr

az.

Sł

ucha

nie

sam

ogło

sek,

syl

ab

i słó

w w

ypow

iada

nych

prz

ez n

a-uc

zyci

ela

mel

odyj

nym

i fra

zam

i.

Słuc

hani

e op

owia

dań.

Sł

ucha

nie

czyt

anyc

h ba

jek

i baś

ni.

U

waż

ne s

łuch

anie

dłu

ższy

ch

wyp

owie

dzi i

nnyc

h dz

ieci

.

Różn

icow

anie

w w

ypow

iedz

i: kt

o m

ówił?

, jak

mów

ił?

Różn

icow

anie

em

ocji

w g

łosi

e.

10 . R

ozum

ieni

e zn

acze

nia

wyp

owie

dzi s

łow

nych

(w

tym

wyp

owie

dzi

emoc

jona

lnyc

h)

Ro

zum

ieni

e pr

osty

ch p

olec

eń

słow

nych

.

Rozu

mie

nie

pole

ceń

słow

nych

po

part

ych

gest

em.

W

ykon

ywan

ie p

rost

ych

zada

ń zg

odni

e z

inst

rukc

ją s

łow

ną.

O

dgad

ywan

ie z

nacz

enia

into

-na

cji.

Ro

zum

ieni

e zł

ożon

ych

pole

ceń

słow

nych

.

Rozu

mie

nie

pyta

ń.

Twor

zeni

e dł

uższ

ych

wyp

o-w

iedz

i jak

o re

akcj

a na

pyt

ania

, pr

ośby

, pol

ecen

ia.

W

ykon

ywan

ie z

łożo

nych

zad

ań

zgod

nie

z in

stru

kcją

sło

wną

.

Rozu

mie

nie

niek

tóry

ch p

rzy-

słów

, zw

iązk

ów f

raze

olog

iczn

ych

i prz

enoś

ni.


Treści edukacyjne

PERC

EPC

JA W

ZRO

KOW

A

Asp

ekt:

3-la

tki

4-la

tki

5-la

tki

6-la

tki

Sz

ukan

ie p

odob

ieńs

tw p

omię

-dz

y ob

razk

ami.

W

yszu

kiw

anie

okr

eślo

nych

pr

zedm

iotó

w w

śród

wie

lu in

-ny

ch (k

onkr

ety

i na

kart

ce).

D

obie

rani

e cz

ęści

obr

azka

do

jego

cał

ości

.

Wsk

azyw

anie

prz

edm

iotó

w

na il

ustr

acji

po o

bejrz

eniu

od-

dzie

lneg

o ob

razk

a.

Sz

ukan

ie i

nazy

wan

ie p

odo-

bień

stw

i ró

żnic

pom

iędz

y ob

razk

ami.

Sp

ostr

zega

nie

okre

ślon

ych

figur

na

rys

unku

, np.

wsz

ystk

ie m

yszk

i.

Sz

ukan

ie i

nazy

wan

ie p

odo-

bień

stw

i ró

żnic

pom

iędz

y ob

razk

ami (

wed

ług

okre

ślon

ego

kluc

za).

W

yodr

ębni

anie

rys

unkó

w n

akła

-da

jący

ch s

ię n

a si

ebie

prz

edm

io-

tów

.

Sz

ukan

ie i

nazy

wan

ie p

odo-

bień

stw

i ró

żnic

pom

iędz

y ob

-ra

zkam

i ora

z na

zyw

anie

klu

cza.

W

yszu

kiw

anie

okr

eślo

nych

lite

r w

śród

wie

lu in

nych

.

Wys

zuki

wan

ie w

tek

ście

kon

-kr

etny

ch li

ter,

syla

b i w

yraz

ów.

4. S

tało

ść s

post

rzeg

ania

So

rtow

anie

prz

edm

iotó

w z

e w

zglę

du n

a ic

h ce

chy

(jedn

a ce

cha)

.

Szuk

anie

tak

iej s

amej

figu

ry

na o

braz

ku (c

ień

figur

y).

So

rtow

anie

prz

edm

iotó

w z

e w

zglę

du n

a ic

h ce

chy

(2 c

echy

).

Znaj

dow

anie

prz

edm

iotu

o

taki

m s

amym

ksz

tałc

ie (c

ień

– sz

ukan

ie k

szta

łtu)

.

So

rtow

anie

prz

edm

iotó

w z

e w

zglę

du n

a ic

h ce

chy

(2–3

cec

hy).

Sz

ukan

ie t

akic

h sa

myc

h lit

er,

napi

sany

ch t

ą sa

mą

czci

onką

w

śród

inny

ch.

So

rtow

anie

prz

edm

iotó

w i

liter

ze

wzg

lędu

na

ich

cech

y.

Szuk

anie

tak

ich

sam

ych

liter

na

pisa

nych

różn

ą cz

cion

ką

i o ró

żnej

wie

lkoś

ci w

śród

inny

ch.

5. S

post

rzeg

anie

poł

o-że

nia

prze

dmio

tów

w

prz

estr

zeni

Ć

wic

zeni

a ro

zwija

jące

orie

ntac

ję

w s

chem

acie

cia

ła.

O

dtw

arza

nie,

naś

lado

wan

ie

ułoż

enia

cia

ł inn

ych

dzie

ci.

O

dtw

arza

nie,

naś

lado

wan

ie

ułoż

enia

cia

ł lud

zi n

a ob

razk

u.

Dor

ysow

ywan

ie o

dbić

lust

rza-

nych

.

Rozr

óżni

anie

lite

r pod

obny

ch

do s

iebi

e, a

le o

dwró

cony

ch

wed

ług

osi s

ymet

rii n

p. p

-b, b

-d,

u-n,

rów

nież

bez

zna

jom

ości

i n

azyw

ania

wsz

ystk

ich

liter

.

6. S

post

rzeg

anie

sto

sun-

ków

prz

estr

zenn

ych

U

kład

anie

klo

cków

wed

ług

wzo

ru.

Za

pam

ięty

wan

ie i

odtw

arza

nie

ciąg

u fig

ur (r

ytm

y).

Za

baw

y w

rodz

aju:

„co

się

zm

ieni

ło?”

.

Sz

ukan

ie d

rogi

w r

ysun

kow

ych

labi

rynt

ach.

U

kład

anie

puz

zli,

rów

nież

puz

zli

3D (p

rzes

trze

nnyc

h).

Ry

sow

anie

na

kart

ce w

edłu

g in

stru

kcji

słow

nej,

np. k

oło

po-

mię

dzy

trój

kąta

mi.

Za

pam

ięty

wan

ie i

odtw

arza

nie

ciąg

u lit

er (n

ie m

uszą

to

być

znan

e dz

ieck

u lit

ery)

.

Zaba

wy

w ro

dzaj

u „c

o si

ę zm

ie-

niło

?”, a

le z

wyk

orzy

stan

iem

lite

r.

7. P

amię

ć w

zrok

owa

Za

pam

ięty

wan

ie k

olej

nośc

i eks

-po

now

anyc

h pr

zedm

iotó

w

(2–3

prz

edm

ioty

).

Za

pam

ięty

wan

ie k

olej

nośc

i eks

-po

now

anyc

h pr

zedm

iotó

w

(3–4

prz

edm

ioty

).

Za

pam

ięty

wan

ie k

olej

nośc

i ek

spon

owan

ych

prze

dmio

tów

(w

ięce

j niż

4 p

rzed

mio

ty).

Za

pam

ięty

wan

ie ja

k na

jwię

ksze

j lic

zby

prze

dmio

tów

na

obra

zku.

Ry

sow

anie

z p

amię

ci z

apam

ięta

-ny

ch o

braz

ków

, wzo

rów

i lit

er.

PERC

EPC

JA S

ŁUC

HO

WA

8. R

eago

wan

ie n

a dź

wię

k;

anal

iza

i syn

teza

słu

-ch

owa;

roz

pozn

anie

, za

pam

ięta

nie

i róż

nico

-w

anie

dźw

iękó

w

Sł

ucha

nie

odgł

osów

z ż

ycia

co

dzie

nneg

o.

Słuc

hani

e dź

wię

ków

wyd

awa-

nych

prz

ez ró

żne

prze

dmio

ty.

Ro

zpoz

naw

anie

dźw

iękó

w.

Ró

żnic

owan

ie d

źwię

ków

ze

wzg

lędu

na

dług

ość

trw

ania

: kr

ótki

– d

ługi

, dyn

amik

ę: g

łośn

o

Ró

żnic

owan

ie d

źwię

ków

ze

wzg

lędu

na

into

nacj

ę: p

ytan

ie,

wyk

rzyk

nien

ie.

O

dtw

arza

nie

słys

zane

go r

ytm

u i z

amia

na, n

p. n

a ry

tm o

braz

-ko

wy.

Pr

zelic

zani

e sł

ów w

zda

niu.

Za

trzy

man

ie ru

chu

na s

ygna

ł w

erba

lny

lub

niew

erba

lny.

Lo

kaliz

acja

źró

dła

dźw

ięku

w

prz

estr

zeni

.

Iden

tyfik

owan

ie i

różn

icow

anie

no

wyc

h w

yraż

eń d

źwię

kona

śla-

dow

czyc

h.

Iden

tyfik

owan

ie i

różn

icow

anie

no

wyc

h sł

ów.

Ro

zum

ieni

e pr

osty

ch w

ypow

ie-

dzi.

O

dtw

arza

nie

słys

zane

go r

ytm

u.

Wyo

dręb

nian

ie s

ylab

w k

rótk

ich

(dw

usyl

abow

ych)

sło

wac

h.

Synt

eza

słów

z s

ylab

.

Uzu

pełn

iani

e br

akuj

ącej

koń

-co

wej

syl

aby

słow

a dw

usyl

abo-

weg

o.

– ci

cho,

tem

po: s

zybk

ie –

wol

ne,

częs

totl

iwoś

ć: w

ysok

o –

nisk

o.

Iden

tyfik

owan

ie i

różn

icow

anie

no

wyc

h sł

ów.

Ro

zum

ieni

e dł

uższ

ych

wyp

o-w

iedz

i.

Iden

tyfik

owan

ie i

różn

icow

anie

m

elod

ii i s

łów

pio

sene

k.

Pow

tarz

anie

mel

odii.

Id

enty

fikow

anie

i ro

zróż

nian

ie

dźw

iękó

w n

iew

erba

lnyc

h.

Różn

icow

anie

gło

sek

opoz

ycyj

-ny

ch w

syl

abac

h.

Odt

war

zani

e sł

ysza

nego

ryt

mu.

W

yodr

ębni

anie

syl

ab w

dłu

ż-sz

ych

słow

ach

(3 s

ylab

y i w

ięce

j).

Przy

pom

inan

ie p

rzed

staw

iony

ch

zdar

zeń.

Sy

ntez

a sł

ów z

syl

ab.

U

zupe

łnia

nie

brak

ując

ej k

ońco

-w

ej s

ylab

y sł

owa

trzy

syla

bow

ego.

W

yodr

ębni

anie

pie

rwsz

ej

i ost

atni

ej s

ylab

y w

sło

wie

.

O

dtw

arza

nie

rytm

u dź

wię

kow

e-go

na

pods

taw

ie r

ytm

u ob

razk

o-w

ego

i odw

rotn

ie.

W

yodr

ębni

anie

słó

w w

zda

niu.

Ro

zpoz

naw

anie

i w

yodr

ębni

a-ni

e gł

osek

w n

agło

sie,

wyg

łosi

e pr

osty

ch fo

nety

czni

e sł

ów.

G

ry ję

zyko

we:

tw

orze

nie

no-

wyc

h cz

asow

nikó

w, r

zecz

owni

-kó

w, p

rzym

iotn

ików

.

Stw

ierd

zani

e ob

ecno

ści r

ymów

.

Sam

odzi

elne

pró

by w

ymyś

lani

a ry

muj

ącyc

h si

ę sł

ów.

U

zupe

łnia

nie

brak

ując

ej p

ierw

-sz

ej s

ylab

y w

sło

wie

.

Wyr

óżni

anie

gło

sek

w w

ygło

sie.

W

yróż

nian

ie g

łose

k w

nag

łosi

e.

Ro

zpoz

naw

anie

i w

yodr

ębni

a-ni

e gł

osek

w s

łow

ach

o pr

oste

j bu

dow

ie fo

nety

czne

j.

Twor

zeni

e gi

er ję

zyko

wyc

h.

Twor

zeni

e ry

mów

, dob

iera

nie

rym

ów d

o ok

reśl

onyc

h sł

ów.

Ró

żnic

owan

ie g

łose

k w

sło

wac

h o

podo

bnyc

h br

zmie

niu.

Tw

orze

nie

ciąg

ów r

ymow

anyc

h sł

ów d

o sł

owa

poda

nego

prz

ez

nauc

zyci

ela.

U

zupe

łnia

nie

brak

ując

ej s

ylab

y w

sło

wie

.

Ana

liza

i syn

teza

gło

sek

w s

ło-

wac

h.

Gry

języ

kow

e, o

nom

atop

eicz

ne.

9. S

łuch

anie

mel

odii

mow

y

Słuc

hani

e w

ypow

iedz

i nau

czy-

ciel

a.

Słuc

hani

e i r

ozpo

znaw

anie

wyr

a-że

ń dź

wię

kona

ślad

owcz

ych.

Sł

ucha

nie

krót

kich

teks

tów

pisa

-ny

ch: s

łuch

anie

wie

rszy

, kró

tkic

h op

owia

dań

wsp

iera

ne p

rzez

obr

az.

Sł

ucha

nie

sam

ogło

sek,

syl

ab

i słó

w w

ypow

iada

nych

prz

ez n

a-uc

zyci

ela

mel

odyj

nym

i fra

zam

i.

Słuc

hani

e op

owia

dań.

Sł

ucha

nie

czyt

anyc

h ba

jek

i baś

ni.

U

waż

ne s

łuch

anie

dłu

ższy

ch

wyp

owie

dzi i

nnyc

h dz

ieci

.

Różn

icow

anie

w w

ypow

iedz

i: kt

o m

ówił?

, jak

mów

ił?

Różn

icow

anie

em

ocji

w g

łosi

e.

10 . R

ozum

ieni

e zn

acze

nia

wyp

owie

dzi s

łow

nych

(w

tym

wyp

owie

dzi

emoc

jona

lnyc

h)

Ro

zum

ieni

e pr

osty

ch p

olec

eń

słow

nych

.

Rozu

mie

nie

pole

ceń

słow

nych

po

part

ych

gest

em.

W

ykon

ywan

ie p

rost

ych

zada

ń zg

odni

e z

inst

rukc

ją s

łow

ną.

O

dgad

ywan

ie z

nacz

enia

into

-na

cji.

Ro

zum

ieni

e zł

ożon

ych

pole

ceń

słow

nych

.

Rozu

mie

nie

pyta

ń.

Twor

zeni

e dł

uższ

ych

wyp

o-w

iedz

i jak

o re

akcj

a na

pyt

ania

, pr

ośby

, pol

ecen

ia.

W

ykon

ywan

ie z

łożo

nych

zad

ań

zgod

nie

z in

stru

kcją

sło

wną

.

Rozu

mie

nie

niek

tóry

ch p

rzy-

słów

, zw

iązk

ów f

raze

olog

iczn

ych

i prz

enoś

ni.



WZM

AC

NIA

NIE

MO

TYW

AC

JI D

O P

OD

EJM

OW

AN

IA W

YSI

ŁKU

ZW

IĄZA

NEG

O Z

NA

UK

Ą C

ZYTA

NIA

I PI

SAN

IA

W t

ym o

bsza

rze

nie

ma

podz

iału

na

wie

k (e

tapy

rozw

oju)

dzi

eci,

gdyż

wsz

ystk

ie te

um

ieję

tnoś

ci w

arto

ćw

iczy

ć w

każ

dej g

rupi

e w

ieko

wej

i ro

zwoj

owej

, ocz

ywiś

cie

dopa

sow

ując

zad

a-ni

a do

moż

liwoś

ci p

sych

ofiz

yczn

ych

dzie

ci.

11. M

otyw

acja

wew

nętr

zna

Ćw

icze

nie

pocz

ucia

obo

wią

zku,

np.

: cod

zien

nie

po z

abaw

ie d

ziec

ko s

przą

ta z

abaw

ki, d

yżur

ni ro

zkła

dają

szt

ućce

.

Nau

ka k

ończ

enia

rozp

oczę

tej p

racy

, zab

awy

(naw

et je

śli p

raca

jest

pod

ziel

ona

na e

tapy

).

Ćw

icze

nie

zdol

nośc

i do

podp

orzą

dkow

ywan

ia s

ię w

ymag

anio

m i

ucze

stni

czen

ia w

gru

pie

rów

ieśn

icze

j, za

sady

gru

pow

e.

Rozm

owy

o em

ocja

ch.

C

odzi

enne

wsp

ólne

czy

tani

e ba

jek,

opo

wia

dani

e o

uczu

ciac

h bo

hate

rów

.

Gry

pla

nszo

we

adek

wat

ne d

o w

ieku

dzi

eci (

ćwic

zeni

e pr

zegr

anej

/ w

ygra

nej).

WPR

OW

AD

ZAN

IE E

LEM

ENTÓ

W N

AU

KI C

ZYTA

NIA

NA

MAT

ERIA

LE L

ITER

OW

YM

Asp

ekt:

3-la

tki

4-la

tki

5-la

tki

6-la

tki

12. S

ymbo

le

Iden

tyfik

owan

ie ró

żnor

odny

ch

znak

ów i

sym

boli

grafi

czny

ch.

Po

rów

nyw

anie

zna

ków

i sy

mbo

li gr

aficz

nych

.

Różn

icow

anie

zna

ków

i sy

mbo

li gr

aficz

nych

.

Rozu

mie

nie

znac

zeń

słów

, zna

-kó

w i

sym

boli.

A

naliz

a i s

ynte

za s

ylab

owa

krót

-ki

ch s

łów

(2 s

ylab

y).

G

loba

lne

czyt

anie

wła

sneg

o im

ieni

a.

O

dwzo

row

ywan

ie z

nakó

w

i sym

boli.

A

naliz

a i s

ynte

za s

ylab

owa

dłuż

-sz

ych

słów

.

Twor

zeni

e i s

zuka

nie

rym

ów.

Ró

żnic

owan

ie p

odob

nych

fo

nem

ów.

Za

baw

y lo

goto

mam

i.

Glo

baln

e cz

ytan

ie im

ion

(wła

sneg

o i d

ziec

i z g

rupy

) ora

z pr

osty

ch p

odpi

sów

, np.

zab

awek

w

sal

i.

Ro

zum

ieni

e po

lece

ń ob

razk

o-w

ych

i sło

wno

-obr

azko

wyc

h.

Iden

tyfik

owan

ie i

nazy

wan

ie

niek

tóry

ch li

ter d

ruko

wan

ych

wie

lkic

h i m

ałyc

h.

Różn

icow

anie

lite

r wie

lkic

h, m

a-ły

ch, p

odob

nych

do

sieb

ie.

W

yróż

nian

ie o

kreś

lony

ch li

ter

spoś

ród

inny

ch li

ter i

/ lu

b sy

mbo

li i t

ła.

Id

enty

fikow

anie

, wsk

azyw

anie

, na

zyw

anie

, czy

tani

e ok

reśl

onyc

h sy

lab.

