Zespół pieśni i Tańca „Racławice”paMiĘTaMY O TRaDYcJi

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie.Publikacja współfinansowana ze Środków Unii Europejskiej w ramach osi 4 Leader Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013

2

RegiOn LasOwiackiDawno, dawno temu, w widłach wisły i sanu, gdzie rosła prastara puszcza, ukształtowała się kultura ludowa

Lasowiaków. grupa ta pod względem pochodzenia była złożona. powstała na drodze wielowiekowej akcji osadniczej, prowadzonej na obszarze puszczy sandomierskiej. Od północy napływała ludność z Mazowsza, od południa z Małopolski, od wschodu mieszana ludność polsko-ruska. Zauważalny był element rusko-wołoski, turecko-tatarski (osadzeni jeńcy wojenni), a nawet litewski. na tę etniczną mieszankę nałożyła się dodatkowo austriacka akcja kolonizacyjna, szczególnie intensywnie prowadzona w okresie panowania cesarza Józefa ii w latach 1780-1790. Tak specyficzne podłoże stało się podstawą dla powstania nowej grupy etnograficznej, która wykształciła odrębne zwyczaje oraz swoistą kulturę materialną i duchową.

Lasowiacy utrzymywali się głównie z gospodarki leśnej, którą opanowali do perfekcji. Zajmowali się łowiectwem, myślistwem, wytapianiem rudy darniowej, smoły oraz wypalaniem węgla drzewnego. popularnością cieszyła się hodowla pszczół na żywych drzewach, zwanych barciami. Z czasem wypalanie lasów stworzyło przestrzenne pola pod uprawy rolne, a rolnictwo stało się podstawą gospodarki Lasowiaków. Duża powierzchnia łąk i pastwisk sprzyjała hodowli bydła. wykorzystywali bogactwa leśne, a bogate złoża rudy darniowej wpłynęły na rozwój hutnictwa żelaza. w wielu miejscach powstawały huty szkła, rozwijało się wikliniarstwo, tkactwo oraz garncarstwo.

istotnym wyróżnikiem był strój, który odróżniał Lasowiaków od innych grup etnicznych. Ubierali to, co sami wykonali z własnych surowców. podstawowy zestaw odzieży kobiecej i męskiej, świątecznej, jak i tej noszonej codziennie, był szyty z niebarwionego, lnianego albo konopnego płótna. Mężczyzna na co dzień chodził w lnianych „portkach na troki” oraz koszuli wypuszczonej na wierzch, przewiązanej pasem lub sznurkiem i w łapciach z łyka lipowego lub skórzanych „chodakach” w chłodniejsze dni. na wierzch zakładał płótniankę, przepasaną pasem. Reszty dopełniał kapelusz z żytniej słomy. natomiast kobiecy strój stanowiły: lniana koszula, fartuch (spódnica), zapaska, rańtuch na głowie, płótnianka zwana kamizelką i płachta – łoktuska na ramiona.

Od święta mężczyzna wdziewał sukmanę i zakładał na głowę magierkę z brązowego samodziału. w zimie najbogatsi ubierali kożuchy, wyprawiane przez miejscowych kuśnierzy. Odświętny strój kobiecy był przepięknie zdobiony białym, czarnym lub czerwonym haftem (najbardziej tradycyjna jego forma to tzw. ślimacznice). przedmiot dumy stanowił fartuch mocno marszczony. Mężatki nosiły przy tym czepce, zakładane na chamełkę, a później lniane chusty czepcowe wiązane w specjalny sposób na głowie. Odświętny strój tradycyjny, długo zachowany w swej archaicznej formie, był najbardziej charakterystycznym elementem kultury ludowej tych terenów.

Tańce Lasowiackie cechuje wyprostowana postawa, elegancja ruchów, żywiołowe tempo. najbardziej charakterystyczne, występujące tylko w tym regionie to: „Hurra polka”, „cebulka” i „Lasowiak”.

Obszar Lasowiacki to dzisiejsze powiaty: niżański, leżajski, stalowowolski, tarnobrzeski, kolbuszowski, mielecki oraz część ropczycko-sędziszowskiego. w powiecie niżańskim działają różne grupy folklorystyczne: kapele, koła gospodyń, Zespoły śpiewacze, ale tylko jeden zespół, kultywujący dawny folklor taneczny – Zespół pieśni i Tańca „Racławice”.

3

4

Ta ziemia, dawna puszcza sandomierskaTe bory, knieje, pokochała brać Lasowiacka.To lud pracowity od pradziada,Tak historia powiada.

