Piractwo Komputerowe

Sieci Komputerowe

Marek Pudełko

2

Piractwo komputerowe - definicja• Piractwo komputerowe to potoczna definicja działań

naruszających ustawę o prawie autorskim.• Polega na łamaniu prawa autorskiego poprzez

nielegalne kopiowanie i posługiwanie się własnością intelektualną bez zgody autora lub producenta utworu i bez uiszczenia odpowiednich opłat.

• Obejmuje nielegalne:– Kopiowanie,– Używanie,– Reprodukowanie,– Udostępnianie,– Produkcję oprogramowania

3

Nielegalne oprogramowanie• Piractwo komputerowe może polegać na:

– instalowaniu w sieci lub na komputerze nie licencjonowanej kopii programu,

– instalowaniu danego programu na większej liczbie komputerów, niż przewiduje to licencja na program,

– kopiowanie programu z nośnika na nośnik,– kopiowanie programu z internetu– inne.

• Zabronione jest kopiowanie programu bez zgody producenta, dystrybucja nielegalnych kopii, jak również używanie nielegalnych kopii.

4

Nielegalna muzyka i filmy• Piractwo komputerowe dotyczy także niezgodnego

z prawem kopiowania i używania plików multimedialnych - filmów i muzyki.

• Kopiowane nielegalnie są również książki (e-booki), czasopisma, gazety i różnego rodzaju dokumenty.

• Nowe możliwości techniczne umożliwiające świetną kompresję dźwięku i obrazu, rozwój internetu oraz pojawienie się wielu programów głównie typu peer to peer spowodowało niezwykły rozrost piractwa w tym zakresie.

5

Piractwo na świecie• W 2006 roku 35% używanych na świecie programów komputerowych

było zainstalowanych bez licencji.– Większość pochodziła od producentów, którzy nielegalnie kopiowali je z

programów mających certyfikat wytwórcy, dokonując tym samym kradzieży na szkodę autorów programów.

– Pomimo wysokich wartości skala piractwa zaczyna się zmniejszać.– Szacunkowo firmy tracą na piractwie około 50 mld $ rocznie.

• BSA szacuje, że w Chinach, Rosji i na Ukrainie, udział oprogramowania pirackiego w ogólnej liczbie zainstalowanych w tych krajach programów komputerowych wynosi aż 90%, a w Wietnamie – 95%.

• Według badania, 10 krajów o najwyższym poziomie piractwa to: Armenia, Mołdawia, Azerbejdżan, Zimbabwe, Wietnam, Wenezuela, Pakistan, Indonezja, Ukraina i Kamerun (poziom pomiędzy 95-84 proc.) .

• Najniższy poziom piractwa komputerowego zanotowano w: Stanach Zjednoczonych, Nowej Zelandii, Japonii, Danii, Austrii, Szwajcarii, Szwecji, Finlandii, Wielkiej Brytanii i Belgii (21-27 proc.).

• Skala piractwa w Unii Europejskiej wynosiła 36%. Straty szacuje się na poziomie 11 mld $.

6

Piractwo w Polsce• W Polsce w ubiegłym roku 57% użytkowników

komputerów korzystało (przynajmniej częściowo) z programów „pirackich”.– Na tle innych krajów Europy wschodniej jest to poziom

średni.– Od kilku lat ilość spada o 1% rocznie.– Rocznie straty szacuje się na 484 mln $.

• Z szacunków Zrzeszenia Producentów Audio-Video (ZPAV) wynika, że skala piractwa w Polsce nie jest mała. - Każdego dnia w Polsce może być ściąganych z sieci nawet 5 mln nielegalnych plików - mówi Marek Staszewski ze ZPAV.

7

Piractwo w Polsce - początki• W Polsce początki handlu nielegalnym oprogramowaniem

sięgają lat osiemdziesiątych. – Wtedy właśnie zaczęły pojawiać się pierwsze małe komputery.– Ludzie zaczęli szukać jak najtańszego oprogramowania dla swoich

komputerów.– Zaczęli być klientami bazarów i giełd komputerowych, gdzie

zaczynały pojawiać się nielegalne programy.

• Nielegalny handel spowodował, że większość użytkowników komputerów wyrobiła sobie pogląd iż programy komputerowe są czymś, co powinno kosztować niewielkie pieniądze.

• Wejście na polski rynek oryginalnych programów wzbudziło zdumienie i oburzenie ponieważ okazało się, że oryginały kosztują dużo więcej niż to samo na giełdzie.

8

Skala piractwa• Straty odczuwają przede wszystkim

producenci i dystrybutorzy legalnych wersji.– Mając świadomość, że liczba sprzedawanych

pirackich kopii jest kilkakrotnie większa niż legalnych, często nawet nie planują wydawania części swoich dzieł, bo to im się po prostu nie opłaca.

• Piractwo komputerowe nie jest zjawiskiem nowym.– Jednocześnie zyski osiągane z takiego procederu

potrafią być na tyle duże, że nawet widmo więzienia nie jest w stanie zatrzymać piratów.