Tw

orze

nie

łańc

uchó

w s

ylab

owo-

-obr

azko

wyc

h.

Rebu

sy s

ylab

owe

i syl

abow

o-

-obr

azko

we.

Po

dpis

ywan

ie s

ię im

ieni

em.

Ro

zpoz

naw

anie

i na

zyw

anie

w

szys

tkic

h lit

er d

ruko

wan

ych

z po

dsta

wow

ego

alfa

betu

, m

ałyc

h i w

ielk

ich

(sto

pnio

wo)

, po

znan

ych

popr

zez

zaba

wy.

Ró

żnic

owan

ie li

ter d

ruko

wan

ych,

do

bier

anie

ich

w p

ary

mał

e –

wie

lkie

.

WŁA

ŚCIW

A N

AU

KA

CZY

TAN

IA

13. C

zyta

nie

C

zyta

nie

glob

alne

nie

któr

ych

słów

i sy

lab.

C

zyta

nie

okre

ślon

ych

syla

b tw

orzą

cych

sło

wa

wg

zasa

dy

stop

niow

ania

tru

dnoś

ci (o

twar

te

jedn

osyl

abow

e, o

twar

te w

ielo

-sy

labo

we…

).

W

prow

adze

nie

liter

zgo

dnie

z

zain

tere

sow

ania

mi d

ziec

i:–

poka

z no

wej

lite

ry;

– po

znan

ie w

yraz

u, w

któ

rym

no

wa

liter

a si

ę zn

ajdu

je;

– po

łącz

enie

zap

isu

grafi

czne

go

z ob

razk

iem

;


Treści edukacyjne

C

zyta

nie

łańc

uchó

w s

ylab

owo-

-obr

azko

wyc

h–

doko

nani

e an

aliz

y i s

ynte

zy

słuc

how

ej d

aneg

o w

yraz

u po

dsta

wow

ego;

– w

yodr

ębni

enie

now

ej li

tery

i o

kreś

leni

e je

j mie

jsca

w w

y-ra

zie.

Id

enty

fikac

ja n

owej

lite

ry (m

ałej

i w

ielk

iej)

poza

wyr

azem

.

Okr

eśle

nie

kszt

ałtu

lite

ry,

poró

wny

wan

ie je

j do

znan

ych

prze

dmio

tów

lub

wcz

eśni

ej

pozn

anyc

h lit

er.

Ro

zpoz

naw

anie

now

ej li

tery

w

śród

inny

ch li

ter.

Sz

ukan

ie w

yraz

ów, w

któ

rych

zn

ajdu

je s

ię n

owa

liter

a.

Czy

tani

e w

yraz

ów, w

któ

rych

w

ystę

puje

now

a lit

era

obok

in

nych

, wcz

eśni

ej ju

ż po

znan

ych.

C

zyta

nie

łańc

uchó

w s

ylab

owo-

-obr

azko

wyc

h, z

apis

ywan

ie ro

z-w

iąza

nia

w d

ostę

pny

dzie

ciom

sp

osób

.

Ukł

adan

ie w

yraz

ów z

syl

ab,

a na

stęp

nie

z lit

er.

C

zyta

nie

wyr

azów

met

odą

syla

-bo

wą

i ana

lityc

zno-

synt

etyc

zną.

C

zyta

nie

pros

tych

zda

ń i t

ek-

stów

.



WSPOMAGANIE ROZWOJU UMYSŁOWEGO WRAZ Z EDUKACJĄ MATEMATYCZNĄ

W edukacji matematycznej dzieci w wieku przedszkol-nym najważniejszą rolę pełnią osobiste doświadcze-nia dzieci. Stanowią one podstawę do skonstruowania w umyśle prawidłowości matematycznych. Bez odpo-wiedniej (różnej dla każdego dziecka) liczby zabaw, które pozwolą doświadczyć zmian w praktyce, dziecko będzie jedynie bez zrozumienia odtwarzać informacje poda-ne przez dorosłych. Tymczasem kluczowym elementem w odniesieniu sukcesu w szkolnej nauce matematyki jest odpowiednie przygotowanie dziecka do przejścia z przedoperacyjnego do operacyjnego poziomu rozumo-wania. Jest to proces długotrwały. Myślenie konkretno--wyobrażeniowe, czyli tzw. myślenie przedoperacyjne, kształtuje się najczęściej w okresie od 2 do 7 roku życia dziecka9. Charakteryzuje je egocentryzm, centracja i nie-odwracalność w rozumowaniu. Małe dziecko, które do-piero rozpoczyna edukację przedszkolną, jeśli ma brata, to powie nam, że jego brat nie ma rodzeństwa (egocen-tryzm). I będzie o tym głęboko przekonane. Będzie też w stanie zauważyć jeden aspekt jakiejś sytuacji, np. cechę przedmiotu, bez zwracania uwagi na pozostałe. Trzylatek zawsze nam odpowie, że 5 dużych guzików to więcej niż 15 małych, bo zajmują więcej miejsca, nie zwracając uwa-gi na stałość liczby (centracja). Odróżnianie zmian nie-odwracalnych od tych odwracalnych, nawet jeśli zostanie

sformułowane, będzie zwyczajnym zgadywaniem, nie zaś rozumowaniem w sensie operacyjnym. Aby wspomóc dzieci w kształtowaniu myślenia operacyjnego, niezbęd-nego w uczeniu się matematyki, warto wprowadzać za-bawy rozwijające dziecięce rozumowanie i organizować wiele sytuacji edukacyjnych.

Treści i propozycje zabaw zawarte w tabeli zamiesz-czonej na następnej stronie zostały podzielone zgodnie z wiekiem rozwojowym dzieci. Jednak, tak jak w każdym miejscu tego programu, jest to podział umowny. Podkre-śla on przede wszystkim stopniowalność i komplemen-tarność treści. Nauczyciel powinien wprowadzać nowe treści wówczas, gdy dziecko opanuje te, które są umiesz-czone jako wcześniejsze. Każde dziecko rozwija się we własnym tempie, obserwacje nauczyciela podczas zabaw wspomagających rozwój umysłowy pozwolą na diagno-zę jego poziomu. Warto pamiętać, że nie ma w tych za-bawach odpowiedzi nieprawidłowych. Niektóre dzieci w grupie sześciolatków będą wykazywały dojrzałość w rozumowaniu na poziomie przedoperacyjnym, więk-sza część dzieci – na poziomie przejściowym (zadania znajdują się w ich strefie najbliższego rozwoju), a kilkoro z pewnością na poziomie operacyjnym. Ważne, by dopa-sować zadania adekwatnie do ich poziomu umysłowego. Oczywiście nauczyciel może (i powinien) włączyć własne pomysły wspierające dzieci w tym obszarze.

9 Za: J. Piaget, Mowa i myślenie dziecka, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2005.


Treści edukacyjne

WSP

OM

AG

AN

IE R

OZW

OJU

UM

YSŁ

OW

EGO

WR

AZ

Z ED

UK

ACJ

Ą M

ATEM

ATYC

ZNĄ

10 S

. Szu

man

, Szt

uka

dzie

cka,

Wyd

awni

ctw

a Sz

koln

e i P

edag

ogic

zne,

War

szaw

a 19

90.

11 T

amże

.12

Tam

że.

13 T

amże

.Treś

ci3-

latk

i4-

latk

i5-

latk

i6-

latk

i

1. O

rien

tacj

a w

sch

emac

ie

ciał

a

Wsk

azyw

anie

, naz

ywan

ie n

ie-

któr

ych

swoi

ch c

zęśc

i cia

ła, n

p.

głow

a, b

rzuc

h, n

ogi,

ręce

, ocz

y,

uszy

, ust

a, p

alce

. Ry

sow

anie

pos

taci

ludz

kiej

na

poz

iom

ie p

omię

dzy

bazg

ro-

tam

i a g

łow

onog

ami10

.

Wsk

azyw

anie

, naz

ywan

ie c

zęśc

i cia

ła

swoi

ch i

inny

ch lu

dzi,

np. b

rwi,

rzęs

y,

łokc

ie, k

olan

a. R

ysow

anie

pos

taci

ludz

-ki

ej n

a po

ziom

ie p

omię

dzy

głow

onog

a-m

i a t

zw. s

chem

atem

upr

oszc

zony

m11.

Odr

óżni

anie

, naz

ywan

ie le

wej

i pr

awej

st

rony

cia

ła (n

ie t

ylko

ręki

) z p

ersp

ek-

tyw

y w

łasn

ej o

soby

.Ry

sow

anie

pos

taci

ludz

kiej

na

pozi

o-m

ie t

zw. s

chem

atu

upro

szcz

oneg

o lu

b sc

hem

atu

wzb

ogac

oneg

o12.

Odr

óżni

anie

, naz

ywan

ie le

wej

i pr

awej

st

rony

cia

ła (n

ie t

ylko

ręki

) z p

ersp

ekty

-w

y dr

ugie

j oso

by.

Ryso

wan

ie p

osta

ci lu

dzki

ej n

a po

ziom

ie

tzw

. sch

emat

u w

zbog

acon

ego13

.

2. O

rien

tacj

a w

prz

estr

zeni

Naz

ywan

ie s

tosu

nków

prz

e-st

rzen

nych

, uży

wan

ie p

rzyi

m-

ków

: pod

, nad

, obo

k, p

rzed

, za

oraz

na

górz

e, n

a do

le it

p.

Pros

te la

biry

nty

jako

zab

a-w

y ru

chow

e z

inst

rukc

ją, n

p.

prze

jdź

dwa

krok

i do

przo

du

(jedn

o po

lece

nie

jedn

ocze

-śn

ie).

Cho

dzen

ie p

od d

ykta

ndo

wed

ług

pros

tej i

nstr

ukcj

i sło

wne

j, sz

ukan

ie z

a-ba

wek

wed

ług

inst

rukc

ji, n

p. d

wa

krok

i do

prz

odu,

jede

n po

dsko

k do

tył

u,

labi

rynt

y ru

chow

e.

Twor

zeni

e in

stru

kcji

słow

nej w

dyk

-ta

ndzi

e ru

chow

ym d

la k

oleg

ów,

szuk

anie

zab

awek

wed

ług

inst

rukc

ji,

np. d

wa

krok

i do

przo

du, j

eden

pod

-sk

ok d

o ty

łu. K

orzy

stan

ie z

okr

eśle

ń:

po p

raw

ej s

tron

ie, p

o tw

ojej

lew

ej

stro

nie,

pró

by o

dczy

tyw

ania

map

i p

lanó

w.

Odc

zyty

wan

ie m

ap i

plan

ów, t

wor

ze-

nie

map

i pl

anów

, orie

ntac

ja n

a ka

rtce

, dy

ktan

da g

rafic

zne,

labi

rynt

y ru

chow

e z

pers

pekt

ywy

drug

iej o

soby

(str

ona

praw

a /

lew

a).

Orie

ntac

ja n

a ka

rtce

(gór

a –

dół,

stro

na

praw

a –

stro

na le

wa,

gór

ny p

raw

y ró

g itd

.)Ry

sow

anie

na

kart

ce w

zoró

w w

edłu

g in

stru

kcji

słow

nej.

Twor

zeni

e in

stru

kcji

słow

nej d

o ry

sow

a-ni

a w

zoró

w n

a ka

rtce

.

3. R

ytm

y i o

rgan

i-za

cja

czas

uO

dtw

arza

nie,

kon

tynu

owan

ie

i naz

ywan

ie r

ytm

ów 2

-ele

-m

ento

wyc

h (r

ytm

y: s

łuch

owe,

ru

chow

e, w

zrok

owe,

prz

ede

wsz

ystk

im n

a ko

nkre

tach

, ryt

m

pór r

oku)

.

Odt

war

zani

e, k

onty

nuow

anie

i na

-zy

wan

ie r

ytm

ów 3

–4-e

lem

ento

wyc

h (r

ytm

y: s

łuch

owe,

ruch

owe,

wzr

okow

e).

Zmia

na o

dtw

arza

nia

rytm

u, n

p. u

łożo

-ne

go z

obr

azkó

w n

a ry

tm o

dtw

arza

ny

ruch

owo

(obr

azki

: koł

o, t

rójk

ąt, k

oło,

tr

ójką

t itd

. zm

iana

na

klaś

nij,

tupn

ij,

klaś

nij,

tupn

ij itd

.).Ry

tmy

w o

tocz

eniu

, np.

pla

n dn

ia,

rytm

dni

a i n

ocy.

Odt

war

zani

e, k

onty

nuow

anie

i na

zy-

wan

ie r

ytm

ów w

ielo

elem

ento

wyc

h (r

ytm

y: s

łuch

owe,

ruch

owe,

wzr

okow

e,

mie

szan

e).

Zmia

na je

dneg

o ro

dzaj

u ry

tmu,

np.

ob

razk

oweg

o na

obr

azko

wo-

ruch

owy.

Dos

trze

gani

e ry

tmów

w o

tocz

eniu

, np.

m

uzyc

znyc

h (re

fren

– z

wro

tka)

, ryt

m

mie

sięc

y.

Odt

war

zani

e, k

onty

nuow

anie

i na

zy-

wan

ie r

ytm

ów w

ielo

elem

ento

wyc

h st

wor

zony

ch z

lite

r i p

rost

ych

wyr

azów

.

4. P

rzyc

zyna

i s

kute

kO

pow

iada

nia

ilust

row

ane,

hi

stor

yjki

obr

azko

we

Ukł

adan

ie h

isto

ryje

k ob

razk

owyc

h 3–

4 el

emen

tow

ych,

dos

trze

gani

e zm

ian

Ukł

adan

ie h

isto

ryje

k ob

razk

owyc

h 4–

5 el

emen

tow

ych.

Ukł

adan

ie h

isto

ryje

k ob

razk

owyc

h 5–

6-el

emen

tow

ych

i wię

cej.



Treś

ci3-

latk

i4-

latk

i5-

latk

i6-

latk

i

(2–3

obr

azki

typ

u „w

cześ

niej

–

późn

iej”

), sk

łada

nie

obra

z-kó

w z

kilk

u cz

ęści

(3–4

czę

ści),

za

dani

a ty

pu „

co b

yło

dale

j? –

co

był

o w

cześ

niej

?”

odw

raca

lnyc

h i n

ieod

wra

caln

ych

w n

aj-

bliż

szym

oto

czen

iu, n

p. t

aler

z si

ę zb

ił,

wod

a si

ę w

ylał

a i t

o ni

e w

róci

, ale

ule

pi-

łam

kul

kę z

pla

stel

iny,

mog

ę z

niej

znó

w

zrob

ić w

ałec

zek,

wie

ża z

klo

cków

się

ro

zsyp

ała,

ale

mog

ę zn

ów z

budo

wać

.

Zmia

ny o

dwra

caln

e i n

ieod

wra

caln

e w

oto

czen

iu i

przy

rodz

ie (e

kspe

ry-

men

ty).

Uży

wan

ie z

wro

tów

: wcz

eśni

ej, p

óźni

ej,

nast

ępni

e, t

eraz

itp.

Inte

rpre

tacj

a tr

eści

his

tory

jek

obra

z-ko

wyc

h.

Twor

zeni

e hi

stor

yjek

z o

kreś

leni

ami

nast

ępst

wa

czas

u.Zm

iany

odw

raca

lne

i nie

odw

raca

lne

w o

tocz

eniu

i pr

zyro

dzie

(eks

pery

men

-ty

), op

owia

dani

a ilu

stro

wan

e, t

wor

zeni

e hi

stor

yjek

z o

kreś

leni

ami n

astę

pstw

a cz

asu.

5. P

rzel

icza

nie

obie

któw

Uży

wan

ie li

czeb

nikó

w g

łów

-ny

ch, n

ieko

niec

znie

po

kole

i.Pr

zelic

zani

e na

kon

kret

ach,

w

zak

resi

e 1–

5.

Uży

wan

ie li

czeb

nikó

w g

łów

nych

i po

-rz

ądko

wyc

h, n

ieko

niec

znie

po

kole

i.Pr

zelic

zani

e w

zak

resi

e 1–

10.

Wpr

owad

zani

e lic

zeni

a na

syl

wet

ach,

ro

zum

ieni

e, ż

e os

tatn

i lic

zebn

ik o

zna-

cza

liczb

ę el

emen

tów

w z

bior

ze.

Uży

wan

ie li

czeb

nikó

w g

łów

nych

i po

-rz

ądko

wyc

h, p

rzel

icza

nie

z pr

zekr

acza

-ni

em 10

(tyl

e, il

e dz

ieci

pot

rafią

).W

prow

adze

nie

rytm

u dz

iesi

ątko

weg

o,

uzup

ełni

anie

bra

kują

cego

licz

ebni

ka

(np.

: pom

iędz

y 3

a 5)

, roz

pozn

awan

ie

niek

tóry

ch c

yfr.

Prze

licza

nie

w r

ytm

ie d

zies

iątk

owym

, as

pekt

kar

dyna

lny,

por

ządk

owy,

mia

-ro

wy

i sym

bolic

zny

liczb

y pr

zelic

zani

e sy

lwet

, zap

isyw

anie

ich

repr

ezen

tacj

i cy

fram

i.

6. D

odaw

anie

i o

dejm

owan

ie;

rozd

awan

ie

po k

ilka

Zaba

wy

typu

: „ro

zdaj

po

tyle

sa

mo”

lub

„czy

wys

tarc

zy d

la

wsz

ystk

ich”

, zab

awy

odby

waj

ą się

rów

nież

pod

czas

czy

nnoś

ci

sam

oobs

ługo

wyc

h, n

p. „

rozd

aj

wsz

ystk

im p

o je

dnej

łyżc

e do

zup

y”.

Prób

y us

tala

nia,

że

jedn

a lic

zba

odpo

wia

da je

dnem

u ob

iekt

owi.

Zaba

wy

typu

: roz

daw

anie

– „

ktoś

do

stał

mni

ej, w

ięce

j, po

tyl

e sa

mo”

, za

baw

y w

skl

ep, w

ban

k it

p.

Opo

wie

ści i

lust

row

ane

zaw

iera

jące

do

daw

anie

i od

ejm

owan

ie c

o na

jmni

ej

w z

akre

sie

10, u

kład

anie

syl

wet

jako

re

prez

enta

cji t

ych

opow

iada

ń,

ukła

dani

e za

pisu

(nie

koni

eczn

ie z

apis

y-w

anie

cyf

r, a

ukła

dani

e ka

rton

ików

z

nim

i).

Zapi

s lu

b uk

łada

nie

z sy

lwet

pro

styc

h dz

iała

ń ar

ytm

etyc

znyc

h, o

pow

iada

nia

jako

zad

ania

z t

reśc

ią.

7. K

lasy

fikac

jaN

azyw

anie

obr

azkó

w, p

ary

taki

ch s

amyc

h el

emen

tów

.Pa

ry f

unkc

yjne

, np.

sto

larz

i m

łote

k.Pr

óby

ukła

dani

a tz

w. ł

ańcu

szkó

w,

czyl

i zbi

orów

obr

azkó

w, k

tóre

tw

orzą

pe

wną

his

torię

z z

acho

wan

iem

logi

ki

przy

czyn

owo-

skut

kow

ej.

Ukł

adan

ie t

zw. ł

ańcu

szkó

w, c

zyli

two-

rzen

ie z

bior

ów o

braz

ków

poł

ączo

nych

ze

sob

ą w

edle

logi

ki p

rzyc

zyno

wo-

-sku

tkow

ej (c

zase

m m

ogą

twor

zyć

hist

oryj

kę).