Jan puk

5

6

7

8

9

Zespół pieśni i Tańca „Racławice”Zespół pieśni i Tańca „Racławice” reaktywowany został w 1986 r., a opiekę sprawowała gminna spółdziel-

nia „samopomoc chłopska” w nisku. Obecnie działa w katolickim Domu kultury „aRka” im. świętej Jadwigi królowej w Racławicach k. niska. w swoim repertuarze posiada tańce narodowe (polonezy, mazury, krakowiaki, kujawiaki i oberki), tańce regionalne (lasowiackie, lubelskie, rzeszowskie, kurpiowskie, łowickie, śląskie i opoczyń-skie) oraz miniatury i inscenizacje taneczne. w zajęciach Zespołu uczestniczą dzieci i młodzież w wieku od 3 do 20 lat, w liczbie ponad 100 osób. Zamiłowanie do tańca i śpiewu rozbudzone w Zespole, pozwala kształtować młode pokolenie w poczuciu piękna, estetyki, wyzwala inwencję twórczą, daje możliwość bezpośredniego zetknię-cia się z dziedzictwem polskiego folkloru.

Zespół koncertował w wielu miejscowościach w polsce oraz za granicą m.in. w Belgii, egipcie, Rosji (Moskwa, sankt petersburg, Jekaterinburg), kanadzie, Litwie, niemczech, węgrzech, Meksyku, Ukrainie, australii, nowej Zelandii, włoszech i castel gandolfo – na audiencji prywatnej u Ojca świętego Jana pawła ii. w sierpniu 2013 r. reprezentował polskę na Międzynarodowym Festiwalu Zespołów Folklorystycznych w Ohrid w Macedonii.

Dyrektorem artystycznym Zespołu pieśni i Tańca „Racławice” i katolickiego Domu kultury „aRka” jest dr ewa sęk, choreografem i instruktorem tańca – Jolanta warchoł i karolina kotwica, dyrektorem muzycznym i akompaniatorem – Janusz kutyła, akompaniatorem i nauczycielem śpiewu – katarzyna Rokoszyńska i alicja szewczyk, animatorem kultury, instruktorem tańca i choreografem – agnieszka Rup i anna Dybka.

10

11

12

13

Dalej raźno, dalej w koło,Dalej wszyscy wraz!wszak wyskoczyć i zaśpiewaćUmie każdy z nas.

graj nam, skrzypku, krakowiaka,a zaś potem kujawiakai mazura graj!

Jak się dobrze zapocimy,To w polskiego się puścimy,Toż to będzie raj!

Dalej raźno, dalej w koło,Dalej wszyscy wraz!wszak wyskoczyć i zaśpiewaćUmie każdy z nas

Maria konopnicka

14

15

16

17

18

19

wiem ja, bo mi o tem,Mama powiedziała:Żem dziecię tej ziemi,Żem jest polka mała.

i wiem, jak mi polska,Jest droga i miła,Bom się w polskiej mowie,pacierza uczyła.

Bo mię polskie niwychlebem swym karmiły,Bo mię polskiej pieśni,skowronki uczyły.

Bo mię tam na niebie,strzeże Matka Boska,Ta polska królowa,nasza częstochowska.

Bo przy Bożym tronie,polscy święci stoją,i co dzień się modlą,Za ojczyznę moją.

władysław Bełza

20

21

22

23

wszystko, co zostało wzięte z ludu, z wiejskiej chaty, jest w kulturze wiecznotrwałe i nigdy wartości nie straci.

Jakub pocek

24

25

26

27

28

29

30

JaRMaRk FOLkLORYsTYcZnY

„U JaDwigi”katolicki Dom kultury „aRka” w Racławicach po-

dejmuje liczne inicjatywy, promujące polskie dziedzictwo narodowe. Jedną z nich była organizacja „Jarmarku Folk-lorystycznego „U Jadwigi” w Racławicach, gdzie prezen-towana była sztuka folklorystyczna, na którą składały się rękodzieło ludowe i potrawy regionalne, a przede wszyst-kim występy na scenie zespołów artystycznych.

europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obsza-rów wiejskich: europa inwestująca w obszary wiejskie.

Jarmark Folklorystyczny „U Jadwigi” współfinansowany był ze środków Unii europejskiej w ramach osi 4 Leader program Rozwoju Obszarów wiejskich na lata 2007-2013

Katolicki Dom Kultury „ARKA” w Racławicach zaprasza na

Jarmark Folklorystyczny

podwórko KDK „ARKA” w Racławicach k. Niskapodwórko KDK „ARKA” od godz. 14.00od godz. 14.00

18 sierpnia 2013 r.

Operacja współfinansowana jest z zakresu małych projektów w ramach działania 413 „Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju” objętego PROW na lata 2007 – 2013

W programie wystąpią:

Zespół Pieśni i Tańca „RACŁAWICE” z Katolickiego Domu Kultury „ARKA” im. Świętej Jadwigi Królowej

Zespół Pieśni i Tańca „LASOWIACY” im. I. Wachowiaka z Miejskiego Domu Kultury w Stalowej Woli

Niżańska Kapela Ludowa z Niżańskiego Centrum Kultury „SOKÓŁ” w Nisku

Kapela Flisacka z Ulanowa

Zespół Akordeonowy z Gminnego Ośrodka Kultury w Harasiukach

Zespół Tańca Współczesnego „PASJA” ze Spółdzielczego Domu Kultury w Stalowej Woli

