Patologi Klinis Tumor Marker

download Patologi Klinis Tumor Marker

of 28

Transcript of Patologi Klinis Tumor Marker

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    1/28

    !"#"$%&'(() +",()-( ,.#/$

    !" $%"&'% ()&* +,-.

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    2/28

    PENGERTIAN

    0(1(# %',%1(2 1(#( 3  "#$%& $'&()&   (,(. +",()-(,.#/$ (-(1(2 '.4',()'% 5()6 -%2('%1&() /1"2 '"1&()&"$ (,(. '"1 7%)(& 5()6 -(+(, -%-","&'% -(1(#-($(2 (,(. 8(%$() ,.4.2 1(%) '"4(6(% $"'+/)' ,"$2(-(+

    (-()5( &"6()('()9

    0(1(# +"$&"#4()6() '"1()7.,)5( +")6"$,%()+",()-( ,.#/$ %)% #")8(&.+ +.1( 4"$4(6(% '.4',()'%

    #/1"&.1"$ 5()6 ,"$-(+(, +(-( +"$#.&(() '"1 #(.+.)%),$('"1.1"$ 5()6 -%&")(1 '"4(6(% *+%$'&()&(),'-'.'-/

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    3/28

     0(+(, -%4"-(&() 3:9   +",()-( 6()(' '"$/1/6%& ;"&',$('"1.1"$<

    =9  +",()-( 6()(' '"1.1"$

    >9 +",()-( 6()(' #/1"&.1"$9

    !"#4(2('() -%'%)% -%4(,('% +(-( +",()-( 6()('

    '"1.1"$9

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    4/28

    Penggolongan Petanda Tumor berdasarkan

     Jenisnya

    •  (*/&01* 2*3241/%5 3 #%'(1)5( ?($8%)/"#4$5/)%8(),%6") ;?@A

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    5/28

    •   :2")2* 3 J?KB &(1'%,/)%)B A?IJ

     ;+1"2/2*&*< &))=*2052>=5&* 3 O6KB O6AB O6PBO60B O60B &(++( -() 1(#4-( 1%62, 82(%)'

    • +/1"2&' "1?1,/2"7 3 @',$/6") -() +$/6"',"$/$"8"+,/$' ;@Q -() !Q

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    6/28

    Persyaratan petanda tumor

    yang ideal:

    •   71*7&/&4   ;+"&(B -(+(, #")-","&'% &()&"$ 5()6

    &"8%1

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    7/28

    •  J%)66( '((, %)% 4"1.# (-( +",()-( ,.#/$ 5()6

    #"#").2% +"$'5($(,() ,"$'"4., ;'")'%,%R%,(':SSTB '+"'%D%'%,(' :SST

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    8/28

    Manfaat Petanda Tumor

    •   !"#"$%&'(() +",()-( ,.#/$ #"$.+(&()4(6%() -($% +")(,(1(&'()(() &()&"$9

    •   !"#"$%&'(() +",()-( ,.#/$ ,%-(& -(+(,-%+(&(% .),.& '&$ %) %)6 +(-( +('%")('%#+,/#(,%'B &"8.(1%  +(-( &"1/#+/& $%'%&/

    ,%)66%B #%'(1)5( AE! +(-( +")-"$%,( '%$/'%'2(,%B !HA +(-( 1(&%= .'%( 1"4%2 -($% FS ,(2.)-")6() (-")/#( +$/',(,"

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    9/28

    B%*4%%/ =/%)% C 

    •   P")%1(% "D"&,%R%,(' ,"$(+%

    •   P"#(),(. +"$7(1()() +")5(&%,

    P%'(1)5( +(-( +('%") +('8( /+"$('% ,.#/$&/1/$"&,(1 +")6.&.$() ?@A #"$.+(&() 8($(#/)%,/$%)6 5()6 1"4%2 '")'%,%D -($%+(-( ")-/'&/+%B

    ?I '8() (,(.+.) .1,$('/)/6$(D%9

    •   V),.& %-"),%D%&('% (-()5( #",(',('%' (,(. #")%1(%&"&(#4.2() '"4"1.# 6"7(1( &1%)%& #()%D"',9

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    10/28

    •  O-"),%D%&('% $"'%-.(1 ,.#/$

      U(-($ +",()-( ,.#/$ 5()6 ,%-(& #").$.)'"8($( (-"&.(, '","1(2 /+"$('% #").)7.&&()

    &"#.)6&%)() +")6()6&(,() ,.#/$ 5()6 ,%-(&

    &/#+1%, (,(. (-()5( ,.#/$ 5()6 #.1,%+"19

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    11/28

    •  0","&'% -%)% ,.#/$C,.#/$ ,"$,"),.