Ukł

adan

ie k

olek

cji o

braz

ków

z k

artą

ce

ntra

lną

(obr

azki

tw

orzą

ce z

bior

y og

ólne

, np.

ubr

ania

uło

żone

wok

ół

kart

y, k

tóra

je łą

czy

– sz

afy)

.

Kole

kcje

– z

bior

y ob

razk

ów w

ybra

nych

dl

ateg

o, ż

e tw

orzą

zbi

ór p

ojęć

ogó

l-ny

ch, n

p. k

wia

ty, o

wad

y, n

arzę

dzia

.Pr

óby

nazy

wan

ia t

ych

zbio

rów

poj

ęcia

-m

i ogó

lnym

i.

8. S

tało

ść e

lem

en-

tów

w z

bior

ze;

rów

nolic

znoś

ć zb

ioró

w; a

spek

t ka

rdyn

alny

lic

zby

Ćw

icze

nia

poka

zują

ce, ż

e po

dcza

s pr

zelic

zani

a ob

iekt

ów o

stat

ni li

czeb

-ni

k gł

ówny

ozn

acza

licz

bę e

lem

entó

w

w z

bior

ze, l

icze

nie

od le

wej

do

praw

ej

i odw

rotn

ie, o

dpow

iada

nie

na p

yta-

nie,

czy

kol

ejno

ść li

czen

ia e

lem

entó

w

w z

bior

ze w

pływ

a na

wyn

ik li

czen

ia.

Prze

licza

nie

elem

entó

w w

zbi

orac

h o

różn

ej li

czeb

nośc

i, po

rów

nyw

anie

lic

zebn

ości

zbi

orów

(naj

pier

w t

akie

sa

me

elem

enty

w o

bu z

bior

ach,

na-

stęp

nie

różn

e).

Wpr

owad

zeni

e po

jęć:

mni

ej, w

ięce

j, ty

le s

amo

w o

dnie

sien

iu d

o lic

zebn

ości

zb

ioró

w.

Jeśl

i dzi

eci d

obrz

e op

anuj

ą te

um

ieję

t-no

ść –

wpr

owad

zeni

e zn

aków

: <, >

i =,

uż

ycie

ich

podc

zas

dzia

łań

na s

ylw

etac

h,

nast

ępni

e po

dcza

s dz

iała

ń na

licz

bach

14.

9. N

umer

owan

ie,

usta

wia

nie

po k

olei

; asp

ekt

porz

ądko

wy

liczb

y

Wpr

owad

zeni

e lic

zebn

ików

por

ządk

o-w

ych,

prz

ede

wsz

ystk

im w

ruch

u (n

u-m

erow

anie

i lic

zeni

e sc

hodó

w, l

icze

nie

dzie

ci w

cza

sie

zaba

wy

w p

ocią

g it

p.).

Zaba

wy

utrw

alaj

ące

aspe

kt p

orzą

dko-

wy

oraz

te,

gdz

ie t

rzeb

a po

dać,

któ

-re

go e

lem

entu

bra

kuje

(np.

za

trze

cim

el

emen

tem

, ale

prz

ed p

iąty

m).

Prób

y zi

lust

row

ania

za

pom

ocą

obra

z-kó

w, i

kon

lub

cyfr

asp

ektu

por

ządk

o-w

ego

liczb

y, n

p. w

pisa

nie

cyfr

, któ

rych

br

akuj

e, z

azna

czan

ie p

iąte

j pos

taci

.

10. D

ługo

ść –

mie

-rz

enie

i st

ałoś

ć d

ługo

ści

Mie

rzen

ie o

dleg

łośc

i w s

ali,

w t

eren

ie

stop

ą, d

łoni

ą, p

atyk

iem

itp.

Pró

by

poka

zani

a st

ałoś

ci d

ługo

ści (

ćwic

zeni

a ze

zm

ianą

ksz

tałt

u pa

sków

pap

ieru

, dr

ucik

ów it

p.).

Utr

wal

enie

sta

łośc

i dłu

gośc

i za

pom

ocą

ćwic

zeń

zmie

niaj

ącyc

h ks

ztał

t pa

sków

pa

pier

u, w

stąż

ek it

p.Pr

óby

mie

rzen

ia d

ługo

ści l

inijk

ą, c

enty

-m

etre

m k

raw

ieck

im it

p.

11. I

ntui

cje

geom

e-tr

yczn

eW

prow

adze

nie

niek

tóry

ch

figur

geo

met

rycz

nych

–

nazy

wan

ie ic

h (k

oło,

tró

jkąt

, kw

adra

t, pr

osto

kąt)

.Ry

sow

anie

koł

a na

różn

ych

fakt

urac

h.

Odr

óżni

anie

, kla

syfik

owan

ie fi

gur,

za-

baw

y w

ukł

adan

ie m

ozai

ki i

obra

zków

z

figur

geo

met

rycz

nych

, odt

war

zani

e w

zoró

w z

figu

r geo

met

rycz

nych

.Ry

sow

anie

kw

adra

tu, t

rójk

ąta

na ró

ż-ny

ch f

aktu

rach

.

Koło

, tró

jkąt

, kw

adra

t, pr

osto

kąt

– ic

h w

łasn

ości

, zab

awy

w p

rzes

trze

ni,

kons

truo

wan

ie fi

gur z

pas

ków

pap

ieru

, w

stąż

ek, g

umek

itp.

Ryso

wan

ie fi

gur g

eom

etry

czny

ch

na ró

żnyc

h fa

ktur

ach

i na

kart

ce.

Ukł

adan

ie m

ozai

ki g

eom

etry

czne

j.

12. G

ry –

odp

or-

ność

em

ocjo

-na

lna

Twor

zeni

e i r

ozgr

ywan

ie g

ier –

ści

ga-

nek

do o

pow

iada

nia.

Prze

jści

e od

gie

r roz

gryw

anyc

h z

całą

gr

upą

w ru

chu,

do

tych

, któ

re s

ą ro

z-gr

ywan

e na

pla

nszy

w p

arac

h.

Utr

udni

anie

zas

ad, w

prow

adza

nie

now

ych

elem

entó

w g

ry, w

prow

adza

-ni

e sz

czeg

ólny

ch p

ól, r

ozgr

ywan

ie g

ier

w p

arac

h i m

ałyc

h gr

upka

ch.

13. P

łyny

– m

ie-

rzen

ie i

uśw

ia-

dom

ieni

e dz

ie-

ciom

sta

łośc

i

Stał

ość

obję

tośc

i – d

ośw

iadc

zeni

a,

spos

oby

pom

iaru

.W

ykon

ywan

ie w

ielu

sam

odzi

elny

ch d

o-św

iadc

zeń

zwią

zany

ch z

prz

elew

anie

m

płyn

u do

różn

ych

nacz

yń.

14. W

aga

i waż

enie

Wpr

owad

zeni

e st

ałoś

ci m

asy,

spo

soby

w

ażen

ia, k

onst

ruow

anie

wag

i.W

ykon

ywan

ie w

ielu

doś

wia

dcze

ń zw

iąza

nych

z p

orów

nyw

anie

m c

ięża

ru

(zar

ówno

w p

omie

szcz

eniu

, jak

i na

pl

acu

zaba

w, w

ogr

odzi

e, w

lesi

e).

14 P

odst

awa

prog

ram

owa

wyc

how

ania

prz

edsz

koln

ego

nie

wsk

azuj

e na

kon

iecz

ność

wpr

owad

zani

a zn

aków

: <, >

, = w

prz

edsz

kolu

, jed

nak

war

to t

o zr

obić

, jeś

li dz

ieci

są

na t

o go

tow

e.

WSP

OM

AG

AN

IE R

OZW

OJU

UM

YSŁ

OW

EGO

WR

AZ

Z ED

UK

ACJ

Ą M

ATEM

ATYC

ZNĄ


Treści edukacyjne

Treś

ci3-

latk

i4-

latk

i5-

latk

i6-

latk

i

(2–3

obr

azki

typ

u „w

cześ

niej

–

późn

iej”

), sk

łada

nie

obra

z-kó

w z

kilk

u cz

ęści

(3–4

czę

ści),

za

dani

a ty

pu „

co b

yło

dale

j? –

co

był

o w

cześ

niej

?”

odw

raca

lnyc

h i n

ieod

wra

caln

ych

w n

aj-

bliż

szym

oto

czen

iu, n

p. t

aler

z si

ę zb

ił,

wod

a si

ę w

ylał

a i t

o ni

e w

róci

, ale

ule

pi-

łam

kul

kę z

pla

stel

iny,

mog

ę z

niej

znó

w

zrob

ić w

ałec

zek,

wie

ża z

klo

cków

się

ro

zsyp

ała,

ale

mog

ę zn

ów z

budo

wać

.

Zmia

ny o

dwra

caln

e i n

ieod

wra

caln

e w

oto

czen

iu i

przy

rodz

ie (e

kspe

ry-

men

ty).

Uży

wan

ie z

wro

tów

: wcz

eśni

ej, p

óźni

ej,

nast

ępni

e, t

eraz

itp.

Inte

rpre

tacj

a tr

eści

his

tory

jek

obra

z-ko

wyc

h.

Twor

zeni

e hi

stor

yjek

z o

kreś

leni

ami

nast

ępst

wa

czas

u.Zm

iany

odw

raca

lne

i nie

odw

raca

lne

w o

tocz

eniu

i pr

zyro

dzie

(eks

pery

men

-ty

), op

owia

dani

a ilu

stro

wan

e, t

wor

zeni

e hi

stor

yjek

z o

kreś

leni

ami n

astę

pstw

a cz

asu.

5. P

rzel

icza

nie

obie

któw

Uży

wan

ie li

czeb

nikó

w g

łów

-ny

ch, n

ieko

niec

znie

po

kole

i.Pr

zelic

zani

e na

kon

kret

ach,

w

zak

resi

e 1–

5.

Uży

wan

ie li

czeb

nikó

w g

łów

nych

i po

-rz

ądko

wyc

h, n

ieko

niec

znie

po

kole

i.Pr

zelic

zani

e w

zak

resi

e 1–

10.

Wpr

owad

zani

e lic

zeni

a na

syl

wet

ach,

ro

zum

ieni

e, ż

e os

tatn

i lic

zebn

ik o

zna-

cza

liczb

ę el

emen

tów

w z

bior

ze.

Uży

wan

ie li

czeb

nikó

w g

łów

nych

i po

-rz

ądko

wyc

h, p

rzel

icza

nie

z pr

zekr

acza

-ni

em 10

(tyl

e, il

e dz

ieci

pot

rafią

).W

prow

adze

nie

rytm

u dz

iesi

ątko

weg

o,

uzup

ełni

anie

bra

kują

cego

licz

ebni

ka

(np.

: pom

iędz

y 3

a 5)

, roz

pozn

awan

ie

niek

tóry

ch c

yfr.

Prze

licza

nie

w r

ytm

ie d

zies

iątk

owym

, as

pekt

kar

dyna

lny,

por

ządk

owy,

mia

-ro

wy

i sym

bolic

zny

liczb

y pr

zelic

zani

e sy

lwet

, zap

isyw

anie

ich

repr

ezen

tacj

i cy

fram

i.

6. D

odaw

anie

i o

dejm

owan

ie;

rozd

awan

ie

po k

ilka

Zaba

wy

typu

: „ro

zdaj

po

tyle

sa

mo”

lub

„czy

wys

tarc

zy d

la

wsz

ystk

ich”

, zab

awy

odby

waj

ą się

rów

nież

pod

czas

czy

nnoś

ci

sam

oobs

ługo

wyc

h, n

p. „

rozd

aj

wsz

ystk

im p

o je

dnej

łyżc

e do

zup

y”.

Prób

y us

tala

nia,

że

jedn

a lic

zba

odpo

wia

da je

dnem

u ob

iekt

owi.

Zaba

wy

typu

: roz

daw

anie

– „

ktoś

do

stał

mni

ej, w

ięce

j, po

tyl

e sa

mo”

, za

baw

y w

skl

ep, w

ban

k it

p.

Opo

wie

ści i

lust

row

ane

zaw

iera

jące

do

daw

anie

i od

ejm

owan

ie c

o na

jmni

ej

w z

akre

sie

10, u

kład

anie

syl

wet

jako

re

prez

enta

cji t

ych

opow

iada

ń,

ukła

dani

e za

pisu

(nie

koni

eczn

ie z

apis

y-w

anie

cyf

r, a

ukła

dani

e ka

rton

ików

z

nim

i).

Zapi

s lu

b uk

łada

nie

z sy

lwet

pro

styc

h dz

iała

ń ar

ytm

etyc

znyc

h, o

pow

iada

nia

jako

zad

ania

z t

reśc

ią.

7. K

lasy

fikac

jaN

azyw

anie

obr

azkó

w, p

ary

taki

ch s

amyc

h el

emen

tów

.Pa

ry f

unkc

yjne

, np.

sto

larz

i m

łote

k.Pr

óby

ukła

dani

a tz

w. ł

ańcu

szkó

w,

czyl

i zbi

orów

obr

azkó

w, k

tóre

tw

orzą

pe

wną

his

torię

z z

acho

wan

iem

logi

ki

przy

czyn

owo-

skut

kow

ej.

Ukł

adan

ie t

zw. ł

ańcu

szkó

w, c

zyli

two-

rzen

ie z

bior

ów o

braz

ków

poł

ączo

nych

ze

sob

ą w

edle

logi

ki p

rzyc

zyno

wo-

-sku

tkow

ej (c

zase

m m

ogą

twor

zyć

hist

oryj

kę).

Ukł

adan

ie k

olek

cji o

braz

ków

z k

artą

ce

ntra

lną

(obr

azki

tw

orzą

ce z

bior

y og

ólne

, np.

ubr

ania

uło

żone

wok

ół

kart

y, k

tóra

je łą

czy

– sz

afy)

.

Kole

kcje

– z

bior

y ob

razk

ów w

ybra

nych

dl

ateg

o, ż

e tw

orzą

zbi

ór p

ojęć

ogó

l-ny

ch, n

p. k

wia

ty, o

wad

y, n

arzę

dzia

.Pr

óby

nazy

wan

ia t

ych

zbio

rów

poj

ęcia

-m

i ogó

lnym

i.

8. S

tało

ść e

lem

en-

tów

w z

bior

ze;

rów

nolic

znoś

ć zb

ioró

w; a

spek

t ka

rdyn

alny

lic

zby

Ćw

icze

nia

poka

zują

ce, ż

e po

dcza

s pr

zelic

zani

a ob

iekt

ów o

stat

ni li

czeb

-ni

k gł

ówny

ozn

acza

licz

bę e

lem

entó

w

w z

bior

ze, l

icze

nie

od le

wej

do

praw

ej

i odw

rotn

ie, o

dpow

iada

nie

na p

yta-

nie,

czy

kol

ejno

ść li

czen

ia e

lem

entó

w

w z

bior

ze w

pływ

a na

wyn

ik li

czen

ia.

Prze

licza

nie

elem

entó

w w

zbi

orac

h o

różn

ej li

czeb

nośc

i, po

rów

nyw

anie

lic

zebn

ości

zbi

orów

(naj

pier

w t

akie

sa

me

elem

enty

w o

bu z

bior

ach,

na-

stęp

nie

różn

e).

Wpr

owad

zeni

e po

jęć:

mni

ej, w

ięce

j, ty

le s

amo

w o

dnie

sien

iu d

o lic

zebn

ości

zb

ioró

w.

Jeśl

i dzi

eci d

obrz

e op

anuj

ą te

um

ieję

t-no

ść –

wpr

owad

zeni

e zn

aków

: <, >

i =,

uż

ycie

ich

podc

zas

dzia

łań

na s

ylw

etac

h,

nast

ępni

e po

dcza

s dz

iała

ń na

licz

bach

14.

9. N

umer

owan

ie,

usta

wia

nie

po k

olei

; asp

ekt

porz

ądko

wy

liczb

y

Wpr

owad

zeni

e lic

zebn

ików

por

ządk

o-w

ych,

prz

ede

wsz

ystk

im w

ruch

u (n

u-m

erow

anie

i lic

zeni

e sc

hodó

w, l

icze

nie

dzie

ci w

cza

sie

zaba

wy

w p

ocią

g it

p.).

Zaba

wy

utrw

alaj

ące

aspe

kt p

orzą

dko-

wy

oraz

te,

gdz

ie t

rzeb

a po

dać,

któ

-re

go e

lem

entu

bra

kuje

(np.

za

trze

cim

el

emen

tem

, ale

prz

ed p

iąty

m).

Prób

y zi

lust

row

ania

za

pom

ocą

obra

z-kó

w, i

kon

lub

cyfr

asp

ektu

por

ządk

o-w

ego

liczb

y, n

p. w

pisa

nie

cyfr

, któ

rych

br

akuj

e, z

azna

czan

ie p

iąte

j pos

taci

.

10. D

ługo

ść –

mie

-rz

enie

i st

ałoś

ć d

ługo

ści

Mie

rzen

ie o

dleg

łośc

i w s

ali,

w t

eren

ie

stop

ą, d

łoni

ą, p

atyk

iem

itp.

Pró

by

poka

zani

a st

ałoś

ci d

ługo

ści (

ćwic

zeni

a ze

zm

ianą

ksz

tałt

u pa

sków

pap

ieru

, dr

ucik

ów it

p.).

Utr

wal

enie

sta

łośc

i dłu

gośc

i za

pom

ocą

ćwic

zeń

zmie

niaj

ącyc

h ks

ztał

t pa

sków

pa

pier

u, w

stąż

ek it

p.Pr

óby

mie

rzen

ia d

ługo

ści l

inijk

ą, c

enty

-m

etre

m k

raw

ieck

im it

p.

11. I

ntui

cje

geom

e-tr

yczn

eW

prow

adze

nie

niek

tóry

ch

figur

geo

met

rycz

nych

–

nazy

wan

ie ic

h (k

oło,

tró

jkąt

, kw

adra

t, pr

osto

kąt)

.Ry

sow

anie

koł

a na

różn

ych

fakt

urac

h.

Odr

óżni

anie

, kla

syfik

owan

ie fi

gur,

za-

baw

y w

ukł

adan

ie m

ozai

ki i

obra

zków

z

figur

geo

met

rycz

nych

, odt

war

zani

e w

zoró

w z

figu

r geo

met

rycz

nych

.Ry

sow

anie

kw

adra

tu, t

rójk

ąta

na ró

ż-ny

ch f

aktu

rach

.

Koło

, tró

jkąt

, kw

adra

t, pr

osto

kąt

– ic

h w

łasn

ości

, zab

awy

w p

rzes

trze

ni,

kons

truo

wan

ie fi

gur z

pas

ków

pap

ieru

, w

stąż

ek, g

umek

itp.

Ryso

wan

ie fi

gur g

eom

etry

czny

ch

na ró

żnyc

h fa

ktur

ach

i na

kart

ce.

Ukł

adan

ie m

ozai

ki g

eom

etry

czne

j.

12. G

ry –

odp

or-

ność

em

ocjo

-na

lna

Twor

zeni

e i r

ozgr

ywan

ie g

ier –

ści

ga-

nek

do o

pow

iada

nia.