9

Przyczyny piractwa• Wysoka cena programów, filmów, muzyki,• Polityka koncernów niechętnych zmniejszaniu cen

produktów.• Brak świadomości potrzeby chronienia praw

autorskich w świadomości przeciętnego człowieka,• Podwójna moralność użytkowników• Łatwy dostęp do pirackich treści• Internet• Giełda• Rozwój programów P2P• Kopie nieodróżnialne od oryginałów

10

Sprzęt sprzyjający piractwu

• Taniejące nagrywarki CD, DVD, BlueRay

• Tanie nośniki

• Szerokopasmowy Internet

• Programy P2P

• Wydajne metody kompresji

11

Popularne metody rozpowszechniania plików

• Sieci P2P

• Sieci P2M

• Serwery do wymiany dużych plików

• Serwery FTP

• Giełda

12

Zalety piractwa Wady• Oszczędność.• Dostęp do

najnowszych programów i filmów (niektóre mogą być w ogóle nie wydane w Polsce).

• Udział w grupach Internetowych.

• Rozwój umiejętności komputerowych.

• Forma promocji

• Przekraczanie prawa.• Brak wsparcia

technicznego i gwarancji producenta.

• Niepewna jakość filmów i muzyki.

• Brak dodatków.• Wspieranie finansowe

mafii i przestępców.• Możliwość ściągnięcia

wirusów i trojanów.

13

14

Jak uniknąć naruszania prawa, czyli poradzić sobie z ewentualnym

problemem nielegalnego oprogramowania i piractwem

komputerowym w firmie?

15

Problemy dla firmy - cz.1• Zgodnie z przepisami o prawie autorskim i prawach

pokrewnych kopiowanie i używanie programów komputerowych bez zezwolenia właściciela praw autorskich jest zabronione i podlega surowym sankcjom karnym i cywilnym.– (Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i

prawach pokrewnych, Dz. U. 1994r., nr 24)

• Udział w piractwie komputerowym (nawet nieświadomy) może pociągnąć do odpowiedzialności cywilnej jak i karnej.

16

Problemy dla firmy - cz.2

• Grzywna

• Konfiskata sprzętu

• Odszkodowanie dla właściciela praw autorskich i majątkowych

• Kara więzienia

17

Odpowiedzialność karna cz.1• Odpowiedzialność karna za popełnienie czynu

zabronionego może być przypisana wyłącznie osobie fizycznej, jako że czyn może być wyłącznie przejawem woli człowieka.– Osoba prawna nie może ponieść odpowiedzialności karnej – nie

można pociągnąć do odpowiedzialności firmy.

• Z praktyki w zakresie ścigania przestępstw piractwa komputerowego można przyjąć, że wina za popełnienie tego rodzaju przestępstwa może być przypisana zwłaszcza:1. członkom zarządu spółek prawa handlowego,2. dyrektorom przedsiębiorstw i instytucji np. państwowych,3. osobom, które zajmują się administracją sieci komputerowych, 4. osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą,

zwłaszcza w zakresie sprzedaży urządzeń komputerowych5. właścicielom komputerów (użytkownicy końcowi).

18

Odpowiedzialność karna cz.2• O tym kto zostanie pociągnięty do odpowiedzialności karnej decyduje

możliwość przypisania winy konkretnej osobie.• Na czym może polegać wina zarządzających firmą w odniesieniu do

piractwa komputerowego? 1. W pierwszym przypadku, osoba zarządzająca (kierująca) firmą ma

zamiar popełnienia czynu zabronionego (działanie w zamiarze bezpośrednim, np. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej).– Podjęcie decyzji dotyczącej nabycia, zarządzania i korzystania z

nielegalnego oprogramowania komputerowego.– Władze firmy wydają swoim pracownikom sprzeczne z przepisami prawa

polecenia.2. Osoba zarządzająca firmą nie działa wprawdzie w zamiarze popełnienia

czynu zabronionego, ale przewidując jego możliwość godzi się na jego popełnienie. Zarządzający ponosi odpowiedzialność jeśli:– wie o takich niezgodnych z prawem działaniach,– przewidując możliwość ich popełnienia godzi się na nie,– dopuszcza do naruszenia prawa wskutek nie zachowania należytej

ostrożności, mimo iż powinien był lub mógł przewidzieć popełnienie czynu zabronionego.

19

Przeciwdziałanie piractwu w firmie – 1• Kontrola Sieci

– Zarząd oraz dział informatyki powinny sprawować pełną kontrolę nad danymi w firmowej sieci komputerowej.

• Inwentaryzacja oprogramowania– Opracować spis wszystkich programów zainstalowanych

na firmowych komputerach, notebookach i serwerach• szczególnie w przypadku bezpośredniego dostępu pracowników

do Internetu umożliwiającego im bez wiedzy administratora samodzielną instalację programów prosto z sieci.

– Bezwzględnie przechowywać licencje na wszystkie zainstalowane programy.