    P%'9 +")6.&.$() AE! .),.& -","&'% -%)%&($'%)/#( 2"+(,/'"1.1"$ +$%#"$ +(-( +('%")'%$/'%' 2"+(,%'B !HA .),.& -","&'% &($'%)/#(+$/',(," +(-( +('%") -")6() (-")/#(+$/',(,"9

    •   P")"),.&() +$/6)/'%' +(-( ,.#/$C,.#/$

    ,"$,"),.B #%'(1)5( +(-( #%"1/#( #.1,%+"1-%#()( +$/6)/'%' (&() #")"),.&() +"#%1%2(),"$(+%9

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    12/28

    Faktor-faktor yang mempengaruhi

    konsentrasi petanda tumor

    D*A&A2 •   !$/-.&'%B "&'&$"'%B &(,(4/1%'#" -() '.+1(% -($(2 &"

    ,.#/$9

    •  K(6(1 6%)7(1B 6()66.() D.)6'% 2(,% ,"$.,(#( &/1"',('%'-(+(, #")%)6&(,&() &(-($ +",()-( ,.#/$9 

    •   O(,$/6")%&9

    !HA )%1(%)5( #")%)6&(, '","1(2 ,%)-(&()C,%)-(&()

    '"+"$,% -%6%,(1 $"8,(1 "W(#%)(,%/) ;0Q@

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    13/28

      D* E&/"2

    •  !"#%'(2() '"$.#9

    !").)-(() 1"4%2 -($% YS #")%, -(+(, #")%)6&(,&()&(-($ LH@ 

    •   J"#/1%'%' -() %&,"$.'9

    U(-($ LH@ #")%)6&(, +(-( '"$.# 5()6 2"#/1%'%'9

    U(-($ !HA #")%)6&(, +(-( '"$.# 5()6 %&,"$%&•  U/),(& '(#+"1 -")6() &.1%, 3 #")%)6&(,&() &(-($

    H?? ;HZ.(#/.' 8"11 8($8%)/#( (),%6")<

    •   U/),(#%)('% '(#+"1 -")6() '(1%R(  ,"$.,(#(

    #")%)6&(,&() H??B ?A :GCGB '"-%&%, ?@A•   O),"$(&'% /4(, 3 !HA (&() #")%)6&(, +(1'. (&%4(,

    &/)'"),$('% ,%)66% +.$%)B %)-/1"B ()(1/6 6.()%-%)";#%'(1)5( %'/'/$4%- -%)%,$(,"

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    14/28

    Waktu pemeriksaan petanda tumor

    •   H"4"1.# ,"$(+% +"$,(#( ;/+"$('%B &"#/,"$(+%B ,"$(+% 2/$#/)(,(. $(-%/,"$(+%<

    •   H","1(2 /+"$('%

    0%()7.$&() =C:S 2($% '","1(2 ,"$(+%B'",%(+ > 4.1() '"1(#( =

    ,(2.) +"$,(#(B '"1()7.,)5( ,%(+ Y 4.1() '"1(#( > ,(2.)4"$%&.,)5(9 !",()-( ,.#/$ 7.6( +"$1. -%+"$%&'( 4%1( (&()-%1(&.&() +"$.4(2() ,"$(+%9

    •   [%1( (-( -.6(() &"&(#4.2() (,(. #",(',('%'

    •   H((, +")"),.() &"#4(1% ',(-%.# +")5(&%, ;&)."',+-,<

    •   =C\#%)66. '","1(2 +")%)6&(,() 4"$#(&)( +",()-( ,.#/$

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    15/28

    Cara pemeriksaan petanda tumor

      !",()-( ,.#/$ "&',$('"1.1"$ -%6.)(&() '"$.# •   !"#"$%&'(() -(+(, -%1(&.&() -")6() 8($( 3

    Q(-%/%##.)/(''(5 ;QOA

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    16/28

     Interpretasi Hasil - 1

    •  H"4(6%() +",()-( 6()(' '"$/1/6%& 7.6( -%+$/-.&'%'"1 7%)(& 3 '"1(%) )%1(% $.7.&() +"$1. '.(,. 0)1+.+%-

    2'3#)  5()6 -(+(, #"#4"-(&() &()&"$ -($% 1"'%

     7%)(&9

    •   4)1+.+%- 2'3#) 5()6 /+,%#(1 -%+%1%2 -")6()