Prze

jści

e od

gie

r roz

gryw

anyc

h z

całą

gr

upą

w ru

chu,

do

tych

, któ

re s

ą ro

z-gr

ywan

e na

pla

nszy

w p

arac

h.

Utr

udni

anie

zas

ad, w

prow

adza

nie

now

ych

elem

entó

w g

ry, w

prow

adza

-ni

e sz

czeg

ólny

ch p

ól, r

ozgr

ywan

ie g

ier

w p

arac

h i m

ałyc

h gr

upka

ch.

13. P

łyny

– m

ie-

rzen

ie i

uśw

ia-

dom

ieni

e dz

ie-

ciom

sta

łośc

i

Stał

ość

obję

tośc

i – d

ośw

iadc

zeni

a,

spos

oby

pom

iaru

.W

ykon

ywan

ie w

ielu

sam

odzi

elny

ch d

o-św

iadc

zeń

zwią

zany

ch z

prz

elew

anie

m

płyn

u do

różn

ych

nacz

yń.

14. W

aga

i waż

enie

Wpr

owad

zeni

e st

ałoś

ci m

asy,

spo

soby

w

ażen

ia, k

onst

ruow

anie

wag

i.W

ykon

ywan

ie w

ielu

doś

wia

dcze

ń zw

iąza

nych

z p

orów

nyw

anie

m c

ięża

ru

(zar

ówno

w p

omie

szcz

eniu

, jak

i na

pl

acu

zaba

w, w

ogr

odzi

e, w

lesi

e).



Treś

ci3-

latk

i4-

latk

i5-

latk

i6-

latk

i

15. Z

adan

ia

z tr

eści

ą –

opow

iada

nia

ilust

row

ane,

za

pisy

wan

ie

zada

ń

Ukł

adan

ie s

ylw

et il

ustr

ując

ych

treś

ć op

owia

dani

a za

wie

rają

cego

zag

adni

enia

m

atem

atyc

zne.

Ukł

adan

ie c

yfr i

lust

rują

cych

tre

ść

opow

iada

nia

zaw

iera

jące

go z

agad

nien

ia

mat

emat

yczn

e.Pr

óby

zapi

su d

ział

ań a

rytm

etyc

znyc

h tr

eści

opo

wia

dani

a za

wie

rają

cego

za-

gadn

ieni

a m

atem

atyc

zne.

WSP

OM

AG

AN

IE R

OZW

OJU

UM

YSŁ

OW

EGO

WR

AZ

Z ED

UK

ACJ

Ą M

ATEM

ATYC

ZNĄ


Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania, proponowane metody

4. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania, proponowane metody

Zgodnie z założeniami konstruktywizmu nauczyciel jest przewodnikiem, organizatorem sytuacji edukacyjnych, towarzyszem w procesie uczenia się dziecka. Tworzy sprzyjające okoliczności, by zainteresować dziecko okre-ślonymi zagadnieniami i umożliwić mu samodzielne lub z niewielką pomocą nauczyciela i kolegów zdobywanie wiedzy z różnych źródeł. Ważnym zadaniem nauczyciela jest również zachęcanie dzieci do wykonywania ekspe-rymentów, doświadczeń, sprawdzania koncepcji, rozma-wiania i dyskutowania. Wybrane metody dydaktyczne powinny odpowiadać tym potrzebom.

Obecnie nauczyciele, nie tylko nauczyciele przed-szkolni, stoją przed wyzwaniem, jak radzić sobie z indy-widualnymi różnicami pomiędzy dziećmi, z integracją i włączaniem do grupy dzieci z niepełnosprawnościami, poświęcaniem uwagi dzieciom utalentowanym oraz w jaki sposób łączyć kolejne etapy edukacyjne, aby sprzyjały roz-wojowi ucznia. Frontalny system uczenia, czyli „wszyscy razem, ten sam temat, w tym samym czasie”, nie jest wy-starczająco skuteczny. Taki system sprawdza się bardzo dobrze np. podczas słuchania opowiadań. Proces edu-kacyjny powinien być organizowany w taki sposób, aby uwzględniać fakt, że dzieci różnią się między sobą.

Kolejnym ważnym elementem, który należy wziąć pod uwagę, planując pracę z dziećmi w przedszkolu, jest wartość zabawy. Zabawa jest dla dziecka aktywnością, która je w pełni zajmuje. Nie dzieje się przy okazji lub w wyniku braku innych propozycji. W zabawie dziecko kształtuje podstawowe i złożone umiejętności społeczne, odporność i wrażliwość emocjonalną, rozwija się i uczy. W odpowiednio zorganizowanej zabawie dziecko może zrealizować elementy ze wszystkich obszarów podstawy programowej. Dlatego tak ważne jest, by proponowane dzieciom aktywności zawierały elementy zabawy, metod aktywizujących i pozwalały na samodzielne dochodzenie do wiedzy.

PROPOZYCJE METOD I SPOSOBÓW REALIZACJI KONCEPCJI PROGRAMU „PLAC ZABAW”

1. Plan daltoński lub jego elementyNa początku XX wieku Helen Parkhurst, zauważywszy słabości w systemie kształcenia, zastąpiła uczenie całej klasy koncepcją planu laboratoryjnego opartą na trzech elementach: wolności, samodzielności i współpracy. W tradycyjnym modelu nauczania to nauczyciel jest od-powiedzialny za proces edukacyjny, w modelu daltoń-skim – uczeń przejmuje część odpowiedzialności i uczy się uczenia dla siebie. Samodzielnym nie można być wtedy, gdy jedynie w sposób odtwórczy wykonuje się polecenia nauczycie-la. W koncepcji daltońskiej, jeśli dziecko ma się czegoś nauczyć, musi to zrobić samodzielnie, przy wsparciu innych. Oznacza to szukanie sposobów na rozwiązanie wybranego wcześniej zadania. Czas, jakiego potrzebuje, aby je wykonać, jest zależny od tempa pracy i możliwo-ści. W tym samym czasie dzieci wykonują różne zadania, a nauczyciel ma możliwość udzielania im indywidualne-go wsparcia. Dzieci mogą też udzielać sobie wzajemnie wskazówek i uczyć się od siebie. Plan daltoński nie zamyka na-uczyciela i dzieci w schemacie wykonywania czynności w określony sposób, korzystania z ustandaryzowanych pomocy, gdzie sposób organizowania sytuacji edukacyj-nych pozostaje niezmienny.

Elementy, które warto wdrożyć, to m.in.: obrazko-we zasady, zdjęcia i podpisy uporządkowanych półek z zabawkami, tablica z dyżurami dzieci, podział na pra-cę w parach i małych grupkach, obrazkowe instrukcje do zadań, codzienne utrwalanie nazw dni tygodnia, mie-sięcy, pór roku1.

1 Za: A. Sowińska, R. Sowiński, Od nauczania do uczenia się. Nasz plan daltoński, Wydawnictwo Sor-Man, Grabina 2017.



2. Nauka matematyki według koncepcji prof. Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej2

Prof. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska podkreśla, że do ucze-nia się matematyki konieczna jest dojrzałość psychiczna. Na nią składają się następujące elementy: • odpowiedni poziom operacyjnego rozumowania

na poziomie konkretu;• świadomość, w jaki sposób należy poprawnie liczyć

przedmioty;• stosunkowo wysoki poziom odporności emocjonalnej

na sytuacje trudne;• należyta sprawność manualna, percepcja spostrzega-

nia oraz koordynacja wzrokowo-ruchowa.Procesy intelektualne, od których zależą sukcesy

w uczeniu się matematyki, służą dzieciom do klasyfikowa-nia i tworzenia wszelkich pojęć, przewidywania skutków, a także sprawnego liczenia, nie tylko przy rozwiązywaniu zadań matematycznych. Aby odpowiednio kształtować rozumienie pojęć matematycznych należy systematycz-nie organizować sytuacje edukacyjne, najlepiej codzien-nie, podczas wykonywania zwyczajnych czynności (np. podczas ubierania kształtujemy świadomość własnego ciała i orientację w przestrzeni, możemy wprowadzać ry-mowanki, wyliczanki zawierające liczebniki itp.). Wpro-wadzanie nowych pojęć jest, zgodnie z zasadą konstruk-tywizmu, nadbudowywane na już znanych strukturach pojęciowych. Uwzględnia bowiem nie tylko stopniowanie trudności, ale także prawidłowości rozwoju dziecka. Dla-tego ważne jest, by stosować określony porządek wprowa-dzania treści. W tym celu pomocna będzie zamieszczona w niniejszym programie tabela. Wspomaganie rozwoju umysłowego wraz z edukacją matematyczną (s. 35–38).

3. Organizowanie zabaw badawczych i zajęć typu „labo-ratorium”

Dzieci uczą się chętnie tego, co je zaciekawia, a najefek-tywniej wówczas, gdy czynnie eksperymentują i po-dejmują próby dochodzenia do własnych rozwiązań. Zabawy, w czasie których wykonywane są proste do-świadczenia przyrodnicze, dostarczają dzieciom nowych przeżyć związanych z odkrywaniem właściwości rzeczy i zjawisk. W sposób czynny i samodzielny zdobywają nowe doświadczenia. Działając, myślą, poznają funkcjo-nowanie przedmiotów, zjawisk, ich cech, właściwości, a także różnego rodzaju zależności przyczynowo-skutko-we między badanymi przedmiotami i zjawiskami.

Nauczyciel korzystający z programu „Plac zabaw” nie podsuwa dzieciom gotowych rozwiązań i odpowie-dzi na pytania. Jego zadaniem jest stymulowanie dzieci

do samodzielnego szukania odpowiedzi, sprawdzania postawionych hipotez i weryfikowania ich. Dlatego też wszystkie doświadczenia czy eksperymenty powinny być przeprowadzone przez dzieci (a nie tylko prezentowane przez nauczyciela). Podczas eksperymentowania dzieci czerpią satysfakcję z możliwości działania prowadzącego do odkrycia nieznanego, a przyjemność sprawia im też samo odkrywanie. Dzieci dostrzegają coś, czego wcze-śniej nie widziały, szukają przyczyn zaobserwowanych zjawisk, starają się odpowiedzieć na pytanie: dlaczego tak się dzieje? Dzięki takim zabawom dzieci doskonalą swoją orientację w świecie, rozwijają myślenie przyczynowo--skutkowe, zaspokajają podstawowe uczucia związane z realizacją potrzeby działania.

Zadaniem nauczyciela jest przygotowywanie dzieci do przestrzegania zasad bezpieczeństwa podczas pracy, dbania o siebie, innych oraz otoczenie. Należy pamiętać o korzystaniu z fartuszków ochronnych, okularów i wła-ściwym używaniu pomocy dydaktycznych. Już dzieci w najmłodszej grupie mogą podejmować proste doświad-czenia badawcze, np. rozpuszczanie substancji w wodzie, sprawdzanie właściwości cieczy czy lodu. W starszych grupach należy zachęcać dzieci do zapisywania (w do-wolny, zrozumiały dla siebie sposób) hipotez i wniosków. Niezbędnym elementem procesu edukacji jest przepro-wadzanie obserwacji przyrodniczych w naturalnym śro-dowisku oraz doświadczeń w terenie.

4. Wprowadzenie do nauki czytania i pisaniaNie istnieje jeden uniwersalny sposób nauki czytania i pisania. Ze względu na specyfikę języka polskiego w na-uce czytania najwłaściwsze wydaje się stosowanie me-tod analityczno-syntetycznych, zarówno o charakterze wzrokowym, jak i fonetycznym3. Naukę czytania należy traktować jako jeden z elementów stymulujących ogól-ny rozwój dziecka, dlatego kształtowanie tej umiejętno-ści powinno się łączyć z tematyką wszystkich obszarów programowych i różnymi rodzajami działalności dzieci. Cały proces zdobywania umiejętności czytania powi-nien opierać się na rozwijaniu zainteresowania słowem pisanym i korzystania z książki jako źródła informacji. Ważne, by pokazywać dzieciom (również poprzez mode-lowanie) sens czytania i pisania.

Proponowane w programie metody przygotowania do nauki czytania i pisania:• Metoda nauki czytania Ewy i Feliksa Przyłubskich

– metoda analityczno-syntetyczna o charakterze funkcjonalnym. W programie zaleca się przyjęcie kolejności wprowadzania liter zgodnie z tą metodą.

2 E. Gruszczyk-Kolczyńska, E. Zielińska, Dziecięca matematyka 20 lat później, Wydawnictwo Bliżej Przedszkola, Kraków 2015 (i inne pozycje tych autorek).3 Za: A. Jurek, Metody nauki czytania i pisania z perspektywy trudności uczniów, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2012.


Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania, proponowane metody

• Metoda czytania globalnego Glena Domana – do wy-korzystania nie tylko podczas zajęć dydaktycznych, ale również do codziennej zabawy, zaznaczania miej-sca zabawek czy książek na półkach.

• Metoda sylabowa – czytanie sylabowe jest dobrym sposobem na przejście z etapu metody czytania global-nego niektórych wyrazów do etapu czytania metodą analityczno-syntetyczną. Warto wybrać jedną z metod sylabowych i stopniowo zwiększać trudność, zgodnie z zasadami metody4.

• Elementy Metody Dobrego Startu prof. Marty Bogdano-wicz – przede wszystkim jako przygotowanie do czyta-nia i pisania oraz wsparcie podczas wprowadzania po-szczególnych liter. Pozwala na jednoczesne rozwijanie koordynacji wzrokowej, słuchowej, ruchowej i wzroko-wo-ruchowo-słuchowej, niezbędnej w procesach czyta-nia i pisania. Regularne stosowanie tej metody zapew-nia zarówno profilaktykę trudności w uczeniu się, jak i wsparcie dla dzieci z ryzykiem dysleksji.

• Metoda analityczno-syntetyczna – ze względu na spe-cyfikę języka polskiego warto kształtować słuch fonolo-giczny, korzystając również z metod analityczno-synte-tycznych nauki czytania.

5. Metoda aktywnego słuchania muzyki klasycznej według Batii Strauss

Metoda ta pozwala na przybliżenie dzieciom utworów muzyki klasycznej podczas zabaw muzyczno-rucho-wych. Nauczyciel stosujący tę metodę angażuje nie tylko percepcję słuchową dzieci, ale również wprowadza ele-menty ruchu, zabawy, ćwiczy koordynację wzrokowo-ru-chową i ruchowo-słuchową i zachęca do ilustrowania ru-chem treści utworu, a tym samym wspiera ich całościowy rozwój.

6. Pedagogika zabawy Podczas zabaw muzyczno-ruchowych, twórczych i dra-mowych dzieci mają okazję do nawiązania kontaktu i bliższych relacji z innymi, poczucia się częścią grupy oraz wyrażenia ekspresji twórczej. Zabawy sprzyjają in-tegracji i współpracy w grupie.

7. Drama Zajęcia organizowane na bazie tej metody sprzyjają roz-wojowi emocjonalno-społecznemu dzieci. W każde dzia-łanie prowadzone w formie zabawy zaangażowane są emocje, co pozwala na rozwijanie m.in. empatii, zrozu-mienia, odpowiedzialności.

8. Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne Metoda, w której określony ruch jest narzędziem do pra-cy nad rozwojem psychoruchowym dzieci. Jej elementy wprowadzane w grupie przedszkolnej są nie tylko atrak-cyjną i lubianą formą spędzania czasu. Oprócz rozwoju motoryki dzieci mają okazję w naturalny sposób do-świadczyć świadomości własnego ciała i świadomości działania w przestrzeni. Nie mniej ważnym elementem zajęć jest obszar dzielenia przestrzeni fizycznej z innymi oraz nawiązywania i podtrzymywania z nimi bliskiego kontaktu.

9. Metoda projektu Metoda projektu jest jednym ze sposobów indywidu-alizowania pracy dzieci, aktywizowania ich, zachęcania do dogłębnego badania wybranego przez nie tematu. Badanie to polega na obserwacji, zadawaniu pytań, pro-wadzeniu doświadczeń, eksperymentów, stawianiu hipo-tez i przewidywaniu. Bardzo ważnymi umiejętnościami, które dzieci ćwiczą w trakcie realizacji projektu, są: od-grywanie ról, wytrwałość w zabawie, interakcja, włącza-nie się do zabawy grupowej, rozwiązywanie konfliktów, wspieranie rówieśników.

4 Przykładowe metody: E. Kujawa, M. Kurzyna, Metoda 18 struktur wyrazowych w pracy z dziećmi z trudnościami w czytaniu i pisaniu, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1994; J. Cieszyńska, Kocham czytać, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2015.



5. Diagnozowanie osiągnięć rozwojowych dziecka

„Nauczyciele systematycznie informują rodziców o po-stępach w rozwoju ich dziecka, zachęcają do współpracy w realizacji programu wychowania przedszkolnego oraz opracowują diagnozę dojrzałości szkolnej dla tych dzieci, które w danym roku mają rozpocząć naukę w szkole1.” Najlepszą ewaluacją realizacji programu wychowania przedszkolnego zawsze jest postęp w rozwoju dziecka. To powinien być najważniejszy cel wszystkich działań kadry przedszkolnej. Przepisy nie mówią wprost o częstotliwo-ści i formach dokumentowania obserwacji. Planowane obserwacje dzieci należy wykonywać przynajmniej dwa razy w roku – badanie wstępne i podsumowujące. Warto jednak spisywać wyniki i wnioski obserwacji trzykrotnie w ciągu roku (wrzesień, styczeń–luty, maj–czerwiec).

Dla dzieci 6-letnich oraz wszystkich młodszych dzie-ci, których rodzice planują ich wcześniejsze rozpoczęcie edukacji szkolnej, należy wykonać diagnozę gotowości szkolnej2. Opracowanie obserwacji i spisanie wniosków jest cenną informacją nie tylko dla rodziców dzieci, lecz również dla nauczycieli grup. Mogą oni porównać osią-gnięcia, postępy i ewentualnie występujące trudności podczas całej edukacji przedszkolnej dziecka. Na tej pod-stawie tworzą oni też programy profilaktyczne i napraw-cze dla dzieci.

Warto pamiętać o podstawowych zasadach wykony-wania takiej obserwacji. Nie należy traktować jej jak ba-dania lekarskiego – nie sprawdzamy wyłącznie konkret-nych umiejętności w wyizolowanej sytuacji. Ważniejszy jest ogólny rozwój dziecka, całościowe spojrzenie na-uczyciela na dziecko, ocena jego własnych postępów, bez porównywania z innymi dziećmi. Nauczyciel obserwuje sposób funkcjonowania dziecka w grupie oraz analizuje wytwory jego pracy w przedszkolu. Jeśli powstają np. pra-ce plastyczne, karty pracy, warto je zachować, aby móc

porównać w przyszłości nie tylko zapis poziomu umiejęt-ności w pewnej skali, ale i konkretny odnośnik. Ponadto, przy obecnej technologii, warto dokumentować też część zadań wykonywanych na materiale naturalnym, na kon-kretach, zabawkach itp. Wystarczy dołączyć zdjęcie takiej pracy dziecka do jego dokumentacji.