20

Przeciwdziałanie piractwu w firmie – 2• Przestrzeganie zgodności licencji z ilością kopii

programów– Firmy kupują pewną ilość legalnego oprogramowania,

lecz po pewnym czasie tracą kontrolę nad tym, co zostało zainstalowane. Liczba użytkowników zaczyna przekraczać liczbę licencji i w momencie kontroli komputer może zostać zatrzymany.

– Często wynika to z niewiedzy pracodawcy o oprogramowaniu na jego komputerach.

• Weryfikacja legalności oprogramowania– Najlepszym sposobem uzyskania wyczerpujących i

aktualnych informacji o zainstalowanym w firmie programach jest audyt oprogramowania.

21

Przeciwdziałanie piractwu w firmie – 3• Porozumienie z pracownikami

– Zapoznanie pracowników z zasadami użytkowania oprogramowania i podpisanie porozumienia określającego odpowiedzialność osób zatrudnionych w zakresie zasad używania oprogramowania.

• Odpowiedzialność za oprogramowanie– W większych firmach rozwiązaniem jest wyznaczenie

osoby odpowiedzialnej za zakup programów, ich instalację i nadzór nad zasobami oprogramowania.

– W mniejszych instalowanie programów najlepiej powierzyć jednej osobie lub działowi. Zaoszczędzi to niespodzianek (zwłaszcza tych przykrych) w przyszłości.

22

Instytucje zajmujące się ochroną praw autorskich

Polska• ZAiKS - Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych• ZPAV - Związek Producentów Audio Video• FOTA - Fundacja Ochrony Twórczości Audiowizualnej• PRO - Polski Rynek Oprogramowania• Koalicja Antypiracka - powstały w październiku 1998 r.

związek trzech organizacji: ZPAV, FOTA i BSA.

Świat• BSA - Business Software Alliance (również w Polsce)

23

Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych

• ZAiKS to organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi twórców.– Należy do Międzynarodowego Stowarzyszenia

Zrzeszającego Autorów i Kompozytorów CISAC.

• Jej podstawowym zakresem działań jest pobieranie tantiem za wykonywanie utworów artystów w nim zrzeszonych.– Działając zgodnie z Ustawą o Prawie Autorskim

Stowarzyszenie Autorów ZAiKS pobiera opłaty także w imieniu twórców niezrzeszonych,

– Mają prawo do odebrania tantiem, jednak nie później niż 5 lat po publikacji, gdyż wtedy zostają one uznane za tzw "tantiemy puste" i rozdzielone między członków ZAiKS.

24

Związek Producentów Audio-Video• ZPAV jest stowarzyszeniem producentów

fonogramów i wideogramów.• Posiada zezwolenie Ministra Kultury na zbiorowe

zarządzanie prawami pokrewnymi w tym zakresie.– Powstał w 1991 roku z inicjatywy kilkunastu osób z

branży muzycznej, przede wszystkim w celu reprezentowania interesów legalnych producentów w obliczu piractwa fonograficznego, które na początku lat 90-tych sięgało 95%.

– Dziś w Związku zrzeszonych jest niemal 100 osób fizycznych (przedstawicieli branży fonograficznej) oraz ok.40 firm fonograficznych, które pod względem wartości sprzedanych nagrań dźwiękowych obejmują łącznie ok. 80% polskiego rynku muzycznego.

25

Fundacja Ochrony Twórczości Audiowizualnej

• FOTA to organizacja zajmująca się ochroną praw twórców filmowych w Polsce.

• Została utworzona w lipcu 1994 r.• Głównym celem organizacji jest przeciwdziałanie

zjawisku tzw. „piractwa audiowizualnego” i działanie w interesie podmiotów będących właścicielami praw autorskich do wydawnictw audiowizualnych (głównie filmów).

26

Polski Rynek Oprogramowania• Stowarzyszenie PRO zajmuje się zbiorowym

zarządzaniem prawami autorskimi do programów komputerowych– PRO jest obecnie jedyną organizacją w Polsce, która

uzyskała zezwolenie Ministerstwa Kultury i Sztuki (DP/041/Z/2/95)

• Zostało założone przez twórców i producentów oprogramowania w roku 1992.– Członek SIIA (Software Information Industry Association).

• Stowarzyszenie PRO zajmuje się ochroną praw autorskich – Działa na rzecz zapewnienia właściwych prawnych

warunków funkcjonowania firm informatycznych, prowadzi badania polskiego rynku oprogramowania i stanowi forum integracji środowisk twórców, producentów i sprzedawców oprogramowania.

27

Business Software Alliance• BSA jest organizacją zrzeszającą komercyjnych

producentów oprogramowania komputerowego, założona w 1988 roku.– Działa w 60 krajach na świecie w tym w Polsce.

• Jej celem jest promocja i egzekwowanie zgodnego z prawem korzystania z oprogramowania jej członków.– Prowadzi i wspiera akcje edukacyjne dotyczące

legalności oprogramowania i praw autorskich swoich członków.

– Udostępnia punkty kontaktowe zbierające informacje o naruszaniu tych praw. Informacje są następnie przekazywane organom ścigania.