    #")66.)(&() &.$R( Q]? ; $"8"%R"$ /+"$(,%)6

    82($(8,"$%',%8

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    17/28

     Interpretasi Hasil - 2

    •  !"-/#() -(1(# +"#(),(.() &%)",%& +",()-(6()(' 3

    &(-($ 2($.' ,.$.) 4%1( ,"$7(-% $"6$"'%

    #")%)6&(, 4%1( &()&"$ #")7(-% +$/6$"'%D   -()#")",(+ +(-( &"(-(() ',(4%19

    •   P('( +($.2 #('%)6= +",()-( ,.#/$ ! 

    #"#+"$2%,.)6&() 4"$(+( 1(#( &(-($ '.(,.+",()-( ,.#/$ (&() #").$.) '","1(2 ,"$(+% 5()6

    4"$2('%19

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    18/28

    Tabel 1. BEBERAPA PETANDA TUMOR UTAMA (2,3,4)

    Petanda tumorNilai

    RujukanIndikasi utama

    Peningkatan tidak

    Spesifik/Indikasi lain/ kombinasi

    dgn petanda lain

    CEA < 3 ng/ml Kolorectal, gaster, tiroid,

    Esofagus, payudara, bronkhuspankreas, paru

    Meningkat : merokok ( 7-10ng/mL) , alkohol

    AFP < 15 ng/ml Hati, tumor sel germinal Peny. Hati & empedu, kelainan Janin,

    kehamilan .

    PSA

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    19/28

    -+(

      P/)%,/$%)6 +"$7(1()() +")5(&%, ^ $"'+/)' ,"$(+% ?(+$/',(,

    •  !HA 3 %&,'- .5).+6+1 ,(+% ,%-(& "#$%& .5).+6+( 7

    &($")( #")%)6&(, 7.6( +(-( 8

    7 J%+"$,/+% +$/',(,B O)D1(#('% +$/',(, 

    C I%)-(&() 3 0Q@B '%',/'&/+%B ")-/'&/+%B 4%/+'%

    +$/',(,B &(,","$%'('% .$%)

    0")'%,(' !HA ;!HA0< 3 !HA -($(2 -%4(6% R/1.#"+$/',(, 5()6 -%.&.$ -($% IQVH ;,$()'$"8,(1

    .1,$('/)/6$(+25 <

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    20/28

    •   U"1"#(2() !HA ,%-(& -(+(, #"#4"-(&() &"1(%)() 7%)(&-")6() ?( +$/',(,B ,"$.,(#( +(-( +")-"$%,( -")6() )%1(% !HA

    +(-( ,&)9 '&)' ; _C>S )6X#M :/ ?.,/DD O)-/)9 _ )6X#M9•   O)-%&('% 4%/+'% 3 !HA ,/,(1 ` >S (,(. !HA0 ` S9=S

    E$"" !HA

    > 4"),.& !HA 8 4"4(' -() ,"$%&(, &" (1D(:C(),%&%#/,$%+'%)

    -() &" (1D(#(&$/61/4.1%)9

    !")%)6&(,() !HA ,/,(1 -%'"$,(% +").$.)() E$"" !HA

    #")6%)-%&('% &() '.(,. &"6()('()

    L%1(% E$"" !HA a :FT! 

    +"1.()6 &"6()('() 1"4%2 4"'($

    Q('%/ E$"" !HA ,2-+ ,/,(1 !HA! 

    "%7&2 $FG -+( !")"1%,%() 3 $('%/ EXI !HA a +(-( +('%") -")6() ?( +$/',(,-%4()-%)6&() -")6() +('%") +$/',(, ,%-(& 6()('9

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    21/28

    Tabel 2. INDIKASI PENGUKURAN PETANDA TUMOR (3)

    PETANDA

    TUMOR 

    SKRINING DIAGNOSIS PEMANTAUAN PROGNOSIS

    CEA KelompokRisiko tinggi

    C-cellcarcinoma

    Kolon, payudara, paru, C-cell ca

    Kolon

    AFP Risiko tinggi Hepatoma, germcells

    Hepatoma, germ cell Germ cell

    CA 19-9 Pankreas Pankreas, duktus biliarisCA 72-4 Lambung, ovarium

    CA 125 Ovarium

    CA 15-3 Payudara

     NSE Paru (smallcells)