Nie ma na świecie dwójki identycznych dzieci. Należy więc unikać porównywania dzieci do siebie, oceniania ich poprzez pryzmat poziomu grupy, a odwoływać się przede wszystkim do indywidualnych postępów i ogól-nych norm rozwojowych3. Poprzez swobodną, ale ukie-runkowaną obserwację dzieci podczas zajęć dydaktycz-nych, posiłków, spacerów czy (przede wszystkim) zabaw swobodnych nauczyciele mogą określić stopień rozwo-ju dziecka w różnych obszarach. Powinni oni zwracać szczególną uwagę nie tylko na takie zachowania, które mogą świadczyć o trudnościach rozwojowych, lecz rów-nież na przejawy szczególnych predyspozycji w okre-ślonym obszarze. Ewentualną specjalistyczną pomocą otoczyć należy bowiem zarówno dzieci z trudnościami, jak i dzieci zdolne. Wyniki, podsumowanie i wnioski płynące z tak prowadzonej obserwacji należy omówić z rodzicami dzieci indywidualnie, podczas umówionych spotkań. Oczywiście nie należy wspominać o osiągnię-ciach konkretnych dzieci podczas wspólnych zebrań gru-powych.

Kierując się prawidłowościami w rozwoju dziecka4, warto pamiętać, że im dziecko jest młodsze, tym więcej zadań, zabaw i ćwiczeń sprawdzających należy wykony-wać na konkretach, prawdziwych przedmiotach. To samo zadanie bowiem (np. układanie rytmów kilkuelemento-wych) dla trzylatka może brzmieć: „Ułóż tak jak ja”, a dla sześciolatka: „Narysuj, kontynuując rytm”. Niejedno-krotnie młodsze dziecko poradzi sobie z wykonaniem

1 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej, przysposabiającej do pracy oraz kształ-cenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r., poz. 356).

2 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 kwietnia 2018 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 839).

3 M.in. J. Cieszyńska, M. Korendo, Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do 6. roku życia, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2007.

4 M.in. J. Piaget, Mowa i myślenie dziecka, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2005.


Diagnozowanie osiągnięć rozwojowych dziecka

zadania, natomiast może mieć trudność z odzwierciedle-niem tego na kartce czy gotowej karcie pracy.

Do programu „Plac zabaw” dopasowane są Arkusze obserwacji (trzylatka, czterolatka i pięciolatka) oraz Dia-gnoza dojrzałości szkolnej. Umiejętności dzieci są pogru-powane w nich w taki sposób, jak przebiega podział za-warty w podstawie programowej. Dzięki temu nauczyciel może nie tylko sprawdzić aktualne umiejętności dziecka

w każdym z czterech obszarów rozwoju, ale również dość łatwo zauważyć te zagadnienia, które należałoby powtó-rzyć z całą grupą. Arkusz taki może być pomocny pod-czas monitorowania realizacji podstawy programowej. Przykładowe fragmenty arkusza obserwacji, zaczerpnięte z Arkusza rozwoju trzylatka i Diagnozy dojrzałości szkol-nej WSiP zamieszczamy poniżej.

Fragment arkusza obserwacji trzylatka, obszar emocjonalny.

ARKUSZ OBSERWACJI TRZYLATKA

Obszar emocjonalny Zapis z podstawy programowejDziecko: Umiejętności Zakres punktów

4. Przeżywanie i rozumienie emocji – obserwacja zachowania dziecka prowadzona podczas zajęć przedszkolnych

II.1) rozpoznaje i nazywa podstawowe emocje, próbuje radzić sobie z ich przeżywaniem;II.2) szanuje emocje swoje i innych osób;II.3) przeżywa emocje w sposób umoż-liwiający mu adaptację w nowym oto-czeniu, np. w nowej grupie dzieci, nowej grupie starszych dzieci, a także w nowej grupie dzieci i osób dorosłych;II.4) przedstawia swoje emocje i uczucia, używając charakterystycznych dla dziecka form wyrazu;II.6) rozróżnia emocje i uczucia przyjemne i nieprzyjemne, ma świadomość, że od-czuwają i przeżywają je wszyscy ludzie;II.9) wczuwa się w emocje i uczucia osób z najbliższego otoczenia

Czy dziecko próbuje nazywać swoje emocje? Tak, zawsze – 2 p.Tak, najczęściej

– 1 p. Nie – 0 p.

Czy dziecko reaguje na smutek, płacz, radość osób z najbliższego otoczenia?

Czy dziecko sygnalizuje swoje potrzeby?

5. Samodzielność, odporność emocjonalna – obserwacja zachowania dziecka prowadzona podczas zajęć przedszkolnych

II.7) szuka wsparcia w sytuacjach trudnych dla niego emocjonalnie; wdraża swoje własne strategie, wspierane przez osoby dorosłe lub rówieśników

Czy dziecko stara się być samodzielne? Tak, zawsze – 2 p.Tak, najczęściej

– 1 p. Nie – 0 p.

Czy dziecko stara się nie zrażać napotkanymi trudnościami?

Czy dziecko zazwyczaj jest pogodne i ma dobre samopoczucie?

6. Umiejętność rozstania się z opiekunem – obserwacja zachowania dziecka prowadzona podczas zajęć przedszkolnych

II.5) rozstaje się z rodzicami bez lęku, ma świadomość, że rozstanie takie bywa dłuższe lub krótsze

Czy dziecko zazwyczaj bez lęku rozstaje się z rodzicami?

Tak, zawsze – 2 p.Tak, najczęściej

– 1 p. Nie – 0 p.

Czy dziecko rozumie, że rodzice wrócą, akceptu-je czas rozstania?



Fragment arkusza obserwacji trzylatka, obszar poznawczy.

ARKUSZ OBSERWACJI TRZYLATKA

Obszar poznawczy Zapis z podstawy programowejDziecko: Umiejętności Zakres punktów

9. Wiedza ogólna – obserwacja zachowania dziecka prowadzona podczas zajęć przedszkolnych

III.2) odczuwa i wyjaśnia swoją przy-należność do rodziny, narodu, grupy przedszkolnej, grupy chłopców, grupy dziewczynek oraz innych grup, np. grupy teatralnej, grupy sportowej;III.3) posługuje się swoim imieniem i nazwiskiem, adresem;III.9) komunikuje się z dziećmi i osobami dorosłymi, wykorzystując komunikaty werbalne i pozawerbalne; wyraża swoje oczekiwania społeczne wobec innego dziecka, grupy;IV.18) posługuje się pojęciami dotyczącymi zjawisk przyrodniczych, np. tęcza, deszcz, burza, opadanie liści z drzew, sezonowa wędrówka ptaków, kwitnienie drzew, zamarzanie wody, dotyczącymi życia zwierząt, roślin, ludzi w środowisku przy-rodniczym, korzystania z dóbr przyrody, np. grzybów, owoców, ziół;IV.20) wskazuje zawody wykonywane przez rodziców i osoby z najbliższego otoczenia, wyjaśnia, czym zajmuje się osoba wykonująca dany zawód

Czy dziecko podaje swoje imię, nazwisko? Tak, zawsze – 2 p.Tak, ale z pomocą

– 1 p.Nie – 0 p.

Czy dziecko zna imiona kolegów i koleżanek ze swojej grupy przedszkolnej?

Czy dziecko wymienia i nazywa członków swojej rodziny?

Czy dziecko nazywa charakterystyczne zjawiska atmosferyczne, np. burza, deszcz, śnieg?

Czy dziecko wie, że nie wolno oddalać się od grupy bez pozwolenia?

10. Rozwój mowy – obserwacja zachowania dziecka prowadzona podczas zajęć przedszkolnych

IV.2) wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą języka mówionego, posługuje się językiem polskim w mowie zrozumiałej dla dzieci i osób dorosłych, mówi płynnie, wyraźnie, rytmicznie, po-prawnie wypowiada ciche i głośne dźwięki mowy, rozróżnia głoski na początku i końcu w wybranych prostych fonetycz-nie słowach;IV.5) odpowiada na pytania, opowiada o zdarzeniach z przedszkola, objaśnia kolejność zdarzeń w prostych historyjkach obrazkowych, układa historyjki obrazko-we, recytuje wierszyki, układa i rozwiązuje zagadki;IV.6) wykonuje własne eksperymenty językowe, nadaje znaczenie czynnościom, nazywa je, tworzy żarty językowe i sytu-acyjne, uważnie słucha i nadaje znaczenie swym doświadczeniom;IV.9) komunikuje się z dziećmi i osobami dorosłymi, wykorzystując komunikaty werbalne i pozawerbalne; wyraża swoje oczekiwania społeczne wobec innego

Czy dziecko buduje proste wypowiedzi? Tak, zawsze – 2 p.Tak, zazwyczaj

– 1 p.Nie – 0 p.

Czy dziecko mówi wyraźnie, czy jego wypowie-dzi są zrozumiałe? (zgodnie z normą rozwojową może jeszcze nie wypowiadać głosek szeregu syczącego [s, z ,c, dz], szumiącego [sz, ż, cz, dż] oraz głoski [r] – są one zastępowane głoskami łatwiejszymi w realizacji)

Czy dziecko mówi płynnie?

Czy dziecko mówi odpowiednio głośno?

Czy dziecko słucha innych?

Czy dziecko zadaje pytania i odpowiada na pytania innych?


Diagnozowanie osiągnięć rozwojowych dziecka

Fragment arkusza diagnozy dojrzałości szkolnej, obszar emocjonalny.

DIAGNOZA DOJRZAŁOŚCI SZKOLNEJ

Obszar emocjonalny Zapis z podstawy programowej,Dziecko: Umiejętności Zakres punktów

1. Przeżywanie i rozumienie emocji– obserwacja zachowania dziecka prowadzona podczas zajęć przedszkolnych

II.1) rozpoznaje i nazywa podstawowe emocje, próbuje radzić sobie z ich przeżywaniem;II.2) szanuje emocje swoje i innych osób;II.3) przeżywa emocje w sposób umoż-liwiający mu adaptację w nowym oto-czeniu, np. w nowej grupie dzieci, nowej grupie starszych dzieci, a także w nowej grupie dzieci i osób dorosłych;II.4) przedstawia swoje emocje i uczucia, używając charakterystycznych dla dziecka form wyrazu;II.6) rozróżnia emocje i uczucia przyjemne i nieprzyjemne, ma świadomość, że od-czuwają i przeżywają je wszyscy ludzie;II.8) zauważa, że nie wszystkie przeżywa-ne emocje i uczucia mogą być podstawą do podejmowania natychmiastowego działania, panuje nad nieprzyjemną emo-cją, np. podczas czekania na własną kolej w zabawie lub innej sytuacji;II.9) wczuwa się w emocje i uczucia osób z najbliższego otoczenia;II.10) dostrzega, że zwierzęta posiadają zdolność odczuwania, przejawia w sto-sunku do nich życzliwość i troskę;II.11) dostrzega emocjonalną wartość otoczenia przyrodniczego jako źródła satysfakcji estetycznej.

Czy dziecko panuje nad swoimi emo-cjami, przeżywa je w sposób akcepto-walny dla innych?

Tak – 2 p.Tak, z trudnością – 1 p.

Nie – 0 p.

Czy dziecko adekwatnie do sytuacji reaguje na smutek, płacz, radość osób z otoczenia?

Tak – 1 p.Nie – 0 p.

Czy dziecko dostrzega, że zwierzęta posiadają zdolność odczuwania ,czy przejawia życzliwość i troskę w stosun-ku do świata przyrody?

2. Samodzielność, odporność emocjonalna– obserwacja zachowania dziecka prowadzona podczas zajęć przedszkolnych

II.7) szuka wsparcia w sytuacjach trudnych dla niego emocjonalnie; wdraża swoje własne strategie, wspierane przez osoby dorosłe lub rówieśników;

Czy dziecko radzi sobie samodzielnie w różnych sytuacjach?


Czy dziecko podejmuje samodziel-ne decyzje dotyczące jego działań, wyborów?

Czy jeśli dziecko napotyka trudności, stara się je pokonywać?

3. Umiejętność rozstania się z opiekunem– obserwacja zachowania dziecka prowadzona podczas zajęć przedszkolnych

II.5) rozstaje się z rodzicami bez lęku, ma świadomość, że rozstanie takie bywa dłuższe lub krótsze;

Czy dziecko bez lęku rozstaje się z rodzicami/opiekunami?

Tak, zawsze – 2 p.Tak, zazwyczaj – 1 p.

Nie – 0 p.Czy dziecko rozumie, że opiekunowie wrócą, akceptuje czas rozstania?



Fragment arkusza diagnozy dojrzałości szkolnej, obszar poznawczy.

DIAGNOZA DOJRZAŁOŚCI SZKOLNEJ

Obszar poznawczy Zapis z podstawy programowej,Dziecko: Umiejętności Zakres punktów

4. Wiedza ogólna– obserwacja zachowania dziecka prowadzona podczas zajęć przedszkolnych

III.2) odczuwa i wyjaśnia swoją przy-należność do rodziny, narodu, grupy przedszkolnej, grupy chłopców, grupy dziewczynek oraz innych grup, np. grupy teatralnej, grupy sportowej;III.3) posługuje się swoim imieniem, nazwi-skiem, adresem;IV.9) czyta obrazy, wyodrębnia i nazywa ich elementy, nazywa symbole i znaki znajdujące się w otoczeniu, wyjaśnia ich znaczenie;IV.10) wymienia nazwę swojego kraju i jego stolicy, rozpoznaje symbole narodowe (godło, flaga, hymn), nazywa wybrane symbole związane z regionami Polski ukryte w podaniach, przysłowiach, legen-dach, bajkach, np. o smoku wawelskim, orientuje się, że Polska jest jednym z kra-jów Unii Europejskiej;IV.16) posługuje się w zabawie i w trakcie wykonywania innych czynności pojęciami dotyczącymi następstwa czasu np. wczo-raj, dzisiaj, jutro, rano, wieczorem, w tym nazwami pór roku, nazwami dni tygodnia i miesięcy;IV.18) posługuje się pojęciami dotyczącymi zjawisk przyrodniczych, np. tęcza, deszcz, burza, opadanie liści z drzew, sezonowa wędrówka ptaków, kwitnienie drzew, zamarzanie wody, dotyczącymi życia zwierząt, roślin, ludzi w środowisku przy-rodniczym, korzystania z dóbr przyrody, np. grzybów, owoców, ziół;IV.20) wskazuje zawody wykonywane przez rodziców i osoby z najbliższego otoczenia, wyjaśnia, czym zajmuje się osoba wykonująca dany zawód;IV.3) odróżnia elementy świata fikcji od realnej rzeczywistości; byty rzeczywiste od medialnych, byty realistyczne od fikcyjnych;

Czy dziecko podaje swoje imię i nazwisko?


Czy dziecko zna swój adres zamieszkania?

Czy dziecko wie ile ma lat?

Czy dziecko wymienia osoby z najbliż-szej rodziny, podaje ich imiona?

Czy dziecko wie, jakie zawody wykonu-ją jego rodzice, czym się zajmują?

Czy dziecko wie, w jakim państwie mieszka?

Czy dziecko zna nazwę stolicy Polski?

Czy dziecko rozpoznaje godło i flagę Polski?

Czy dziecko wymienia nazwy dni tygodnia?

Czy dziecko wymienia nazwy pór roku?

Czy dziecko zna i nazywa zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla poszczególnych pór roku?

Czy dziecko zna i nazywa wybrane zwierzęta hodowane przez człowieka?

Czy dziecko zna i nazywa wybrane zwierzęta dziko żyjące?

Czy dziecko wie jak bezpiecznie poru-szać się po ulicy?

Czy dziecko odróżnia elementy świata fikcyjnego od świata rzeczywistego?


Przykładowe scenariusze zajęć realizowanych zgodnie z programem

6. Przykładowe scenariusze zajęć realizowanych zgodnie z programem

Podczas planowania zajęć dydaktycznych nauczyciel może oczywiście wspierać się pomocami dydaktyczny-mi, literaturą przedmiotu, przewodnikami dydaktycz-nymi dla nauczycieli i konsultacją z innymi osobami. Korzystając z gotowych scenariuszy zajęć i pomysłów zaczerpniętych od innych, zawsze powinien jednak mieć na uwadze specyfikę swojej grupy, indywidualne potrze-by każdego dziecka oraz cel, który stawia sobie podczas tych zajęć. Nawet najbardziej atrakcyjne zajęcia dydak-tyczne, które sprawdziły się w wielu innych grupach, mogą nie przynieść korzyści grupie o zupełnie innych potrzebach. Warto pamiętać nie tylko o najbliższej strefie rozwoju dzieci, ale również o podstawowej zasadzie kon-struktywizmu, czyli budowania nowych treści na tych już znanych.

Dziecko 6-letnie, które już wcześniej korzystało z edu-kacji przedszkolnej, z pewnością miało kontakt z wielo-ma podobnymi do siebie treściami. Jeśli w każdej grupie

przedszkolnej mowa jest o zmianach pór roku i zjawi-skach z tym związanych, zasypianie zwierząt na zimę jest tematem, który może się powtórzyć czwarty rok z rzędu. Ważną rolą nauczyciela jest, by wzbogacić zajęcia o nowe zagadnienia w taki sposób, by były nie tylko kształcące, ale też atrakcyjne dla dzieci.

Zamieszczone poniżej scenariusze zajęć są przezna-czone dla różnych grup wiekowych, ale dotyczą tego sa-mego tematu. Wyraźnie widać stopniowanie poziomu trudności, przyrost umiejętności i wiedzy dzieci oraz for-my indywidualizowania zadań. Dwa podobne doświad-czenia badawcze, zawarte w scenariuszu dla trzylatków i sześciolatków, mają różny poziom trudności oraz spo-sób wyjaśniania eksperymentu. W grupie trzylatków to nauczyciel jest osobą, która tłumaczy zagadnienie, a w grupie sześciolatków dzieci konstruują wiedzę samo-dzielnie lub z niewielką pomocą.

TEMAT TYGODNIA: WYNALAZKI1

TEMAT DNIA: Telefon ze sznurkiemGrupa wiekowa: 3-latki

CELE OGÓLNE: • zapoznanie dzieci z różnymi sposobami komunikowania się – wzywanie pomocy w górach; • rozwijanie spostrzegawczości słuchowej – rozpoznawanie dźwięków i podawanie nazw przedmiotów, które je

wydają; • skonstruowanie telefonu ze sznurka i plastikowych kubków.

CELE SZCZEGÓŁOWE:Dziecko:• zna sposoby komunikowania się z ratownikami za pomocą gestu;• słucha fragmentu wiersza i wypowiada się na jego temat;• poznaje wygląd różnych telefonów, dostrzega różnice i podobieństwa między nimi;• wykonuje telefon zgodnie z podaną przez N. instrukcją;

1 Na podstawie: D. Augsburg, K. Borecka, B. Kamińska, Plac zabaw. Przewodnik metodyczny. Trzylatek, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2018.



• uczestniczy w zabawach badawczych, jest ciekawy świata;• zna zasady działania telefonu.

Metody:• metody czynne: zadania stawiane do wykonania, ćwiczenia utrwalające;• metody słowne: rozmowa kierowana, objaśnienia;• metody oglądowe: pokaz ilustracji, własny przykład, naśladowanie.

Formy:• grupowa;• indywidualna.

Środki dydaktyczne:kartoniki z napisami: YES, NO; bębenek; kostka obrazkowa; kartoniki z napisami: TELEFON i dowolne inne napi-sy; obrazek przedstawiający telefon; obrazki telefonów lub prawdziwe telefony (telefon tarczowy retro, telefon tar-czowy, telefon na przyciski, telefon bezprzewodowy, telefon z faksem, telefon komórkowy); dwa plastikowe kubeczki i długi sznurek na parę dzieci; miska z wodą; kilka kamyczków

PRZEBIEG ZAJĘĆ:1. „Pomocy” – zabawa ruchowa.