Zespół Wokalny z Niżańskiego Centrum Kultury „SOKÓŁ” w Nisku

Grupy Artystyczne z Gminnego Ośrodka Kultury w Krzeszowie

Grupa Wokalna z PSP w BielinachKoncert Muzyki Folkowej w wykonaniu Zespołu THE GREMLINSPonadto: degustacja potraw regionalnych (GRATIS) przygotowana przez Koło Gospodyń z ZarzeczaKoło Gospodyń Wiejskich z KrzeszowaKoło Gospodyń Wiejskich z SierakowaImprezy towarzyszące: Kramy z rękodziełem artystycznym m.in.: rzeźba, malarstwo, garncarstwo z pokazem lepienia garnków, zabawką ludową z pokazem wyrobu zabawek, bryczki konne oraz wiele niespodzianek

Patronat medialny:

Adam Żelazko – warsztat garncarski Helena Pisula – malarstwoJan Dudziak – pokaz wyrobu drewnianych zabawek

31

Jan Maciej Łyko – rzeźba

Koło Gospodyń Wiejskich z Krzeszowa

Zabawki z warsztatu Pana Jana cieszyły się dużym powodzeniem

Klimat dawnego Jarmarku

Koło Gospodyń z Zarzecza

Dzieci z „Racławic” przy warsztacie garncarskim

Alfreda Przybyło – biżuteria

Koło Gospodyń Wiejskich z Sierakowa

Publiczność

32

Zespół Pieśni i Tańca „RACŁAWICE” – KDK „Arka” , suita tańców lasowiackich

Zespół Pieśni i Tańca „RACŁAWICE” – KDK „Arka” , suita tańców opoczyńskich

33

Zespół Pieśni i Tańca „RACŁAWICE” – KDK „Arka” – oberek w kostiumach łowickich

Zespół Pieśni i Tańca „RACŁAWICE” – KDK „Arka” – suita tańców rzeszowskich

Zespół Pieśni i Tańca „RACŁAWICE” – KDK „Arka” – oberek w kostiumach łowickich Zespół Pieśni i Tańca „RACŁAWICE” – KDK „Arka” – kujawiak z oberkiem w kostiumach łowickich

Zespół Pieśni i Tańca „RACŁAWICE” – KDK „Arka” - suita tańców lubelskich

34

Kapela Flisacka z Ulanowa

Zespół Tańca Współczesnego „PASJA” z SDK w Stalowej Woli

Grupa Wokalna z PSP w Bielinach Niżańska Kapela Ludowa z NCK „SOKÓŁ” w Nisku

„Owieczki” z „RACŁAWIC”

Zespół Wokalny z NCK „SOKÓŁ” w Niska

35

Kapela ZPiT „LASOWIACY”

Zespół Pieśni i Tańca „LASOWIACY” im. I. Wachowiaka z MDK w Stalowej Woli

Zespół Akordeonowy z Gminnego Ośrodka Kultury w Harasiukach Zespół THE GREMLINS w repertuarze folkowym

Zespół Pieśni i Tańca „LASOWIACY” im. I. Wachowiaka z MDK w Stalowej Woli

Zespół Pieśni i Tańca „LASOWIACY” im. I. Wachowiaka z MDK w Stalowej Woli

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie.Publikacja współfinansowana ze Środków Unii Europejskiej w ramach osi 4 Leader Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013

katolicki Dom kultury „aRka”im. świętej Jadwigi królowejRacławice, ul. Rudnicka 108, 37-400 nisko, woj. podkarpackietel. 15 8413 900, 667 665 162arkaraclawice@interia.plwww.arka.sandomierz.opoka.org.plBank pekO s.a. i O/nisko 33 1240 2760 1111 0000 3281 0989

Zespół pieśni i Tańca „Racławice”

Towarzystwo przyjaciół Zespołu pieśni i Tańca„Racławice”Racławice, ul. Rudnicka 10837-400 nisko, woj. podkarpackietel. 15 8413 900, 667 665 162towarzystwo_zpit@interia.plwww.arka.sandomierz.opoka.org.plBank Zachodni wBk s.a. 27 1090 2750 0000 0001 2218 6505

kRs – 00000 64505serdecznie prosimy o przekazanie 1% z podatku na rzecz naszej działalności wychowania dzieci i młodzieży w kulturze polskiej

Teksty opracowano na podstawie:• ks. w. gaj – piotrowski „kultura społeczna ludu z okolic Rozwadowa”• www.podkarpackie.regiopedia.pl• www.muzeumkolbuszowa.pl• e. sęk „wychowanie Młodzieży”

wydawca:katolicki Dom kultury „aRka”im. świętej Jadwigi królowejRacławice, ul. Rudnicka 108, 37-400 nisko, woj. podkarpackie

Fotografie:Jan ZłotekJacek kawaarchiwum kDk „arka”

sesja fotograficzna ZpiT „Racławice”Mini skansen w krzeszowie górnym

isBn 978-83-937778-0-8

Opracowanie graficzne, skład i druk:kaVa design – Jacek kawa 509 910 675