    Small cell, neuroblastoma

    SCC Kanker serviks, kanker THT,esofagus

    CYFRA 21-1 Paru (non small cell),kandung kemih

    HCG Risiko tinggi Germ cell

    trophoblastictumor

    Germ cell trophoblstic tumor Germ cell

    trophoblastictumor 

    PSA Laki-laki usia>50 tahun

    Prostat Prostat

    TPA Kandung kemih

    Calsitonin Risiko tinggi C-cell C-cell C-cell

     Beta-2 -

    microglobulin

    Mieloma multipel

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    22/28

    -1/%*'% /=)2" ,%'% H% ,%"= ;.+-(,"<

    •   L"6($( %)-.',$% 3 ?( +($. +(1%)6 4()5(& ,"$ 0X ^ +")5"4(4.,(#( &"#(,%() (&%4(, &()&"$

    •   H.$R%R(1 3 C ,%+" 2%',/1/6%' ^ ',(-%.# ,.#/$

    •   H.4 ,%+" 3

    :9 H#(11 8"11 1.)6 8()8"$ ;H?M?<Q(+%- 6$/b,2B (6$"'%DB '")'%,%D &"#/,"$(+%

    -() $(-%/,"$(+% 

    =9 L/) H#(11 ?"11 M.)6 ?()8"$ ;LH?M? ,%+" ;(-")/8(B 'Z.(#/.' 8"11 8(B 1($6" 8"11' 1.)6

    8(

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    23/28

    -1/%*'% /=)2" ,%"= =/%)% I%*0 71"&*0

    '&0=*%3%* )1*'=3=*0 '&%0*27&7

    I%6( +",()-( .,(#( 3

    •   LH?M? 3 H??B ?cEQA =:C:B ?@A 

    •   H?M? 3 !$/KQ! ;!$/6(',$%) Q"1"('%)6 +"+,%-"

    C LH@ #")%)6&(, +(-( &"6()('() 1(%) 3 +()&$"('B 6(',"$

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    24/28

    H2*/2J 3%7=7 3

    •   d()%,(B >e ,2)B +"$/&/&9 U1%)%' 3 ('#(9 P('.& QH &($")(+")%)6&(,() +",()-( ,.#/$ +(-( 8"& $.,%)9

    P($&"$ J('%1 L%1(% L/$#(1

    •   H?? >> )6X#M a =•   !$/KQ! _ +6X#M aFS

    •   LH@ :\ )6X#M a =F

    •   ?cEQA =:C: :9= )6X#M a>9>

    •   ?@A >G )6X#M a F

    •   ?A :=F >e> VX#M a >F

    •   ?A :GCG :>F VX#M a >e

    •   U$"(,%)%) : #6X-M a :9>

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    25/28

    0OAKL]HOH 3 LH?M? ; HZ.(#/.' 1.)6 8()8"$<

    U","$()6() 3

    •  ?@A BH?? #")%)6&(, 7"1('! 'Z.(#/.' 1.)6 ?( 

    •   !",()-( H?M? ;!$/KQ! ^ LH@< 3 )"6(,%D +- LH?M?

    •   !",()-( 56 '"$%)6 #")%)6&(, +- 1.)6 ?( 3

    f ?@A ^ ?A :=F 3 +- LH?M? ;(-")/ ?(<

    f H?? 3 +(-( 'Z.(#/.' ,.#/$'

    f ?A :=F ^ ?A :GCG ,%)66%! #").)7()6 1.)6

    ?(

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    26/28

    [%/#($&"$ ?( /R($%.#

     O)'%-") 8.&.+ $")-(2 ; \FX:SS9SSS b()%,(#")/+(.'" < B #/$,(1%,(' 8.&.+ ,%)66% ; eFT

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    27/28

    :=)%* 1,&'&'I)&7 ;:8< K

    •  K1%&/+$/,"%) -")6() [P :: g&0(

    •   @&'+$"'% J@\ +- ?( /R($%.# ,%)66%B '"-()6 +-

     7($ )/$#(1 $")-(2 9

    •   @&'+$"'% ,%)66% +- 7($ )/$#(1 3 ,$(&2"(B &"1 1%.$9

    •   P")%)6&(, +- ` FST ?( /R($%.# -() ,%-(&

    #")%)6&(, +- +")59 7%)(& 6%)"&/1/6%'•   U/#4 ?A :=F -() J@\ 3 '")'%,%D%,(' +(1%)6

    ,%)66% -%4()-%)6 &/#4 -6) #($&"$ 1(%)

  • 8/17/2019 Patologi Klinis Tumor Marker

    28/28