Dzieci podczas zabawy powtarzają słówka angielskie yes i no oraz rozpoznają obraz graficzny tych wyrazów. Dzieci poruszają się po sali w rytmie podanym przez N. na bębenku. Na hasło: Nadlatuje pomoc! spoglądają na N., który pokazuje kartonik z napisem YES – dzieci stają z nogami złączonymi i z uniesionymi rękami (tworzą z ciała literę Y) lub NO – jedna ręka opuszczona, druga w górze (ciało tworzy literę N).

2. Pożyteczne urządzenia – uważne słuchanie fragmentu wiersza Cz. Janczarskiego.Pożyteczne urządzeniaCzesław Janczarski[...] Gdy telefon – drrr... zadzwoni –już słuchawkę trzymam w dłoni.I, choć Basia jest daleko,rozmawiam z nią przez telefon [...]

Krótka rozmowa na temat fragmentu wiersza.

3. „W muzeum telefonów” – zabawa dydaktyczna. Dzieci oglądają różne rodzaje telefonów (lub ich zdjęcia) zgromadzone przez N. Wśród nich telefon tarczowy re-tro, telefon tarczowy, telefon na przyciski, telefon bezprzewodowy, telefon z faksem, telefon komórkowy. Krótko wypowiadają się na temat wyglądu telefonów, dzielą się swoimi spostrzeżeniami na temat różnic w ich wyglądzie. Na koniec N. prezentuje obrazek przedstawiający telefon z napisem telefon. Rozkłada kilka kartoników z wyra-zami i prosi dzieci, by wybrały ten, który jest na obrazku. Następnie przykleja napis na kostce obrazkowej pod obrazkiem przedstawiającym telefon.

4. „Telefon ze sznurkiem” – zajęcia techniczne. Dzieci wykonują w parach telefon ze sznurka i plastikowych kubeczków. Każda para otrzymuje jeden długi sznu-rek oraz dwa kubeczki z dziurką w dnie. Dzieci przewlekają sznurek przez dziurkę w każdym kubeczku. N. robi pętelkę na końcówkach sznurka. Po wykonaniu telefonów dzieci z par stają na dwóch końcach sali. Jedno z nich mówi do kubeczka jak do słuchawki, a drugie słucha przez słuchawkę – przykłada swój kubeczek do ucha. Waż-ne, by sznurek był naprężony.

5. „Jak to działa?” – zabawa badawcza. Dzieci siadają na dywanie wokół miski z wodą. N. ma przygotowane kamyczki. Prosi dzieci, by obserwowały zachowanie wody podczas jego czynności. N. wrzuca do wody kamyczek. Dzieci dzielą się swoimi spostrzeże-niami. N. tłumaczy: Tak jak fale na wodzie, tak i fale dźwiękowe rozchodzą się po sznurku i dochodzą do odbiorcy po drugiej stronie telefonu. Niestety fale dźwiękowe nie są widoczne.




TEMAT DNIA: Halo, halo, to ja!Grupa wiekowa: 4-latki

CELE OGÓLNE: • rozwijanie umiejętności społecznych poprzez zabawy parateatralne i dramowe;• doskonalenie pamięci słuchowej.

CELE SZCZEGÓŁOWE:Dziecko:• planuje swoje zabawy;• bierze udział w zabawach ruchowych, wykonuje polecenia N., reaguje na dźwięki, naśladuje ruchy, śpiewa i tań-

czy;• uważnie słucha wiersza i odpowiada na pytania na jego temat;• rozpoznaje emocje radzi sobie z nimi;• utrwala zdobytą wiedzę i umiejętności.



Środki dydaktyczne: mikrofon; historyjka obrazkowa (3-elementowa) obrazująca sytuację z wiersza; kartki; ołówki; klocki

PRZEBIEG ZAJĘĆ:1. Zajęcia o emocjach – przełamywanie wstydu przed występami.

Gdy będę konstruktorem – słuchanie wierszyka i rozmowa na jego temat.

Gdy będę konstruktorem Dominika Niemiec Kiedyś, gdy będę dorosły, taki już całkiem duży, stworzę specjalną maszynę do robienia kałuży. Albo skomplikowany aparat do przeganiania chmur i deszczu, lub pułapkę do łapania much za pomocą białego pieprzu. A najbardziej pragnę, nie wiem, czy wiecie, zostać sławnym wynalazcą znanym na całym świecie. Taki ktoś za swe wynalazki nagrody fantastyczne zdobywa.

Na różnych galach się prezentuje, w różnych miejscach bywa. I tu niestety powstaje kłopot, ambaras nie byle jaki. Bo wszyscy są zwykle odważni, nawet małe dzieciaki. A ja choć nie jestem już mały i w głowie mam pomysłów sto, wstydzę się ogromnie o nich mówić, tremę mam jak mało kto. Martwi mnie, że będąc w przyszłości wielkim, znanym konstruktorem, dalej czuł będę ten wstyd i żadnej nagrody osobiście nie odbiorę.

1 Na podstawie: K. Jedynak, M. Szczęsna, Plac zabaw. Przewodnik metodyczny. Czterolatek, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2018.



N. rozmawia z dziećmi na temat wiersza: Kim chciał być Michał – bohater wiersza? Co miał za miar wynaleźć? Dlaczego się martwił? Co czuł chłopiec, gdy miał mówić o swoich wynalazkach? Czy czuliście się kiedyś podobnie? W jakich sytuacjach można odczuwać wstyd? Czy warto występować przed innymi? Co nam daje przełamywanie wstydu?

2. Ćwiczenie z historyjką obrazkową lub księgą emocji.

Dzieci układają historyjkę obrazkową pasującą do treści wiersza. Opowiadają, co się po kolei wydarzyło.

3. „Kilka słów do mikrofonu” – doświadczenie.

N. opowiada dzieciom, że ludzie, którzy występują na scenie, często używają mikrofonu po to, aby było ich lepiej słychać. Następie N. proponuje dzieciom, aby po wiedziały kilka słów do mikrofonu, np. przedstawiły się, powie-działy, jak się czują, co lubią robić. Po wysłuchaniu wypowiedzi wszystkich dzieci N. pyta: Jak brzmiał wasz głos przez mikrofon? Czy się zmienił? Czy było was do brze słychać?

4. „Talent show” – zabawa integracyjna.

N. mówi dzieciom, że za chwilę odbędzie się wielki prze gląd talentów, tzw. talent show. Prosi dzieci, by zastanowi-ły się, co potrafią świetnie robić, co im dobrze wychodzi, np. śpiewanie piosenek, taniec, rysowanie, recytowanie wierszy, ćwiczenia gimnastyczne. Prosi, aby każde z dzieci przygotowało króciutki występ. Po kilku minutach zaprasza dzieci do zabawy. N. wciela się w rolę konferansjera zapowiadającego kolejne występy. Zaprasza chętne dzieci do pokazania swojego przedstawienia – zaprezentowania swojego talentu. Reszta dzieci ogląda występ kolegi / koleżan ki, a na koniec nagradza go brawami.

5. „Mój wynalazek” – zabawa plastyczna i konstrukcyjna.

N. prosi dzieci, aby jeszcze raz przypomniały sobie, co takiego chciał wynaleźć bohater wiersza. Daje dzieciom kartki i ołówki i prosi, by teraz one same zaplanowały wynalezienie jakiejś nowej maszyny. Każde z dzieci ry-suje swój wynalazek. Następnie dzieci z gotowymi projektami udają się na dywan w sali, gdzie N. przygotował różnego rodzaju klocki. N. zachęca dzieci, by z dostępnych klocków i innych zabawek oraz przedmiotów znaj-dujących się w sali spróbowały skonstruować wynalazek, który zaprojektowały na kartce. Po wykonanym zada-niu wszyscy przechodzą od jednej budowli, do drugiej, oglądają ją i pytają jej konstruktora: Do czego służy ten wynalazek?

6. „Halo, kto mówi?” – zabawa parateatralna w parach.

Dzieci siedzą na dywanie. N. pyta: Kto rozmawiał kiedyś przez telefon? Z kim ostatnio rozmawia liście? Co mówi osoba, która odbiera telefon? Co mówi osoba, która do kogoś dzwoni? Co należy zrobić, gdy kończy się rozmowę? N. dobiera dzieci w pary. Mówi każdej parze, o czym mają porozmawiać przez telefon (np. babcia z wnuczką – o pogodzie, koleżanki z przedszkola – o nowej lalce, koledzy z przedszkola – o nowym samochodzie, dziadek z wnuczką – o wizycie w zoo). Każda para przygotowuje rozmowę, N. pod chodzi do dzieci i pomaga im układać krótkie dialogi. Każda chętna para dzieci wychodzi na środek i przedstawia swój dialog przed innymi dziećmi. Dzieci są nagradzane brawami.

3 Na podstawie: A. Szyller, P. Sowa, Plac zabaw. Przewodnik metodyczny. Pięciolatek, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2018.


TEMAT DNIA: Współczesne wynalazkiGrupa wiekowa: 5-latki

CELE OGÓLNE: • doskonalenie koncentracji uwagi podczas słuchania czytanego tekstu; • rozwijanie świadomości funkcji komputera i internetu oraz zagrożeń związanych z korzystaniem z nich.



CELE SZCZEGÓŁOWE:Dziecko:• uważnie wysłuchuje opowiadania;• odpowiada na pytania;• współpracuje w grupie;• wymienia funkcje współczesnego telefonu komórkowego;• wypowiada się na temat komputera, jego części, wyglądu, funkcji;• zapisuje swoje imię na klawiaturze komputera;• tworzy własną definicję internetu;• buduje dłuższe wypowiedzi na temat tego, co robi w internecie;• zna imiona wszystkich kolegów i koleżanek z grupy;• rzuca i łapie przedmiot w kształcie kuli;• zna zasady bezpiecznego korzystania z komputera i internetu;• wymienia zagrożenia płynące z używania komputera i internetu;• chętnie podejmuje aktywność ruchową na powietrzu.



Środki dydaktyczne: zdjęcia przedstawiające telefon Aleksandra Bella i zmiany w wyglądzie telefonów stacjonarnych; zdjęcia telefonów komórkowych; duże arkusze papieru; kredki; farby; kłębek wełny; po dwa piktogramy: wesoły i smutny dla każdego dziecka; ilustracje prezentujące różne sytuacje

PRZEBIEG ZAJĘĆ:1. Telefon – wysłuchanie opowiadania Renaty Piątkowskiej.

TelefonRenata PiątkowskaJak ja lubię, kiedy zadzwoni telefon. Wtedy natychmiast ktoś zrywa się i biegnie, żeby podnieść słuchawkę. A po-tem bywa różnie. Gdy rozmawia przez telefon moja siostra Agnieszka, to rozmowa zdaje się nie mieć końca. Ni-gdy nie zrozumiem, po co ona opowiada komuś ze szczegółami, jak na przykład ubrana była wczoraj Jolka, którą spotkała przypadkiem na ulicy. Natomiast tata rozmawia zazwyczaj krótko i często powtarza:– Tak, tak, rozumiem, w porządku. Mama, rozmawiając przez telefon, nie przerywa domowych zajęć. Trzyma słuchawkę przy uchu i jednocześnie gotuje zupę, prasuje lub przegląda gazetę. Nie wiem, jak jej się to wszystko nie pokręci.Dziwna rzecz taki telefon. Można rozmawiać z kimś, kto mieszka bardzo daleko. Jak to jest, że jego głos jest nagle w naszej słuchawce? Nikogo nie widać, to czemu go słychać? Dziwne, bardzo dziwne. Wystarczy, że telefon raz jeden zadzwoni, to już ktoś przy nim stoi. A w takim kaloryferze może cały dzień coś bulgotać i świszczeć i nikt do niego nie podejdzie.Wczoraj po raz pierwszy odebrałem telefon, bo siostra nie chciała, a nikogo innego nie było w domu. Zanim zdą-żyłem podnieść słuchawkę, siostra uprzedziła mnie:– Jeśli to dzwoni Teresa, to powiedz, że mnie nie ma w domu.Podniosłem słuchawkę, a tam jakiś głos powiedział:– Dzień dobry, tu Teresa, zastałam Agnieszkę?– Czy to na pewno mówi Teresa?



– Tak, to ja – odpowiedział głos.– To dobrze, bo moja siostra powiedziała, że jeśli zadzwonisz, to mam powiedzieć, że jej nie ma w domu. No więc ci to mówię. Ale nie martw się, bo ona oczywiście jest i stoi tuż obok – wyjaśniłem zadowolony, że dobrze się spisałem.Agnieszka spojrzała na mnie tak, że gdyby mogła zabijać wzrokiem, to leżałbym już martwy. Wyrwała mi słu-chawkę i długo tłumaczyła coś tej Teresie.Zdarzyło się też, że raz ja sam zadzwoniłem do kogoś. Po prostu bawiłem się telefonem i przycisnąłem siedem różnych cyferek. Wtedy nagle w telefonie rozległ się poważny głos:– Słucham.Szybko odłożyłem słuchawkę. No bo jeżeli ktoś sobie czegoś słucha, to chyba nie powinienem mu przeszkadzać. Potem pochwaliłem się babci, jak grzecznie postąpiłem. A ona na to:– Kochanie, daj już sobie lepiej spokój z tym telefonem.Ale wyraźnie widziałem, że się uśmiechała pod nosem. No i z czego tu się śmiać?

Po przeczytaniu opowiadania N. zadaje dzieciom pytania: Do czego służy telefon? Czemu dziwił się chłopiec? Dlaczego siostra była na niego zła? Jak działa telefon? O jakim telefonie była mowa? Czy ktoś z was ma telefon stacjonarny / domowy?

2. „Telefon dawniej i dziś” – porównywanie wyglądu dawnych i obecnych telefonów.

N. rozkłada na podłodze zdjęcia pokazujące, jak początkowo wyglądał telefon (skonstruowany przez Aleksan-dra Bella) i jak zmieniał się telefon stacjonarny. Zdjęcia powinny być poukładane losowo. Zadaniem dzieci jest ułożenie ich w kolejności chronologicznej. Następnie N. układa zdjęcia telefonów komórkowych (od pierwszych walizkowych przez duże z czarno-białym ekranem, aż do smartfonów), omawia ich wygląd, wielkość i funkcje.

3. „Co zastąpił telefon?” – praca plastyczna.

Dzieci w małych grupach rysują na arkuszach papieru przedmioty, które zastąpił współczesny telefon – smartfon (np. telefon stacjonarny, aparat, książkę, telewizor, mapę, radio). Następnie prezentują swoje plakaty innym grupom.

4. „Komputer” – rozmowa.

N. rozmawia z dziećmi o tym, jak wyglądał komputer kiedyś, a jak wygląda dziś, z czego się składa, co można do niego podłączyć. N. stara się zorganizować wycieczkę do pobliskiej pracowni komputerowej lub zajęcia kom-puterowe: pisanie imion na klawiaturze.

5. „Internet” – burza mózgów.

Dzieci odpowiadają na pytania N.: Co to jest internet? Do czego służy? Co można robić w internecie?

6. „Bezpieczeństwo w sieci” – rozmowa z dziećmi o zagrożeniach w internecie.

N. zwraca uwagę dzieci na niebezpieczeństwa związane z internetem: nieprawdziwe treści, podejrzane strony, niebezpieczne znajomości, uzależnienie od gier komputerowych.

7. „Co to znaczy czuć się bezpiecznie?” – dyskusja.

N. rozmawia z dziećmi, zadaje pytania: Co to znaczy być bezpiecznym? Kiedy czujemy się bezpiecznie? Czy poczucie bezpieczeństwa jest przyjemne? W jakich sytuacjach nie czujecie się bezpiecznie? Czy jest wam wtedy przyjemnie?

8. „Bezpieczne i niebezpieczne” – zabawa z użyciem piktogramów.

N. rozdaje dzieciom po dwa piktogramy: wesoły i smutny. Następnie pokazuje ilustracje prezentujące różne sy-tuacje. Prosi, aby dzieci oceniły, czy czułyby się wtedy bezpiecznie, czy nie. Dzieci prezentują swoje odczucia, podnosząc do góry piktogramy: wesoły, jeśli czułyby się bezpiecznie, i smutny, jeśli czułyby się zagrożone. N. prosi wybrane dziecko o uzasadnienie odpowiedzi.

9. „Czuję się bezpiecznie, gdy...” – N. prosi chętne dzieci, by dokończyły zdanie.

10. Wyjście do przedszkolnego ogrodu.

Promowanie wśród dzieci zabaw na świeżym powietrzu zamiast grania w gry komputerowe. N. może wyjaśnić dzieciom, jak ważny jest ruch na świeżym powietrzu oraz jakie negatywne skutki dla zdrowia niesie przesiadywanie przy komputerze (tablecie, telefonie lub innym podobnym urządzeniu).




TEMAT DNIA: Radio, telewizja, telefonGrupa wiekowa: 6-latki

CELE OGÓLNE: • poszerzanie wiedzy na temat sposobu działania radia, telewizora i telefonu; • doskonalenie umiejętności samodzielnego wyszukiwania informacji; • rozwijanie słuchu fonematycznego przez słuchanie i identyfikowanie dźwięków z otoczenia.

CELE SZCZEGÓŁOWE:Dziecko:• utrwala wiedzę o niektórych urządzeniach (radio, telefon, telewizor);• rozwija umiejętności myślenia i wypowiadania się na określony temat;• identyfikuje i nazywa dźwięki z otoczenia;• rozwija koordynację ruchową, ćwiczy mięśnie stóp;• doskonali sprawność ruchową;• uważnie słucha opowiadania;• odpowiada na pytania dotyczące treści opowiadania;• współpracuje z innymi dziećmi.



Środki dydaktyczne: ilustracje przed stawiające: telefon z oddzielnymi słuchawką i mikrofonem (jak telefon Aleksandra Bella), telefon sta-cjonarny z tarczą, telefon z klawiaturą cyfrową w budce telefonicznej, telefon komórkowy, radio analogowe z pokrę-tłami, radio cyfrowe, radio samochodowe, odbiornik telewizyjny czarno-biały, lampowy, telewizor kineskopowy, telewizor plazmowy; lina; po 2 ku beczki i sznurek dla każdego dziecka; nożyczki; plastelina.

PRZEBIEG ZAJĘĆ:1. „Co było pierwsze?” – zabawa dydaktyczna.

Dzieci siedzą w kole. N. odkrywa kolejno ilustracje, prosząc, by zgłaszały się dzieci, które znają nazwy widocz-nych na nich przedmiotów. Przykładowe ilustracje: telefon z oddzielnymi słuchawką i mikrofonem (jak telefon Aleksandra Bella), telefon stacjonarny z tarczą, telefon z klawiaturą cyfrową w budce telefonicznej, telefon ko-mórkowy, radio analogowe z pokrętłami, radio cyfrowe, radio samochodowe, odbiornik telewizyjny czarno-bia-ły, lampowy, telewizor kineskopowy, telewizor plazmowy. Prawdopodobnie przedmioty na ilustracjach zostaną nazwane ogólnie – telefon, radio, telewizor. N. prosi chętne dzieci o znalezienie różnic i podobieństw między urządzeniami z tej samej kategorii. Następnie dzieci wspólnie wybierają pierwszy model telefonu, radia i telewi-zora, a N. przyczepia na tablicy ilustracje, które je przedstawiają.

2. „Jaki to dźwięk?” – zabawa słuchowa.

N. przypomina o zasadach kulturalnego zgłaszania się do odpowiedzi przez podniesienie ręki. N. włącza dzie-ciom nagranie i prosi o odgadnięcie, jaki dźwięk słyszą (dzwonek telefonu, aparat fotograficzny, przycisk na tele-fonie, pralka, odkurzacz).

4 Na podstawie: A. Idzikowska-Guzy, E. Janus, Plac zabaw. Przewodnik metodyczny. Sześciolatek, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warzawa 2018.



3. „Kabel telefoniczny” – zabawa ruchowa.

N. układa na podłodze linę, zawijając ją wielokrotnie. Dzieci zdejmują kapcie i poruszają się po tak stworzonym kablu telefonicznym, przysuwając bokiem stopę do stopy. N. zwraca uwagę, by dzieci wykonywały ćwiczenie powoli i dokładnie.

4. Wynalazki – słuchanie opowiadania.

N. wprowadza dzieci do uważnego słuchania treści opowiadania: Zastanówcie się, proszę podczas słuchania, kto może zostać wynalazcą oraz jakie wynalazki zostały wspomniane.

Wynalazki Maciej Bennewicz − Nudzi nam się, wujku – stwierdziła Ada, osuwając się z kanapy na podłogę. − W takim razie opowiem wam o wynalazkach. − Wynalazki też są nudne – odezwał się Adam, klikając w tablet. – Same maszyny do produ kowania butelek albo gwoździ. − Gwoździe są potwornie nudne – Ada turlała się na dywanie z boku na bok. − Nawet roboty są nudne, bo są strasznie skomplikowane – dodał Adam. − Ale… drodzy moi… ja wynalazki przyniosłem ze sobą – powiedział Alfred, stawiając plecak na stole. – Zawiesił głos i wsadził rękę do środka, jakby miał stamtąd wyjąć coś supercie kawego albo niebezpiecznego. Ada natych-miast zerwała się z podłogi, zaś Adam odłożył tablet. − Pewien inżynier, pan George de Mestral, mieszkaniec Szwajcarii, pewnego słonecznego poranka poszedł na spacer ze swoim psem. Rozmyślał o minionym wieczorze, który okazał się katastrofą. − Katastrofą? – zaciekawił się Adam. − Tak, katastrofą – potwierdził Alfred – zamiast pójść z żoną na uroczyste przyjęcie, na które długo czekali, musieli zostać w domu. W specjalnie na tę okazję kupionej, eleganckiej sukni dla pani de Mestral pękł zamek błyskawiczny i nie udało się go naprawić. Oboje państwo de Mestral byli bardzo zawiedzeni. Rozmyślając o fe-ralnym wieczorze, pan inżynier zauważył, że do uszu i sierści jego psa przyczepiły się rzepy łopianu. Łopian to wysoka roślina, której owoce mają haczykowatą budowę. W domu trzeba było psa starannie oczyścić z dziwnych kulek. Pan inży nier uważnie obejrzał łopianowy rzep pod mikroskopem i dokładnie przyjrzał się haczykom. Wtedy przyszło mu do głowy, że gdyby suknia jego żony była wyposażona w podobne rzepy, nie byłoby afery z zamkiem błyskawicznym. Po wielu próbach pan de Mestral stworzył to – wujek odpiął rzep w swoim plecaku a potem podbiegł i rozpiął rzepy w bluzie Adama i w kapciach Ady, w swoim notesie i w obiciach foteli, w torbie komputerowej mamy i na kablu od komputera. Rzepy były wszędzie w ubraniach, butach, futerałach, piórnikach, notesach, w kuchni, w sypialni i w pokoju. − Super! – Wykrzykiwały dzieci, biegając po całym domu i sprawdzając, gdzie też jeszcze zastosowano łopianowy wynalazek pana de Mestrala. − Chcecie poznać więcej niesamowitych wynalazków, które są wokół nas? – spytał Alfred. Adam i Ada z zachwytem zasiedli naprzeciwko stołu, na którym stal plecak. Z niecierpliwością oczekiwali na ko-lejne odkrycie. − Proszę uprzejmie – wujek zakrywał wynalazek dłonią. – Pan Spencer Silver pracował w laboratorium nad supermocnym klejem. Próbował, próbował i nic mu nie wychodziło. Klej zostawał to na jednej, to na drugiej powierzchni, ale niczego nie sklejał. W końcu zniechęco ny porzucił dalszą pracę nad wynalazkiem. Pewnego dnia kolega doktora Silvera Arthur Frey zdenerwował się podczas próby kościelnego chóru, w którym śpiewał. Kolejny raz rozsypały mu się notatki. Nigdy nie mógł nad nimi zapanować. Papierowe zakładki wkładane między kartki śpiewnika stale się wyślizgiwały. Wtedy wpadł na pomysł połączenia pliku karteczek wynalaz kiem Silvera, tak by można je było odrywać i przyklejać do stron śpiewnika, nie niszcząc książki. Ta dam! – Alfred wyciągnął z plecaka kolorowe karteczki samoprzylepne. Dzieci rozlepiły karteczki na stole, na ścianach i na meblach sprawdzając czy rzeczywiście super klej panów Silvera i Freya niczego nie niszczy. Rzecz jasna karteczki samoprzylepne doskonałe były im znane. Jednakże Adaś stwierdził, że nazwa jest myląca. − Powinno się na nie mówić samoodlepne.



− Albo przylepno-odlepne – dodała Ada. − Chcemy więcej wynalazków! – zakrzyknęły dzieci. − Proszę uprzejmie – oznajmił wujek Alfred. – Uwaga zagadka. Trzeci znakomity wynalazek znajduje się przed waszymi noskami. Widzicie to, a nawet dotykacie tego, a nawet to was dotyka, ale nie zwracacie na to uwagi. Co to jest? − Meble! – zakrzyknął Adam. − Zimno – odpowiedział wujek z niewzruszoną miną. − Buty – próbowała zgadnąć Ada. − Cieplej – naprowadzał wujek. − Skarpetki – zgadywał Adaś. − Ciepło, ciepło, coraz cieplej – Wujek uśmiechał się szeroko. − Bluza! – Ada podskoczyła wyciągając ręce. − Tak jest, bluza i nie tylko bluza, również spodnie, koszule, koce, kurtki, rękawiczki, szaliki, kołdry, poduszki i wiele innych rzeczy zrobionych jest z polaru. Również skarpetki, zatem oboje zgadliście. Oto największy wyna-lazek ostatnich czasów. Cieplejszy niż dawne tkaniny, mięciut ki i właściwie nieprzemakalny, gdyż nawet mokry wciąż grzeje. Specjaliści pracowali nad lekką i ciepłą tkaniną, mogącą zastąpić wełnę. Wiecie skąd bierze się wełna? − Wełna to sierść owieczek – odpowiedziała Ada. − Wełniane ubrania są gryzące – Adam aż się wzdrygnął. − Mówi się szorstkie – Ada poprawiła Adasia z miną pani nauczycielki. − A polarowe są miękkie – kontynuował wujek. – Naukowcy badali naturalne tkaniny i odkryli, że futro niedź-wiedzia polarnego układa się w nieprzemakalne warstwy. Pojedyncze włoski stroszą się i otwierają, gdy jest ciepło i zamykają, gdy robi się zimno i wilgotno. W ten sposób tworzy się szczelna warstwa. Uczeni wykorzystali cienkie włókna z tworzywa sztucz nego, których sploty przypominają układ włosów na misiowej skórze. W ten sposób stworzyli polartec w skrócie zwany polarem. − Wujku, chcemy poznać jeszcze więcej wynalazków! – Adam i Ada podskakiwali radośnie, sprawdzając, co jeszcze jest zrobione z polaru. − Proszę uprzejmie.

Wynalazki znajdziesz wszędzie. Bez nich nikt się nie obędzie. Na suficie, w korytarzu w samochodzie i w garażu. W kuchni, w torbie i w plecaku Znajdziesz nawet na wieszaku. Wynalazki krążą wszędzie. W każdym domu i w urzędzie. W satelicie, na orbicie. Odkryć pełno w naszym życiu. Starczy w koło się rozejrzeć, By odszukać, odkryć więcej.

N. zaprasza dzieci do rozmowy: Jakie wynalazki zostały wspomniane w opowiadaniu? Co udało nam się ułatwić dzięki tym odkryciom? Kto może zostać wynalazcą? Czy telefon, radio i telewizja też były kiedyś wynalazkami? Dlaczego teraz traktujemy je jako coś zwyczajnego?

5. „Telefon z kubeczków” – zabawa badawcza.

N. jeszcze raz pokazuje dzieciom ilustracje, na któ rych widoczne są różne rodzaje telefonów. Prosi dzieci o przy-pomnienie, który z nich został wyna leziony jako pierwszy. Wprowadza dzieci w temat zabawy: Ten pierwszy telefon, wynaleziony przez Aleksandra Bella, wykorzystuje drgania powstające na drucie łączącym mikrofony i słu-chawki. Dlatego aparat wygląda jakby składał się z dwóch części. Za chwilę spróbujemy zrobić proste urządzenie, które pozwoli nam przesyłać drgania fal dźwiękowych. Spójrzcie na instrukcję. Co należy zrobić po kolei? Kto



chciałby opowiedzieć? N. prezentuje dzieciom przygotowaną wcześniej instrukcję obrazkową: 1. Bierzemy dwa plastikowe kubeczki, sznurek i kawałek plasteliny. 2. W dnie kubeczków robimy nożyczkami po jednym otworze. 3. Przewlekamy sznurek przez dna obu ku beczków i połączymy je ze sobą. 4. Na końcach sznurka zawiązujemy supełki. 5. Umacniamy sznurek plasteliną tak, by nie wypadał z kubka. Po zapoznaniu się z instrukcją, dzieci przystępują do pracy. Gdy telefony są gotowe, N. losowo łączy dzieci w pary. Dwójki stają naprzeciwko siebie w pewnej odległości (np. w dwóch końcach sali). Jedną parę połączonych kubeczków przykładają do uszu, dru gą do ust. Sznurki, łączące kubeczki, powinny być naprężone. Dzieci nadają i odbierają komunikaty. N. pomaga, gdy pojawią się trudności. Pary muszą wykonywać ćwiczenie po kolei, żeby sobie nie przeszkadzać.

6. „Głuchy telefon” – zabawa słuchowa.

Dzieci siedzą w kole, blisko siebie. N. szepcze proste zdanie do ucha oso by siedzącej tuż obok, np. Każdy może być wynalazcą. Dzieci kolejno przekazują je sobie. Kiedy wypowiedziane zdanie wróci do N., sprawdza on jego poprawność. Jeśli ktoś w trakcie nadawania komunikatu pomylił się, grupa poprawia komunikat. Zabawę można przeprowadzić z wykorzystaniem poznanego dotychczas słownictwa w języku obcym, np. angielskim.


Współpraca z rodzicami

7. Współpraca z rodzicami

Każdy nauczyciel korzystający z programu „Plac zabaw” powinien mieć na uwadze, że edukacja dziecka jest rela-cją trójstronną, w której uczestniczą nauczyciele, rodzi-ce i samo dziecko. Normy prawne wśród zadań systemu oświaty wymieniają wspomaganie wychowawczej roli rodziny1. Sformułowanie to jednoznacznie wskazuje, że rodzice, jako główni wychowawcy dziecka, pełnią waż-ną rolę w procesie edukacji. Przekazując swoje dziecko do placówki wychowania przedszkolnego, powinni oni zapoznać się z jej statutem i akceptować zasady, metody i sposoby postępowania w niej obowiązujące. Nauczycie-le zaś powinni wykazać się dużą wrażliwością i uszano-wać odrębne zdanie rodziców w sprawach bezpośrednio dotyczących ich dziecka, np. kwestie diety dziecka, jego ubioru, sposobów spędzania wolnego czasu danej rodzi-ny. Zarówno nauczyciele, jak i rodzice mają na uwadze dobro dziecka, zatem ważne jest, by potrafili wypracować wspólne stanowisko, mimo dzielących ich różnic.

Program „Plac zabaw” zawiera propozycje poniższych form współpracy przedszkola z rodzicami. Nie jest to zamknięty katalog działań, które można zaproponować rodzicom dzieci przedszkolnych. Zapewne wiele form współpracy wynika z tradycji, zwyczajów poszczegól-nych placówek. Niektóre z poniższych mogą być trudne do zrealizowania ze względu na warunki lokalowe, np. zajęcia otwarte. Ważne, by nauczyciel miał świadomość wagi kontaktów z rodzicami i ich wpływów na edukację i wychowanie dziecka. Nauczyciel powinien dobierać ta-kie formy współpracy, które będą najbardziej adekwatne dla grupy rodziców i najbardziej odpowiadające potrze-bom dzieci.

PROPOZYCJE FORM WSPÓŁPRACY ZAWARTE W PROGRAMIE

• zebrania informacyjne (np. dotyczące adaptacji, se-mestralne)Każdy nowy rok przedszkolny powinien rozpocząć się wspólnym zebraniem rodziców i wychowawców grupy. Należy przedstawić wybrany program dydaktyczno--wychowawczy oraz ewentualne pomoce (podręczniki, karty pracy itp.), z wykorzystaniem których będzie on realizowany. Nauczyciele powinni również przekazać in-

formacje dotyczące zmian kadrowych i organizacyjnych, przypomnieć obowiązujące procedury i zasady (m.in. odbierania dzieci z przedszkola) oraz uzupełnić doku-menty (ankiety informacyjne o dzieciach, zgody na wy-konywanie zdjęć, zgody na odbiór dziecka z przedszkola przez osoby inne niż rodzice itp.). Warto przedstawić plan wycieczek i imprez przedszkolnych na dany rok, opowiedzieć o realizowanych projektach i zachęcić ro-dziców do organizowania różnych aktywności dla grupy.

Spotkania semestralne mają na celu podsumowanie dotychczasowych aktywności oraz zaprezentowanie rodzicom kierunku dalszych działań i planowanych wydarzeń (np. wycieczek). Jest to również znakomita okazja do podziękowania wszystkim rodzicom zaan-gażowanym w pracę na rzecz placówki czy grupy oraz poproszenie o pomoc w następnym semestrze.

Przed rozpoczęciem zajęć adaptacyjnych dla dzie-ci warto zorganizować spotkanie dla rodziców nowo przyjętych przedszkolaków. Zebranie powinno mieć charakter informacyjny – należy przedstawić rodzi-com szczegóły dotyczące organizacji dni adaptacyj-nych (plan zajęć, godziny posiłków itp.) i przekazać zasady obowiązujące w placówce oraz na placu zabaw (m.in. kto w danej chwili jest odpowiedzialny za bez-pieczeństwo dziecka). Nauczyciele powinni również zadbać o to, by wyjaśnić rodzicom procedurę odbioru dziecka oraz zasady postępowania regulowane przez prawo i statut placówki. Jeśli w przedszkolu pracuje pedagog lub psycholog, może on na spotkaniu opowie-dzieć, w jaki sposób można pomóc dzieciom przejść przez trudny okres rozłąki. Ważne jest także udziele-nie informacji o sprawach praktycznych: w jaki sposób ubierać dziecko do przedszkola, by było mu wygodnie, z czego powinna składać się wyprawka, jakie są zasady przynoszenia zabawek, podpisywania ubrań itp. Na-uczyciele co roku wprowadzają trzylatki w przedszkol-ny świat. Dla wielu rodziców może to być pierwsze do-świadczenie i nie można oczekiwać, że sami domyślą się, co jest potrzebne dziecku w pierwszych dniach. Ważne, by podstawowe wiadomości przekazać rodzi-com w formie pisemnej oraz zaproponować literaturę dotyczącą adaptacji dziecka w przedszkolu.

1 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r., poz. 2156 ze zm.), art. 1.



• spotkania adaptacyjne

Spotkania adaptacyjne dla dzieci przyjętych do przed-szkola powinny być zorganizowane przed rozpoczę-ciem roku przedszkolnego. Długość ich trwania jest uzależniona od zwyczajów, potrzeb oraz organizacji pracy placówki. Nie powinny jednak trwać krócej niż trzy kolejne dni. W zależności od potrzeb grupy w po-czątkowym okresie zajęć adaptacyjnych oraz możli-wości organizacyjnych placówki dzieci mogą przeby-wać w sali wraz ze swoimi rodzicami. Należy jednak pamiętać, by nadmiernie nie wydłużać tego czasu. Zajęcia adaptacyjne powinny być zaplanowane w taki sposób, aby rodzice mieli możliwość poznania nauczy-cieli, form i metod pracy stosowanych w przedszkolu, a także obowiązującego rytmu dnia. Warto, by propo-nowane aktywności uwzględniały krótkie zabawy in-tegracyjne, zabawy swobodne w ogrodzie przedszkol-nym i w sali. W przypadku najmłodszych grup dobrze sprawdza się następująca forma spotkań adaptacyj-nych: pierwszego dnia we wszystkich aktywnościach uczestniczą dzieci wraz z opiekunami; w kolejnych eta-pach rodzice wciąż są obecni w sali, ale nie angażują się już w podejmowane przez grupę działania, a następnie dzieci pozostają pod opieką wychowawców. Te z dzie-ci, które wykazują szczególne trudności adaptacyjne w każdej chwili mogą, pod opieką nauczyciela, opuścić salę i spotkać się z rodzicem, który przebywa na terenie placówki.

• rozmowy indywidualne z rodzicamiMimo że obecnie często stosowanym środkiem prze-kazywania rodzicom bieżących wiadomości jest pocz-ta elektroniczna, to, korzystając z nowoczesnych form komunikacji, przedszkole nie może zapominać o tych tradycyjnych. Rozmowa przy okazji przyprowadzania i odbierania dziecka jest podstawą kształtowania po-zytywnych relacji z rodzicami. Nauczyciele pracujący w przedszkolu w miarę możliwości powinni poświęcić kilka minut na przekazanie najistotniejszych informa-cji i odpowiedź na ewentualne pytania rodzica. Dłuższe rozmowy mające na celu omówienie funkcjonowania dziecka w grupie są możliwe w trakcie spotkań indy-widualnych, przeznaczonych dla tych rodziców, którzy chcieliby uzyskać szczegółowe informacje o rozwoju, zdolnościach i trudnościach swojego dziecka. Nauczy-ciele pracujący na podstawie programu „Plac zabaw” powinni regularnie (np. raz w miesiącu) proponować rodzicom takie spotkania. Dodatkowo są zobowiązani do informowania na bieżąco o pojawiających się trud-nościach lub niepokojących zmianach w zachowaniu i inicjowania spotkań w celu wypracowania wspólnej strategii postępowania. Każdy rodzic powinien mieć również możliwość konsultacji ze specjalistami pracu-

jącymi na terenie przedszkola (np. logopeda, pedagog, psycholog, instruktorzy zajęć). Umożliwia to uzyska-nie szerszego obrazu funkcjonowania dziecka, a w razie szczególnych trudności – także podjęcie terapii w tym zakresie. W trakcie takich spotkań nauczyciele mogą również omówić z rodzicami wnioski z obserwa-cji dziecka, przekazać (jeśli został sporządzony) Arkusz obserwacji dziecka wraz ze wskazówkami do dalszej pracy. Szczególnie ważne jest to w grupie sześciolat-ków, podczas omawiania Diagnozy dojrzałości szkolnej.Podczas rozmów nauczyciele powinni starać się two-rzyć atmosferę zaufania i bezpieczeństwa, nie tylko poprzez udzielanie wskazówek, polecanie literatury lub konsultacji specjalistów. Równie ważne jest zapew-nienie rozmówcom komfortu, np. poprzez spotkanie w oddzielnej sali, bez narażania na obecność postron-nych świadków. Niedopuszczalne jest przekazywanie ważnych informacji o dziecku osobom innym niż jego rodzice, w miejscu, które nie zapewnia poufności, np. w drzwiach sali przedszkolnej. Należy też uprzedzić rodziców, że poufność nie oznacza zachowania abso-lutnej tajemnicy. O ważnych sprawach, które dotyczą funkcjonowania dziecka, mogą być, za zgodą rodziców, poinformowane wszystkie osoby pracujące z dziec-kiem, dyrekcja przedszkola oraz pedagog lub psycholog przedszkolny.

• spotkania okolicznościowe (np. występy z okazji Dnia Babci i Dziadka, zakończenie roku przedszkol-nego, Dzień Mamy i Taty)Organizacja wspólnych rodzinnych spotkań na terenie placówki sprzyja integracji całej społeczności przed-szkolnej. Nawet bardzo małe dzieci mogą samodzielnie stworzyć coś, co stanie się prezentem dla innych. Dla-tego też ważnym aspektem niniejszego programu jest organizowanie okolicznościowych spotkań i przedsta-wień, których odbiorcami będą rodziny dzieci uczęsz-czających do przedszkola. Każda z grup może przy-gotować spotkania dla swoich bliskich z okazji Świąt Bożego Narodzenia, Dnia Babci i Dnia Dziadka lub Dnia Mamy i Dnia Taty. Krótkie spektakle, piosen-ki i tańce, dopasowane do wieku i poziomu rozwoju dzieci, będą nie tylko wzruszającym prezentem dla rodzin, lecz pozwolą dzieciom oswoić się z występami publicznymi. Ich celem nie jest bowiem prezentowanie sztuki, lecz umożliwienie prezentacji swych umiejęt-ności przed publicznością w bezpiecznej atmosferze. Ponadto takie spotkania pomagają przezwyciężać nieco naturalny dziecięcy egoizm i uczą, w jaki spo-sób można przyjmować gości. W żadnym wypadku nie należy traktować tych występów jako sprawdzia-nu umiejętności przedszkolaków, oceniać ich czy krytykować.


Współpraca z rodzicami

• zajęcia otwarte

Jedynym ze sposobów zaprezentowania rodzicom metod pracy w grupie oraz sposobu funkcjonowania dzieci podczas zajęć dydaktycznych jest organizowa-nie w przedszkolu zajęć otwartych. Powinny się one odbywać raz w roku. Umożliwiają rodzicom obser-wowanie dziecka w środowisku przedszkolnym w sy-tuacjach nieformalnych i bardziej naturalnych niż np. występy dla zaproszonych gości. Pozwalają również zobaczyć relacje pomiędzy poszczególnymi członkami grupy, jak również między dziećmi a nauczycielami. Obserwując działania nauczycieli, rodzice mogą po-znać w praktyce metody wychowawcze i dydaktyczne stosowane w przedszkolu i łatwiej zrozumieć specyfikę pracy w tym miejscu, a także pojawiające się proble-my i trudności. Jednocześnie także nauczyciele mogą obserwować wzajemne relacje pomiędzy członkami rodziny, co sprawia, że obraz środowiska, w którym wychowuje się dziecko, staje się pełniejszy.

W młodszych grupach spotkanie to może mieć for-mę wspólnych zajęć rodziców z dziećmi. W grupach starszych (5–6-latki) zaleca się poprowadzenie takich zajęć dydaktycznych, w jakich dzieci uczestniczą co-dziennie. Rodzice wówczas są tylko obserwatorami ak-tywności podejmowanych przez grupę.

• projekty włączające rodziców w życie grupySzczególnie ważne jest włączanie rodziców w bieżące życie przedszkola. Proponowane działania powinny mieć różnorodny charakter, co umożliwi rodzicom wybór tych, w które będą mogli się zaangażować. Proś-ba o przyniesienie pomocy na zajęcia, wspólnie z dziec-kiem zbadanie jakiegoś tematu czy wsparcie w orga-nizacji wycieczek czy poprowadzenie zajęć dla grupy – to przykłady aktywności, do których mogą zachęcać wychowawcy. Różnorodne projekty realizowane na te-renie przedszkola powinny skłaniać do odwiedzin

w tym miejscu, bliższego poznania grupy i podejmo-wania tematów, które w danym czasie dzieci zgłębia-ją na zajęciach. Rodzice lub inni członkowie rodziny mogą w uzgodnionym terminie przeczytać w grupie swego dziecka wybraną książkę. Nauczycielki powinny zachęcać do tej formy współpracy np. podczas zebrań ogólnych grupy, podkreślając, że wspólne poznawanie ulubionych książek nie tylko rozwija zainteresowanie czytelnictwem, ale jest także okazją do poznania grupy i przyjrzenia się funkcjonowaniu dziecka w jej ramach. Okazją do odwiedzenia przedszkola przez rodziców może być też przygotowanie i przeprowadzenie zajęć dotyczących ich zainteresowań, pasji lub obowiązków zawodowych. Tego typu zaangażowanie rodziców w działalność przedszkola jest dla dzieci bardzo ważne, umożliwia bowiem kształtowanie pozytywnych więzi emocjonalnych opartych na przekonaniu, że najbliżsi interesują się światem ich przeżyć i doświadczeń.

• listy Ciekawym sposobem komunikacji z rodzicami są li-sty, które nauczyciel może przygotowywać np. raz na tydzień. Listy można wręczać każdemu rodzicowi osobno lub wieszać na gazetce przedszkolnej. Warto zawrzeć w nich informacje: o czym dzieci uczyły się w minionym tygodniu, jakie wiersze i piosenki pozna-ły oraz w jakich zabawach brały udział. Warto także wskazać propozycje zabaw z dziećmi, które rodzice mogą przeprowadzić w domu. Zabawy mogą utrwalać wiadomości poznane w danym tygodniu w przedszko-lu. W listach mogą się znaleźć także informacje, co bę-dzie potrzebne w następnym tygodniu. Przykładowe listy do rodziców trzylatków i sześciolatków z cyklu „Plac zabaw” zamieszczono na następnych stronach.


PRZYKŁADOWE LISTY DO RODZICÓW

List do rodziców trzyletniego dziecka

Drodzy Rodzice!Minął pierwszy tydzień w przedszkolu – czas poznawania nauczycieli i kolegów, przyzwyczajania się do nowego miejsca i zasad. Pierwsze dni są trudne zarówno dla dziecka, jak i dla Was. Dziecko znajduje się w całkiem nowej sytuacji: po raz pierwszy przebywa przez tyle czasu bez najbliższych, w miejscu, które dopiero poznaje i w którym panują inne zasady i zwyczaje niż w domu. Zmienia się też rozkład dnia. Wy natomiast obawiacie się zapewne, jak poradzi sobie dziecko, odczuwacie niepokój w związku z oddaniem go pod opiekę obcych osób i zwyczajnie za nim tęsknicie. Jest to naturalna reakcja na zaistniałą sytuację.

Nauczyciele i personel przedszkola starają się, by proces adaptacji przebiegł jak najłagodniej. Dlatego w pierwszych ty-godniach zwracamy szczególną uwagę na zapewnienie dzieciom poczucia bezpieczeństwa w przedszkolu. Poprzez wspólne zabawy zachęcamy je do nawiązywania kontaktów z nauczycielami, kolegami i koleżankami oraz do poznawania ich imion, umożliwiamy poznanie sali, innych pomieszczeń przedszkolnych i ogrodu. Dzieci stopniowo poznają rozkład dnia i zasady panujące w przedszkolu. Uczą się rozpoznawać swój znaczek i dowiadują się, do czego służy.

Ze względu na to, że nowa sytuacja może być dla dziecka trudna, w tym tygodniu poznawaliśmy nazwy podstawowych emocji (wesoły, smutny), uczyliśmy się wyrażać je słowami i poprzez wyraz twarzy. Dzieci słuchały opowiadania o pierwszym dniu w przedszkolu. Występowali w nim Tola i Tomek, którzy będą się pojawiać w opowiadaniach i ćwiczeniach przez cały rok. Uczyliśmy się też różnych zabaw ruchowych, w tym kilku tradycyjnych: Kółko graniaste, Mało nas i Balonik, które zachęciły dzieci do wspólnego działania i stworzyły radosną atmosferę. Dzieci miały okazję lepić z plasteliny, kolorować i malować za pomocą gąbek. Rozmawialiśmy również o tym, co znajduje się w łazience i w jaki sposób należy z tego korzystać.

Wsparcie Rodziców podczas pierwszych tygodni w przedszkolu jest dla dziecka bardzo ważne. Jeżeli to możliwe, warto dostosować rytm dnia w weekendy do rytmu dnia w przedszkolu – jeśli godziny drzemki i posiłków będą się pokrywać, maluch nie będzie zmęczony w czasie zajęć i łatwiej mu będzie zasnąć podczas odpoczynku, chętniej też zje posiłek. Waż-ne jest wspólne spędzanie czasu, najlepiej w dobrze znanym miejscu, bez dodatkowych atrakcji – dziecko przeżywa w tym momencie wystarczająco dużo emocji. Spokój i okazywanie zaufania wobec nauczycieli sprawi, że dziecko poczuje się bez-pieczniej. Istotne jest też rozpoczęcie i zakończenie dnia w przedszkolu: punktualne przybycie, czułe, ale krótkie pożegnanie i zapowiedź (koniecznie spełniona), kto i o której godzinie odbierze dziecko. Dzięki temu maluchowi łatwiej będzie wejść do sali i znieść rozstanie.

Na następny tydzień prosimy o:– udostępnienie wakacyjnych zdjęć dziecka w wersji elektronicznej, w celu wykonania prezentacji multimedialnej;– wydrukowane zdjęcie dziecka (format jak do dowodu), w celu wykonania wakacyjnego pociągu;– ulubioną zabawkę dziecka, w celu wdrażania go do dzielenia się zabawkami i bycia uprzejmym dla innych1.

1 Na podstawie: A. Pietrzak, Palc zabaw. Przewodnik metodyczny. Trzylatek, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warzawa 2018.


List do rodziców sześcioletniego dziecka

Drodzy Rodzice!W minionym tygodniu rozmawialiśmy o zwierzętach domowych. Odnosząc się do doświadczeń dzieci oraz informacji wyszukanych przez nie samodzielnie w książkach i albumach, utrwalaliśmy informacje dotyczące opieki nad domowymi zwierzętami, sposobach żywienia i odpowiedzialności za nie. Poszerzyliśmy te informacje o szczegóły związane z pracą weterynarza. Dzięki temu dzieci miały okazję nie tylko powiększyć zasób swojej wiedzy na temat zwierząt, ale też kształ-tować poczucie empatii i odpowiedzialności w stosunku do nich. Przy okazji Dnia Pluszowego Misia, dzieci miały okazję poszerzyć wiedzę o drapieżnikach jakimi są niedźwiedzie brunatne występujące w polskich lasach. Dzieci poznały literę D, d na przykładzie wyrazu deska, uczyły się ją pisać na różnych powierzchniach. Układały i odczytywały sylaby z poznanych liter (o, a, i, t, m, d). Podczas wspólnych gier i zabaw dzieci poznały cyfrę i liczbę 4. Dzieci uczestniczyły w wielu zabawach ruchowych, w tym takich, których celem było zobrazowanie sposobu poruszania się różnych zwierząt domowych. Rozwią-zywały zagadki słuchowe, oparte na odgłosach zwierząt. Tworzyły też przestrzenne koty z rolek po papierze toaletowym oraz wyklejały sylwetkę weterynarza plasteliną.

Jak mogą Państwo wesprzeć swoje dziecko w codziennych aktywnościach?

Poprzez rozmowy na temat opieki nad zwierzętami domowymi i odpowiedzialności, jaka się z tym wiąże, mogą Pań-stwo wesprzeć rozwój emocjonalny i społeczny swoich dzieci. Jeśli mają Państwo w domu zwierzęta, warto włączyć dzieci w systematyczną opiekę nad nimi, np. poprzez przydzielenie jednego dyżuru tygodniowo dla dziecka. Warto podkreślać zasady bezpieczeństwa w kontakcie z nieznanymi zwierzętami – dzikimi i tymi spotkanymi na ulicy i w parku. Aby wesprzeć naukę czytania i pisania Państwa dzieci, warto wskazywać i nazywać poznane w przedszkolu litery w codziennym otocze-niu dziecka: na reklamach, bilbordach, w gazetach itp.

W następnym tygodniu będą potrzebne: wstążka – ok. 1,5 m wąskiej tkaniny, butelka plastikowa o objętości 0,5 litra, kilka kartek codziennej gazety (bez ilustracji)1.

1 Na podstawie: A. Idzikowska-Guzy, E. Janus, Plac zabaw. Przewodnik metodyczny. Sześciolatek, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warzawa 2018.



Bibliografia

1. M. Bogdanowicz, A. Kasica, Ruch Rozwijający dla wszystkich, Harmonia, Gdańsk 2003.

2. M. Bogdanowicz, Metoda Dobrego Startu, Wydaw-nictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995.

3. M. Bogdanowicz, D. Okrzesik, Opis i planowanie zajęć według Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne, Harmonia, Gdańsk 2012.

4. J. Bruner, Poza dostarczone informacje, PWN, War-szawa 1978.

5. J. Cieszyńska, Kocham czytać, Wydawnictwo Eduka-cyjne, Kraków 2015.

6. J. Cieszyńska, M. Korendo, Wczesna interwencja te-rapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od nowo-rodka do 6. roku życia, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2007.

7. E. Dobosz, E. Gruszczyk-Kolczyńska, E. Zielińska, Jak nauczyć dzieci konstruowania gier? Metodyka, scenariusze zajęć oraz wiele ciekawych gier i zabaw, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1996.

8. T. Gordon, Wychowanie bez porażek w szkole, Insty-tut Wydawniczy PAX, Warszawa 1995.

9. M. Górowska-Fells, B. Płatos, A. Rybińska, Kompe-tencje kluczowe uczniów w międzynarodowych rapor-tach i badaniach w: S. Kwiatkowski (red.), Kompeten-cje przyszłości, Wydawnictwo FRSE, Warszawa 2018.

10. E. Gruszczyk-Kolczyńska, E. Zielińska, Dziecięca matematyka 20 lat później, Bliżej Przedszkola, Kra-ków 2015.

11. E. Gruszczyk- Kolczyńska, E. Zielińska, Wspomaga-nie rozwoju umysłowego trzylatków i dzieci starszych wolniej rozwijających się, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2006.

12. E. Gruszczyk- Kolczyńska, E. Zielińska, Program wspomagania rozwoju, wychowania i edukacji star-szych przedszkolaków, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2009.

13. E. Gruszczyk-Kolczyńska, Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki, Wydawnic-twa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2013.

14. E. Gruszczyk-Kolczyńska, E. Zielińska, Dwulatki i trzylatki w przedszkolu i w domu. Jak świadomie je wychowywać i uczyć, Bliżej Przedszkola, Kraków 2013.

15. E. Gruszczyk-Kolczyńska, E. Zielińska, Nauczyciel-ska diagnoza gotowości do podjęcia nauki szkolnej. Jak prowadzić obserwację dzieci, interpretować wyni-ki i formułować wnioski, Bliżej przedszkola, Kraków 2011.

16. E. Gruszczyk-Kolczyńska, E. Zielińska, Wspomaga-nie rozwoju umysłowego czterolatków i pięciolatków, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1998.

17. A. Jurek, Metody nauki czytania i pisania z perspek-tywy trudności uczniów, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2012.

18. J. Kelm, L. Katz, Mali badacze. Metoda projektu w edukacji elementarnej, CODN, Warszawa 2006.

19. M. Kwiatkowska, Z. Topińska (red.), Metodyka wy-chowania przedszkolnego, Państwowe Zakłady Wy-dawnictw Szkolnych, Warszawa 1972.

20. R. MacKenzie, Kiedy pozwolić, kiedy zabronić w kla-sie, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2014.

21. J. Malendowicz, O trudnej sztuce czytania i pisania, Nasza Księgarnia, Warszawa 1978.

22. W. Okoń, Nowy Słownik Pedagogiczny, Wydawnic-two Akademickie „Żak”, Warszawa 2001.

23. J. Piaget, Mowa i myślenie dziecka, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2005.

24. J. Piaget, Studia z psychologii dziecka, PWN, Warsza-wa, 1966.

25. Przykładowe metody: E. Kujawa, M. Kurzyna, Meto-da 18 struktur wyrazowych w pracy z dziećmi z trud-nościami w czytaniu i pisaniu, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1994.

26. R. Rohner, H. Wenke, Pedagogika planu daltońskie-go, SOR-MAN, Łódź 2011.

27. A. Sowińska, R. Sowiński, Od nauczania do uczenia się. Nasz plan daltoński, Wydawnictwo Sor-Man, Łódź 2017.

28. S. Szuman, Sztuka dziecka, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990.

29. L. Wygotski, Wybrane prace psychologiczne, Wydaw-nictwo Zysk i S-ka, Poznań 2002.


...........................................................

miejscowość, data

WNIOSEK DO DYREKTORA

......................................................................................

O DOPUSZCZENIE DO UŻYTKU PROGRAMU

Na podstawie art. 22a ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r., poz. 1457) zespół nauczycieli

......................................................................................................................................................................................................................

w składzie:

......................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................

wnioskuje o dopuszczenie do użytku programu wychowania przedszkolnego „Plac zabaw” autorstwa Ewy Janus opublikowanego

przez Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna.

Po wnikliwej analizie treści programu stwierdzamy:

program stanowi opis sposobu realizacji celów kształcenia i treści nauczania opisanych w podstawie programowej

wychowania przedszkolnego;

zawiera szczegółowe cele kształcenia i wychowania;

treści programu są zgodne z treściami nauczania zawartymi w podstawie programowej wychowania przedszkolnego;

w programie określone zostały sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem możliwości indywi-

dualnej pracy, w zależności od potrzeb i możliwości dzieci oraz warunków, w jakich będzie realizowany;

program zawiera opis założonych osiągnieć dziecka;

program zawiera propozycję kryteriów oceny i metod monitorowania procesu edukacyjnego i rozwoju dziecka;

jest poprawny pod względem merytorycznym i dydaktycznym.

Proponowany przez nas program jest zgodny z misją placówki oraz przyjętą strategią edukacyjną. Uwzględnia całość podstawy

programowej wychowania przedszkolnego. Biorąc pod uwagę wymienione walory programu, prosimy o dopuszczenie pro-

gramu wychowania przedszkolnego „Plac zabaw” do użytku w roku szkolnym .................................................................................

...........................................................

...........................................................

podpisy nauczycieli

Plac zabaw. Program wychowania przedszkolnego

Documents

Transcript of Plac zabaw. Program wychowania przedszkolnego